.jpeg)
هاوڵاتی تاڵیبان ئەمڕۆ بڕیاری کردنەوەی زانکۆکانی بەڕووی " خوێندکارانی پیاودا" بۆ ئاستی خوێندنی باڵا لە کابول و چەند پارێزگایەکی دیکە ڕاگەیاند ، بڕیارەکە تەنها بۆ خوێندکارە پیاوەکانە و"هیچ "ڕوونکردنەوەیەکی لەسەر خوێندنی ژنان نەداوە. وەزارەتی خوێندنی باڵای تاڵیبان لە ڕاگەیەندراوێکی کورتدا ئەمڕۆ پێنجشەممە ڕایگەیاند، "بەپێی بڕیارێکی ئەنجومەنی باڵای خوێندنی باڵا، خوێندنی خوێندکارە نێرەکان لە دامودەزگا باڵاکانی حکومی لە پارێزگا ساردەکان بە فەرمی لە ٦ی ئازارەوە دەست پێدەکاتەوە، ئەمەش بەهۆی ئەوەی ساڵانە قوتابخانە و زانکۆکان لە نزیکەی ٢٤ پارێزگای ئەفغانستان لە کۆی ٣٤ پارێزگا پشووی زستانە وەردەگرن. ساڵی ڕابردوو تاڵیبان خوێندنی زانکۆکانی قەدەغەکرد، ئەوەش بەبیانووی ئەوەی گوایە ژنان و پیاوان بەپێی ڕێکارە دینیەکان لەیەک جیانەکراونەتەوە لەژێر دەسەڵاتی حکومەتی پێشووی ئەفغانستاندا لەکاتێکدا کە ئەمریکا لەوێ باڵا دەست بووە. هەروەها تاڵیبان لەبارەی خوێندنی ژنانەوە دەڵێت، " کار دەکەین بۆ چارەسەرکردنی قەدەغەی خوێندنی ژنان"، هاوکات لە دواین راگەێندراویشیدا کە وەزارەتی خوێندنی باڵا بڵاویکردۆتەوە هیچ زانیاریەکی لەبارەی مافی خوێندنی ژنانەوە نەداوە. ئەمەش لەکاتێکدایە، کە لەگەڵ دەستبەکاربوونەوەی تاڵیبان لە ساڵی ٢٠٢١ وە تەواوی مافەکانی ژنان لە بوارە جیاوازەکاندا زەوتکراوە و تاڵیبان بەتەواوی ژنانی ئەفغانستانی سەرکوت کردووە، هاوکات لەژێر چەندین فشاری نێودەوڵەتی و قەیرانێکی ئابوری توندیشدا هێشتا تاڵیبان سورە لەسەر بڕیارەکانی و تەنها بەشێکی کەمی سەرکوتکاریەکانی سەر ژنانی کەمکردۆتەوە لەوانەش کارکردنی ژنان لە بوارەکانی تەندروستی بەچەندین مەرجی توند لە ڕێکخراوە ناحکومییە مرۆییەکاندا.
هاوڵاتی ژمارەی ئەو پەنابەرە ئۆکراینیانەی لە دەستپێکی جەنگەوە تا ٢٨ی شوباتی ئەمساڵ چوونەتە ناو خاکی پۆڵەندا، ١٠ ملیۆنی تێپەڕاند. هێزەکانی پاسەوانی سنووری پۆڵەندا لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی تویتەر، بابەتێکی بڵاوکردووەتەوە و تیایدا ئەوەی وەبیرهێناوەتەوە کە لە دەستپێکی جەنگی رووسیا-ئۆکرایناوە لێشاوێکی گەورەی کۆچ دەستی پێ کردووە. ئاماژەی بەوەش داوە کە تەنها دوێنێ ٢٠ هەزار و ٢٠٠ کەس لە ئۆکرایناوە هاتوونەتە ناو سنووری پۆڵەندا و لە تویتەکەدا هاتووە: "لە دەستپێکی جەنگەوە تا ئێستا ژمارەی ئەو کەسانەی لە ئۆکرایناوە چوونەتە پۆڵەندا، ١٠ ملیۆن و ١٣٧ هەزار کەس بووە". هەروەها ئەوەش خراوەتەڕوو کە ژمارەی ئەو هاووڵاتییە ئۆکراینییانەی پۆڵەندایان جێهێشتووە هەشت ملیۆن و ٢٣٢ هەزار کەس بووە. بارتۆز مارسزوک، سەرۆکی سندوقی گەشەپێدانی پۆڵەندی، کە دامەزراوەیەکی دەوڵەتی پشتگیری بازرگانییە، مەزەندە دەکات کە لەسەدا 60-70ی پەنابەرانی ئۆکرانی لە پۆڵەندا کار دەکەن وە بەپێی خەمڵاندنەکانی پەیمانگای ئابووری پۆڵەندی، ئۆکراینییەکان لە ماوەی ساڵی 2022دا 20 هەزار کۆمپانیایان لە پۆڵەندا تۆمار کردووە. هاوکات بەپێی داتاکانی ڕێکخراوی هاوکاری و گەشەپێدانی ئابووری (OECD)، پۆڵەندا 8.36 ملیار یۆرۆ (8.98 ملیار دۆلار) خەرجکردووە بۆ دابینکردنی خانوو و چاودێری تەندروستی و خزمەتگوزارییەکانی تر بۆ پەنابەرە ئۆکرانییەکان لەساڵی 2022دا .
هێمن مەحموود وادەردەكەوێت سەردانەكەی وەفدی عێراق بەسەرۆكایەتی وەزیری دەرەوە بۆ ئەمریكا لەماوەكانی رابووردوودا بەستەڵكی ساردو سڕی پەیوەندییەكانی واشنتۆن و كابینەكەی محەممەد شیاع سودانی تواندبێتەوەو دەوڵەتی یاساش بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی رایدەگەیەنێت سودانی تا ئەم ساتە سەركەوتووبووە لەبەستنی پەیوەندی لەگەڵ ئەمریكا و ئەوروپادا، هاوكات راوێژكارێكی سودانی دەڵێت: پەیوەندی ئەمریكا و عێراق بە شەرت و مەرج بەڕێوەناچێت، بەڵكو لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی نێوانمانە، باڵوێزی پێشووی ئەمریكاش لەعێراق بڕوای وایە ئیدارەی ئەمریكا بانگهێشتنامە بۆ سەرۆك وەزیرانی عێراق دەنێرێت تا سەردانی واشنتۆن بكات. دوای رووخانی رژێمەكەی پێشوو لەساڵی 2003 بەسەرۆكایەتی ئەمریكا و درووستكردنی سیستەمی نوێی سیاسی عێراق، پەیوەندییەكانی واشنتۆن و بەغداد زۆرجار بەئاستی بەرزونزمیدا تێپەڕیوون كە هۆكاری سەرەكی ئەمەش بەپێی قسەی بەرپرسانی ئەمریكا دەستوەردانەكانی ئێران بوون لەكاروبارەكانی عێراق و چەكداركردنی گرووپە شیعە توندڕەوەكان بووە، لەدوای زنجیرەك گۆڕانكاریش، دواجار محەممەد شیاع سوودانی كاندیدی لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی نزیك لەئێران لەئۆكتۆبەری 2022 بووبە سەرۆك وەزیران و كۆتایی بەململانێكان هێنا، بەڵام سودانی جیاواز لەوانەی پێشووتر هەر لەسەرەتاوە رایگەیاند كە ئەو سەر بەهیچ بەرەیەك نییەو دەیەوێت لەگەڵ هەموو وڵاتان پەیوەندییەكانی یەكسان بن بەتایبەت لەگەڵ ئەمریكا، بۆ ئەم مەبەستەش لەماوەكانی رابووردوودا شاندێكی بەسەرۆكایەتی وەزیری دەرەوە ناردە واشنتۆن تاگفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریكا سەبارەت بەچەندین پرسی گرنگ بكات كە گرنگترینیان گەندەڵی و سەربەخۆیی وزە و رێژەی ئاڵوگۆڕی دراو و رێوشوێنەكانی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریكا سەبارەت بە ناردنی دۆلار بۆ عێراق. رەنگە ئەوەی زیاتر پرسەكەی تاڕادەیەك ئاڵۆزكردبێت لەو سەروبەندەدا دابەزینی بەهای دیناربێت لەبەرامبەر دۆلاردا ئەویش بەهۆی گوشاری ئەمریكییەكان بۆ جێبەجێكردنی چەندین رێوشوێنن سەبارەت بەرێگەگرتن لە ناردە دەرەوەی دۆلار لەعێراقەوە بۆ ئێران وڵاتانی دژە ئەمریكایی دیكە، كە حكومەتەكەی سودانی خستە بەردەم هەڵوێستێكی شەرمهێنەرەوە لەبەرامبەر خەڵكیداو ناچاریكرد جارێكی دیكە بەهای دینار لە 1470بۆ هەر دۆلارێك دابەزێنێت بۆ 1300 دینار، بەڵام هێشتا بەتەواوەتی كێشەكەی كۆنترۆڵ نەكردووە. دۆگلاس سلێمان باڵوێزی پێشوی ئەمریكا لەعێراق رایدەگەیەنێت: یەكێك لەو بابەتە ئیجابییانەی كە لەسەردانەكەی وەفدی عێراق كەوتۆتەوە ئەوەیە چاوەڕواندەكرێت ئیدارەی ئەمریكا بانگهێشتنامە بۆ سودانی بنێرێت تا سەردانی واشنتۆن بكات و چاوی بەسەرۆكی ئەمریكا بكەوێـت. سلێمان باس لەوەدەكات هەرچەندە سەردانی وەفدەكەی عێراق لەكاتێكی زۆر باشدا نەبوو بەتاییەت جەنگی ئۆكرانیا و فشارەكانی وەزارەتی گەنجینەو نامەی چەند كۆنگرێسمانێك لەدژی پەیوەندییەكانی ئیدارەی سودانی و ئێران و فشارەكانی بەغدا بۆ سەر هەرێم، بەڵام سەردانەكە توانی ئامانجەكانی خۆی تاڕادەیەك بپێكێت بەتایبەت وەفدەكە ئەو هەنگاوانەیان خستەروو كە سوودانی لەدژی هەژموونی ئێران گرتویەتیەبەر و لە وتارێكیشدا پشتگیری خۆی بۆ مانەوەی سوپای ئەمریكا لەعێراق رایگەیاندبوو، هەر بۆیە چاوەڕواندەكرێت ئیدارەی ئەمریكی لەواشنتۆن پێشوازی لە سوودانی بكات. سەبارەت بە بڵاوبونەوەی هەواڵی مەرجی ئەمریكاش بۆ سودانی، هیشام ركابی، راوێژكاری راگەیاندنی سەرۆك وەزیرانی عێراق راگەیاند: پەیوەندی ئەمریكا و عێراق بە شەرت و مەرج بەڕێوەناچێت، بەڵكو لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی نێوانمانە، و هەر قسەكردنێك لەسەر هەبوونی مەرجی پێشوەخت بۆ سەردانی سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ واشنتۆن تەنها بۆ سەرقاڵكردنی رای گشتییە، لەو هەوڵە دیپلۆماسییانەی حكومەتی خزمەتی نیشتمانی لە بوارە جیاجیاكاندا دەیدات. هاوپەیمانێتی دەوڵەتی یاساش بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی لەراگەیەندراوێكدا دەڵێت: سوودانی تا ئەم ساتە سەركەوتووبووە لەبەستنی پەیوەندی لەگەڵ ئەمریكا و ئەورووپادا، و هەوڵەكانی سودانی رووەو ئەمریكا و ئەوروپا و وڵاتە عەرەبییەكان هاوسەنگانەیە و تائێستا سەركەوتوبوە كە لەبەرژەوەندی عێراقییەكان تەواودەبێت، جەختیش لەوەكراوەتەوە سودانی دەیەوێت لەگەڵ تەواوی وڵاتانی ناوچەكەو جیهان پەیوەندییەكی سەركەوتووی باشی هەبێت. هاوكات لەكۆبوونەوەیەكشدا لەگەڵ قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراق، ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لەبەغداد پشتگیری وڵاتەكەی بۆ حكومەتەكەی سودانی و بەرنامە وەزارییەكەی دووپاتكردۆتەوەو باسیان لە چالاككردنەوەی رێككەوتننامەی ستراتیژی نێوان هەردوو وڵات كردووە. هەوڵەكانی كابینەكەی سودانی بۆ بەستنی پەیوەندییەكی باش هەر بەتەنیا بە ئەمریكاوە نەوەستاوە، بەڵكو هەر بەتەنیا لەمانگی شوباتدا جگە لەپەیوەندیی تەلەفونی نێوان جۆ بایدن و سودانی و ناردنی وەفدێك بۆ ئەمریكا و رۆیشتی سوودانی بۆ كۆنگرەی میونیخ و چاوپێكەوتنی لەگەڵ زۆرێك لەسەركردەو سیاسیەكانی جیهان، لەسعودیە هەردوو وەزیری ناوخۆی عێراق و سعودیە پرۆتۆكۆڵی هاوكاریی ئاسایشی نێوان هەردوو وڵاتیان واژۆكرد سەبارەت بە ژمارەیەك پرۆژەی هاوبەش كە جێگەی بایەخی هاوبەشن لە بوارەكانی ئاسایش و رووبەڕووبوونەوەی مادەی هۆشبەر، هاوكات وەزیری بەرگری عێراقیش سەردانی ئێرانی كرد و كۆنگرەی یەكێتی پەرلەمانتارانی عەرەبیش لەبەغدا بەسترا. وادەردەكەوێت حكومەتەكەی سودانی هەر بەوەندەشەوە نەوەستێت بەڵكو هەوڵی رێككەوتنی نێوان سعودیەو ئێرانیش بدات، هەر لەو چوارچێوەیەشدا مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراقیش سەردانی ئێرانی كردو لەگەڵ سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتەو بەرپرسانی دیكەدا كۆبوویەوەو بەپێی زانیارییە میدیاییەكان عێراق دەیەوێت گەڕێكی دیكەی كۆبوونەوەكانی ئێران-سعودیە لەبەغدا بەڕێوەبچێت. وادەرناكەوێت كە هەموو ئەوانەی لەواشنۆتنن پشتگیری لەسودانی و كابینەكەی بكەن، هاوكاتی سەردانەكەی وەفدی عێراق بۆ ئەمریكا، سێ ئەندامی كۆنگرێس لە نامەیەكی هاوبەشدا داوا لە سەرۆكی ئەمریكا دەكەن، سیاسەتەكەی بەرامبەر عێراق تووندتر بكات، چونكە پێیانوایە حكومەتەكەی محەممەد شیاع سودانی هێشتا لەسەر هێڵی ئێران دەڕوات. نیكی هیلی كاندیدی كۆمارییەكانیش بۆ سەرۆكایەتی ئەمریكا رایگەیاند ئەگەر ببێت بەسەرۆكی ئەمریكا هەموو هاوكارییەك لەعێراق دەبڕێت، راشیگەیاندووە دەبێت باجدەرە ئەمریكییەكان بزانن پارەكانیان بۆ كوێ دەڕوات، گەلی ئەمریكا توشی شۆك دەبن كاتێك دەزانن پارەكانیان بۆ ئەو وڵات و لایەنانە دەڕوات كە دوژمنی ئەمریكان. بەبروای بەشێك لەچاودێرانی دۆخی عێراقیش پێناچێت مانگی هەنگوینی نێوان كابینەكەی سودانی و ئیدارەی ئەمریكا زۆر بخایەنێت ئەویش بەهۆی ئەوەی دواجار هاوشێوەی كابینە حكومییەكانی نزیك لەئێران، چارەنوسی ئەم كابینەی سودانیش لایەنگریكردنی ئێرانە ئەویش بەهۆی هەژموونی گرووپە شیعە چەكدارییەكانەوە لەزۆربەی پۆستە باڵاكانی وڵاتداو رۆڵیانە لەگۆڕینی ئاراستەی سیاسەتی كاركردنی حكومەتدا بەرەو رووی ئێران و بەرژەوەندییەكانی ئێران.
هاوڵاتی بەهۆی هەبوونی گومان لە دزەپێکردنی داتاکان و مەترسیی سیخوڕیکردن، حکومەتی کەنەدا تیکتۆکی لەسەر هەموو مۆبایل و ئامێرەکانی دام و دەزگا رەسمییەکانی حکومەت قەدەخەکرد. حکومەتی کەنەدا لە راگەیێندراوێکدا گوتی، لە رۆژی سێشەممەوە ئەپلیکەیشنی تیکتۆکی لەسەر هەموو مۆبایلەکانی حکومەت لابردووە. بەکارهێنەرانی ئەو ئامێرانە لە داهاتوویشدا رێگەی داونلۆدکردنی ئەپلیکەیشنەکەیان پێ نادرێت. لە راگەیێندراوەکەدا باس لەوە کراوە، بەرپرسانی تەکنەلۆژیای زانیاریی کەنەدا گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی کە تیکتۆک "ئاستێکی مەترسیی قبووڵنەکراوی لەسەر تایبەتمەندی و ئاساییش هەیە." ئەمە لەکاتێکدایە کۆمیسیۆنی یەکێتیی ئەوروپا هەفتەی رابردوو ئەپەکەی لە ئامێرەکانی خۆی قەدەخەکرد، دوای ئەوەی کە ئەمریکاش هەمان هەنگاوی نا. گوتەبێژێکی تیکتۆک رایگەیاند، بڕیارەکەی کەنەدا بۆ قەدەخەکردنی تیکتۆک "جێگەی سەرنجە"، چونکە "بێ دەستنیشانکردنی هیچ نیگەرانییەکی ئەمنیی دیاریکراو" یان بێ راوێژکردن بە کۆمپانیاکە دراوە. پەیوەندییەکانی نێوان کەنەدا و چین لە ماوەی ساڵانی رابردوودا بە شێوەیەکی بەرچاو روویان لە خراپی کردووە، بە دیاریکراویش دوای ئەوەی کە لەسەر داوای ئەمریکا، کەنەدا بەڕێوەبەرێکی باڵای کۆمپانیای هواوەی لە ساڵی 2018 دەستگیرکرد، کە چین لە تۆڵەیدا دوو هاووڵاتیی کەنەدیی دەستگیرکرد
ئەمریکا گەشت لە ژمارەیەک بەرپرسی باڵای کۆماری ئیسلامی و سوپای پاسداران سنوردار دەکات و تاران وەک کاردانەوەیەک بە ئەڵمانیا دوو دیپلۆماتکار دەردەکات. بە پێی ئەو لیستەی کە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رادەستی ئەنجومەنی نوێنەرانی وڵاتەکە (کۆنگرێس)ی کردوە 43 بەرپرسی باڵا کە عەلی خامنەیی، رێبەری کۆماری ئیسلامی و سەرۆک کۆماری ئێستا و پێشو و ژمارەیەک وەزیری و بەرپرسی حکومەتی وڵاتەکەی تێدایە کە گەشتکردن لە خۆیان و خێزانەکانیان بۆ ئەمریکا لێ قەدەغە دەکرێت. لە لیستەکەدا جگە لە خامنەیی ناوی ئیبراهیم رەئیسی سەرۆک کۆماری و حەسەن رۆحانی، سەرۆک کۆماری پێشو و محەمەد جواد زەریف وەزیری دەرەوەی پێشو و ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس-ی سەر بە سوپای پاسداران و بەرپرسانی دەزگای داد و پۆلیس هێنراوە کە دەبێت لە لایەن کۆنگرێسەوە بڕیار لە قەدەغەکردنی گەشتیان بۆ ئەمریکا بدریت. گۆنگرێس بە پێی یاسای پەسندکراوی ساڵی 2012 بۆ "کەمکردنەوەی هەڕەشە و مەترسییەکانی ئێران و پێشلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە سوریا" داوای لە سەرۆکی ئەمریکا کردوە لیستی ناوی ئەو بەرپرس و کەسانە ئاشکرا بکات کە هۆکارن بۆ هەڕەشە لەسەر ئاسایشی وڵاتەکە یان دەستیان لە تاوان و پێشلکارییەکانی مافی مرۆڤدا هەیە. ئیدارەی ئەمریکا ساڵی رابردوگەشتی لە 61 بەپرسی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران قەدەغە کردبو و ئەمساڵ لە لیسیتی نوێدا ناوی موجتەبا خامنەیی، کوڕی عەلی خامنەیی و ژمارەیەک بەرپرسی دیکە لابراوە. لە لایەکی دیکەوە ئەمڕۆ چوارشەممە وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە رێگەی ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتەکەوە ئاشکرای کرد وەک کاردانەوەیەک بە ئەڵمانیا و لە بەرامبەر دەرکردنی دوو کارمەندی باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی لە بەرلین، دوو دیپلۆماتکاری ئەڵمانیا لە تاران دەرکراون. ئانالێنا بێربۆک، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا رۆژی چوارشەممەی رابردو رایگەیاند؛ ئەرکداری باڵیۆزخانەی کۆماری ئیسلامی ئێران ئاگادار کراوەتەوە کە پێشێلکاریی مافەکانی مرۆڤ لە وڵاتەکەی قبوڵ ناکەین بەڵام دەسەڵاتی وڵاتەکە سزای سێدارەی بەسەر کەسێکدا سەپاندوە کە هەڵگری رەگەزنامەی ئەڵمانیایە.
نێچيرڤان بارزانى لەگەڵ لۆرد ئه‌حمه‌د وه‌زيرى ده‌وڵه‌تى به‌ريتانيا كۆبووه‌وه نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان، ئەمڕۆ چوارشەممە 1ی3ی2023پێشوازى له لۆرد تارق ئه‌حمه‌د وه‌زيرى ده‌وڵه‌تى به‌ريتانيا بۆ كاروبارى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و باكوورى ئافريكا و نه‌ته‌وه يه‌كگرتووه‌كان كرد. لۆرد ئه‌حمه‌د لەکۆبونەوەکە جه‌ختى له خواستى وڵاته‌كه‌ى بۆ بره‌ودان به په‌يوه‌ندييه‌كانى له‌گه‌ڵ عێراق و هه‌رێمى كوردستان كرده‌وه، هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه دا كه به‌ريتانيا به بايه‌خه‌وه له په‌يوه‌ندييه‌كانى هه‌ولێر و به‌غدا ده‌ڕوانێت و پێى وايه سه‌قامگيرى و په‌يوه‌نديى باشى هه‌ولێر و به‌غدا، عێراق به‌هێزتر ده‌كات له ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى ئاڵنگارييه‌كاندا، ستايش و پشتگيريى وڵاته‌كه‌يشى بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى نێوان هه‌ردوولا نيشان دا. هەریەک لە باڵيۆزى به‌ريتانيا له عێراق و كونسوڵى گشتييان له هه‌ولێر ئاماده‌ى کۆبونەوەکە بوون، هه‌ردوولا دۆخى سياسى و ئابووريى عێراق و هه‌رێمى كوردستانيان تاوتوێ كرد. له‌مباره‌يه‌وه نێچيرڤان بارزانى دووپاتى كرده‌وه كه هه‌رێمى كوردستان له هه‌وڵى به‌رده‌وامدايه بۆ چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كان له‌گه‌ڵ به‌غدا، هه‌روه‌ها بۆ پاراستنى يه‌كڕيزى له هه‌رێمى كوردستان. هه‌ردوولا هاوڕا بوون كه ئارامى و سه‌قامگيرى و چاره‌سه‌ركردنى كێشه‌كانى وڵات، بەره‌و پێشكه‌وتن و گه‌ڕانه‌وه‌ى عێراق بۆ پێگه‌ى شايسته‌ى خۆى له ناوچه‌كه و له‌سه‌ر ئاستى جيهان ده‌دات و ده‌ر‌فه‌تى كار و وه‌به‌رهێنان و سه‌رمايه‌گوزاريى بيانى زياتر ده‌كات. لە تەوەرێکی تری کۆبونەوەکە باسیان له پرسه‌كانى هه‌ڵبژاردن له هه‌رێمى كوردستان، ياساى نه‌وت و گاز و بودجه‌ى عێراق، په‌يوه‌ندييه‌كانى عێراق و هه‌رێمى كوردستان له‌گه‌ڵ وڵاتانى دراوسێ، دۆخى ناوچه‌كه به‌گشتى، لێكه‌وته‌كانى شه‌ڕ له ئۆكراينا و چه‌ند بايه‌تێكى ديكه کرد.
بەرپرسێکی ئەمریکا رایگەیاند ئێران دەتوانێت لە 12 رۆژدا یۆرانیۆمی پێویست بۆ دروستکردنی بۆمبی ئەتۆم بەرهەم بهێنێت. کۆڵین کال، راوێژکاری وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا (پنتاگۆن) رایگەیاند؛ بەهۆی کشانەوەی وڵاتەکەی لە رێککەوتنی ئەتۆمیی ، ئێران هەوڵەکانی بۆ پیتاندنی یۆرانیۆم خێراتر کردوە و دەتوانێت بە زورترین کات بۆمبی ئەتۆمیی دروست بکات. ئەو بەرپرسەی ئەمریکا وتویەتی: ساڵی 2018 و هاوکات لەگەڵ کشانەوەی واشنتۆن لە رێککەوتنی ئەتۆمیی ، ئێران دوای 12 مانگ دەیتوانیی بۆمبی ئەتۆمیی دروست بکات بەڵام ئێستا تەنها پێویستی بە 12 رۆژە. لێدوانی راوێژکاری وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا لە کاتێکدایە بە پێی رێککەوتنی ئەتۆمیی ئێران و وڵاتانی 5+1 دەبێت ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمی وێستگە ئەتۆمییەکانی ئەو وڵاتە نابێت لە 5٪، زیاتر بەرز بکرێتەوە بەڵام پیتاندان لەو وێستگە ئەتۆمییانەدا بۆ 60 بەرز بوەتەوە. دروستکردنی بۆمبی ئەتۆم پێویستی بە پیتاندنی یۆرانیۆم بە رێژەی زایاتر لە 95٪ هەیە و گومان دەکرێت ئێران لە ئێستادا خاوەنی یۆرانیۆمی پیتێنراوی 84٪ بێت. ساڵی 2015 دوای 20 مانگ دانوستان و کۆبونەوە رێککەوتنی ئەتۆمیی لە نێوان ئێران و وڵاتانی 5+1 واژۆ کرا و ئەمریکا لە ساڵی 2018 بە بڕیاری دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەو کاتی وڵاتەکە لەو رێککەوتنە کشایەوە.
هاوڵاتی کۆر دی کۆمپیتس، دەستەی باڵای وردبینی فەڕەنسا دەڵێت، ساڵی ڕابردوو بودجەی زیاتر لە ٦٠٠ ملیۆن یۆرۆ خەرجکراوە بۆ پەنابەرە ئۆکرانیەکان. دەستەی باڵای فەڕەنسا لە ڕاپۆرتێکیدا ئاشکرایکرد، بۆ هاوکاریکردن و پەناهەندەیی ١١ هەزار و ٥٠٠ پەنابەری ئۆکرانی زیاتر لە ٦٠٠ ملیۆن یۆرۆ خەرجکراوە، بەگویرەی دەستەی باڵای وردبینی فەڕەنسا بۆ هەر ئۆکرانیەک ئەو بودجەیی کە خەرجکراوە دوو هیندەی ئەو بودجەیە بووە کە بۆ پەنابەرێکی ئاسیی دابینکراوە. وەزارەتی نیشتەجێبوون هەفتەی ڕابردوو ڕایگەیاند، لە ئێستادا مانگانە لە پاریس نزیکەی ٨٠٠ ملیۆن یۆرۆ دەدرێتە ئەو خێزانانەی کە لەماڵەکانی خۆیاندا بی بەرامبەر هاوکاری ئۆکرانیا دەکەن. هاوکات دەستەی باڵای فەڕەنسا ئاماژەی بەوەشدا، بەشێکی زۆری بودجەکە بۆ نیشتەجێکردنی پەنابەرەکان بووە و نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن یۆرۆش دراوە بە هاوڵاتیانی ئۆکرانیا. هەروەها لەبارەی بەردەوامی ئەو هاوکاریانەوە بەپرسانی فەڕەنسا دەڵێن، " هیچ گرەنتیەک نییە" لەسەر ئەوەی کە ئەو یارمەتیانە بەردەوام بن، ئەمەش سەرەڕایی داواکاری کاربەدەستانی دەستەی باڵای وردبینی فەڕەنسا بۆ بەردەوامی هاوکاریەکان. ئەو هاوکاریانە بەپێی یاسای " پاراستنی تایبەتی" ساڵی ڕابردوو بەسەرکەوتووی جێبەجێ کراوە، کە تێیدا لە چوارچێوەی یاساکەدا ئۆکرانیەکان مۆڵەتی چوونە سەرکار و بەکارهێنانی خزمەتگوزاری تەندروستی، ڕەوانەکردنی منداڵەکانیان بۆ خوێندنگاکان، لەکاتێکدا ئەمە بۆ پەنابەرێکی ئاسایی ئەستەمە لەماوەیەکی ئاوا کەمدا. ئەمەش لەکاتێکدایە کە جەنگی لەشکرکێشی ڕوسیا بۆسەر ئۆکرانیا پێی ناوەتە دووەم ساڵی خۆیەوە و بەپێی زانیاریەکان لەگەڵ وەرزی بەهاردا ئەگەری درووستبوونی گرژی وئاڵۆزی زیاتر دەکرێت لەبەرەکانی جەنگی نێوان هەردوو وڵات، کە ئەمەش دەبێتە هۆکاری زیادبوونی پەنابەرانی ئۆکرانیا لەسەرجەم وڵاتانی ئەوروپا و بەتایبەت وڵاتانی هاونسور لەگەڵ ئۆکرانیا.
هاوڵاتی: هێزە ئەمنییەکانی تاڵیبانی ئەفغانستان ڕۆژی دوو شەممە ڕایگەیاند دوو فەرماندەی سەرەکی دەوڵەتی ئیسلامییان لە هەڵمەتێکی شەوانەدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر بۆ سەر حەشارگەکەیان لە کابولی پایتەخت کوشتووە. زەبیحوللە موجاهید، وتەبێژی تاڵیبان لە بەیاننامەیەکی درەنگانی شەودا رۆژی دووشەممە ڕایگەیاند "بەرپرسی هەواڵگری و ئۆپەراسیۆنەکانی داعش" لە ئەفغانستانیش لەنێو ئەو کەسانەدایە کە لە درەنگانی یەکشەممەدا لە ئۆپەراسیۆنەکەدا کوژراون، ناوبراو ناسنامەی سەرکردەی تیرۆری کوژراوی بە ناوی قاری فاتح ناساندووە. ئەم ڕاگەیاندنە چەند کاتژمێرێک پێش ئەوە هات کە ئەمریکا لە ڕاپۆرتێکی نوێدا ڕایگەیاند کە تا ٣ هەزار چەکداری داعش لەو وڵاتە چالاکی سیاسی و چالاکیی تیرۆریستی ئەنجام دەدەن. هاوکات زەبیوحوللە موجاهید ئاماژەی بەوەشکرد، قاری فاتح یەکێکە لە کوژراوەکان و پلانی هێرشەکانی ئەم دواییەی دژی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکان و مزگەوتەکان و ئامانجەکانی دیکەی لە کابول داڕشتووە، هەروەها زەبیوحوللە موجاهید لە بەیاننامەکەی ڕۆژی دووشەممەیدا پشتڕاستی کردەوە کە ئۆپەراسیۆنێکی دژە تیرۆری تاڵیبان لە سەرەتای ئەم مانگەدا ئیجاز ئەمین ئەهەنگەری سەرۆکی داعش لە کیشوەری هیندستان لەگەڵ دوو فەرماندەکەی دیکەدا کوژراون. لەگەڵ ئەوەشدا زەبیوحوللە بەبێ ئەوەی زانیاری زیاتر بخاتە ڕوو وتی، "ژمارەیەک لە ئەندامانی داعش، لەنێویاندا بیانییەکان"یش لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا دەستبەسەرکراون. ڕێکخراوی داعش هیچ لێدوانێکی لەبارەی بانگەشەکانی تاڵیبان سەبارەت بە کوشتنی سەرکردە باڵاکەی نەدا لەدوای بەیاننامەکەی وتەبێژی تاڵیبانەوە، بەڵام هەفتەی ڕابردوو داعش لەبارەی کوژرانی سەرکردەیەکی ناسراوی داعش بە "ئاهەنگەر" کە ناوی ئەبو عوسمان ئەلکشمیرییە پشتڕاستکردەوە و لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕایگەیاند کە لە ١٤ی شوباتدا لە پێکدادانێکدا لەگەڵ تاڵیبان کوژراوە بەڵام بە وردی باسی شوێنەکەی نەکردووە. تاڵیبان لە دوای گەڕانەوەی بۆ دەسەڵات لە کابول لە مانگی ئابی ٢٠٢١دا، لە کاتێکدا هێزە بیانییەکان بە ڕابەری ئەمریکا لە وڵاتەکە کشاونەتەوە، جارجارە ئۆپەراسیۆنەکانیان دژی داعش ئەنجامداوە.
هاوڵاتی ئەنتۆنیۆ گۆتێرێز، سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان و کۆمیسیاری مافی مرۆڤ درەنگانی ئەمشەو بەسەردانێک دەگاتە بەغدا و لەبارەی کێشە و گرفتە ژینگەیی وسیاسیەکانەوە لەگەڵ بەرپرسانی عێراق کۆدەبێتەوە، هاوکات ڕۆژی پێنجشەممە دەگاتە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستان. میدیا عێراقیەکان بڵاویانکردۆتەوە کە ئەمشەو سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان دووەم سەردانی خۆی بۆ عێراق ئەنجام ئەدات و دەگاتە بەغدای پایتەختی عێراق و هاوکات ڕۆژی پێنج شەممەش بە سەردانێک دێتە هەولێری پایتەخت، بەگوێرەی زانیاریەکان بڕیارە ئەنتۆنی گۆتێرێز لەگەڵ سەرۆک کۆمار و پەرلەمان و ئەنجومەنی وەزیران و هەروەها چەند سەرکردەیەکی سیاسی عێراق کۆدەبێتەوە. ئەمە دەبێتە دووەم سەردانی ئەنتۆنی گۆتێرێز بۆ عێراق دوای وەرگرتنی پۆستەکەی ، یەکەم جار لە ٣٠ی ئازاری ٢٠١٧دا بوو کە سەردانی عێراقی کردبوو. هەروەها بڕیارە لەمیانی سەردانەکەیدا سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان باس لە پرسەکانی پەیوەست بە ژینگە، تەندروستی، هەژاری، قەیرانی ئاو، کێشە سیاسی و ئەمنییەکان بکات، هاوکات لەگەڵ تاوتوێکردنی ئامادەکارییەکان بۆ هەڵبژاردنەکانی داهاتو، لەگەڵ ئەوەشدا بەگوێرەی زانیاریەکان گەشتێک دەکات بۆ هەندێک لە کەمپەکانی ئاوارەکانی ناوخۆی عێراق، کە بنکەکانیان لە هەرێمی کوردستانە". هەروەها عامر ئەلفایز: سەرۆکی لیژنەی پەیوەندیەکانی دەرەوە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی سەردانەکەی ئەنتۆنی گۆتێرێزەوە دەڵێت، حکومەتی عێراق پێویستی بە پاڵپشتی نێودەوڵەتی هەیە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ دۆسیەی ئاوارەکان و لە قۆناغی داهاتووشدا، وتیشی" سەردانەکە بۆ عێراق زۆر گرنگە، چونکە وڵاتەکە بەدەست کێشەی گەورەی ژینگەیی و ئاوییەوە دەناڵێنێت". عامر ئەلفایز باسی لەوەش کردووە لە میانی سەردانەکەدا بارودۆخی سیاسی وئەمنی عێراقیش تاوتوێ دەکرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە کە عێراق ئامادەکاری دەکات بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پارێزگاکان تا مانگی تشرینی یەکەم؛ بڕیارە ئەمساڵ هەڵبژاردنی گشتی پێشوەختە ئەنجام بدرێت، بەڵام بلۆکە سیاسییە شیعەکانی لایەنگری ئێران کە زۆرینەیان لە پەرلەماندا هەیە، دەیانەوێت ماوەی یەک ساڵەی کابینەی سودانی درێژ بکەنەوە.
ژمارەیەک وڵاتی جیهان لە بەیاننامەیەکی هاوبەش لە نەتەوەیەکگرتوەکان داوای راگرتنی سزای سێدارەیان لە دەسەڵاتی ئێران کرد و رایانگەیاند سێدارە بوەتە ئامرازێک بۆ سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان و نەیارانی دەسەڵات لەو وڵاتە. لە دووەمین رۆژی (52)یەمین کۆبونەوەی ئەنجومەنی مافەکانی مرۆڤی سەر بە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان، 54 وڵاتی جیهان بیاننامەیەکی هاوبەشیان سەبارەت بە پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە واژۆ کرد و سەرەڕای ئیدانەکردنی سزای سێدارە داوای راگرتنی ئەو سزایەیان کرد. لەو کۆبونەوەیەدا کە لە شاری جنێف لە سویسرا بەڕێودەچێت؛ وڵاتانی ئەوروپا، ئەمریکا، بەریتانیا و کەنەدا لەگەڵ چیلی، ئیکوادۆر، کۆلۆمبیا، پیرۆ، کاستاریکا، ئوروگوای و چەند وڵاتێکی دیکە بەیاننامەکەیان دژی سزای سێدارە لە ئێران واژۆ کرد و دەقی بەیاننامەکەش لە لایەن جێگری وەزیری دەرەوەی وڵاتی کاستاریکا خوێندرایەوە. لەو بەیاننامە هاوبەشەدا هاتوە ئەو 54 چوار وڵاتەی کە واژۆیان کردوە بە قوڵی نیگەرانن لە جێبەجێکردنی سزای سێدارە و بەکارهێنانی وەک ئامرازێک بۆ سەرکوت لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە چونکە هاوکات ئەو سزایە بۆ ترساندن و تۆقاندن دژی نەیارانی دەسەڵات بەکاردەهێنرێت. ئەو وڵاتانە رایانگەیاندوە؛ دەسەڵاتی ئێران بە رونی مافەکانی مرۆڤی سەبارەت بە مامەڵە لەگەڵ دەستگیرکراوانی ناڕەزایەتییەکان پێشێل کردوە و تەنانت رێگەی بە ژمارەیەکی زۆر لەو دەستگیرکراوانە نەداوە کە پارێزەریان هەبێت. ساڵی 2018 لە بەیاننامەیەکی هاوشێوە دژی سزای سێدارە تەنها 25 وڵات واژۆیان کرد و لە ساڵی رابردوشدا لە چوارچێوەی ئیدانەی سزای سێدارە لە ئێران 59 وڵات پشتگیریی خۆیان بۆ بەیاننامەکە لە ئەنجومەنی مافەکانی مرۆڤی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان دەربڕی. ئێران بەراورد بە ژمارەی دانیشتوان زیاترین سزای سێدارەی تێدا جێبەجێ دەکرێت و دوای چین دووەم وڵاتی جیهانە کە زیاترین کەس تێیدا لەسێدارە دەدرێن. لە ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی زیاترین سزای سێدارە لە زیندانەکانی ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستان جێبەجێ کراوە بە جۆرێک کە تەنها لە دوو مانگدا 29 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان لەسێدارە دراون کە دەکاتە زیاتر لە 30%ی کۆی لەسێدارەدانی ئەو ماوەیە.
فەرماندەی گشتی سوپای پاسداران لەسەر پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی و نەیارانی کۆماری ئیسلامی هۆشداریی دەداتە ئەوروپا و رایدەگەیەنێت ئەتوانن موشەکەکانیان بگەیەننە ئەو وڵاتانە. حسێن سەلامی، فەرماندەی گشتی سوپای پاسدارانی ئێران لە رێوڕەسمێکدا لە شاری ئابادان لە باشوری وڵاتەکە رایگەیاند؛ سوپای پاسداران بەشێوەیەک موشەکەکانی رێکخستوە کە نەگاتە ئەوروپا لە کاتێکدا ئەو موشەکانە توانای ئەوەیان هەیە. سەلامی وڵاتانی ئەوروپای تۆمەتبار کردوە بە پشتیوانیی لە نەیارانی کۆماری ئیسلامی لە وڵاتەکانیان و وتی؛ چەک و کەرەستەی سەربازیی ئەوروپا رادەستی نەیارانی نیشتەجێی ئەو وڵاتانە کراوە و لە روی میدیا و راگەیاندنەوە پشتگیریان دەکرێت بۆیە هیوایان ئەوەیە ئەو وڵاتانە پشتیوانی و پشتگیرییەکانیان راگرن. ئەو وتیشی؛ ئێران توانای کۆنتڕۆڵکردنی گواستنەوەی نەوتی لە کەنداو هەیە و ئەوروپا پێویستی بە سوتەمەنی و ئاسایش هەیە و ئەگەر ئەوانە لەدەست بدات روبەڕوی کێشە و قەیرانی قوڵ دەبێتەوە. فەرماندەی گشتی سوپای پاسداران جەختی لەوە کردەوەتەوە کە کۆماری ئیسلامی دانی بەخۆیدا گرتوە و دەبێت ئەورپا رێزی ئەو دانبەخۆدانانە بگرن چونکە دەتوانن موشەکەکانیان بەشێویەک رێکخەن کە توانای بڕینی مەودای تا ئەوروپای هەبێت. هەڕەشەکانی سەلامی لە کاتێکدایە پێشتر ئەمیرعەلی حاجی زادە، فەرماندەی هێزە ئاسمانییەکانی سوپای پاسداران لەگەل ئاشکراکردنی موشەکێکی نوێ بە ناوی (پاوە) رایگەیاند وەک رێز بۆ ئەوروپا توانای موشەکەکانیان بۆ دوو هەزار کیلۆمەتر سنوردار کردوە و دەبێت ئەو وڵاتانە رێزی خۆیان بگرن بۆ ئەو هەنگاوەی کۆماری ئیسلامی.
هاوڵاتی دوو کەشتی جەنگی ئێرانی ڕۆژی یەکشەممە لە بەندەرێکی ئاوی ڕیۆ دی جانیرۆ جێگیربوون لە دوای ئەوەی سەرۆکی بەرازیل لویز ئیناسیۆ لولا دا سیلڤا مۆڵەتی دا سەرەڕای فشارەکانی ئەمریکا بۆ ڕێگریکردن لەو کارە. دەسەڵاتی بەندەری ڕیۆ لە لێدوانێکدا ڕایگەیاند، کە کەشتی جەنگی ئای ئاڕیس ماکران و ئایرس دینا هەردوکیان بەرەبەیانی ڕۆژی یەکشەممە گەیشتوونەتە بەندەرەکە. رۆیتەرز لە سەرەتای ئەم مانگەدا بڵاویکردەوە کە بەرازیل دواکەی ئێرانی ڕەتکردۆتەوە بۆ ئەوەی ڕێگەبدات دوو کەشتی جەنگی ئەو وڵاتە لە کۆتایی مانگی کانوونی دووەمدا لە بەندەرێکی ڕیۆ بمێننەوە دوای ئەو فشارانەی ئەمریکا خستییە سەر سەرۆکی بەڕازیل و هاوکات لویز ئیناسیۆ لولا دا سیلڤا گەشتێک بح ئەمریکا دەکات بۆ بینینی بایدن. کارلۆس ئێدواردۆ هۆرتا ئارێنتز جێگری سەرۆکی دەستەی دەریایی بەرازیل ڕەزامەندی خۆی دا بە کەشتییەکان بۆ مانەوە لەو بەندەرەی ڕیۆ لە نێوان 26ی شوبات تا 4ی ئازار. بوونی کەشتییە جەنگیەکانی ئێران لە کەناراوەکانی بەڕازیل بەردەوامە لە بێزارکردنی ویلایەتە یەکگرتووەکان لە کاتێکدا کە دەیەوێت پەیوەندی نزیکتر لەگەڵ ئیدارەی لولا دروست بکات کە لە 1ی کانوونی دووەمەوە بووەتە سەرۆکی ئەو وڵاتە. هاوکات لە 15ی شوباتدا، ئیلیزابێس باگلی باڵیۆزی ئەمریکا داوای لە بەرازیل کرد کە ڕێگە بە کەشتییەکان نەدات لەو بەندەرە بمێننەوە. ئەو باڵوێزە ڕاشیگەیاند،"لە ڕابردوودا ئەو کەشتیانە ئاسانکاریان کردووە بۆ بازرگانی نایاسایی و چالاکییە تیرۆریستییەکان، هەروەها لەلایەن ئەمریکاوە سزادراون بەڕازیل نەتەوەیەکی دەسەڵاتدارە، بەڵام ئێمە بە توندی باوەڕمان وایە ئەو کەشتیانە نابێت لە هیچ شوێنێک دابنێرن". هەبونی پەیوەندییەکی دبلۆماسی لەگەڵ ئێران یەکێک بوو لە هەوڵە بەرچاوەکانی لولا لە ماوەی سەرۆکایەتی خولی پێشوویدا،کە ساڵی 2010 گەشتی بۆ تاران کرد بۆ چاوپێکەوتن لەگەڵ مەحمود ئەحمەدی نەژادی سەرۆک کۆماری ئەو کاتە کاتێک بەدوای دەڵاڵکردنی ڕێکەوتنی ناوکی نێوان ئێران و ئەمریکادا بوو.
.jpg)
هاوڵاتی سەرۆکی ئۆکراینا، ڤلۆدۆیمیر زێلێنسکی رایگەیاند، بۆ راگرتنی پەلامارەکانی رووسیا پێویستییان بە فڕۆکەی جەنگیی نوێ هەیە. ڤلۆدۆیمیر زێلێنسکی لە پەیامێکی ڤیدیۆییدا ئاماژەی بە بەردەوامی پەلامارەکانی سوپای رووسیا بۆسەر وڵاتەکەی کرد و گوتی: "٢٧ی شوبات هێزەکانی رووسیا بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان پەلاماری چەندین خاڵیان داوە لە ئۆکراینا". سەرۆکی ئۆکرانیا سەرنجی خستە سەر ئەوەی کە ١١ فڕۆکەی بێ فڕۆکەوانیان لە کۆی ١٤ فڕۆکە بێ فڕۆکەوانەکە خستووەتە خوارەوە و گوتی: "هێزەکانی بەرگریی ئاسمانیی تاکوو لەتوانایاندا بێت بەتوندترین شێوە بەرەنگاری پەلامارە ئاسمانیی و مووشەکییەکانی رووسیا دەبنەوە. کۆنترۆڵکردنی تەواوەتی کایەی ئاسمانیی ئۆکراینا، پابەندە بە فڕۆکەی جەنگیی نوێوە". هاوکات سەرۆکایەتی ئەرکانی سوپای ئۆکرانیا بڵاویکردەوە، سوپای رووسیا هێرشەکانی لە لیمان، کوپیانسک، باخمووت، ئاڤدیڤکا و شاختێرسک چڕکردووەتەوە و لە هێرشەکانی دا بە چەکی قورس ناوەندە مەدەنییەکان بۆردومان دەکات. ئاماژەی بەوەشکردووە، لە 24 کاتژمێری رابردوودا 81 هێرشی هێزەکانی رووسیایان لە پێنج ئاراستەی جیاوازەوە تێکشکاندوون، هەروەها فڕۆکەیەکی جەنگی رووسیاش لە جۆری سوخۆ-25 خراوەتەوەخوارەوە. ڤلۆدۆیمیر زێلێنسکی سەرنجی خستە سەر ئەوەی کە لە ئەگەری پێدانی فڕۆکەی جەنگیی پێشکەوتوو، ئەوا بەشێوەیەکی کاریگەرتر رێگە لە پەلامارەکانی رووسیا دەگرن و گوتی: "بۆیە پێویستییمان بە فڕۆکەی جەنگیی نوێ هەیە و بەم جۆرە دەتوانین لە تەواوی ناوچەکان دەوڵەت لە تیرۆری رووسیا بپارێزین". زێلێنسکی باسی لەوەشکرد کە بە تایبەت لە ناوچەی دۆنێتسک پێکدادانەکان بەچڕی بەردەوامن و هەوڵەکانی سەربازانی ئۆکراینای لە بەرگریکردن لە باخموت و شارەکانی دیکەی ئۆکراینا بەرامبەر پەلامارەکانی رووسیا بەرز نرخاند. ساڵێک بەسەر جەنگی نێوان رووسیا – ئۆکرانیا تێدەپەرێت، تائێستا هیچ ئاسۆیەک نییە بۆ چارەسەری نێوانیان، جگە لە زیانی گیانی و ماددی شەڕی مۆسکۆ و کیێڤ، کاریگەری نەرێنی کردووەتە سەر ئابووری جیهان.
هاوڵاتی کۆشکی سپی ڕۆژی دوشەممە، فەرمانی بە دەزگا فیدراڵییەکان کرد، کە لە ماوەی 30 رۆژدا ئەپڵیکەیشنی تیکتۆک لەسەر مۆبایل و ئامێرەکانیان قەدەغە بکەن، ئەمەش بەهۆی مەترسییەکانی ئەو ئەپڵیکەیشنە، بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی ئەمەریکا، کە کۆمپانیای "بایت دانس"ی چینی خاوه‌ندارێتی دەکات. ئه‌م یاسایه لەلایەن جۆو بایدن، سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا ده‌رچووه، شالاندا یۆنگ بەڕێوەبەری فەرمانگەی بەڕێوەبردن و بودجە لە کۆشکی سپی، نووسراوێکی ئاڕاسته‌ی سه‌رجه‌م دام و ده‌زگاكانی حكومه‌تی كردووه. هۆکاری قەدەغەکردنی ئەوئاپڵیکەیشنە دوای ئەوە دێت کە ئەمریکا پێیوایە بۆ سیخوڕی بەکاردێت لە لایەن چینەوە هەربۆیە بە پێی بڕیارێی حکومەتەکەی بایدن "بەهۆی مەترسییەکانی ئەو ئەپڵیکەیشنە، بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی ئەمەریکا، کە کۆمپانیای "بایت دانس"ی چینی خاوه‌ندارێتی دەکات".بڕیاری قەدەغە کردنی دراوە . سەرۆکایەتی ئەمەریکا رایگەیاند، فەرمانگەی بەڕێوەبردن و بودجە لە کۆشکی سپی فەرمانی بە سەرجەم وەزارەت و دەزگاکانی حکومەتی ئەمەریکا کردووە، كه لە ماوەی 30 رۆژدا بڕیاری قەدەغەکردنەی تیكتۆك جێبەجێ بکەن، ئه‌مه‌ش لە کۆتایی مانگی کانوونی دووەمدا، بە یاسایەک کە لەلایەن کۆنگرێسەوە دەرچووە و قەدەغە کراوە، بۆ دابەزاندنی بەرنامەکە لەسەر هەر ئامێرێک یان مۆبایلێک کە سەر بە حکومەت بێت. ئەم بڕیارەی ئەمەریکا رۆژێک دوای ئەوە دێت کە بڕیارێکی هاوشێوەی حکومەتی کەنەدا دەرچووە، بەپێی ئەو بڕیارە دابەزاندنی ئەپڵیکەیشنەکەی لەسەر هەریەکێک لە مۆبایل و ئامێرە ئەلیکترۆنییەکانی قەدەغە کردووە، چونکە "ئاستێکی قبوڵنەکراوی مەترسییەکانی لەسەر تایبەتمەندی و ئاسایشی تێدایە". ئەمە لە کاتێکدایە هەفتەی رابردوو کۆمیسیۆنی ئەوروپاش ئەو ئه‌پڵیكه‌یشنه‌ی لەسەر ئامێرەکانی قەدەغە کرد.
