كۆمەڵ: سورین لەسەر بڕیاری بایكۆتكردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستان

هاوڵاتی پنتاگۆن، وەزارەتی بەرگری ئەمریکا بەهۆی ساڵیادی یەک ساڵ لەشكرکێشی ڕوسیا بۆسەر ئۆکرانیا بەبڕی ٢ ملیار دۆلار هاوکاری سەربازی بۆ ئۆکرانیا ڕاگەیاند. وەزارەتی بەرگری ئەمریکا " پنتاگۆن " لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاندووە هاوکارییەکان چەندەها جۆری جیاواز  لە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەخۆدەگرن، لەناویاندا  فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی سویچ بلەید ٦٠  کامیکازی نوێکراو و هەروەها ئامێرەکانی دەستنیشانکردنی جەنگی ئەلیکترۆنی؛ هەروەها پارەی تەقەمەنی بۆ سیستەمی موشەکی تۆپخانەیی و تەقەمەنی بۆ سیستەمی موشەکی ڕێنماییکراوی لەیزەریش لەخۆدەگرێت. ئەمەش تەنها چەند ڕۆژێک دوای سەردانە لەناکاوەکەی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دێت بۆئۆکرانیا، کە تێیدا بایدن بەڵێنی مانەوە و پشتگیریکردنی ئۆکرانیای بۆ سەرۆک ئۆکرانیا دووپاتکردەوە. ویلایەتە یەکگروتەکانی ئەمریکا لە سەرەتای جەنگەکەوە چەندین هاوکاری سەربازی بۆ ئۆکرانیا ناردووە و بودجەیەکی زۆری لەو پێناوەدا خەرج کردووە، کۆی بڕی هاوکاریەکانی ئەمریکا لەگەڵ دواین پاکێجی سەربازی دەگاتە نزیکەی ٣٢ ملیار دۆلار.

هاوڵاتی بەریتانیا ئەمڕۆ دەستیکرد بە داڕشتن و ڕێکاری ورد هاوشێوەی ڕێکارەکانی کۆرۆنا بۆ خۆپاراستن لە ئەگەری بڵاوبونەوەی ئەنفلۆنزای باڵندە. دەزگای ئاسایشی تەندروستی بەریتانیا ڕایگەیاند، هیچ بەڵگەیەک نیە بۆ ئەوەی مەترسیەکی نزیک هەبێت کە ڤایرۆسی " ئێچ پێنج ئێن ١ " لە نێوان خەڵکدا بڵاوبێتەوە، سەرەڕای ئەوەی هەندێکیان بەهۆی بەرکەوتن لەگەڵ باڵندەیەکی نەخۆش توش دەبن، بەڵام لەوبارەیەوە شارەەزایەکی تەندروستی بەریتانیا ڕایگەیاندووە" پێویستە خۆمان بۆ خراپترین ئەگەر ئامادە بکەین". ڕێکارەکان دوای ئەوە دێن کە ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی داوای بەرزکردنەوەی وریایی لە هەموو وڵاتان کردووە ، ئەمەش دوای مردنی کچێکی تەمەن ١١ ساڵ لە کەمبۆدیا بەهۆی ڤایرۆسی ئەنفلۆنزای باڵندەوە. مرۆڤ بە دەگمەن تووشی ئەنفلۆنزای باڵندە دەبێت، بەڵام کاتێک تووشی ئەنفلۆنزای باڵندە دەبێت بەزۆری لە بەرکەوتنی ڕاستەوخۆی باڵندە تووشبووەکانەوەیە،، لەگەڵ ئەوەشدا  چەند تووشبوونێک لە هەندێک شیردەردا هەبووە، لەوانە ڕێوی و کۆتر لە بەریتانیا. هاوکات دکتۆر میرا چاند لە دەزگای ئاسایشی تەندروستی بەریتانیا دەڵێت، هەرچەند لە ئێستادا بە ئاسانی ئەو ڤایرۆسە ناتوانێت لەناو مرۆڤدا بڵاو ببێتەوە،  بەڵام ڤایرۆسەکان بەردەوام پەرەدەسەنن، ئێمەش بە وریای دەمێنینەوە بۆ هەر بەڵگەیەک کە  مەترسی لەسەر دانیشتووان هەیە، هەروەها کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانمان بۆ چارەسەرکردنی بۆشاییەکانی بەڵگە زانستییەکان. لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢١ەوە جیهان یەکێک لە هەرە خراپترین بڵاوبوونەوەی ئەنفلۆنزای باڵندەی جیهانی بەخۆیەوە بینی  کە  تاوەکو ئێستا تۆمارکراوە،  کە بووە هۆی ئەوەی بە دەیان ملیۆن پەلەوەر بکوژرێن و باڵندەی کێوی بەکۆمەڵ کوژراون.

هاوڵاتی دەسەڵاتدارانی ئیتاڵیا ڕۆژی پێنج شەممە دەستیانگرت بەسەر کەشتیەکی فریاگوزاریدا  و غەرامەیان کرد کە لەلایەن پزیشکانی بێ سنوورەوە بەڕێوەدربێت، ئەمەش دوای ماوەیەک لە پەسەندکردنی بڕیارێک پەیوەست بە ڕێکارەکانی کاری کەشتیە خێرخوازیەکان. ئێوارەی ڕۆژی پێنجشەممە ڕێکخراوی پزیشکانی بێ سنور ڕایگەیاند، کەشتیی فریاگوزاری جیۆ بارێنتس بۆ ماوەی  ٢٠ ڕۆژ خراوەتە دەستبەسەری کارگێڕییەوە و بە بڕی  ١٠هەزار یۆرۆ  غەرامە کراوە. ئەم بڕیارە دوای ئەوە هات کە  پەرلەمانی ئیتاڵیا ڕۆژی پێنجشەممە دەنگی بە یاسای ئەو یاسایە دا کە دەڵێت کەشتییەکان دەبێت داوای چوونە بەندەرێک بکەن و "بەبێ دواکەوتن" بۆی بچن دوای تەوابوونی کارەکانیان لە ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردن، هەروەها وردەکارییەکانی چالاکیەکانیان  ئاشکرا بکەن. هەر بەگوێرەی یاساکەش، هەرکەشتیەک سەرپێچی یاساکە بکات ئەوا بەبڕی ٥٠ هەزار یۆرۆ مەترسی غەرامەکردنیان لەسەرە،هەروەها ئەگەر سەرپێچیەکە بەردەوام بێت و دووبارەببێتەوە ئەوا کەشتیەکە دەستی بەسەردا ئەگیرێت. ڕێکخراوی پزیشکانی بێ سنور" ئێم ئێس ئێف" لە تویتێکدا لەبارەی دەستبەسەرداگرتنی کەشتی فریاگوزاری جیۆر بارێنتس وتی، " دەسەڵاتدارانی ئیتاڵیا ئێوارەی پێنجشەممە چوونەتە ناو کەشتییەکە و تیمی کەشتییەکەیان لە ڕێوشوێنە دیسپلینییەکان ئاگادارکردووەتەوە"   هەروەها ڕێکخراوەکە ڕاشیگەیاندووە  ئێمە هەڵسەنگاندن دەکەین کە دەتوانین چ ڕێوشوێنێکی یاسایی بگرینەبەر بۆ  ئەوەی ڕوویداوە  و " قبوڵ نیە لەسەر ڕگارکردنی ژیان سزا بدرێن" بە گوێرەی وتەبێژی ڕێکخراوەکە، ئەو کەشتیە لە یەک کاتدا سی ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردنی کۆچبەرانی ئەنجامداوە پێش ئەوەی  ئەوەی بگاتە لا سپێزیا، لە پارێزگای لیگوریا لە باکووری ئیتاڵیا، ئەمەش تەحەدای بڕیارەکەی حکومەتە. ئەم یاسا نوێیە بەشێکە لە سەرکوتکردنی کەشتییە ڕزگارکەرەکانی ڕێکخراوە ناحکومییەکانی جۆرجیا مێلۆنی، سەرۆکوەزیرانی ڕاستڕەو، کە حکومەتەکەی دەڵێت هانی خەڵک دەدات بۆ ئەنجامدانی ئەو گەشتە مەترسیدارانە  لە باکووری ئەفریقاوە بەسەر دەریای ناوەڕاستدا. ڕێکخراوە ناحکومیە مرۆییەکانیش دەڵێن، گلەیی ئەوە دەکەن کە حکومەت ناچاریان دەکات کۆچبەران و پەنابەران ببەن بۆ بەندەرەکانی دووری باکور، کە دوورن لەو شوێنەی کە ڕزگارکردنەکان ئەنجام دەدەن. هاوکات بڕیارەکە دەنگدانەوە و ناڕەزایی زۆری بەدای خۆیدا هێنا، ڤۆڵکەر تورک، کۆمیساری باڵای مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان سەرەتای ئەم مانگە ڕایگەیاندبوو، ڕێوشوێنەکانی ئیتاڵیا بەپێی پێویست نین،  وتیشی: "ئەمە تەنها ڕێگەیەکی هەڵەیە بۆ چارەسەرکردنی ئەم قەیرانە مرۆییە" کەنیسەی ڕۆمانی کاسۆلیکیش لە ئیتاڵیا مانگی ڕابردوو ڕایگەیاند، ڕێوشوێنە نوێیەکان پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە و پێویستە هەڵبوەشێنرێنەوە.  

هاوڵاتی کۆمپانیای نێتفڵیکس  بڕیاریدا لە زیاتر لە ٣٠ وڵاتدا نرخەکانی بەشداربوون کەم بکاتەوە  بۆ بەکارهێنەرانی، ئەمەش لە هەوڵێکیدا بۆ ڕاکێشانی بینەری زیاتر بۆخۆی لەناو قەیرانی ئابوری جیهانیدا. وتەبێژی کۆمپانیای نێتفلێکس دەڵێت "هەمیشە بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێین بۆ باشترکردنی ئەزموونی ئەندامەکانمان"، هەروەها ئاماژەی بە نوێکردنەوەی پلانەکانیان کرد لە هەندێک وڵاتیشدا. بە گوێرەی بڕیارەکە، ئەو وڵاتانەی پارەی بەشداریکردنیان کەمکراوەتەوە بریتین لە مالیزیا، ئەندەنوسیا، تایلەند، فلیپین، کرواتیا، ڤەنزوێلا، کینیا و ئێران. کەمکردنەوەکان بەجۆرێکە، هەندێک پلانی بەشداربوان بۆ نرخەکان دەگرێتەوە، لە هەندێک حاڵەتیشدا پارەی بەشداریکردن بۆ نیوە دابەزیوە. کۆماپنیای نێتفلێکس کە لە ١٩٠ وڵاتدا کار دەکات، ڕووبەڕووی کێبركێی بەهێز بۆتەوە لەگەڵ کۆماپنیاکانی دیکەی وەک ئەمازۆن و ئێچ بی ئۆو دیزنی، هاوکات ڕۆژی پێنج شەممە پشکەکانی کۆمپانیاکە لە نیویۆرک دابەزینی بەڕێژەی ٪٣.٤ بەخۆیەوە بینی؛ هاوکات لەبارەی قەیرانەکانی کۆماپانیاکەوە مانگی ڕابردوو گرێگ پیتێرز، هاوبەشی بەڕێوەبەری جێبەجێکاری نێتفلێکس باسی لەوەکرد کە   پلانی هەیە بەشداربووانی زیاتر بۆ خۆی ڕابکێشێت. هاوکات ئەو بڕیارەی کۆمپانیای نێتفلیکس باسی لە هیچ یەک لە وڵاتەکانی ئەمریکا وبەریتانیا نەکردووە کە نرخەکان بۆ بەشداربوان کەم بکرێتەوە لەهەریەک لەو دوو وڵاتەدا. ئەمەش لەکاتێکدایە کە  هاوینی ڕابردوو کۆمپانیای نێتفلێکس ئاشکرایکرد کە لە نێوان مانگی نیسان و کۆتایی مانگی حوزەیران نزیکەی ملیۆنێک بەشداربووی لەدەستداوە، چونکە خەڵکی زیاتر بڕیاریانداوە واز لە خزمەتگوزارییەکە بهێنن، بەڵام لە مانگی یەکدا کۆمپانیاکە ڕایگەیاندبوو ژمارەی بەشداربووان لە کۆتایی ساڵی ٢٠٢٢دا بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە.    

هاوڵاتی  لەگەڵ روودانی بومەلەرزەكانی شەشی ئەم مانگەدا كە ناوەندەكانیان پارێزگاكانی مەڕەش و دیلۆكی باكوری كوردستان بوو و بە گشتی لە ١٠ پارێزگای باكوری كوردستان و توركیا و چەندین پارێزگای سوریا زیانی زۆری گیانی و مادی لێكەوتووە، هەروەها كۆچی پێچەوانە دەستی پێكرد. دوای بومەلەرزەكانی شەشی شوبات، زیاتر لە شەش هەزار پاشەلەرزەی دیكە لە ناوچەكەدا روویانداوە كە گەورەترینیان بومەلەرزەكەی ٢٠ی شوبات بوو لە هاتای كە جارێكی دیكە زیانی گیانی لێكەوتەوە. زانكۆی بەیازیتی ئەنقەرە، لەبارەی دۆخی ناوچە زیانلێكەوتووەكان و كۆچی هاوڵاتیان لێكۆڵینەوەیەكی ئەنجامداوە، بەگوێرەی لێكۆڵینەوەكە، لەو ١٠ پارێزگایەی باكوری كوردستان و توركیا، بە گشتی نزیكەی ١٤ ملیۆن كەس دەژین كە ملیۆنێك و ٧٠٠ هەزار كەسیان ئاوارەی سوریان كە دوای شەڕی ناوخۆی ئەو وڵاتە لە ساڵی ٢٠١١، روویان لە پارێزگاكانی باكور و توركیا كردووە، بەڵام بەهۆی بومەلەرزەكەوە جارێكی دیكە ئاوارە بوونەتەوە و بێ پەناگە ماونەتەوە و ناچارن بگەڕێنەوە بۆ سوریا. ئاماری قوربانیانی ئاوارەكانی سوریا مەرسەدی سوریا بۆ مافەكانی مرۆڤ، ئاشكرای كردووە، لە بومەلەرزەكەدا لەنێو سنورەكانی باكور و توركیادا، سێ هەزار و ٨٤١ پەنابەری سوریا گیانیان لەدەستداوە، بەڵام هەندێك سەرچاوەی نافەرمی رایدەگەینین ئامارەكە زۆر زیاترە. رۆژنامەی بیرگونی توركیش لەبارەی دۆخی ئاوارە سوریەكان دەڵێت: لە ئێستادا ئاوارە سوریەكان لەو پارێزگایانەدا سەرگەردان بوون، خانووی كرێیان پێنادرێت، لە نۆرەی هاوكاریەكاندا دەردەكرێن و هەستی دژە پەنابەری لە هەڵكشاندایە. كەناڵی بی بی سی لە دەروازەی سنوری باب لهەوای نێوان سوریا و توركیا راپۆرتێكی ئامادەكردوەو راپۆرتەكە بە هاوار و ناڵەی ژنێك دەست پێدەكات كە تەرمێكی لەبەردەمدایە و دەڵێت: «كچەكەم من بەبۆنەی تۆوە دەژیام، تۆ رۆیشتی ئێستا چی بكەم». بی بی سی بەم شێوەیە سەرنجی راكێشاوەتە سەر گەڕانەوەی ئاوارە سوریەكان بۆ زێدی خۆیان و باس لەوەدەكات: « تاوەكو ئێستا تەرمی دوو هەزار و ٣٠٦ ئاوارەی سوریا لە رێگەی دەروازەی باب لهەواوە بۆ نێو خاكی سوریا رەوانە كراونەتەوە». رۆژنامەی نیویۆرك تایمزیش راپۆرتێكی لەبارەی دۆخی پەنابەرە سوریەكان لە ناوچە زیانلێكەوتووەكان ئامادە كردووە، نیویۆرك ئاماژەی بەوەكردووە كە پەیامنێرەكەیان لەنێو خەڵكی زیانلێكەوتووی نێو یاریگای هاتایدا گەڕاوە و بە ئاشكرا بینیویەتی كە خەڵكە زیانلێكەوتووەكەی توركیا، بە دەنگێكی بەرز داوایان لە كاربەدەستەكان كردووە، ئیدی هاوكاری ئاوارە سوریەكان نەكەن، لەبەرئەوەی ئەوان باجیان بە حكومەت داوە و ئێستا پێویستە هاوكاریەكان بۆ ئەوان بێت.   ١٠ هەزار و ٥٠٠ پەنابەر گەڕاونەتەوە چەند رۆژێك لەمەوبەر، لە هەندێك ماڵپەر و دەزگای راگەیاندنی توركیادا باسی ئەوە دەكرا كە شەپۆلێكی دیكەی پەنابەرە سورییەكان،  بەهۆی زیانی زوری بومەلەرزە و نەبوونی هیچ هاوكاریەك، روویان لەسوریا كردووەتەوە، بەڵام خولوسی ئاكاری وەزیری بەرگری توركیا ئەو هەواڵانەی رەت كردەوە. خولوسی ئاكاری لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەنووسیدا ئاماژەی بەوەكرد، دوای بومەلەرزەكە هیچ خەڵكێكی سوریا سنورەكانی توركیای تێپەڕ نەكردووە، بە پێچەوانەوە تاوەكو ئیستا ١٠ هەزار و ٦٣٣ ئاوارەی سوری، لەسەر داواكاری خۆیان، گەڕاونەتەوە بۆ زێدی خۆیان.   گەڕانەوە بۆ وێرانە بەرزبوونەوەی ئاستی نەژادپەرستی، هاوكارینكەردن، نەمانی كاروكاسبی لە پارێزگا زیانلێكەوتووانی توركیا، ئیدی ئاوارە سورییەكانی بێهیوا كردووە و وردە وردە رێگەی وڵاتەكەیان دەگرنەبەر. لە وڵاتەكەشیان تاوەكو ئێستا بە سەدان كەس لەژێر داروپەردووی باڵەخانە رووخاوەكاندان بە هۆی زیانی بومەلەرزەكانەوە، هاوكارییەكان بە تەواوی ناگاتە دەستی زیانلێكەوتوان، ئەو ئاوارە سوریانەی كە دەگەڕێنەوە، زۆربەی زۆریان لە ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكانی سەربە توركیا نیشتەجێ دەبەن، بەو پێیەی لە ١٢ ساڵی رابردوودا، توركیا دەرگاكانی بە رووی ئەو سوریانەدا كردبووەوە كە دژی حكومەتی دیمەشق بوون كە بەگوێرەی ئامارە فەرمیەكان، نزیكەی شەش ملیۆن ئاوارەی سوریا رووی كردبووە توركیا، بەڵام زۆربەیان لەوێوە خۆیان گەیاندە وڵاتانی ئەوروپا و لە ئێستادا كەمتر لە چوار ملیۆن پەنابەری سوریا لە توركیا ماون. ئەو پەنابەرانە دەگەڕێنەوە بۆ هەرێمێك كە لە ئێستادا بەهۆی بومەلەرزەوە بەشێكی زۆری وێران بووە، بە گشتی لە كارەساتی بومەلەرزەكەدا نزیكەی ١٠ هەزار هاوڵاتی سوریا لە ناوخۆی ئەو وڵاتە و توركیادا گیانیان لەدەستداوە كە زیاتر لە چوار هەزاریان لە ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی گروپە چەكدارەكاندا گیانیان لەدەستداوە.   پێنج ملیۆن خەڵكی سوریا بێ ماڵوحاڵ بوون گەڕانەوەی ئاوارە سوریەكان بۆ وڵاتەكەیان لە كاتێدایە كە سیڤانكا داناپالا كۆمیساری باڵای نەتەوە یەكگرتووەكان رایگەیاندووە، خەڵكی سوریا لەنێو قەیراندا رووبەرووی قەیرانێكی دیكە بوونەتەوە، ئاماژەی بەوەشكرد: لە ناوچە زیانلێكەوتووانی سوریادا، مەترسی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی وەك كۆلێرا و ڤایرۆسی كۆرۆنا هەیە، بەهۆی ئەوەی پێداویستی پاككەرەوەیان لانییە و لە هەمووی خراپتر پێنج ملیۆن و ٣٧٩ هەزار كەس لە سوریا بێماڵ و حاڵ ماونەتەوە.

هاوڵاتی بەریتانیا مافی پەنابەری بەبێ ئەنجامدانی چاوپێکەوتن دەدات بە زیاتر لە 12 هەزار کۆچبەر لە پێنج وڵات کە زۆرترین ڕێژەی وەرگرتنی مافی پەنابەرییان هەیە لە بەریتانیادا. بە پێی هەواڵێکی ڕۆژنامەی تێلگرافی بەریتانی،زیاتر لە 12هەزار کۆچبەر لە پێنج وڵات زۆرترین ڕێژەی وەرگرتنی مافی پەنابەرییان هەیە لە بەریتانیادا.، داواکاریەکانیان بێچاوپێکەوتن ئەنجامدەدرێت و وەردەگیرێن ئەو پەنابەرانەش لە وڵاتەکانی ئەفغانستان و ئەریتریا و لیبیا و سوریا و یەمەنەوەن. ئەم هەنگاوە - کە وەک لێبوردنێکی گشتی ناو دەهێنرێت بۆ بە جێهێنانی بەڵێنێکی ڕیشی سوناکە کە دەبێت تا کۆتای ئەمساڵ زیاتر لە 90 هەزار داواکاری پەنابەری "کۆنتر" تەواو بکرێن و وەڵام بدرێنەوە بەهۆی ئەو فشارە زۆرەی لەسەر وەزارەتی پەنابەری ئەو وڵاتەیەو دواکەوتنی کەیسی ژمارەیەکی زۆر کەس و قەرەباڵخبونی هۆتێلەکانی کە بە شێوەیەکی کاتی پەنابەری تێدا دەمێنێتەوە. بە گوێرەی زانیارییەکانی ئەو ڕۆژنامەیە ڕۆژی پێنج شەممە بەڕێوبەرایەتی بەرپرس لە کاروباری کۆچ و کۆچبەران  دەست دەکەن بە پەیوەندیکردن بەو پەناخوازانەوە کە لە وڵاتەکانی  ئەفغانستان و سوریا و لیبیا و ئەریتریا و یەمەنەوە هاتوون و ماوەی 20 ڕۆژیان پێدەدات بۆ پڕکردنەوە و گەڕاندنەوەی فۆڕمی داوا خێراکان. بەرپرسان پێشبینی دەکەن لەسەدا 95 ی پەنابەران مۆڵەتیان پێبدرێت بۆ مانەوەی بەلایەنی کەمەوە بۆ ماوەی پێنج ساڵ، هەرچەندە ئەوانەی شکستیان دەهێنن لە تەواوکردنی فۆرمە 10 لاپەڕەییەکە "بەبێ ڕوونکردنەوەی گونجاو" چانسی وەرگرتنی خێرا لەدەست دەدەن. ئەم بڕیارەش مشتومڕو ڕەخنەی زۆری بەدوای خۆیدا هێنا ودەوترێت ئەم بڕیارە هانی کۆچی بە لێشاوی پەنابەران دەدات و تەنانەت مەترسی ئەمنیش دروست دەکات. لەم بارەیەوە مارکۆ لۆنگهی، پەرلەمانتاری جیزبی ئۆپۆزسیۆنی ئەو وڵاتە، وتویەتی کە پلانەکە "بەتەواوی هەڵەیە وئەو کۆچبەرانەی کە بە نایاسایی چوونەتە ناو بەریتانیاوە دەبێت بگوازرێنەوەو و داواکارییەکانیان لە دەرەوەی وڵات جێبەجێ بکرێت." وتیشی: "من پشتگیری ئەم ڕێوشوێنانە ناکەم تا وردەکاریەکان نەبینم  رازی نابم پێی". ئەمەش دەبێتە یەکەم پلانی وەرگرتنی مافی پەنابەری بەکۆمەڵ لە ساڵی 2006ەوە، کاتێک حکومەتی دەستبەکاری ئەو کاتە  داوای لە بەڕێوبەرایەتی بەرپرس لە کاروباری کۆچ و کۆچبەران  بە تەواو کردن و وەرگرتنی پەنابەران بەبێ چاوپێکەوتن بۆ کەمکردنەوەی پەستانی  نزیکەی 400,000 کەیسی پەنابەری.

هاوڵاتی به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆ بوومه‌له‌رزه‌یه‌كی به‌هێز به‌ گوڕی 6.8 پله‌ی رێخته‌ر رۆژهه‌ڵاتی تاجیسكتانی هه‌ژاند.  ده‌سته‌ی رووپێوی جیۆلۆجی ئه‌مه‌ریكی له‌ راگه‌یه‌ندراوێكدا ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌كردووه‌، به‌ره‌به‌یانی ئه‌مڕۆ نزیكه‌ی كاتژمێر 5:37 خوله‌ك، بوومه‌له‌رزه‌یه‌ك به‌ گوڕی 6.8 پله‌ی رێخته‌ر و به‌ قووڵایی 20.5 كیلۆمه‌تر وڵاتی تاجیكستانی هه‌ژاند. ڕاشیگەیاند،  بوومه‌له‌رزه‌كه‌ له‌ رۆژهه‌ڵاتی تاجیكستان و له‌ نزیك سنووری هه‌رێمی شینجیانگ ئویگوری چینی روویداوە. هاوکات  تا ئێستا هیچ زانیارییه‌كی له‌باره‌ی زیانه‌ گیانی و مادییه‌كانی بوومه‌له‌رزه‌كه‌ بڵاونه‌كردووه‌ته‌وه‌. ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدایه‌ رۆژی دووشه‌ممه‌ 23ـی شوبات2023، بوومه‌له‌رزه‌یه‌كی به‌هێز به‌گوڕی 6.4 پله‌ی رێخته‌ر ناوچه‌كانی باكووری كوردستان و توركیای هه‌ژاندوە دوای بومەلەرزە بەهێزەکەی شەشی مانگ کە بە هەزارەها قوربانی لێکەوتەوە.

ئەڵمانیا دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئێران لە خاکی وڵاتەکەی دور دەخاتەوە و کۆماری ئیسلامی ئەرکداری باڵیۆزخانەی ئەو وڵاتە لە تاران بانگهێشت دەکات. وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند؛ لە کاردانەوەی سەپاندنی سزای سێدارە بەسەر هاوڵاتییەکی وڵاتەکەی لە ئێران، دوو کارمەندنی باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی لە بەرلین  دەرکردوە. ئانالێنا بێربۆک، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا رۆژی چوارشەممە رایگەیاند؛ ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران ئاگادار کراوەتەوە کە پێشێلکاریی مافەکانی مرۆڤ لە وڵاتەکەی قبوڵ ناکەین بەڵام دەسەڵاتی وڵاتەکە سزای سێدارەی بەسەر کەسێکدا سەپاندوە کە هەڵگری رەگەزنامەی ئەڵمانیایە. رۆژی سێشەممەی رابردو دادگای کۆماری ئیسلامی بە تۆمەتی ئەندامێتی لە رێکخراوێکی سەربازیی نەیاری ئێران سزای سێدارەی بەسەر جەمشید شارمەهد-دا سەپاندا کە خەڵکی ئێران و هاوڵاتیی ئەڵمانیایە. شارمەهر-ی تەمەن 67 ساڵ کە ئەندامی ئەنجومەنی پاشایەتیی ئێران بوە تۆمەتی رێکخستنی چەکداریی دژی کۆماری ئیسلامی خراوەتە پاڵ سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنراوە و ئەڵمانیا بە فەرمی داوای لە دەسەڵاتی تاران کردوە ئەو سزایە هەڵوەشێنێتەوە. لە لایەکی دیکەوە وەک کاردانەوەیەک بە دەرکردنی دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی ئێران لە بەرلین، وەزارەتی دەرەوەی کۆماری ئیسلامی ئەرکداری باڵیۆزخانەی ئەڵمانیای لە تاران بانگهێشت کردوە و جەختی لەوە کردوەتەوە ئەو شارمەهر سەرکردایەتی گروپێکی چەکدارای دژی وڵاتەکە کردوە بۆیە سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنراوە. وێنەی جەمشید شارمەهد

هاوڵاتی کۆریای باشور ئەمڕۆ چوارشەممە ڕایگەیاند لە ئێستادا وڵاتەکەی لە پلەی یەکەمدایە لەڕووی کەمی منداڵبوونەوە، ئەمەش بۆ دووەم جارە کە ئەو دابەزینە بەخۆیەوە دەبینێت لەدوای دووەم هەوڵی حکومەتەوە بۆ بەرزکردنەوەی ئەو ڕێژەیە. دەزگای ئاماری نیشتمانی کۆریای باشور ئەمڕۆ چوارشەممە ڕایگەیاند، ڕێژەی منداڵبوون، یان تێکڕای ژمارەی منداڵان کە چاوەڕوان دەکرێت بۆ هەر ژنێک، لە ساڵی ٢٠٢٢دا بۆ ٠.٧٨ دابەزیوە لە چاو ساڵی ڕابردوودا کە  ٠.٨١  بووە. لە ساڵی ٢٠١٥ وە ڕێژەی منداڵبوون لە کۆریای باشور ڕوی لەکەمی کردووە، بەجۆرێک لە ساڵی ٢٠٢٠ دا ڕێژەی مردن زیاتر بوو لە ڕێژەی لەدایکبوون لەو وڵاتە، هاوکات لە دواین ئاماری ساڵی ٢٠٢٢دا بەپێی ئامارەکان   نزیکەی ٢٤٩ هەزار حاڵەتی لەدایک بوون تۆمارکراوە  و لەبەرامبەردا  ٣٧٢ هەزار و ٨٠٠ حاڵەتی مردن هەبووە.   شارەزایانیش لەوبارەیەوە دەڵێن، هۆکارەکانی ئەم گۆڕانکارییە دیمۆگرافییانە لە سەرانسەری وڵاتەکەدا  بریتین لە داواکاری شێوازەکانی کار، وەستانی مووچە، بەرزبوونەوەی تێچووی ژیان، گۆڕینی هەڵوێستەکان بەرامبەر بە هاوسەرگیری و یەکسانی جێندەری و بەرزبوونەوەی بێهیوایی لە نێوان نەوە گەنجەکاندا. هەروەها بەپێی وتەی پسپۆڕانی کۆریای باشور، یەکێکی دیکە لە کێشەکان دابین نەکردنی منداڵبوونی دەستکردە  یاخود منداڵبوون بەبێ باوک " ئای ڤی ئێف" بۆ ئەو ژنانەی کە بەتەنهان و هاوسەریان نیە، لەگەڵ ئەوەشدا کۆریای باشور  هاوسەرگیری هاوڕەگەزخوازان پەسەند ناکات و ئەمەش رێگرە لەبەردەم هەڵگرتنەوەی منداڵانەوە. سەرەڕای ئەو کێشانەی لەشێوازی کارکردن ویاساکاندا هەن، ژنان لە کۆریای باشور لەتەمەنێکی زۆردا منداڵیان دەبێت و ئەمەش کاریگەری هەیە لەسەر ڕێژەی منداڵ بوون لەو وڵاتە، تێکڕای تەمەنی منداڵبوون لە کۆریای باشوور لە ساڵی ڕابردوودا ٣٣.٥ ساڵ بووە. دابەزینی ڕێژەی منداڵبوون لە کۆریای باشور لەکاتێکدایە کە ساڵی ڕابردوو سەرۆکی کۆریای باشور ڕایگەیاند، لەماوەی ١٦ ساڵی ڕابردوودا نزیکەی ٢٠٠ ملیار دۆلار بۆ مەبەستی بەرزکردنەوەی ژمارەی دانیشتوان تەرخانکراوە، هاوکات لەگەڵ چەندین دەستپێشخەری دیکەش لەوانە درێژکردنەوەی مۆڵەتی دایک وباوکایەتی بەمووچەوە. لەبەرامبەردا پسپۆڕان لەبارەی چارەسەری ئەو دابەزینە بەرچاوەی ژمارەی دانیشتوان لە کۆریای باشور، ڕێنمای ئەوە دەدەن کە خەرجکردنی ئەو بڕە بوودجە زۆرە بەتەنها بەس نیە ، بەڵکو پشتگیری زیاتر پێویستە بەدرێژایی ژیانی منداڵ و هەروەها چارەسەرکردنی کۆمەڵێک گرفتی کۆمەڵایەتی ڕەگ داکوتاوی قوڵ. هاوکات کۆریای باشور تاکە وڵات نیە کە ئەو دابەزینە بەرچاوەی بەخۆوە بینیبێت، بەڵکو وڵاتانی دیکەی ئاسیا لەوانەش چین و یابان بەهەمان شێوە تووشی کەمی ژمارەی ڕێژەی لەدایکبوون و دابەزینی ژمارەی گەنجان بوونەتەوە، کە ئەوەش کاریگەری دەکاتە سەر هێزی کاری ئەو وڵاتە.        

هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، هەڵپەساردنی بەشداریی رووسیا لە رێککەوتننامەی نیو ستارت کە تایبەتە بە کڵاوە ئەتۆمییەکان، "جێگەی داخە و نابەرپرسیارانەیە."  ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، کاتێک ئیدارەی بایدن دەستبەکاربوو، رێککەوتننامەی "نیو ستارت"ی درێژکردەوە، چونکە پێیوابوو ئەمە لە بەرژەوەندی ئاسایشی هەردوولادایە، هەر ئەمەش دەریدەخات کە "کردەوەی نا بەرپرسیارانە" چۆنە. تا دێت جه‌نگی ئۆکرانیا ئاڵۆزتر دەبێت، 24ـی ئەم مانگە ساڵێک بەسەر دەستپێکی جەنگی رووسیا و ئۆکرانیا تێدەپەڕێت، ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی رووسیا بەشداریکردنی وڵاته‌كه‌ی لە رێککەوتنی ستارت هەڵپەسارد، رێککەوتننامەی "نیو ستارت" لە ساڵی 2010 لەنێوان باراک ئۆباما، سەرۆکی پێشووتری ئەمریکا و دیمیتری میدڤیدیڤی، هاوتا رووسییەکەی واژۆی لەسەرکرا. رێککەوتننامەکە رێژەیەک بۆ ژمارەی کڵاوە ئەتۆمییە ستراتیژییەکان دادەنێت کە رووسیا و ئەمریکا دەتوانن بڵاویان بکەنەوە.  وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ئامادەیی دەربڕی بۆ ئەوەی لە گفتوگۆکردن لەگەڵ رووسیا دەربارەی سنووردارکردنی چەکە ستراتیژییەکان بەردەوامبن هەر کاتێک رووسیا بیەوێت، بەبێ لەبەرچاوگرتنی ئەو بەرزی و نزمییانەی لە پەیوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و رووسیادا دروستبوون. ڕێککەوتنی نیو ستارت، لە 2010 لە نێوان باراک ئۆباما سەرۆکی پێشووتری ئەمه‌ریکا و دمیرتی مێدڤیدێڤ سەرۆکی پێشووی رووسیا واژووکرا.  ئامانج لێی سنووردارکردنی کەمکردنەوەی ژمارەی کڵاوە ئەتۆمییەکانی رووسیا و ئەمه‌ریکایە، هەریەکە لەو دوو وڵاتە نابێت زیاتر لە هەزار و 550 کڵاوەی ئەتۆمی و 700 موشەکی دوور مەودا و بۆمب هاوێژیان هەبێت. ئەمه‌ریکا و رووسیا، دوو زلهێزەکەی جیهان خاوەنی ٪90 چەکە ئەتۆمییەکانی جیهانن، ئێستا جه‌نگی ئۆکرانیا پەیوەندییەکانییانی ئاڵۆز کردووە. لە 1967 ژمارەی کڵاوە ئەتۆمییەکانی ئەمه‌ریکا لە لووتکەدا بوو و خاوەنی 31 هەزار و 255 کڵاوە بووە، ئێستاش خاوەنی سێ هەزار و 750 کڵاوەی ئەتۆمییە. جیهانیش لە مەترسیی ئەوەدایە، ئەو دوو دەوڵەتە زلهێزە تاقیکردنەوە ئەتۆمییەکانیان دەستپێبکەنەوە، سێیەم جەنگی جیهانی دەست پێبکات. هاوکات،وەزارەتی دەرەوەی رووسیا دەرفەتێک دەهێڵێتەوە کە پەیوەندی بە ئاسایشی جیهان و مەترسیی وەشاندنی چەکی ئەتۆمییەوە هەیە و دەڵێت، "بڕیاری هەڵپەساردنی بەشداری لە 'نیو ستارت' دەکرێت هەڵبوەشێندرێتەوە. بۆ ئەوەی ئەمەش بکرێت، پێویستە واشنتن خواستی سیاسی پێشان بدات و هەوڵی نیازپاکی بدات بۆ هێورکردنەوەیەکی گشتی."  پووتین لە میانی گوتارەکەیدا جەختی لەوە کردەوە، رووسیا رێککەوتننامەکەی تەنیا هەڵپەساردووە نەک هەڵی وەشاندبێتەوە. 

هاوڵاتی بە گوێرەی هەواڵێکی ڕۆژنامەیەکی ئەڵمانی سەرۆکی ئۆکرانیا هۆشداری لە هەڵگیرسانی جەنگی سێیەمی جیهانی دەدات و دەشڵێت: سەرۆکی رووسیا بە هیچ شێوەیەک سیاسەتەکانی ناگۆڕێت. بەپێی هەواڵێکی رۆژنامەی Welt ی ئەڵمانی کە سەرچاوەکەی بۆ رۆژنامەی La Repubblicaی ئیتاڵی گەڕاندووەتەوە زێلێنسکی گوتوویەتی: "ئەگەر چین رێککەوتن لەگەڵ رووسیا ئەنجامبدات ئەوە جەنگێکی جیهانی دروستدەبێت و پێموایە چین ئاگاداری ئەوە هەیە". ئەم قسانەی زیلینسکی لە کاتێکدایە وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا ئەنتۆنی بلینکن  لە چاوپێکەوتنێکدا  دیپلۆماتی باڵای چینی وانگ یی ئاگادار کردەوە لە دەرئەنجامەکان ئەگەر چین پشتگیری ڕوسیا بکات  داگیرکردنی ئۆکرانیادا و، واشنتۆن نیگەرانە لەوەی کە پەکین بیر لە دابینکردنی چەک بۆ مۆسکۆ دەکاتەوە. زێلێنسکی، جەختی لەوە کردەوە کە پرسی چین زۆر ئاڵۆزە و گوتی: "بۆ ئێمە پاڵپشتی نەکردنی رووسیا لەلایەن چینەوە لەم جەنگە زۆر گرنگە. لە راستیدا دەمەوێت لاینگری ئێمە بێت، بەڵام پێموایە لە ئێستادا ئەمە ناکرێت. بەڵام ئەگەر بەشێوەیەکی پراگماتیکی هەڵسەنگاند بۆ ئەمە بکرێت ئەوە وەکو دەرفەتێک بۆ چینی دەبینم". باسی لەوەش کرد کە "ئەمڕۆ یان سبەی رۆژئاوا لە پاڵپشتیکردنی ئۆکراینا ماندوو دەبێت و لە وەڵامی پرسیاری "ئایا دەترسن لە بە تەنها رووبەڕووبوونەوەی رووسیا؟" گوتی: "کەس حەز ناکات بە تەنها شەڕ بکات، ئەمە شتێکی ئاساییە. ئەگەر کەسانێک بیر لەوە بکاتەوە کە ئۆکراینا رۆژێک دێت بە تەنها دەمێنێتەوە، ئەو کات مانای ئەوە دەدات کە لەوە تێنەگەیشتووە کە بۆ کێ و لە پێناو کێ دەجەنگین. ئەگەر رۆژئاوا واز لە پاڵپشتیکردنمان بهێنێت، وڵاتەکەمان لەناو دەچێت و چیتر نامێنێت". لەلایەکی دیکە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی رووسیا بەشداریکردنی وڵاته‌كه‌ی لە ڕێککەوتنی ستارت هەڵپەسارد، کە ئەمەش ئاماژەیەکە بۆ ئاڵۆزتر بوونی پەیوەندی نێوان وڵاتانی زلهێز و هەڵگیرسانی جەنگێکی دیکەی جیهانی. رێککەوتنی نیو ستارت، لە 2010 لە نێوان باراک ئۆباما سەرۆکی پێشووتری ئەمه‌ریکا و دمیرتی مێدڤیدێڤ سەرۆکی پێشووی رووسیا واژووکرا.  ئامانج لێی سنووردارکردنی کەمکردنەوەی ژمارەی کڵاوە ئەتۆمییەکانی رووسیا و ئەمه‌ریکایە، هەریەکە لەو دوو وڵاتە نابێت زیاتر لە هەزار و 550 کڵاوەی ئەتۆمی و 700 موشەکی دوور مەودا و بۆمب هاوێژیان هەبێت. لە 1967 ژمارەی کڵاوە ئەتۆمییەکانی ئەمه‌ریکا لە لووتکەدا بوو و خاوەنی 31 هەزار و 255 کڵاوە بووە، ئێستاش خاوەنی سێ هەزار و 750 کڵاوەی ئەتۆمییە.

هاوڵاتی  بەپێی ڕاپۆرتێک کە ئەمڕۆ بڵاوکراوەتەوە ، هەرێم ویلایەتەکانی چین و ئەمریکا لە پلەکانی یەکەمدان لەناو  ئەو ناوچانەی کە مەترسی گۆڕانی کەشوهەوایان لەسەرە.  بەپێی ڕاپۆرتێک کە ئەمڕۆ دووشەممە لەلایەن پسپۆڕانی کەشوهەوای " ئێکس دی ئای" بڵاوکراوەتەوە ، پارێزگاکانی چین لە پلەی یەکەمی ئەو ناوچانەن کە مەترسی گۆڕانی کەشوهەوایان لەسەرە، لەوانەش جیانگسو، شاندۆنگ و هێبی لە ڕیزبەندی ئەو ناوچانەدان کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی ئاو و کەشوهەوای توند. لە راپۆرتەکەی " ئێکس دی ئای" دا هاتووە، چین لە ٢٠ ناوچەی مەترسیداری جیهانیدا کە زۆرترین کاریگەریەکانی گۆڕانی کەشوهەوای  جیهانیان لەسەر دەرئەکەوێت ، ١٦ ناوچەی  بەردەکەوێت، دوای چین، ئەمریکا شوێنی زۆرترین ناوچە مەترسیدارە لە جیهاندا و لە ناویاندا ویلایەتی کالیفۆرنیا کە دەیەم ناوچەی مەترسیدارە و بەدوای ئەویشدا تەکساس. هەروەها  سەبارەت بەناوچەکانی دیکەی جیهان  نۆ ناوچەی هیندستان بوونەتە ٥٠ ناوچەی سەرەکی مەترسیدار و ناوەندە ئابوورییە سەرەکییەکانی دیکەی ناو ١٠٠ شوێنی دیکە کە لەبەردەم هەڕەشەی گۆڕانی کەشوهەوادان بریتین لە بوینس ئایرێسی ئەرجەنتین، شاری هۆشی مینی ڤێتنام و جاکارتای ئەندەنوسیا. هاوکات لەبارەی وڵاتانی ئەوروپاوە، ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوەداوە کە لە ئەوروپا ناوچەی ساکسۆنی خوارووی ئەڵمانیا زۆرترین زیانی بەردەکەوێت  بۆ گۆڕانی کەشوهەوا، هەروەها  ناوچەی ڤێنێتۆی ئیتاڵیا کە شاری ڤێنیز لەخۆدەگرێت، لە پلەی چوارەمی ئەو ناوچەیەدایە کە زۆرترین مەترسی لەسەرە لە ئەوروپا. شیکاریەکانی ڕاپۆرتەکەی پسپۆڕانی کەشوهەوای " ئێکس دی ئای" هەڵسەنگاندنی بۆ ٢٦٠٠ ناوچەی جیهان کردووە بە تۆمارکردنی داتا و زانیاری و درووستکردنی  مۆدێلی زیانەکانی ئەو ناوچانە لە ساڵی ١٩٩٠ تاوەکوو ٢٠٥٠، ئەوەش بە پشت بەستن بە بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی لە خراپترین سیناریۆدا بۆ  ٣ پلەی سەدی کە لە لایەن پانێڵی حکومەتەکانی نێوان نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ گۆڕانی کەشوهەواوە دانراوە.    

هاوڵاتی  تاڵیبان  ڕۆژی یەکشەممە بڕیاریدا بنکە بیانییە سەربازیەکانی پێش دەسەڵاتی خۆی لە ئەفغانستان بکاتە ناوەندێکی ئابوری، ئەمەش لەپێناو بوژاندنەوەی وڵاتەکەی.  عەبدولغەنی بەرادار، جێگری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری ئابووری حکومەتی تاڵیبان ڕۆژی یەکشەممە لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند: بڕیاردراوە کە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانی وردە وردە کۆنتڕۆڵی ئەو بنکە سەربازییانەی کە ماونەتەوە لە هێزە بیانییەکاندا  بگۆڕن  بۆ ناوچەی ئابوری تایبەت. ئەفغانستان لەدوای کۆنترۆڵکردنەوەی لە لایەن تاڵیبان لە مانگی ئابی ٢٠٢١، ڕووبەڕووی قەیرانێکی قووڵی ئابووری و مرۆیی بووەتەوە، هەر بەوهۆیەوەش سەرەتای ئەمساڵ تاڵیبان پلانی واژۆکردنی گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیایەکی چینی بۆ هەڵکەندنی نەوت لە باکووری ئەفغانستان ڕاگەیاند. لەبارەی گۆڕینی بنکە سەربازیەکانەوە بەناوچەیەکی ئابوری، عەبدول غەنی بەرادار جێگری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری ئابووری حکومەتی تاڵیبان ئاماژەی بەوەش دا کە پڕۆژەکە بە شوێنە سەربازییەکان لە سەنتەری کابول و پارێزگای بەلخی باکور دەستپێدەکات، بەڵام وردەکاری زیاتری نەخستەڕوو.   ئەم بڕیارەی تاڵیبان لەکاتێکدایە کە بە بەهای زیاتر لە یەک تریلیۆن دۆلار  سەرچاوەی سروشتی ئەفغانستان، لەوانە گازی سروشتی و مس و زەوییە دەگمەنەکان هەیە ، بەڵام بەهۆی دۆخە ئاڵۆزەی لە وڵاتەکە هەیە نەتوانراوە سودی لێوەربگیرێت.  لە لایەکی دیکەشەوە لەدوای کشانەوەی هێزە سەربازییە بیانییەکانەوە، باری دارایی ئەفغانستان بەهۆی کۆمەڵێک بابەتی گرنگی دیکەوە کەوتۆتە دۆخیکی سەختەوە، سزاکان بەسەر ئەندامانی حکومەتی تاڵیباندا سەپێندراون، سەروەت و سامانی بانکی ناوەندی ئەفغانستانیش لە دەرەوەی وڵات بلۆک کراون و زۆربەی ئەو هاوکارییە دەرەکیانەی کە پێشتر پاڵپشتی ئابوورییەکەی دەکرد، ڕاگیراون.

هاوڵاتی بەپێی راگەیەندراوێکی وەزیری بەرگریی ژاپۆن، کۆریای باکوور کاتژمێر ٠٦:٥٩ بۆ ٠٧:١٠ بەکاتی ناوخۆی ئەو وڵاتە، بە ئاراستەی دەریای ژاپۆن دوو مووشەکی بالیستی تاقی کردووەتەوە. مووشەکە بالیستییە کورت مەوداکە (SRBM) کە لە دەرەوەی ناوچەی تایبەتی ئابووریی ژاپۆن کەوتووەتەخوارەوە، زیانی بە ناوچەکە نەگەیاند. سەرۆکوەزیرانی ژاپۆن، کیشیدا فومیۆ باسی لەوە کرد کە داوایان لە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیی کردووە کۆبوونەوەیەک لەسەر تاقیکردنەوە مووشەکییەکانی کۆریای باکوور ئەنجام بدات. لە دوای تاقیکردنەوە مووشەکەکە، حکوومەتی ژاپۆن لە رێگەی باڵیۆزخانەی وڵاتەکەیەوە لە پەکین، نامەی ناڕەزایەتی ئاراستەی کۆریای باکوور کرد. لەلایەکی دیکەوە، سەرۆکایەتی ئەرکانی سوپای کۆریای باشوور بڵاوی کردەوە کە مووشەکەکان لە ناوچەی سوکجۆن هەڵدراون و یەکەمیان ٣٩٠ و دووەمیشیان ٣٤٠ کیلۆمەتر مەودای ئاسمانیی بڕیوە. کۆریای باکوور کە لە ساڵی ٢٠٢٢دا، ٣٧ تاقیکردنەوەی مووشەکی جۆراوجۆری ئەنجام داوە و نزیکەی ٩٠ مووشەکی هەڵداوە لە سەرەتای ٢٠٢٣ەوە تا ئێستا، ئەمە سێیەمین تاقیکردنەوەیە ئەنجامی دەدات

هاوڵاتی بەرپرسانی بەڕازیل ڕایانگەیاند بەهۆی  شەپۆلێکی باران بارین و دروستبونی لافاو کە بۆتە هۆی ڕۆچونی زەوی لە چەند ناوچەیەک 36کەس گیانیان لەدەستدا. سەرۆکی شارەوانی ساو سباستیان فلیپی ئۆگۆستۆ گوتی 50 خانوو لەناو شارەکەدا ڕووخاون بەهۆی ڕۆچونی زەوییەوە، هاوکات حکومەتی ویلایەتی ساو پاوڵۆ ڕایگەیاند باران لە هەرێمەکە لە ڕۆژێکدا بۆ 600 ملم بەرزبووەتەوە. لە ئێستادا زۆربەی شەقامەکان داخراون و ژمارەیەک گەشتیار گیریان خواردووە کە چوبونە ئەو وڵاتە بۆ بەشداری لەو فیستیڤاڵانەی ئەنجام دەدران. بە گوێرەی پێشبینیەکانی کەش و هەوا باران بارین بەردەوام دەبێت بەتایبەت   لە ناوچەکەناراوییەکانی ساو پاولۆ، کە ئەمەش بۆتە جێی نیگەرانی تیمەکانی فریاکەوتن و چاوەڕێی بەرزبونەوەی ژمارەی قوربانییەکان دەکەن.   لە ئێستادا ساو پاوڵۆ 180 ڕۆژ باری نائاسای بۆ شەش شار ڕاگەیاند دوای ئەوەی شارەزایان ئەمەیان بە ڕووداوێکی بێوێنە و سەختی کەش و هەوا وەسف کرد.