محەمەد شیاع سوودانی: هێزەکانی سنوورى عێراق بە چەکی پێشکەوتووەوە ئامادە دەكرێن

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ سوپای ئیسرائیل رایگەیاندووە، تەواوی سنووری نێوان باشووری غەززە و میسریان کۆنترۆڵکردووە. سوپای ئیسرائیل دەیەوێت بە کۆنترۆڵکردنی تەواوەتی ئەو ناوچەیە بتوانێت زیاتر هێزی خۆی بەسەر حەماسدا بسەپێنێت. رۆژی پێنجشەممە 30-5-2024، دانیاڵ هاگاری، گوتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، کۆنترۆڵی تەواوەتی سنووری غەزەیان لەگەڵ حەماسدا کردووە، کە سوپای ئیسرائیل بە گەرووی فلادیلفیا ناوی برد. هاگاری گوتی، "گەرووی فیلادلفیا وەک هێڵێکی ئۆکسجین وابوو بۆ حەماس، کە لە رێگەیەوە چەکی بۆ ناو غەززە دەهێنا". ئەو سنوورەی غەززە و میسر تەنیا سنووری غەززە بوو کە ئیسرائیل کۆنترۆڵی نەکردبوو. سوپای ئیسرائیل بەردەوامە لە هێرشەکانی بۆ سەر رەفەح کە ئێستا نیوەی زیاتری دانیشتوانە 2 ملیۆن و 300 هەزارییەکەی غەززەی تێدا ئاوارەن. ئەمە لەکاتێکدایە دادگەی باڵای نەتەوەیەکگرتووەکان زیاتر لە هەفتەیەکە داوای لە ئیسرائیل کردووە، هێرشەکانی رابگرێت. هەروەها رۆژی چوارشەممە 29ی ئەم مانگە، ئیسرائیل بۆ جاری یەکەم تانکی بۆ ناوەندی شاری رەفەح نارد، ئەمەش لەکاتێکدایە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی داوایان لێکردبوو کاری لەو جۆرە نەکات. لە حەوتی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردوودا، چەکدارانی بزوتنەوەی حەماس پەلاماری ئیسرائیلیاندا و 1200 هاووڵاتی سڤیلیان کوشت و زیاتر لە 250 کەسیشیان بە بارمتەگرت. دوای ئەو رووداوە، ئیسرائیل بانگەوازی جەنگی دژی بزوتنەوەکە راگەیاند و تاوەکو ئێستاش جەنگەکەی بۆ سەر غەززە بەردەوامە. لە هێرشەکانی ئیسرائیلدا بۆ سەر ئەو ناوچەیەی فەڵەستین، تاوەکو ئێستا 36 هەزار کەس کوژراون.

هاوڵاتی ماڵپەڕی تەسنیمی سەر بە سوپای پاسداران راپۆرتێکی بڵاوکردووەتەوە باس لەوە دەکات کۆماری ئیسلامی "تەکنۆلۆژیای"ی مووشەکی بالیستیکی دژە کەشتی داوە بە حووسییەکانی یەمەن. ناوەندی فەرماندەیی هێزەکانی ئەمریکا ( سێنتکۆم) چەند رۆژ لەوە پێش باسی لەوە کرد حووسییەکان پێنج مووشەکی بالیستیک و پێنج درۆنیان بەرەو دەریای سوور هەڵداوە هێرشیان کردووەتە سەر کەشتییە بازرگانی و سەربازییەکان لە دەریای سوور. ماڵپەڕی تەسنیم رۆژی چوارشەممە 29ی ئایاری 2024 لە راپۆرتێکدا باسی لەوە کردووە یەکەم مووشەکی بالیستیکی دەریایی کۆماری ئیسلامی بە ناوی ''قەدر" گەیەنراوەتە دەست حووسییەکانی یەمەن. کۆماری ئیسلامی پێشتر چەندجار ئەوەی رەت کردبۆوە کە ئێران یارمەتی سەربازی حووسییەکان ئەدات . ئەمیر سەعید ئیرەوانی، باڵیۆز و نوێنەری هەمیشەیی کۆماری ئیسلامی لە نەتەوە یەکگرتووەکان رۆژی 18ی شوباتی 2024 لە نامەیەکدا بۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند کۆماری ئیسلامی بە هیچ شێوەیەک چەک و چۆڵ و تەقەمەنی ناگەیەنێتە دەست حووسییەکان و راپۆرتی پێشتری سێنتکۆمی بە ناراست زانی کە باسی لە هاوکاری سەربازی و پشتیوانی ئێران لە حووسییەکان کردبووە. ماڵپەڕی تەسنیمی دەربارەی مووشەکی قەدر نووسیویەتی "ئەم مووشەکە لە بیرۆکەکەوە تا دروست بوونی بە تەواوەتی ، لە لایەن حەسەن تێهرانی بەڕێوەبەری رێکخراوی جیهادی خۆبژێوی سوپای پاسداران بوە کە 12ی تشرینی دووهەمی 2011 بە هۆی تەقینەوەیەکی گەورە لە دامەزراوەی مووشەکی (بیدگێنە) لە مێلارد کوژرا".

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ براوەیەکی خەڵاتی نۆبڵ دەڵێت، بەڕێوبەری گشتیی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان گەورەترین دیکتاتۆری سەردەمن. دەڵێت تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بە جۆرێک کۆنترۆڵی مرۆڤیان کردووە، هەموو لە یەک دەچن. ماریا رێسا، کە براوەی خەڵاتی نۆبڵە لە 2021 بۆ پارێزگاریکردن لە مافی رۆژنامەڤانان و بە نەتەوە فلیپینییە دەڵێت، سەرۆکی پێشووی فلیپین دیکتاتۆر بوو، "بەڵام دیکتاتۆرێکی زۆر بچوکتر بوو بەراورد مارک زوکەربێرگ و ئیڵۆن مەسک". ماریا رێسا لە فێستیڤاڵێکدا لە هەرێمی پۆویسی بەریتانیا باسی لەوەکرد، ئیڵۆن مەسک و مارک زوکەربێرگ ئەوەیان سەلماندووە، "بە چاوپۆشیکردن لە کلتور، زمان و جوگرافیا، شتەکانمان زیاتر لە یەک دەچن وەک لەوەی جیاواز بن، چونکە هەموومان بە یەک رێگە هەراسان و کۆنترۆڵ کراوین". ماریا دەڵێت، تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان دەتوانن هەستەکانمان بگۆڕن و لە دواتریشدا وامان لێدەکەن تێڕوانین و جیهان بینیمان بگۆڕێت و دواتریش کاردانەوەمان بگۆڕێت. ماریا باس لەوە دەکات، لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا هەموو وادەزانین ئازادین، بەڵام وا نین و هەست بە خۆمان ناکەین کە کۆنترۆڵکراوین.  ئەو چالاکڤانە بەناوبانگەی فلیپین دەڵێت، ئامانجی سەرەکی تۆڕەکان دروستکردنی هەراو هۆسە و جیاوازی بیرکردنەوەیە لە ناو خەڵکدا. دەڵێت، لە فلیپین دەوڵەمەند و هەژارەکان لە دژی یەک لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان قسەدەکەن و لە ئەمریکاش پێست رەش و پێست سپییەکان. دەڵێت، ئەو کۆمپانیای تۆڕە کۆمەڵایەتیانە وامان لێدەکەن رق لە ناوماندا بڵاوبێتەوە، ئەوەش وەک خۆراکێک بۆ بەردەوامبوونی تۆڕەکانی خۆیان لە کارکردن. دەڵێت دەبێت بە دوو رێگە رێگە لەو کارەساتەی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکان بگرین، یەکەم، پێویستە ئەمریکا ئەو یاسایە لابدات کە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان تۆمەتبار ناکرێن لەسەر ئەو شتانەی بەکاربەرەکانیان بڵاویدەکەنەوە. دووەم، داوا لە خەڵک نەهێڵن منداڵەکانیان تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بەکاربێنن، چونکە "ئالوودەکەرن". ماریا ئاماژە بەوە دەکات، قەدەخەکردنی تیکتۆک لە ئەمریکا و ئیتاڵیا کارێکی باشە، بەڵام دەڵێت ئەوە تەنیا تیکتۆک نییە کە دەبێت لە خەمیدابین، بەڵکو تەواوی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانە.

هاوڵاتی ناوەندی هەواڵی رۆیتەرز و ئەڵمانیا، رۆژی سێشەممە 28ی ئایاری 2024، لە زاری چەند هاوڵاتییەکی فەلەستینییەوە رایانگەیاندووە، "تانکەکانی ئیسرائیل چوونەتە ناوەندی شاری رەفەح لە باشووری کەرتی غەزە". ئیسرائیل سەرەڕای نیگەرانییە نێودەوڵەتییەکان بەوەی کە قەیرانی مرۆیی روودەدات ئەگەر هێزەکانی ئیسرائیل هێرش بکەنە سەر رەفەح، سێ هەفتە پێش ئێستا هێرشەکانی خۆی بۆ ئەم ناوچەیە لە سنووری میسر دەستپێکرد. هاوکات ئیسپانیا رۆژی سێشەممە رایگەیاند، "فەلەستین وەک وڵاتێکی سەربەخۆ ئەناسێت و نەرویج و تایلەند رایانگەیاندووە ئەوانیش فەلەستین وەک وەڵاتێک ئەناسن. چەند شاهێدێکی نزیکی رووداوەکان بە رۆیتەرزیان وتووە، "تانکەکانی ئیسرائیل گەیشتوونەتە نزیک مزگەوتی (العودە) لە ناوەندی شاری رەفەح". سوپای ئیسرائیل هێشتا بە شێوەی فەرمی چوونە ناوەوەی هێزەکانیان بۆ ناوەندی رەفەحی پشتڕاست نەکردووەتەوە و رایانگەیاندووە، "لە داهاتوودا زانیاری لەو بارەوە بڵاو ئەکەنەوە. رۆیتەرز هەروەها لە راپۆرتەکەیدا ئاماژەی بەوە داوە تانک و فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل شەو دووشەممە و بەرەبەیانی سێشەممە چەند شوێنێکیان لە رەفەح کردووەتە ئامانج، تا ئێستا لانیکەم 45 کەس بە هۆی هێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر رەفەح کوژراون". بەرپرسانی بەشی تەندروستی غەزە کە بەدەست حەماسەوەیە، دەڵێن، لە هێرشەکانی نیوەشەوی دووشەممەدا لانیکەم 16 هاوڵاتی فەلەستینی کوژراون. شەوی یەکشەممە 26ی ئایاری 2024، فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل هێرشیان کردە سەر کەمپی ئاوارە فەلەستینییەکان لە رەفەح و بەو بۆنەوە لانیکەم 45 کەس کوژران کە 23 کەسیان ژن و مناڵبوون. نەتەوە یەکگرتووەکان لە راگەیاندنێکدا وێڕای ئەوەی نیگەرانی خۆی لە بەردەوامی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر رەفەح دەربڕیوە، ئاماژەیان بەوە داوە لانیکەم یەک میلیۆن کەس لە رەفەح بە بۆنەی هێرشەکانی سوپای ئیسرائیلەوە ئاوارەبوون.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ زانایانی بواری کەشناسی پێشبینی دەکەن هاوینی ئەمساڵ ئەوروپا گەرمترین بێت لە مێژووی ئەو کیشوەرەدا. دەڵێن لە 11 ساڵی رابردوودا بەردەوام پلەی گەرمای ئەوروپا لە بەرزبوونەوەی زیاتردا بووە. تامسین گرین، کەشناسی ئەوروپی دەڵێت، زۆر سەختە بتوانیت بە دڵنیایی پێشبینی پلەکانی گەرما و کەشوهەوا لە ئەوروپا بکەیت، ئەوەش لەبەر ئەو گۆڕانە زۆرەی بەسەر کەشوهەوای ئەو کیشوەردا دێت، بەڵام کاتێک سەیری 11 ساڵی رابردوو دەکرێتەوە، وا پێشبینی دەکرێت ئەمساڵ گەرمترین هاوین دەبێت لە مێژووی ئەوروپادا. ئەو کەشناسە باس لەوە دەکات، لە مانگی ئایاردا کەشوهەوای ئەوروپا وەک کەشوهەوای مانگی حوزەیران بووە. پێشبینیش دەکات لە مانگەکانی تەمموز و ئابدا پلەکانی گەرما ریکۆردی بەرزترین لە مێژووی ئەوروپادا بشکێنن. هاوکات ئاماژەی بەوەکردووە، لە مانگەکانی رابردوودا پلەی گەرمای هەوا و پلەی گەرمای زەریاکان بەرزتربوون بەراورد بە هەمان کاتی ساڵەکانی رابردوو و بەردەوامیشن لە بەرزبووەنەوەی زیاتر. گرین دەڵێت، "یەکێک لەو شتانەی زۆر گەورە و رەتنەکراوەیە و ناتوانین پشتگوێی بخەین ئەوەیە کە بەردەوام ریکۆردی نوێی گەرما دەشکێنین".  23 لەو 30 شەپۆلە گەرما بەهێزەی لە ئەوروپا تۆمارکراوە لە دوای ساڵی 2000ـەوە بووە و 5 دانەشیان تەنیا لە 3 ساڵی رابردوودا روویانداوە. پلەی گەرما لە تەواوی جیهاندا 1.3 پلەی سلیزی زیادیکردووە، بەڵام پلەی گەرمای ئەوروپا 2.3 پلە زیادیکردووە، ئەمەش نزیکەی دوو هێندەی بەشەکانی دیکەی جیهانە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئۆکراینا و بەلجیکا رێککەوتنێکی ئاسایشیان واژۆکرد کە تێیدا برۆکسل بەڵێنی ناردنی 997 ملیۆن یۆرۆ هاریکاریی سەربازی و 30 فڕۆکەی ئێف 16ی بۆ ئۆکراینا داوە. هەر دوێنێش ئیسپانیا بەڵێنی ناردنی 1 ملیار یۆرۆ هاریکاری بۆ ئۆکراینادا. رۆژی سێشەممە 28-5-2024، ڤۆلۆدێمیر زیلنسکی، سەرۆکی ئۆکراینا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، ئەم رێککەوتنە " پابەندیی بەلجیکا بە هاریکاریکردنی وڵاتەکەمان دڵنیادەکاتەوە". ئەوەشی خستەڕوو، ئەمە جاری یەکەمە لە رێککەوتنێکدا بە دیاریکراوی ژمارەی فڕۆکە ئێف 16ـکان دیاری بکرێت کە 30 دانەن. فڕۆکەکان تاوەکو ساڵی 2028 دەگەنە دەست ئۆکراینا و بەشێکیشیان هەر ئەمساڵ دەنێردرێن. هەروەها برۆکسل بە گوژمەی 977 ملیۆن یۆرۆی دیکە هاریکاریی سەربازیی دیکە دەداتە ئۆکراینا. زیلنسکی دەڵێت، هاریکارییەکان لە ئۆتۆمبێلی پێشکەوتووی جەنگی، کەرەستەی بەرگریی ئاسمانی و دەریایی، پاکەرەوەی مین، گولەتۆپ و مەشق و راهێنانی سەربازانی ئۆکراینا پێکدێن. لە رێککەوتنەکەدا ئاماژە بە هاوئاهەنگی لە پیشەسازی چەکیشدا کراوە. هەروەها جەخت لە توندکردنەوەی سزاکانی سەر رووسیا کراوەتەوە. دی کرۆ، سەرۆکوەزیرانی بەلجیکا لە پۆستێکی ئێکسدا بڵاویکردووەتەوە، زیلنسکی داوای کەرەستەی تایبەت بە پاراستنی هاووڵاتییەکانی کردووە و ئەوانیش لە پاڵپشتیکردنیان رژدن". هەر دوێنێش، زیلنسکی لەگەڵ پێدرۆ سانچێز، سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا رێککەوتنێکیان واژۆکرد کە ئیسپانیا بە بڕی 1 ملیار یۆرۆ هاریکاریی سەربای بۆ ئۆکراینا بنێرێت. پێدرۆ سانچێز رایگەیاندووە، زۆر گرنگە ئێستا هاریکارییەکانمان دوو هێندە بکەین. هاریکارییەکانی ئیسپانیا بریتین لە دەیان مووشەکی دژە فڕۆکەی پاتریۆتی ئەمریکی، 19 تانکی لیۆپاردی ئەڵمانی و دژە درۆنی ئیسپانی. سەردانەکەی زیلنسکی بۆ لای سەرۆک و سەرکردەکانی ئەوروپا لە کاتێکدایە، رووسیا هێرشێکی بەهێز و فراوانی بۆ سەر خارکیڤ دەستپێکردووە و دەڵێت ئامانجی دروستکردنی گەروویەکی ئارامە لە نێوان رووسیا و ئۆکراینادا.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ یەکێتی ئەوروپا زیاتر 2 ملیار یۆرۆ وەک هاریکاریی مرۆیی بۆ سووریا و رۆژئاوای کوردستان خەرجدەکات. ئەوەش بەهۆی ئەو دۆخە ناجۆرەی خەڵکی ئەو وڵاتەی تێکەوتووە. رۆژی سێشەممە 28-5-2024، جۆزێف بۆرێڵ، جێگری سەرۆکی کۆمسیۆنی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند، "ئەمڕۆ یەکێتی ئەوروپا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جارێکی دیکە نیشانیاندایەوە کە پاڵپشتی خەڵکی سووریا و ئەو کەسانەن کە لەوێ ئاوارەن". بڕی ئەو هاریکارییەی یەکێتی ئەوروپا بۆ سووریا و رۆژئاوای کوردستانی تەرخانکردووە 2 ملیار و 120 ملیۆن یۆرۆیە و تەنیا لەمساڵدا 560 ملیۆن یۆرۆی لە شێوەی هاریکاریی مرۆییدا دەنێردرێت بۆ خەڵکی سووریا. لە دوای دەستپێکی شەڕی ناوخۆوە لە لە 2012دا لە سووریا، یەکێری ئەوروپا لانیکەم 30 ملیار یۆرۆی وەک هاریکاریی مرۆیی، بەرەوپێشبردن، ئابووری و سەقامگیرکردن ناردووە بۆ خەڵکی سووریا. بڕیارەکەی یەکێتی ئەوروپا لەکاتێکدایە، ئاژانسی ئەمریکا بۆ بەرەوپێشبردنی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، لانیکەم 16 ملیۆن و 700 هەزار کەس لە سووریا پێویستیان بە هاریکاریی مرۆیی هەیە، هەروەک 12 ملیۆن و 900 هەزار کەسیش خۆراکی رۆژانەی پێویستیان نییە. لە راپۆرتەکەی ئەمریکادا هاتووە، لە 2012ـەوە تاوەکو ئێستا، واشنتن 17 ملیار و 463 ملیۆن دۆلاری وەک هاریکاریی مرۆیی پێشکێشی رۆژئاوای کوردستان و سووریا کردووە. بەهۆی شەڕی ناوخۆ، هاتنی داعش و داگیرکاریی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستانەوە، بەشێک لە خەڵکی سووریا ئاوارەی ناوخۆی وڵاتەکە بوون. ئاژانسە ئەمریکییەکە باس لەوە دەکات، 7 ملیۆن و 200 هەزار ئاوارە لە نێو سووریادا هەن.

هاوڵاتی حووسییەکانی یەمەن، رایانگەیاند هێرشیان کردۆتە سەر 2 پاپۆڕی جەنگی ئەمریکی لە دەریای سوور 3 کەشتی لە زەریای هێند و دەریای سوور. یەحیا سەریع، وتەبێژی حووسییەکانی یەمەن لە لێدوانێکی تەلەفیزیۆنیدا بە بێ باس کردن لە کاتی رووداوەکە رایگەیاند، بە درۆن هێرشیان کردۆتە سەر 2 پاپۆڕی جەنگی ئەمریکی و بە مووشەکیش هێرشیان کردۆتە سەر کەشتییەکان. تا ئێستا لایەنە ئەمریکییەکان و هەروەها ناوەندەکانی کەشتیوانی لەم بارەوە بێدەنگەیان هەڵبژاردووە هیچ شتێکیان رانەگەیاندووە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ ئەمڕۆ ئیسپانیا، ئێرلەندا و نەرویج بە فەرمی دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا نا، ئەوەش بۆ گوشارخستنە سەر ئیسرائیل هێرشەکانی بۆ سەر غەززە کەمبکاتەوە. ئیسرائیل بە توندی بە گژ ئەو هەنگاوە دیپلۆماسییەدا چووە و ئاماژەی بەوەکردووە بە هیچ جۆرێک لەبەرچاوی ناگرێ. ئەمڕۆ سێشەممە 28 ئایاری 2024، پێدرۆ سانچێز، سەرۆکوەزیرانی ئیسپانیا رایگەیاند، ئەمە بڕیارێکی مێژووییە و یەک ئامانجی هەیە، ئەویش هاوکاریکردنی فەڵەستین و ئیسرائیلییەکانە ئاشتی بەدەستبێنن. ئیسرائیل کاتز، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل هەر زوو لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بە گژ ئەو بڕیارەدا چووەوە و رایگەیاند، حکومەتەکەی پێدرۆ "بەشێکە لە دنەدانی جینۆساید لە دژی جووەکان و تاوانی جەنگ". ئێرلەندا و نەرویجیش وەک هەفتەی رابردوو بەڵێنیان دابوو، هەر دوای ئیسپانیا بە فەرمی دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا نا. ئاڵای فەڵەستینیش لە پەرلەمانی ئێرلەندا لە دوبلین بەرزکرایەوە. سایمۆن هاریس، سەرۆکوەزیرانی ئێرلەندا گوتی، "ئەمە ساتێکی گرنگە و پێموایە پەیامێک بۆ جیهان دەنێرێت کە هەنگاوی کردەیی هەیە کە دەتوانن هەڵیبێنن وەک وڵاتێک بۆ بەخشینەوەی ئومێد بە چارەسەری دوو دەوڵەت و زیندوو هێشتنەوەی". ئیسپین بارز، وەزیری دەرەوەی نەرویج لە راگەیێنراوێکدا گوتی، "زیاتر لە 30 ساڵە نەرویج پاڵپشتیکارێکی بەهێزی دەوڵەتی فەڵەستین بووە. ئەمڕۆش کە نەرویج بە فەرمی دان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا دەنێت، رووپەڕێکی نوێیە لە پەیوەندییەکانی نێوان نەرویج و فەڵەستین". هەرچەندە تاوەکو ئێستا 140 وڵاتی ئەندام لە نەتەوەیەکگرتووەکان دانیان بە سەربەخۆیی دەوڵەتی فەڵەستیندا ناوە، هیچ کام لە وڵاتە زلهێزەکانی رۆژئاوا، وەک فەرەنسا، ئەڵمانیا و ئەمریکا روویان لەو هەنگاوە نەکردووە. ئێستا لە دوای بڕیاری دوو ئەندامی یەکێتی ئەوروپا بۆ داننان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا، دەکرێت پەیوەندییەکانی یەکێتی ئەوروپا و ئیسرائیل بەرەو کاڵبوونەوە بچن. مەدرید هەر بەوەوە نەوەستاوە و داوا لە یەکێتی ئەوروپا دەکات رێکاری توند بەرامبەر ئیسرائیل بگرێتە بەر بۆ هێرشە بەردەوامەکانی بۆ سەر غەززە. داوای دەوڵەتی سەربەخۆ مێژوویەکی کۆنی هەیە لەلای فەڵەستینییەکان، بەتایبەت لە دوای 1967ـەوە کە شەڕ لە نێوان عەرەب و ئیسرائیل روویدا و فەڵەستین بەشێکی گەورەی خاکەکەی لەدەستدا. بەرپرسانی دەسەڵاتی فەڵەستینی لە دوای ساڵی 2001ـەوە چارەسەری دوو دەوڵەتیان لا پەسەندبووە و لە گفتووگۆدابوون لەگەڵ رۆژئاوادا، بەڵام لە 2007ـەوە حەماس هێزەکانی دەسەڵاتی فەڵەستینییان لە غەززە دەرکرد و تاوەکو ئێستاش بوونەتە رێگر لەبەردەم دروستکردنی ئەو دەوڵەتەدا. حەماس لای وایە دەسەڵاتی فەڵەستینی داردەستی رۆژئاوان و بە خیانەتکار و خاکفرۆشیان دادەنێت. ئامانجی بزوتنەکەوەش "رووخاندنی دەوڵەتی ئیسرائیل و دەرکردنی کۆنترۆڵکردنی تەواوی ئەو خاکەیە فەڵەستین و ئیسرائیلی لەسەرن".

هاوڵاتی میدیا ئەڵمانییەکان باس لەوە ئەکەن، چەند وڵاتێکی یەکێتی ئەوروپا بە تایبەت ئەڵمانیا، دەیەوێت، بە پێی بڕیاری دادگای باڵای ناوچەیی دۆسلدۆرف، سوپایی پاسداران وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی بناسێنن. ماڵپەڕی فۆکاس و ناوەندی هەواڵی دی پی ئەی ئەڵمانی رۆژی دووشەممە 27ی ئایاری 2024 ئەم هەواڵەیان لە زاری چەند دیپلۆماتێکی ئەورووپییەوە بڵاو کردۆتەوە. بە پێی ئەم راپۆرتانە، لە سەر داوای وەفی ئەڵمانی لە یەکێتی ئەوروپا، بەشی یاسایی ئەنجومەنی یەکیەتی ئەورووپا ئەوەی پشتڕاستکردۆتەوە ئەو بڕیارەی لە شاری دۆسلدۆرفی ئەڵمانیا لە کانوونی یەکەمی 2023 دەرکراوە، ئەکرێت وەک بنەمایەک وەربگیردرێت بۆ ئەوەی سوپای پاسداران بخرێتە لیستی رێکخراوە تیرۆریستییەکانەوە لە روانگەی یەکیەتی ئەوروپاوە. هاوپەیوەند لەگەڵ ئەم هەواڵانەدا، هانا نیۆمەن، نوێنەری ئەڵمانیا لە پەرلەمانی ئەوروپا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسی ، " بۆرێل ئیتر بیانوویەکی نییە بەوەی سوپای پاسداران وەک رێکخراوێکی تیرۆریستی نەناسێنێت". دادگایەک لە ددۆسلدۆرف، لە کانوونی یەکەمی 2023 دا هاوڵاتیەکی ئێرانی- ئەڵمانی بە 2 ساڵ و 9 مانگ زیندانی سزا دا بەوەی هێرشی کردبووە سەر کەنیسەیەک لە شاری بۆخۆم لە رۆژئاوای ئەڵمانیا.

هاوڵاتی هێرشی هێزەکانی ئیسرائیل بۆ کەمپێکی ئاوارەکان لە شاری رەفەحی باشووری کەرتی غەزە کوژرانی دەیان هاوڵاتی مەدەنی لێکەوتۆتەوە. بە پێی راپۆرتی وەزارەتی تەندروستی حەماس لە غەزە کە رۆژی دووشەممە 27ی ئایار، ئاماری نوێی کوژراو و بریندارەکانی راگەیاندووە، بە هۆی هێرشەکانی پێرێ 45 کەس کوژراون کە 23 کەسیان ژن و مناڵن و 149 کەسیش بریندار بوون. هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئەم کەمپە، ناڕەزایەتی زۆری لە جیهانی بەدوایی خۆێیدا هێنا بە تایبەتیش ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپا. لە بەرامبەردا سوپای ئیسرائیل رۆژی یەکشەممە 26ی ئایاری 2024، لە راگەیاندراوێکدا، رایگەیاند بە پێی زانیاری ورد، بینایەکی حەماس بە شێوەی ورد و گونجاو کراوتە ئامانج. جۆزێپ بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکیەتی ئەورووپا، نیگەرانی خۆی لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان دەربڕی و لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی:" ئەو هەواڵانەی دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوە بووە بە هۆی ترساندنم و نیگەرانم لەو رووداوەی روویداوە“. ئێمانۆئێل مەکرۆن، سەرۆک کۆماری فەرەنسا، رۆژی دووشەممە 27ی ئایاری 2024، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی X نووسیویەتی،" هێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر رەفەح دەبێت رابگیردرێت، لەبەر ئەوەی هیچ شوێنێکی پارێزراو بۆ کەسانی مەدەنی بوونی نییە و کەسانی مەدەنی گیانیان لە مەترسیدایە". هەر لەسەر ئەم پرسە ژمارەیەکی تر لە وڵاتانی ئەورووپی لەوانە نەرویج و ئیسپانیا، هێرشی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی ئاوارەکان لە رەفەحیان شەرەمەزار کردووە. وەزیری دەرەوەی ئیسپانیاش لەسەر ئەم بابەتە نووسیویەتی:" ئەگەر ئیسرائیل بەردەوام بێت لە پێشێلکاری بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی دەربارەی راگرتنی هێرش بۆ سەر رەفەح، ناچار ئەبێت هەنگاوی گونجاو هەڵبگرین بۆ ئەوەی ئەم بڕیارە بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوەو رێکاری یاسایی بگیردرێتە بەر". رەجەب تەیب ئەردۆگان، سەرۆککۆماری تورکیاش دوێنێ 27ی ئایاری 2024، بەڵێنی داوە وڵاتەکەی هەموو کارێک ئەکات بۆ ئەوەی نتانیاهۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل و بەرپرسانی تری ئەو وڵاتە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت دەربارەی هێرش بۆ سەر رەفەح. ئەردۆگان ئیسرائیلی بە "تیرۆریست" ناوبرد و باسی لەوە کرد ئەم هێرشەی ئیسرائیل دوای ئەوەهاتووە، دادگای نێونەتەوەیی داوای لە ئیسرائیل کردووە کۆتایی بە هێرشەکانی بۆ سەر ئیسرائیل بهێنێت. وەزارەتی دەرەوەی ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبیش لە راگەیەندراوێکدا رایگەیاند، ئەم هێرشەی شەرمەزار کردووە و داوای ئەوەی کردووە بڕیاری دادگای نێونەتەوەیی کە داوای راگرتنی هێرشی سەربازی ئیسرائیل بۆ سەر رەفەحی کردبوو، دەستبەجێ بخرێتە بواری جێبەجێکردنەوە. سعوودیەش رایگەیاند، هێرش بۆ سەر خێمەی ئاوارەکان لە باکووری رۆژئاوای رەفەحی شەرمەزار کردووە و خوازیاری راگرتنی هێرشەکان بووە لە لایەن ئیسرائیلەوە. وڵاتی قەتەریش، یەکێک لە وڵاتانی نیوانگیر لە جەنگی غەزە، روانگەی جیهانی لەوە ئاگادار کردۆتەوە هێرش بۆ سەر رەفەح هەوڵەکان بۆ گەیشت بە ئاگربەست و گۆڕینەوەی بارمتەکان شکست پێ ئەهێنێت. پێشتریش وتەبێژێکی ئەنجەمی ئاسایشی کۆشکی سپی بە تایمزی ئیسرائیلی راگەیاندبوو، ئەمریکا نیگەرانی ئەو هەواڵانەیە دەربارەی رەفەح بڵاو ئەبنەوەو خەریکی کۆکردنەوەی زانیارییە دەربارەی ئەم هێرشە. پێرێ سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، هێرشی کردۆتە سەر جبالیا لە باکووری کەرتی غەزە و بنکەیەکی هەواڵگری حەماسی کردۆتە ئامانج. ئەم هەواڵە دوای ئەوە بڵاو بۆوە کە حەماس بۆ یەکەمجار لە 6 مانگی رابردوودا بە مووشەک هێرشی کردە سەر کەمپی رەفەح و بە 12 مووشەک رەفەحی کردە ئامانج.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ هەزاران ئەرمەنی بە دروشمی لادانی سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکەیان رژانە سەر شەقامەکان و پۆلیس 270 کەسیانی دەستگیرکردووە. خۆپێشاندانەکە لە دژی بە دەستەوەدانی زەویی ئەرمینیایە بە ئازەربایجان. رۆژی دووشەممە 24-5-2024، هەزاران خۆپێشاندەر لە تەواوی ئەرمینیا لە دژی دەسەڵاتی نیکۆڵ پاشینیان، سەرۆکوەزیرانی وڵاتەکە هاتنە سەر شەقامەکان و رێگەکانیان داخست. وەزارەتی ناوخۆی ئەرمینیا رایگەیاندووە، لانیکەم 273 خۆپێشاندەریان بە تۆمەتی یاساشکێنی و پشێوی نانەوە دەستگیرکردووە. هەفتەی رابردوو، یەریڤان چوار گوندی لەسەر سنوورەکەی لەگەڵ ئازەربایجان دایەوە باکو، ئەوەش ناڕەزایەتی خەڵکی لێکەوتووەتەوە و حکومەتەکەیان بە لاواز ناودەبەن. لە دوای 2019ـەوە، ئەرمینیا و ئازەربایجان دوو جار لەگەڵ یەکدیدا، لەسەر ناوچەی نۆگۆرنۆ قەرەباخ، چوونەتە جەنگەوە. هەردوو وڵات ئەو ناوچەیە بە هی خۆیان دەزانن، بەڵام ساڵی رابردوو ئەرمینیا ناوچەکەی رادەستی ئازەربایجان کردەوە. خەڵکی ئەو ناوچەیە دەڵێن، پێدانی ئەو ناوچەیە بە ئازەرباجیان رێگریان لە هاتووچۆکردن لێدەکات لەگەڵ بەشەکانی دیکەی ئەرمینیا لێ قەدەخە دەکات. هەروەها لۆمەی سەرۆکوەزیران دەکەن کە زەویی داوە بە ئازەربایجان بەبێ وەرگرتنی هیچ بەرژەوەندییەک لە بەرامبەردا. پاشینیان لە 2020دا لە جەنگی دژ بە ئازەربایجاندا شکستی هێنا و ساڵی رابردووش تەواوی ناوچەی قەرەباخی دایەوە ئازەربایجان، بەڵام دەڵێت ئەو هەنگاوەی بۆ پاراستنی ئاشتییە لەگەڵ باکو. دوای ئەوەی ساڵی رابردوو قەرەباخ رادەستی ئازەربایجان کرا، 100 هەزار دانیشتووی ئەرمەنی ئەو ناوچەیە، کۆچیان بۆ ناوچەکانی دیکەی ئەرمینیا کرد.

هەوراز حوسێن هاووڵاتی، وارشۆ تۆرنادۆ و زریانی بەهێز لە چوار ویلایەتی ئەمریکای دا و تاوەکو ئێستا لانیکەم 22 کەس گیانیان لەدەستداوە. هۆشداری لە کەشوهەوای خراپتر دەدرێت و 110 ملیۆن ئەمریکی لە ژێر هەڕەشەدان. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، حکومەتی ئەمریکا رایگەیاند، ژمارەی ئەو کەسانەی بەهۆی تۆڕنادۆ و هەورەبروسکەی زۆرەوە لە ئەمریکا گیانیان لەدەستداوە گەیشتووەتە 21 کەس. 8 کەسیان لە ویلایەتی ئارکانساس، 7 لە تەکساس، 4 لە کنتاکی و دووانیش لە ئۆکلاهاما گیانیان لەدەستداوە. هەروەها ئێوارەی رۆژی دووشەممە هۆشداری لە تۆرنادۆ و هەورەبروسکەی بەهێز لە ویلایەتەکانی نیویۆرک، نیو جێرزی و پەنسڵڤینیا دراوە. فەرمانگەی کەشوهەوای نیشتمانی دەڵێت، زریانەکە رووەو باکووری رۆژهەڵاتی ئەمریکا دەڕوات و کاریگەری دەخاتە سەر زیاتر لە 110 ملیۆن کەس. بە گوێرەی ماڵپەڕی پاوەر ئاوتەجی ئەمریکا، بەهۆی تۆرنادۆکانەوە سەدان هەزار هاووڵاتی ئەمریکی بەبێ کارەبا ماونەتەوە؛ تەنیا لە کنتاکی ژمارەکە 160 هەزار کەس بووە.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لەبارەی هێرشەکەی سەر کەمپی رەفەح رایگەیاند، هەڵەیەکی تراژیدیا بووە و مەبەستیان نەبووە هاووڵاتی سڤیل بەر هێرشەکە بکەوێت. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، بنیامین ناتانیاهو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە کنێسێت گوتارێکی پێشکێشکرد و رایگەیاند، "لە رەفەح نزیکەی یەک ملیۆن کەسی بێ چەکمان گواستووەتەوە و هەرچەندە ئەوپەڕی هەوڵمانداوە کەسانی بێ چەک ئازار نەدەین، بەڵام هێرشێکمان هەڵەیەکی تراژیدیای لێکەوتەوە". هاوکات باسی لەوەشکرد، دەستیان بە لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە کردووە و دەبێت بزانن هۆکارەکەی چیبووە. هێرشەکە رووبەڕووی رەخنەیەکی توندی رێکخراوە جیهانییەکان و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ بووەتەوە. ئیسرائیل سوورە لەسەر ئەوەی هێرشەکەی بۆ سەر دوو بەرپرسی باڵای حەماس کردووە و لە هێرشەکەدا کوژراون. هێرشەکەی دوێنێی سەر کەمپی رەفەح لانیکەم 45 هاووڵاتی سڤیلی کوشت و 200 کەسی دیکەشی بریندارکرد.

هەوراز حوسێن هاوڵاتی، وارشۆ لە 48 کاتژمێری رابردوودا لە بەغدا هێرشکراوەتە سەر دوو خواردنگەی مریشکی سوورەکراوی کنتاکی، کە بە کەی ئێف سی ناسراوە. پۆلیس ژمارەیەک گومانلێکراوی بکەری تاوانەکەیان دەستگیرکردووە. رۆژی دووشەممە 27-5-2024، وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند، ژمارەیەک گومانلێکراویان بە تۆمەتی هێرشکردنە سەر دوو خواردنگەی کەی ئێف سیی ئەمریکی دەستگیرکردووە. پۆلیس باسی لەوەکردووە، لە لێکۆڵینەوەکاندا دەرکەوتووە، بکەرانی تاوانەکە لایان وایە براندە ئەمریکییەکانی وەک خواردنگەی کەی ئێف سی پاڵپشتیی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەکەن. لە هێرشی یەکەمدا دوو پیاو کە بە سواری ماتۆڕسکیلەوە بوون، بۆمبێکییان فڕێداوەتە بەردەم یەکێک لە لقەکانی خواردنگەی کەی ئێف سی لەسەر شەقامی فەڵەستین لە رۆژهەڵاتی بەغدا. رۆژی دووشەممە، لقێکی دیکەی کەی ئێف سی هەر لە بەغدا هێرشی کراوەتە سەر و ژمارەیەک تۆمەتبار بە داردەستەوە خۆیان کردووە بە خواردنگەکەدا و پەنجەرە و کەلوپەلەکانیان شکاندووە. وەزارەتی ناوخۆ رایگەیاندووە، تۆمەتبارەکان پێش گەیشتنی پۆلیس بە شوێنەکە هەڵاتوون. ژمارەیەک ئەفسەری پۆلیسیش کە ئەرکیان پاراستنی شوێنەکەیە سزادراون و بڕیارە لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ بکرێت.