.jpeg)
هاوڵاتی بە پێی ڕاپۆرتێکی نەتەوە یەکگرتووەکان بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا وجەنگی ئۆکرانیاوڕوسیا وڵاتانى جیهانی پێنج ساڵ دواخستووە لە گەشەسەندن له‌ڕووى داهات و خوێندن و ته‌مەنەوە. نەتەوە یەکگرتووەکان ئەمڕۆ ڕاپۆرتێکیان بڵاوکردەوە کە تیایدا هاتووە سەرهەڵدانى ڤایرۆسى کۆرۆنا و دروستبوونى جەنگى ڕووسیا و ئۆکراین وڵاتانى جیهانیان له بواری گه‌شەسەندندا له‌ڕووى داهات و خوێندن و ته‌مەنەوە، پێنج ساڵ دواخستوە، دەشڵێن، لە ماوەى ٣٠ ساڵى ڕابردوودا یەکەمجارە گەشەسەندنى مرۆیی بەوشێوەیەیە دابەزێت. جێگەى ئاماژەیە، لە ساڵى ٢٠٢٠ دا ڤایرۆسى کۆرۆنا سەریهەڵدا و پاش ڕاگەیاندنى کەرەنتینەکردن لەسەرجەم وڵاتانى جیهاندا زۆرینەى سێکتەرەکانى ژیان وەستنێران و لە مانگى شوباتى ئەمساڵیشەوە هێرشى ڕووسیا بۆسەر ئۆکراین دەستیپێکردووە و ئەوەش وەک قەیرانێکى دیکەى وزە و خۆراک لە جیهان هەژمار دەکرێت.
هاوڵاتی ماڵپەڕی ڕەسمی خێزانی شاهانەی بەریتانیا ڕایگەیاند شاژنە ئێلیزابێسی دووەم لە دایک بووی ١٩٢٦-٢٠٢٢ لە تەمەنی ٩٦ ساڵیدا کۆچی دووای کرد ، کوڕەکەی شازادە تشارڵز لە تەمەنی ٧٣ ساڵیدا دەبێتە پاشای بەریتانیا
هاوڵاتی خێزانی شاهانەی بەریتانیا ناوبانگێکی زۆریان هەیە بەتایبەت شاژن ئێلیزابێسی دووەم ، کە دوای مردنی باوکی پاشا جۆرجی شەشەم لە ساڵی ١٩٥٢ دەسەڵاتی گرتە دەست ،و نزیکەی ٧٠ ساڵە شاژنی بەریتانیایە. لەبەر ئەوەی شاژن نەمر نییە و ڕۆژێک دەمرێت، ئامادەکاری و پرۆتۆکۆلێکی زۆر ئامادەکراوە لە ئەگەری مردنیدا. ١- دانانی پاشای نوێ : شازادە شارلزی کوڕی دەبێتە پاشای نوێی بەریتانیا هەروەک چۆن خۆی لە تەمەنی ٢٦ ساڵیدا ڕاستەوخۆ دوای مردنی باوکی بوو بە شاژن. هەرچەندە هەندێک هیوا دەخوازن شازادە ولیام لە جیاتی باوکی بچێتە سەر تەختی شاهانە، بە پێی ئەوەی کە ناوبانگێکی زیاتری هەیە لە ناو خەڵکدا، بەڵام ئەمە بە پێی پرۆتۆکۆلی شاهانە ناکرێت و ویلیام ناتوانێت ببێتە پاشا هەتا باوکی زیندوو بێت. ٢- ڕاگەیاندنی هەواڵی مردنی شاژن : سکرتێری تایبەتی شاژن ڕادە سپێردرێت کە هەواڵی مردنی شاژن ڕابگەیەنێت کە بە چەند قۆناغێکدا تێدەپەڕێت و سەرەتا سەرۆک وەزیران ئاگادار دەکاتەوە کە ئەویش 15 وڵات کە لەلایەن شاژنەوە سەرۆکایەتی دەکرێت ئاگادار دەکاتەوە، پاشان هەواڵەکە بە 36 وڵاتی دیکە ڕادەگەیەنرێت کە تێیاندا کەنەدا، ئوسترالیا، نیوزلەندایە و دوای ئەوەی ئەو وڵاتانە بە فەرمی ئاگادار دەکرێنەوە، هەواڵی مردنی شاژنەکە ئاشکرا دەکرێت بۆ خەڵکی ئاسای. هەواڵەکە فەرمی نابێت تا کۆشکی بەکینگهام ڕایدەگەینێت، بە پێی مەراسیمەکە پیاوێک جلی ماتەمینی لەبەر دەکات و، هەواڵی مردنی شاژن لەسەر دەرگاکانی کۆشکەکە بە لافیتە هەڵدەواسێت. پاشان ماڵپەری فەرمی کۆشکەکە ڕەش دەبێتەوە و تەنیا هەواڵی مردنی شاژن دەردەکەوێت و دوای ئەوە ئاژانسە ڕۆژنامەوانییەکان ئاگادار دەکرێنەوە و هەواڵەکە بە کاغەز و ئەلکترۆنی لە جیهاندا بڵاو دەکرێتەوە. ٣- بەکارهێنانی وشەی نهێنی: کاتێک باری تەندروستی پاشاو شاژنەکان ناجێگیر دەبێت کۆدێکی نهێنی بەکار دەهێنرێت کە ئاماژە بە مردنیان دەکات لە ئێستادا ئەو کۆدەی کە ئاماژە بە مردنی شاژنە ئێلیزابێس دەکات دانراوە کە ناوی پردی لەندەنە، گەر ئامڕازی (پردی لەندەن کەوت) بەکارهێنرا واتە شاژن کۆچی دوای کردووە. ٤- میدیا: پەیامنێران و ڕۆژنامەنووسان و میدیاکانی بەریتانیا هەواڵی مردنی شاژن ناتوانن بە ویستی خۆیان ڕوماڵ بکەن بەڵکو پێشتر مەشقیان پێکراوە لەوەی چی بڵێن و تەنانەت شریتی مۆسیقای خەمناکیش بۆ ئەو بۆنەیە ئامادەکراوە. ٥- ماوەی ماتەمینی: ماوەی ١٠ ڕۆژی ماتەمینی فەرمی ڕادەگەیەنرێت و لە ڕۆژی دوای مردنی شاژنەوە دەست پێ دەکات و لە ١٠یەمین ڕۆژی پرسەکەدا کۆتایی دێت. ٦- یەکەم دەرکەوتنی پاشای نوێ: دوای مردنی شاژن پاشای نوێ گەشتێکی چوار ڕۆژە بەناو بەریتانیادا دەکات و سەردانی سکۆتلەندا، ئێرلەندا، ویڵز دەکات و بەشێکی زۆری گەشتەکەی بە پێ دەسوڕێتەوە کە ئامانج لێی بینینێتی لەلایەن هاوڵاتیانەوە. جێگەی باسە کۆشکی بەکینگهام ڕۆژی پێنجشەممە ڕایگەیاند کە شاژن ئێلیزابێثی دووەم لەژێر چاودێری پزیشکیدایە دوای ئەوەی پزیشکەکان نیگەران بوون لە تەندروستی.
.jpg)
كۆشکی "بەکینهام"ی شاهانەیی بەریتانیا راگەیندراوێکی بڵاوکردەوە و تێێدا ئاماژەی بەوەدا، چەند چاوگێکی تەندروستی لەبارەی تەندروستی ئیلیزابێسی شاژنی بەریتانیا ئاگادار کراونەتەوە. دوای بڵاوبوونەوەی ئەم هەواڵەش شازادە چارلس و ویلیامی کوڕی چوونە شوێنی مانەوەی شاژنە ئیلیزابێس لە کۆشکی شاهانەی بەریتانیا. لە مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی پارەوە شاژنە ئیلزابێسی تەمەن ٩٦ ساڵ باری تەندروستی تێکچووە و دووچاری کێشە دەبێتەوە لە رۆشتن و وەستانی بەپێوە. لە رۆژی چوارشەممەی رابردووش بەناچاری بەهۆی تێکچوونی تەندروستی شاژنی بەریتانیا کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران هەڵوەشایەوە. کۆتا دەرکەوتنی شاژن، لە رۆژی سێشەممەدا بوو کاتێک لیز ترەس سەرۆکوەزیرانی نوێی بەڕیتانیا چووە کۆشکی بێرمینگهام بۆ لای شاژن و شاژن رایسپارد بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێی وڵاتەکە.
هاوڵاتی وه‌زیری پاراستنی هاوڵاتیانی یۆنان ئاشکرای ده‌کات بۆ رێگریکردن لە پەڕینەوەی کۆچبەران، یۆنان بڕیاری داوە 140 کیلۆمەتری دیکە بۆ ئەو دیوارە کۆنکرێتییە زیاد بکات، کە لەسەر رووباری مەریچ لەسەر سنووری تورکیا دروستیکردووە. له‌وباره‌یه‌وه تاکیس تیۆدۆریکاکۆس، وەزیری پاراستنی هاووڵاتییانی یۆنان رۆژی سێشەممە 6ی ئەیلوولی 2022، سەردانی ناوچەی مەریچ-ی لەسەر سنووری نێوان یۆنان - تورکیا کرد و رایگەیاند، بە درێژایی 40 کیلۆمەتر لە رووباری مەریچ دیوار دروستکراوە، ئەو دیوارە 140 کیلۆمەتری دیکەی بۆ زیاد دەکرێت. تیۆدۆریکاکۆس بەبێ ئەوەی ناوی هیچ لایەنێک بێنێت، گوتی، "پڕۆژەکە دژی ئەوانەیە بۆ بەرژەوەندییەکانی خۆیان وەبەرهێنان لە ئازارەکانی خەڵکدا دەکەن و دەیانەوێت کۆچکردن وەک چەکێک لە دژی ئەوروپا بەکاربهێنن." ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه حکومەتی یۆنان هەروەها دەیەوێت سیستمی چاودێری لە ناوچەی سنووری باشتر بکات و 250 پاسەوانی نوێ لەسەر سنوور جێگیربکات.
هاوڵاتی.. سكای نیوز به‌یانی ئه‌مڕۆ سێ شه‌ممه فڕۆكه‌كه جه‌نگییه‌كانی روسیا هێرشێكی ئاسمانیان بۆ سه‌ر وێستگه‌یه‌كی ئه‌تۆمی ئۆكرانیا ئه‌نجامداو ته‌واوی وێستگه‌كه‌یان خاپوور كرد. میدیاكانی روسیا ئه‌وه‌شیان خستوه‌ته‌ڕوو، له‌هێرشه‌كه‌دا 20 ساروخ ئاڕاسته‌ی وێستگه‌ی ئه‌تۆمی زابوریجیا له‌ئۆكرانیا كراوه‌و ته‌واوی وێستگه‌كه خاپوور كراوه. هه‌روه‌ها به‌هۆی ئه‌و بۆردومانه‌وه كاره‌بای ته‌واوی ناوچه‌كه بڕاوه‌و ئه‌و ماڵانه‌ی له‌نزیك ئه‌و وێستگه‌یه‌بوون بێ كاره‌با بوون.
هاوڵاتی بە مەبەستی پڕکردنەوەو زیاد کردنی دەستی کار لە ئەڵمانیادا بەرپرسانی ئەو وڵاتە ئاسانکاری بۆ کۆچبەری کارزان دەکەن، وچوار مەرجی سەرەکی دادەنێن، هەر کۆچبەرێک ئەو چوار مەرجەی تێدا بێت مافی پەنابەرێتی لەو وڵاتە پێدەبەخشن. هوبێرتوس هەیل، وەزیری کاری ئەڵمانیا بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندووە پلانیان هەیە بە پێی سیستەمی پۆینت کار ئاسانی بۆ ئەو کەسانە بکرێت کە دەیانەوێت بچنە ئەڵمانیا و لەو وڵاتە کار بکەن بە مەبەستی زیاد کردنی دەستی کار لەو وڵاتەدا. چاوەڕوانیش دەکرێت لە پاییزی ئەمساڵ یاسایەکی نوێی کۆچکردن بخاتەڕوو. هەروەها وتیشی :کارتێکی دەرفەت بە سیستمێکی خاڵبەندیی شەفاف دەخەنەڕوو بۆئەوەی ئەو خەڵکەی وڵاتەکەیان پێویستی پێیانە ئاسانتر بچنە وڵاتەکەوە. لە کۆتایدا وەزیری کاری ئەڵمانیا بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندووە کە دەیانەوێت دەستی کار لەنێو ژناندا زیاد بکەن. بەگوێرەی وەزارەتی کاری ئەو وڵاتە، ٧٢%ی ژنان لە وڵاتەکەدا کار دەکەن، ئەوەش بەراورد بە پیاوان ٧% کەمترە. بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەش، وەزیرەکەی ئەڵمانیا دەڵێت، پێویستیان بە ٩٠٠ هەزار کارمەندە. بەگوێرەی میدیای ئەڵمانیا، سیستمی "پۆینت" چوار پێوەر لەخۆدەگرێت کە بریتین لە: بڕوانامەیەک، ئەزموونی پیشەیی کەمتر نەبێت لە سێ ساڵ، بەهرەی زمانی هەبێت یان پێشتر لە ئەڵمانیا ژیابێت و چوارەمیش تەمەنی لەژێر ٣٥ ساڵدا بێت. ئەو کەسانەی لە کۆی ئەم چوار خاڵە، سێ خاڵیان تێدا بێت، کارتی دەرفەتیان پێدەدرێت. لە هەمان کاتدا حکومەت کاتێکی دیاریکراو بۆ پەناخوازان دادەنێت تاوەکو لەو کاتەدا بتوانن بژێویی ژیانیان دابین بکەن.و بەم شێوەیە دەتوانن لە وڵاتەکەیاندا بمێننەوە.
هاوڵاتی وێرانکاری لە دارستانی ئەمازۆن ناسراو بە سییەکانی زەوی گەیشتووەتە قۆناغی "نەگەڕانەوە". بە هۆی ئەو ژمارە زۆرەی ئاگر کەوتنەوە بڕینەوەی دارلە دارستانەکەدا. ڕۆژنامەی "گاردیان"ی بەریتانی لە راپۆرتێکدا کە دووشەممە ٥ی ئەیلولی ٢٠٢٢ بڵاویکردووەتەوە، دەڵێت لە ئەنجامی توێژینەوەیەک کە لەلایەن زانایان و ڕێکخراوەکانی ناوچەکە ئەنجام دراوە دەرکەوتووە کە وێرانکردنی ژینگەیی لە بەشێکی ئەمازۆن هێندە گەورە بووە لە دارستانە باراناوییەکەدا کە گەیشتوونەتە خاڵی نەگەڕانەوە و لەوانەیە هەرگیز نەتوانرێت چاک بکرێتەوە. هەروەها بە پێی توێژینەوەیەک کە زانایانی تۆڕی ئەمازۆن بۆزانیاری کۆمەڵایەتی و ژینگەی RAISG لەگەڵ ڕێکخراوەکانی پاراستنی ژینگە لە ئەمازۆن CoicaI کە یەکێکە لە گەورەترین توێژینەوەکان تا ئێستا، تێیدا هەمووناوچە و ئەو وڵاتانەی کە بەشەکانی ئەمازۆنیان تێدایە دەگرێتەوە دەرکەوتووە کە لە نۆ وڵات تەنها سورینامی بچووک و غویانای فەڕەنسی هێشتا بەلایەنی کەمەوە نیوەی دارستانەکانیان وەک خۆی ماوەتەوە ، لە سەرجەم ناوچەکانی تر زیانێکی زۆر بەر دارستانەکە کەوتووە تەنها لە ٪74ی دارستانەکە بێ زیان ماوەتەوە. جێگەی باسە دارستانە باراناویەکەی ئەمازۆن کە دەکەوێتە باکووری ڕۆژئاوای بەرازیل و بەرەو کۆلۆمبیا و پێروو و وڵاتانی تری ئەمریکای باشوور درێژ دەبێتەوە، گەورەترین دارستانی باراناوی جیهانە، کە بە هەمەچەشنیی زیندەوەرزانی ناوبانگی هەیە و بە هەزاران ڕووباری تێدایە کە بە سییەکانی زەوی ناسراوەو بەشێکی زۆری ئۆکسجینی زەوی دابین دەکات . کاریگەرییەکی ڕاستەوخۆی لەسەر کەش و هەوای زەوی هەیە.
هاوڵاتی/ كاوه ره‌ش ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه، لیز تره‌س وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی به‌ریتانیا له‌كۆنفراسی حزبه‌كه‌یدا بوو سه‌رۆكی حزبی پارتی پارێزگاران و دواتریش وه‌ك سه‌رۆك وه‌زیرانی نویَی به‌ریتانیا ده‌ستبه‌كارده‌بێت. خانمه لیز ترۆس، ده‌بێته سه‌رۆكوه‌زیرانی نوێی به‌ریتانیا، دوای ئه‌وه‌ی له كێبرِكێی سه‌ركردایه‌تی پارتی تۆریی، شكستی به‌رِیشی سوناك هێنا. ئه‌نجامه‌كانی پێشبینی زۆر نزیك نوون له‌وه‌ی زۆرێك له شاره‌زایان چاوه‌رِوانیان ده‌كرد، تروس به 57%ی ده‌نگی ئه‌ندامانی پارته‌كه‌ی رِه‌وایه‌تی وه‌رگرت، له‌وه‌ی ببێته سه‌رۆكی پارتی كۆنسه‌رڤاتیڤ و سه‌رۆكوه‌زیرانی به‌ریتانیا. له وته‌یه‌كیداو له‌ناوه‌ندێكی كۆنفرِانس له‌وێستمینسته‌ر، سوپاسی رِكابه‌ره‌كه‌ی رِیشی سوناكی كرد بۆ "هه‌ڵمه‌تێكی سه‌خت" و به‌ڵێن دا به پلانێكی بوێرانه حوكمه‌تی نوێ رِێكبخاته‌وه. تروس رِۆژی سێشه‌ممه، ده‌بێته سه‌رۆكوه‌زیرانی وڵاته‌كه‌ی دوای ئه‌وه‌ی به‌گه‌شتێك ده‌چێته دیداری شاژن، له شاری بالمۆرال له‌سكۆتله‌ندا. سه‌رۆكوه‌زیرانی نوێ، دوای ده‌ستبه‌كاربونی ده‌ستبه‌جێ ده‌خرێته ژێر فشاره‌وه، بۆ رِاگه‌یاندنی پلانێك ده‌رباره‌ی رِووبه‌رِووبوونه‌وه‌و به‌رزبوونه‌وه‌ی تێچووی وزه له وڵات. یه‌كێك له‌پلانه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه، كه‌ئه‌و ده‌خوازێت نرخی پاره‌ی وزه له‌وه‌زیاتر به‌رز نه‌كرێته‌وه. هاوكات له‌گه‌ڵ رِاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌كان، پارتی رِكابه‌ر، پارتی كرێكاران رایگه‌یاندوه، خه‌ڵك بێهیوان له‌پارتی ده‌سه‌ڵه‌تدار، له‌وه‌ی كه‌وه‌ك پێویست، له‌و قه‌یرانی خۆراك و ووزه‌دا، به‌پێی پێویست هاوكاری ناكرێن و ده‌بێت خه‌ڵك پلانه تایبه‌ت و نهێنیه‌كان بزانن. لیز ترەسی تەمەن 47 ساڵان، لە ماوەی 12 دیبەیتی بانگەشەی سەرۆکوەزیراندا بەڵێنیدا، تێچووی ژیان و باجی سەر خەڵک کەمبکاتەوە، لەسەر ناردنی چەک بۆ ئۆکراینا بەردەوامبێت و بە رووی کۆچبەرانی نایاساییدا بوەستێتەوە و بیاننێرێت بۆ رواندا و چەند وڵاتێکی دیکە. كلیك بكه بۆ خوێندنه‌وه‌ی راپۆرتێك له‌باره‌ی وه‌رگرتنی پۆستی سه‌رۆك وه‌زیرانی به‌ریتانیا
هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رەتیکردەوە کە ئێران دەستی لە کاروباری عێراق وەردابێت ،ڕاشیگەیاند ھیچ نامە و پەیامێکیان بۆ موقتەدا سەدر نەناردوە. ناسر کەنعانی ، وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند ، تاران داوا لەلایەنە سیاسییەکانی عێراق دەکات لە دیالۆگەوە ناکۆکییەکانیان چارەسەر بکەن و لە ململانێ دور بکەونەوە. وتیشی، پێشھاتەکانی عێراق بۆ ئێران زۆر گرنگە و پێیان وایە عێراق وڵاتێکی گرنگە لەناوچەکەدا، ھەروەھا دوپاتیکردەوە کە ئێران ھیچ نیازێکی نیە دەست لەکاروباری ناوخۆی عێراق وەربدات. ناسر کەنعانی سەبارەت بە دانوستانەکانی رێککەوتنی ئەتۆمیش رایگەیاند، گەیشتن بە رێککەوتن پەیوەستە بە ئیرادەی ئەمریکاوە و ئێران لە دانوستانەکاندا دوو مەرجی ھەیە کە ئەوانیش ھەڵگرتنی سزاکان و دورخستنەوەی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمە لە ھەڵسوکەوتی سیاسی.
یۆرۆ نزمترین نرخی لە ماوەی ٢٠ ساڵی ڕابردودا تۆمار کرد ئەمڕۆ دووشەمە نرخی یۆرۆ نزمترین ئاستی بە خۆیەوە بینی، لە بازاڕەکانی جیهان بە ٠.٩٩ دۆلار مامەڵەی پێوە کراو ٠.٧٠٪ی نرخەکەی لەدەستدا. میدیاکان هۆکاری دابەزینی یۆرۆ بۆ پچڕانی هەناردەکاری گازی روسیا لەڕێگەی بۆری نۆردستریمەوە دەگەڕێننەوە، بەتایبەت کە کاتێکی دیاری کراو دانەنراوە بۆ دوبارە خستنەوە کاری ئەو بۆریەو ناردنی گاز بۆ ئەوروپا .ئەمەش بۆتە هۆی دابەزینێکی بەرچاو لە نرخی یۆرۆدا. جێی ئاماژەیە دراوی یۆرۆ لە ساڵی ڕابردووەوە نرخەکەی لە دابەزیندایە .
هاوڵاتی/ کاوە ڕەش دوا قۆناغی كۆتای بۆ پێشبڕكێی سەركرایەتی كردنی پارتی پارێزگاران و پۆستی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا، ڕۆژی دووشەمە ٥ی سێپتەمبەر كۆتای دێت وبەدەنگی ئەندامانی ئەو پارتە كە كەمتر لەسەدا یەكی دانیشتوانی بەریتانیا پێك دێنن، براوەی هەردوو پۆستەكە لەنێوان خانمە لیز تروس، یان مستەر ڕیشی سوناک، وەک سەرۆك وەزیرانی داهاتووی بەریتانیا، ڕادەگەیەنرێت. كێن ئەوانەی سەرۆكی پارتەكەو سەرۆكوەزیرانی داهاتوو هەڵدەبژێرێن؟ ئەندامانی پارتی پارێزگاران تاڕۆژی هەینی ڕابردوو ٢ی سێپتەمبەریان لەبەدەم دابوو، بۆ دەنگدان و دیاری كردنی براوەی هەڵبژاردن ئەو کاندیدەی کەدەنگیان پێداوە، بەشێوەیەکی ئۆتۆماتیکی دەبێتە سەرۆک وەزیران و سەرۆکی پارتەکە، وەبەزۆرینەی دەنگ لەئەنجومەنی کۆمۆنس پشتگیری ئەندامانی پارلەمانی پارتەكەی بەدەست دەخات. بۆ متامانەپێكردنیان هەریەكە لە سوناک و خاتوو ترۆس، زۆربەی كەتانی ئەم هاوینیان بەبەشداریکردن لەكۆڕو كۆبونەوە لەناوخۆی بەریتانیا، لەگەڵ ئەندامانی كۆنسەرڤاتیڤەكان بەسەر بردووە، تێیدا لەو شوێنانە کەئەندامەكانیان پرسیاریان لێ دەكردن، دەربارەی سیاسەتەکانیان لەكاتی گرتنە دەستی دەسەڵات. دەنگدان چۆن کاردەکات؟ دەنگدانی ئەندامانی پارێزگاران لەڕۆژی هەینی ٢ی سێپتەمبەر داخرا. بۆ هەرئەندامێك كەبتوانێت شایستەی دەنگدان بێت، دەبوو لانی كەم لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ یان پێش ئەو ڕۆژە، پەیوەندی بەو پارتەوە کردبێت تۆماركرابێت. ئەندامەكان دەیانتوانی لەڕێگەی پۆستەوە یان بەشێوەی ئۆنلاین دەنگ بدەن. هێشتا ڕوون نییە ئەو پارتە چەند ئەندامی هەیە،وەمەرجیش نییە لایەنە سیاسییەکان ژمارەی ورد بدەن دەربارەی ئەندامانیان. بەڵام لەدوایین هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٩ بۆ سەرکردایەتی پارتەكەو سەرۆكوەزیرانی نوێ، نزیکەی ١٦٠ هەزار کەس مافی دەنگدانیان هەبووە. کەی سەرۆک وەزیرانی نوێ ئاشكرا دەكرێت؟ براوەی پێشبڕکێی سەرکردایەتی پارتەكەو سەرۆكوەزیران، ڕاستەوخۆ دوای کاتژمێر 12.30 لەڕۆژی دووشەممە 5ی ئەیلول لەلایەن، سێر گراهام برادی، سەرۆکی لیژنەی 1922ی پەرلەمانتاران ئاشکرا دەکرێت. وە بڕیارە ڕۆژی دواتر بۆریس جۆنسن، دەستلەکارکێشانەوەی خۆی بەشاژن ڕابگەیەنێت و دوای ماوەیەکی کەم لەلایەن دەسەڵاتی شاهانەی شاژنەوە، جێگرەوەی ئەو دەستنیشان بكرێت. بە شێوەیەکی ئاسایی سەرۆک وەزیرانی نوێ، بانگهێشت دەکرێت بۆ کۆشکی باکینگهام لەلەندەن، بۆئەوەی لەلایەن شاژنەوە متمانەی پێ ببەخشرێ، بەڵام لەبەر ڕەوشی تەندروستی لەبەر ئەوەی شاژن لەپشوویەکدایە، ئەو نەریتە جێبەجێ ناكرێت ئەمجارەیان، لەبری ئەوە لەكۆشكی بالمۆرال دەمێنێتەوە و هەریەكە, لەبۆریس جۆنسۆن و سەرۆک وەزیرانی نوێ، گەشت دەکەن بۆ سکۆتلەندا بۆ ئەوەی لەوێ چاویان بەشاژن بکەوێت. ئایا هەڵبژاردنی گشتی دەكرێت؟ لەبەریتانیا كاتێك سەرۆک وەزیران دەست لەکار دەکێشێتەوە، ڕاستەوخۆ هەڵبژاردنی گشتی ڕوونادات، بۆ نموونە کاتێک دەیڤید كامیرۆن لەساڵی ٢٠١٦ دەستیی لەكار كێشاێەوەو تێریزا مەی شوێنی گرتەوە، ئەو بڕیاریدا هەڵبژاردن ئەنجام نەدات. لەم كاتەشدا ئەگەر سەرۆکوەزیرانی نوێ داخوازی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە داوا نەكات، ئەوا دەبێت دواین وادەی هەڵبژاردنی گشتی بەریتانیا لەمانگی یەکی ساڵی ٢٠٢٥ ئەنجام بدرێت. چۆن ئەو دوو بەربژێرە گەیشتنە کۆتایی هەڵبژێردران؟ پەرلەمانتارانی پارتی پارێزگاران كە ژمارەیان ٣٥٧ كەسە دوای زنجیرەیەک دەنگدانیان، ئەو دوو بەربژێرەیان دیاری كردوە. ئەو کاندیدەی لەدەنگداندا کەمترین ژمارەی دەنگی هەبوو لەهەر خولێکی دەنگداندا, كراوەتە دەرەی پێشبڕكێكە، تاوەکو تەنها دوو کەس مانەوە لەكۆتایی كەئەوانیش, هەریەكە لەوەزیری خەزێنەی پێشوو, ریشی سوناک و لیز ترۆس، وەزیری دەرەوە بووە. ئەو شەش پاڵێوراوەی کە کرانە دەرەوە بریتی بوون لە: وەزیری بازرگانی، پێنی مۆردۆن، دەنگی پێنجەم وەزیری پێشووی داد، کەمی بادێنۆچ،دەنگی چوارەم تۆم توگێندهات، سەرۆکی لیژنەی کاروباری دەرەوە، دەنگی سێیەم داواکاری گشتی، سوێلا براڤەرمان، دەنگی دووەم نەدیم زەهاوی، وەزیری خەزێنەی ئێستا، دەنگدانی یەکەم جێرمی هانت، وەزیری پێشووی تەندروستی،دەنگدانی یەكەم. ڕیشی سوناك كێیە؟ ڕیشی سوناک لەساڵی ١٩٨٠ لەشاری ساوسهامپتۆن لەدایک و باوکێكی بەڕەچەڵەک هیند لەدایك بووە، کەلەشەستەکانی سەدەی ڕابردوودا لە ڕۆژهەڵاتی ئەفریقاوە کۆچیان کردووە بۆ بەریتانیا.سوناک لەکۆلێژی وینچێستەر خوێندوویەتی. دواتر لە کۆلێژی لینکۆڵن لەئۆکسفۆرد فەلسەفە و سیاسەت و ئابووریی خوێندەوە و پاشانیش لەزانکۆی ستانفۆرد لەکالیفۆرنیا وەک زانای فولبرایت بڕوانامەی MBA بەدەستهێناوە. لەساڵی ٢٠١٥وە ئەندام پارلەمانی پارتی كۆنسەرڤاتیڤە و چەندین پۆستی جیاوازی لەسەردەمی هەردوو كابینەی تییرزا مەی تا حوكمەتی بۆریس جۆنسن هەبوو. سوناك و خێزانەكەی بەیەكێك لەدەوڵەمەندو ملیاردەرەكانی بەریتانیا هەژماردەكرێن. لیز ترۆس كێیە؟ ماری ئەلیزابێس تروس لەدایکبووی ساڵی ١٩٧٥و سیاسەتمەدارێکی بەریتانییە و لەساڵی ٢٠٢١ەوە وەک وەزیری دەرەوە دەست بەكار بووە. پێشتریش وەزیری حوكمەت بووە بۆ کاروباری دەرەوە و کۆمۆنوێڵس، لەساڵی ٢٠١٩ەوە وەک وەزیری ژنان و یەكسانی کاری کردووە، ئەندامی پارتی پارێزگارانە، لەساڵی ٢٠١٠ئەندامی پەرلەمانە، بۆ باشووری ڕۆژئاوای نۆرفۆلک، لەهەمان كاتدا لەچەندین پۆستی جیاوازدا لەکابینەكانی سەرۆکوەزیران دەیڤید کامیرۆن و تێریزا مەی و بۆریس جۆنسۆن، کاری کردووە. تروس ئێستا یەكێكە لەو دوو بەربژێرەی، كەچانسی زیاتری هەیە بۆ ئەوەی ببێتە سەرۆکی پارتی پارێزگاران و سەرۆكوەزیرانی بەریتانیا لەڕۆژی دووشەمەدا.
هاوڵاتی به‌پێی لێدوانێکی وه‌زیری کۆچی حکومه‌تی یۆنان لە سەرەتای ئەمساڵەوە رێگریان كردوە زیاتر 150 هەزار كۆچبەری نایاسایی سنورە دەریایی و وشكانییەكانیان ببەزێنن. نوتیس میتاراخی وەزیری كۆچی حكومەتی یۆنان رایگەیاندوە، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا توانیویانە رێگری بكەن لە چونە ناوەوەی 154 هەزارو 102 كۆچبەری نایاسایی بۆ وڵاتەكەیان و چاودێریكردنی سنورەكانیان یەكێكە لە كارە لەپێشینەكانی حكومەتی یۆنان. حكومەتی یۆنان مانگی رابردوو رایگەیاند، دیواری سنوریی كە بڕیاری لێدراوە لەنێوان یۆنان و توركیا بە درێژایی 40 كلیۆمەتر دروستبكرێت، درێژیانكردۆتەوە بۆ 80 كیلۆمەتر، هەروەها كامێرای چاودێریان داناوە بۆئەوەی كۆنتۆڵی سنورەكەیان بكەن و ئەمەش پێویستی بەوە كردوە كە 250 پاسەوانی تر بۆ سنورەكانیان زیاد بكەن. جێگای ئاماژه‌یه ساڵانه به‌سه‌دان هه‌زار که‌س له‌ڕێگای وشکانی و ده‌ریاییه‌وه له‌ڕێگای یۆنان و وڵاتانی دیکه‌ی سنوری تورکیاوه ده‌ڕۆنه ئه‌وروپا.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تی ناوخۆ له‌که‌رتی غه‌زه‌ی فه‌ڵه‌ستین (که له‌لایه‌ن بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماسه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێت) ڕایگه‌یاند ٥ که‌سیان له‌سێداره داوه که (٢) که‌سیان تاوانباربوون به تۆمه‌تی سیخوڕیکردن بۆ ئیسرائیل، ئه‌مه له‌کاتێکدایه له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی فه‌ڵه‌ستین( که ڕێکخراوی فه‌تح به‌ڕێوه‌ی ده‌بات له‌که‌رتی ڕۆژئاوا) سزای له‌سێداره‌دان جێبه‌جێناکرێت. به‌پێی به‌یاننامه‌یه‌کی ئه‌و وه‌زاره‌تی ناوخۆیه سه‌رله‌به‌یانی ئه‌مڕۆ پێنج که‌س که دوانیان به‌تۆمه‌تی سیخوڕیکردن و سێ که‌سی دیکه‌یان به تۆمه‌تی کوشتن تۆمه‌تبارکرابوون له‌سێداره‌دران. به‌پێی یاسای فه‌ڵه‌ستینی ده‌بێت (مه‌حمود عه‌باس)ی سه‌رۆکی فه‌ڵه‌ستین ئیمزای له‌سێداره‌دان بکات، به‌ڵام سه‌رۆکی فه‌ڵه‌ستین له‌غه‌زه ده‌سه‌ڵاتی نییه و حکومه‌تی فه‌ڵه‌ستینیش بڕیاری له‌سێداره‌دان جێبه‌جێناکات. له‌ساڵی ٢٠١٧ه‌وه ئه‌مه یه‌که‌م پرۆسه‌ی له‌سێداره‌دانه که له‌غه‌زه دووباره ده‌ستپێبکاته‌وه‌و پێشتر له‌ساڵی ٢٠٠٧ه‌وه بزووتنه‌وه‌ی حه‌ماس که ده‌ستیگرتووه به‌سه‌ر که‌رتی غه‌زه‌دا ده‌یان بڕیاری له‌سێداره‌دانی ده‌رکردووه‌و تا ئێستا ٢٧ بڕیاری جێبه‌جێکردووه.
هاوڵاتی چین ملیۆنه‌ها هاووڵاتی خۆی كه‌ره‌نتینه كرده‌وه به‌هۆی دووباره بڵاوبوونه‌وه‌ی نه‌خۆشی كۆڤید-١٩ . میترۆپۆلیسی چین له‌ئێواره‌ی ڕۆژی پێنجشه‌ممه كه‌ره‌نتینه‌یه‌كی فراوانی شاری چێنگدووی ڕاگه‌یاندو 21 ملیۆن هاوڵاتی نیشته‌جێی ئه‌و شاره‌ی كه‌ره‌نتینه كرد. كه‌ره‌نتینه كردنی ئه‌م شاره گه‌وره‌یه له دوای ئه‌وه دێت كه ته‌نها له هه‌فته‌ی رابردوودا ٧٠٠ كه‌یسی توشبوون به ڤایرۆسی كۆرۆنا تۆمار كراوه . پارێزگاری شاره‌كه‌ش ڕایگه‌یاندووه: هاوڵاتیان له كاتژمێر ٦ئێواره‌ی ڕۆژی پێنج شه‌مه‌وه پێویسته له ماڵه‌كانیان بمێننه‌وه‌و هه‌روه‌ها تاقیكردنه‌وه‌ی به‌كۆمه‌ڵی ڤایرۆسی كۆڤید له ڕۆژانی پێنج شه‌ممه‌وه تا یه‌كشه‌ممه ئه‌نجام ده‌درێت. وتیشی: خێزانه‌كان ده‌توانن یه‌ك كه‌س بنێرنه ده‌ره‌وه بۆ بازاڕكردن له ڕۆژێكدا به مه‌رجێك پشكنینی بۆ كرابێت و ئه‌نجامی پشكنینه‌كه‌ی نێگه‌تیڤ بێت، هه‌روه‌ها ئه‌و هاوڵاتیانه‌ی كه یارمه‌تی خێرایان پێویسته، وه‌ك چاودێری پزیشكی پێویسته ڕه‌زامه‌ندی له لیژنه‌یه‌كی دیاریكراو به‌ده‌ستبهێنێت له‌نزیك شوێنی نیشته‌جێ بوونه‌كه‌یانه‌وه. هه‌روه‌ها هه‌موو ناوچه‌كانی كاركردن ڕاگیراون، جگه له سوپه‌رماركێته‌كان، ده‌رمانخانه و نه‌خۆشخانه‌كان، ته‌نانه‌ت نانخواردنی ڕێستۆرانته‌كانیش ڕاگیراوه، ته‌نها ڕێگه به داواكردنی خواردن ده‌درێت. كه‌ره‌نتینه كردنی شاره‌كه ته‌نها چه‌ند كاتژمێرێك پێش جێبه‌جێ كردنی راگه‌یه‌ندراو ئه‌مه‌ش بووه هۆی دروستكردنی ترسێكی زۆرو قه‌ره‌باڵغیه‌كی زۆر له بازاڕه‌كاندا.
