.jpeg)
هاوڵاتی لەنزیك بارەگای "كۆنگرێس" لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریكا، ژمارەیەك لەچالاكوانانی بزوتنەوەی IfNotNow خۆپیشاندانیان ئەنجامدا و داوای ڕاگرتنی شەڕیان لەغەززەی فەڵەستین كرد، بەلاًم پۆلیس ڕووبەڕوویان بوویەوە و بەهۆیەوە 90 كەس برینداربوون. ئەو بزوتنەوەیە ڕایگەیاندووە خۆپیشاندەران، یەكێك لەدەروازەكانی پارتی دیموكراتی ئەمریكایان داخستووە و ویستوویانە بچنە ناو بیناكەوە، بەڵام پۆلیسی ئەمریكا هێرشی كردووەتە سەریان. لەلایەن خۆشیەوە پۆلیسی كۆنگرێس ئەوەی ئاشكراكردووە خۆپیشاندەران ژمارەیان نزیكەی 200 كەس بووە و بەنایاسایی چالاكیەكەیان ڕێكخستووە. پۆلیسی كۆنگرێس ئەوەشی خستوەتەڕوو بەهۆی ئاڵۆزیەكانەوە شەش پۆلیسیان برینداربوون و یەكێكیش لەخۆپیشاندەران بەهۆی ئەوەی هێرشیكردووەتە سەر پۆلیس دەستگیركراوە.
هەناو بابە رەسوڵ رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانیا بڵاویكردەوە، حكومەتی بەریتانیا پلانی هەیە هەر پەنابەرێكی كورد بەنایاسایی روو لەبەریتانیا بكات راستەوخۆ رەوانەی عێراقی بكاتەوە بەهۆی ئەوەی بەنیازە عێراق بخاتە لسیتی ئەو وڵاتانەی كە «سەلامەتن، فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراقیش پشتڕاستیدەكاتەوە كەحكومەتی عێراق و هەرێم رێككەوتنیان كردووە لەوبارەیەوە. رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی لەڕاپۆرتێكیدا باس لەوەدەكات كەحكومەتی بەریتانیا بەنیازە هەریەك لەوڵاتانی توركیا، میسر، عێراق بخاتە لیستی ئەو وڵاتانەوە كە «سەلامەتن» بەمەش رێكارەكان بۆ وەزارەتی كۆچی بەریتانیا ئاسان دەكات تاهەر پەنابەرێك روو لەبەریتانیا بكات دەستبەجێ دیپۆرتی بكەنەوە، ئەم پلانەش وەك بژاردەی دووەم سەیر دەكرێت لەحاڵەتی سەرنەگرتنی پلانی ناردنی كۆچبەران بۆ رواندا كەبڕیارە ئەم هەفتەیە دادگای باڵای بەریتانیا كۆبوونەوەی لەسەر بكات. بەپێی ئاماری ئەنجومەنی پەنابەران، ژمارەی كۆچبەرانی ئەو سێ وڵاتە لەمساڵدا تا كۆتایی ئابی، چوار هەزار كەس بوون كە روویان لەبەریتانیا كردووە. لەئامارەكەدا هاتووە كە لەسەرەتای ئەمساڵەوە تاكۆتایی مانگی ئاب، هەزارو 774 كۆچبەری بە نایاسایی لەڕێگەی نۆكەندی ئینگلیزەوە چوونەتە نێو بەریتانیا. رۆژنامەی تەلەگراف دەشڵێت، وەزارەتی كۆچ (هۆم ئۆفیس) لەلایەن حكومەتی بەریتانیاوە داوای لێكراوە لێكۆڵێنەوە لەئاسانی ئەو كارە بكات كەناردنەوەی كۆچبەرانی عێراقییە بە رەچاوكردنی ئەوەی كە 80%ی ئەو عێراقییانەی داوای مافی پەنابەرێتییان كردووەو داواكانیان رەتكراوەتەوە كوردن. رۆژنامەكە باس لەوەش دەكات، رۆبێرت یەنریك، وەزیری كۆچبەرانی بەریتانیا، لەكۆبوونەوەیەكدا لەبارەی ئەو پرسەوە گفتوگۆی لەگەڵ سەفین دزەیی، بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان كردووە. لەلایەن خۆشیەوە نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبەریتانیا رۆژی 11-8-2023 بڵاویكردەوە: لەسەر بانگهێشتنامەی فەرمی حكومەتی بەریتانیا، رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان گەیشتە بەریتانیاو لەسێ رۆژی سەردانەكەیەدا بەیاوەری كاروان جمال تاهیر نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لەبەریتانیا ژمارەیەك دیداری لەگەڵ كاربەدەستانی ئەو وڵاتەو فەرمانگە پەیوەندیدارەكان لەحكومەتی بەریتانیا ئەنجامدا. نوێنەرایەتی حكومەتی هەرێم ئەوەشی خستووەتەڕوو: هەر لەوەزارەتی ناوخۆی بەریتانیا ، رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان لەلایەن رۆبەرت جێنریك وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی بەریتانیا پێشوازی لێكرا، لەدیدارەكەدا گفتوگۆ دەربارەی پەیوەندییە دولایەنەكانی هەرێمی كوردستان و بەریتانیا جەختی لێكرایەوە كە دەبێت بەهێزتربكرێن و تیشك خرایەسەر ئاستەنگییەكانی كەهۆكارن بۆ دروستبوونی ناسەقامگیری ئەمنی و ئابووری و هەردوولا كۆكبوون لەسەر ئەوەی كەدەبێت هەوڵەكان چڕبكرێنەوە بۆ چارەسەركردنی هۆكارە ریشەییەكانی گرفتەكان و لەسەرچاوەوە چارەسەربكرێن. هاوڵاتی پەیوەندی بەچەند بەرپرسێكی وەزارەتی ناوخۆی هەرێمەوە كرد سەبارەت بەپرسی ناردنەوەی پەنابەرانی كورد لەبەریتانیا، بەڵام ئامادەنەبوون لەوبارەیەوە لێدوان بدەن. لەلایەن خۆیەوە دەشتی جەمال، سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ئەو رێككەوتننامەیەی نێوان حكومەتی عێراق و بەریتانیا شتێكی نوێ نییە، بەڵكو لەچەندساڵی رابردوودا واژۆ كراوە، حكومەتی هەرێمی كوردستانیش لەدوای سەردانی بۆ بەریتانیا و دانیشتنی لەگەڵ وەزیری ناوخۆی پێشووی بەریتانیا ئامادەسازییان كرد بۆ بەڕێوەچوونی رێككەوتنەكە». وتیشی:»لە2022 دا توانیمان بەر بەو رێككەوتنە بگرین لەمانگی شەشی ئەو ساڵەدا ویستیان زیاتر لە 35 پەنابەر بنێرنەوە بۆ هەرێم بەڵام رێگریمان لێكرد بەپشتیوانی چەند پەرلەمانتارێك، دواتریش توانیمان ژمارەیەكیان لەزیندان بهێنینە دەرەوە، وەكو فیدراسیۆنی پەنابەران لەنزیكەوە ئاگاداری دۆخیانین لەئێستادا هیچ پەنابەرێك نەگیراوە بۆ دیپۆرتكردنەوەو حاڵەتێكی واش هەبێت ئێمە دەست بەكاری خۆمان دەكەین». سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق دەشڵێـت:»بەهۆی ئەو فشارو ناڕەزایەتیانەی بەهۆی جەنگی غەززەوە دروستبووە وەزیری ناوخۆی بەریتانیا لەكارەكەی دوورخرایەوە، بەڵام ئەمڕۆ دادگای باڵای شاهانەی بەریتانیا ئەو بڕیارەی پێشتر رەتكرایەوە بۆ ناردنی پەنابەران بۆ رواندا جارێكی دیكە پێیدا دەچێتەوە، لەوبارەیەوە خۆپیشاندانمان دەستپێكردووە، تا فشار بكەین ئەو هەوڵانەی بەبەردەوامی دەدرێن بۆ دیپۆرتی پەنابەران شكستی پێبهێنین». سكرتێری فیدراسیۆنی سەرتاسەری پەنابەرانی عێراق، بۆ رێككەوتنی نێوان بەریتانیاو عێراق بەڵگەی ئەوە دەهێنێتەوە، كە لە 6-4-2022 تۆم پیرس وەزیری دادو كاروباری كۆچ و پەنابەری نایاسایی نامەیەكی ئاڕاستەی نزار خەیروڵا جێگری وەزیری دەرەوەی عێراق كردووەو سوپاسی كردووە لەگەیشتن بەڕێككەوتن سەبارەت بەناردنەوەی پەنابەران. لەنامەكەدا هاتووە:» سوپاس بۆ رێككەوتن لەسەر پێدانی دۆكیومێنت و ناسنامە كەیارمەتی دەدات لەزاڵبوون بەسەر هەر كۆسپ و تەگەرەیەكی ترانزێت (پەڕینەوە) لەبەغدا». دەشتی جەمال لەوبارەیەوە دەڵێت:»ئەمە كارێكی نایاسایی و هاوكات تاوانێكی گەورەیە بەرامبەر چارەنووسی دەیان پەنابەر كەبەرهەمی داسەپاندنی هەلومەرجێكی ئەوپەڕی نامرۆڤانەیە لەسەركوت و بێكاری و نەبوونی خزمەتگوزاری و بێ مافی و لەدەرەوەش دەست لەیەخەی پەنابەران ناكەنەوەو كردوویانن بەوەرەقەیەكی سیاسی و ئابووری لەپێناو قازانج و بەرژەوەندیەكانیان».
هاوڵاتی ئاژانسی فریاگوزاری و کارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەرانی فەڵەستین هۆشداری ده‌دات له وه‌ستانی خزمه‌تگوزارییه مرۆییه‌كان له ماوه‌ی ٤٨ كاتژمێری داهاتوو به‌هۆی ڕێگه‌نه‌دان به گه‌یشتنی سووته‌مه‌نی بۆ غه‌زه، دەشڵێت: ملیۆنێك و شه‌ش سه‌د هه‌زار كه‌س ئاواره بوون و ئه‌و ٨٠٠ هه‌زاره‌ی له كه‌رته‌كه ماونه‌ته‌وه، سه‌رجه‌میان به ته‌واوه‌تی پشت به هاوكارییه مرۆییه‌كان ده‌به‌ستن بۆ به‌رده‌وامیدان به ژیان. ئه‌مڕۆ دوشەممە تۆماس وایت، به‌ڕێوه‌به‌ری ئاژانسی فریاگوزاری و کارەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەرانی فەڵەستین (ئۆنروا) هۆشداری دا له وه‌ستانی خزمه‌تگوزارییه مرۆییه‌كان له ماوه‌ی ٤٨ كاتژمێری داهاتوو به‌هۆی رێگه‌نه‌دان به گه‌یشتنی سووته‌مه‌نی بۆ غه‌زه. وتیشی، به‌یانی ئه‌مڕۆ دوو كۆنتراكته‌ری سه‌ره‌كی كه كار بۆ ئۆنروا ده‌كه‌ن، كاره‌كانیان راگرتووه و سووته‌مه‌نیان نه‌ماوه، ئه‌مه‌ش وا ده‌كات ٢٠٠ هه‌زار كه‌س له كه‌رتی غه‌زه له ئاوی خواردنه‌وه بێبه‌ش بن. ڕوونیشیکردەوە، له كۆی دوو ملیۆن و ٤٠٠ هه‌زار هاوڵاتیی كه‌رتی غه‌زه، ملیۆنێك و شه‌ش سه‌د هه‌زار كه‌س ئاواره بوون و ئه‌و ٨٠٠ هه‌زاره‌ی له كه‌رته‌كه ماونه‌ته‌وه، سه‌رجه‌میان به ته‌واوه‌تی پشت به هاوكارییه مرۆییه‌كان ده‌به‌ستن بۆ به‌رده‌وامیدان به ژیان. هاوکات وەزارەتی تەندروستی غەززە بڵاویكرده‌وه، ژمارەی کوژراوان به‌هۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆسه‌ر كه‌رتی غه‌ززه، گەیشته ١١ هەزار و ٢٤٠ کەس، كه ٤٦٣٠ منداڵ و ٣١٣٠ ئافرەتن هاوکات بە گوێرەی ئامارەکانی کاربەدەستانی غەززە بڵاویانکردۆتەوە تاكو ئێستا ٥١ رۆژنامەنووس و٢١ کارمەندی بەرگری شارستانی کوژراون. هەروەها له بۆردومانەکانی ئیسرائیل ١٩٨ کارمەندی تەندروستی کوژراون، وێڕای ئه‌وه‌ی كه ٩٤ باڵه‌خانه‌ی حکومی، ٢٥٣ قوتابخانه، ٧١ مزگەوت و ٣ كڵێسا وێران بوونه. لە٧ی ئۆکتۆبەر بزووتنەوەی حەماس هێرشی کردە سەر ئیسرائیل و زیاتر لە هەزار و ٤٠٠ ئیسرائیلی کوژران، لەبەرامبەردا ئیسرائیل بە چڕی بۆردومانی کەرتی غەززەی کرد، کە تاكو ئێستا زیاتر لە ١١ هەزار کەس کوژراون و نزیکەی ٢٨ هەزار کەسیش بریندار بوون.
هاوڵاتی رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانیا بڵاویکردەوە، حکومەتی بەریتانیا پلانی هەیە هەر پەنابەرێکی کورد بە نایاسایی روو لە بەریتانیا بکات راستەوخۆ رەوانەی عێراقی بکاتەوە بەهۆی ئەوەی بەنیازە عێراق بخاتە لسیتی ئەو وڵاتانەی کە "سەلامەتن." رۆژنامەی تەلەگرافی بەریتانی لە راپۆرتێکیدا باس لەوە دەکات کە حکومەتی بەریتانیا بەنیازە هەر یەک لە وڵاتانی تورکیا، میسر، عێراق بخاتە لیستی ئەو وڵاتانەوە کە "سەلامەتن" بەمەش رێکارەکان بۆ وەزارەتی کۆچی بەریتانیا ئاسان دەکات تا هەر پەنابەرێک روو لە بەریتانیا بکات دەستبەجێ دیپۆرتی بکەنەوە. بەپێی رۆژنامەکە، ئەم پلانە وەک بژاردەی دووەم سەیر دەکرێت لە حاڵەتی سەرنەگرتنی پلانی ناردنی کۆچبەران بۆ رواندا کە بڕیارە ئەم هەفتەیە دادگای باڵای بەریتانیا کۆبوونەوەی لەسەر بکات. بەپێی ئاماری ئەنجومەنی پەنابەران، ژمارەی کۆچبەرانی ئەو سێ وڵاتە لەمساڵدا تا کۆتایی ئابی، چوار هەزار کەس بوون کە روویان لە بەریتانیا کردووە. لە ئامارەکەدا هاتووە کە لە سەرەتایی ئەمساڵەوە تا کۆتایی مانگی ئاب، هەزار و 774 کۆچبەری بە نایاسایی لە رێگەی نۆکەندی ئینگلیزەوە چوونەتە نێو بەریتانیا. رۆژنامەی تەلەگراف دەڵێت، وەزارەتی کۆچ (هۆم ئۆفیس) لەلایەن حکومەتی بەریتانیاوە داوای لێکراوە لێکۆڵێنەوە لە ئاسانی ئەو کارە بکات کە ناردنەوەی کۆچبەرانی عێراقییە بە رەچاوکردنی ئەوەی کە 80%ی ئەو عێراقییانەی داوای مافی پەنابەرێتییان کردووە و داواکانیان رەتکراوەتەوە کوردن. رۆژنامەکە باس لەوەش دەکات، رۆبێرت یەنریک، وەزیری کۆچبەرانی بەریتانیا، لە کۆبوونەوەیەکدا لەبارەی ئەو پرسەوە گفتوگۆی لەگەڵ سەفین دزەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێمی کوردستان کردووە.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا لە بڕیارێکدا وەزیری ناوخۆی وڵاتەکەی لە پۆستەکەی دوورخستەوە بەهۆی ئەوەی رەخنەی لە پۆلیسی بەریتانیا گرتبوو لەسەر خۆپیشاندانەکانی لەندەن کە بۆ پشتگیریکردن لە فەڵەستین رێکخرابوون. ئەمڕۆ میدیاکانی بەریتانیا بڵاویانکردەوە کە ریشی سوناک داوای لە سوێلا برەیڤەرمان، وەزیری ناوخۆی وڵاتەکەی کردووە لە پۆستەکەی دووربکەوێتەوە و ئەو بڕیارەی لەدوای ئەو فشارانە داوە کە لەلایەن ئەندامانی پەرلەمانی ئۆپۆزسیۆن و پارتەکەی خۆیەوە دەکرایە سەری بۆ دوورخستنەوەی برەیڤەرمان. هاوکات برەیڤەرمان هەواڵەکەی بۆ کەناڵی سکای نیوزی بەریتانی پشتڕاستکردەوە و رایگەیاند، "گەورەترین شەرەف بووە کە توانیومە وەک وەزیری ناوخۆ خزمەتی وڵاتەکەم بکەم." فشارەکانی سەر سوێلا برەیڤەرمان دوای ئەوە دێت کە هەفتەی رابردوو نوسینێکی بڵاوکردەوە و تێیدا دژی ریشی سوناک لەسەر بابەتی فەڵەستین نوسیبوی و رەخنەی توندی لە پۆلیسی بەریتانیا گرت و بەوە تۆمەتباری کرد کە لایەنداری دەکات لەو خۆپیشاندانانەی بۆ پشتگیریرکردن لە فەڵەستین بەرێوەدەچێت. لەدوای دروستبوونی جەنگ و بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە کە بووەتە هۆی کوژرانی 11 هەزار کەس لە غەززە، هەموو رۆژانێکی شەممە لە لەندەن خۆپیشاندانی فراوان بەرێوە دەچێت و دواین خۆپیشاندان لەم هەفتەیەدا فراوانترین خۆپیشاندان بوو لە وڵاتەکەدا کە نزیکەی ملیۆنێک کەس بەشدارییان تێدا کرد.
هاوڵاتی بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیراینی ئیسرائیل، رایگەیاند بەهیچ شێوەیەک ئاگربەست رانەگەیەنن و تەنانەت بۆ لەناوبردنی حەماس دژی هەموو جیهان دەوەستن. لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا بنیامین ناتانیاهۆ لەسەر داواکاری ئاگربەست کە چەند رۆژێکە لەلایەن چەندین وڵاتەوە داوا دەکرێت وتی، "هیچ ئاگربەستێک نابێت هەتا بارمتەکان نەگەڕێنەوە، ئێمە تا ئەرکەکەمان کۆتایی نەیەت ناوەستین، هیچ جێگرەوەیک بۆ سەرکەوتن نییە، ئێمە حەماس تێکدەشکێنین و بارمتەکانمان دەگەڕێنینەوە." لە چەند رۆژی رابردوودا فشارێکی نێودەولەتی لەسەر ئیسرائیل دروستبووە بۆ راگەیاندنی ئاگربەست بەتایبەتی کاتێک کە بەهۆی بۆردومانی وڵاتەکەوە زیاتر لە 11 هەزار کەس لە غەززە کوژراون. هەرچەندە ئەمریکا پشتیوانی سەرسەختی ئیسرائیلە بەڵام دوێنێ هەیینی ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، نەیشاردەوە کە "مەدەنی زۆر زۆر لە غەززە کوژراون." هاوکات ئەمڕۆ شەممە ئیمانیۆل ماکرۆن، سەرۆکی فەرەنسا، داوای ئاگربەستی لە ئیسرائیل کرد و رایگەیاند "ئەمڕۆ خەڵکی مەدەنی بۆردومان دەکرێن، ئەم ژن و منداڵ و خەڵکە بەتەمەنانە بۆردومان دەکرێن و دەکوژرێن، ئەمە هیچ هۆکار و شەرعیەتێکی نییە." ئەمڕۆ لە لوتکەی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەب لە ریازی پایتەختی سعودیە کە بە بەشداری 57 وڵات بەرێوەچوو بەیاننامەیەکی هاوبەش بڵاوکرایەوە و تێیدا داوای کۆتایهێنان بە بۆردومان و گەماردۆدانی غەززە کرا لەگەڵ گەمارۆ خستەنەسەر فرۆشتنی چەک بە ئیسرائیل و راگەیاندنی ئاگربەست. ناتانیاهۆ لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکەیدا وەڵامی وڵاتانی ئیسلامی-عەرەبی دایەوە و وتی، "دەبێت دژی حەماس بوەستن، ئەو رێکخراوە تیرۆرستییە تەنها کارەسات و خوێنرشتن و هەژاری بۆ غەززە دەستبەر کردووە." سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل وەڵامی سەرۆکی فەرەنساشی دایەوە و رایگەیاند کە ماکرۆن "هەڵەیەکی ئەخلاقی" کردووە و هیچ فشارێکی نێودەوڵەتی و بەڵگەی هەڵە لەسەر سەربازانی ئیسرائیل کاریگەری ناخاتە سەر مافی ئیسرائیل بۆ بەرگری کردن لەخۆی. لە بەشێکی تری قسەکانیدا بنیامین ناتانیاهۆ وتی، "ئەگەر پێویست بکات دژی هەموو جیهان دەوەستینەوە" لەپێناو لەناوبردنی حەماس.
هاوڵاتی ژمارەی کوژراوان لە غەززە 11 ھەزار کەسی تێپەڕاند کە زیاتر لە نیوەیان ژن و منداڵن و زیاتر لە 27 ھەزار کەسیش برینداربوون، دوو ھەزار و 700 کەسیش لەژێر داروپەردودا ماونەتەوە. ئەمڕۆ هەینی، 10-11-2023، تەندروستیی کەرتی غەززە بڵاویکردەوە، لە رۆژی 7ی تشرینی یەکەمەوە 11 هەزار و 78 کەس لە غەززە لە ئەنجامی هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل کوژراون کە 4506 کەسیان منداڵ بوون. وەک تەندروستیی کەرتی غەززە دەڵێت، هەر لە ئەنجامی هێرشەکانی سوپای ئیسرائیل، تاوەکو ئێستا 27 هەزار و 490 کەس بریندار بوون. ئاماژەی بەوەشکردووە، ژمارەی بێسەروشوێنبووان گەیشتووەتە دوو ھەزار و 700 کەس کە ھەزار و 500 کەسیان منداڵن و تا ئێستا لەژێر داروپەردودا ماونەتەوە. وەزارەتی تەندروستی کەرتی غەززە دەشڵێت، بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە 198 کادری تیمە تەندروستییەکان کوژراون و 53 ئۆتۆمبێلی فریاکەوتنیش تێکشکاون و 135 دامەزراوەی تەندروستیش بە ئامانج گیراون. ئەوەی کە پەیوەندی بە ئیسرائیلەوە هەیە، تاوەکو ئێستا 1400 کەس لەو وڵاتە کوژراون، 7213 کەس برینداربوون و 239 کەسیش بارمتەن و لای چەکدارانی بزووتنەوەی حەماسن لە کەرتی غەززە. جەنگی نێوان چەکدارانی کەرتی غەززە و سوپای ئیسرائیل رۆژی 7-10-2023 دەستی پێکرد، ئەوەش کاتێك چەکدارانی بزووتنەوەی حەماس هێرشیانکردە سەر باشووری ئیسرائیل. هێرشەکە کاردانەوەی تووندی حکومەتی ئیسرائیلی بەدوادا هات.
هاوڵاتی ئاژانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەھاناوەچوون و کارپێکردنی پەنابەرانی فەڵەستین (UNRWA)، بڵاویکردەوە لە ماوەی یەک مانگدا، زیاتر لە 100 کارمەندیان لە کەرتی غەززە، گیانیان لەدەستداوە. سکرتێری گشتیی ئاژانسەکە، فیلیپ لازارینی لە ڕاگەیەندراوێکدا کە لە هەژماری خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە " لە ماوەی یەک مانگدا زیاتر لە ١٠٠ کارمەندی UNRWA لە (کەرتی غەززە) کوژراون. کە دایک و باوک و مامۆستا و پەرستار و پزیشک و تیمی پشتیوانین". هاوکات نیگەرانی خۆی لەبارەی گیانلەدەستدانی کارمەندانی ئاژانسەکە لە غەززە ڕاگەیاند و وتی، ""ئیدی پێویستە شەڕ و پێکدادانەکان بەمەبەستی مرۆیی ڕابگیرێن بۆ ئەوەی ئەم کارەساتە کۆتایی بێت". هاوکات بەپێی ئامارەکان، تا ئێستا لە کەرتی غەززە نزیکەی ١١ ھەزار کەس کوژراون کە چوار ھەزار و ٤١٢ یان منداڵن و ٢٩٠٠ کەسی دیکەشیان لە ژنان پێکھاتوون.
هاوڵاتی سوپای ئیسرائیل ئه‌مڕۆ هه‌ینی ڕایگه‌یاند، له كاردانه‌وه‌یان به‌رامبه‌ر به كردنه ئامانجی شاری ئیلاتی ئیسرائیل هێرشیان كردوه‌ته سه‌ر چه‌ند ناوچه‌یه‌كی سوریا و لوبنان. سوپای ئیسرائیل، ئەمڕۆ هەینی رایگەیاند کە بۆردومانی شوێنی رێکخراوێکیان کرد لەسوریا کە ئامانجیان بەرپەچدانەوەی ئەو هێرشە بوو رۆژی پێنجشەممە لە رێگەی درۆنەوە کرایە سەر قوتابخانەیەکی سەرەتایی لە شاری ئیلاتی باشوری ئیسرائیل. به‌پێی ئاژانسی هه‌واڵی فرانسپرێس، هێرشەکە هیچ زیانێکی گیانی لێ نەکەوتەوە بەڵام حەوت قوتابی بێهۆش بوون دواتر دۆخیان ئاسایی بووە. بەبێ ئەوەی ناوی رێکخراوەکە بهێنێ، سوپای ئیسرائیل لەبەیاننامەیەکدا رایگەیاند: هەر هێرشێک لەسوریاوە بێت ئەو وڵاتە بەرپرسیارێتی هەڵدەگرێت. له‌لایه‌كی دیكه‌شه‌وه، سوپای ئیسرائیل ئاماژه‌ی به‌وه‌دا، به‌رده‌وامه له ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی بۆ له‌ناوبردنی ژێرخانی ڕێكخراوی حزبوڵا له لوبنان، فڕۆكه جه‌نگییه‌كانی بۆردومانی ئامانجه‌كانی ئه‌و رێكخراوه‌یان له‌سه‌ر خاكی لوبنان كردوه، ئه‌مه‌ش له كاردانه‌وه‌ی ته‌قه‌كردن به‌ره‌و ئیسرائیل له ڕۆژدا. لای خۆیه‌وه گروپی حوسیه‌كان ڕایگه‌یاند، ڕۆژی پێنجشه‌ممه هێزه چه‌كداره‌كانمان ژماره‌یه‌ك موشه‌كی بالیستیكیان ئاراسته‌ی ئامانجه هه‌ستیاره جیاوازه‌كانی باشوری ئیسرائیل كرد، له‌نێویاندا ئامانجه سه‌ربازییه‌كانی ناوچه‌ی ئیلات.
هاوڵاتی كۆشكی سپی ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه ڕایگه‌یاند، ئیسرائیل ڕازی بوه رۆژانه بۆ ماوه‌ی چوار كاتژمێر ئاگربه‌ستی مرۆیی له غه‌ززه جێبه‌جێبكات و بڕیاره‌كه‌ش له ئه‌مڕۆوه ده‌ستپێده‌كات. جۆن کێربی، وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکا ڕایگەیاند ، ئیسرائیل ده‌ست ده‌كات به جێبه‌جێكردنی ئاگربه‌ست بۆ ماوه‌ی چوار كاتژمێر له ڕۆژێكدا له باكوری غه‌ززه، دو ڕێڕه‌وی مرۆیی هه‌یه كه ڕێگه به هاوڵاتیان ده‌ده‌ن له شه‌ڕی غه‌ززه هه‌ڵبێن. جۆن کێربی دەشڵێت: یەکەمین ئاگربەست لەمڕۆوە دەکرێت و ڕۆژانە چوار کاتژمێر ئاگربەست دەبێت و سێ کاتژمێر پێش ئەو کاتە ئاگاداری بڵاودەکرێتەوە. كۆشكی سپی پشتڕاستیكرده‌وه، ئه‌مریكا ئامانجی ئه‌وه‌یه كه ڕۆژانه لانیكه‌م 150 بارهه‌ڵگری یارمه‌تی مرۆیی بچێته ناو غه‌ززه‌وه، پێویستیشه به‌مزوانه بارهه‌ڵگری یارمه‌تی زیاتر بچنه ناو غه‌ززه‌وه. ئەوەش لەکاتێدایە، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمەریکا ڕۆژی دوشەممەی ڕابردوو داوای لە نەتەنیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل کرد ڕۆژانە بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک شەڕ بوەستێت. ئیدارەی بایدن ڕایگەیاندوە، ڕێگەیەك دۆزراوەتەوە کە خەڵکی مەدەنی بتوانن هەڵبێن بۆ ناوچەکانی دیکە و وتەبێژی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریکاش لەوبارەیەوە دەڵێت دوو ڕێڕه‌وی مرۆیی هه‌یه کە دەتوانن هاوڵآتیانی مەدەنی بەکاریبێنن. هاوکات لای خۆیەوە، نووسینگەی بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل دەڵێت، "بەبێ ئازادکردنی بارمتەکان، جەنگ ناوەستێت." هەروەها به‌گوێره‌ی دوایین ئاماری وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی غه‌زه، تا ئێستا ژماره‌ی كوژراوان له هێرشه‌كانی سوپای ئیسرائیل بۆ سه‌ر كه‌رتی غه‌ززه گه‌یشتووه‌ته 10 هه‌زار و 812 كه‌س. ئه‌مه‌ش له‌كاتێكدایه، دوای ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی ناوچه‌كانی باكووری غه‌ززه له‌سه‌ر داواكاری ئیسرائیل ناوچه‌كانی به‌ره‌و باشوور چۆڵ كردووه و شه‌پۆلی ئاواره‌بوون به‌رده‌وامه، به‌ڵام ماوه‌ی چه‌ند رۆژێكه ئیسرائیل ناوچەکانی باشووریش بۆردومان ده‌كات، كه پێشتر وه‌ك ناوچه‌ی ئارام بۆ خه‌ڵكی غه‌ززه‌ی دیاریكردبوون.
هاوڵاتی ژنە کوردێک بەناوی هێرۆ مستەفا گارگ وەک باڵیۆزی نوێی ئەمریکا لە قاهیرە دەستبەکاربوو دوای ئەوەی سوێندی یاسایی خوارد. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بڵاویکردەوە کە هێرۆ مستەفا گارگ سوێندنی یاسایی خوارد لەکاتی وەرگرتنی پۆسە نوێیەکەی کە باڵیۆزی ئەمریکایە لە میسر. هێرپ مستەفا گارگ لە وێنەکەدا دەردەکەوێت کە لەگەڵ دوو کچەکەی سوێندی یاسایی دەخوات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا دەڵێت، "باڵیۆزی نوێ سەرکردایەتی باڵیۆزخانەی ئەمریکا دەکات لە قاهیرە لەکاتێکی گرنگیی پەیوەندییە ستراتیجیی و هاوبەشەکانی نیوان میسر و ئەمریکا." هاوکات ئەوەش هاتووە کە باڵیۆز گارگ کار دەکات بۆ "بەرەوپێشبردنی هەوڵە هاوبەشەکانمان بۆ سەقامگیری، ئاسایش و گەشەی ناوچەکە." هێرۆ مستەفا لە مانگی ئازاری ئەمساڵ لەلایەن جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا دەستنیشاکرا بۆ ئەرکە نوێیەکەی. پێشتر لە مانگی تشرینی یەکەمی 2019 بۆ مانگی شوباتی 2023، باڵیۆزی ئەمریکا بووە لە بولگاریا. هێرۆ مستەفا لەساڵی 1973 لە شاری هەولێر لەدایکبووە و لەساڵی 1976 باوکی سەرجەم خێزانەکەی بردووە بۆ ئەمریکا و داوای مافی پەنابەرێتی کردووە لە وڵاتەکە بەهۆی ئەوەی لەترسی رژێمی بەعس رایکردووە. هێرۆ مستەفا بە دیپلۆماتکارێکی دیاری ئەمریکا ناسراوە و شەش زمان دەزانێت، لەوانە ئینگلیزی، کوردی، تورکی، عەرەبی، ئیسپانی و یۆنانی. پێشتریش چەند پۆستێکی باڵای هەبووە لە باڵیۆزخانەکانی ئەمریکا لە پورتوگال و هندستان، لەسەر پرسی ئەفغانستان و عێراق و رۆژهەڵاتی ناوەراستیش بە گشتی لە حکومەتی ئەمریکا کاریکردووە.
هاوڵاتی فەرماندەیەکی سەربازیی ئیسرائیل رایگەیاندوە، هێزەکانیان پێشڕەوییان بەرەو ناوجەرگەی غەززە دەستپێکردوە، دانیشتوانی غەززەش دەڵێن، "تانکەکانی غەززە لەناو شاردا جێگیرکراون و ئامادەکاری بۆ هێرشکردنە سەر سەنتەری کەرتی غەززە دەکەن." ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردۆتەوە ، یارۆن فینکڵمان فەرماندەی هێزەکانی باشوری پاراستنی ئیسرائیل بە رۆژنامەنوسانی رایگەیاندوە، دوای دەیان ساڵ، بۆ یەکەمین جار سوپای ئیسرائیلی لە ناوجەرگەی شاری غەززە شەڕ دەکات ئاماژەی بەوەشکرد، گووشارەکان زیادیانکردووە بۆ راگیرانی شەڕ، بەڵام بەردەوام دەبن تا لەنێوبردنی حەماس ودەشڵێت، یەحیا سنوار سەرکردەی حەماس لە غەززە لەشوێنێکدا دابڕێندراوە. جەنگی حەماس-ئیسرائیل مانگێکی تێپەڕاندو هیچ ئاسۆیەکی روون نییە بۆ وەستانی شەڕ لەکاتێکدا نەتەوەیەکگرتووەکان جەنگەکە بە«گۆڕستان بۆ منداڵانی غەززە» وەسف دەکات و بەپێی ئاماری وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین، زیاتر لە ١٠ هەزار کەس کوژراون کەزیاد لەچوار هەزاریان منداڵن. ئیدرەی جۆ بایدن داوای راگرتنی شەڕ دەکات بەشێوەیەکی کاتی تاهاوکاری زیاتری مرۆیی بنێردرێت بۆ غەززە، بەڵام بەنهێنی لەهەوڵی ئەوەدایە بەبەهای زیاتر لە ٣٠٠ ملیۆن دۆلار بۆمب بۆ ئیسرائیل بنێرێت. بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، رایگەیاندووە بەهیچ شێوەیەک ئاگربەست راناگەیەنێت و دەڵێت، دەیەوێت کۆنتڕۆڵی غەززە بکات تاکاتێکی نادیار.
هاوڵاتی بومەلەرزەیەکی بەهێز لە شارێکی نیپاڵ رویدا و بەهۆیەوە زیاتر لە 100 کەس گیانیان لەدەستدا. درەنگانی شەوی رابردوو بومەلەرزەیەک بە گوڕی 6.4 پلەی رێختەر لە شاری جاجارکۆت لە پارێزگای کارنالی نیپاڵ روویداو و بەهۆیەوە 128 کەس گیانیان لەدەستدا و سەدەها کەسی تریش برینداربوون. بەشێک لە بریندارەکان هێشتا لەژێر داروپەردووی بۆمەلەرزەکەدا ماون و بەرپرسانی وڵاتەکە دەڵێن چاوەڕێ دەکرێت قوربانیانی روداوەکە بەرز ببێتەوە. ئەمە کوشندەدترین بومەلەرزەیە کە لە نیپاڵ رویداىیت لە ساڵی 2015ەوە کاتێک لە روداوێکی هاوشێوەدا نۆ هەزار کەس گیانیان لەدەستدا.
هاوڵاتی سەرۆکایەتی هەرێم رایگەیاند، نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێم لەسەر بانگێشتی سەرۆکی فەرەنسا دەچێتە وڵاتەکە و لەسەر چەند پرسێکی تایبەت بە عێراق و هەرێمی کوردستان کۆدەبنەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 2ی تشرینی دووەمی 2023، سەرۆکایەتی هەرێم رایگەیاند نێچیرڤان بارزانی له‌سه‌ر بانگهێشتى فه‌رميى ئيمانیۆل ماكرۆن، سه‌رۆكى فه‌ره‌نسا سه‌ردانى پاريس ده‌كات و بڕیارە باس لە په‌يوه‌ندييه‌كانى فه‌ره‌نسا له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان و بره‌ودان به هاوكاريى هاوبه‌ش و دۆخى عێراق و ناوچه‌كه به‌گشتى بکەن. هاوکات سەرۆکایەتی فەرەنسا بڵاویکردەوە کە رۆژی هەیینی کاتژمێر 1ی دوانیوەڕۆ بەکاتی هەرێمی کوردستان ئیمانیۆل ماکرۆن لە کۆشکی ئیلیزێ پێشوازی لە سەرۆکی هەرێم دەکات. تا ئێستا چەند جارێک نێچیرڤان بارزانی سەردانی فەرەنسای کردووە و دواین جاریش لە مانگی تەمموزی 2019 بوو کاتێک سەردانی کۆشکی ئیلیزێی کرد و لەگەڵ سەرۆکی فەرەنسا کۆبوویەوە. ئیمانیۆل ماکرۆنیش تا ئیستا جارێک سەردانی عێراق و هەرێمی وکردستانی کردووە کە لە ئابی 2021دا بوو.
.jpg.Rubble2_0.jpg)
هاوڵاتی سندوقی منداڵانی نەتەوە یەکگرتووەکان (یونیسێف)، زەنگی ئاگادارکردنەوەیان لەبارەی بارودۆخی منداڵان لە کەرتی غەززە لێدا و وەزارەتی تەندروستی غەززەش دەڵێت ژمارەی کوژراوان بۆ هەشت هەزارو 500 بەرزبۆتەوە . وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی له غه‌ززه ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه ڕایگه‌یاند ژماره‌ی كوژراوانی غه‌ززه بۆ هه‌شت هه‌زار و 525 كه‌س به‌رزبوه‌ته‌وه و دو هه‌زار و 187 كه‌سیان ژنن. تەندروستی غەززە دەشڵێت لەناو ژمارەی کوژراواندا سێ هه‌زار و 542 كه‌سیان منداڵن هاوکات یونسێف ئەمڕۆ سێشەممە ڕایگەیاند "غەززە دەگۆڕێت بۆ گۆڕستانی منداڵان، ئێمەش نیگەرانین لە زیادبوونی مردن لە نێوانیاندا لە شارەکەدا". هاوکات بە گوێرەی داتاکانی ئەو ڕێکخراوە، تائێستا 940 منداڵ لە غەززە بێسەروشوێنن و ڕۆژانە بەگوێرەی وەزارەتی تەندروستی غەزە، زیاتر لە 480 منداڵ دەبنە قوربانی. بەگوێرەی یونسێف منداڵان لە ئیسرائیلیش زەرەرمەندی ئەم جەنگەن و دەڵێن زیاتر لە 30 منداڵی ئیسرائیلی کوژراون، و بەلایەنی کەمەوە 20 منداڵ لە کەرتی غەزە بە بارمتە ماونەتەوە،و چارەنووسیان نەزانراوە. یەونسێف دەشڵێت، غەزە یەکێکە لەو ناوچانەی کە ژمارەیەکی زۆر خەڵک بە شێوەیەکی چڕ لە ناوچەیەکی ڕوبەر بچوکدا دەژین کە زیاتر لە دوو ملیۆن کەسی تێدایە و نزیکەی نیوەیان منداڵن و لەگەڵ نەمانی ئاوی خواردنەوە هاوڵآتییان ناچار دەبن پەنا بۆ سەرچاوەی ئاوی پیس بەرن ئەمەش دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە گوازراوەکان یانیش خەڵک بەهۆی وشکبوونەوە و نەخۆشییەوە دەمرن، لەگەڵ ئەوەی منداڵان زۆرترین زیانیان بەردەکەوێت. هاوکات بە گوێرەی ئەو ڕێکخراوە توندوتیژی و شڵەژان دەتوانێت فشاری ژەهراوی دروست بکات لەسەر منداڵآن ، کە دەتوانێت دەستێوەردان بکات لە گەشەی جەستەیی و زانستی و ببێتە هۆی کێشەی تەندروستی دەروونی لە هەردوو ماوەی کورت و درێژدا. تەنانەت پێش ئەم دوایین بەرزبوونەوەیە، زیاتر لە 812000 منداڵ لە غەزە، کە سێ چارەکی تەواوی دانیشتوانی ئەو وڵاتەیە، بەوە دەستنیشان کرابوون کە پێویستیان بە چارەسەر و پشتیوانی دەروونی و کۆمەڵایەتی هەیە.
.jfif)
