محەمەد شیاع سوودانی: هێزەکانی سنوورى عێراق بە چەکی پێشکەوتووەوە ئامادە دەكرێن

هاوڵاتی هێرشی هێزەکانی ئیسرائیل بۆ کەمپێکی ئاوارەکان لە شاری رەفەحی باشووری کەرتی غەزە کوژرانی دەیان هاوڵاتی مەدەنی لێکەوتۆتەوە. بە پێی راپۆرتی وەزارەتی تەندروستی حەماس لە غەزە کە رۆژی دووشەممە 27ی ئایار، ئاماری نوێی کوژراو و بریندارەکانی راگەیاندووە، بە هۆی هێرشەکانی پێرێ 45 کەس کوژراون کە 23 کەسیان ژن و مناڵن و 149 کەسیش بریندار بوون. هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئەم کەمپە، ناڕەزایەتی زۆری لە جیهانی بەدوایی خۆێیدا هێنا بە تایبەتیش ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپا. لە بەرامبەردا سوپای ئیسرائیل رۆژی یەکشەممە 26ی ئایاری 2024، لە راگەیاندراوێکدا، رایگەیاند بە پێی زانیاری ورد، بینایەکی حەماس بە شێوەی ورد و گونجاو کراوتە ئامانج. جۆزێپ بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا، نیگەرانی خۆی لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان دەربڕی و لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی:" ئەو هەواڵانەی دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوە بووە بە هۆی ترساندنم و نیگەرانم لەو رووداوەی روویداوە“. ئێمانۆئێل مەکرۆن، سەرۆک کۆماری فەرەنسا، رۆژی دووشەممە 27ی ئایاری 2024، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی،" هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر رەفەح دەبێت رابگیردرێت، لەبەر ئەوەی هیچ شوێنێکی پارێزراو بۆ کەسانی مەدەنی بوونی نییە و کەسانی مەدەنی گیانیان لە مەترسیدایە". هەر لەسەر ئەم پرسە ژمارەیەکی تر لە وڵاتانی ئەورووپی لەوانە نەرویج و ئیسپانیا، هێرشی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان لە رەفەحیان شەرەمەزار کردووە. وەزیری دەرەوەی ئیسپانیاش لەسەر ئەم بابەتە نووسیویەتی:" ئەگەر ئیسرائیل بەردەوام بێت لە پێشێلکاری بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی دەربارەی راگرتنی هێرش بۆ سەر رەفەح، ناچار ئەبێت هەنگاوی گونجاو هەڵبگرین بۆ ئەوەی ئەم بڕیارە بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوەو رێکاری یاسایی بگیردرێتە بەر". رەجەب تەیب ئەردۆگان، سەرۆککۆماری تورکیاش دوێنێ 27ی ئایاری 2024، بەڵێنی داوە وڵاتەکەی هەموو کارێک ئەکات بۆ ئەوەی نتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل و بەرپرسانی تری ئەو وڵاتە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت دەربارەی هێرش بۆ سەر رەفەح. ئەردۆگان ئیسرائیلی بە "تیرۆریست" ناوبرد و باسی لەوە کرد ئەم هێرشەی ئیسرائیل دوای ئەوەهاتووە، دادگای نێونەتەوەیی داوای لە ئیسرائیل کردووە کۆتایی بە هێرشەکانی بۆ سەر ئیسرائیل بهێنێت. وەزارەتی دەرەوەی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبیش لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، ئەم هێرشەی شەرمەزار کردووە و داوای ئەوەی کردووە بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی کە داوای راگرتنی هێرشی سەربازی ئیسرائیل بۆ سەر رەفەحی کردبوو، دەستبەجێ بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە. سعوودیەش رایگەیاند، هێرش بۆ سەر خێمەی ئاوارەکان لە باکووری رۆژئاوای رەفەحی شەرمەزار کردووە و خوازیاری راگرتنی هێرشەکان بووە لە لایەن ئیسرائیلەوە. وڵاتی قەتەریش، یەکێک لە وڵاتانی نیوانگیر لە جەنگی غەزە، روانگەی جیهانی لەوە ئاگادار کردۆتەوە هێرش بۆ سەر رەفەح هەوڵەکان بۆ گەیشت بە ئاگربەست و گۆڕینەوەی بارمتەکان شکست پێ ئەهێنێت. پێشتریش وتەبێژێکی ئەنجەمی ئاسایشی کۆشکی سپی بە تایمزی ئیسرائیلی راگەیاندبوو، ئەمریکا نیگەرانی ئەو هەواڵانەیە دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوەو خەریکی کۆکردنەوەی زانیارییە دەربارەی ئەم هێرشە. پێرێ سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، هێرشی کردۆتە سەر جبالیا لە باکووری کەرتی غەزە و بنکەیەکی هەواڵگری حەماسی کردۆتە ئامانج. ئەم هەواڵە دوای ئەوە بڵاو بۆوە کە حەماس بۆ یەکەمجار لە 6 مانگی رابردوودا بە مووشەک هێرشی کردە سەر کەمپی رەفەح و بە 12 مووشەک رەفەحی کردە ئامانج.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ هەزاران ئەرمەنی بە دروشمی لادانی سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکەیان رژانە سەر شەقامەکان و پۆلیس 270 کەسیانی دەستگیرکردووە. خۆپێشاندانەکە لە دژی بە دەستەوەدانی زەویی ئەرمینیایە بە ئازەربایجان. رۆژی دووشەممە 24-5-2024، هەزاران خۆپێشاندەر لە تەواوی ئەرمینیا لە دژی دەسەڵاتی نیکۆڵ پاشینیان، سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکە هاتنە سەر شەقامەکان و رێگەکانیان داخست. وەزارەتی ناوخۆی ئەرمینیا رایگەیاندووە، لانیکەم 273 خۆپێشاندەریان بە تۆمەتی یاساشکێنی و پشێوی نانەوە دەستگیرکردووە. هەفتەی رابردوو، یەریڤان چوار گوندی لەسەر سنوورەکەی لەگەڵ ئازەربایجان دایەوە باکو، ئەوەش ناڕەزایەتی خەڵکی لێکەوتووەتەوە و حکومەتەکەیان بە لاواز ناودەبەن. لە دوای 2019ـەوە، ئەرمینیا و ئازەربایجان دوو جار لەگەڵ یەکدیدا، لەسەر ناوچەی نۆگۆرنۆ قەرەباخ، چوونەتە جەنگەوە. هەردوو وڵات ئەو ناوچەیە بە هی خۆیان دەزانن، بەڵام ساڵی رابردوو ئەرمینیا ناوچەکەی رادەستی ئازەربایجان کردەوە. خەڵکی ئەو ناوچەیە دەڵێن، پێدانی ئەو ناوچەیە بە ئازەرباجیان رێگریان لە هاتووچۆکردن لێدەکات لەگەڵ بەشەکانی دیکەی ئەرمینیا لێ قەدەخە دەکات. هەروەها لۆمەی سەرۆکوەزیران دەکەن کە زەویی داوە بە ئازەربایجان بەبێ وەرگرتنی هیچ بەرژەوەندییەک لە بەرامبەردا. پاشینیان لە 2020دا لە جەنگی دژ بە ئازەربایجاندا شکستی هێنا و ساڵی رابردووش تەواوی ناوچەی قەرەباخی دایەوە ئازەربایجان، بەڵام دەڵێت ئەو هەنگاوەی بۆ پاراستنی ئاشتییە لەگەڵ باکو. دوای ئەوەی ساڵی رابردوو قەرەباخ رادەستی ئازەربایجان کرا، 100 هەزار دانیشتووی ئەرمەنی ئەو ناوچەیە، کۆچیان بۆ ناوچەکانی دیکەی ئەرمینیا کرد.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ تۆرنادۆ و زریانی بەهێز لە چوار ویلایەتی ئەمریکای دا و تاوەکو ئێستا لانیکەم 22 کەس گیانیان لەدەستداوە. هۆشداری لە کەشوهەوای خراپتر دەدرێت و 110 ملیۆن ئەمریکی لە ژێر هەڕەشەدان. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، حکومەتی ئەمریکا رایگەیاند، ژمارەی ئەو کەسانەی بەهۆی تۆڕنادۆ و هەورەبروسکەی زۆرەوە لە ئەمریکا گیانیان لەدەستداوە گەیشتووەتە 21 کەس. 8 کەسیان لە ویلایەتی ئارکانساس، 7 لە تەکساس، 4 لە کنتاکی و دووانیش لە ئۆکلاهاما گیانیان لەدەستداوە. هەروەها ئێوارەی رۆژی دووشەممە هۆشداری لە تۆرنادۆ و هەورەبروسکەی بەهێز لە ویلایەتەکانی نیویۆرک، نیو جێرزی و پەنسڵڤینیا دراوە. فەرمانگەی کەشوهەوای نیشتمانی دەڵێت، زریانەکە رووەو باکووری رۆژهەڵاتی ئەمریکا دەڕوات و کاریگەری دەخاتە سەر زیاتر لە 110 ملیۆن کەس. بە گوێرەی ماڵپەڕی پاوەر ئاوتەجی ئەمریکا، بەهۆی تۆرنادۆکانەوە سەدان هەزار هاووڵاتی ئەمریکی بەبێ کارەبا ماونەتەوە؛ تەنیا لە کنتاکی ژمارەکە 160 هەزار کەس بووە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەبارەی هێرشەکەی سەر کەمپی رەفەح رایگەیاند، هەڵەیەکی تراژیدیا بووە و مەبەستیان نەبووە هاووڵاتی سڤیل بەر هێرشەکە بکەوێت. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە کنێسێت گوتارێکی پێشکێشکرد و رایگەیاند، "لە رەفەح نزیکەی یەک ملیۆن کەسی بێ چەکمان گواستووەتەوە و هەرچەندە ئەوپەڕی هەوڵمانداوە کەسانی بێ چەک ئازار نەدەین، بەڵام هێرشێکمان هەڵەیەکی تراژیدیای لێکەوتەوە". هاوکات باسی لەوەشکرد، دەستیان بە لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە کردووە و دەبێت بزانن هۆکارەکەی چیبووە. هێرشەکە رووبەڕووی رەخنەیەکی توندی رێکخراوە جیهانییەکان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ بووەتەوە. ئیسرائیل سوورە لەسەر ئەوەی هێرشەکەی بۆ سەر دوو بەرپرسی باڵای حەماس کردووە و لە هێرشەکەدا کوژراون. هێرشەکەی دوێنێی سەر کەمپی رەفەح لانیکەم 45 هاووڵاتی سڤیلی کوشت و 200 کەسی دیکەشی بریندارکرد.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە 48 کاتژمێری رابردوودا لە بەغدا هێرشکراوەتە سەر دوو خواردنگەی مریشکی سوورەکراوی کنتاکی، کە بە کەی ئێف سی ناسراوە. پۆلیس ژمارەیەک گومانلێکراوی بکەری تاوانەکەیان دەستگیرکردووە. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند، ژمارەیەک گومانلێکراویان بە تۆمەتی هێرشکردنە سەر دوو خواردنگەی کەی ئێف سیی ئەمریکی دەستگیرکردووە. پۆلیس باسی لەوەکردووە، لە لێکۆڵینەوەکاندا دەرکەوتووە، بکەرانی تاوانەکە لایان وایە براندە ئەمریکییەکانی وەک خواردنگەی کەی ئێف سی پاڵپشتیی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەکەن. لە هێرشی یەکەمدا دوو پیاو کە بە سواری ماتۆڕسکیلەوە بوون، بۆمبێکییان فڕێداوەتە بەردەم یەکێک لە لقەکانی خواردنگەی کەی ئێف سی لەسەر شەقامی فەڵەستین لە رۆژهەڵاتی بەغدا. رۆژی دووشەممە، لقێکی دیکەی کەی ئێف سی هەر لە بەغدا هێرشی کراوەتە سەر و ژمارەیەک تۆمەتبار بە داردەستەوە خۆیان کردووە بە خواردنگەکەدا و پەنجەرە و کەلوپەلەکانیان شکاندووە. وەزارەتی ناوخۆ رایگەیاندووە، تۆمەتبارەکان پێش گەیشتنی پۆلیس بە شوێنەکە هەڵاتوون. ژمارەیەک ئەفسەری پۆلیسیش کە ئەرکیان پاراستنی شوێنەکەیە سزادراون و بڕیارە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ تەنیا لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا لانیکەم 10 هەزار کۆچبەر بە نۆکەندی ئینگلیزدا بە بەلەمی بچووک پەڕیونەتەوە بەریتانیا. ئەمەش لەکاتێکدایە سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا رۆژ دوای رۆژ بەڵێنی بنبڕکردنی چوونی کۆچبەر بۆ ئەو وڵاتە دەدات. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، حکومەتی بەریتانیا ئاماری نوێی کۆچبەرانی بڵاوکردەوە کە روویان لە بەریتانیا کردووە. لە ئامارەکەدا هاتووە، لە کانوونی دووەمی ئەمساڵەوەلانیکەم 10 هەزار و 170 کۆچبەر تا 25ی ئەم مانگە گەیشتوونەتە بەریتانیا. ئەو ژمارەیە لە هەمان ماوەی ساڵی رابردوودا 7 هەزار و 395 کەس بوو. گوتەبێژێکی وەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندووە، "بەردەوامین لە نزیکەوە کارکردن لەگەڵ هاوکارە فەرەنسییەکانمان بۆ رێگریکردن لە پەڕینەوەکان و پاراستنی ژیان". ریشی سووناک، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا هەوڵی گەورەی بۆ ئەوەیە رێگری لە چوونی کۆچبەر بۆ ئەو وڵاتە بکات، ئەوەش لە رێگەی ناردنی کۆچبەری نایاسایی کە دەچنە بەریتانیا بۆ بەریتانیا. مانگی رابردوو، پلانەکەی پارتی پارێزگارانی بەریتانیا کە سووناک سەرۆکایەتی دەکات کرا بڕیاردرا پەناخوازان بۆ رواندا بنێردێن. ستیفان کینۆک، بەرپرسی باڵای پارتی کاری بەریتانیا کە رکابەری سەرەکی بەریتانیان بۆ بردنەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانیی ئەمساڵ دەڵێت، "لەبەرئەوەی سەرنجی حکومەت لەسەر ناردنی چەند سەد کەسێکە بۆ رواندا، چاویان لەسەر هەزاران کەسی زیاتر نەماوە کە هەموو مانگێک لە نۆکەندەکەوە دەپەڕنەوە". پارتی کاری بەریتانیا بەڵێنی داوە ئەگەر دەسەڵات لەو وڵاتە بگرنە دەست، فەرماندەیی ئاسایشی سنوور دروستدەکەن و ستافی ئەو فەرماندەییەش لە پۆلیس، کارمەندی هەواڵیری و لیکۆڵەر پێکدەهێنن. ئامانجیانە بە کارکردن لەگەڵ رێکخراوە نێودوڵەتییەکان و فەرمانگە جیهانییەکان رێگری لە چوونی کۆچبەر بکەن و باندەکانی گواستنەوەی مرۆڤ بدۆزنەوە و لەناویان ببەن.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ بەهۆی گێژاوی ئاسمانەوە کە فڕۆکەکان هەندێک جار تووشی دەبن، 12 کەس لە فڕۆکەیەکی هێڵی ئاسمانیی قەتەریدا برینداردەبن. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، هێڵی ئاسمانیی قەتەری رایگەیاند، فڕۆکەیەکیان کە لە دۆحەی پایتەختی قەتەرەوە بەرەو فڕۆکەخانەی دوبلین فڕیوە، لە رێڕەوەکەیدا دووچاری گێژاو بووەتەوە و بەهۆیەوە لە ئاسماندا 12 سەرنشین برینداربوون. هێڵە ئاسمانییەکە ئەوەی روونکردووەتەوە، فڕۆکەکە لە کاتی خۆیدا نیشتووەتەوە و دووچاری هیچ کێشەیەکی گەورە نەبووەتەوە. گێژاو دۆخێکی تایبەتە کە فڕۆکەکان لە ئاسماندا بەهۆی گۆڕانی کەشوهەوا و پەستانی هەواوە دووچاری دێن. لە زمانی ئینگلیزیدا بەو دۆخە دەوترت تێربڵانس. گەشتی QR017 کە بە فڕۆکەی بۆینگ 787ی دریم لاینەر کرابوو، کاژێر 1ی سەرلەبەیانی ئەمڕۆ لە فڕۆکەخانەی دوبلینی ئێرلەندا کۆتاییهات و فڕۆکەکە بە پارێزراوی نیشتووەتەوە. فڕۆکەخانەی دوبلین باسی لەوەکردووە، لەکاتی نیشتنەوەی فڕۆکەکەدا تیمەکانی فریاگوزارییان بە هانای فڕۆکەکەوە چوون و 6 سەرنشین و 6 خزمەتکاری فڕۆکە برینداربوون. باسی لەوەشکردووە، گێژاوەکەیان لەسەر ئاسمانی تورکیا تووشبووە. بە گوێرەی میدیای ئێرلەندی، گێژاوەکە کەمتر لە 20 چرکەی خایاندووە و لەکاتی دابەشکردنی خواردن و خواردنەوە بووە لە فڕۆکەکەدا. بە شێوەیەکی گشتی لەو کاتەدا سەرنشینەکان ئازادن لەوەی پشتێنی گیانپارێزییان لە فڕۆکەکەدا بکەنەوە. رووداوی گێژاوی فڕۆکەکەی هێڵی ئاسمانیی قەتەری تەنیا دوای 5 رۆژ لە رووداوی گێژاوی فڕۆکەیەکی هێڵی ئاسمانیی سەنگاپوور دێت کە لەندەنەوە بەرەو سەنگاپوور بەڕێکەوتبوو. فڕۆکەکە ناچار بوو لە فڕۆکەخانەی بانگکۆکی تایلاند بنیشێتەوە. بەهۆی ئەو رووداوەوە لانیکەم 20 کەس برینداربوون و پیاوێکی بەریتانیی تەمەن 73 ساڵیش گیانی لەدەستدا.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە رووداوێکی داچوونی زەویدا لە وڵاتی پاپوا نیو گینی ترس هەیە لانیکەم 670 کەس گیانیان لەدەستابێت و سەردان خانووش رۆچوون و رووخاون. رۆژی یەکشەممە 26-5-2024، سێرهان ئاکتۆپراک، سەرۆکی رێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە پاپوا نیو گینی رایگەیاند، لە گوندی یامبالی لەو وڵاتە زەوی رۆچووە و کاریگەریی خستووەتە سەر 4 هەزار هاووڵاتی و ترس هەیە لانیکەم 670 کەس گیانیان لەدەستدابێت. داچوونەکە 150 خانووی لەگەڵ خۆیدا بردووە و 250 خانووی دیکەش بە هاووڵاتیان چۆڵکراون، هەربۆیە 1,250 هاووڵاتی ئاوارەبوون. بە گوێرەی بەرپرسەکەی نەتەوەیەکگرتووەکان، ئەو ناوچەیە هێشتا مەترسیی داچوونی دیکەشی لەسەرە و تاوەکو ئێستا تیمەکانی فریاکەوتن خەڵک بە مردوویی لە ژێر دارووپەردوودا دەدۆزنەوە. رووداوی داچوونی زەوییەکە هەینی رابردوو 24ی ئەم مانگە کاژێر 3ی بەرەبەیان روویداوە و خەڵکەکە لە کاتی خەودا بوون. بە گوێرەی تیمەکانی فریاکەوتن، رووبەری داچوونەکە هێندەی 4 یاریگەی تۆپی پێ دەبێت. پاپوا نیو گینی وڵاتێکە لە زەریای هێمن و دەکەوێتە باکووری ئوسترالیاوە؛ زۆرینەی خاکەکەی بە ئاو دەوردراوە، دۆخی دارایی خەڵکەکەی خراپە و بەرزترین رێژەی تاوانی لە جیهاندا هەیە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ حەماس بە مووشەک لە غەززەوە هێرشی کردەوە سەر ئیسرائیل و دەنگی زەنگی ئاگادارکردنەوە لە تەل ئەڤیڤی پایتەختی ئەو وڵاتە دەبیسترێت. ئەمڕۆ یەکشەممە 26-5-2024، بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، هێرشی مووشەکی لە غەززەوە بۆ سەر تەل ئەڤیڤی پایتەختی ئیسرائیل کردووە. ئەوە چوار مانگە یەکەم جارە حەماس هێرشی راستەوخۆ بۆ سەر ئیسرائیل بکات، میدیای فەرەنسی دەڵێت، یەک کەس لە هێرشەکەدا برینداربووە و حکومەتی ئیسرائیلیش دەڵێت، هیچ زیانێکی گیانی نەبووە.  حەماسیش لە تەلەگرام رایگەیاندووە، "هێرشێکی گەورەی مووشەکیی بۆ سەر تەلئەڤیڤ کردووە. حەماس بە هەشت مووشەک لە رەفەحەوە هێرشەکەی بۆ سەر تەل ئەڤیڤ کردووە و زۆرینەی مووشەکەکان لەلایەن سیستمی بەرگریی ئیسرائیلەوە خراونەتە خوارەوە". جەنگی ئیسرائیل لەگەڵ حەماسدا لە دوای رووداوەکانی حەوتی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردووەوە دەستی پێکرد کە چەکدارانی بزوتنەوەکە پەلاماری ئیسرائیلیاندا و 1139 هاووڵاتی، منداڵ و پۆلیسیان کوشت و 240 کەسیشیان بە بارمتە گرت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەمڕۆ دوو رۆژە چین دەستی بە مانۆڕێکی سەربازیی بازنەیی بە دەوری تایواندا کردووە. سوپای چین دەڵێت، ئەم مانۆڕە سەربازییە توانایان بۆ کۆنترۆڵکردنی تایوان دەردەخات. مانۆڕە سەربازییەکەی ئەم جارەی چین دوای چەند رۆژێک لە دەستبەکاربوونی لای چینگ، سەرۆکی تایوانە کە چین بە "پەڕگیرێکی مەترسیدار" ناوی دەبات. رۆژی دووشەممە، 20ی ئادار، ئەو سەرکردە تایوانییە لە گوتاری دەستبەکرابوونەکەیدا داوای لە چین کرد هەراسانکردنی زیاتری تایوان رابگرێت و ئاماژەی بەوەکرد لە دوای دەستپێکی سەرۆکایەتی شی ژین پینگ زیاتر بووە. رۆژی هەینی 24-5-2024، سوپای چین رایگەیاند، "بەردەوامین لە ئۆپەراسیۆنەکەمان لە هەردوولای تایوانەوە بەردەوامە بۆ دەرخستنی توانامان لە زاڵبوون و هێرشکردنی هاوبەش و داگیرکردنی ناوچە سەرەکییەکانی دورگەکە". چین ئەوەشی خستووەتەڕوو، مانۆڕەکەیان "سزایە بۆ هەر کارێکی پەڕگیر بۆ سەربەخۆیی تایوان". سەرۆکی تایوان رایگەیاندووە، جێگەی داخە چین هەڕەشە لە حکومەتی دیموکراسیی تایوان دەکات و ئەوەشی باسکردووە ئامادەن بۆ پاراستنی ئاسایشی نیشتمانییان لە ئەگەری هێرشی ئەو زلهێزەی جیهان. لە مانۆڕ هێزی دەریایی، ئاسمانی و تۆپهاوێژەکانی چین بەشدارن و لە گەرووی تایوان، چواردەوری باکوور، باشوور و رۆژهەڵاتی تایوان بەڕێوەدەچێت. چین تایوان وەک بەشێک لە خاکەکەی خۆی دەبینێت، ئەمە لەکاتێکدایە هەرگیز بەڕێوەی نەبردووە؛ هەروەک چەندین جار باسی لەوەکردووە، لە ئەگەری راگەیاندنی سەربەخۆیی لەلایەن بەرپرسانی تایپییەوە داگیری دەکات.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ دادگەی لاهای فەرمانی بە ئیسرائیل کرد "بە زووترین کات" لە رەفەحی باشووری غەززە بکشێتەوە. ئەوەش بە هۆکاری ئەوپەڕی خراپیی دۆخی مرۆیی خەڵک کە بە "کارەساتبار" ناوی برد. رۆژی هەینی 24-5-2024، نەواف سەلام، سەرۆکی دادگەی نێودەوڵەتیی دادپەروەری رایگەیاند، "ئیسرائیل پێویستە بە زووترین کات پەلامارە سەربازییەکەی و تەواوی جموجووڵەکانی لە پارێزگای رەفەح راگرێت". بڕیاری دادگە باڵاکەی نەتەوەیەکگرتووەکان دوای داواکاری ئەفریقای باشوور بوو بۆ گرتنەبەری رێکاری توند لە دژی ئەو کارەی ئێستا ئیسرائیل لە فەڵەستین دەیکات. دادگەکە داوای لە ئیسرائیل کردووە لە ماوەی کەمتر لە مانگێکدا وەڵامی داواکارییەکەیان بداتەوە و هەروەها خاڵی سنووری نێوان غەززە و فەڵەستین کە دەکەوێت شاری رەفەحەوە بکاتەوە. نەبیل ئەبو رودەینە، گوتەبێژی دەسەڵاتی فەڵەستین رایگەیاندووە، "سەرۆکایەتییەکەمان پێشوازی لەو بڕیارە دەکات لەلایەن دادگەی نێودەوڵەتیی دادپەروەری داویەتی، کە نوێنەرایەتی خواستێکی نێودەوڵەتی دەکات بۆ راگرتنی جەنگە گشتگیرەکەی سەر غەززە". بەسام نەعیم، بەرپرسی باڵای حەماس دەڵێت، پێشوازی لە بڕیارەکەی دادگەی لاهای دەکەن و "داوا لە هێزە داگیرکەرەکانی زایۆنیست دەکەن واز لە لەشکرکێشییە سەربازییەکەی بۆ سەر رەفەح بهێنێت". بێنی گانتز، وەزیری جەنگی ئیسرائیل لەبارەی بڕیارەکەوە رایگەیاندووە، "دەوڵەتی ئیسرائیل لە هەرکات و هەر شوێنێک پێویست بێت، پابەندە بە بەردەوامبوون بە شەڕەوە بۆ گەڕانەوەی بارمتەکان، هەروەها تاوەکو بەڵێنی ئاسایش بە هاووڵاتییەکانی بدات". شەڕی ئیسرائیل دژی حەماس لە 8ی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردوو دەستیپێکرد؛ ئەوەش دوای ئەوەی چەکدارانی بزوتنەوەی حەماس لە 7ی هەمان مانگ پەلاماری ئیسرائیلیاندا و 1139 هاووڵاتی ئیسرائیلی و بیانی، منداڵ و پۆلیس و ئاسایشیان کوشت و 240 کەسیشیان بە بارمتە گرت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ رووسیا خواستی وایە سنوورە ئاوییەکەی لە دەریای باڵتیک فراوانبکات، ئەمەش کاردانەوەی وڵاتانی باڵتیک و سکەندەناڤیای لێکەوتووەتەوە و خەریکە کێشەی جیۆسیاسی گەورە دروستدەکات. رۆژی سێشەممە 24-5-2024، رووسیا رەشنووسێکی لە ماڵپەڕی وەزارەتی بەرگرییەکەی بڵاوکردەوە کە تێیدا باس لەوە دەکات، مۆسکۆ نیازی وایە دووبارە نەخشەی سنووری ئاویی لە دەریای باڵتیک دابڕێژێتەوە. بە گوێرەی نوسرقوێک کە وەزارەتی بەرگری رووسیا لەم هەفتەیەدا بڵاویکردەوە، رووسیا پلانی وایە سنوورە ئاوییەکانی لە کانوونی دووەمی 2025 لەگەڵ فینلاند و لیتوانیا لە دەریای باڵتیک فراوان بکات. ئەمەش بە واتای ئەوە دێت، رووسیا دەیەوێت بەشێک لە سنوورە ئاوییەکانی لیتوانیا و فینلاند بۆ خۆی کۆنترۆڵ بکات. هەر دوای کەمێک بەبێ دیاربوونی هۆکارەکەی، ماڵپەڕەکە نوسراوەکەی سڕییەوە. گابرێلوس لاندسبێرگس، وەزیری دەرەوەی لیتوانیا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردووەتەوە، "ئەمە هەراسانکردنێکی ئاشکرای ناتۆ و یەکێتی ئەوروپایە و پێویستە وەڵامێکی پێویست و توند بدرێتەوە". ئولف کریستەرسن، سەرۆکوەزیرانی سوێد لەو بارەیەوە دەڵێت، "رووسیا ناتوانێ تاک لایەنانە سنوورەکەی لەم رێگەیەوە بگۆڕێت". ماریا زاخارۆڤا، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی رووسیا دەڵێت، رووسیا هیچ ئامانجێکی دیاریکراوی لەو کارەی نییە و تەنیا دەیەوێت "بەروونی" سنووەکان دیاری بکرێتەوە. ئێلینا ڤالتۆنین، وەزیری دەرەوەی فینلاند لەو بارەیەوە دەڵێت، "ئەگەر رووسیا دەیەوێت سنوور بگۆڕێت، ئەوا پێشێلی دەقێکی نەتەوەیەکگرتووەکان دەکات و تەواوی جیهان لە دژی رووسیا دەبن". دیمتری پیسکۆڤ، گوتەبێژی کرێملن رایگەیاندووە، هیچ ئاڕاستەیەکی سیاسی لە "پێشنیازەکەی" وەزارەتی بەرگری رووسیادا نەبووە. دەشڵێت، رووبەڕووبوونەوەیەکی گەورە لە ناوچەی باڵتیک هەیە و بۆ هەموو وڵاتان باشترە روونتر سنوورە ئاوییەکانیان بزانن. لە دوای دەستپێکی جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکراینا، سوێد و فینلاند کە لە مێژوویاندا بێ لایەنی خۆیان لە نێوان هەردوو جەمسەری رۆژئاوا و رۆژهەڵاتی جیهان پاراستبوو، بوونە ئەندامی ناتۆ.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ میدیای فەرمیی ئێران رایگەیاند، سوپای ئەو وڵاتە تاوەکو ئێستا هیچ بەڵگەیەکیان لەسەر هەبوونی دەستێکی تاوانکار لە کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەی سەرۆکی وڵاتەکە و حەوت کەسی دیکە نەدۆزیوەتەوە. درەنگانێکی رۆژی پێنجشەممە 23-5-2024، میدیای فەرمی ئێران راپۆرتێکی سوپای وڵاتەکەی لەبارەی رووداوی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەی سەرۆککۆماری ئیسلامیی ئێران بڵاوکردەوە کە تێیدا هاتووە، هیچ بەڵگەیەکیان لەسەر بە ئەنقەست خستنەخوارەوەی فڕۆکەکە نەدۆزیوەتەوە. راپۆرتەکە دەڵێت، هەلیکۆپتەرەکە دوای ئەوەی لەسەر زەوییەکی لێژ بە زەویدا کێشاوە، ئاگری گرتووە و تیمەکانی لێکۆڵینەوە هیچ کونێکی فیشەکیان لەسەر پاشماوەی هەلیکۆپتەرەکە نەدۆزیوەتەوە. ئاماژە بەوەش کراوە، هەلیکۆپتەرەکە لەسەر ئەو رێچکەیە رۆشتووە کە پێشتر پلانی بۆ دانراوە و بە هیچ جۆرێک رێچکەی خۆی جێنەهێشتووە. راپۆرتەکە دەڵێت، دوایین جار پەیوەندی لە نێوان هەلیکۆپتەرەکەی سەرۆککۆماری ئێران و دوو هەلیکۆپتەرەکەی یاوەری کراوە، نزیکەی یەک خولەک و نیو پێش رووداوەکە بووە. رۆژی یەکشەممە 19ی ئاداری ئەمساڵ، لە رووداوی کەوتنەخوارەوەی هەلیکۆپتەردا سەرۆککۆمار و وەزیری دەرەوەی ئێران و شاندێکی یاوەریان گیانیان لەدەستدا. تیمەکانی فریاکەوتن بەهۆی خراپی کەشوهەواوە رۆژێک دواتر پاشماوەی هەلیکۆپتەرەکە و سەرنشینەکانیان دۆزییەوە کە سەرجەمیان گیانیان لەدەستدابوو. سوپای ئێران دەڵێت، هێشتا لێکۆڵینەوەی زیاتر ماوە لە رووداوەکە بکرێت.

هاوڵاتی تائێستا نۆ هەزار و 384 حاجی عێراقی لەڕێی وشكانی و ئاسمانییەوە گەیشتوونەتە مەككە و مەدینە. ئەمڕۆ هەینی 24ی ئایاری 2024 دەسەڵاتی باڵای حەج و عومرەی عێراق رایگەیاند، تائێستا زیاتر لە نۆ هەزار حاجی گەیشتوونەتە سعودیە و 27 و 29ی ئەم مانگەش یەكەم و دووەم كاروانی حاجیانی هەرێم بەرەو سعودیە بەڕێدەكەوێت. ئەمەش لە کاتێکدایە، کە پشكی عێراق بۆ وەرزی ئەمساڵی حەج، 33 هەزار و 690 حاجییە، پشكی هەرێمی كوردستانیش دەكاتە چوار هەزار و 685 حاجی، یەكەم كاروانیان لەڕێگەی وشكانی و دووەم كاروانیان لەرێگەی فڕۆكەوە بۆ سعودیە بەڕێدەكەوێت.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئاژانسی رۆیتەرز راپۆرتێکی بنکۆڵکاری بڵاوکردووەتەوە کە ئاماژە بەوە دەکات، ڤلادمیر پووتین، سەرۆکی رووسیا ئامادەیە جەنگی ئۆکراینا رابگرێت و ئاگربەست رابگەیێنێت، بەو مەرجەی ئۆکراینا و رۆژئاوا ئامادەبن لەگەڵیدا بگەنە رێککەوتن. رۆژی هەینی 24-5-2024، ئاژانسی رۆیتەرس راپۆرتێکی تایبەت بە شەڕی ئۆکراینا بڵاوکردووەتەوە کە تێیدا ئاماژە بەوەدەکات، گفتووگۆی لەگەڵ 5 بەرپرسی باڵای ئێستا و پێشووی نزیک لە پووتین کردووە سەبارەت بە ئاگربەست لە ئۆکراینا. رۆیتەرز دەڵێت، سێ لە بەرپرسەکان گوتوویانە، پووتین تەنانەت نیگەرانە لە بیروڕای دژ بە ئاگربەستی بەشێک لە راوێژکارەکانی و لای وایە کاریگەریی رۆژئاوایان لەسەرە بۆ ئەوەی رێگە لە وەستانی شەڕەکە بگرن. یەکێک لەو بەرپرسانە گوتوویەتی، "پووتین دەتوانێت شەڕ بکات هەرچەندێک بیەوێت، بەڵام ئامادەیە ئاگربەستیش بکات بۆ وەستانی جەنگەکە". ئەو بەرپرسە لە رابردوودا لە نزیکەوە لەگەڵ پووتین کاری کردووە و ئاگای لە گفتووگۆ زۆر نهێنییەکانی کرێملن و وەزارەتی بەرگریی رووسیا هەیە. هیچ کام لەو بەرپرسانەی قسەیان بۆ رۆیتەرز کردووە ئامادەنەبوون ناویان ئاشکرا بکرێت. دیمتری پیسکۆڤ، گوتەبێژی کرێملن لەبارەی دۆسیەکەوە رایگەیاندووە، ئەوان لەمێژە خواستی خۆیان بۆ گفتووگۆ دەربڕیوە، دەشڵێت، وڵاتەکەیان "جەنگێکی هەتا هەتایی ناوێت". دووان لە سەرچاوەکانیش باسیان لەوە کردووە، پووتین بڕوای وایە ئەوەی تا ئێستا بەدەستی هێناوە لە جەنگەکەدا بەسە بۆ ئەوەی سەرکەوتن و بردنەوە بە گەلی رووسیا رابگەیێنیت و جەنگەکە رابگرێت. هەروەها دوای ئەوەی وەک سەرۆکی رووسیا بۆ جاری پێنجەم و بۆ شەش ساڵی داهاتوو هەڵبژێردراوەتەوە، پووتین لای وایە پێویستە لەم ماوەیەی وەک سەرۆکی رووسیا ماویەتی، سەرقاڵی جەنگی ئۆکراینا نەبێت و کۆتایی پێبێنێت. لەلایەکی دیکەوە سێ لە سەرچاوەکان باسیان لەوەکردووە، پووتین تێگەیشتووە لەوەی ئەگەر بیەوێت پێشڕەوییەکی دیکەی بەرچاو لە جەنگی ئۆکراینا بکات، پێویستە دووبارە سەرباز لە تەواوی وڵاتەکەوە ئامادەبکات بۆ جەنگ، ئەوەش خواستی سەرکردە دێرینەکەی رووسیا نییە. ڤۆلۆدێمیر زیلنسکی، سەرۆکی ئۆکراینا لە ماوەی رابردوودا چەندین جار بە رژدی باسی لەوە کردووە، بە هیچ جۆرێک ناچێتە گفتووگۆوە و کۆتایی جەنگی ئۆکراینا ئەو کاتە دەبێت کە تەواوی ئەو زەوییانەی رووسیا کۆنترۆڵی کردووە بە کریمیاشەوە بگەڕێتەوە ژێر دەسەڵاتی ئۆکراینا. لە 2022شدا رەشنووسێکی واژۆکرد کە هەموو گفتووگۆیەک لەگەڵ پووتیندا بە "ئەستەم" دادەنێت. ئۆکراینا لە شووباتی 2022ـەوە لەلایەن رووسیاوە هێرشی کراوەتە سەر و بە رووبەری کریمیاوە کە لە 2014دا کۆنترۆڵی کردووە تا ئێستا 18٪ی خاکەکەی لە ژێر دەستی رووسیادایە.