.jpeg)
هاوڵاتی ڕۆژنامەیەکی ئەمریکی لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکاوە بڵاویکردەوە سوپای ئیسرائیل ژێرئاوخستنی تونێلەكانی غەززەی دەستپێكردووە تا چەكدارەكانی حەماس ناچاربكات تونێلەكان چۆڵ بكەن. رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵی ئەمریكی لە زاری بەرپرسێکی ئەمریکاوە بڵاویكردەوە،سوپای ئیسرائیل لەرێگای راكێشانی ئاوی دەریاوە هەوڵدەدات تونێلی چەكدارەكانی غەززە ژێرئاو بخات، ئەوەش بەلایەنی كەمەوە هەفتەیەكی پێویست دەبێت. دەشڵێت، وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند لەسەر ئەو بابەتە هیچ لێدوانێك نادات و ئەوە پرۆسەیەكی تەواو نهێنییە. هاوکات هەندێک لە بەرپرسانی بەڕێوبەرایەتییەکەی بایدن دەڵێن ئەم پرۆسەیە لەوانەیە یارمەتیدەر بێت لە وێرانکردنی تونێلەکان، کە ئیسرائیل پێی وایە حەماس بەکاریدەهێنێت بۆ شاردنەوەی بارمتە و چەکدار و تەقەمەنی، لەهەمانکاتدا کاربەدەستانی دیکە نیگەرانی خۆیان دەربڕیوە لەوەی بە کارهێنانی ئاوی دەریا مەترسی لەسەر سەرچاوەی ئاوی شیرینی غەزە دروست بکات. هەرلەوبارەیەوە جۆبایدن سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند بەهۆی بۆردومانی هەڕەمەكی غەززە پشتیوانیەكان بۆ ئیسرائیل روو لە كەمبوونەوەن و داوای لە بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل كردووە حكومەتەكەی بگۆڕێت.
هاوڵاتی پەرلەمانی دانیمارک پرۆژەیاسایەکی پەسەندکرد کە سووتاندنی قورئانی پیرۆز قەدەغە دەکات و هەر کەسێک ئەو کارە بکات سزا دەدرێت بە زیندانی بۆ ماوەیەکی دیاریکراو یاخود بە پێبژاردن. پرۆژەیاساکە بە دەنگی 94 پەرلەمانتار پەسەندکرا و 77 پەرلرمانتاریش دژی دەنگیاندا. بەپێی پرۆژەیاسایەکە هەرکەسێک لە شوێنە گشتییەکاندا دەقە ئایینییەکان بسوتێنێت، بیدرێنێت، یان سوکایەتی پێ بکات ئەوا بۆ ماوەی ساڵیک یان دوو ساڵ سزا دەدرێت یاخود بە پێبژاردن سزا دەدرێت. لەماوەی رابردوودا دانیمارک و سوید رووبەرووی زینجیرەیەک لە خۆپیشاندان بوونەوە دژی ئەوەی کە رێیاندەدا بە چالاکوانانی دژە-ئیسلام کە قورئان بسوتێنن و سوکایەتی بە دەقەکانی بکەن، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی کە گرژی لەنێوان موسوڵمانان و هاوڵاتیانی ئەو وڵاتانە دروست ببێت و دانیمارک یەکەم هەنگاو بنێت بەرەو قەدەغەکردنی ئەو کردەوەیە. پەیێی هەواڵی چەند میدیایەکی جیهانی سویدیش بیر لەوە دەکاتەوە کە سوتاندن و بێرێزیکردن بە قورئان قەدەغە بکات بەتایبەتی دوای ئەوەی کە کارەکانی سەلوان مۆمیکا چەندین موسوڵمانی لە وڵاتەکە تووڕە کردووە کە دەیەها جار قورئانی سوتاند و سوکایەتی پێکرد.
هاوڵاتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس بەندی 99ی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکانی چالاک کردەوە و داوای لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کار لەسەر شەڕی غەزە بکات. ئەم هەنگاوە دوای ئەوەدێت کە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کە لە 15 ئەندام پێکدێت هێستا نەگەیشتونەتە ڕێککەوتنێک کە تیایدا داوای ئاگربەست لە نێوان ئیسرائیل و حەماس و هاوپەیمانەکانیان دەکات. گۆتێرێس لە نامەکەیدا بۆ سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران ئاماژەی بەو بەرپرسیارێتییە کردووە و دەڵێت پێی وایە بارودۆخی ئیسرائیل و ناوچە داگیرکراوەکانی فەڵەستین " لەوانەیە هەڕەشەکانی ئێستا بۆ سەر پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی خراپتر بکات." هاوکات دەشڵێت دۆخی غەزە تا دێ بە خێراییەکی سەیر خراپتر ئەبێت و ئەگەری ئەوە هەیە دەرئەنجامی ئەم دۆخە ، بۆ فەلەستینییەکان و هەروەها بۆ ئاسایشی ناوچەکە ببێت بە قەیرانی گەورەو قەرەبوو نەکرێتەوە. ئەم ماددەیە لە مێژووی نەتەوە یەکگرتووەکاندا تەنها ٩ جار بەکار هاتووە، ماددەی 99 هێزێکی تایبەتە و تاکە ئامرازێکی سیاسی سەربەخۆیە کە لە بەیاننامەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا بە سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دراوە، کە ڕێگەی پێدەدات کۆبوونەوەیەکی ئەنجومەنی ئاسایش لەسەر دەستپێشخەری خۆی ئەنجام بدات بۆ دەرکردنی ئاگادارکردنەوە دەربارەی هەڕەشە نوێیەکان بۆ سەر ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی و ئەو بابەتانەی کە هێشتا لە ئەجێندای ئەنجومەنەکەدا نین. هەروەها دوێنێ چوارشەممە ٦ی کانوونی یەکەم، ئەنتۆنیۆ گۆترێس، لە هەژمارەی تایبەتی خۆی لە تویتەر نووسی :" بە لەبەرچاوگرتنی مەترسی لە کار کەوتنی سیستەمی گەیاندنی یارمەتی مرۆیی لە غەزە، داوا لە ئەنجومەنی ئاسایش ئەکەم بەر بەوە بگرێت قەیرانی مرۆیی روو بدات و تکایان لێ دەکەن، دەستبەجێ ئاگربڕێکی مرۆیی رابگەیەنن". سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان نووسیویەتی:" ئەمە یەکەمجارە لەو کاتەوەی وەک سکرتێر دیاری کراوە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە، ماددەی ٩٩ی جاڕنامە بەکار ئەهێنێت". جێگەیباسە، زۆربەی زۆری ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان هاودەنگن لەسەر ئەوەی دەستبەجێ جەنگ رابگیردرێت، بەڵام ئەمریکا کە دیارترین و سەرەکیتری هاوپەیمانی ئیسرائیلە، مافی ڤۆتۆی هەیە لەم ئەنجومەنەدا و تا ئێستە پەیوەست نەبووە بەو کۆدەنگییەوە.
هاوڵاتی رۆبەرت جەنریک، وەزیری کاروباری کۆچبەرانی بەریتانیا دەستی لە کار کێشایەوە، لە دوای ئەوەی بۆچوونی جیاوازی لەگەڵ ریشی سوناکی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا هەبوو، لەبارەی کاراکردنەوەی بەرنامەی رەوانەکردنی پەنابەران بۆ رواندا. بەپێی هەواڵی میدیا جیهانییەکان، دوای ئه‌وه‌ی حكومه‌تی به‌ریتانیا یاسایه‌كی به‌په‌له‌ی په‌یوه‌ست به رێككه‌وتنی به‌ریتانیا له‌گه‌ڵ رواندا سه‌باره‌ت به گواستنه‌وه‌ی كۆچبه‌ران بۆ ئه‌و وڵاته واژۆ كرد، رۆبه‌رت جێنریک، وه‌زیری كۆچ و كۆچبه‌رانی به‌ریتانیا ده‌ستله‌كاركێشانه‌وه‌ی خۆی پێشكه‌ش كرد. ئەو وەزیرە بەریتانییە رایگەیاندووە، پێویست بوو ئەو پلانە هەنگاوی زیاتری بهاویشتایە لە جێبەجێکردنی بەرنامەکە، هەروەها دەرفەتیش نەبەخشێتە دادگە ناوخۆ و نێودەوڵەتییەکان تاوەکو تانە لە بەرنامەکە بگرن. جەنریک لە درێژەی نامەی دەستلەکارکێشانەوەکەیدا ، کە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردووەتەوە رایگەیاند، "حکومەت بەرپرسیارێتی پاراستنی بەرژەوەندییە نیشتمانییە گرنگەکانمانی لەسەر شانە پێویستە لە سەرووی لێکدانەوە و یاسا نێودەوڵەتییەکانەوە دایبنێت". دەشڵێت ،"بۆیە ناتوانم ئەو پرۆژە پێشنیازکراوە رەوانەی پەرلەمان بکەم و بڕواموایە ئەو پرۆژە یاسایە، هەلێکی باشمان دەداتێ کە لەو پلانەدا سەرکەوتوو بین". هاوكات جەیمس کلیڤەرلی وەزیری ناوخۆی بەریتانیا له به‌رده‌م په‌رله‌مانتارانی وڵاته‌كه‌ی ئەوەی خستە روو، رۆبه‌رت جه‌نریك بە مەبەستی فشار خستنەسەر ریشی سۆناک سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا ده‌ستی له‌كار كێشاوه‌ته‌وه. هه‌ر لەو بارەیەوە ریشی سوناک سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا ئاماژەی بەوە کرد، کابینەکەی پابەندە بە رێگریکردن و وەستاندنی بەلەمی کۆچبەرانی نایاسایی و ئاشكرای كرد بۆ ئەو مەبەستە رێککەوتنێکی یاسایی نوێیان لەگەڵ رواندا واژوو کردووە. باسی لەوەش کرد، هەوڵەکانیان چر دەکەنەوە بۆ وەستاندنی بەلەمی کۆچبەرانی نایاسایی، بەگوێرەی ئاماری حکومەتی بەریتانیا، لە سەرەتای ئەم ساڵەوە تا 13ی مانگی رابردوو، 27 هەزار و 284 کۆچبەر بە بەلەم خۆیان گەیاندووەتە نێو خاکی بەریتانیا، ئەمەش لەکاتێکدایە، ساڵی رابردوو، زیاتر لە 45 هەزار کۆچبەر لە نۆکەندی ئینگلیزەوە چووبوونە بەریتانیاوە.
هاوڵاتی وەزارەتی بەرگری بەریتانیا لە نوێترین راپۆرتیدا لەسەر جەنگی ئۆکرانیا رایگەیاند لە دەستپێکی هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا، 70 هەزار سەرباز و هێزی بەکرێگیراوی رووسیا کوژراون. ئامارەکە لە دەستپێکی جەنگ لە 24ی شوباتی2022ەوە تا 30ی تشرینی دووەمی 2023 دەگرێتەوە و نزیکەی 50 هەزار کوژراو، ئەندامی هێزە سەربازییەکانی رووسیا بوون و 20 هەزار کوژراو سەر بە هێزە بەکرێگیراوەکانی وەک گرووپی ڤاگنەرن. بەپێی راپۆرتی وەزارەتی بەریتانیا جگە لە ژمارەی کوژراوەکان، 180 بۆ 240 هەزار هێزی سەربازی رووسیا و نزیکەی 40 هەزار کەس لە بەکرێگیراوەکان لە ماوەی ئەم جەنگەدا بریندار بوون. مۆسکۆ ئەم راپۆرتەی وەزارەتی بەرگری بەریتانیای بە پڕووپاگەندەی دژە رووسیا ناو بردووە. رووسیا و ئۆکرانیا ئاماری کوژراو و بریندارەکانی خۆیان بڵاو ناکەنەوە، هەربۆیە بەراوردکاری زیانە مرۆییەکانی ئەم جەنگە زۆر دژوارە. بە پێی هەڵسەنگاندنی ناتۆ، ژمارەی کوژراو و بریندارەکانی رووسیا تا کۆتایی تشرینی دووەمی ئەمساڵ نزیک 300 هەزار کەس بووە. رۆژنامەی نیۆیۆرک تایمز ماوەیەک لەمەوبەر لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمریکییەوە رایگەیاندبوو، ژمارەی کوژراوەکانی رووسیا نزیک 120 هەزار کەسە و 170 بۆ 180 هەزار کەسیش بریندار بوون. ئەم رۆژنامەیە بە پشت بەست بە وتەی بەرپرسانی ئەمریکایی، ژمارەی کوژراوانی ئۆکرانی بە 70 هەزار کەس بەراورد کردووە و 100 بۆ 120 هەزار کەسیش بریندار بوون .
هاوڵاتی تەندروستی غەززە دەڵێت، ژمارەی ئەو کەسانەی لەو ناوچەیەی فەلەستین لە ئەنجامی بۆردوومان و تۆپبارانەکانی ئیسرائیل کوژراون گەیشتووەتە 15 هەزار 899 کەس و ئیسرائیلیش دەڵێت جەنگ بۆ زیاتر لە دوومانگی دیکە درێژە دەکێشێت. یۆهاڤ گلاند وه‌زیری به‌رگری ئیسرائیل له دیدارێكی رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یانتد، هێزه‌كانی ئیسرائیل له هێرشه‌كانیان بۆسه‌ر ناوچه‌كانی شوجاعیه و جبالیا به‌رده‌وام ده‌بن، لیوای گوڵانیش ئه‌و ناوچانه به‌جێناهێڵێت،هاوکات سه‌باره‌ت به واده‌ی به‌رده‌وامیدان به هێرشه‌كان، وه‌زیری به‌رگری ئیسرائیل وتی، "ره‌نگه دو مانگی دیكه ئۆپه‌راسیۆنه‌كانمان له غه‌ززه به‌رده‌وام بن، به‌ڵام ئه‌وه‌ی گرنگه له‌ناوبردنی ژێرخانی تیرۆرستانه بۆئه‌وه‌ی هێرشه‌كانی 7ی (تشرینی یه‌كه‌م/10) دوباره نه‌بنه‌وه". لەم پەیوەندەدا تەندروستی غەززە لە راگەیێندراوێکدا دوایین ئامارەکانی کوژراو و بریندارانی غەززەی بڵاوکردەوە و وتی، ژمارەی ئەو کەسانەی کوژراون گەیشتووەتە 15 هەزار و 899 کەس و 70٪ـی ئەوانیش ژن و منداڵن. ئاماژە یبەوەشکرد، هەر لە ئەنجامی بۆردوومان و تۆپبارانەکانی ئیسرائیل 42 هەزار کەس لەو ناوچەیەی فەلەستین برینداربوون. هاوکات بە گوێرەی نەتەوە یەکگرتووەکان، 1.7 ملیۆن کەسیش لە نێو غەززە ئاوارە بوون کە دەکاتە زیاتر لە سێ چارەکی دانیشتووانەکەی و لەو ژمارەیەش 800 هەزاریان لە 154 شێڵتەر و کامپی سەرپەرشتیکراو لە لایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە نیشتەجێکراون. هەر ئەمڕۆش وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا لە راگەیێندراوێکدا هۆشداریدا لەوەی دۆخی غەززە بەرەو خراپتر دەڕوات و وتی، "باری مرۆیی غەززە بەرەو خراپتر دەڕوات".
هاوڵاتی ئەمشەو فلیپین بوومەلەرزەیەکی بەهێز هەژاندی و زیانێکی زۆری ماددی بەرکەوت ، کەشناسی ژاپۆنیش هۆشداری دەدات، ئەگەری دروست بوونی تسۆنامی هەیە، بە بەرزی یەک مەتر و دوورگەی ئاسیا دەگرێتەوە. بەگوێرەی زانیارییەکانی دەزگای بوومەلەرزەزانی فلیپین، بوومەلەرزەکە لە قووڵایی ٦٣ کیلۆمەتر بووە و ئەگەر هەیە فلیپین و ژاپۆن ڕووبەڕووی تسۆنامی ببنەوە. ئاژانسی بوومەلەرزەزانی فلیپین ڕایگەیاندووە: تا نیوەشەو ئەگەری هەیە تسونامی لە فلیپین ڕوو بدات و هۆشداری بە دانیشتوانی کەنارەکانی ڕۆژهەڵاتی مینداناو دراوە دەستبەجێ ماڵەکانیان چۆڵ بکەن. بەگوێرەی میدیاکانی فلیپین، بوومەلەرزەکە کاتژمێر ١٠:٣٧ خولەکی ئەمشەو بە کاتی ناوخۆی وڵاتەکە ڕوویداوە، ئەوە لە کاتێکدایە لە مانگی ڕابردوودا بوومەلەرزەیەکی هاوشێوە بە گوڕی ٧.٢ پلەی ڕێختەر ناوچەکەی هەژاندووە و بەگوێرەی بەشی بوومەلەرزەزانی ئەمریکا، ساڵانە لە نێوان ١٠٠ بۆ ١٥٠ بوومەلەرزە بە گوڕی چوار یان زیاتر بە خۆییەوە دەبینێت.
هاوڵاتی لە یەکەم رۆژی دەستپێکردنەوەی شەڕ دوای ئاگربەست، بەهۆی بۆردوومانەکانی ئیسرائیلەوە، تاوەکو ئێستا 109 کەس گیانیان لەدەستداوە و ئەمریکا دەڵێت لە هەوڵداین بۆ راگەیاندنی ئاگربەستێکی دیکە. بەیانیی ئەمڕۆ ئاگربەستی نێوان ئیسرائیل و حەماس کۆتاییهات و تەندروستیی غەززە دەڵێت، لە یەکەم رۆژی دەستپێکردنەوەی شەڕی دوای ئاگربەست، بەهۆی بۆردوومانەکانی ئیسرائیلەوە، تاوەکو ئێستا 109 کەس گیانیان لەدەستداوە. لەم پەیوەندەدا جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی لە کۆشکی سپی ئەمریکا رایگەیاند، لە هەوڵەکانی نێوەندگیری لەگەڵ ئیسرائیل و میسر و قەتەر بۆ راگەیاندنی ئاگربەستێکی مرۆیی دیکە لە غەززە بەردەوامین. ئاگربەستی مرۆیی نێوان سوپای ئیسرائیل و هێزەکانی سەر بە بزونەوەی حەماس لە دوای حەوت رۆژ لە ئاڵوگۆڕکردنی دیل و بارمتەکان، هەروەها ناردنی هاوکاریی مرۆیی بۆ غەززە کۆتایی هات. سوپای ئیسرائیل لەم بارەیەوە دەڵێت لە دوای کۆتاییهاتنی ئاگربەست، لە کاتژمێر 07:00ی بەیانیی ئەمڕۆوە دەستیان بە هێرشەکانیان کردووەتەوە و لە ئاسمان، زەوی و دەریاوە پێگەی گرووپە چەکدارەکانیان لە باکوور و باشووری غەززە کردووەتە ئامانج. هاوکات بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، "لە تۆڵەی کردنە ئامانجی خەڵکی سڤیل"، چەند پێگەیەکی ئیسرائیلیان بە هاوەن کردوونەتە ئامانج و بە مووشەکیش شاری سدیرۆتیان بۆردوومان کردووە. لەو بارەیەوە ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، لەسەر ئیسرائیل پێویستە هەنگاوی کاریگەرتر بگرێتە بەر بۆ پاراستنی گیانی گاوڵاتیانی سیڤیل، بە تایبەتی لەو ناوچانەی غەززە کە هاوڵاتیانی تێدا ماوەتەوە. لە ئاگربەستە حەوت رۆژییەکەی نێوان ئیسرائیل و حەماسدا، 105 بارمتەی ئیسرائیلی و بیانی ئازادکران و لە بەرامبەریشدا 240 زیندانیی فەلەستینی لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکران؛ هەروەها 750 بارهەڵگری هاوکاری چوونە نێو غەززە.
هاوڵاتی بەرپرسێكی باڵای وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا ئاشكرایكردووە، ئەمریكا ئامادەیە بۆ سەپاندنی سزا بەسەر ئەو كەسانەی ئاسانكاری دەكەن بەپێدانی ڤیزای وڵاتەكەی بۆ ئەو توندڕەوە جولەكانەی تێوەگلاون لەتوندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان لەكەناری خۆرئاوای فەلەستین. سەرچاوەیەكی باڵای دیپلۆماسی ئەمریكا ئاشكرایكردووە ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ئەمریكا ڕۆژی پێنج شەممەی ڕابردوو لەمیانی دیداری لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل ئەو هۆشدارییەی گەیاندووە. وەك ئەو سەرچاوە ئەمریكییە دەڵێت: بلینكن وتوویەتی ڕەنگە هەفتەی داهاتوو ئەو سزایانە ڕابگەیەنێت كە هەركەسێك دەگرێتەوە كە هاوكاری توندڕەوە جولەكەكانی كردووە لەپێدانی ڤیزای ئەمریكا، ئەگەر تێوەگلابن لەتوندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان. بەڵام سەرچاوە ئەمریكیەكە ئەو كەسانەی دیارینەكردووە كە ئەگەر ئەمریكا سزاكە ڕابگەیەنێت سزاكان دەیانگرێتەوە، لەوانەش چەند بەرپرسێكی ئیسرائیلی كە لەلایەن بەشێك لەكۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و فەلەستینیەكان بەبەكارهێنانی توندوتیژی دژ بە فەلەستینیەكان تۆمەتبار دەكرێن. دوێنێ پێنج شەممە ئەنتۆنی بلینكن هۆشداری دایە ئیسرائیل كە توندڕەوە جولەكەكان بەكارنەهێنێت بۆ دژایەتی كردنی خەڵكی كەرتی ڕۆژئاوای فەلەستین، لەكاتێكدا توندوتیژی نێوان فەلەستینیەكان و ئیسرائیلیەكان لەكاتی سەرهەڵدانی شەڕی نێوان سوپای ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لە حەوتی ئۆكتۆبەرەوە زیادیكردووە. پێشتریش ئەمریكا سەركۆنەی ئەو كردەوە توندوتیژیانەی كرد كە لەلایەن توندڕەوە ئیسرائیلیەكانەوە دژ بە هاوڵاتیانی فەلەستینی ئەنجام دەدرێت، داواشی كرد سنورێك بۆ ئەو كردەوانە دابنرێت. وەزیری دەرەوەی ئەمریكا لەوبارەیەوە لەكۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا پێنج شەممەی ڕابردوو وتی:"چاوەڕێ دەكەین حكومەتی ئیسرائیل پلانی هەبێت بۆ ڕێگریكردن لەو توندوتیژیانە"، بەڵام لەهەمانكاتدا وتیشی "خۆمان بەدوای پلانی جێگرەوە دەگەڕێین بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو توندوتیژیانە.
هاوڵاتی له‌چوارچێوه‌ی رێككه‌وتنی ئاڵوگۆڕی دیله‌كان له نێوان ئیسرائیل و بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماس، ژماره‌یه‌ك گیراوی دیكه‌ی فه‌ڵه‌ستینی ئازادكران و گه‌یشتنه‌وه غه‌ززه. نووسینگەی، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، ئەمشەو سێشەممە،حەماس 12 بارمتە و ئیسرائیل 30 بەندکراوی فەلەستینی ئازاد کرد. لە ڕاگەیەندراوەکەشدا هاتووە،بارمتەکان گەیشتوونەتەوە نێو خاکی ئیسرائیل، کە 10یان ئیسرائیلین و دووانیان تایلاندین. هاوکات، ماجد ئەنساری، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر رایگەیاند، 30 بەندکراوی فەلەستینی لەلایەن ئیسرائیلەوە ئازادکراون. راشیگەیاند، "ئازادکراوەکان 15یان منداڵن و 15ـی دیکەیان ژنن". رۆژی 24-11-2023، رێککەوتنی چوار رۆژەی نێوان حەماس و ئیسرائیل بە نێوەندگیریی قەتەر و میسر دەستیپێکرد وبە گشتی لە دوای راگەیاندنی ئاگربەستەوە، تاوەکو ئێستا حەماس 81 بارمتەی ئیسرائیلی و بیانی ئازادکردوون و لە بەرامبەردا ئیسرائیل 180 بەندکراوی فەلەستینی ئازادکردووە.
هاوڵاتی دوای ئەوەی لە هندستان لە کاتی دروستکردنی تونێلێکدا کۆنکریت و داروبەردی شوێنەکە بەسەریاندا رووخا و 41 کەس لە ژێرەوە گیریان خوارد، دوای ١٧ ڕۆژ توانرا ڕزگاربکرێن. چەند رۆژێک بوو تیمێکی ئەندازیاری خەریکی هەڵکەندنی تونێلی سیلکیارا لە ویلایەتی ئوترەخان لە هیندستان بوون، بەڵام لە 12-11-2023 کاتێک ویستیان بۆرییەکی ستیل لە قووڵایی 57 مەتر جێگیربکەن، کۆنکریت و داروبەردی شوێنەکە بەسەریاندا رووخا و 41 کەس لە ژێرەوە گیریان خوارد. ئەو 41 کەسە لە شوێنێکی کراوەدا گیریان خواردبوو؛ خواردن، ئاو، ئۆکسجین و دەرمانیان لە رێگەی بۆرییەکەوە پێدەدرا. رۆژی سێشەممە 21-11-2023، هێزەکانی بەرگریی شارستانی لە رێگەی بۆرییەکەوە کامێرایەکیان ناردە ژوورەوە و توانییان ئەو 41 کەسە ببینن. لە ڤیدیۆکە دەرکەوت کە هەموویان زیندوون و لە شوێنێکی کراوەدا گیریان خواردووە کە 8.5 مەتر بەرزە و نزیکەی دوو کیلۆمەتر درێژە. دوای بەردەوام کارکردنی تیمەکانی رزگارکردن بۆ ماوەی 17 رۆژ بە بەردەوامی ئەمڕۆ سێشەممە، 28-11-2023، دواجار توانییان یەک بە یەک رزگاریان بکەن. ئەندازیارانی پرۆژەکە دەڵێن، کێشەی سەرەکی خاویی پرۆسەکە ئەوەبوو، بەهۆی سەختیی شوێنەکە ئامێرە گەورەکانی هەڵکەندن لەکاردەکەوتن. هەندێکجاریش لە ئەنجامی هەڵکەندن، داروبەردی زیاتر بەردەبوونەوە و کارەکەی قورستر دەکرد. پرۆژەی ئەو تونێلە یەکێکە لە پلانەکانی نارێندرا مۆدی، سەرۆکوەزیرانی هیندستان بۆ کەمکردنەوەی ماوەی نێوان هەندێک ناوچەی گەشتیاری و زیادکردنی دەستڕاگەیشتن بە هەندێک ناوچەی ستراتیژیی سنووری نێوان هیندستان و چین.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی قه‌ته‌ر رایگه‌یاند لایه‌نه ناكۆكه‌كانی ناو شه‌ڕی غه‌ززه گه‌یشتونه‌ته رێككه‌وتن بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ئاگربه‌ستی مرۆیی. ماجد بن محه‌مه‌د ئه‌نساری، وته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی قه‌ته‌ر ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه له به‌یاننامه‌یه‌كدا رایگه‌یاند: له‌چوارچێوه‌ی نێوه‌ندگیریی به‌رده‌وام له‌نێوان ئیسرائیل و بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماس، گه‌یشتینه رێككه‌وتن بۆ درێژكردنه‌وه‌ی ئاگربه‌ستی بۆ دوو رۆژی دیكه له كه‌رتی غه‌ززه. هاوكات بزوتنه‌وه‌ی حه‌ماس درێژكردنه‌وه‌ی ئاگربه‌سته‌كه‌ی پشتڕاستكرده‌وه‌و رایگه‌یاند دوای گفتوگۆكردنیان له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی میسر و قه‌ته‌ر، رێككه‌وتون به هه‌مان مه‌رجه‌كانی ئاگربه‌ستی پێشوو، دوو رۆژی دیكه ئاگربه‌سته‌كه درێژ بكه‌نه‌وه. تاوەکو ئێستا ناوەڕۆکی رێککەوتنەکە بڵاونەکراوەتەوە و نازاندرێت لەبەرامبەر راگەیاندنی ئاگربەستەکە چەند بارمتەی ئیسرائیلی و چەند بەندکراوی فەلەستینی ئازاد دەکرێن. رۆژی ٢٤ب ئەم مانگە بەنێوەندگیری قەتەرو میسر و ئەمریکا ڕێککەوتنی چوار رۆژە کرا لە نێوان حەماس و ئیسرائیل بۆئەوەى دیلەکان ئاڵوگۆڕ بکرێن و هاوکاری مرۆیی بچێتە غەزە. لە گرووپی یەکەمدا حەماس ٢٥ دیلی ئازادکرد و ئیسرائیلیش ٤٢ بەندکراوی ئازاد کرد، شەوی ٢٥ تشرینی دووەم بزووتنەوەی حەماس دووەم گرووپی دیلە ئیسرائیلی و بیانییەکانیان ئازادکرد کە ١٢ کەس بوون، ئیسرائیلیش لەگرووپی دووەمدا دووبارە ٤٠ بەندکراوی دیکەی فەلەستینی ئازادکرد. دوێنێش ٢٦ تشرینی دووەم هەردوولا کۆمەڵەی سێیەمی دیلەکان ئاڵوگۆڕکران. بە گشتی لە دوای راگەیاندنی ئاگربەستەکەوە، تاوەکو ئێستا حەماس ٥٨ دیلی ئیسرائیلی و بیانی ئازادکردوون و لە بەرامبەردا ئیسرائیل ١٥٠ بەندکراوی فەلەستینی ئازادکردووە.
هاوڵاتی نووسینگەی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، لیستی ناوی سێهەمین گرووپ لەو بارمتانەی کە بڕیارە ئەمڕۆ یەکشەممە ٢٦ی تشرینی دووهەم ئازاد بکرێن گەیشتۆتە دەستمان. نووسینگەی بێنیامین نتانیاهۆ لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس ( تویتەر) رایگەیاند: " بەرپرسە ئەمنییەکان خەریکی تاوتوێکردنی ئەو لیستەن و بنەماڵەی ئەو کەسانەی کە بڕیارە ئازیزەکانیان ئازاد بکرێن، ئاگادار کراونەتەوە". سی ئێن ئێن و تایمزی ئیسرائیل لە زمانی بەرپرسانی ئیسرائیلیەوە رایانگەیاند ، دەوڵەتی ئیسرائیل ئەم لیستەی لە رێگای دەوڵەتی قەتەرەوە کە نێوانگیرە لەم ناکۆکییەدا، گەیشتۆتە دەست. ئەمڕۆ یەکشەممە سێهەمین رۆژە لەو ئاگربەستە کاتییە ٤ رۆژەییەی کە بە نێوانگیری ئەمریکا و قەتەر جێبەجێکرا لە نێوان ئیسرائیل و حاماسدا. لەم پەیوەندەدا وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر بەرەبەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە هیوای خواست لەگەڵ ئازادبوونی ژمارەیەکی زۆرتر لە بارمتەکان، ماوەی راگرتنی جەنگ درێژ بکرێتەوە. تا ئێستا ٢٦ بارمتەی ئیسرائیلی و ٧٨ زیندانی فەلەستینی ئازاد کراون. تەواوی رێککەوتنەکە ئاگربەستێکی چوار رۆژییە لەگەڵ رێدان بە چوونە ناوەوەی بارهەڵگری هاوکارییە مرۆییەکان بۆ کەرتی غەززە و ئاڵوگۆڕی 50 بارمتەی ئیسرائیلی لەبەرامبەر 150 زیندانی فەڵەستینی.
هاوڵاتی بزوتنەوەی حەماس 24 بارمتەیان ئازادکرد و لە ناویاندا 10 کرێکاری تایلەندی تێدایە، لە بەرامبەردا ئیسرائیل 39 بارمتەی فەڵەستینی ئازادکرد، ئازادکردنی 10 کرێکارە تایلەندییەکەش بە رێککەوتنێکی جیاواز کراوە. لە چوارچێوەی ئاگربەستی چوار رۆژەی نێوانیان، ئەمڕۆ حەماس 13 ژن و منداڵی بارمتەی ئیسرائیلی ئازاد کرد. لە بەرامبەردا، ئیسرائیلیش 39 بەندکراوی فەلەستینی ئازاد کرد. بارمتەکان لە لایەن حەماسەوە رادەستی رێکخراوی خاچی سووری نێودەوڵەتی کران بۆ ئەوەی لە دەروازەی رەفەحی نێوان غەززە و میسرەوە بگوازرێنەوە بۆ دەروازەی عەوجەی نێوان میسر و ئیسرائیل و لەوێوە بە هێلیکۆپتەر بگوازرێنەوە نەخۆشخانەی شەمیر لە تەلئەڤیڤ. 39 بەندکراوەکانی فەلەستینیش لە کەرتی خۆرئاواوە ئیسرائیل ئازادی کردن. هاوکات، ماجد ئەنساری، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی قەتەر رایگەیاند، لەو 24 بارمتە ئازادکراوە، 13یان ئیسرائیلین، 10یان تایلاندین و یەکێکیان فلیپینیە. لەلایەکی دیکەوە ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، ئازادکردنی کرێکارە تایلەندییەکان بە رێککەوتنی جیاواز لە نێوان بزوتنەوەی حەماس و قەتەر و میسر کراوە. هاوکات، دەروازەی رەفەح بە رووی بارهەڵگری یارمەتیی مرۆییدا کرایەوە و چاوەڕێ دەکرێت هەر ئەمڕۆ 200 بارهەڵگر بچنە نێو غەززە. ئەمەشلەکاتێکدایە هه‌ر ئه‌مڕۆ یواڤ گالانت، وەزیری بەرگریی ئیسرائیل رایگەیاند، "شەڕ بۆ ماوەیەکی کورت دەوەستێت و دواتر بە هەموو هێزی سەربازیمانەوە دەست بە ئۆپەراسیۆن دەکەینەوە." وتیشی، "تا ئامانجەکانمان بەدەستنەهێنین، ناوەستین." ەپێی دوایین ئامارەکان، لە سەرەتای جەنگی نێوان حەماس و ئیسرائیلەوە تا ئێستا 14 هەزار و 854 کەس لە کەرتی غەززە گیانیان لەدەستداوە کە زیاتر لە شەش هەزار و 150 کەسیان منداڵن و نزیکەی چوار هەزاریشیان ژنن.
هاوڵاتی ئه‌ڤیچای ئه‌درایی، وته‌بێژی سوپای ئیسرائیل ئه‌مڕۆ هه‌ینی په‌یامێكی ئاڕاسته‌ی دانیشتوانی كه‌رتی غه‌ززه كرد و ڕایگه‌یاند، هێشتا شه‌ڕ كۆتایی نه‌هاتوه، جێبه‌جێكردنی ئاگربه‌ست بۆ مه‌به‌ستی مرۆیی به شێوه‌یه‌كی كاتی دێت. دەشڵێت، ناوچه‌ی باكوری كه‌رتی غه‌ززه ناوچه‌یه‌كی شه‌ڕی مه‌ترسیداره و جوڵه به‌ده‌وریدا قه‌ده‌غه‌یه، بۆ سه‌لامه‌تیتان ده‌بێت له ناوچه‌ی مرۆیی له باشوری ستریپ بمێننه‌وه. سەبارەت بە گەڕانەوەی بەشێکی ئاوارەکان بۆ کەرتی باکوری غەززە وته‌بێژی سوپای ئیسرائیل دەڵێت، "ته‌نیا هاتووچۆ بۆ چوونه باشووری غه‌ززه رێگه‌پێدراوه، به‌هیچ شێوه‌یه‌ك گه‌ڕانه‌وه بۆ باكوور رێگه‌پێدراو نییه. ئه‌مڕۆ (هه‌ینی 24ـی تشرینی دووه‌می 2023) ئاگربه‌ستی نێوان ئیسرائیل و حه‌ماس ده‌ستیپێكرد و بڕیاره چوار رۆژ بخایه‌نێت. ئەم ئاگربەستە کاتییە رۆژی چوارشه‌ممه له كه‌رتی غه‌ززه به نێوه‌ندگیری میسر و قه‌ته‌ر و ئه‌مریكا، به‌مه‌به‌ستی ئاڵوگۆڕی دیل و ده‌ستبه‌سه‌ركراوان له نێوان هه‌ردولا و هاتنه ناوه‌وه‌ی یارمه‌تییه مرۆییه‌كان بۆ ناو كه‌رتی غه‌ززه ئه‌نجامدرا، هاوکات چونەژورەوەی بارهەڵگرەکانی هاوکارییە مرۆییەکان دەستیان بە چوونە ژورەوە کردووە بۆ ناو ئە کەرتە. دوێنێ پێنجشەممەش نووسینگەی راگەیاندنی حکومی لە غەززە ئاشکراشی كرد، ژمارەی کوژراوان لە کەرتی غەززە، به‌هۆی هێرشه‌كانی ئیسرائیل گەیشتە 14 هەزار و 854 کەس، هەروەها لە نێو کوژراوەکاندا شەش هەزار و 150 منداڵ و چوار هەزاریش ئافرەتن. نووسینگەی راگەیاندنی حکومی لە غەززە ئاماژەی به‌وه‌ش كردبوو، ژمارەی بریندارەکان بۆ زیاتر لە 36 هەزار کەس بەرزبووەوە، کە سێ بەشیان ژن و منداڵن و، زیاتر لە حەوت هەزار کەس بەهۆی هێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە بێ سەروشوێنن
.jfif)
