.jpeg)
.jpg)
هاوڵاتی ئەمڕۆ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان لەگەڵ لوێد ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا کۆبوویەوە ولە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا لەبارەی کۆبوونەوەکەوە نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند، سوپاسی وەزیری بەرگری ئەمریکا و وڵاتی ئەمریکا دەکەین لە هەوڵەکانیان بۆ پشتگیری بەردەوامی عێراق وهەرێمی کوردستان و هەروەها وتی کۆبوونەوەیەکی باشمان هەبوو، وتیشی ئێمە بەرژەوەندی و بەهای هاوبەش کۆماندەکاتەوە. ئەمڕۆ سێشەممە، پاش کۆبوونەوەی هەریەک لە نێچیرڤان بارزانی و وەزیری بەرگری ئەمریکا، نێچیرڤان بارزانی لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا باسی لە گرنگی پەیوەندیەکانی نێوان ئەمریکا و هەرێمی کوردستان کرد لە چوارچێوەی ستراتیژی عێراق و ئەمریکادا، هاوکات جەختیشی لەوەکردەوە کە هاتنی لوید ئۆستن پەیامێکی گرنگە بۆ دڵنیاکردنەوەی پشتگیری ئەمریکا لە هەرێمی کوردستان عێراق و هەرێمی کوردستان. لەدرێژەی لێدوانەکانیدا نێچیرڤان بارزانی لەمەڕ ناوەڕۆکی کۆبونەوەکەوە وتی، باسمان له په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ردوولا له‌سه‌ر بنه‌ماى ڕێككه‌وتنى چوارچێوه‌ى ستراتيژيى عێراق و ئه‌مه‌ريكا كرد و جه‌ختمان له پێويستيى به‌رده‌وامي هاريكاريى هاوبه‌ش و پشتگيريى ئه‌مه‌ريكا و هاوپه‌يمانانی نێوده‌وڵه‌تى بۆ عێراق و هه‌رێمى كوردستان كرده‌وه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى تيرۆر، هه‌روه‌ها باسمان له گرنگيى هاريكاريى پێشمه‌رگه و سوپاى عێراق كرد بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى داعش. هاوکات سەرۆکی هەرێمی کوردستان، نێچیرڤان بارزانی وتی، جه‌ختمان له گرنگيى به‌رده‌واميى پشتيگريى ئه‌مه‌ريكا و وڵاتانى دۆست له پرۆسه‌ى چاكسازى له وه‌زاره‌تی پێشمەرگە و ڕێكخستنه‌وه‌ى پێشمه‌رگه كرده‌وه دڵنياشمان كرده‌وه كه سوورين له‌سه‌ر ڕيكخستنه‌وه‌ى پێشمه‌رگه و ته‌گه‌ره‌كانى به‌رده‌میان تێده‌په‌ڕێنين وله هه‌وڵه‌كانمان به‌رده‌وام ده‌بين بۆ يه‌كڕيزى و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانی ناوخۆى هه‌رێمى كوردستان. هەروەها نێجیرڤان نێچیرڤان بارزانی لە بەشێکی دیکەی لێدوانەڕۆژنامەوانیەکەیدا لەگەڵ وەزیری بەرگری ئەمریکا وتی، هاوڕا بووين كه چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى هه‌ولێر ـ به‌غدا، ئارامى و سه‌قامگيريى سياسى و ئه‌منى و ئابوورى بۆ عێراق له‌گه‌ڵ خۆيدا ده‌هێنێت و له‌سه‌ر گرنگيى پشتگيرى له حكوومه‌تى فيدراڵيى عێراق و كاركردنى پێكه‌وه‌ى هاوبه‌شمان له ناوچه‌كه بۆ پاراستنى سه‌قامگيرى. دووپاتیشمان كرده‌وه كه هه‌رێمى كوردستان وه‌ك هه‌ميشه فاكته‌ر‌ى ئارامى و سه‌قامگيرى ده‌بێت. هاوکات لوێد ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکاش لە کۆنگرە ڕۆژنامەوانیەکەدا ستایشی ڕۆڵی هەرێمی کودستانی کرد لە پاراستنی سەقامیگری و ئارامی ناوچەکە وجەنگی دژی داعش، لەگەڵ ئەوەشدا جەختی لەو یاداشتە لێکتێگیەشتنەش کردەوە کە ساڵی پار لەگەڵ وەزارەتی پێشمەرگە واژۆیان کردبوو و ئامادەیی بەردەوامی هاوکاریەکانیانی بۆ هێزەکانی پێشمەرگە دووپاتکردەوە. لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا، لوێد ئۆستن وتی، جێگای خۆیەتی جەخت لەوە بکەوە کە لەسەر بانگهێشتی حکومەتی عێراق هێزەکانمان لە عێراقدا دەمێننەوە لە جەنگی دژی داعش، هەروەها باسی لە خەباتی شان بەشانی هاوبەشی دەیان ساڵی نێوان هێزەکانی پێشمەرگە کرد لەگەڵ وەزارەتی بەرگری ئەمریکا و وتیشی ئەمەریكا و عێراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە هەنگاوی زۆر مەزنمان بۆ گەڕانەوەی سەروەریی عێراق ناوە لە چوارچێوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیدا بۆ تێكشكاندنی داعش، زیاتر لە پەنجا هەزار كیلۆمەتری دووجامان لە مۆتەكەی داعش ئازاد كردووە، هەروەها زیاتر لە چوار ملیۆن و پێنجسه‌د هه‌زارمان لە خەڵكی عێراق ڕزگار كردووە. لە کۆتای قسەکانیدا لوێد ئۆستن ئاماژەی بەوەدا کە داعش بەردەوامە لە هەڕەشە لە ژیان و گوزەرانی خەڵكی عێراق، بۆیە هاوبەشی و هاوكاریی بەردەوامی ئێمە زۆر گرنگە، هەروەها هەماهەنگیی هێزەكانی پێشمەرگەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ هێزەكانی ئاسایشی عێراقی پێویستە، بەتایبەتی لە لیوا هاوبەشەكاندا. هەروەها ڕاشیگەیاند بەداخەوە داعش تاكە هەڕەشەی سەر هەرێم نییە و وڵاتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا سەركۆنەی هێرشە بەردەوامەكانی ئێران دەكات كە لەودیوی سنوورەوە دەكرێن.
.jpg)
هاوڵاتی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس، سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان ڕۆژی چوارشەممە دەگاتە کیێڤ ولەگەڵ سەرۆکی ئۆکرانیا تاوتوێی درێژکردنەوەی ڕێکەوتننامەی دانەوێڵە دەکەنەوە لە ڕێگای دەریای ڕەشەوە. ستیفان دوجاریک، وتەبێژی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەمڕۆ رایگەیاند، "سکرتێری گشتی تازە گەیشتووەتە پۆڵەندا لە ڕێگەیدا بۆ ئۆکرانیا"، ئاماژەی بەوەشکرد کە گۆتێرێس بەردەوامبوونی گرێبەستەکە لە هەموو لایەنەکانی و پرسە پەیوەندیدارەکانی دیکەدا تاوتوێ دەکات. ئەمەش لەکاتێکدایە کە بەهۆی داخرانی بەندەرەکانی ئۆکرانیا و ڕێگریکردن لە هەناردەکردنی هەندێک دانەوێڵەی ڕووسیا، نرخی خۆراک لە جیهاندا بەرزبووەوە و هەوڵەکانی هاوکاری مرۆیی لە سەرانسەری جیهان بەو هۆیەوە کەوتە مەترسییەکی تایبەت بەو پرسەوە. ئەم هەوڵانەش بۆ دریژکردنەوەی ڕێکەوتننامەی هەناردەی گەنم بۆ وڵاتانی جیهان لەمیانی کاریگەریەکانی ڕیکەوتننامەکە دێت کە بە وتەی نەتەوەیەکگرتوەکان ڕێکەوتننامەکە لە ساڵی ڕابردوودا هاوکاربووە لەکەمکردنەوەی قەیرانەکانی خۆراک لە جیهاندا. نوێنەرانی نەتەوە یەکگرتووەکان و تورکیا لەماوەی ڕابردوودا کۆبوونەوە بۆ هەوڵدان بۆ ئەوەی هەناردەی دانەوێڵە بەردەوام بێت، هاوکات دەستپێشخەری بۆ ڕێکەوتننامەی دانەوێڵەی دەریای ڕەش لە مانگی تەمموزی ٢٠٢٢ واژۆ کرا لە هەوڵێکی بەپەلەدا بۆ ئازادکردنی نزیکەی ٢٠ ملیۆن تۆن دانەوێڵە کە لەو کاتەدا لە سایلۆ و کەشتی و دامەزراوەکانی دیکەی هەڵگرتندا گیریان خواردبوو لە نێوان لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا.
ناوەندێکی ئەمریکی ئاشکرای دەکات ئێران تەنها بۆ بەرزکردنەوەی بەهای تمەن بەڵێنی داوە پابەندی بڕیارەکانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی ئەتۆمیی بێت. ناوەندی بەرگریی لە دیموکراسی (FDD) ئەمریکا رایگەیاند؛ کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ ئەوەی نەکەوێتە بەر سزا و سەرکۆنەکردنی زیاتری ئاژانسی نێودەوڵەتیی ئەتۆمیی، بەڵێنی هاوکاریی بەو ئاژانسە داوە بەڵام لە کرداردا ئەو وڵاتە هەنگاوی راستەقینە نانێت بۆ چاودێریی نێودەوڵەتیی بەرنامە ئەتۆمییەکەی. ناوەندەکە رونی کردوەتەوە کە ئامانجی سەرەکیی ئێران بۆ پێشوازیی لە رافایل گروسی، بەڕێوبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتیی ئەتۆمیی، رێگریی بوە لە دابەزینی زیاتری بەهای تمەن چونکە رێککەوتنی ئەتۆمیی زیاترین کاریگەریی لەسەر ئەو دراوە هەیە. ئاماژە بەوە کراوە ئێران بە هەنگاوی ناڕاست دەیەوێت وا پیشان بدات کە هاوکاریی ئاژانس دەکات بەڵام لە راستیدا ئەو وڵاتە ساڵانێکە فێل لە ئاژانسەکە و جیهان دەکات. ناوەندی بەرگریی لە دیموکراسی داوای لە جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کردوە کە راستیی هەوڵەکانی ئێران بۆ بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئانشکرا بکات و ئاژانسی نێودەوڵەتیی ئەتۆمیی ناچار بکات دۆسیەی بەرنامە ئەتۆمییەکەی تاران رەوانەی ئەنجومەنی ئاسایشی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان بکاتەوە بە مەبەستی سزادانی وڵاتەکە. بڵاوبونەوەی سەرنجەکانی (FDD) دوای ئەوە دێت کە دوێنێ دوشەممە بەهای یەک دۆلار دوای 13 رۆژ بۆ کەمتر لە 50 هەزار تمەن دابەزی چونکە بە وتەی بەرپرسانی ئێران ئامادەکاریی پێویستیان کردوە بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستان ئەتۆمییەکان.
هاوڵاتی دەسەڵاتدارانی مەکسیک 343 کۆچبەر و پەنابەریان دۆزیوەتەوە، کە 103 کەسیان منداڵ و هەرزەکارن لەناو بارهەڵگرێکی چۆڵکراو لەسەر ڕێگەیەکی گشتی لە ماکسیک . پەیمانگای کۆچبەرانی نەتەوەیی (INM) وتی کە ڕۆژی دووشەممە ئەو بارگەڵگرە لە کەناری کەنداوی هەڵمی ویلایەتی ڤێراکرۆز دۆزرایەوە. وتیشی ئەو ڕێگایە زۆرجار لەلایەن قاچاخچییەکانەوە بەکاردێت بۆ هێنانی خەڵک لە باشوری ڕۆژهەڵاتی مەکسیکەوە بۆ سنووری ویلایەتە یەکگرتووەکان. بەرپرسانی مەکسیک ڕایانگەیاند، خەڵکەکە لە تەندروستییەکی باشدا بوون و ڕوون نییە کە بۆچی شۆفێرەکە هەڵاتووە هاوکات زۆربەی منداڵەکان خەڵکی گواتیمالا بوون ئەو کۆچبەرانەی کە دەگەنە ئەمریکا زۆرجار پارە بە قاچاخچییەکان دەدەن بۆ ئەوەی منداڵەکانیان دوای خۆیان بۆ بهێنن. پەیمانگای کۆچبەرانی نەتەوەیی وتی کە گەورەکان بە شێوەیەکی سەرەکی خەڵکی گواتیمالا، هۆندۆراس، ئێل سالڤادۆر و ئیکوادۆر بوون و منداڵەکان دەخرێنە ژێر چاودێری سیستەمی خزمەتگوزاری خێزانی ڤێراکرۆز . جێگەیباسە،لە ڕابردوودا خەڵک بە مردوویی لە ناو ئەو بارهەڵگرە بەجێهێڵدراوانەدا دۆزراونەتەوە.
هاوڵاتی جۆو بایدن، لە بۆنەیەکدا لە ویلایەتی ئالاباما باسی لە دەستکەوتەکانی خولی پێشووی سەرۆکایەتییەکەی کرد لە کۆشکیدا، لەوانە دەستنیشانکردنی یەکەم ژنی ڕەشپێست، کە ببێتە دادوەر لە دادگای باڵای ئەمریکا و چەندین دەستکەوتی تری سیاسیی و کۆمەڵایەتی. جۆو بایدن ویلایەتی ئالاباما لە یادی 58 ساڵەی "یەکشەممەی خوێناوی" کردووە کە ٥٨ ساڵ لەمەوبەر سەربازانی حکومەت هێرشیان کردە سەر خۆپیشاندەرانی ئاشتیخواز کە داوای مافی دەنگدانیان دەکرد لەوکاتەدا. ڕۆژی یەکشەممە لە بەردەم سەدان کەس لە پردی ئێدمۆند پێتۆس، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، پەیامی من بۆ ئێوە ئەمەیە، ئێمە گرنگیتان پێدەدەین، ئەمە کاتی هەڵبژاردنە و پێویستمان بە هەموان هەیە بەشداری بکەن. ئەمە لەکاتێکدایە ساڵی داهاتوو هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا بەرێوەدەچێت و لە ئێستاوە چەندین کەسایەتی دیاری سیاسیی و کۆمەڵایەتی لە ئەمریکا دەستیان بە ڕکابەرییەکانیان کردووە.
ئۆکرانیا رایگەیاند تەنها لە شەوێکدا لانیکەم 13 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران تێکشکێنراوە کە لە لایەن روسیاوە دژی وڵاتەکەیان بەکارهێنراوە. یوری ئیهنات، وتەبێژی هێزە ئاسمانییەکانی ئۆکرانیا بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندوە؛ لە شەوی یەکشەممەدا 15 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران لە جۆری (شاهید131 و 136) لە لایەن سوپای روسیاوە و ئاڕاستەی ئۆکرانیا کراون. ئیهانت ئاماژەی بەوە کردوە؛ لە کۆی ئەو ئەو ژمارە لە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، 13 دانەیان لە رێگەی قەلغانی بەرگریی ئاسمانیی ئۆکرانیا تێکشکێنراون. بە وتەی ئیهانت، روسیا لە باکورەوە بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێران ناوچەکانی رۆژهەڵات و ناوەندی ئۆکرانیا دەکاتە ئامانج. بە پێی زانیارییەکانی ئیسرائیل تا ئێستا ئێران لانیکەم هەزار و 700 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی رادەستی روسیا کراون کە زۆربەیان لە جۆری (خۆکوژن) و توانای تەقینەوە و وێرانکاریی ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانانە زۆر زیاد کراوە بە ئامانجی زیانی گەورە لە دژی ئۆکرانیا. ئۆکرانیا جەخت لەوە دەکاتەوە هاوکارییەکانی ئێران بۆ روسیا زیانی زۆری بە وڵاتەکەی گەیاندوە و داوای لە ئەمریکا و وڵاتانی ئەوروپا کردوە رێگریی بەکەن لە گەیاندنی هاوکارییە سەربازییەکان و رەوانەکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و موشەکی ئێران بۆ روسیا.
هاوڵاتی رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ دوێنێ یەکشەممە هەواڵی ئەوەی بڵاوکردەوە کە وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا (پنتاگۆن)، پێیوایە چین کاری سیخوڕی بەو ئامێری بەرزکەرەوانە دەکات کە لە بەندەرەکانی ئەمریکادا بۆ گواستنەوەی بار، بەکاردەهێندرێن. ئەو ڕۆژنامەیە بڵاویکردۆتەوە کە بەشێک لە بەرپرسانی ئاسایشی نەتەوەی و پنتاگۆن، ئەو بەرزکەرەوانە بە "ئەسپەکەی تەڕوادە" وەسف دەکەن و پێیانوایە کە هەستەوەری تایبەت لەو بەرزکەرەوانە بەستراون کە دەتوانن چاودێری بارەکان بکەن و شوێنی گەیشتنیان بخەمڵێنن. ئەمەش دوای ئەوەهات وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا لە چواری شوباتدا و بە فەرمانی جۆ بایدن، باڵۆنێکی بەرزەفڕی چینی خستەخوارەوە کە گومان دەکرا باڵۆنێکی تایبەت بە کاری سیخوڕی بێت، هەروەها بەهۆی نیگەرانییەکانی ئەمریکا لە ئاسایشی نەتەوەیی لە ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانی سەرجەم دامەزراوەکانی دەوڵەتدا، بەکارهێنانی تۆڕی کۆمەڵایەتیی تیک تۆک قەدەغە کرا کە دروستکراوی وڵاتی چینە. لە هەواڵەکەدا وەڵامی بەرپرسێکی باڵیۆزخانەی چین لە واشنتۆن، بۆ ئەو بابەتە خراوەتەڕوو کە باسی لەوە کردبوو نیگەرانییەکانی واشنتۆن لە بەرزکەرەوەکانی چین لە ئەمریکا، هەوڵێکی "شێتانە"یە بۆ رێگریکردن لە هەماهەنگی بازرگانیی و ئابووریی نێوان هەردوو وڵات، ئەمەش زیان بە بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا دەگەیەنێت. هەروەها ئەوەش خراوەتەڕوو کە کۆمپانیای "ZPMC"ی چینی کە گەورەترین کۆمپانیای تایبەت بە بەرزکەرەوەیە لەسەر ئاستی جیهان و ماوەی ٢٠ ساڵە لە ئەمریکا چالاکی هەیە، لەگەڵ کۆمپانیای "Microsoft Corp" کار دەکات. لە هەواڵەکەدا ئەوەش ئاشکرا کراوە کە بەرپرسانی کۆمپانیاکە هیچ روونکردنەوەیەکیان دەربارەی ئەو دەنگۆیانە نەخستووەتەڕوو، بەرپرسانی ئەمریکاش هیچ بەرزکەرەوەیەکیان نەدۆزیوەتەوە کە بۆ کاری هەواڵگری بەکارهێندرابێت. بەڵام وۆڵ ستریت جۆرناڵ، بانگەشەی ئەوە دەکات ساڵی ٢٠٢١ لە بەندەری بالتیمۆر لە میانەی پشکنینی کەشتییەک کە ئامێرە بەرزکەرەوەکانی کۆمپانیای "ZPMC"ی دەگواستەوە، هەندێک کەلوپەلی تایبەت بە کاری هەواڵگری دۆزراونەتەوە.
هاوڵاتی لە هێرشێکی خۆکوژیدا ئەمڕۆ دوشەممە بۆسەر ئۆتۆمبێلێکی پۆلیس لە هەرێمی بەلوچستان باشووری رۆژئاوای پاکستان، نۆ پۆلیس کوژران و ١١ی دیکەش برینداربوون. عەبدولحەی عامر، بەرپرسی پۆلیس لە شاری کاچیی باشووری رۆژئاوای پاکستان بە ئاژانسی فرانس پرێسی گوت، "خۆکوژەکە ماتۆڕێکی لێدەخوڕی و لە پشتەوە خۆی بە ئۆتۆمبێلێکدا کێشاوە" کە پۆلیسی دەگواستەوە وتیشی ،رووداوەکە لە شارۆچکەی داداری سەر بە پارێزگای بەلوچستان روویداوە، کە 120 کیلۆمەتر لە باشووری رۆژهەڵاتی پارێزگای بەلوچستانی وڵاتەکەوە دوورە. هەرچەندە تائێستا هیچ کەسێک بەرپرسیارێتیی خۆی لە تەقینەوە خۆکوژییەکە رانەگەیاندووە، شەهباز شەریف، سەرۆکوەزیرانی پاکستان لە راگەیێندراوێکدا گوتی، "تیرۆری بەلوچستان بەشێکە لە ئەجێندایەکی شەڕانگێزانە بۆ تێکدانی سەقامگیریی وڵات." هاوکات مانگی رابردوو لە ئەنجامی هێرشێکدا بۆ سەر کۆمەڵگەیەکی پۆلیس لە کاراچی، پێنج پۆلیس کوژران. ئەوەش چەند هەفتەیەک دوای تەقینەوەی مزگەوتێک لە شاری پیشاوەر هات، کە بووە هۆی گیانلەدەستدانی سەروو 80 پۆلیس.
هاوڵاتی بەپێی لێکۆڵینەوەیەک کە ڕۆژنامەیەکی ئیسپانی بە ناوی ئێل پایس لە ڕۆژی دووشەممەدا بڵاوی کردەوە، دەسەڵاتدارانی یۆنان بەلایەنی کەمەوە 2.2 ملیۆن یۆرۆ (2.3 ملیۆن دۆلار) یان دزیوە لەو کۆچبەر و پەنابەرانەی کە لە ماوەی شەش ساڵی ڕابردوودا دەستگیرکراون لەسەر سنورەکانی ئەو وڵاتە. بە سەیرکردنی داتاکانی ڕێکخراوە ناحکومییەکان و دامەزراوەکانی پەیوەندیدار بە کۆچبەران لە پارێزگای ئیڤرۆس و پارێزەران و سەرچاوەکانی دیکە ، ئێل پایس ڕایگەیاند کە دەکرێت ژمارەی راستەقینەی پارەی دزراوەکان "بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزتر بێت" بەهۆی ئەوەی زۆرێک لەو هاوڵاتییانەی دیپۆرتکراونەتەوەو ئەو پارانەی لە پەنابەرەکانی وەردەگرن لەلایەن ڕێکخراوە ناوخۆییەکانەوە تۆمار نەکراوە. ئەو ڕۆژنامەیە دەشڵێت تەنها پارە نییە کە لە پەنابەران وەردەگیرێت بەڵکو مۆبایل و کەلوپەلی بەنرخی وەک خشڵ و زێڕ وەردەگیرێت . لە ڕاپۆرتەکەی ئێل پایس دا ئەوەشهاتووە کە ئەم جۆرە دزییە لە ساڵی ٢٠١٧ نەبووە نا ئاسایی بووە بەڵام تا ساڵی ٢٠٢٢ بە پێی کات بە شێوەیەکی سیستەماتیکی زیادی کردووە هاوکات بگوێرەی ئەو زانیارییانەی لە کۆمسیۆنی نەتەوەیی مافی مرۆڤی یۆنانی دەستی کەوتووە 93٪ ی ئەو کۆچبەرانەی لە وێ دەستگیرکراون تووشی فشار بوون هەروەها لە ساڵی 2022دا کەلوپەل و پارەیان دزراوە لە هەمان کاتدا 88٪ یان وتویانە کە ئەشکەنجە دراون. لەم بارەیەوە هۆپ پارکەر لە تۆڕی چاودێری توندوتیژی سنوورەکان بە ئێل پایس گووتوە" هەندێک جار بەرپرسانی سەر سنورەکە مۆبایلەکان دەشکێنن یان هەڵیدەگگرن بەڵام بە دڵنیاییەوە هەچ پارەیەک بگرن بە پەنابەرەکان هەڵیدەگرن هەروەها ئەگەر بۆیان دەرکەوت کە کەسێک پارەکەی خۆی شاردۆتەوە، ئەوا لێیاندەدەن وەک سزا". بە گوێرەی لێکۆڵینەوەکەی ئێل پایس لە کاتی گرتنی کۆچبەران یان پەنابەراندا پێش ئەوەی هەلی ئەوەیان پێبدرێت کە داوای مافی پەنابەری بکەن دەیانبەنە بنکەی پۆلیس و عەمبارەکان یان سەربازگەی سەربازی کە لەوی دزییان لێ دەکرێت و بە تووندی مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت پاشان دەیاننێرنەوە بۆ تورکیا. هاوکات ئیڤا کۆسێ لە هیومان ڕایتس وۆچ بە ئێل پایس ی وت کاتێک ئامێرەکانی پەیوەندیکردن لە پەنابەرەکان دەسەنن هیچ شتێکیان پێنابێت وەک بڵگە بەکاری بهینن کە دزییان لێکراوە و پارەکانیان لێدەسەنن و ڕوتیاندەکەنەوە ئەوە بەشێکە لە ستراتیجێک بۆ ئەوەی ڕێگەیان لێبگرن لە هەوڵدان بۆ گەڕانەوە بۆ یۆنان.
هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا ئەمڕۆ ڕایگەیاند، بەپێی یاسا نوێیەکان هەرکەسێک بەشێوەیەکی نایاسایی بە بەلەمی بچووکەوە بچێتە ناو بەریتانیا ئەوا لەلایەن لایەنە پەیوەندیدارەکان دەستگیر ئەکرین و دەرئەکرێن، هەروەها مافی پەنابەریان پێنادرێت. سۆیلا براڤەرمان، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا ئەمڕۆ ڕایگەیاند، بەپێی یاسا نوێیەکان کە بڕیارە ڕۆژی سێشممە ڕایبەگێنین هەرکەسێک بە بەلەمی بچوک وبە نایاسایی بێتە بەریتانیا، ئەوا دەرئەکرێن و مافی پەنابەریان پێنادرێت، وتیشی لە ئێستدا ئەو پەنابەرانەی بە بەلەمی بەوشێوازە دێنە بەریتانیا مافی ئەوەیان هەیە بمێننەوە تا دۆسیەکانیان جیبەجێ دەکرێت، بەوجۆرەش بێت لەدوای جێبەجێکردنی پلانە نوێیەکان سەرجەم پەنابەرەکان کە بەوجۆرە هاتوونەتە بەریتانیا مافی پەنابەریان نابێت. هاوکات هەر ئەمڕۆ ڕیشی سوناک، سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا بەو پەنابەرانەی وت کە پلانیان هەیە بە بەلەم بچنە بەریتانیا، “هەڵە مەکەن، ناتوانن بمێننەوە ئەگەر بە شێوەیەکی نایاسایی بێنە ئێرە". بەپێی بڕیارەکە ئەو کەسانەی بە بەلەمی بچوک و نایاسایی دەچنە بەریتانیا، دوای دەستگیرکردنیان یان دەردەکرێن و دەنێردرێنەوە یاخود دەنێردرێن بۆ ڕواندا و بۆ هەمیشە گەڕانەوەیان بۆ بەریتانیا لێ قەدەغە دەکرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە پێشتر ڕیشی سۆناک، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا ڕایگەیاندبوو، "راگرتنی بەلەمەکان" یەکێکە لە پێنج کارە لەپێشینەی حکومەتەکەی.
هاوڵاتی ڕافائێل گروسی، سەرۆکی دەزگای ئەتۆمی نەتەوەیەکگرتوەکان ڕۆژی شەممە لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ئێران بەڵێنی داوە بە ڕێگەدان بۆ دووبارە داناناوەی کامێرا وئامێرەکانی چاودێریکردن لە بنکە ئەتۆمیەکانیدا وپشکنینە نێودەوڵەتیەکان لەسەر پیتاندنی یۆرانیۆم. سەرۆکی دەزگای ئەتۆمی نەتەوەیەکگرتوەکان ڕۆژی شەممە دوای کۆبوونەوەکانی لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئێران کە پێکهاتبوون لە ئیبراهیم ڕەئیسی و سەرۆکۆماری ئێران و بەرپرسانی دیکەی باڵای ئێران ڕایگەیاند، ئێران ڕەزامەندە لەسەر فراوانکردنی هاوکاریەکانی بۆ پشکنینی بنکە ئەتۆمیەکانی. سەردانەکەی ڕافئێل گروسی دوای دۆزینەوەی گەردیلەکانی یۆرانیۆم بوو کە تا ئاستێک پیتێنراوە کە ٨٣.٧٪ و نزیکە لەو پلەیەی کە وەک" چەک" بەکاربێت لە دامەزراوەیەکی ژێرزەمینیی ئێراندا، هەروەها تەنها دوو ڕۆژ پێش کۆبوونەوەی دەستەی بەڕێوەبەری ٣٥ وڵاتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمیش دێت. لەگەڵ ئەوەشدا سەرۆکی دەزگای ئەتۆمی نەتوەیەکگرتوەکان لەگەڵ گەڕانەوەی بۆ ڤیەنای پایتەختی نەمسا، کە ئاژانسەکە بارەگا سەرەکییەکەی لێیە، بە ڕۆژنامەنووسانی ڕاگەیاندووە، "لە چەند مانگی ڕابردوودا، کەمبوونەوەی هەندێک لە چالاکییەکانی چاودێریکردن هەبووە" کە پەیوەندییان بە کامێرا و ئامێرەکانی دیکەوە هەبووە کە کاریان نەدەکرد، وتیشی " ئێران ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر بەستنەوەی کامێرا و کەرەستەی دیکەی چاودێری لە شوێنە ئەتۆمییەکانی و زیادکردنی خێرایی پشکنینەکان ... ئێمە ڕێککەوتووین کە ئەوانە جارێکی دیکە کار بکەنەوە". ڕافائێل گروسی لەبارەی ڕێکەوتنەکەوە وردەکارییەکانی نەخستەڕوو کە کام ئامێرە نۆژەن دەکرێتەوە و لەماوەی چەندێکدا، بەڵام وتی، ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی پێویستی بە پشکنینی زیاتری ئەو دامەزراوەیە هەیە و ئێران ڕازی بووە بە "لەسەدا ٥٠ی زیاتر پشکنین" لەوێدا ، هەروەها ڕاشیگەیاندووە کە ڕێکەوتنەکان " تەنها قسە نین، ئەمە زۆر کۆنکرێتیە". هاوکات ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی و ئێران دوای سەردانەکەی گرۆسی بەیاننامەیەکی هاوبەشیان بڵاوکردەوە و ڕایانگەیاند تاران "ئامادەیی خۆی دەربڕیوە بۆ پێشکەشکردنی زانیاری زیاتر و دەستڕاگەیشتن بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی پارێزبەندی". بەپێی ڕیکەوتنەکە ئێران ڕێگە بە دانانی ئامێری چاودێری زیاتر دەدات کە بەپێی ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی ٢٠١٥ دانرابوو، بەڵام دواتر ساڵی ڕابردوو لابرا، چونکە ڕێککەوتنەکە لە دوای کشانەوەی ئەمریکا لە ڕێککەوتنەکە لە ساڵی ٢٠١٨ لە سەردەمی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەوکاتەی ئەمریکادا هەڵوەشایەوە. ڕاپۆرتێکی نهێنی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی بۆ وڵاتانی ئەندام کە لەلایەن ڕۆیتەرزەوە لیکۆڵینەوەی لەسەرکراوە ، ڕایگەیاندووە، گرۆسی بەوپەڕی دڵنیاییەوە چاوەڕوانی جێبەجێکردنی خێرای تەواوی بەیاننامە هاوبەشەکەیە. ئەمەش لەکاتێکدایە کە سەرۆکی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی ڕۆژی هەینی گەیشتە ئێران و دانوستانەکان لە بنبەستدا بوو سەبارەت بە زیندووکردنەوەی پەیماننامەی ساڵی ٢٠١٥ی نێوان ئێران و زلهێزەکانی جیهان کە بەڵێنی ڕزگاربوونی تاران لە سزا ئابوورییە توندەکانی پێدابوو کە لەلایەن ڕۆژئاوا وئەمریکاوە بەسەریدا سەپێنرابوو لە بەرامبەر سنووردارکردنی چالاکییە ئەتۆمییەکانی . هاوکات ئێرانیش لەبارەی دەستڕاگەێستنی بە یۆڕانیۆمی پوخت کە بەڕێژەیەک زیاتر بێت لە سەدا ٦٠ ئێران، ڕەتیدەکاتەوە بیەوێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت و دەڵێت هیچ هەوڵێکی نەداوە بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم لە دەرەوەی ئەو ڕێژەیە، دەشڵێت، " کە رەنگە هەڵاوسانی نەخوازراو ڕویدابێت لە کاتی پڕۆسەی پیتاندندا"
هاوڵاتی شەش وڵاتی ئەورووپی ڕۆژی شەممە" نیگەرانییەکی زۆر"یان دەربڕی سەبارەت بە زیادبوونی ناکۆکیو پەرەسەندنی گرژییەکانی کە لە نێوان ئیسرائیل و فەلەستیندا هەیە. فەرەنسا و ئەڵمانیا و ئیتالیا و پۆڵەندا و ئیسپانیا و بەریتانیا لە بەیاننامەیەکی هاوبەشدا هێرشە تیرۆریستییەکانی ئەم دواییەی سەر هاوڵاتیانی ئیسرائیل و توندوتیژی ئیسرائلیان بۆ سەر هاوڵاتیانی فەلەستینی شەرمەزارکرد . لە بەیاننامەکەدا ئاماژە بەوە کراوە کە ئەم جۆرە کارانە تەنها بۆ توندوتیژی زیاتر ڕێگە خۆش دەکات و ئاماژە بەوە کراوە: "دەبێت ئەو بەرپرسانە ڕووبەڕووی لێپرسینەوەی تەواو و یاسایی ببنەوە پێویستە هەموو ئەو کارانەی کە هەڕەشە لە ئاشتی و هاندانی توندوتیژی دەکەن بوەستێت" جەختیشیان کردەوە کە ئاشتییەکی دادپەروەرانە و بەردەوام بۆ هەمووان تاکە چارەسەرێکی گونجاوە بۆ کێشەی ئیسرائیل و فەلەستین. دەشڵێن،" دژایەتیی خۆمان دووپات دەکەینەوە لەبەرامبەر هەموو ڕێوشوێنە یەکلایەنەکان کە بێ گفتوگۆو لە لایەن یەکلایەنەوە ئەنجامدەدرێت، لەوانەش فراوانبوونی ئەو ڕێکەوتنانەی کە بەپێی یاسای نێودەوڵەتی نایاسایین" ئەو وڵاتانە داوایان لە حکومەتی ئیسرائیل کرد کە لە بڕیاری ئەم دواییەی پاشگەزبێتەوە کە بڕیارە زیاتر لە 7,000 یەکەی نیشتەجێبوون لە کەناری رۆژئاوای داگیرکراو دروستبکات .
.jpg)
هاوڵاتی پڕۆژەی یەک ڕۆژ گۆڕانکاری پڕۆژەیەکی دیکۆمێنتەری ڕۆژنامەوانییەو لەلایەن دوو ڕۆژنامەوانی کوردەوە کاری لەسەر کراوە و زانکۆی دورهامی بەریتانی بڕیاری کڕینی دەدات و بۆ لەمەودوا پرۆژەکە دەبێتە بەشێک لەسەرچاوەی زانستی بۆ خویندکاران لە زانکۆکە. ئاکۆ ئیسماعیل و شاهۆ عەبدولقادر دوو ڕۆژنامەوانی کوردن و لە وڵاتی بەریتانیا نیشتەجێن. ساڵی ٢٠٢٢ بە هاوبەسی لەگەڵ ڕێکخراوی سکیسمستۆن پێشانگایەکی فۆتۆگرافیان لەبارەی جەنگ و لێکەوتەکانی کردەوە بەناوی یەک رۆژ گۆرانکاری کە فۆتۆکان لە کوردستان و عێراق و سوریا تۆمارکرابوون، هەروەها کورتە فیلمێکیان لەبارەی ڕزگاربوویەکی کیمیابارانکردنی هەڵەبجەوە بەرهەمهێنا بەناوی بۆنی سێو، کە لە زیاد لە پێنج جار لە باکووری ڕۆژهەڵاتی بەریتانیا و زانکۆکاندا نمایشکراوە. یەکێک لە گرنگترین گەشتەکانی ئەم پرۆژەیە لە زانکۆی دورهام بوو کە یەکێکە لە زانکۆ بەناوبانگەکانی بەریتانیاو دوای نمایشکردنی لە زانکۆکە بەفەرمی بڕیاری کڕینی تەواوی پڕۆژەکەدرا. ئەم پڕۆژەیە دەبێتە بەشێک لە سەرچاوەی زانستی بۆ خوێندکاران و بۆ هەمیشە و بەردەست دەبێت، هەروەها زانکۆکە خاوەنی مۆزەخانەی گەورەی شارەکەیە و لە داهاتوو ئەم پڕۆژەیە نمایشی دەبێ لە نێو مۆزەخانەکە. ئاکۆ ئیسماعیل کە رۆژنامەنووسێکی کوردە و پێشتر پەیامنێری ڕۆژنامەی هاوڵاتی بووە لە کوردستان و ئێستا لە وڵاتی بەریتانیا نیشتەجێیە و وتی، ئەم پڕۆژەیە بەشێک لەو کارانەمە کە کاتێک کاری رۆژنامەوانیم دەکرد و ئەو رووداوانەی کاریگەری لەسەرم دروستدەکردن بەتایبەت دیمەنی ئەو پەنابەرانەی کە لەدەستی داعش هەڵهاتبوون تۆمارم دەکردن، کە کارەکە بەگشتی باس لەوەدەکات چۆن جەنگ کاریگەری لەسەر ژیانی خەڵکی دادەنێت و چۆن ژیانیان دەگۆڕێ. هەروەها چۆن گرنگە رۆژئاوا لەسەر ئەم تاوانانە بێنە دەنگ کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست روودەدات، چونکە ئەم رووداوانە پەیوەندیان بە هەموو مرۆڤایەتییەوە هەیە. هەروەها ئاکۆ ئاماژە بەوەدەکا، لە فۆتۆکاندا بە وردی هەست بەوە دەکەیت کە چۆن ژیانی منداڵان گۆراوە. هەروەها لە فۆتۆکاندا چەندین چیرۆکی قوربانیانی کارەساتی کیمیابارانکردنی هەڵەبجەمان گێڕاوەتەوە بەتایبەت وێنەی عەلی کە یەکێک بووە لە ڕزگاربووەکانی هەڵەبجە و کاتێک گەڕایەوە بۆ هەڵەبجە وێنەیم لە تەنیشت گۆڕەکەیەوە گرت. ئەم پرۆژەیە لە میدیاکانی بەریتانیا بە گرنگییەوە ڕووماڵی کراو هەریەکە لە کەناڵی ئای تی ڤی بەریتانی لەو بارەیەوە ڕاپۆرتێکی بڵاوکردەوە کە باس لەوە دەکات ئەم پرۆژەیە چۆن سەرنجی زانکۆی دورهامی ڕاکێشاوە و بڕیاری کڕینیان داوە و هەروەها کەناڵەکە دەڵێ ئەم پرۆژەیە دەبیتە بەشێک لەو بەرهەمانەی بۆ نەوەکانی داهاتوو بەردەست دەبێ بۆ خوێندکاران. هەروەها رۆژنامەی زە جۆرنەلیست مەگەزین کە ڕۆژنامەی فەرمی یەکێتی نەتەوەی ڕۆژنامەنووسانی بەریتانیایە و راپۆرتیکی بڵاوکردۆتەوە بەناوی پیشاندانی راستی جەنگ کە باس لەو پرۆژە فۆتۆگرافییە دەکا. شاهۆ عەبدولقادر، ڕۆژنامەنووس و ڤیدیۆگرافەرێکی خەڵکی کەرکوکە و باسی لە پڕۆژەکەی دەکات و دەڵێ لە مەیدانی جەنگا ھەمیشە لێڵی و ناڕوونی ھەیە، ھەمیشە کاتێک جەنگ دەناسین و لێی تێدەگەین کە تەواودەبێت! من بڕوام بەو چیرۆکانەیە کە دوای جەنگ روودەدەن ، چونکە تارمایی جەنگ ، ھەمیشە لەبوونی قوربانیانی جەنگدا وەک تراوما دەمێننەوە. هەروەها شاهۆ دەڵێ، بەحوکمی ئەوەی وەک زۆرینەی مرۆڤی رۆژھەلاتی ناوەڕاست و تایبەتتت کورد قوربانی جەنگیین. منداڵیم لەکەمپ و ساتی جەنگدا بووە. شاهۆ باسی لە فۆتۆکانی دەکا و دەڵێ، من ھاتووم فیگەری منداڵم لەفۆتۆکانم زەق کردووەتەوە وەک یەکەمین و گەورەترین قوربانی جەنگ لەھەمان کاتیش منداڵ ھیمایەبۆ ھیوا . منداڵانی فۆتۆکانم منداڵانێکی خاوەن خەون و ژیاندۆستن، لەھەمان کاتیش گرنگیم بەبابەتی ژینگەی جەنگ داوە ، چۆن کاتێک جەنگ دێت، باڵندەکان ئاسمان جێ دەھێڵن، ماسییەکان دەمرن... بەپێی ستەیتمێنتی فەرمی زانکۆکە ئەم پڕۆژەیە دەبێتە بەشێکی هەمیشەیی لە بەشی هونەری ئامادەیی زانکۆکە و لەوێ بەردەست دەبن بۆ نەوەکانی داهاتوو و خوێندکاران و ستافی زانکۆکە هەروەها و ئەو خوێندکارانەی لە دەرەوەی زانکۆکەن دەتوانن کارەکان ببینن. لە ڕێگەی بەرنامەی پێشوەختەوە لەگەڵ زانکۆکە. هەروەها زانکۆکە ئەوەشی خستۆتەڕوو، ئەم کارە ناوازەیە پاڵپشتی وانەوتنەوە و بەشداریکردنی نوێ لەبواری هونەری پراکتیکی هونەری هاوچەرخ و دەکا و بیری ڕەخنەی بەهێزکر دەکات . هەروەها پڕۆژەکە بەشێوەی ئۆنلاین بۆفیستیڤاڵی هونەری لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا بەردەست دەبێ. ئەلێکس کۆڵین ود، سەرپرشتیاری هونەری هاوچەرخ لە زانکۆی دورهام لە چاوپێکەوتنێکیدا ڕایگەیاند، زانکۆکەمان بەرنامەی پێشانگای کورت خایەنی هەیە کە بەشێکە لە پرۆسەی فێرکردن و گەشەپێدانی خوێندکاران، هەروەها ئەم پێشانگایەمان کڕیوەتەوە پڕۆژەکەمان بەلاوە گرنگ بووە بۆ زانکۆکەمان بۆ ئەوەی هەمیشە لەبەر دەست بێ بۆ خوێندکاران بە مەبەستی فێرکردن و بەدواداچوونیان لەبارەی جەنگ و لێکەوتەکانی کە ئاسانکاری دەکات بۆ خوێندکاران. دورهام یەکێکە لە گرنگترین زانکۆکانی بەریتانیا و کە گرنگی بە هونەری هاوچەرخ و بەڵگەنامەیی دەدات، نزیکەی پێنج هەزار کاری کڕیوەتەوە لە ماوەی نێوان سەدەی بیست و بیست و یەکدا. لەناو ئەم پڕۆژەیەدا کورتە فیلمێکیشی تێدایە کە کاری ئەو دوو ڕۆژنامەنووسە کوردەیە و لەلایەن کلێر وێبستەرەوە کاری دەرهێنەری بۆ کراوە، لەلایەن ڕێکخراوی سکیمستۆنەوە بەرهەمهێنراوە کاری میوزیکیشی لەلایەن رزگار حەمە ڕەوفەوە بۆکراوە. لەو بارەیە کلێر وێبستەر کە دەرهێنەرە لە ڕێکخراوی سکیمستۆن وتی، ئێمە خۆمان بەخۆشحاڵ دەزانین کە زانکۆی دورهام ئەم پڕۆژەی کڕیوە ئێمە شانازی دەکەین کە زانکۆکە لە ئاستی بەرزی ئەم کارانە تێگەیشتوە و بڕیاری کڕینیداوە. ئەم پڕۆژەیە دەچێتە خوێندنگاکان و بەردەست دەبێ بۆ هەموان تاکو خەڵک تێبگەن کە چی روودەدا. ئەمە سودی زۆری بۆ خوێندکاران و هەموو ئەوانە دەبێ کە لەداهاتوودا ئەم کارە دەبینین. چۆن ژیانی خەڵکی گۆڕاوە لە ماوەیەکی کەمدا. ئەم کارە گرنگییەکەی لەوەدایە کە چۆن ئەم وێنانە زانیاری دەدات بەوانەی دەیبینن و چۆن دەتوانێ بیرکردنەوەی خەڵک بگۆڕێ.
هاوڵاتی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ڕۆژی هەینی لە بەیاننامەیەکدا داوای لەسەرجەم دەزگاکانی هەواڵگری جیهانی کرد کە زانیاریەکانیان لەسەر سەرچاوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا ئاشکرا بکەن، چونکە گریمانەکانی سەرچاوەی ڤایرۆسەکە لەسەر مێزی لیکۆڵینەوە ماونەتەوە" تیدرۆس ئەدهانۆم بەڕێوەبەری گشتی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ڕۆژی هەینی وتی: “ئەگەر هەر وڵاتێک زانیاری لەسەر سەرچاوەی پەتاکە هەبێت، زۆر گرنگە ئەو زانیاریانە لەگەڵ ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و کۆمەڵگەی زانستی نێودەوڵەتیدا هاوبەش بکرێت" ئەم داوایەی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دوای ئەو ئەو بانگەشەیەی سەرۆکی دەزگای هەواڵگری " ئێف بی ئای" لە هەفتەی ڕابردوو دێت کە دەڵێت پێدەچێت ڤایرۆسی کۆرۆنا لە تاقیگەیەکی چینەوە دزەی پیکرابێت کە ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی پەکین بە توڕەییەوە ئەو بانەگەشەیە ڕەتبکاتەوە. هەروەها تیدرۆس ئەدهانۆم وتیشی، "نەک بۆ ئەوەی تاوانەکان دابەش بکەین بەڵکو بۆ پێشخستنی تێگەیشتنمان لە چۆنیەتی دەستپێکردنی ئەم پەتایە، بۆ ئەوەی بتوانین ڕێگری لە پەتا و پەتایەکانی داهاتوو بکەین و خۆمان ئامادە بکەین و وەڵامیان بدەینەوە"؛ ئاماژەی بەوەشکرد ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دەستبەرداری هەوڵەکانی بۆ دەستنیشانکردنی سەرچاوەی پەتاکە نەبووە و ئێمە بەردەوامین لەوەی کە داوا لە چین بکەین زانیاریەکانی بە شەفافانە بخاتە ڕوو لەسەر ئەو پرسە و لەچەندین بۆنەشدا لەگەڵ بەرپرسە باڵاکانی چین ئەو بابەتمان باسکردووە. لەبارەی تۆمەتەکان و بانگەشەکانی ئەمریکاوە ماو نینگ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین هەفتەی ڕابردوو ڕایگەیاند، پەکین شەفاف بووە لە گەڕان بەدوای سەرچاوەی ڤایرۆسەکەدا ، هەروەها وتیشی ئەمریکا پێویستە چاوی لە تاقیگە بایۆلۆژییەکانی خۆی بێت کە لە سەرانسەری جیهاندا بڵاوبوونەتەوە کاتێک بەدوای سەرچاوەی ڤایرۆسەکەدا دەگەڕێت. هەر لەسەر ئەو پرسە وتەبێژی وەزارەتی چین وتی، ئەوە ئەمریکایە کە پێویستە وەڵامی پرسیار و نیگەرانییەکانی جیهان بداتەوە سەبارەت بە تاقیگە سەربازی و بایۆلۆژییەکانی لە سەرانسەری جیهان، جەختیشی لەوەکردەوە بە سیاسیکردنی ئەو پرسە، ئەمریکا سەرکەوتوو نابێت لە ناوزڕاندنی چین، بەڵکو تەنها زیان بە متمانەی ئەمریکا خۆی دەگەیەنێت. هاوکات لەبارەی بانگەشەکانی " دەزگای هەواڵگری ئێف بی ئای" ماریا ڤان کێرخۆڤ، سەرۆکی تەکنیکی کۆڤید-١٩ی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی ڕایگەیاند، ڕێکخراوەکە دەستی گەیشتووە بە نوێنەرایەتی ئەمریکا لە جنێڤ بۆ وەرگرتنی زانیاری زیاتر سەبارەت بە بانگەشەکانی سەرۆکی ئێف بی ئای کە گوایە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە تاقیگەیەکی چینەوە دزەی کردووە و بووەتە هۆی پەتاکە، هەروەها وتیشی بەڵام تا ئێستا دەستیان بەو داتایانە نەگەیشتووە کە ڕاپۆرتەکانی ئەمریکا باسی لێوەدەکات، ئاماژەی بەوەشکرد "هێشتا زۆر گرنگە کە ئەو زانیاریانە هاوبەش بکرێن، بۆ ئەوەی یارمەتیدەر بێت لە پێشخستنی توێژینەوە زانستییەکان". بەپێی ئامارەکانی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی کە بەدواداچوون بۆ کۆڤید-١٩ دەکات، تا ٢١ی شوبات زیاتر لە ٧٥٧ ملیۆن تووشبووی ڤایرۆسی کۆرۆنا و ٦.٨٥ ملیۆن مردنی پەیوەندیدار بە ڤایرۆسی کۆرۆنا تۆمارکراوە، هەروەها ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی دان بەوەدا دەنێت کە ژمارەی ڕاستەقینەی مردن زۆر زیاترە.
هاوڵاتی دەزگای ناوەندی نێودەوڵەتی بۆ کۆکردنەوە وئاماری گشتی" کامپەس" دەڵێت، هەناردەی میسر بۆ ڕووسیا لە ماوەی مانگی یەک تا تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ بە ڕێژەی ٢١% بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە ٥٤٤.١ ملیۆن دۆلار، لە کاتێکدا لە هەمان ماوەی ساڵی ٢٠٢١دا ٤٤٩.٤ ملیۆن دۆلار بووە. لەدوای دەستپیکردنی جەنگی ئۆکرانیا و ڕوسیاوە وڵاتانی ڕۆژئاوا سزایەکی زۆریان بەسەر سەرجەم دامودەزگاکانی ڕوسیادا سەپاند، ئەمەش بووە هۆکار کە ڕوسیا پەنا بۆ وڵاتانی دیکە ببات کە ناکەونە ناو لیستی سزاکانی ڕۆژئاواوە ویەکێک لەوانەش میسرە کە ڕوسیا دەیەوێت وەک دەروازەیەک بۆ وڵاتانی ئەفریقا بەکاری بهێنیت، هەر لەو میانەشدا میسر مانگی ڕابردوو مۆڵەتی بە ٣٤ کۆمپانیای ڕووسی دا بۆ هەناردەکردنی بەرهەمە دەریاییەکان بۆ وڵاتەکەی. لەبارەی زیادبوونی ئاستی هاوردەی نێوان هەردوو وڵاتی روسیا ومیسرەوە، سامح شوکری وەزیری دەرەوەی میسر لە ٣١ی کانوونی دووەمی ساڵی ڕابردوو ڕایگەیاند، هاوردەکردنی گەنم بەردێکی بناغەی پەیوەندییەکانی نێوان قاهیرە و مۆسکۆیە و پڕ دانیشتووترین وڵاتی عەرەبی یەکەم هاوردەکاری دانەوێڵەیە لە جیهاندا، هەروەها وتیشی ئاڵوگۆڕی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات لە ساڵی ٢٠٢٢دا گەیشتە شەش ملیار دۆلار. هاوکات هەر بەپێی زانیاریەکانی" کامپاس" ڕووسیا پێنجەم گەورەترین هەناردەکارە کە لە میسرەوە شتومەک هاوردە دەکات لە ماوەی مانگی یەک تا تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ بە بڕی ٣.٧ ملیار دۆلار، جگە لە دانەوێڵەش ، هاوردەکردنی میسر لە ڕووسیا بریتییە لە ئاسن، پۆڵا، مس، دار، سووتەمەنی کانزایی، ئامێر و ئامێرە کارەباییەکان، ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر و ئامێری شەمەندەفەر؛ لەبەرامبەریشدا ڕوسیا لە میسرەوە چەندین بەرهەمی ڕووەکی وەک میوە، سەوزە، پلاستیک، سابوون، خوێ، گۆگرد و چیمەنتۆی هاوردەکردووە. هەر لەمەڕ پرسی زیادکردنی ئاستی هەناردە و گەورەبوونی قەبارەی بازرگانی نێوان ڕوسیا و میسرەوە، ئەندرێ سومین، پسپۆڕی بازاڕە داراییەکان کە بنکەکەی لە ڕووسیایە لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی ئەلمۆنیتەر دەڵێت ، بازرگانی نێوان ڕووسیا و میسر بە دراوە نیشتمانییەکان کاریگەریەکی باش و توانایەکی زۆری هەیە بەڵام پێویستی بە ژێرخانی دروست و گەشەپێدان هەیە بۆ پشتگیریکردنی گۆڕانکارییەکی لەو شێوەیە، لەگەڵ ئەوەشدا باس لەوەش دەکات کە "بازرگانی نێوان ڕووسیا و میسر هاوسەنگ نییە ، چونکە ٥ ملیار دۆلار بۆ ڕووسیا لە بەرامبەر یەک ملیار دۆلار بۆ میسر بووە لە ساڵی ٢٠٢٢ " هەروەها ڕوونیشیکردۆتەوە کە ناهاوسەنگی کاریگەری لەسەر ئاڵوگۆڕی ڕوبڵ پاوەند و ئاستی نەختینەیی لە بازاڕدا هەیە. حەنان ڕامسێش لە بنکەیەکی ئابوری لە قاهیرە ئابوریناسە ودەڵیت، ڕووسیا لەژێر فشاری سزاکانی ڕۆژئاوادا هەوڵدەدات بازرگانیی دەرەکی لەگەڵ چین و وڵاتانی عەرەبی و ئەفریقا زیاد بکات، ئاماژەی بەوەشکردووە، “ڕەنگە لە ماوەی درێژخایەندا میسر ببێتە دەروازەی ڕووسیا بۆ بازاڕەکانی ئەفریقا".
