ئیسرائیل کۆماندۆ بەکاردینێت بۆ تەقاندنەوەى دامەزراوەی ئەتۆمی فۆردۆ

  مارین لوپان سه‌ركرده‌ی پارتی "گردبوونه‌وه‌ی نیشتمانی"ـی فه‌ره‌نسا كه‌ نه‌یارێكی سه‌رسه‌ختی ئیمانوێل ماكرۆن سه‌رۆكی ئه‌و وڵاته‌یه‌، به‌ تۆمه‌تی "گه‌نده‌ڵیكردن" سزای چوار ساڵ زیندانیكردنی به‌سه‌ردا سه‌پێندرا و چانسی بوون به‌ سه‌رۆكی داهاتووی فه‌ره‌نسای له‌ده‌ست دا. ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه‌ 31ـی ئازاری 2025 دادگای پاریس به‌ تۆمه‌تی خراپبه‌كارهێنانی سامانی گشتیی وڵات، سزای چوار ساڵ زیندانیكردنی به‌سه‌ر مارین لوپاندا سه‌پاند و به‌پێی بڕیاری دادگا، نیوه‌ی ئه‌و سزایه‌ جێبه‌جێده‌كرێت و لوپان دوو ساڵ زیندانیده‌كرێت. بڕگه‌یه‌كی دیكه‌ی بڕیاره‌كه‌ی دادگا، رێگریده‌كات له‌وه‌ی مارین لوپان تا پێنج ساڵی داهاتوو خۆی بۆ پۆستی حكومی كاندیدبكات. له‌ هه‌مان دانیشتنی دادگاكه‌دا و به‌ هه‌مان تۆمه‌ت كه‌ خراپبه‌كارهێنانی سامانی گشتییه‌، هه‌شت په‌رله‌مانتاری یه‌كێتیی ئه‌وروپا كه‌ سه‌ر به‌ پارته‌كه‌ی مارین لوپانن، بڕیاری زیندانیكردنیان بۆ ده‌ركرا. مارین لوپان له‌ دیارترین رابه‌رانی راستڕه‌وه‌ توندڕه‌وه‌كانی فه‌ره‌نسایه‌ و پارتی "گردبوونه‌وه‌ی نیشتمانی"ـی كه‌ ناوبراو سه‌ركردایه‌تیی ده‌كات، بووه‌ته‌ گه‌وره‌ترین پارتی ناو په‌رله‌مانی فه‌ره‌نسا و له‌ كۆتایی ساڵی رابردوودا میشێل بارنیێ سه‌رۆك وه‌زیرانی ئه‌وكاته‌ی فه‌ره‌نسای له‌ پۆسته‌كه‌ی لابرد، فشاریشی ده‌كرد بۆ ئه‌وه‌ی ئیمانوێل ماكرۆن كورسیی سه‌رۆكایه‌تیی فه‌ره‌نسا به‌جێبهێڵێت و ده‌ستله‌كاربكێشێته‌وه‌، به‌ڵام ماكرۆن پێداگیریی كرد له‌وه‌ی ماوه‌ی سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی ته‌واو ده‌كات و تا ساڵی 2027 له‌ پۆسته‌كه‌یدا ده‌مێنێته‌وه‌. به‌پێی راپرسییه‌كان، پێش بڕیاره‌كه‌ی ئه‌مڕۆی دادگای پاریس، مارین لوپان ده‌بووه‌ دیارترین كاندیدی هه‌ڵبژاردنی ساڵی 2027ـی سه‌رۆكایه‌تیی فه‌ره‌نسا، به‌ڵام به‌هۆی بڕیاره‌كه‌ی دادگاوه‌ چانسی خۆكاندیدكردنی له‌ده‌ست دا.

  بەرەبەیانی ئەمڕۆ حوسییەکانی یەمەن رایانگەیاند، فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی پێشکەوتووی دیکەی ئەمریکییان لە ناوەڕاستی یەمەن خستووەتەخوارەوە. یەحیا سەریع گوتەبێژی سەربازیی حوسییەکان لە بەیاننامەیەکدا گوتی، بەرگرییە ئاسمانییەکانیان بە بەکارهێنانی مووشەکێکی دروستکراوی ناوخۆیی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی پێشکەوتووی ئەمریکایان خستەخوارەوە کە ١٦ەمین فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئەمریکییە لە ماوەی 2 ساڵی رابردوودا لەناویان بردووە. گوتیشی، دووپاتیدەکەنەوە کە بەردەوام دەبن لە رێگری لە کەشتییەکانی ئیسرائیل تا ئەوکاتەی دەستدرێژی بۆ سەر غەزە دەوەستێت و گەمارۆ هەڵدەگیرێت. ئەمە لەکاتێکدایە کە دۆناڵد ترەمپ لە رۆژانی رابردوودا رایگەیاند هەر هێرشێکی حوسییەکان بە هێرشی راستەوخۆی ئێران دەزانێت و وەڵامی ئێران دەداتەوە.

سەرۆککۆماری تورکیا دەڵێت، بە بڕیارەوە بەرەو ئامانجی تورکیایەکی بێ تیرۆر هەنگاو دەنێن و وڵاتێک بنیات دەنێن کە تورک و کورد و عەرەب و عەلەوی پێکەوە بە ئارامی بژین.    رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکۆماری تورکیا و سەرۆکی ئاکپارتی بەبۆنەی جەژنی رەمەزانەوە پەیامێکی ئاراستەی رێکخراوەکانی پارتەکەی کرد و پیرۆزبایی جەژنی لێکردن.    ئەردۆغان لە پەیامە ڤیدیۆییەکەیدا باسی لە پرسە سیاسییەکان و پرۆسەی چەکدانانی پەکەکە کرد.   ئاماژەی بەوەدا، کاتێك کاریگەری چەک نەمێنێ، هێزی سیاسەتی سڤیل بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان زیاتر دەبێت.    لە تورکیا پرۆسەیەکی بۆ چارەسەری پرسی کورد دەستی پێکردووە، کە دەوڵەت ناوی ناوە (تورکیایەکی بێ تیرۆر) و کوردیش پێیدەڵێت (بە دیموکراتیبوونی تورکیا).   رۆژی 01-10-2024 دەرگای پەرلەمان لە وەرزێکی نوێدا واڵاکرا. دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی نەتەوەیی (مەهەپە) چووە لای فراکسیۆنی دەم پارتی و تەوقەی لەگەڵ بەرپرسانی ئەو پارتە کرد.    ئەو رووداوە رۆژەڤی پرۆسەیەکی چارەسەریی پرسی کوردی لە تورکیا هێنایە بەرباس.    رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا ئەو هەنگاوەی باخچەلی بە 'پەنجەرەی هیوا' ناوبرد و ئومێدی خواست، ئەو دەرفەتە نەکرێتە قوربانیی بەرژەوەندیی کەسی.   باخچەلی دواتر داوای لە دەم پارتی کرد لەگەڵ ئۆجەلان دیدار سازبکەن. شاندێک کە لەلایەن دەم پارتییەوە پێکهێنرا دیداری لەگەڵ ئۆجەلان سازکرد و لەگەڵ پارتە سیاسییەکان کۆبووەوە. ئەو شاندە سەردانی هەرێمی کوردستانیش کرد و لەگەڵ بەرپرسانی باڵا کۆبووەوە.    پارتی کرێکارانی کوردستان- پەکەکە رۆژی 1ی ئاداری 2025 ئاگربەستی راگەیاند. ئەوەش لە دوای بانگەوازی عەبدوڵڵا ئۆجەلان دێت کە رۆژی 27ی شوبات بە ناونیشانی "بانگەوازی ئاشتی و کۆمەڵگەی دیموکراتی" بڵاوکرایەوە و داوای چەکدانان و هەڵوەشاندنەوەی پەکەکەی کرد.    پەکەکە رایگەیاند: "تاوەکو ئەو کاتەی هێرش نەکرێتە سەرمان، هیچ هێزێکی ئێمە کردەی چەکداری ناکات" و جەختی کردەوە کە "جێبەجێکردنی بابەتەکانی وەک چەکدانان تەنیا بە پێشەنگایەتی پراکتیکیی رێبەر ئاپۆ دەکرێت."   پەکەکە هەروەها ئامادەیی خۆی بۆ بەڕێوەبردنی کۆنگرەی خۆ هەڵوەشاندنەوە نیشاندا. هەروەها جەختی کردەوە، بۆ ئەوەی کۆنگرەکە سەرکەوتوو بێت، پێویستە عەبدوڵڵا ئۆجەلان خۆی بەڕێوەی ببات.

سەرۆكی گروپی عەسایئبی ئەهلی هەق، دەڵێت: توركیا میلیشيای لە هەزران چەكداری عێراقى پێكهێناوەو لەناوخۆی توركیا راهێنانی پێكردون و سەركردایەتیكردن و دابینكردنی پارەو ئیدارەكردنیان، بەتەواوی لەلایەن ئەنكەرەوە بەڕێوەدەبرێت. قەیس خەزعەلی، ئەمرۆ دووشەممە لەوتاری جەژندا وتی، چەندین هاوڵاتی عێراقی لەهەردوو پارێزگای كەركوك و نەینەواوە براونەتە توركیاو راهێنانیان پێكراوەو رێكخراون، كە تائێستا بەشێكیان تائەم ساتەش لەلایەن توركیاوە موچەكانیان دابین دەكرێت، ناوی فەرمیان، هێزەكانی پاسەوانی نەینەوا، لەپارێزگای نەینەواو، هێزەكانی قەڵغانی كەركوك، لە پارێزگای كەركوكە. خەزعەلی وتیشی، بەشێك لەمانە بە قودەرتی قادر كە پێویستە لێكۆڵینەوەی لێبكرێت، خزێنراونەتە ناو هێزەكانی حەشدی شەعبی و، بەناوی حەشدی شەعبیەوە موچە وەردەگرن بۆ ئەوەی بارگرانی توركیا كەمبكەنەوە، بەتایبەت لە لیوای (59) لە نەینەوا. جەختیشيكرد، باس لە تێوری پیلانگێڕی و شرۆڤەكردن ناكات، بەڵكو باسى بەڵگەو ژمارە دەكات، كە نابێت چاوپۆشی لێبكرێت. ئاماژەی بەوەشكرد، رێگای گەشەپێدان سودی چییە بۆ وڵاتێك كە بەشێكی خاكەكەی داگیركردبێتیت، بەپێویشتیشی زانی هێزەكانی بكشێنێتەوەو بەهانە بۆ شتێك نەهێنێتەوە كە خۆی خولقاندویەتی.

  ماڵپەڕی ئەکسيۆس رايگەياند، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمريکا ناوەراستی مانگی ئايار سەردانی سعوديە دەکات، ئەوەش يەکەم گەشتی دەرەوەی وڵاتی دەبێت لەدوای گەڕانەوە بۆ کۆشکی سپی. ئەکسيۆس لە زاری دوو بەرپرسی ئەمريکی و سەرچاوەیەکی ئاگادار لە گەشتەکەی ترەمپەوە رايگەياندووە، گەشتەکە لە چەند هەفتەی رابردوودا لە نێوان بەرپرسانی باڵای ئەمریکا و هاوتا سعودییەکانیان تاوتوێ کراوە، لە پەراوێزی گفتوگۆکان سەبارەت بە شەڕی ئۆکرانیاش کە لە سعودیە ئەنجامدرا باسی لێوەکراوە. يەکێک لە سەرچاوەکان بە ئەکسيۆسی گوتووە، "سەرەتا گفتوگۆ کراوە سەردانەکە لە 28ی نیساندا بکرێت، بەڵام دواتر دواخراوە". بەرپرسێکی ئەمریکیش رايگەياندووە، پلانی ئێستا ئەوەیە کە ترەمپ لە ناوەڕاستی مانگی ئایاردا سەردانی سعودیە بکات، گفتوگۆکانيش لەبارەی پلانی سەردانەکەوە بەردەوامن. ئەو بەرپرسە گوتیشی، گفتوگۆکان لەسەر تاوتوێکردنی وەبەرهێنانی بیانی و پتەوکردنی پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی کەنداو و کۆتاییهێنان بە ململانێکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبێت. بەرپرسانی ئەمریکا و ئیسرائیل دەڵێن، لەم کاتەدا پلانەکانی رێککەوتنی ئاساییکردنەوەی پەيوەندييەکانی نێوان ئیسرائیل و سعودیە پشتگوێخراوە، چونکە سعودييەکان رێگايەکيان دەوێت بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی فەڵەستين ئيسرائيليش ئەوە رەتدەکاتەوە. رۆژی شەشی ئەم مانگە دۆناڵد ترەمپ لە ئۆفيسە هێلکەييەکەی لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەنوسانی راگەياند، لە مانگ و نيوی داهاتوودا سەردانی سعوديە دەکات.

  ڕێبەری شۆڕشی ئێران رایگەیاند، هەڵوێستەکانمان هەر وەک جارانە، ئەمەریکا و ئیسرائیل هەڕەشەمان لێدەکەن، بەڵام وەڵامی توند وەردەگرنەوە. عەلی خامنەیی، رێبەری شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە وتاری نوێژی جەژنى ڕەمەزان لە تاران ڕایگەیاند، ئیسرائیل ئەگەر دەرفەتی بۆ بڕەخسێت جینۆساید دەکات و خاکی وڵاتانی دیکە داگیردەکات، وەک ئەوەی ئێستا سوریای داگیرکردوە. وتیشی: دەبێت بونی ئیسرائیل لە فەڵەستین بنەبڕ بکرێت و هەموان هەوڵبدەن بۆ نەهێشتنی ئەو قەوارەیە لە ناوچەکە، دوژمنایەتیمان بۆ ئیسرائیل و ئەمریکا نەگۆڕە. خامنەیی راشیگەیاند، "ئەمەریکا و ئیسرائیل هەڕەشەمان لێدەکەن، ئێمە هەڵوێستەکانمان هەروەک جارانە، ئەگەر هەر خراپەیەک بەرامبەر تاران بکرێت، بە دڵنیاییەوە وەڵامی بەهێزمان بۆیان دەبێت". باسی لەوەشکرد، "ئەگەر دوژمنان بەنیازی دروستکردنی فیتنەبن لە ناوخۆی وڵاتەکەمان، ئەوا گەلی ئێران خۆی وەڵامیان دەداتەوە". ڕێبەری ئینقلاب بە ئاماژە بە سەقامگیریی هەڵوێستەکانی کۆماری ئیسلامی سەبارەت بە ناوچەکە وتی: هەڵوێستەکانمان سەقامگیرن و دوژمنایەتیی نێوان ئەمریکا و ڕژێمی زایۆنیستیش هەر وەک ڕابردووە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، ئەگەر بە گفتوگۆ چارەسەرێک بۆ بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران نەدۆزنەوە، ئەوا "شتی زۆر زۆر خراپ بەسەر ئێران دێت."   ترەمپ رۆژی هەینی لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەڤانانی گوت: "ئێران لە ریزی سەرەوەی ئەو شتانەیە کە چاودێرییان دەکەم."   ترەمپ 12ی ئادار لە رێگەی ئەنوەر قەرقاش، دیپلۆماسی باڵای ئیماراتەوە نامەیەکی بۆ عەلی خامنەیی، رێبەری ئێران نارد.    سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت: "بەم دواییانە نامەیەکەم بۆ ئەوان نارد و پێم گوتن، پێویستە بە رێگەیەک لە رێگەکان بڕیار بدەن؛ یان بە گفتوگۆ چارەسەرێک دەدۆزینەوە یانیش شتی زۆر زۆر خراپ بەسەر ئێران دێن. بەڵام من نامەوێت ئەوەی دووەم رووبدات."   سەرۆکی ئەمریکا هەروەها هۆشداریدا: "لە پێگەی هێز و لاوازییەوە قسە ناکەم، بەڵام حەزی گەورەی من ئەوەیە کە لەگەڵ ئێران بگەینە چارەسەر. ئەگەر چارەسەری نەکەین، ئەوا شتی زۆر خراپ بەسەر ئێران دێت."   میدیای فەرمیی ئێران رۆژی پێنجشەممە بڵاویکردەوە، تاران بە فەرمی وەڵامی نامەکەی داوەتەوە.   ئاژانسی ئیرنا لە زاری عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێرانەوە بڵاویکردەوە، وەڵامی ئێران رۆژی چوارشەممە "بە شێوەیەکی گونجاو لە رێگەی عومانەوە نێردراوە".

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت، ئەگەر بە گفتوگۆ چارەسەرێک بۆ بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران نەدۆزنەوە، ئەوا "شتی زۆر زۆر خراپ بەسەر ئێران دێت."   ترەمپ رۆژی هەینی لە کۆشکی سپی بە رۆژنامەڤانانی گوت: "ئێران لە ریزی سەرەوەی ئەو شتانەیە کە چاودێرییان دەکەم."   ترەمپ 12ی ئادار لە رێگەی ئەنوەر قەرقاش، دیپلۆماسی باڵای ئیماراتەوە نامەیەکی بۆ عەلی خامنەیی، رێبەری ئێران نارد.    سەرۆکی ئەمریکا دەڵێت: "بەم دواییانە نامەیەکەم بۆ ئەوان نارد و پێم گوتن، پێویستە بە رێگەیەک لە رێگەکان بڕیار بدەن؛ یان بە گفتوگۆ چارەسەرێک دەدۆزینەوە یانیش شتی زۆر زۆر خراپ بەسەر ئێران دێن. بەڵام من نامەوێت ئەوەی دووەم رووبدات."   سەرۆکی ئەمریکا هەروەها هۆشداریدا: "لە پێگەی هێز و لاوازییەوە قسە ناکەم، بەڵام حەزی گەورەی من ئەوەیە کە لەگەڵ ئێران بگەینە چارەسەر. ئەگەر چارەسەری نەکەین، ئەوا شتی زۆر خراپ بەسەر ئێران دێت."   میدیای فەرمیی ئێران رۆژی پێنجشەممە بڵاویکردەوە، تاران بە فەرمی وەڵامی نامەکەی داوەتەوە.   ئاژانسی ئیرنا لە زاری عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێرانەوە بڵاویکردەوە، وەڵامی ئێران رۆژی چوارشەممە "بە شێوەیەکی گونجاو لە رێگەی عومانەوە نێردراوە".   نامەکە لە کاتێکدایە، ئیدارەی ترەمپ لە چوارچێوەی هەڵمەتی "ئەوپەڕی گوشاردا" سزای نوێی بەسەر ئێراندا سەپاندووەتەوە.

ــ ئەمریکا لە ژێر سەرکردایەتی مندا ئامادەیە هەنگاوێکی گەورە بەرەو ئاشتی و نەهێشتنی ئاڵۆزییەكان بنێت ــ ئەگەر ئەم دەستە درێژکراوە رەتبکەنەوە و بەردەوامبن لە پشتیوانی رێکخراوە تیرۆریستییەکان وەڵامەكە یەکلاکەرەوە و خێرا دەبێت محمەد ساَڵح سدقیان، شرۆڤەكاری بواری سیاسی و ستراتیجی ئێرانی، لە لاپەڕی تایبەتی خۆی لە سەكۆی (ئێكس) دەقی نامەكەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا بۆ عەلی خامەنەیی، رابەری باڵای شۆرشی ئیسلامی ئێران بڵاوكردووەتەوە. لەنامەكەدا ترمەپ وتویەتی، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ژێر سەرکردایەتی مندا ئامادەیە هەنگاوێکی گەورە بەرەو ئاشتی و نەهێشتنی ئاڵۆزییەكان بنێت، بەڵام ئاگادارتان دەکەمەوە، ئەگەر ئەم دەستە درێژکراوە رەتبکەنەوە، ئەگەر رژێمی ئێران رێگای ئاڵۆزی و بەردەوامی پشتیوانی لە رێکخراوە تیرۆریستییەکان و سەركێشیە سەربازییەکان هەڵبژێرێت، ئەوا وەڵامەكە یەکلاکەرەوە و خێرا دەبێت. دەقی نامەكەی ترەمپ بۆ خامنەیی: جەنابی ئایەتوڵا خامنەیی لەگەڵ رێز بۆ پێگەی سەركردایەتیتان و گەلی ئێران، ئەم نامەیەتان بۆ دەنووسم بە ئامانجی کردنەوەی ئاسۆی نوێ بۆ پەیوەندییەکانمان، دوور لە ساڵانی ململانێ و خراپ لێکتێگەیشتن و روبەڕوبونەوەی ناپێویست کە لە دەیەکانی رابردوودا شاهیدی بووین. کاتی ئەوە هاتووە دوژمنایەتی بەجێبهێڵین و لاپەڕەیەکی نوێی لە هاوکاری و رێزگرتنی یەکتر بکەینەوە. ئەمڕۆش دەرفەتێکی مێژوویی لەبەردەماندایە. ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ژێر سەرکردایەتی مندا ئامادەیە هەنگاوێکی گەورە بەرەو ئاشتی و نەهێشتنی ئاڵۆزییەكان بنێت. پێکەوە دەتوانین گەمارۆکان هەڵبوەشێنینەوە، ئابوری ئێران بەهێز بکەین و دەرگاکانی هاوکاریی نێوان وڵاتەکەمان بکەینەوە، نەک تەنها بۆ قازانجی هەردوو گەل، بەڵکو بۆ قازانجی سەقامگیری و ئاشتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەواوی جیهان. بەڵام ئاگادارتان دەکەمەوە، ئەگەر ئەم دەست درێژکراوە رەتبکەنەوە، ئەگەر رژێمی ئێران رێگای ئاڵۆزی و بەردەوامی پشتیوانی لە رێکخراوە تیرۆریستییەکان و سەركێشیە سەربازییەکان هەڵبژێرێت، ئەوا وەڵامەكە یەکلاکەرەوە و خێرا دەبێت. لە بەرامبەر هەڕەشەکانی رژێمەکەت بۆ سەر گەلەکەمان یان هاوپەیمانەکانمان دەستەوسان نابین. ئاشتی لاوازی نییە، بەڵکو هەڵبژاردەی بەهێزەکانە. گەلی ئێران گەلێکی مەزنن، شایەنی ئایندەیەکی باشترن، دوور لە گۆشەگیری و هەژاری و نەهامەتی. ئەگەر ئامادەن بۆ دانوستان، ئێمەش ئامادەین. بەڵام ئەگەر بەردەوامبون لە پشتگوێخستنی داواکارییەکانی جیهان، مێژوو تۆماری دەکات کە دەرفەتێکی گەورەتان لەدەستدا. لەگەڵ رێزدا  دۆناڵد جی ترەمپ

  باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە دیمەشق داوا لە سەرجەم هاوڵاتییانی لە سوریا دەکات، دەستبەجێ وڵاتەکە بەجێبهێڵن. باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە دیمەشق لە بەیاننامەیەکدا دەڵێت، وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەکە هاوڵاتییانی ئەمریکی ئاگاداردەکاتەوە لە پەرەسەندنی ئاڵۆزییەکانی سوریا لە جەژنی رەمەزاندا، کە لەوانەیە باڵیۆزخانەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و دامەزراوە گشتییەکانی دیمەشق، بکرێتە ئامانج. لە بەیاننامەکەدا باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە دیمەشق، داواش لە هاوڵاتییانی ئەمریکیی دەرەوەی سوریاش دەکات، بەهۆی مەترسیی شەڕ، نائارامی، رفاندن، بەبارمتەگرتن و ئاڵۆزییەکان بەگشتی، لەپێناو سەلامەتییان، گەشت بۆ ئەو وڵاتە نەکەن. ئاماژە بەوەشکراوە، باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە دیمەشق لە ساڵی 2012ـەوە چالاکییەکانی راگرتووە و حکومەتی ئەمریکا ناتوانێت هیچ خزمەتگوزارییەکی کونسوڵگەریی فریاگوزاری، پێشکەش بە هاوڵاتییانی ئەمریکی لە سوریا بکات، لەئێستادا کۆماری چیک نوێنەرایەتیی دەسەڵاتی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە سوریا دەکات. هەر بۆیە باڵیۆزخانەکە دەڵێت، “ئەو هاوڵاتییە ئەمریکییانەی لە سوریا پێویستیان بە هاوکاریی بەپەلەیە، پێویستە پەیوەندی بە بەشی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە باڵیۆزخانەی کۆماری چیک بکەن”.

  سەرەڕاى رێوشوێنە ئەمنییەکان لەنێوان بەریتانیا و فەرنسا، رۆیشتنی کۆچبەرانی نایاسایی لە فەرنساوە بۆ بەریتانیا زیایکردووە، لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا پێنج هەزار و 844 کۆچبەر گەیشتوونەتە بەریتانیا. بەپێى وتەى چەند سەرچاوەیەک لە لەندەنەوە زانیاریەکان، کۆچبەران بەردەوامن لە هەوڵدان بۆ بەزاندنی کەناڵی ئینگلیز بە بەلەمی بچووک لە کەناراوەکانی باکووری فەرەنساوە بۆ بەریتانیا. دەشڵێت، بەگوێرەى ماڵپەڕى ئینفومایگرنس، کە هەواڵ و زانیارى لەبارەى کۆچبەرانەوە بڵاودەکاتەوە، لە سێ مانگی یەکەمی ئەمساڵدا، پێنج هەزار و 844 کۆچبەر گەیشتوونەتە بەریتانیا، کە ژمارەی ساڵى پێشووی تێپەڕاندووە، کە لە هەمان ماوەی ساڵی رابردوودا پێنج هەزار و 373 کۆچبەر بووە. ‎سەرچاوەکان دەشڵێت، بەگوێرەى داتاکانی وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا، ئەم زیادبوونە نوێنەرایەتی بەرزترین ئاست دەکات کە بۆ ئەم کاتەی ساڵ تۆمارکراوە، ئەمەش رەنگدانەوەی بەردەوامی رۆیشتنی کۆچبەرانی نایاساییە، سەرەڕای بەرزبوونەوەی رێوشوێنە ئەمنییەکان لە هەردوو دیوی کەناڵی ئینگلیز.

  سەرۆکی ئۆکرانیا دەڵێت: ڕووسیا ئامانجییتی جەنگەکە درێژ بکاتەوە بۆ ئەوەی خاکی زیاتر لە ئۆکرانیا داگیر بکات و بە وڵاتەکەیەوە بلکێنێت. لای خۆیەوە ماکرۆن گوتی: لووتکەی پاریس بەردەوامی ناردنی هاوکارییە سەربازییەکانی بۆ ئۆکرانیا دووپات کردەوە. پێنجشەممە 27ـی ئاداری 2025، لووتکەی پاریس لە کۆشکی ئەلیزێ، بە ئامادەبوونی نزیکەی 30 سەرکردە و سەرۆکی وڵاتان بەڕێوەچوو، لووتکەکە تایبەت بوو بە ڕێگەکانی پشتیوانییکردنی ئۆکرانیا لە ڕووی سەربازیی و سیاسی لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕووسیا، بە تایبەتی لەژێر ڕۆشنایی کەمبوونەوەی پشتیوانییەکانی ئەمەریکا بۆ کیێڤ. ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، لە گوتارێکدا لە لووتکەی پاریس ئاماژەی بەوە دا، لێکۆڵینەوە لە پێشنیازەکان دەکەین سەبارەت بە چۆنیەتی چاودێریکردنی ئاگربەستی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا، جەختی لەوەش کردەوە، لووتکەی پاریس بەردەوامی ناردنی هاوکارییە سەربازییەکانی بۆ کیێڤ دووپات کردەوە. باسی لەوەش کرد، هەڵگرتنی سزاکانی سەر ڕووسیا لە کاتێکی وەک ئێستا، لە ڕووی دیپلۆماسییەوە کارەساتێکی گەورەیە. گوتیشی: پارە بلۆککراوەکانی ڕووسیا بە نزیکەی 248 ملیار دۆلار دەخەمڵێندرێت، کە دەبێت لە داهاتوو بۆ ئاوەدانکردنەوەی ناوچەکە بەکار بهێندرێت لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی ئاشتیدا. لەلایەکی دیکەوە ئۆلاف شۆڵز، ڕاوێژکاری ئەڵمانیا، ڕایگەیاند: هەڵگرتنی سزاکانی سەر ڕووسیا لەم کاتەدا هەڵەیەکی گەورەیە. جەختی لەوەش کردەوە، هەڵگرتنی سزاکان هیچ سوودێکی نابێت بەر لەوەی ئاشتی ڕاستەقینە لە ئۆکرانیا بەدی بهێنرێت. لای خۆیەوە، کییەر ستارمەر، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، لە میانەی پێشکەشکردنی گوتارێک لە لووتکەی پاریسدا، گوتی: پشتگیری هەڵگرتنی سزاکانی سەر ڕووسیا ناکەم و هێشتا زووە بۆ ئەو کارە. سەرنجی بۆ ئەوەش ڕاکێشا، لە لووتکەی پاریس ڕێککەوتنێک هەیە بۆ هەڵنەگرتنی سزاکانی سەر ڕووسیا. هەر لە لووتکەکەدا، ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا گوتی: ڕووسیا ئامانجییتی جەنگەکە درێژ بکاتەوە بۆ ئەوەی خاکی ئۆکرانیا زیاتر داگیر بکات و بە وڵاتەکەیەوە بلکێنێت. جەختی لەوەش کردەوە، ڕووسیا ئاشتیی ناوێت.

  عەلی یەرلیکایا، وەزیری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند: لە دەسپێکی خۆپیشاندانەکانەوە تائێستا، هەزار و ٩٠٠ دەستگیر کراون و 260 دەستگیرکراویش زیندانی کراون. هێزە ئەمنییەکانی تورکیا بە توندترین شێوە ڕووبەڕووی ئەو خۆپیشاندەرانە دەبنەوە کە بە مەبەستی دەربڕینی ناڕەزایەتی دژی دەستگیرکردن و زیندانیکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو، سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ ڕژاونەتە سەر شەقام. عەلی یەرلیکایا، وەزیری ناوخۆی تورکیا ئەمڕۆ پێنجشەممە (27ـی ئاداری 2025) ڕایگەیاند: تا ئێستا بە هۆی خۆپیشاندانەکانەوە هەزار و ٩٠٠ کەس لە تورکیا دەستگیر کراون. یەرلیکایا ئاماژەی بەوەداوە 260 لەو دەستگیرکراوانە خراونەتە زیندان و 662یشیان بە دەستگیرکراوی هێڵدراونەتەوە . 468 دەستگیرکراو بە مەرجی دادوەری ئازاد کراون و ڕاییکردنی کاروباری 662 دەستگیرکراوەکەی دیکەیش بەردەوامە. وەزیری ناوخۆی تورکیا بانگەشەی ئەوەی کردووە کە گوایە 12 لە دەستگیرکراوەکان پەیوەندییان بەو ڕێکخراوانە هەیە کە تورکیا بە "تیرۆریست" لەقەڵەمیان دەدات و لەنێو ئەواندا چەند کەسێک بەدی دەکرێن کە پێشتر بە تۆمەتی ئەنجامدانی 12 جۆر تاوانی وەک بەکارهێنانی مادەی هۆشبەر و بریندارکردنی بە ئەنقەست ڕێکاری یاسایییان بەرامبەر گیراوەتە بەر. عەلی یەرلیکایا بانگەشەی ئەوەشی کردووە کە گوایە خۆپیشاندەران 150 پۆلیسیان بریندار کردووە. لە لایەکی دیکەوە ئەمڕۆ بڕیار درا حەوت ڕۆژنامەنووس لە ئیستانبوڵ ئازاد بکرێن کە لە 25ـی ئادار لە کاتی ڕووماڵکردنی خۆپیشاندانەکان دەستگیر کرابوون. هەرچەند دوای دەستگیرکردن و زیندانیکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو ئەنجامدانی هەر جۆرە چالاکییەکی وەک گردبوونەوە و خۆپیشاندان لە تورکیا قەدەغە کراوە و خۆپیشاندەران بە پاساوی پابەند نەبوون بەو بڕیارانە دەستگیر دەکرێن، بەڵام ئەوە نەک هەر خۆپیشاندەرانی چاوترسێن نەکردووە، جگە لە باکوری کوردستان تەواوی تورکیا خرۆشاوە. ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرکۆماری تورکیا دوو ڕۆژ لەمەوبەر خۆپیشاندانەکانی بە "تیرۆری شەقام" ناوبرد و دوێنێش خۆپیشاندەرانی بە "تیرۆریست" لە قەڵەم دا هەڕەشەی لێ کردن کە بە دەمامکەوە دەستگیر دەکرێن. 19ـی ئاداری 2025، لەسەر دوو دۆسیەی جیاواز و بە تۆمەتی ڕەخساندنی هەلی کار لە دامەزراوەکانی شارەوانی بۆ ئەندامانی پەکەکە و ئەنجامدانی گەندەڵی و بەرتیل وەرگرتن، ئەکرەم ئیمامئۆعڵو کە دوو خولە لەسەریەک بە سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ هەڵدەبژێردرێت دەستگیر کرا. دەستگیرکردنی ناوبراو لە کاتێکدایە ماوەیەکە ناوی ناوبراو پەسەند کراوە وەک کاندیدی کاندیدا بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرکۆماری تورکیا ئەمڕۆیش لە هەڵبژاردنی ناوخۆیی جەهەپە توانی نزیکەی 15 هەزار دەنگ بە دەست بهێنێت. 20ی ئادار “سبەی” بڵاوی کردەوە کە ئەگەری زۆرە 23ـی ئادار کە هەڵبژاردنی ناوخۆیی جەهەپە ئەنجام دەدرێت، ئەکرەم ئیمامئۆغڵو بخرێتە زیندان. 23ـی ئادار دادگا لەسەر داواکاری سەرۆکایەتیی داواکاریی گشتیی ئیستانبوڵ و بە تۆمەتی ئەنجامدانی گەندەڵی بڕیاری زیندانیکردنی بۆ ئەکرەم ئیمامئۆغڵو دەرکرد.  دواتریش وەزارەتی ناوخۆی تورکیا ئیمامئۆغڵوی لە سەرۆکی شارەوانیی گەورەشاری ئیستانبوڵ دوور خستەوە. چاودێرانی سیاسیی ئاماژە بەوەدەدەن ئەردۆغان کە تەواوی دەسەڵاتەکانی تورکیای لە دەستی خۆیدا کۆ کردووەتەوە بە دەسەڵاتی یاسادانان و دادوەریشەوە، سڵ لە هیچ کارێک ناکاتەوە تاکوو ڕێگە لەوە بگرێت ئیمامئۆعڵو ببێت بە ڕکاربەری، چونکە لە هەر کوێیەک ئەکرەم ئیمامئۆغڵو خۆی کاندید کردبێت لەوێ ئاک پارتی شکستنی هێناوە. زیندانیکردنی ئەکرەم ئیمامئۆغڵو'ی تەمەن 54 ساڵ دوای ئەوە دێت لە چەندین ناوچەی تورکیا ڕەتکراوەتەوە هۆڵی دیدار و کۆبوونەوە بە ئیمامئۆغڵو بدرێت تا وەک کاندیدی جەهەپە بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرکۆماری تورکیا، وتاری تێدا بدات و لە نوێترین پێشهاتیشدا  ڕۆژێک بەر لە دەستگیرکردنی، بە گوشاری ئاک پارتیی دەسەڵاتدار سەرۆکایەتیی زانکۆی ئیستانبوڵ بڕیاریدا دانپێدانان بەو بڕوانامەیەی کاتی خۆی بە ئەکرەم ئیمامئۆعڵوی داوە هەڵبوەشێنێتەوە. هۆکاری ئەمەش بۆ ئەوە گەڕێندراوەتەوە کە گوایە هەڵەی زەق کراوە و نەدەبوو بڕوانامە بە ئەکرەم ئیمامئۆغڵو و 28 قوتابی دیکە بدرێت. 

ماڵپەڕی ئەنساروڵای سەر بە حوسييەکان بڵاویکردەوە، فڕۆکە شەڕکەرەکانی ئەمريکا 17 هێرشیان کردووەتە سەر پارێزگاکانی سەعدە و عەمران لە باکووری رۆژئاوای یەمەن. ئاژانسی فرانس پرێس لەزاری سەرچاوەيەکی ئەمنييەوە بڵاویکردووەتەوە، "فڕۆکەکانی ئەمريکا 17 هێرشی ئاسمانییان بۆسەر ناوچە جیاجیاکانی پارێزگای سەعدە دەستپێکردووە، لەوانە دوو هێرش لە رۆژهەڵاتی شارەکە، سێ هێرش بۆ سەر شارۆچکەى سالم، شەش هێرشيش بۆ سەر شارۆچکەى سەحەر، سەرجەم هێرشەکانیش زیانی ماددییان بە ماڵ و سامانی هاوڵاتییان گەیاندووە". لە 15ـی ئازارەوە ئەمریکا هێرشی چڕی بۆ سەر حوسییەکان دەستپێکردووە، لە بەرامبەردا ئەو گرووپە وەڵامیان داوەتەوە و چەند جارێک کەشتییەکی فڕۆکەهەڵگری ئەمریکییان لە دەریای سوور کردووەتە ئامانج. لەو ماوەيەدا ئەمریکا چەندین هێرشی ئاسمانی بۆسەر حوسييەکان ئەنجامداوە و بانگەشەی ئەوە دەکات بەرپرسانی باڵای ئەو بزووتنەوەیە کراونەتە ئامانج، هاوکات بزووتنەوەکە کوژرانی 53 کەسی لە ئەنجامی هێرشەکانی ئەمریکا راگەیاندووە. هەفتەی رابردوو دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا هەڕەشەى لەناوبردنى حوسييەکان کرد، بە گوتەی ترەمپ،  حوسییەکان لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەکرێن، هۆشداريشيدا بە تاران لە بەردەوامبوون لە پشتیوانیکردنی ئەو گرووپە.

  بڕیارە هاکان فیدان وەزیری دەرەوەى تورکیا سەردانی واشنتۆن بکات، تەوەرەى سەرەکى گفتوگۆکانیشى بابەتى غەززە و سوریا و پەیوەندییە دووقۆڵییەکانى ئەمریکا و تورکیا دەبێت. ئاژانسه‌كانى هه‌والأى توركیا بڵاویانكرده‌وه‌ بڕیارە ڕۆژی سێشەممە هاکان فیدان وەزیری دەرەوە بە سەردانێکی فەرمی دوو ڕۆژە بچێتە واشنتۆن و تاوتوێی پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان و هەروەها دوایین پێشهاتەکانی سوریا و غەززە دەکات، ئەمەش یەکەم سەردانی دوو قۆڵییە لە سەردەمی ئیدارەی نوێی ئەمریکا. فیدان لەگەڵ هاوتا ئەمریکییەکەی مارکۆ ڕوبیۆ و بەرپرسانی دیکە کۆدەبێتەوە و پلانی هەنگاوە ستراتیژییەکان دادەنێت کە دەتوانرێت لە تورکیا-ئەمریکادا بنرێت. پەیوەندییەکان و هەروەها سەردانەکانی داهاتوو لەسەر ئاستی سەرکردەکان. چاوەڕوان دەکرێت دیپلۆماتکاری باڵای تورکیا دیدگا و چاوەڕوانییەکانی تورکیە بخاتەڕوو، لەوانە هەڵگرتنی سزاکان لە سوریا و پەرەپێدانی هاریکاری نێوان ئەنقەرە و واشنتۆن سەبارەت بە هاوکارییە مرۆییەکان و هەروەها ئاوەدانکردنەوەی ئەو وڵاتە جەنگاوییە. جگە لەوەش فیدان جەخت لەسەر ئەوەدەکاتەوە کە هەماهەنگی پێویست بکرێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش و بەڕێوەبردنی کەمپەکان. تورکیە پێشتر ئەوەى ڕاگەیاندبوو کە دەتوانێت بەرپرسیارێتی ئاسایشی ئەو کەمپانە بگرێتە ئەستۆ، کە ئەندامانی پێشووی داعش و خێزانەکانیان تێیدا نیشتەجێن، بەڵام دەبێت کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ئامادەبێت بۆ گەڕاندنەوەی هاوڵاتیانی خۆیان کە پەیوەندییان بە داعشەوە هەیە.

ئەمڕۆ جارێکی دیکە بەرپرسانی ئەمریکا و روسیا لە سعودیە چاویان بەیەک دەکەوێت، لەبارەی ئاگربەستی کاتیی ئۆکراین دانوستان دەکەن. دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا هەموو هەوڵێکی بۆ ئەوەیە جەنگی سێ ساڵەی ئۆکراین رابگرێت، هیواش دەخوازێت بەردەوامی دانوستانەکان لە سعودیە رێگایەک بێت بۆ کۆتاییهێنان بەم جەنگە. دانوستانەکە دوای ئەوەدێت شەوی رابردوو تیمی ئۆکراین بە سەرۆکایەتیی وەزیری بەرگریی وڵاتەکە لەگەڵ ئەمریکییەکان لەسەر هەمان پرس کۆبوونەوە، دوای کۆبوونەوەکە وەزیری بەرگریی ئۆکراین گوتی، وڵاتەکەی کار بۆ بەدیهێنانی ئامانجی خۆی لە ئاشتی دادپەروەرانە و هەمیشەیی دەکات. دواتر ستیڤ ویتکۆف نێردەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، گەشبینە بەوەی هەر رێککەوتنێک بکرێت رێگا خۆش دەکات لەبەردەم ئەوەی ئاگربەستی تەواوەتی بێتەئاراوە. بەپێی راپۆرتێکی نیویۆرک تایمز-ی ئەمەریکی، ڤلادمیر پوتن گفتوگۆکانی روسیا و ئەمەریکا سەبارەت بە ئاگربەست وەکو هەلێک دەبینیت بۆ بەدەستهێنانی ئامانجی فراوانتری جیوپۆڵەتیک و ئابووری. ئامانجێکی دیکەی کریملن ئەوەیە کە ئەمەریکا گەرەنتی بکات ئۆکراینا نابێتە بەشێک لە هاوپەیمانی ناتۆ. وەک لە راپۆرتەکەی نیویۆرک تایمزدا هاتووە، روسیا بەنیازە خواستی دۆناڵد ترەمپ بۆ ئاشتی و ئاگربەست بەکاربهێنێت بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکانی روسیا و ئەمەریکا لە پێناو سوککردنی سزاکانی سەر روسیا و ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمەریکا. بەرپرسانی روسیا رایانگەیاندووە پرسی پەیوەندییەکانی واشنتن و کریملن بەجیاواز گفتوگۆی لەسەر دەکرێت و پاکیجێکی جیاوازە لە پرسی ئاگربەست و شەڕی ئۆکراینا، چونکە کاری لە پێشینەی پوتن لەئێستادا باشترکردنی پەیوەندییەکانی هەردوو وڵاتە، لە هەمانکاتدا ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانی سوپای روسیا بۆ سەر ئۆکراینا بەردەوامە. روسیا هیواخوازە خواستی ترەمپ بۆ بەرژەوەندیی ئابووری بەکاربهێنێت بۆ ئەوەی رێککەوتنێکی باش بکات و ئامانجی زیاتر بەدەستبهێنێت. بەڵام نادڵنیایی هەیە کە ئایا ترەمپ دەتوانرێت بەکاربهێنرێت و رێککەوتنەکە ئاڵۆز بکرێت. بەپێی راپۆرتەکەی نیویۆرک تایمز، ترەمپ دەیەوێت رێککەوتنەکان بە خێرایی بکات، بەڵام ئەگەر ببینێت جیاوازی گەورە هەیە لە رێککەوتنەکاندا، رەنگ نائومێد بێت و کاردانەوەی چاوەڕواننەکراوی دەبێت.