.jpeg)
سازدانى: ئارا ئیبراهیم حه‌سۆ ئیبراهیم، جێگرى هاوسه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى شه‌نگال رێکەوتنی حکومەتی هەرێم و عێراق لەسەر شنەنگال بە دەستی تورکیا دەزانێت و دەڵێت ده‌یانه‌وێت له رێگه‌ى رێککه‌وتنه‌کەوه شه‌نگال رادەستی تورکیا بکه‌ن. حه‌سۆ ئیبراهیم، لەچاوپێکوتنێکیدا لەگەڵ ھاوڵاتی وتی «ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت هێزه‌کانى یه‌به‌شه دووربخه‌نه‌وه له‌شه‌نگال و بیانه‌وێت ئیستفزازمان بکه‌ن و شه‌ڕمان له‌گه‌ڵ بکه‌ن ئاماده‌ین به‌رگرى له‌خاکى شه‌نگال و گه‌لى شه‌نگال بکه‌ین». هەروەها وتی کە رێککەوتنەکە «پیلانێکى سیاسییه دژى یه‌به‌شه که له‌ڕێگه‌ى پێشمه‌رگه‌ى پارتییه‌وه هێزى تورکیا ده‌ربازى شه‌نگال بکه‌ن و خه‌ڵکى شه‌نگال دووباره‌و جارێکى تر تووشى کۆچ و ده‌رده‌سه‌رى بکه‌ن، دیاره ئه‌و پیلانه وه‌کو پیلانه‌کانى داگیرکردنى سه‌رێکانى و گرێ سپییه‌و تورکیا ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ى پێشمه‌رگه‌وه داخڵى شه‌نگال ببێت». ھاوڵاتی: ئه‌و رێککه‌وتنه‌ى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق کرا وه‌ک خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى شه‌نگال خوێندنه‌وه‌تان بۆى چییه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ئێمه وه‌کو خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى شه‌نگال هه‌ڵوێستمان دیاره، ئه‌و رێککه‌وتنه‌ى نێوان حکومه‌تى عێراق و هه‌رێم ره‌تده‌که‌ینه‌وه، هیچ که‌سێکى شه‌نگالى له‌و رێککه‌وتنه‌دا ئاماده نه‌بووه‌و ئه‌وان به‌بێ خه‌ڵکى شه‌نگال ناتوانن بڕیارى له‌سه‌ر بده‌ن، قبوڵ ناکه‌ین شه‌نگال بگه‌ڕێته‌وه بۆ پێش ساڵى 2014، شه‌نگال خۆسه‌رى و دیموکراتى ده‌وێت و ئیدارەدانى شه‌نگال پێویسته خه‌ڵکى شه‌نگال به‌ڕێوه‌ى ببه‌ن و بڕیار له‌چاره‌نووسى خۆیان بده‌ن، ئه‌مریکا بێت یا عێراق و تورکیا و پارتى و حکومه‌تى هه‌رێم رێککه‌وتن بکه‌ن خه‌ڵکى شه‌نگال به‌شدار نه‌بێت تێیدا ئێمه قبوڵى ناکه‌ین. ھاوڵاتی: خۆپیشاندانى شه‌نگالییه‌کان په‌یوه‌ندى به‌ڕێککه‌وتنه‌که‌وه هه‌یه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: گه‌ل و خه‌ڵکى شه‌نگال قه‌بوڵ ناکه‌ن بڕیار له‌سه‌ریان بدرێت به‌بێ به‌شدارى خه‌ڵکه‌که‌ى، چونکه گه‌ڕانه‌وه‌ى ئیداره‌ى شه‌نگال به‌و شێوه‌یه‌ى باس ده‌کرێت قبوڵکراو نییه، وه‌کو ئه‌نجومه‌نى خۆسه‌رى دیموکراتى به‌شدارى ئه‌و خۆپیشاندانه ده‌که‌ین و پشتیوانى خه‌ڵکى شه‌نگال ده‌که‌ین. ھاوڵاتی: هێزه‌کانى یه‌به‌شه له‌سه‌ر سنورى سوریاو شه‌نگالدان، یان پۆلیسى عێراقى تێدایه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: وه‌کو هێزێکى عه‌سکه‌رى یه‌به‌شه زارۆکى شه‌نگالن و زارۆکى یه‌زیدیانه، ناتوانن هێزى یه‌به‌شه له‌شه‌نگال ده‌ربکه‌ن، ئه‌وانه خه‌ڵکى شه‌نگالن، هه‌تا یه‌ک ئینسان نییه باسى شتێکى وابکا، هێزى یه‌به‌شه بۆ پاراستنى شه‌نگاله، به‌شێک له‌هێزى یه‌به‌شه موچه له‌حکومه‌تى عێراق وه‌رده‌گرن، ئه‌گه‌ر داواى ئه‌وه بکه‌ن حه‌ره‌س حدود یان سوپاى عێراق بێته شه‌نگال، حه‌ره‌س حدودو پۆلیسى عێراقى له‌ناو شه‌نگالدا هه‌یه، به‌ڵام دیاره ئه‌وە پیلانێکى سیاسییه دژى یه‌به‌شه که له‌ڕێگه‌ى پێشمه‌رگه‌ى پارتییه‌وه هێزى تورکیا ده‌ربازى شه‌نگال بکه‌ن و خه‌ڵکى شه‌نگال دووباره‌و جارێکى تر تووشى کۆچ و ده‌رده‌سه‌رى بکه‌ن، دیاره ئه‌و پیلانه وه‌کو پیلانه‌کانى داگیرکردنى سه‌رێکانى و گرێ سپییه‌و تورکیا ده‌یه‌وێت له‌ڕێگه‌ى پێشمه‌رگه‌وه داخڵى شه‌نگال ببێت، وه‌کو خه‌ڵکى شه‌نگال ئه‌مه قبوڵ ناکه‌ین و چى پێویست بکات ده‌یگرینه‌به‌ر بۆ پاراستنى گه‌ل و خه‌ڵکى شه‌نگال. ھاوڵاتی: واتا پێتانوایه پارتى له‌ڕێگه‌ى ئه‌م رێککه‌وتنه‌وه ده‌یه‌وێت تورکیا بهێنێته ناو شه‌نگاله‌وه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: دیاره پیلانی ئه‌وان ئه‌وه‌یه له رێگه‌ى ئه‌م رێککه‌وتنه‌وه پارتى میت بهێنێته ناو شه‌نگال و ده‌وڵه‌تى تورکیا داخڵى شه‌نگال بکه‌ن و به‌بڕواى ئه‌وان وایه که‌ئێمه له‌شه‌نگال بکه‌نه ده‌ره‌وه، له‌کاتێکدا هه‌موو که‌س ده‌زانێت داعش له‌ڕێگه‌ى تورکیاوه داخڵى سوریاو عێراق بووه. پێشمه‌رگه به‌ناوى پێشمه‌رگه‌ى رۆژ ببه‌نه‌وه بۆ رۆئاواى کوردستان نه‌یانتوانى سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ستبهێنن، ئێستا ده‌یانه‌وێت له‌ڕێگه‌ى ئه‌م رێککه‌وتنه‌وه شه‌نگال ته‌سلیمى تورکیا بکه‌ن و پێشمه‌رگه‌ى رۆژ له‌ڕێگه‌ى شه‌نگاله‌وه ده‌ربازى رۆژئاوا بکه‌ن و سنورى شه‌نگال- سوریا ته‌سلیمیان بکه‌ن، خه‌ڵکى شه‌نگال ئه‌مه قبوڵ ناکه‌ن. ھاوڵاتی: هێزه‌کانى یه‌به‌شه که خه‌ڵکى یه‌زیدى و شه‌نگالین چه‌ندن له‌شه‌نگالدا؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ژماره‌ى یه‌به‌شه باشن، ئاسایشى یه‌زیدان یه‌به‌شه یه‌ده‌شه، ژماره‌یه‌کى ئه‌وان له‌ده‌وڵه‌تى عێراق موچه وه‌ردگرن و چه‌کى پێداون و ژماره‌ى هێزه‌کان نزیکه‌ى پێنج هه‌زار که‌سه‌و حکومه‌تى عێراق موچه‌و چه‌کى داوه‌ته هه‌زارو (500) که‌س. ھاوڵاتی: له‌سه‌ر سنورى سوریاو شه‌نگال که‌درێژییه‌که‌ى نزیکه‌ى 200 کیلۆمه‌تره چ هێزێکى لێیه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: له‌سه‌ر سنورى سوریاو شه‌نگال هێزى عێراقى لێیه‌و جارجار رێککه‌وتن له‌نێوان یه‌به‌شه‌و هێزى عێراقى ده‌کرێت، نوقته‌ى هاوبه‌شیان پێکه‌وه له‌سه‌ر سنور هه‌یه بۆ پاراستنى شه‌نگال. ھاوڵاتی: به‌پێى رێککه‌وتنه‌که رازى ده‌بن پێشمه‌رگه به‌ناوى پاسه‌وانى سنور بچێته سه‌ر سنورى سوریاو شه‌نگال؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ئێمه نابینه ئه‌وه‌ى که شه‌ڕ دروست ببێت و خواستى شه‌ڕ ناکه‌ین، گه‌لى یه‌زیدى و خه‌ڵکى شه‌نگال شه‌ڕ ناخوازن، وه‌کو باوه‌ڕى ئێمه ئاوه‌دانى و خۆشگوزه‌رانى خه‌ڵکى شه‌نگالمان ده‌وێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت هێزه‌کانى یه‌به‌شه دووربخه‌نه‌وه له‌شه‌نگال و بیانه‌وێت ئیستفزازمان بکه‌ن و شه‌ڕمان له‌گه‌ڵ بکه‌ن ئاماده‌ین به‌رگرى له‌خاکى شه‌نگال و گه‌لى شه‌نگال بکه‌ین. ھاوڵاتی: دواى ئه‌م رێککه‌وتنه په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى عێراقى کردووه که رۆڵى ئێوه چی ده‌بێت له‌م رێککه‌وتنه‌دا؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ئاسایشی نیشتیمانی بڕیاره بێته شه‌نگال و ئه‌مریکییه‌کانیش هاتوون و هێزى عێراقیش هاتوون و گفتوگۆمان کردووه‌و پێمان راگه‌یاندوون قبوڵ ناکه‌ین کێشه‌ى شه‌نگال چاره‌سه‌ر نه‌کرێت و خه‌ڵکه‌که‌ى دووباره ئاواره بکرێته‌وه، ئه‌گه‌ر حکومه‌تى باشورى کوردستان ده‌یه‌وێت دۆخى شه‌نگال ئاسایى بکاته‌وه با جارێ بێت هه‌موو ئه‌وانه‌ى به‌رپرسیاربوون له‌و دۆخه‌ى به‌سه‌ر شه‌نگال و گه‌لى ئێزیدیدا هاتووه مه‌حکه‌مه بکرێت و به‌سزاى خۆیان بگه‌یه‌ندرێن، ئه‌وانه‌ى خیانه‌تیان له‌گه‌ل و خه‌ڵکى شه‌نگال کرد ده‌بێت دادگایى بکرێن، ئه‌گه‌رنا ئێمه قبوڵ ناکه‌ین ئه‌و که‌سانه بهێندرێنه‌وه ناو شه‌نگال که‌گه‌لى شه‌نگالیان به‌کوشتداو به‌هه‌زاران که‌سیان ئاواره‌و بێسه‌روشوێن کردووه‌و زارۆک و ژنى شه‌نگالیان به‌کوشتدا، ئه‌وانه‌ى خیانه‌تیان کرد بۆیان نییه بێن ئیداره‌ى شه‌نگال بکه‌ن و سیاسه‌تى خۆیان جێبه‌جێ بکه‌ن له‌ناو شه‌نگالدا. ھاوڵاتی: ئاواره‌کانى شه‌نگال له رێککه‌وتنه‌که‌دا باس کراوه، ئایا پێشتر رێگه دراوه ئاواره‌کان بگه‌ڕێندرێنه‌وه شه‌نگال؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: پارتى نه‌یهێشتووه ئاواره‌کان بگه‌ڕێنه‌وه بۆ شه‌نگال له‌به‌رئه‌وه‌ى هێزى یه‌به‌شه‌و یه‌ده‌شه‌ى لێیه، پارتى نه‌یویستووه ئاواره‌کان بگه‌ڕێنه‌وه شه‌نگال، ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نى خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى شه‌نگال چه‌ندین جار داخوازیى ئه‌وه‌مان کردووه که ئاواره‌کان بگه‌ڕێندرێنه‌وه، به‌ڵام رێگه‌یان نه‌داوه. ھاوڵاتی: ئه‌و داواکارییه چۆن ده‌خوێننه‌وه که نابێت هێزه‌کانى سه‌ر به په‌که‌که له‌شه‌نگالدا بمێنن؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ئه‌و داواکارییه گاڵته‌جارییه، زارۆک و خه‌ڵکى شه‌نگال له‌ناو هێزه‌کانى یه‌به‌شه‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌رى دیموکراتى شه‌نگالدان، بۆ کوێ بچنه ده‌رێ، ئه‌وانه‌ى وا ده‌ڵێن به‌زمانى دوژمن قسه ده‌که‌ن. ھاوڵاتی: بۆ ده‌رکردنى چه‌کدارانى داعش، یه‌به‌شه چه‌ند شه‌هیدو بریندارى هه‌بووه بۆ رزگارکردنى شه‌نگال؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: زیاتر له (309) شه‌هیدمان هه‌یه‌و برینداره‌کانى یه‌به‌شه زیاتر له‌هه‌زارو (500) بووه، یه‌به‌شه قوربانى داوه بۆ پاراستنى گه‌ل و خه‌ڵکى ئێزیدى، ئێمه شه‌نگالمان پاراست، زارۆک و ژنمان پاراست، خاک و گه‌لى شه‌نگالمان پاراست، ئێمه خیانه‌تمان له‌شه‌نگال نه‌کردووه‌و قوربانیمان داوه له‌پێناو ژیان و ئازادى شه‌نگال، ئێستا قه‌بوڵ ناکه‌ین به‌ناوى ئیداره‌دانه‌وه میتى تورکیا بهێننه ناو شه‌نگاله‌وه. ھاوڵاتی: ئایا ئاماده‌ن له‌گه‌ڵ پارتى دیموکراتى کوردستاندا رێککه‌وتن بکه‌ن له‌سه‌ر ئیداره‌دانى شه‌نگال؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: ئێمه حازرین له‌گه‌ڵ پارتى یا عێراق و ئه‌مریکاو هەر حزبێک بێت دیالۆگ له‌سه‌ر مێزى گفتوگۆ بکه‌ین، له‌سه‌ر مافى خه‌ڵکى ئێزدى و خه‌ڵکى شه‌نگال که له‌به‌رژه‌وه‌ندى گه‌لى ئێزدیدا بێت، به‌ڵام ئێمه رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ ئه‌و که‌سانه‌دا ناکه‌ین که‌ده‌ستیان به‌خوێنى ئێزدى سور بووه‌و خیانه‌تیان لێکردووه. ھاوڵاتی: پارتى له‌کوێی شه‌نگالدا هێزى سه‌ربازیى و رێکخستنى هه‌یه؟ ئایا په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵیاندا هه‌یه؟ حه‌سۆ ئیبراهیم: پارتى له‌ڕێگه‌ى قاسم شه‌شۆ که (100) پێشمه‌رگه‌یه‌کى له‌گه‌ڵدایه له‌مه‌زارگه‌ى شه‌ره‌فه‌دنین هه‌یه‌و پاراستنى ئه‌و مه‌زراگه‌یه ده‌که‌ن، هێزى حه‌یده‌ر شه‌شۆ که گرێدراوه به‌وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه ئه‌ویش هێزى هه‌یه. په‌یوه‌ندیمان هه‌بوو، به‌ڵام پارتى چى بخوازێت ئه‌وان ئه‌وه جێبه‌جێ ده‌که‌ن، قاسم شه‌شۆ مامى حه‌یده‌ر شه‌شۆیه، قاسم شه‌شۆ چى ببێژێت، حه‌یده‌ر شه‌شۆ قسه‌ى مامى ده‌کات، ئه‌وان ره‌نگه نه‌خوازن په‌یوه‌ندیمان هه‌بێت پێکه‌وه ئه‌وه‌ش پارتى بڕیارى له‌سه‌ر ده‌دات.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم ئەمیر قەساب، سەرۆکی یەکێتی ئابوریناسان لەچاوپێکەوتنێکی هاوڵاتیدا باسی دۆخی ئابوری هەرێمی کوردستان و کاریگەری خراپی ئیدارەدانی حکومەت و پەرلەمان دەکات لەلایەن حزبەکانەوە کە پێی وایە زیانی زۆری بەخەڵک و ژێرخانی ئابوری گەیاندووە. ئەمیر قەساب دەڵێت «په‌رله‌مان نوێنه‌رى حزبه نوێنه‌رى خه‌ڵک نیه، ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانى ئێمه قسه‌بکات دایده‌خه‌ن و زمانیان ده‌بڕن و ده‌ڵێن بڕۆنه‌وه« نموونەی ئەوەی هێنایەوە کە لەساڵانی هەشتاکاندا کارگه‌ى رۆنى روه‌کى به‌غدا پشتى به گوڵەبه‌ڕۆژه‌ى ده‌شتى بتوێن ده‌به‌ست، وتی «بەڵام ئێستا هه‌موو بتوێن چڵێک گوڵەبەڕۆژه‌ى تیانیه«. هەروەها وتی ئەو پارەیەی کە لەدوای رووخانی سەدام لە 2003 لە بەغداوە هاتۆتە کوردستان ئەگەر باش ئیدارەبکرایە «کوردستان ده‌بوو به به‌هه‌شتێک له به‌هه‌شته‌کانى دونیاو زۆر پێشده‌که‌وت». هاوڵاتى: ئایا له‌ماوه‌ى ده‌سه‌ڵات و حوکمڕانى هه‌رێم گەشەی ئابورى هه‌بوه؟ ئه‌میر قه‌ساب: ناوی نانێم گه‌شه‌ى ئابورى، ئه‌گه‌ر گه‌شه‌ى ئابوریمان هه‌بوایه توشى ئه‌م قه‌یرانانه نه‌ده‌بوین، پاره‌یه‌کمان به‌ده‌سته‌وه‌بوو، خاوه‌نى پاره‌یه‌ک بووین، هى خۆمان نه‌بوو، ئه‌وه‌ى له‌کوردستان پێى ده‌ڵێن بودجه، بودجه نییه خۆى دوو هاوکێشه‌ى هه‌یه داهات خه‌رجى ده‌بێت، ئه‌م دوانه بخه‌یته تاى ته‌رازویه‌که‌وه موازنه‌و میزانیه هه‌یه، موازنه ئه‌وه‌یه خۆمان پێى ده‌ڵێین بودجه شتێکه تۆ ته‌خمینى ده‌که‌یت و راستى نیه، بۆ نمونه ده‌ڵێیت من ئه‌وه‌نده‌م پێویسته له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى دێته گیرفانته‌وه‌و ئه‌وه‌نده خه‌رج ده‌که‌م، میزانیه‌ش ئه‌وه‌یه له‌کۆتایی ساڵدا ده‌بێ حسابى بکه‌یت ئایا ئه‌وه‌نده‌ت خه‌رجکردووه یان نا، ئێمه له‌کوردستان ئه‌مه‌مان نه‌بووه نه‌مانتوانیوه گه‌شه‌یه‌کى باش بکه‌ین چیمان بۆ هاتووه پێش 2014 ئه‌وه‌مان خه‌رجکردوه چونکه ستراتیژو به‌رنامه‌مان نه‌بووه، نه‌شمان زانیوه چۆن خه‌رجى بکه‌ین، هاتوین قومارێکمان کردوه‌و دۆڕاندومانه، چونکه نه‌مانتوانیوه ژێرخانێکى ئابورى زۆر باش بۆ ئه‌م وڵاته دروستبکه‌ین، هیچ لێکدانه‌وه‌یه‌ک نه‌بووه بۆ دواڕۆژ. ئایا یه‌ده‌گى پاره‌مان هه‌یه، ئیشمانکردووه ژێرخانى ئابورى ببوژێنینه‌وه بێگومان نه‌خێر، راسته که‌رتی بیناسازیمان هه‌یه، به‌ڵام له‌ئه‌وروپا که‌بینیومانه به‌س له‌شوێنه بازرگانیه‌کاندا ئه‌م هه‌ڵکشانه به‌شێوه‌ى ستونى هه‌یه، هه‌مووى به‌شێوه‌ى ئاسۆییه ئه‌وپه‌ڕى سێ یان چوار قاته، ئێمه که‌لتورى ژیانیشمان گۆڕى، ئه‌م سیستمى شوقه‌یه که پێویستمان نیه ئه‌وه که‌رتێکه راسته هه‌لى کار بۆ ماوه‌یه‌ک دروستده‌کات وه‌ک کرێکارو وه‌ستاو دارتاش و کاره‌باچى و باقى شته‌کانى دیکه، که‌بیناکه ته‌واو بوو پاره‌که ده‌چێته گیرفانى که‌سێکه‌وه‌و ئه‌وى تر ده‌چێته‌وه سه‌ر جاده، ئه‌مه ستراتیژ نییه. هاوڵاتى: له‌ساڵى 2004وه تا 2014 ئه‌و ده ساڵه به‌نمونه وه‌ربگرین ئه‌و پاره‌یه‌ى هاتوه ئه‌گه‌ر شاره‌زایانى ئابورییان له‌گه‌ڵدابوایه چ گۆڕانگاریه‌کیان ده‌کرد؟ ئه‌میر قه‌ساب: یه‌ک نمونه‌ت بۆ دێنمه‌وه دانیشتوانى هه‌رێم نزیکه‌ى شه‌ش ملیۆن که‌سه، به‌ڕێژه‌یه‌کى گشتى هه‌موو که‌سێک له‌ژه‌مى به‌یانیان بایی دۆلارێک نان ده‌خۆین دۆلاره‌که پیاڵه‌یه شه‌کره، چایه قۆریه کتریه ئینجا نان و ماست و په‌نیرو قه‌یماغ و باقى شته‌کانى تر، دۆلاره‌که (90) سه‌نتى ده‌چێت بۆ ده‌ره‌وه، چونکه هیچى خۆمان نیه، ئه‌و ده ساڵه چیمان به‌رهه‌مهێناوه، که‌بێت به‌س دۆلاره‌که‌ى ژه‌مى به‌یانیانمان شه‌ش ملیۆن دۆلار ده‌کات رۆژانه، مانگى (180) میۆن دۆلار ده‌کات، ده‌یخه‌ینه گیرفانى کۆمپانیاکانى تورکیاو ئێران، وڵات هه‌یه میزانیه‌که‌ى (180) ملیۆن دۆلاره له‌کاتێکدا زه‌ویه‌کى زۆر باشت هه‌یه ده‌شتى شاره‌زوور به‌پێى راپۆرتى WHO سێیه‌م ده‌شته بۆ پیت و به‌ره‌که‌تى (45) به (15) کیلۆمه‌تره، ده‌توانرێ بکرێت به‌سه‌به‌تەى خۆراک بۆ هه‌موو ناوه‌ندى رۆژهه‌ڵات له‌شه‌رقى ئه‌وسه‌ت، حکومه‌تى عێراقى کۆن له‌زه‌مانى مه‌لیکى، ئه‌نجومه‌نى گه‌شه‌پێدانى هه‌بوو، به‌نداوى ده‌ربه‌ندیخان و دوکانى کرد، کارگه‌ى چه‌وه‌نده‌رى شاره‌زووریان کرد به‌لێکۆڵینه‌وه ئه‌مانه‌یان کرد، چونکه دوو دانه‌یان له‌عێراق دانا، یه‌کێکیان له‌عه‌مماره بۆ قامیشى شه‌کر، یه‌کێک بۆ چه‌وه‌نده‌ر له‌شاره‌زوور، کاتى خۆى که کارگه‌ى دۆشاوى دهۆکیان دانا له‌به‌ر ته‌ماته‌ى فائیده بوو راسته هه‌موو ته‌ماته‌یه‌ک بۆ دۆشاو نابێ، به‌ڵام به‌رهه‌مى ده‌شتى فائیده ژینگه‌یه‌کى له‌بارى هه‌بوو ته‌ماته‌که‌ى بۆ دۆشاو ده‌بوو. کارگه‌ى رۆنى روه‌کى به‌غدا زۆرینه‌ى پشتى به‌گوڵەبه‌رۆژه‌ى ده‌شتى بتوێن ده‌به‌ست، ئێستا هه‌موو بتوێن چڵێک گوڵەبه‌رۆژه‌ى تیانیه، کوا ستراتیژمان ئه‌وه‌ى هه‌بووه هه‌ندێک هه‌نگاوى تاک بووه، هه‌ندێک کارگه دانراوه، له‌ساڵى (56) ئه‌م وڵاته گه‌نمى ناردووه‌ته ده‌ره‌وه، که‌چى ئێستا ده‌بێت پشت به‌ئاردى تورکى و ئێرانى ببه‌ستین، کارگه‌یه‌کى زۆر باشى ئاردمان نیه. هاوڵاتى: له‌ماوه‌ى ئه‌و ده ساڵه‌دا لانى که‌م 120 ملیار دۆلار هاتوه‌ته هه‌رێمى کوردستانه‌وه، ئه‌گه‌ر به‌ده‌ست عه‌قڵمه‌ندانى ئابورییه‌وه بوایه ئێستا هه‌رێمى کوردستان چى ده‌بوو؟ ئه‌میر قه‌ساب: کوردستان ده‌بوو به به‌هه‌شتێک له‌به‌هه‌شته‌کانى دونیاو زۆر پێشده‌که‌وت تائێستا نه‌مانتوانیوه نه کێشه‌ى ئاوو نه کاره‌با، نه رێگاوبان، نه ئاودێرى، نه کشتوکاڵ چاره‌سه‌ربکه‌ین، بگره ئه‌و کارگانه‌شى که‌هه‌بوون زۆربه‌یان دخران، ئێمه ده‌ڵێن نه‌وت، به‌س زۆر شتمان هه‌یه زۆر له‌نه‌وت به‌نرختره جگه له‌به‌رهه‌مى کشتوکاڵى به‌ردى مه‌ڕمه‌ڕ ده‌ڕۆشته ده‌ره‌وه که ده‌ڕۆشت به که‌له‌به‌رده‌که‌ى ده‌ڕۆشت فلاته‌کان یه‌ک یان دوانیان بار ده‌کرد بۆ وڵاتانى ده‌ره‌وه، حکومه‌ت بڕیاریدا له‌مه‌ودوا قه‌ده‌غه‌یه وابڕوات، ده‌بێت ببڕێت و بکرێت به‌چین چین ئینجا بڕواته ده‌ره‌وه ئینجا پاره‌که‌ى زیادیکردو چه‌ند کارگه‌یه‌ک دانران، مه‌ترێک مه‌ڕمه‌ڕ به شه‌ش حه‌وت دۆلاره مه‌تر موکه‌عه‌بێ ئه‌گه‌ر سى مه‌ترى چوارگۆشه‌ى پێوست بێ به (5) دۆلاریش حسابى بکه‌ى (5) که‌ڕه‌ت سى ده‌کاته (150) دۆلار، که‌هیچکات نه‌وت نه‌گه‌یشتووەته ئه‌و نرخه، ئه‌مه جگه‌له‌وه‌ى کۆمه‌ڵێک سه‌رمایه‌ى خۆت ده‌خه‌یته‌گه‌ڕ، کۆمه‌ڵێک کرێکار کاریان بۆ ده‌دۆزیته‌وه، ئێمه خه‌ڵکمان فێرى ئه‌وه‌کرد ته‌مه‌ڵ بێت، وه‌ره دایبمه‌زرێنه به‌پێشمه‌رگه‌و ئاسایش و پۆلیس و پاسه‌وان و کارگوزارو چى و چى، ماده‌م زه‌وى و ئاومان هه‌یه ده‌بێت کارگه‌یه‌ک دروستبکه‌ین کشتوکاڵه‌که بکات به‌پیشه‌سازى، بۆچى جوتیار ته‌ماته فرێ ده‌دات ئه‌گه‌ر چوار کارگه‌مان هه‌بێ و به‌ڕادمان هه‌بێ ئه‌مه روونادات، ئه‌مه کێشه‌ى بێ به‌رنامه‌یی حکومه‌ته. هاوڵاتى: له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم به‌سه‌رۆکایه‌تى مه‌سرور بارزانى، کۆمه‌ڵێک به‌ڵێنیدا ئه‌مڕۆش بانگهێشتى په‌رله‌مان ده‌کرێ؟ ئه‌میر قه‌ساب: حکومه‌ت هه‌ر که‌سه کاک قوباده، کاک مه‌سروره، ده‌چێته په‌رله‌مان ئه‌گه‌ر ئه‌و قسانه‌ى جاران ده‌که‌نه‌وه هه‌ر نه‌کرێت، باشتره ئه‌و به‌ڵێنانه‌ى دراون و ده‌یڵێنه‌وه نه‌خێر حکومه‌ت بڵێن وه‌ڵا دۆخى ئابوریمان خراپه، هه‌موومان ده‌زانین بڵێین پاره له‌به‌غداوه نایه‌ت و داواى ئابورى سه‌ربه‌خۆمان کردووه ئه‌ى باشه بۆ ئه‌مه‌یان کرد بڵێن فه‌رمانبه‌ر خۆڕاگربێ ئه‌مه زۆر وتراو سواوه چى تازه‌تان پێیه، ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى کاک مه‌سرور له‌کاتى سوێند خواردنه‌که‌یدا خستیه‌ڕوو به‌رنامه‌یه‌کى زۆر باش بوو هه‌م له‌ڕووى کۆمه‌ڵایه‌تى، هه‌م ئابورى، ته‌ندروستى و تۆکمه بوو، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى بکردایه هیچ پێویستى به‌م یاساى چاکسازییه نه‌ده‌کرد، ئایا ئه‌و به‌رنامه‌یە هیچى لێکرا، ئه‌وه ته‌مه‌نى ئه‌م کابینه‌یه ساڵێک و چه‌ند مانگێکه هیچى کرد، ئێمه شتێکمان ده‌وێت بچێته گیرفانه‌وه‌و سودى هه‌بێ، خه‌ڵک زۆر به‌ڵێنى پێدراوه، به‌ڵام چه‌ندى جێبه‌جێکراوه. ئێمه ده‌وڵه‌ت نین به‌شێکین له‌عێراق، عێراق ده‌وڵه‌ته چه‌ند بڵێى خراپه‌و نیه‌تى هه‌ر موچه ده‌دات، ئه‌م حاڵه‌ته‌ى ئێستا له‌زه‌مانى شه‌ڕى عێراق ئێرانیشدا روویداو موچه دواکه‌وت، به‌ڵام رژێمى سه‌دامى گۆڕبه‌گۆڕ پاره‌یه‌کى زۆرى له‌سندوقى خانه‌نشینى قه‌رزکرد نه‌ک موچه، جه‌نگى ئیدامه پێدا، ئێمه سندوقى خانه‌نشینى و چاودێرى کۆمه‌ڵایه‌تیمان هه‌مووى ئیفلاسى کردووه، عێراق بانکى مه‌رکه‌زى هه‌یه تائێستا له‌سه‌ر ئاستى وڵاتانى عه‌ره‌بى شه‌شه‌م وڵاته بۆ یه‌ده‌گى ئاڵتون که‌نزیکه‌ى (96) ته‌ن ئاڵتونى تێدایه، عێراق یه‌ده‌گێکى زۆرى دۆلارى هه‌یه، ئێمه هیچ نین، دوو بانکى مه‌رکه‌زیمان له‌سلێمانى و هه‌ولێر داناوه بانکى مه‌رکه‌زى ئیشى چیه، دراو ده‌رده‌کات و ته‌وازنى له‌بازاڕدا راده‌گرێ چاودێرى بانکه ئه‌هلیه‌کان ده‌کات، بانکه مه‌رکه‌زیه‌کانى هه‌ولێرو سلێمانى چى ده‌که‌ن، نه ده‌زانێ پاره ته‌وزیع بکات، نه دراو ده‌رده‌کات، نه چاودێرى بانکه ئه‌هلیه‌کان ده‌کات، هه‌مویان پاره‌یان له‌بانکى مه‌رکه‌زى عێراقى داناوه، ئێمه به‌وه‌همى ده‌وڵه‌تێکمان دروستکردووه راسته ده‌سه‌ڵاتمان له‌فیدراڵ و حوکمى زاتى زیاتر بوو. مانگى رابردوو حکومه‌تى عێراقى مامه‌ڵه‌ى هاورده‌و ناردنى ئاڵتونى له‌فرۆکه‌خانه‌کانى سلێمانى و هه‌ولێرو به‌سره راگرت، ده‌زانى چه‌ند زیانمان لێکه‌وتووه بمانه‌وێت و نه‌مانه‌وێت ره‌وشى ئێره ئارامتره له‌چاو باشور، کۆمپانیاکانى ئاڵوگۆڕى ئاڵتون ئیشه‌کانیان له‌هه‌ولێره‌وه ده‌کرد، فرۆکه‌خانه‌ى هه‌ولێر ته‌نها ئاڵتونى بۆ هه‌رێم و عێراق نه‌ده‌هێنا، به‌ڵکو بۆ ئێران و سوریاشى ده‌گواسته‌وه بۆ هه‌موو کیلۆیه‌ک ئاڵتون که چووه بۆ دره‌وه (250) دۆلاریان لێوه‌رگرتوه، هه‌ر کیلۆیه‌کیش هێناویانه (50) دۆلار وه‌رگیراوه، به‌پێى داتاکانى فرۆکه‌خانه‌و وه‌زاره‌تى پلاندانانى عێراق مانگانه (100) مامه‌ڵەی پێوه‌کراوه، هه‌موو مانگێک حه‌وت هه‌شت ملیۆن دۆلار داهاتى هه‌بووه به‌س له‌ئاڵتون و دانیشتووه پاره‌ى وه‌رگرتووه، حکومه‌تى عێراق سیاسه‌ت ده‌کات، بڕیارى قه‌ده‌غه‌کردنى ده‌رکردوه، له‌وانه‌یه بۆ من و تۆ شتێکى ئاسایی بێ، به‌ڵام لێره‌دا حکومه‌تى هه‌رێم وه‌کو ده‌روازه‌ى سنورى زه‌ره‌رمه‌نده، حه‌وت هه‌شت ملیۆن دۆلار یانى موچه‌ى دوو سێ وه‌زاره‌تى ئێمه. هاوڵاتى: تۆ چیت هه‌یه بۆ مه‌سرور بارزانى که ئه‌مڕۆ ده‌چێته په‌رله‌مان؟ ئه‌میر قه‌ساب: بۆ کاک مه‌سرور نا، بۆ حکومه‌تى هه‌رێم ده‌سه‌ڵاتى هه‌رێم، ده‌بێت پیاچوونه‌وه‌یه‌ک به‌خۆیدا بکات به‌به‌رنامه‌ى کاره‌کانی و داهاتیدا بکات، ناشه‌فافیه‌ت ئه‌م خه‌ڵکه‌ى کوشتووه، بێ متمانه‌یی، ده‌بێ ئه‌و متمانه دروستبکاته‌وه، کاتى راپه‌ڕینه‌که خه‌ڵک بێ موچه ده‌وامى ده‌کرد چونکه ئه‌وه‌ى باڵاده‌ست بوو وه‌کو ئه‌و ده‌ژیا، ده‌بێت حکومه‌ت ئه‌و متمانه‌یه بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ خۆى. هاوڵاتى: پارتى و یه‌کێتى چیان له‌م وڵاته کردووه؟ ئه‌میر قه‌ساب: پارتى و یه‌کێتى وه‌کو دوو حزب کاریانکردوه، نه‌ک وه‌کو ده‌سه‌ڵات، هه‌ریه‌که‌یان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆى کاریکردوه، (91) که هاتنه‌وه ناو خه‌ڵک و شار چیان هه‌بوو، حزب و پێشمه‌رگه‌ى ئه‌وسا به ئابوونه‌و پیتاکى خه‌ڵک ده‌ژیا، ئێستا خه‌ڵک به‌حزب ده‌ژى، له‌ڕێگه‌ى حزبه‌وه، خه‌ڵک بووه به‌ملیاردێر، ئه‌م حزبانه کۆمه‌ڵێک کۆمپانیاو شتیان دروستکرد بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان، مه‌عقوله حزبه‌کان له‌حکومه‌ت ده‌وڵه‌مه‌ندتر بن، ئه‌گه‌ر ئه‌وان ده‌وڵه‌مه‌نتر نه‌بن حکومه‌ت بۆ قه‌رزار ده‌بێ. له‌ڕووى ئابوورییه‌وه پارتى و یه‌کێتى بۆ خۆیان کاریانکردوه، ئه‌وه‌ى له‌به‌رژه‌وه‌ندى ئابورى ئه‌وان بووه به‌رنامه‌ى درێژخایه‌نیان نه‌بووه، ئه‌مرۆ شتێکیان کردووه، به‌یانى سودى لێوه‌ربگرن له‌به‌رئه‌وه که‌رتى کشتوکاڵ و بازرگانى و پیشه‌سازیشیان به‌ره‌و دواوه برد، سه‌رمایه‌گوزارى له‌ناو خه‌ڵک نه‌ماوه‌و چووه گیرفانى کۆمپانیاکانى ئه‌وانه‌وه‌و ئه‌وه‌ى خه‌ڵک به‌ته‌ماى بوو ئه‌وان نه‌یانکرد. هاوڵاتى: حکومه‌ت خه‌رجى له‌سه‌ر خه‌ڵک زیاده‌کات، داهاتى تاک دیاریکراوه، ... ئه‌م هاوکێشه‌یه به‌ره‌و کوێمان ده‌بات؟ ئه‌میر قه‌ساب: ئه‌و به‌ها جوانه کۆمه‌ڵایه‌تیانەی ئێمه هه‌مانه به‌ره‌و نه‌مان و کاڵبونه‌وه ده‌چێت، خێزان په‌رته‌وازه ده‌بێت و جیابوونه‌وه زۆر ده‌بێت و دزى و درۆزنى زۆر ده‌بێت، چونکه که خه‌ڵک برسى بوو په‌نا بۆ هه‌موو شتێک ده‌بات، برسیه‌تى ره‌گى هارى پێوه‌یه، چاره‌نووسى ئه‌مانه به‌ره‌و تونێلێکى تاریک ده‌مانبات، هیچ داتایه‌کى راستمان نیه که‌داهاتى تاک بسه‌لمێنێت. بۆ نموونه داهاتى کارمه‌ندێکى حکومى (12) مانگ ده‌وام ده‌کات و (12) موچه‌ش وه‌رده‌گرێ، ده‌توانین به‌هاوکێشه‌یه‌کى ئاسایی ده‌ریبهێنیت، به‌ڵام ئێستا به‌رنامه‌ت نیه بۆ مانگى داهاتوو که‌ى وه‌ریده‌گریت ئه‌گه‌ر ئه‌م موچه بدرێت ئه‌مساڵ موچه‌یه‌کى ته‌واو دراوه‌و دوانیش له‌سه‌دا (21) بڕاوه‌و ئه‌مه‌ش له‌سه‌دا (18)، موچه‌ى داهاتوو که‌ى ده‌درێت نازانرێ، له‌به‌رئه‌وه ژماره‌ت له‌به‌رده‌ستدا نیه‌و هه‌چیه‌ک بوترێت راست نیه، ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر داهاتى تاکه‌که‌س ده‌وترێت، له‌سه‌ر داهاتى حکومه‌تیش هیچى راست نیه، بۆ نمونه کۆمپانیاى دولێت هه‌رچه‌نده راپۆرته‌کانى شک و گومانى له‌سه‌ره چه‌ند مانگه راپۆرتى خۆى نه‌خستووەته‌ڕوو، به‌حساب کۆمپانیایه‌کى راستگۆیه‌و داهاتى نه‌وت ده‌خاته‌ڕوو. هاوڵاتى: ئه‌م پاشاگه‌ردانیه‌ى حکومه‌ت په‌رله‌مان چى بکات له‌سه‌رى؟ ئه‌میر قه‌ساب: په‌رله‌مان نوێنه‌رى حزبه نوێنه‌رى خه‌ڵک نیه، هه‌چ که‌سێکى حکومه‌ت بچێته په‌رله‌مان ئه‌ندامێکى ئه‌و حزبه‌ش بۆى نیه ره‌خنه‌ى هه‌بێت و باسى بکات، هه‌رچیه‌کى کردبێت و لێپرسینه‌وەی لێ ناکرێت، دوو ساڵ په‌رله‌مان داخرا ئه‌و متمانه‌ى داوه به‌حکومه‌ت، مه‌عقوله ده‌سه‌ڵات په‌رله‌مان دابخات، له‌کوێى دنیادا ئه‌مه هه‌بووه. ئه‌گه‌ر په‌رله‌مانى ئێمه قسه‌بکات دایده‌خه‌ن و زمانیان ده‌بڕن و ده‌ڵێن بڕۆنه‌وه بۆ ماڵه‌وه له‌به‌رئه‌وه په‌رله‌مانى ئێمه زۆر بێده‌سه‌ڵاته‌و هى میلله‌ت نییه، هه‌موویان به‌دواى به‌رژه‌وه‌ندى خۆیانن، چى له‌به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان بێ ئه‌وه باسده‌که‌ن، له‌دیوه‌خان خراپتره، شه‌ڵلاى دیوه‌خان بوایه، له‌دیوه‌خان ئاغایه‌ک هه‌یه له‌سه‌ره‌وه داده‌نیشێ و قسه‌ى ده‌خوات په‌رله‌مانه‌که‌ى ئێمه زۆر له‌وه خراپتره. هاوڵاتى: ئه‌م دۆخه خراپه‌ى له‌هه‌رێم هه‌یه‌و پێنج ساڵه بودجه نه‌چۆته په‌رله‌مان که‌واته په‌رله‌مانمان بۆ چیه؟ ئه‌میر قه‌ساب: بێیته سه‌ر راستى ئه‌وه‌ى ئێستا ده‌کرێت و ئێمه چاوه‌ڕوان بین له‌به‌غداوه پاره‌و موچه‌مان بێ و ئه‌گه‌ر خاڵه سنورییه‌کانى بده‌ینه ده‌ستى و ئه‌گه‌ر سوپاى تورکیا بێ و عێراق رایماڵێ و زۆربه‌ى ده‌سه‌ڵاته کوردییه‌کان زیاده‌ن، بۆ چیته چیت بۆ ده‌کات، ئێستا خه‌ڵک هاوارى لێهه‌ستاوه، موچه‌که‌مان بۆ بخه‌نه‌وه سه‌ر به‌غداو پرۆژه‌کان له‌بودجه‌ى په‌ره‌پێدانى پارێزگاکان بکرێ، ئیتر ئه‌م ده‌سه‌ڵاتەت بۆ چیه، ده‌بێ هه‌روه‌ک ئه‌مین سندوقێک هه‌ر پاره خه‌رج بکات. به‌غدا به‌و هه‌موو پۆخڵه‌واتیه‌ى که‌تیایه‌تى و گه‌نده‌ڵى هه‌یه، به‌ڵام په‌رله‌مانه‌که‌ى توانیویه‌تى چه‌ند وه‌زیرێکى بانگهێشت بکات و لێپرسینه‌وه‌یان له‌گه‌ڵ بکات و چه‌ند وه‌زیرێک بڕیاریان بۆ ده‌ربکات، زۆر شتیان کردووه، به‌ڵام په‌رله‌مانه‌که‌ى ئێمه که له92ەوه هه‌مانه نه‌ک هه‌ر لێپرسینه‌وه‌یان نه‌کردووه نۆ که‌س هه‌ر بانگ نه‌کراوه، نه‌ک محاسه‌به‌ش بکرێ، من که‌متمانه‌م داوه به‌تۆ بۆ ئه‌وه‌ى ببى به‌وه‌زیر، ئه‌ى نه‌توانم متمانه‌ت لێوه‌ربگرمه‌وه ئیتر چۆن په‌رله‌مانێکم، هه‌ر له‌وه‌زیره کورده‌کانى خۆمان یه‌ک دوانێکیان لێپرسینه‌وه‌یان لێکرا له‌شیعه‌و له‌سوننه‌ش. په‌رله‌مانى کوردستان هیچى پێناکرێت، (23) ئیمزا کۆکراوه‌ته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى پرسیاری لێبکرێ، به‌ڵام ئه‌مان بێن بیانه‌وێت متمانه‌ى لێوه‌ربگرنه‌وه پێویستیان به (74) واژۆ هه‌یه، ئێ تۆ له‌و بڕوایه‌داى له‌فراکسیۆنى پارتى نه‌ک هاوپه‌یمانه‌کانیشى یه‌ک ئه‌ندامى په‌رله‌مانى پارتى ئاماده‌یه واژۆ بکات، بۆ لێپرسینه‌وه زۆرینه‌ى ئه‌ندام په‌رله‌مانه‌کان دێنه سه‌رشاشه هه‌مووى گله‌یی هه‌یه له‌ئه‌داى ئه‌م حکومه‌ته، که هاته‌سه‌ر واژۆ کۆکردنه‌وه توانرا 24 کۆبکرێته‌وه. هاوڵاتى: پێت وایه ئه‌م حکومه‌ته عه‌قڵیه‌تى ئابورى نییه بۆ ئیداره‌دان؟ ئه‌میر قه‌ساب: عه‌قڵیه‌تى ئابورى هه‌یه بۆ حزب و تاک هه‌یه، به‌ڵام بۆ میلله‌ت و هه‌رێم و حکومه‌ت نیه‌تى، کۆمپانیاکانى حزب به‌هێز ده‌کات، تاکى ناو حزب به‌هێز ده‌کات، خۆیان له‌خه‌ڵک جیاکردووه‌ته‌وه هاوڵاتى: ده‌وترێت له‌کوردستان زیاتر له 25 ملیاردێرمان هه‌یه، ئه‌مانه خه‌ڵکى ئاسایین؟ ئه‌میر قه‌ساب: ملیۆنێریش به‌لامه‌وه سه‌یره نه‌ک ملیاردێر، چونکه ئه‌وه‌نده‌ى من تێگه‌یشتبم پێگه‌یه‌کى جوگرافى باشمان نیه، تۆ هێڵى ترانزێت نیت، هێشتا نه‌مانتوانیوه هێڵێکى ئاسنینمان هه‌بێ، رێگاوبانێکى باشمان نییه، زۆنێکى ئازادمان نیه‌و سنورێکى کراوه‌مان نیه به‌ڕووى ده‌ریادا، کشتوکاڵێکى زۆر پێشکه‌وتومان نییه، تائێستاش زۆربه‌ى سه‌وزه‌و میوه‌مان له‌ده‌ره‌وه دێ، پیشه‌سازییه‌کى گه‌وره‌مان نیه، ئه‌و عه‌قڵیەتە زانیستییه‌مان نیه ئیتر ملیاردێر لێره بۆچى و به‌چى دروستده‌بێ، پێموایه ئه‌گه‌ر دروستیش ببێ به‌سپیکردنه‌وه‌ى پاره دروستده‌بێ، هه‌موو وڵاته‌کانى رۆژهه‌ڵاتى ناوەڕاست ئه‌و بانکه زۆرانه‌ى له‌وێ دروستکراون هیچى هى وه‌به‌رهێنان نیه، هه‌مووى پاره‌ى کۆمه‌ڵێک خه‌ڵک سپى ده‌که‌نه‌وه ده‌سه‌ڵات به‌رپرسه له‌مه، ئه‌وانه‌ى له‌سه‌ر حوکمن هه‌رکه‌سێک بن به‌پارتى و یه‌کێتى و گۆڕان و کۆمه‌ڵ و نه‌وه‌ى نوێشه‌وه، هه‌رکه‌سێک ئێستا له‌په‌رله‌مان نوێنه‌رى هه‌یه‌و له‌حکومه‌ت که‌سێکى باڵاده‌سته هه‌مووى به‌رپرسه، ئینجا ئه‌م زۆر یان ئه‌و که‌م، خه‌ڵک چى به‌سه‌ردێ چى به‌سه‌ر نایه ئه‌و کێشه‌ى نیه گرنگه ئه‌وه‌یه ئه‌و قازانجى هه‌بێ. هاوڵاتى: ئێمه له‌گه‌ڵ عێراق رێکبکه‌وین باشتره که داهاتى خه‌ڵک زیاتر ده‌بێته‌وه‌و پرۆژه‌کان ده‌که‌ونه‌وه کار؟ ئه‌میر قه‌ساب: کوردستان کراوه به‌چوار به‌شه‌وه، به‌شێکى په‌یوه‌سته به‌و شوێنه‌ى تیایه‌تى، پارته کوردییه‌کان که له‌چله‌کانه‌وه دروستبوون شتێکى خراپیان فێرى ئێمه کردووه که‌بڵێین عێراقى نین، ئه‌گه‌ر تیپى تۆپى عێراق هه‌مووشى کوردبێت حه‌زده‌که‌ین بدۆڕێت ماده‌م ناوى عێراقه، خۆمان به‌عێراقى نه‌زانیوه، به‌ڵام سه‌یرى پارته‌کانى ئێران بکه به‌ئازه‌ره‌وه ، به‌لوجه‌وه، به‌تورکه‌وه، به‌کورده‌وه، به‌فارس و عه‌ره‌به‌وه که‌قسه‌ى له‌گه‌ڵ ده‌که‌یت ده‌ڵێت ئێرانیم، ئینجا کوردم، فارسم، عه‌ره‌بم ئێران به‌نیشتیمانى خۆى ده‌زانێ، په‌که‌که چه‌نده که‌له‌ڕه‌قه له‌گه‌ڵ تورکیادا، به‌ڵام خۆى به‌حزبێکى تورکی ده‌زانێت، ئه‌و ده‌ڵێت من جنسیه‌که‌م تورکیه، نیشتمانم تورکیایه، له‌ڕۆژئاواش هه‌روا، به‌ڵام لێره حزب بپه‌رستین وڵات نه په‌رستین نازانین عێراقین، جنسیه‌و پاسپۆرت و ته‌سکه‌ره‌که‌شى عێراقیه‌و خۆشى به‌عێراقى نازانێت. به‌دڵنیایه‌وه باشترین شت ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ عێراق رێکبکه‌وین، چونکه یه‌که‌م و کۆتایی هه‌رده‌بێ له‌گه‌ڵ به‌غدا رێکبکه‌وین چۆن له‌گه‌ڵ ئه‌نقه‌ره‌و تاران رێکده‌که‌وى تێناگه‌م کوردستان جیاده‌که‌یته‌وه، دەیخه‌یته سه‌ر ئێران تورکیا، ده‌کرێت ئه‌مه، ناشکرێت و لێشت قبوڵناکرێت. عێراق ده‌وڵه‌ته که‌بارودۆخى دارایی خراپ بێ له‌به‌ر ئێمه باشى ناکات له‌به‌ر خۆیه‌تى، مانگى رابردوو وه‌زعى خراپ بوو بڕیارێکى به‌په‌رله‌مان ده‌رکرد که ده‌بێ له‌ناوخۆ قه‌رزبکات، ئێستا له‌ده‌ره‌وه قه‌رزده‌کات، مه‌جالى ئه‌وه‌ى هه‌یه بارى ئابورى خۆى چاک بکات، ئه‌ى ئێمه چى ئه‌گه‌ر عێراق فه‌تى کرد بائێمه‌ش فه‌ت بکه‌ین، ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ به‌غدا رێکبکه‌وین وه‌زعمان له‌ڕوى ئابورییه‌وه زۆر باشتر ده‌بێ، چونکه ئه‌و له‌به‌ر بنه‌ماو نه‌خشه‌یه‌کى ئابورى کارده‌کات. هاوڵاتى: ئه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم له‌کابینه‌ى نۆیه‌م ئه‌مه‌ى مه‌سرور بارزانى ئه‌و نه‌خشه ئابورییه‌ى هه‌یه؟ ئه‌میر قه‌ساب: حکومه‌تى کوردستان له 91وه تائێستا نه‌یبوه که‌ى ئه‌و نه‌خشه‌یه‌ى ده‌بێ نازانم، زۆرجار ئێمه وه‌کو سه‌ندیکاى ئابوریناسى کوردستان هه‌موو جارێ یه‌کێک له‌و پێشنیارانه‌ى له‌ڕاپۆرتى خۆمان بۆ بودجه نووسیومانه تکایه پاره‌یه‌ک وه‌ک یه‌ده‌گ دابنێن بۆ لافاوه، بومه‌له‌رزه‌یه بۆ شتێکى ئاوایه، ئه‌گه‌ر ئه‌و پارانه‌ى جاران ده‌هات ته‌خشان و په‌خشان نه‌کرایه‌و وه‌ک یه‌ده‌گ دابنرایه بۆ ئه‌م قه‌یرانه سودى ده‌بوو، ئێستا به‌رنامه‌ت نیه، مانگى داهاتوو چۆن موچه ده‌ده‌یت، چۆن ده‌بى به‌ده‌وڵه‌وت، چۆن حوکمڕانى ده‌که‌یت و داواى سه‌ربه‌خۆیی ده‌که‌یت که به‌رنامه‌ى مانگێکت هه‌بێت. به‌شێوه‌یه‌کى گشتى حزب که‌دێته سه‌ر ده‌وڵه‌ت واده‌زانێ پاره‌ى ده‌وڵه‌ت پاره‌ى حزبه، هه‌موو حزبه‌کان واده‌که‌ن، جیاوازیه‌کى زۆر هه‌یه له‌نێوان ئێمه‌و وڵاتانى پێشکه‌وتوو، ئه‌وان ئه‌وه‌ى کارى بۆ ده‌که‌ن بۆ خه‌ڵکه، به‌ڵام ئه‌وه‌ى ئێمه کارى بۆ ده‌که‌ن بۆ حزبه، وه‌کو ئه‌وه وایه باوکێک بێت تۆ گه‌وره‌بیت و ئیش بکه‌یت له‌به‌رده‌رگا وه‌ستابێ پاره‌ت لێوه‌ربگرێ، کاکه من ئیشم کردوه‌و ماڵ و منداڵم هه‌یه، نه‌خێر من باوکتم ده‌بێ بیده‌ى به‌من، ئێستا حکومه‌تى هه‌رێم به‌مجۆره‌یه به‌مده‌سته ده‌تداتێ به‌ده‌سته‌که‌ى تر لێت وه‌رده‌گرێته‌وه. له‌وانه‌یه که‌متر ده‌سه‌ڵاتى هه‌بێت به‌سه‌ر سه‌رمایه‌داره‌کانداو زۆربه‌شیان پاره‌ى حزبه پێیان، به‌ڵام تۆ کورى ئه‌م وڵاته‌ى و موچه‌خۆریت رۆژێک به‌پاشه‌که‌وت، رۆژێک به‌لێبڕین ده‌یکه‌ن. هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر تۆ سه‌رۆکى حکومه‌ت بیت له‌ڕووى ئابورییه‌وه چى ده‌که‌یت؟ ئه‌میر قه‌ساب: له‌هه‌موو دنیادا حکومه‌ت ئه‌وه‌یه کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکى سیاسى له‌ڕێگه‌ى هه‌ڵبژاردنه‌وه ده‌چنه ئه‌و شوێنه، به‌ڵام ئه‌م خه‌ڵکانه پێوسته کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکى ته‌کنۆکرات له‌خۆیان کۆبکه‌نه‌وه که‌به‌قسه‌یان بکه‌ن من راوێژکارم بۆ چیه ئه‌گه‌ر به‌قسه‌ى نه‌که‌م. با ئه‌نجومه‌نێکى پلاندانانمان هه‌بێت ئه‌م ئه‌نجومه‌نه ئه‌و وه‌زاره‌تانه‌ى که قازانج ده‌که‌ن و پاره‌یان هه‌یه ئه‌مانه پاره‌که‌یان بێته‌وه ئه‌نجومه‌نه‌که نه‌ک وه‌کو ئێستا ده‌چێته وه‌زاره‌تى دارایی، له‌وێشه‌وه نازانرێ چى لێده‌کرێت و چۆن موچه دابه‌ش ده‌که‌ن، ئه‌مانه بێن وه‌زاره‌ته خه‌ده‌میه‌کان ته‌مویل بکه‌ن و پلانیان بۆ دابنێن له‌هه‌موو دنیاشدا له‌ناو ده‌وڵه‌تدا کۆمه‌ڵێک حکومه‌تى بچوک هه‌یه مه‌سه‌له‌ن ئه‌نجومه‌نى شه‌ڕ هه‌یه له‌سه‌رکرده‌ى هه‌موو هێزه‌کانى تیایه، ئاسمانى، زه‌وى، ئاوى، وه‌زاره‌تى ناوخۆ، به‌رگرى ئه‌مانه ئه‌نجومه‌نێکى دروستکردووه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر شه‌ڕ دروست بوو یان ئه‌نجومه‌نى پلاندانانیان هه‌یه پێویستمان به‌وه‌یه. هاوڵاتى: خه‌ڵک بێزاره له‌ڕووه ئابوریه‌که‌وه چى بکات بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌و دۆخه ناهه‌مواره بۆ نموونه که‌سێک موچه‌ى 500 هه‌زاره چى بکات؟ ئه‌میر قه‌ساب: ده‌بێت به‌رنامه‌یه‌ک دابنێت بۆخۆى، خۆى بگونجێنێت له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌که‌و ئه‌و داهاته‌ى دێته ده‌ستى بۆ نمونه ئه‌گه‌ر له‌مانگێکدا چوار جار گۆشتى خواردبێت، ده‌بێت بیکات به دووجار، یان مانگى کراسێکى کردبێت ده‌بێت سێ مانگ جارێ، بێ له‌وانه‌یه تۆ بڵێى خه‌ڵک بۆ راناپه‌ڕێ، خراپترین ده‌سه‌ڵاتى کوردى له‌باشترین ده‌سه‌ڵات له‌و حوکمڕانیه‌ى به‌عس کردى ئه‌نفال و کیمیابارانى کوردى کرد ئه‌وه دێنێته‌وه یادى خۆى ده‌سه‌ڵاته کوردیه‌که‌ى پێ باشتره، ئێستا جیلێک پێگه‌یشتووه ته‌مه‌نى (25) ساڵه ده‌سه‌ڵاتى حزبى به‌عسى نه‌دیوه، ده‌سه‌ڵاتى بێگانه‌ى نه‌دیوه، بۆ نمونه ده‌سه‌ڵاتى ئێرانى دیوه جیله کۆنه‌که هێشتا ترسیان هه‌یه‌و ئه‌وانه بیرى نه‌وه‌کانیان ده‌خه‌نه‌وه. هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر ساڵى داهاتوو له‌گه‌ڵ حکومه‌تى به‌غدا رێکبکه‌وین؟ بارودۆخى ئابوریمان له‌ئێستا باشتر ده‌بێ؟ ئه‌میر قه‌ساب: به‌ڵێ به‌دڵنیاییه‌وه ده‌زانیت بۆ ئێستا کۆمه‌ڵێک به‌رهه‌م لێره ده‌کرێ، بۆ نمونه ته‌ماته مه‌وسیمى پێگه‌یشتنى له‌گه‌ڵ باشورو ناوه‌ڕاست جیاوازتره، ئه‌گه‌ر رێگره سیاسییه‌که نه‌بێ، جوتیاره‌که ته‌ماته‌که ده‌نێرێت بۆ ئه‌وێ، گه‌نمه‌که‌ش به‌هه‌مان شێوه جموجوڵه ئابورییه‌که‌ى باشتریش ده‌گه‌ڕێته‌وه‌و ده‌بێت گه‌شبین بین.
ئارا ئیبراهیم ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى دارایى له په‌رله‌مانى عێراق ئه‌وه ئاشکرا ده‌کات، تا ئێستا حکومه‌تى هه‌رێم داتاى گومرگ و نه‌وت و ژماره‌ى فه‌رمانبه‌رانى نه‌داوه‌ته حکومه‌تى عێراق و ده‌شڵێت:" له‌بنه‌مادا حکومه‌تى هه‌رێم نایه‌وێت رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ عێراق بکات". ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید، ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى له په‌رله‌مانى عێراق له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى وتى:" حکومه‌تى عێراق له دۆخێکى خراپى دارایدایه‌و مانگانه پێویستى به شه‌ش ملیار دۆلار هه‌یه بۆ خه‌رجییه جێگیره‌کانى، به‌ڵام له‌داهاتى نه‌وت و ناوخۆ ته‌نها سێ ملیار و 500 ملیۆن دۆلارى پێ کۆده‌بێته‌وه‌و مانگانه دوو ملیار و 500 ملیۆن دۆلار کورتهێنانى هه‌یه". ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد حکومه‌تى عێراق تا ئێستا 125 ملیار دۆلار قه‌رزى له‌سه‌ره‌و له‌و بڕه نزیکه‌ى 25 ملیار دۆلارى قه‌رزى ده‌ره‌کییه، وتیشى:" حکومه‌ته‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى له‌کاتى خۆپیشاندانه‌کاندا نزیکه‌ى 419 هه‌زار که‌سى دامه‌زراندووه، به‌شێوه‌یه‌ک که 216 هه‌زار که‌س خانه‌نشین بوون که‌سانى دیکه چونه‌ته شوێنیان 203 هه‌زار که‌سى دیکه‌شى دامه‌زراندووه که ئه‌مه له هیچ وڵاتێکى دنیا شتى وا ناکرێت". ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى لیژنه‌ى دارایى ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد له‌سه‌رده‌مى حکومه‌ته‌که‌ى مسته‌فا کازمى، 31 هه‌زار کارمه‌ند و پزیشک دامه‌زرێندراون به‌پێى یاسا" واتا به کۆى گشتى 450 هه‌زار که‌س دامه‌زرێندراون". هه‌روه‌ها ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که هه‌موو ئه‌و سه‌رۆک حکومه‌تانه‌ى که هاتونه‌ته سه‌ر حکوم که‌سیان نه‌هاتوون بارگرانى دارایى که‌مبکه‌نه‌وه، به‌ڵکو ئه‌وه‌نده‌ى دیکه بارگرانى داراییان دروست کردووه و تا ئێستاش" هیچ که‌س و لایه‌نێک به‌دیلێکى ئابووریانه‌ى پێ نییه بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئه‌م دۆخه". له‌باره‌ى رێککه‌وتنى سه‌ره‌تایى حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى عێراق که مانگانه 320 ملیار دینار ره‌وانه‌ى هه‌ولێر ده‌کرێت، ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید وتى:" گفتوگۆم له‌گه‌ڵ ئه‌و لیژنانه‌ى دارایى کردووه که له‌گه‌ڵ وه‌فدى حکومه‌تى هه‌رێم کۆبونه‌وه‌یان ئه‌نجامداوه، تا ئێستا وه‌زاره‌تى دارایى هه‌رێم داتاى گومرگ و نه‌وت و ژماره‌ى حه‌قیقى فه‌رمانبه‌رانیان راده‌ستى به‌غدا نه‌کردووه و له بنه‌مادا نایانه‌وێت رێککه‌وتن بکرێت". هاوکات، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که حکومه‌تى هه‌رێم نایه‌وێت رێککه‌وتن له‌گه‌ڵ عێراقدا بکات و ته‌نها کات به‌فیڕۆ ده‌دات. ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى لیژنه‌ى دارایى پێشیوابوو هه‌تا ئه‌و کاته‌ى حکومه‌تى هه‌رێم داتاو زانیارى ته‌واو له‌سه‌ر دۆسیه‌ى گومرگ و نه‌وت و ژماره‌ى راسته‌قینه‌ى فه‌رمانبه‌ران راده‌ستى به‌غدا نه‌کات رێککه‌وتن ناکرێت، وتیشى:" حکومه‌تى عێراق له ئێستادا له گه‌وره‌ترین کێشه‌ى دۆخى دارایدایه و کورتهێنانى گه‌وره‌ى له خه‌رجییه جێگیره‌کانیدا هه‌یه، حکومه‌تى هه‌رێمیش داتاى ته‌سلیم نه‌کات رێککه‌وتن ناکرێت و به ئه‌سته‌مى ده‌بینم". حکومه‌تى عێراق 15 رۆژه له پێدانى موچه‌ى مانگى نۆى ئه‌مساڵ دواکه‌وتووه‌و هێشتا داهاته کۆکراوه‌کانى نه‌گه‌یشتووه‌ته ئه‌وه‌ى ده‌ست به‌دابه‌شکردنى موچه بکات. سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێم ده‌ستى پێکردووه، به‌ڵام بۆ دابه‌شکردنى موچه‌ى مانگى نیسانى ئه‌مساڵ 413 ملیار دینارى ئاماده کردووه و له چاوه‌ڕوانى گه‌یشتنى 320 ملیار دیناردایه به‌ڵام کات دیارى نه‌کراوه بۆ دابه‌شکردنى و فه‌رمانبه‌ران و خانه‌نشینانیش له چاوه‌ڕوانى وه‌رگرتنى موچه‌که‌یاندان به‌رانبه‌ر ئه‌و ئه‌رکه‌ى که ئه‌نجامى ده‌ده‌ن.
سازدانی: نازەنین گۆران کاردۆ محەمەد، بەرپرسی ژووری پەرلەمانی گۆڕان سەبارەت بەهەڵوێستی نەیاری هەندێک لەپەرلەمانتاری حزبەکە بەرامبەر بە گۆڕان داوایان لێدەکات کە رێزی حزبەکەیان بگرن و دەڵێت چونکە گۆڕان لەناو خەڵکدا جوانی کردوون و ناساندوونی. کاردۆ محەمەد، لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ھاوڵاتی داوادەکات پەرلەمانتارەکانیان دەست لەدروشمی توند هەڵبگرن و راستگۆبن لەگەڵ بەرنامەی گۆڕان. هەروەها دەڵێت «زۆر خەڵکمان بینی ئەوەندە توندبوو پاش ماوەیەک لەشوێنێکی تر بینیومانەتەوە، پێمخۆشە مرۆڤ راستگۆبێت کاتێک دروشمێک هەڵدەگرێت دروشمەکە جێبەجێبکات، فڕێدانی قسە تەنها بۆ خۆپاڵەوانکردنەو خزمەت بە نەیارەکانمان دەکات. ھاوڵاتی: بۆچی گۆڕان هەمان ئەو نەفەسەی سەرەتای نیە کەتازە دروست ببوو؟ کەپێشتر وادەبینران بەرگریی لەمافی خەڵکی دەکەن بەڵام خەڵکی ئێستا وای نابینێت؟ کاردۆ محەمەد: دوو نەفەسی جیاواز هەیە، تۆ کاتێک لەپێگەی ئۆپۆزسیۆنی جیاوازترە، بۆچوونەکانت لەڕاگەیاندنت لەدەربڕینت، بەڵام کاتێک تۆ لەحکومەتی زیاتر داواکارییەکانت یان با بڵێین گوتارەکانت، خۆت بەشێکی لەنوێنەرایەتیکردنی، بۆ ئەو کارکردنە، واتا جیاوازە کاتێک تۆ لەدەرەوەی حکومەتی و رەخنەت لەحکومەت هەیە گۆڕانکارییەکانیش ئەوەیە کە تۆ بەرنامەیەکی جیاوازت هەیە بۆ ئەم حکومەتە، پێت وایە ئەم حکومەتە سەرچاوەی ئەم قەیرانەیە، بەڵام تۆ ئێستا بەشداری لەحکومەت دەتەوێت بەکرداری ئەو کارنامەیە جێبەجێ بکەی، کە لەسەری رێککەوتوی. ھاوڵاتی: سەبارەت بەپرساندنی سەرۆکی حکومەت بۆچی گۆڕان سەرەتا لەکۆی (12) پەرلەمانتار (10) پەرلەمانتاری ئامادەنەبوو واژو بکات ئایا مەگەر بانگهێشتکردنی سەرۆکی حکومەت بۆ پەرلەمانی کوردستان شتێکی یاسایی نییە؟ کاردۆ محەمەد: زۆر ئاساییە پەرلەمانتاران بەپێی پەیڕەوی ناوخۆیان هەر رێگایەک بگرنەبەر بۆ چاودێریکردنی حکومەت، بەڵام کاتێک هێزێکی سیاسی لەگەڵ ئەم حکومەتە بەشدارە پێویستە خۆی بەپێی ئەو رێکەوتنەی کەکردوویەتی، مامەڵە لەگەڵ پرساندن بکات، نەک هێزی ئۆپۆزسیۆن، ئەمە دوو شتی جیاوازە. گۆڕان ئێستا هێزێکە بەشدارە لەحکومەت، جیاوازی هەیە لەگەڵ هێزێکی تر کە لەئۆپۆزسیۆنە. ئەمە مانای ئەوەنییە کەئێمە دژی چاودێریکردنی حکومەتین، ئێـمە ئەگەر بمانەوێت لەحکومەت بکشێینەوە دەبێت هێزە سیاسییەکە پێشتر بڕیاربدات و رێککەوتنەکە هەڵبوەشێنێتەوە، ئینجا داوای متمانە سەندنەوە لەسەرۆکی حکومەت بکات. قسەکەی من ئەوەیە کێشەکە کێشەیەکی سیاسییە، قسەکە لەسەر ئەوەنیە کەئێمە لەگەڵ ئەوەنین پەرلەمان چاودێرێکی بەهێز بێت و پرساندن بکات، هەموو رێگاکانی پەیڕەو رێگە دەدات بەپەرلەمانتار، بەڵام ئێە هێزێکی سیاسیین، ئەم هێزە سیاسییە رێککەوتنێکی سیاسی هەیە، کاتێک دەزانێت ئەم رێککەوتنە سیاسییە شکستی خواردووە، پێویستە هێزە سیاسییەکە هەڵوێست دەرببڕێت ئینجا پەرلەمانتاران تەرجومەی ئەم هەڵوێستە سیاسییەی بکەن، نەک هێزی ئۆپۆزسیۆن دەستپێشخەری بکات و چەند پەرلەمانتارێکی تۆ بچێتە ناو ئەو دەستپێشخەرییەوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی هەموو ئەو رێککەوتنانەی کە کردووتە، ئەمە جورێکە لەکێشەی نێوان پەرلەمانتارو هێزە سیاسییەکەی خۆی، نەک رێگربێ لەچاودێریکردنی حکومەت. ھاوڵاتی: واتا ئێوە هیچ گرفتێکتان نیە لەگەڵ بانگکردنی سەرۆکی حکومەت بۆ پەرلەمان بۆ لێپرسینەوە؟ کاردۆ محەمەد: ئێمە پێمانوایە پەرلەمان هێزێکی سەرەکییە، بۆ چاودێریکردنی حکومەت، دواتر دیوانی چاودێری بۆ بەدواداچوون و دەستەی دەستپاکی، ئینجا داواکاری گشتی کەسەربەخۆبن لەکوردستان و رۆڵی خۆیان هەبێت لەچاودێریکردندا، بەڵام ئێمە جیاوازی دەکەین لەنێوان هەڵوێستی سیاسی و بەکردارکردنی چاودێری حکومەت ، لەڕاستیدا ئێمە دروشم لەپێناوی دروشم بەرزناکەینەوە، ئێمە لەگەڵ کردارین. ھاوڵاتی: ماوەیەک لەمەوبەر فراکسیۆنی گۆڕان لەبەغدا لەگەڵ بەرپرسانی گۆڕان و رێکخەری گشتی، بوو بەدەمەقاڵەیان تەنانەت پەرلەمانتارێکی خۆتان لەفەیسبوک بڵاویکردەوەو هێرشی کردەسەر بزووتنەوەکە؟ کاردۆ محەمەد: ئێمە پێمان وایە پەرلەمانتاران کاتێک لەپرۆسەی هەڵبژاردن کاندید بوون، لەسەر بەرنامەیەکی بەڵێنی هەڵبژاردن بووە، نوێنەرایەتی بزوتنەوەیەکیان کردووە، دەبێت پابەندی ئەم بەڵێنەو بەرنامەی سیاسی ئەم بزوتنەوەیە بن کە پرانسیپێکە خەڵک لەسەر ئەو بنەمایە دەنگی پێداوە، نەک بەئارەزووی خۆی. پەرلەمانتار لەبازنەی پرنسیپی نیشتمانی ئازادە نەک لەمەسەلەی حزبی، ئەمە دوو شتی جیاوازن، تۆ پەیامێکی سیاسی و نوێنەری هێزێکی سیاسیت، دەبێ کارەکانت ئاماژەبن بۆ پەیامە سیاسییەکەت. لەگەڵ پرەنسیپە نیشتمانیەکە هیچ کێشەیەکمان نییە، بەڵام ئێمە جیاوازیمان هەیە لەگەڵ هێزێک کە بەشدار نیە لەگەڵ حکومەت، ئێمە نوێنەرەکانمان لەحکومەت دەبێت نوێنەری راستەقینەی خەڵک بن، جیاوازین لەگەڵ ئەوانەی بەشدارنین لەحکومەت و هەڵوێستیان لەسەر حکومەت هەیە، بۆیە پەرلەمانتارانمان دەبێت بزانن، کەئێمە بەشدارین لەحکومەت و لەکاری پەرلەمانی چاودێرین بەسەر حکومەت بەو شێوەیەی پەیڕەو رێگەدەدات نەک پێش هێزە سیاسییەکە هەڵوێست بەسەر هێزە سیاسییەکە بسەپێنێت. ھاوڵاتی: لەم ماوەیەدا پەرلەمانتارێکتان بەوەزیرێکی خۆتان دەڵێت رەنگت زەرد بووە ئایا مەبەستی ئەوەبووە کە بووە بەپارتی یان لەپشتی ئەو لێدوانە بابەتێکی تر هەیە؟ کاردۆ محەمەد: پێموایە بەشێک لەخەڵک لەناهۆشیاریی خۆی یان مەبەستدارە یان بەرنامەی خۆیەتی، خزمەتی نەیارەکەی دەکات بەم لێکدانەوانە بۆ ئەو هێزە، هەر هێزێک باسی پرانسیپی نیشتمانی کرد بۆ دەبێت ببێتە هێزی نەیار؟ کێ رێگای لەخەڵک گرتووە کەئینتما بکات بۆ حزب بەئاشکرا. ھاوڵاتی: باسی ئەوەت کرد کەسانێک بەبێ بیرکردنەوە بڕیاردەدەن لەناهۆشیارییان یان بەمەبەست، باشە لەبەرامبەر بڵاوکردنەوەی ئەم جۆرە لێدوانە لەلایەن پەرلەمانتارەکانتانەوە هیچ دیسپلینێکتان نیە؟ لەکاتێکدا وەکو بەڕێزت ئەوە دەچێتە خزمەتی نەیارەکانتانەوە؟ کاردۆ محەمەد: من دەمەوێت راشکاوبم لەگەڵ خەڵکی کوردستان، هەر کەسێک کارێک دەکات لەقازانجی میللەتەکە، من خۆم رێزی بۆ دادەنێم، بەڵام نە میللەت بە قسە رزگاری دەبێت، نە بەدروشم، خەڵکی کوردستان تێریان خوارد لەم دروشمە توندانە. دروشمێک کە دواتر دەچێتە سەنگەری بەرامبەر، زۆر خەڵکمان بینی ئەوەندە توندبوو پاش ماوەیەک لەشوێنێکی تر بینیومانەتەوە، بۆیە پێمخۆشە مرۆڤ راستگۆبێت کاتێک دروشمێک هەڵدەگرێت دەبێت دروشمەکە جێبەجێبکات، یەعنی ئەم فڕێدانی قسەیە جگە لەخزمەتکردنی نەیارەکان و ئەو هێزە سیاسییەی کە گوایە ئەوان دژین. بەشێوەیەک هێزە نەیارەکەت بەهێز دەکەیت کەکەسێکی هێزەکەی خۆت وا نیشان دەدەیت لەگەڵ هێزێکی تردایە، لەکاتێکدا ئەوە زۆر دوورە لەڕاستییەوە، بەس بۆ خۆپاڵەوانکردن و خۆ جوان نیشاندانە لەسەر حسابی خەڵکی تر. ھاوڵاتی: ئایا لەسەر ئەم جۆرە لێدوانانە ئێوە هیچ هەڵوێستێکتان دەبێت بەرامبەریان؟ کاردۆ محەمەد: داوا لەپەرلەمانتارانی خۆمان دەکەین کەبزانن گۆڕان لەژیانی سیاسی و لەناو کۆمەڵگە، زۆر جوانی کردوون، حەقە رێز لەو بزوتنەوەیە بگرن، کە ئێمەی کردووە بەوێنەیەکی جوان کاراکتەرێکی جوان لەناو کۆمەڵگە، چ پۆستی پێ بەخشیوین چ کردبێتین بەنوێنەر، حەقە رێز لەو بزوتنەوەیە بگرن کە توانیویەتی ئەو پایەیان بداتێ، نەک بەپێچەوانەوە، ببنە خاڵی لاوازی بزوتنەوەکە بەلێدوانی ناڕاست و بە ناشیرینکردنی بزوتنەوەکە. گۆڕان تائێستا لەبەرەی میللەتە، کێشە نیە لەئۆپۆزسیۆن بین یان دەسەڵات، گرنگ ئەوەیە نوێنەرەکانی ئێمە پشتگیریی لەو بەرنامەیە بکات کەبەڵێنیان بەخەڵک دابوو. ھاوڵاتی: ئایا لێدوانی هەندێک پەرلەمانتاری ئێوە لادانی دیسپلین نیە ؟ ئایا هیچ لێپێچینەوەیەکیان لەگەڵ دەکەن؟ کاردۆ محەمەد: لێپێچینەوە نیە، من بڕوام بەئازادی هەیە، بە پرەنسیپ هەیە، بەڵام راستی پەرلەمانتاران کاتێک بەشدارییان کردووە، پابەندبوونیان هەیە، پابەندبونی قانونی و سیاسی و ئەخلاقییان هەیە بە بزوتنەوەکە، دەبێت پابەندبن بەوانە کەئەمە بۆ من و بۆ ئەوان، بۆ هەموو ئەوانە کە ئارەزومەندانە کۆبووینەوە لەبزوتنەوەیەک کە پێمانوایە ئامانجی سیاسییمان هەیە. من وەک خودی خۆم هەر لێدوانێکی لەو شێوەیە بینی بێت لەئۆرگانی رەسمی لەچڤاتی نیشتمانی، لەشوێنە رەسمیەکان دەڵێین حەقە پرەنسیپ و بەرنامەکەی بزوتنەوەی گۆڕان بپارێزن یان لەڕێگەی ئۆرگانە رەسمییەکانەوە داوامان کردووە. ھاوڵاتی: ئایا لێدوانی جیاوازی ئەو پەرلەمانتارانە لەگەڵ هێزە سیاسییەکە، لەبەرئەوەیە کەئێوە ئەوان بەگۆڕان ناژمێرن؟ یان ئەوان ئێستا خۆیان بە گۆڕان ناژمێرن؟ کاردۆ محەمەد: ئێمە پێمان وایە گۆڕان بوون جوڵانەوەیەکی جەماوەریی ومەدەنی بووە، خاوەنی پەیام بووە، بۆیە گۆڕان بوون بەکردارەو بەجێبەجێکردنی پەیامی گۆڕانە. ھاوڵاتی: وا دەبینرێت کە پەرلەمانتارانی کوردستان زیاتر دیسپلینکراوەتر دیارن بەراورد بەوانەی بەغدا ئایا هۆکارەکەی ئەوەیە ئێوە لەکوردستان لەحکومەت بەشدارن و بەرژەوەندیتان لەگەڵ حکومەتە، بۆیە پەرلەمانتارەکانتان کەمتر قسەدەکەن بەراورد بەوانەی بەغدا؟ کاردۆ محەمەد: ئەرکی پەرلەمانی بەغدا دیارە، خەڵکی کوردستان ئەم خەڵکەی هەڵبژاردووە لەبەغدا، کورد مافی دەستوری هەیە، کێشەی بەشداریکردنی هەیە لەعێراقدا، کێشەی خاکی هەیە، مادەی (140)ی هەیە، یەعنی ئەرکی پەرلەمانتارانی بەغدا بەرگرییکردنە لەمافەکانی کورد، لەنوێنەرایەتی کورد لەبەغدا، پەرلەمانتارانی کوردستان نوێنەرن لەکوردستان بۆ چاودێریکردنی حکومەت، ئێمە ئۆرگانمان هەیە کەدەتوانێت لەڕێگەی نوێنەرەکانی گوزارشت لەو داوایە بکات، تەنانەت ئەگەر نوێنەرانی بەغداش هەیان بێت، تەنانەت ئـەگەر کێشەیەکیش هەبێ لەکوردستان پەیوەندی بە بەغدا بێ، ئەوان وەڵامبدەنەوە. بەڵام بەڕاستی کوردستان پەرلەمانی هەیە بەرگریی بکات لەمافەکانی خەڵکی کوردستان و پەرلەمانتارانی عێراق بەرگریی با لەمافەکانی کورد بکەن و رێگری بکەن لە(تەعریبی) خەڵکی کوردستان ، لەمووچەو لەجێبەجێکردنی ماددەی (140)، لەبودجە و چاودێربن بەسەر حکومەتی عێراقەوە، ئـەگەر ئەوەبکەن، ئەوکاتە دەتوانن هاوکارییەکی گەورەی بزوتنەوەکە و هێزەکانی کوردستان بکەن بۆ ئەوەی ئەوانیش چاودێرییەکە توندتر بکەن ھاوڵاتی: پێشبینی ئێوە چیە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی ساڵی داهاتوو پێتانوایە گۆڕان دەنگ دەهێنێت لەکاتێکدا بەشێکی خەڵک لەئێوە زوویرە؟ یاسای فرەبازنەیی ئەگەر جێبەجێبکرێت بەزیانی ئێوە ناشکێتەوە؟ کاردۆ محەمەد: ئەگەر پرۆژە یاسای فرەبازنەیی ببێ لەقازانجی کورد نیە، تەنانەت بۆ ناوچە کێشەلەسەرەکان، بۆ زاڵبوونی حزبە بەهێزەکان، ئێمە پێمانوایە ئەم کێشانە دروستدەکات، بەڵام بەگشتی، پێمانوایە گۆڕان خاوەن پرۆژەیەکی نیشتمانی دەبێت، کە خەڵک متمانەی پێبکات، بەشێوەیەک هەتا هەڵبژاردن دەیسەلمێنین کە ئێمە نەک وەکو نەیارەکان باسی بزوتنەوەی گۆڕان دەکەن، بەڵکو بەکردار ئەو بەڵێنانەی بەخەڵکمان دابوو جێبەجێی دەکەین، پێمانوایە خەڵکی کوردستان درێغی ناکات لەبەخشینی متمانە بەئێمە
سازدانی: ئارا ئیبراهی هەڤاڵ ئەبوبەکر پارێزگاری سلێمانی لەچاوپێکەوتنێکی رۆژنامەی ھاوڵاتی دا قسە لەسەر کۆمەڵێک پرسی تایبەت بەپارێزگاکەو هەرێمی کوردستان دەکات و وردەکاری سەردانەکەی خۆیشی بۆ تورکیا باس دەکات. هەڤاڵ ئەبوبەکر دەڵێت « وێنه‌ى سلێمانى زۆر شێوێنراوه له‌تورکیاو ئێران و ته‌نانه‌ت ئه‌وروپاش ... ئێمە خۆمان به‌شێکین له‌تێکدانى دیمه‌نى سلێمانى، ئەگینا ئه‌و گه‌شه‌کردنه‌ى له‌سلێمانى هه‌بووه له‌که‌م شوێنى کوردستان و عێراقیشدا هه‌بووه، به‌راورد ناکرێت به‌زۆر شوێنى ده‌ره‌وه‌ش». وتیشی «ئه‌و مۆدێله‌ى له‌سلێمانى دروستمانکردووه ئێستا له‌هه‌ولێرو دهۆک و هه‌ڵه‌بجه‌و به‌غداش له‌سه‌رى ده‌ڕۆن، مۆدێله‌که‌ش ئه‌وه‌یه مۆدێلى حوکمڕانى خه‌ڵک و سه‌روه‌ریى یاسایه به‌دادپه‌روه‌رانه، جیاکردنه‌وه‌ى حوکمڕانیه له‌حزبڕانى، جیاکردنه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تدارییه له‌ده‌سه‌ڵاتداریى». پارێزگاری سلێمانی باس لەوە دەکات کەئاگرەکەی شاخی گۆیژە بە ئەنقەست نەبووە، ئێستا خه‌ریکن (500) دۆنم زه‌وى له‌گۆیژه سه‌وز ده‌که‌ن. داوا لەحکومەتیش دەکات «هه‌موو شتێک بوه‌ستێنێت له‌پێناوى موچه‌ى خه‌ڵکدا». سەبارەت بەقاچاخی سنوورەکان و هاوردەکردنی کاڵا بەبێ گومرگ، وتی «ده‌بێت حکومه‌ت ده‌روازه‌کانى خۆى قایم بکات بۆ ئه‌وه‌ى که‌س به‌دز نه‌زانێت». ھاوڵاتی: باس له‌وه ده‌کرێ پێشنیارتان بۆ هاتووه که‌ره‌نتینه‌ى هاووڵاتیان بکرێته‌وه، ده‌وترێت لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان رازى نه‌بوون؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئه‌و پێشنیاره له‌ڕابردوودا به‌کردارى جێبه‌جێکراوه، ئه‌وه ته‌نیا رێگاو ئامانجێک بوو، ژماره‌ى توشبووان قه‌باره‌یان رابگرین تا ناوه‌نده‌کانى ته‌ندروستى بتوانن فریایان بکه‌ون، به‌ڵام ئێستا له‌لاى ئێمه‌و جیهانیش ژماره‌ى ئه‌و که‌سانه‌ى هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌ن به‌قه‌باره‌یه‌ک زیادیکردووه که ئه‌و شێوازه له‌که‌ره‌نتینه‌و قه‌ده‌غه‌کردنى هاتوچۆ هیچ رۆڵێکى پۆزه‌تیڤى له‌سه‌ر بارودۆخه‌که نابێت، بۆیه تاکه رێگاى باش خۆپارێزیى هاووڵاتییه . ھاوڵاتی: له‌چه‌ند رۆژى رابردوو سه‌ردانى تورکیاتان کرد چیتان بۆ سلێمانى به‌ده‌ستهێنا، هیچ رێککه‌وتنێک کراوه؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: گرنگترین شت ئێمه بۆى چووین وێنه‌ى سلێمانى وه‌کخۆى پیشان بده‌ین به‌ده‌ره‌وه، ئێوه ده‌زانن وێنه‌ى سلێمانى زۆر شێوێنراوه، به‌تایبه‌تى له‌تورکیاو ئێران و وڵاتانى دیکه‌ى چوارده‌ورمان و ته‌نانه‌ت وڵاتانى ئه‌وروپاش، ئێمه مه‌به‌ستمان بوو دیمه‌نى سلێمانى که‌کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى کراوه‌یه زه‌مینه‌یه‌کى وه‌به‌رهێنان و سه‌رمایه‌گوزارى تێدایه‌و پێشوازى له‌هه‌موو جۆره خه‌ڵکێک ده‌کات و مه‌به‌ستمان بوو ئه‌مه پیشانبده‌ین، له‌کۆنگره‌یه‌کى له‌وشێوه‌دا که‌بازرگانان و وه‌به‌رهێنه‌ران و خاوه‌نکاره‌کانى تورکیاو عێراقى تێدابوو له‌هه‌رێمیشه‌وه به‌شداربوون. کارمان کرد له‌سه‌ر دوو ته‌وه‌ر، یه‌که‌م جوڵه‌و ئاڵوگۆڕى بازرگانى فراوانترو به‌هێزو کاریگه‌رتر بکه‌ین و ته‌نیا له‌سه‌ر ئاستى هاورده‌کردن نه‌یهێڵینه‌وه، به‌ڵکو وابکه‌ین بێته سه‌ر ئاستى هه‌نارده‌کردن و پیشه‌سازیش، ژێرخانى ئابورى خۆمان ببوژێنینه‌وه، لایه‌نى گه‌شتیارى و کشتوکاڵ ببوژێنینه‌وه، ئیش له‌سه‌ر ئه‌و سێکته‌رانه بکه‌ین که‌ده‌رفه‌تى کار دروستده‌کات، دراوى قورس له‌وڵاته‌که‌دا رابگرێ و کاڵا بباته ده‌ره‌وه، گفتوگۆى زۆرمان کردووه، رێکه‌وتنه‌کان له‌سه‌ر دوو جۆرن، یه‌کێکیان ده‌وڵه‌تین وه‌زاره‌ته‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌بێت بیانکه‌ن، چونکه ئه‌مه مامه‌ڵه‌کردنه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تێکى تردا نه‌ک له‌گه‌ڵ پارێزگایه‌کى ناو هه‌رێمى کوردستان، دووه‌م ژووره بازرگانییه‌کان و وه‌به‌رهێنه‌ره‌کان بیکه‌ن، ئێمه توانیومانه ئه‌و په‌یوه‌ندییه دروستبکه‌ین و توانیومانە لێکتێگه‌یشتنى هاوبه‌شمان هه‌بێت و توانیومانه له‌گه‌ڵ پارێزگاره‌کانى مێرسین و ئه‌ده‌نه‌و شڕناخ و شوێنه‌کانى تردا، جگه له‌وه‌ى ئێمه له‌گه‌ڵ پارێزگاکانى تری باکور ده‌سته‌خوشکیمان هه‌یه وه‌کو ئامه‌د بۆ نموونه. خاڵى دووه‌م له‌سه‌رده‌مى کۆرۆنادا چۆن ده‌توانین میکانیزمى نوێ بدۆزینه‌وه بۆ به‌رده‌وامبوونى کارى بازرگانى، به‌تایبه‌تى سلێمانى له‌و جۆره کارکردنه‌یدا سه‌رکه‌وتنى گه‌وره‌ى به‌ده‌ستهێناوه، کاتى بڵاوبوونه‌وه‌ى په‌تاکه‌ش به‌شێوه‌یه‌کى زۆر قورس توانیمان میکانیزمى گونجاو بۆ به‌رده‌وامبوونى بازرگانى بدۆزینه‌وه له‌گه‌ڵ تورکیاو ئێرانیشدا. ھاوڵاتی: خۆت ئاگادارى بارودۆخى دارایی و ئابورى حکومه‌ت لاوازو خراپه، موچه دواده‌که‌وێ ئه‌مڕۆ هه‌ندێک له‌مامۆستایان بایکۆتیان راگه‌یاندووه له‌گه‌ڵ حکومه‌ت قسه‌تان کردووه چۆن چاره‌سه‌رى ئه‌مه ده‌کات؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه به به‌رده‌وامى له‌سه‌ر خه‌تین و به‌وردى قسه‌مان له‌سه‌ر ئه‌مه کردووه، داکۆکیکارو پارێزه‌رى ئه‌و داوایانه بووین و به‌داواى ره‌وایان ده‌زانین، مافى سروشتى موچه‌خۆرانه، دوێنێش دیسان له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا قسه‌مانکردووه، بارودۆخى دارایی و ئابورى به‌شێوه‌یه‌کى گشتى له‌هه‌موو دنیادا شێواوه، بارودۆخى هه‌رێمى کوردستان وه‌کو په‌نده کوردیه‌که ده‌ڵێت خۆى له‌خۆیدا نه‌بوو ئه‌مه‌شى هاته سه‌ر. ئێمه له‌ساڵى 2014وه پێش کۆرۆناش بارودۆخمان له‌ڕووى ئابورییه‌وه ناله‌بار بووه، بۆیه به‌دڵنیاییه‌وه کاریگه‌ریه‌کى راسته‌وخۆى له‌سه‌ر ئابوورى ده‌وڵه‌ت کردووه، کاریگه‌رى له‌سه‌ر موچه‌و بژێویى ژیانى هاووڵاتیان کردووه، له‌سه‌ر که‌رتى تایبه‌ت و بازاڕیش کردووه، ئێمه لەچاره‌سه‌رکردنداین و داوامان له‌حکومه‌تى هه‌رێم کردووه‌و ده‌یان رێگامان پیشانى حکومه‌تداوه، که‌چۆن داهات زیادبکات له‌ڕێگه‌ى پێدانى ده‌سه‌ڵاتى زیاتر به‌پارێزگاره‌کان و له‌وه‌ى ده‌ستکراوه‌تربین و باشتر رێکبخرێته‌وه به‌هه‌ده‌ردان که‌مبکرێته‌وه، گه‌نده‌ڵى نه‌هێڵرێت، له‌هیچ سێکته‌رێکدا به‌نه‌تیجه‌ش ئه‌گه‌ر مووچه‌ش له‌کاتى خۆیدا بدرێت داهاتى حکومه‌ت زیاد ده‌کات من گره‌نتیت ده‌ده‌مێ، بۆ نموونه له‌شوێنێکى وه‌کو تاپۆکانى سلێمانى ئه‌گه‌ر له‌م بارودۆخه‌دا بتوانن له‌ماوه‌ى مانگێدا (10) بۆ (15) ملیار دینار داهاتیان بێت، دڵنیات ده‌که‌مه‌وه ئه‌گه‌ر ده‌وام سروشتى ببێته‌وه که‌ى سروشتى ده‌بێته‌وه که‌موچه‌یان سروشتى بێته‌وه، ئه‌وان ئه‌وکاته داهاته‌که‌یان ده‌بێته (20) بۆ (25) ملیار دینار، واته داهاته‌که ده‌بێته دوو ئه‌وه‌نده، به‌ڕاستى پێم سه‌یره ده‌بێت حکومه‌ت هه‌موو شتێک بوه‌ستێنێت له‌پێناوى موچه‌ى خه‌ڵکدا، به‌ڵام موچه‌ى خه‌ڵکیش ده‌بێت به بوێرانه ئه‌وانه‌ى که‌موچه‌خۆرى راسته‌قینه‌ن پایه‌کانى ئه‌م حکومه‌ته‌یان راگرتووه‌و داخوازى هاووڵاتیان وه‌ڵامده‌ده‌نه‌وه‌و خزمه‌تگوزارییه‌کان جێبه‌جێده‌که‌ن و به‌فیعلى له‌ئه‌رکدان و جیایان بکه‌نه‌وه له‌وانه‌ى له‌سێبه‌رى لایه‌نه سیاسییه‌کان دانیشتون یان بندیوارن یان چه‌ند موچه‌یه‌کیان هه‌یه، کاتى ئه‌وه‌یه حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان بوێرانه له‌جیاتى ئه‌وه‌ى ده‌ست بۆ موچه‌ى ئه‌وانه به‌رێ که به‌کردارى ئیشه‌کان ده‌که‌ن و مافى خۆیانه موچه‌که‌یان به‌زیاده‌وه پێبدرێت تێکه‌ڵى ئه‌وانه‌یان نه‌که‌ن که‌ئه‌گه‌ر مافێکیشیان هه‌بێ مافن به‌سه‌ر حزبه‌کانه‌وه، ماف نین به‌سه‌ر حکومه‌ت و ده‌وڵه‌ته‌وه. ھاوڵاتی: کازمى که‌هات بۆ سلێمانى کۆمه‌ڵێک داواکاریتان پێشکه‌شکرد، به‌شێوه‌یه‌کى گشتى بۆچوونى چی بوو له‌سه‌ر سلێمانى، چ به‌ڵێنێکیدا بۆ جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کان؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئه‌و راى له‌سه‌ر هه‌رێمى کوردستان و سلێمانى زۆر زۆر باشه، به‌ڵام عێراق خۆى له‌م ماوه‌یه‌دا گرفتى گه‌وره‌ى دارایی و ئابورى زۆر قووڵى هه‌یه، ئه‌و بڕه پاره‌یه‌ى له‌به‌رده‌ستى به‌ڕێز کازمیدایه ته‌نیا (295) ملیۆن دیناره، تا ته‌واوبوونى کابینه‌که‌ى ئه‌و میزانییه‌ى بۆ دانراوه، ئه‌و هه‌ڵبژاردنى سه‌رتاسه‌رى عێراقى له‌به‌رده‌مدایه، ئه‌و له‌گه‌ڵ هه‌موو داوا ره‌واکاندا بووه، هه‌موویانى به‌داواى ره‌واو ده‌ستوریى زانیوه، به‌ڵێنیدا هه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنی بدات، به‌تایبه‌تى ئه‌و پێى وابوو تاوه‌کو 2021 ئه‌و بڕه پاره‌یه‌یان بۆ هه‌رێمى کوردستان دیاریکردووه (320) ملیاره، له‌سه‌رى به‌رده‌وام ده‌بن کوردو ئه‌وانیش و هه‌موو لایه‌کانى تریش ده‌بێت کاربکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى له‌میزانییه‌ى نوێى حکومه‌تى ئیتیحادى که‌ده‌چێته په‌رله‌مانه‌وه به‌شى هه‌رێمى کوردستان جێگیربکرێت، بۆ ئه‌وه‌ى له‌م بارودۆخه ناجێگیره رزگارمان ببێت، بۆ مه‌سه‌له‌ى پاره‌ى گه‌نمى جوتیاران به‌ڵێنیدا به‌سێ به‌ش ئه‌و پاره‌یه خه‌رج بکات، له‌به‌رئه‌وه‌ى دارایی عێراق رێگه به‌وه‌نادات هه‌مووى به‌یه‌ک جار خه‌رج بکرێت و ده‌ستى به‌خه‌رجکردنى هه‌ندێکیان کردووه. له‌مه‌سه‌له‌ى سوته‌مه‌نیدا به‌ڵێنیداوه هه‌رچه‌نده بڕێکى که‌میان به‌ئێمه راگه‌یاندووه له‌قۆناغى یه‌که‌مدا په‌نجا ملیۆن، له‌قۆناغى دووه‌م په‌نجا ملیۆن، بۆ هه‌موو هه‌رێمى کوردستان نه‌وتى سپى دابین ده‌کات، به‌ڵام ئێستا له‌گفتوگۆکردنداین له‌گه‌ڵیاندا به‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌کانى هه‌رێمدا بۆ ئه‌وه‌ى پێداویستى هه‌رێم به‌پارێزگاى سلێمانیشه‌وه وه‌ک هه‌موو پارێزگاکانى عێراق نه‌وتى بۆ دابینبکرێت، له‌مه‌سه‌له‌ى پێداویستى ته‌ندروستى به‌ڵێنیانداوه‌و له‌ڕابردووش کردوویانه، هه‌ماهه‌نگ بن له‌مه‌سه‌له‌ى دائیره ئیتیحادییه‌کاندا موچه‌ى ئه‌و پێنج مانگه‌ى ئه‌و خۆشه‌ویستانه‌یان خه‌رجکرد، زۆرشوێنى تریش هه‌یه ده‌چێته چوارچێوه‌ى داموده‌زگا ئیتیحادییه‌کان و داوامانکردووه موچه‌کانیان ئه‌وان دابینى بکه‌ن، وه‌کو فڕۆکه‌خانه‌و به‌نداوه‌کان، ئه‌و فه‌رمانگه ئیتیحادیانه‌ى لێره هه‌ن پێویستیان به‌ئامێرو سه‌رچاوه‌ى مرۆیی هه‌یه‌و پێویسته نوێ بکرێنه‌وه‌و خه‌ڵک دابمه‌زرێنن، هه‌موو ئه‌وانه‌ى په‌یوه‌ندییان به‌پاره‌وه هه‌یه، ئه‌و په‌یوه‌ستی کردووه به‌قه‌یرانى داراییه‌وه له‌عێراقدا، به‌ڵام هه‌موویانى به‌داواى ره‌وا زانى، پێى وابوو ئه‌گه‌ر حکومه‌ت له‌نگه‌ر بگرێ و له‌به‌غداوه بتوانێ ده‌وڵه‌تدارییه‌کى راسته‌قینه دروستبکات و لایه‌نه‌کان هاوکارى بن، ئه‌و داواکارییانه هه‌موویان قابیلى جێبه‌جێکردنن. ھاوڵاتی: له‌مه‌سه‌له‌ى سوته‌مه‌نیدا سلێمانى چه‌ندى پێویسته‌و له‌و بڕانه‌ى باستکرد چه‌ندى به‌رده‌که‌وێت و چه‌ند ده‌مێنێ؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه پێویستمان به (108) ملیۆن لیتره بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین له‌ساڵێکدا به‌رمیلێک نه‌وت بده‌ین به‌هاووڵاتیان، به‌ڵام ئه‌و بڕه‌ى له‌قۆناغى ئێستادا دیاریکراوه ته‌نیا (20) ملیۆن لیتره، ئه‌وه‌ى که‌من ده‌یڵێم به‌ئیداره‌ى راپه‌ڕین و گه‌رمیان و بۆ هه‌موو پارێزگاى سلێمانى به‌پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌شه‌وه، به‌ناوچه‌کانى 140ى که‌رکوکیشه‌وه به‌ناوچه‌ى خانه‌قینیشه‌وه، ئێمه له‌هه‌وڵداین بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م بڕه زیادبکه‌ین، (10) رێگامان پیشانى حکومه‌تى هه‌رێمداوه که‌بتوانێت نه‌وتى سپی لێوه دابین بکات، دوو جار کۆبوونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌ته‌کانى ناوخۆو سامانه سروشتییه‌کان و به‌ڕێز وه‌زیرى هه‌رێم بۆ هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندى کردووه، خاڵه‌کان و پێشنیازه‌کانى ئێمه‌یان په‌سه‌ندکردووه‌و خستویانه‌ته به‌رده‌مى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران، ئومێد ده‌که‌ین به‌زوویى بڕیار له‌باره‌یانه‌وه بده‌ن. ھاوڵاتی: له‌ڕووى داراییه‌وه حکومه‌ت لاوازه چى ده‌که‌ن بۆ بره‌ودان به‌پرۆژه‌کان به‌تایبه‌تى له‌م شاره‌دا کۆمه‌ڵیک سه‌رمایه‌دار هه‌یه‌و په‌ناتان بۆ نه‌بردوون هه‌ندێ له‌پرۆژه زه‌رووره‌کان بکه‌ن؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه که‌رتى تایبه‌تى نیشتیمانى و هاووڵاتیان و لایه‌نه سیاسییه‌کان له‌م پارێزگایه هاوکارو پشتیوانى گه‌وره‌مان بوون، حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌وه‌ى له‌توانایدا بووه له‌ڕووى داراییه‌وه پشتیوان بووه، ئه‌مانه پێویستیان به‌ڕێکخستنه‌وه‌و دانانى ماسته‌رپلانى ئابورى هه‌یه بۆ دۆخى قه‌یرانه‌کان، که‌رتى تایبه‌ت ئاماده‌یی هه‌موو هاتنه پێشه‌وه‌یه‌کى هه‌یه، به‌ڵام پێویست به‌وه‌ده‌کات حکومه‌تیش بێته پێشه‌وه، چونکه ئه‌و دۆخه‌ى به‌سه‌ر هه‌رێمدا هاتووه زیانى ته‌نها به‌که‌رتى گشتى نه‌گه‌یاندووه، زیانى به‌که‌رتى تایبه‌ت و بازاڕیش گه‌یاندووه، ئه‌وانیش پێوست به‌وه‌ده‌کات به‌مۆدێلێکى ترو دوور له‌قۆرخکارى و دوور له‌داواکردنى پشک و به‌ش به‌شێنه رێکبخرێته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن رۆڵى کاریگه‌رى خۆیان ببینن. ھاوڵاتی: کارکردن له‌شه‌قامى 100 مه‌ترى سلێمانى به‌رده‌وامه؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: به‌رده‌وامه له‌ئێستادا، ئه‌و کێشانه‌ى هاتنه به‌رده‌مى لیژنه‌مان بۆ دروستکردوون، خه‌ریکین ئیشیان له‌سه‌ر ده‌که‌ین، کێشه‌ى سه‌ره‌کى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌یه، داوامان له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و وه‌زاره‌تى شاره‌وانى کردووه ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه داببه‌زێننه پارێزگاکان و شاره‌وانییه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى به‌خێرایی ئیشیان له‌سه‌ربکه‌ین، ئێمه زه‌ویمان هه‌یه بتوانین به‌زه‌وى ئه‌و که‌سانه قه‌ره‌بوویان بکه‌ینه‌وه، هیچ نه‌بێت گرفتى قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌که له‌سه‌ر شه‌قامى (100) مه‌ترى نه‌مێنێت. ھاوڵاتی: باست له‌وه‌کرد پرۆژه‌ى کشتوکاڵى مۆڵه‌تیان پێ ده‌درێ چه‌ندى بۆ سلێمانییه؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئه‌م پرۆژانه ئه‌وانه‌ن که‌پێویستمان پێیه‌تى و راگه‌یه‌ندراوه نه‌ک پرۆژه‌یه‌ک بن و خه‌ڵک هاتبن بڵێ من ده‌یانکه‌م، ئێمه نه‌توانین بیانپارێزین، ئه‌گه‌ر ئێمه نه‌توانین به‌باشى سنوره‌کان کۆنترۆڵ بکه‌ین، ئه‌وه هیچ که‌سێک زاتى ئه‌وه ناکات له‌که‌رتى گه‌شتیارى و کشتوکاڵیدا وه‌به‌رهێنان بکات، چونکه تۆ ناکرێ ته‌ماته به‌رهه‌مبهێنیت و له‌ولاوه به‌قاچاخ داخڵى بکه‌یت، تۆ ناکرێ به‌رهه‌مبهێنیت له‌باتى ئه‌وه‌ى بینێریته ده‌ره‌وه هاورده‌ى بکه‌یت، په‌له‌وه‌رو سامانى ماسیش به‌هه‌مانشێوه، بۆیه پێش ئه‌وه‌ى پرۆژه رابگه‌یه‌نرێت که‌ئه‌مه کارێکى گرنگه، گرنگتر له‌وه پارێزگارى له‌به‌رهه‌مى خۆماڵى بکه‌ین و پشتیوانى له‌به‌رهه‌مى جوتیاره‌کانى خۆمان بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر پێى خۆمان بوه‌ستین، هه‌تاوه‌کو به‌رهه‌مى ئه‌و به‌ڕێزانه ئابورى و داهاتى ئه‌وان نه‌پارێزین له‌و بڕوایه‌دام هه‌ر پرۆژه‌یه‌ک بکه‌ین به‌زه‌ره‌ر ده‌که‌وێته‌وه نه‌ک قازانج. ھاوڵاتی: کێ به‌رپرسیارى ئه‌مه‌یه حکومه‌ت یان که‌رتى تایبه‌ت و خه‌ڵک یان پارێزگارو فه‌رمانگه‌کانى تر؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: به‌پله‌ى یه‌که‌م حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌رپرسیاره له‌سنوره‌کانى خۆى، له‌هه‌موو روویه‌که‌وه، له‌و رووه‌وه‌ى که سنوره‌کانى خۆى له‌ئاسایش و سه‌ربازیى و سیاسییه‌وه بپارێزێت، تۆپ و فرۆکه‌ى وڵاتان نه‌یه‌ته سه‌ر خاکه‌که‌مان و ره‌زو باخه‌که‌مان نه‌سوتێنێت، له‌خاکى وڵاته‌که‌ى خۆماندا نه‌بین به‌ئاواره، ئه‌رکیه‌تى ده‌روازه‌و سنوره‌کان بپارێزێت، ئه‌رکیه‌تى هیچ داهات و باج و گومرگێک له‌غه‌یرى ده‌وڵه‌ت له‌لایه‌ن هیچ که‌سێکه‌وه کۆبکرێته‌وه، ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ به‌هێزى حکومه‌ت، من له‌چه‌ند به‌رنامه‌یه‌ک و به‌به‌ڕێز سه‌رۆکى دیوانى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانم وتووه ده‌بێت حکومه‌ت ده‌روازه‌کانى خۆى قایم بکات بۆ ئه‌وه‌ى که‌س به‌دز نه‌زانێت. ھاوڵاتی: ئاگادارن چه‌ند که‌سێک پرۆژه‌ى به‌هه‌رێمکردنى سلێمانییان راگه‌یاندووه قسه‌ى تۆ چیه‌و ئایا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دایت؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: من له‌گه‌ڵ گه‌ردونیی بووندام و له‌گه‌ڵ ناوچه‌یی بووندا نیم، ناوچه‌یی بوونم بۆ ئه‌وه ده‌وێ که‌بتوانێت نه‌خش و ره‌نگ و ده‌نگى تۆ له‌وێنه گشتییه‌که‌ى گه‌ردووندا به‌جوانى بناسێنێت، وه‌ک ئه‌وه‌ى ئێمه بۆ سلێمانیمان کردووه، له‌کۆنگره‌ى نێوده‌وڵه‌تى بۆ وزەو نوێ کردوومانه به‌ئه‌ندامى کارا له‌برۆکسل، له‌شاره ئه‌ده‌بیه‌کانى دنیا، له‌یونسکۆ، له‌پاریس کردوومانه به‌ئه‌ندامى کارا، ئێستا یه‌کێک له‌وانه‌ى له‌ڕیزى پێشه‌وه‌یه له‌ئاستى بازرگانی و په‌روه‌رده‌یی و گه‌شتیارى و ئاسه‌واریدا بردوومانه‌ته سه‌ر ئاستێکى نێوده‌وڵه‌تى. توانیومانه له‌ته‌ندروستى و گه‌شتیاریدا له‌کۆنگره‌ى ئوردوندا خه‌ڵاتى یه‌که‌مى پێببه‌خشرێت، ئێمه پێمانوایه سه‌رده‌مى ئه‌وه نه‌ماوه خه‌ڵک به‌ته‌نیا بژى و پێداویستییه‌کانى دابینبکات، ئه‌و داوایانه‌ى ئه‌وان رێزلێگیراوه‌و گوێ له‌هه‌موو بیرو بۆچوونێک ده‌گرین، به‌ڵام کێشه‌ى ده‌ستوریى هه‌یه‌و کێشه‌ى یاسایی هه‌یه، له‌ده‌ستورى عێراقیدا ئێره وه‌کو هه‌رێمێک ناوى هاتووه، وه‌ک پارێزگایه‌ک ناوى نه‌هاتووه، بۆیه جارێکى تر جیاکردنه‌وه‌ی هه‌رێمێک له‌هه‌رێمێکى تردا ئه‌وه لایه‌نێکى یاساییه ده‌بێت قوڵترو فراوانتر تێى بڕوانین. له‌هه‌مانکاتدا له‌ڕابردوو ئه‌زموونى ئه‌وه‌مان هه‌یه، ده‌سه‌ڵات و هه‌ژمونێکى یه‌کلایه‌نه‌و تاکڕه‌وانه له‌م ناوچه‌یه‌دا هه‌بووه، به‌ڵام ئه‌م ناوچه‌یه دواکه‌وتووه له‌باتى ئه‌وه‌ى پێشبکه‌وێت، من ده‌توانم پێت بڵێم له‌دواى راپه‌ڕینه‌وه تا سه‌ره‌تاى 2006یش ته‌نیا یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان به‌ڕێوه‌ى بردووه، به‌ڵام ئایا گه‌شه‌کردنه‌کان ده‌رفه‌تى کارکردن و بووژانه‌وه له‌و ئاسته‌دا بووه که‌دڵخوازمان بووه دیاره نه‌خێر، بۆیه به‌بڕواى من ئێستا پێویستمان به‌وه‌یه پێگه‌وپایه‌ى هه‌رێمى کوردستان به‌جۆرێک به‌هێزبکه‌ین، بتوانین رێگاى بازرگانى و رێگاى گرنگ بۆ گه‌شه‌کردنى سلێمانى بدۆزینه‌وه، ناکرێت سلێمانى له‌جوغزێکى دیاریکراودا ئه‌وه بکه‌ین. سلێمانى (518) کیلۆمه‌تر له‌گه‌ڵ کۆمارى ئیسلامى ئێراندایه‌و باقى سنوره‌که‌ى ترى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ئیتیحادییه، ئه‌م دوو سنوره وایلێده‌که‌ن ته‌نیا له‌گه‌ڵ دوو ده‌وڵه‌تدا مامه‌ڵه‌ى هه‌بێت، به‌ئاسانى نه‌کرێته‌وه، بۆ نموونه به‌ڕووى ئه‌وروپادا که ئه‌مه بۆ سلێمانى شاده‌مارێکى سه‌ره‌کییه، که‌لتورو سروشتى سلێمانى واهه‌ڵکه‌وتووه، بۆیه ناکرێت رێگاى کرانه‌وه له‌خۆمان بگرین، ناکرێت به‌کاردانه‌وه پرۆژه پێشکه‌ش بکه‌ین، ده‌کرێت به‌کردار هه‌وڵبده‌ین له‌سلێمانى مۆدێلێک دروستبکه‌ین، من به‌ئه‌مانه‌ته‌وه پێت ده‌ڵێم ئه‌و مۆدێله‌ى له‌سلێمانى دروستمانکردووه ئێستا له‌هه‌ولێرو دهۆک و هه‌ڵه‌بجه‌و به‌غداش له‌سه‌رى ده‌ڕۆن، مۆدێله‌که‌ش ئه‌وه‌یه مۆدێلى حوکمڕانى خه‌ڵک و سه‌روه‌ریى یاسایه به‌دادپه‌روه‌رانه، جیاکردنه‌وه‌ى حوکمڕانییه له‌حزبڕانى، جیاکردنه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تدارییه له‌ده‌سه‌ڵاتدارى، حکومه‌ت حکومەتى خه‌ڵکه، پێش ئه‌وه‌ى خه‌ڵک تایه بسوتێنێت و داواى محاویله بکات، من خه‌ریکى دابینکردنى محاویله‌م پێش ئه‌وه‌ى رێگا بگرێت و داواى تۆڕى ئاو بکات، ئێمه خه‌ریکى دابینکردنى بودجه‌ین و تۆڕى ئاوه‌که‌ى بۆ چاک ده‌که‌ین، واته ده‌بێت ئێمه وه‌ڵامده‌ره‌وه‌ى داخوازیى خه‌ڵک بین نه‌ک به‌فشارو ناڕه‌زایه‌تى کاره‌کان بکه‌وێته‌وه، تائاستێکى زۆر باش وامانکردووه، هه‌فته‌ى پێشوو باڵیۆزى یه‌کێتى ئه‌وروپا لێره‌بوو، سوپاسى فه‌رمى یه‌کێتییه‌که‌ى گه‌یانده ئێمه، چۆن له‌و دۆخه پڕ ته‌حه‌داو نه‌هامه‌تى و نه‌بوونى و به‌ریه‌ککه‌وتنه‌دا باشترین حوکمڕانى و ئیداره‌مان داوه، ئه‌م پارێزگایه ده‌یان سوپاسى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان، له‌باڵیۆزخانه‌کان و یه‌کێتى ئه‌وروپاو رێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی به‌ده‌ستگه‌یشتووه. ھاوڵاتی: ئه‌وان بۆچوونێکیان هه‌یه ده‌ڵێن داهاتى سلێمانى بۆ خۆى و هه‌ولێر بۆ خۆى و ده‌ڵێن سلێمانى وه‌ک لادێیه‌کى گه‌وره‌ى لێهاتووه به‌به‌راورد به‌هه‌ولێر؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: خۆمان به‌شێکین له‌تێکدانى دیمه‌نى سلێمانى، بڕواتان هه‌بێت ئه‌و گه‌شه‌کردنه‌ى له‌سلێمانى هه‌بووه له‌که‌م شوێنى کوردستان و عێراقیشدا هه‌بووه، به‌راورد ناکرێت به‌زۆر شوێنى ده‌ره‌وه‌ش، له‌ساڵى 91دا بیناى (310) قوتابخانه له‌سلێمانى به‌پێوه مابوو، ئێستا دوو هەزارو(720) قوتابخانه‌مان هه‌یه، بزانه چه‌ند دارو مه‌ڕوماڵات و لادێمان، بۆ نموونه له دوو هەزارو (550) گوند هه‌مووى ده‌ورى (50-60) گوندمان مابوو، به‌تایبه‌تى ئه‌وانه‌ى نزیکى شاربوون، وه‌کو قلیاسان و کانى به‌ردینه‌و ئه‌وانه‌ى تر هه‌مووى ته‌ختکراو خەڵکەکەی ئه‌نفال و کیمیاباران کرابوون، ئێستا نزیکه‌ى دوو هەزارو (500) گوند ئاوه‌دانن، له (16) قه‌زا چواریان به‌پێوه مابوو، ئێستا له‌که‌میاندا هەیە زانکۆ نه‌بێت، ئێمه تەنیا یه‌ک په‌یمانگەمان هه‌بوو، ئێستا (13) زانکۆو (26) په‌یمانگەمان هه‌یه، پێنج هه‌زار پزیشکى پسپۆڕمان هه‌یه، بڕۆ بۆ که‌رتى په‌روه‌رده‌و ئه‌وانى تر. من ناڵێم ئه‌مانه به‌که‌متر سه‌یریان بکه‌یت، سلێمانى له‌ئاستى ته‌ندروستى و په‌روەر‌ده‌و گه‌شتیارى و که‌لتورو شاره‌وانى، ئێستا له‌ڕیزى پێشه‌وه‌ى هه‌موو عێراقدایه، نه‌ک هه‌رێمى کوردستانیش، داهاتى سلێمانى بۆ سلێمانى خه‌رج ناکرێته‌وه‌و هى به‌سڕه‌ش بۆ به‌سڕه خه‌رج ناکرێته‌وه، به‌پێى یاساکانى وه‌زاره‌تى دارایی له‌عێراق و هه‌رێمیش داهات مه‌رکه‌زییه، لێره له‌هه‌ولێر کۆده‌بێته‌وه، له‌عێراقیش له‌به‌غداو جارێکى تر دابه‌شده‌کرێته‌وه. ئێمه ده‌کرێت داواى ئه‌وه‌بکه‌ین لامه‌رکه‌زیى کارگێڕى و دارایی هه‌بێت، به‌دادپه‌روه‌ریانه بودجه دابه‌شبکه‌ین، ئێمه ده‌بێت حسابى ئه‌و هه‌موو ماڵوێرانیه بکه‌ین که له هه‌شت پرۆسه‌ى ئه‌نفالدا حه‌وتیان له‌سلێمانى بووه، له‌هیچ پارێزگایه‌کى عێراق و هه‌رێمیش به‌قه‌ده‌ر سلێمانى گوندى نه‌ڕووخاوه‌و خه‌ڵکى ئه‌نفال نه‌کراوه‌و جینۆساید نه‌کراوه، زیندانى سیاسى و که‌مئه‌ندامى به‌قه‌ده‌ر ئێره نیه. ھاوڵاتی: مانگانه چه‌ندێک داهاتتان له‌به‌رده‌ستدایه بۆ جێیه‌جێکردنى کاره‌کانتان؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه له 2014وه هیچ بودجه‌یه‌کمان بۆ پرۆژه نه‌هاتووه‌ته به‌رده‌ست غه‌یرى ئه‌و بودجانه‌ى که‌هى پارێزگاى سلێمانى بوو، ئێستا به‌هۆى ئه‌م بارودۆخانه‌وه راگیراوه، له‌هه‌وڵى ئه‌وه‌داین له‌گه‌ڵ ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ده‌ستى پێبکه‌ینه‌وه، بودجه‌ى ساڵانى 2009 بۆ ساڵى 2013، ئه‌وانه‌ى که‌مابوو ئێمه دۆزیمانه‌وه، که نه بودجه‌که‌یان پاکتاوکرابوو، نه پرۆژه‌کانى. هاتین پاره‌یه‌ک مایه‌وه به‌وانه ده‌ستمان به‌پرۆژه کرد، ئه‌وانه‌ى هى په‌ره‌پێدانى پارێزگاکان بوون له 2014وه نه‌هاتووه، ئه‌وانه‌ى هى وه‌زاره‌ته‌کانه له‌ڕێگه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانه‌وه ده‌کرێت راده‌یه‌کى زۆر که‌مى بۆ سلێمانى ته‌رخانکراوه، واته هیچ بودجه‌یه‌کى راسته‌وخۆ نه‌هاتووه‌ته به‌رده‌ستى ئێمه پرۆژه‌ى پێبکه‌ین، هه‌رچیه‌کیش ده‌که‌ین ته‌واوکردنى پرۆژه‌کانى 2009 بۆ 2013یه. به‌ده‌ستپێشخه‌رى خۆمان و به‌پشتیوانى که‌رتى تایبه‌ت و هاووڵاتیان پرۆژه‌مان کردووه، بۆ نموونه چه‌ند به‌نداوێکمان دروستکردووه به‌پشتیوانى به‌هره‌مه‌ندانى گوندنشینه‌کان له‌ته‌کیه‌و به‌له‌کجارو به‌پشتیوانى حکومه‌تى خۆجێى و به‌ده‌ست و مه‌چه‌ک و بازووی خۆیان کراوه، چه‌ندین پارکمان دروستکردووه به‌هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ ئه‌و سێکته‌رانه‌دا هه‌ڵمه‌تى سه‌وزایی له‌گۆیژه ده‌که‌ین و که‌رتى تایبه‌ت هاوبه‌شه له‌گه‌ڵمان، ئێمه توانیومانه متمانه‌یه‌ک دروستبکه‌ین له‌گه‌ڵ ئه‌و سێکته‌رانه‌و پشتیوانیمان بکه‌ن، ده‌خوازین به‌چاکبوونى بارودۆخى دارایی کوردستان ده‌بێ لایه‌کى جددى له‌سلێمانى بکاته‌وه، چونکه ئه‌و پرۆژانه‌ى له‌سلێمانى هه‌ن و ته‌واونه‌کرێن ده‌بێت به‌زیان بۆ حکومه‌ت، بۆ نموونه یه‌که‌ى نیشته‌جێبوونه‌کانى سیته‌ک و زڕگوێزمان هه‌یه، ده‌بوایه 2009 بدرانه‌یه به‌خه‌ڵک، ئێمه هه‌وڵمانداوه ته‌واویان بکه‌ین و تا مانگى نۆی ساڵى پار بودجه‌مان بۆ داینکردووه له‌لایه‌ن به‌ڕێز سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه، له‌مانگى نۆوه بودجه‌که راگیراوه‌و له‌سه‌دا پێنجى ماوه، ئه‌گه‌ر پاره‌ى ئه‌و له‌سه‌دا پێنجه خه‌رج نه‌که‌ن و ته‌واوى بکه‌ین و بیده‌ین به هەزارو (500) که‌س، ئه‌وه له‌ساڵى ئاینده‌دا ئه‌و ئیشه‌ى تیاماندا کردووه وێران ده‌بێ و ده‌بێت به‌هێلانه کۆترو ده‌رگاو په‌نجه‌ره‌که‌ى ده‌دزرێ، حکومه‌ت پرۆژه‌ى زۆر زۆر باشى هه‌یه‌و حکومه‌ت ئاگادارده‌که‌ینه‌وه له‌وه‌ى به‌بودجه‌یه‌کى زۆر که‌م و ئه‌و پارانه‌ى که له‌بانکى هه‌رێم له‌سلێمانیه هه‌یه‌و ته‌نیا ره‌زامه‌ندى له‌سه‌ر بده‌ن به‌ماوه‌یه‌کى زۆر پێوانه‌ییدا ده‌یان له‌و پرۆژانه ته‌واوبکه‌ین، ئه‌و یه‌که‌ى نیشته‌جێبوونانه ده‌درێته کرێنشینان، به‌پێى ئامارێک له‌بەڕێوه‌به‌رایه‌تى ئامار ئه‌و به‌ڕێزانه‌ى داوایان پێشکه‌شکردووه‌و خاڵبه‌ندییان هه‌بووه ناویان تۆمارکراوه. ھاوڵاتی: ئه‌وکاته‌ى ئێوه له‌تورکیا بوون سنه‌وبه‌رەکانى رێگای تاسڵوجه سوتێنران ده‌وترێ ئه‌وه ده‌کرێ به‌پێشانگاى ئۆتۆمبیل، قسه‌ت چیه له‌سه‌ر ئه‌وه؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه به‌هیچ جۆرێک رێگه ناده‌ین له‌سلێمانى ده‌ستکارى سروشت و سه‌وزایی بکرێت، سلێمانیمان کردووه به ئه‌ندامى کاراى په‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى بۆ وزه‌ى جێگره‌وه‌و ژینگه، پشتیوانى له‌زیادکردنى سه‌وزایی ده‌که‌ین، ده‌توانم بڵێم له‌ماوه‌ى ئه‌م سێ ساڵه‌دا زیاتر له (200) هه‌زار نه‌ماممان له‌سه‌ر بودجه‌ى خۆمان و پشتیوانى که‌رتى تایبه‌ت و رێکخراوه خۆبه‌خشه‌کان چاندووه‌و هه‌ڵمه‌تى به‌رده‌واممان هه‌یه بۆ ئه‌مه. ئێستا خه‌ریکین (500) دۆنم زه‌وى له‌گۆیژه سه‌وز ده‌که‌ین، ئه‌وه‌ى روویداوه له 6ى 7 روویداوه، له‌و کاته نیه که من له‌تورکیا بووم، لێکۆڵینه‌وه‌مان کردووه سوتانێکى عه‌فه‌ویی بووه، ده‌یان ئاگر که‌وتووه‌ته‌وه له‌ئه‌مساڵدا، که‌مته‌رخه‌مى یه‌که‌م بۆ حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌گه‌ڕێته‌وه له 2014وه بودجه‌و سه‌رمایه‌و ئامێرو که‌لوپه‌لى پێویستى بۆ فه‌رمانگه‌کان دابیننه‌کردووه بۆ ئه‌وه‌ى بیانپارێزن، فه‌رمانبه‌ر یان که‌سێک نییه چاودێرییان بکات، ده‌یان شوێنمان هه‌یه لیوای یه‌کى پاراستنى سلێمانى و پێشمه‌رگه‌مان داناوه پارێزگارى لێبکات له‌به‌رئه‌وه‌ى پۆلیسمان نیه، (10) ساڵیشه یه‌ک که‌س بۆ ئاسایشى سلێمانى دانه‌مه‌زراوه له‌پله‌ى رائید که‌مترمان نییه له‌ئاسایش، ئه‌مانه کاره‌ساتى گه‌وره‌ن له‌ئیداره‌دان. ئه‌وه جه‌زره وه‌سه‌تیه وه‌ک خۆى ده‌مێنێته‌وه‌و به‌هیچ جۆرێک لانابرێت، ئه‌گه‌ر له‌شوێنێک پێویست بکات دارێک لابه‌رین، کردوومانه به‌مه‌رج (10) تا (100) دار ده‌بێ له‌جێگه‌ى بنێژرێته‌وه، ئێمه پێمان وایه مرۆڤ ده‌مرێ به‌ڵام سروشت نامرێ. ئه‌وه‌ى که‌باسکرا به‌شێکى په‌یوه‌ندى به‌ململانێى سیاسیى لایه‌نه‌کانه‌وه هه‌یه، له‌ناوخۆیاندا ئه‌وانه‌ى له‌ده‌ره‌وه‌ى حوکمڕانین دژى حوکمڕانین، جا له‌په‌رله‌مان بن یان له‌حزبه‌کانیان بن، له رێکخستنه‌کانیان بن، له‌میدیا بن، رۆشنبیربن که‌چوونه حوکمڕانى به‌رگرى لێده‌که‌ن، که له‌ده‌ره‌وه بوون دژى ده‌وه‌ستنه‌وه. ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین نابێ یه‌که‌م رێگه‌یان دیواره‌کانى فه‌یسبوک و راگه‌یاندن بێت، به‌پێى ئه‌و یاساو رێساو په‌یڕه‌وانه‌ى هه‌یه ده‌بێ به‌م شێوازه‌بێ، سه‌ره‌تا ئه‌وان بێن، ده‌توانن ئه‌نجومه‌نى پارێزگاو ئێمه راسپێرن، ده‌توانن په‌رله‌مان و داواکارى گشتى راسپێرن لێکۆڵینه‌وه بکات، ده‌توانن ده‌سته‌ى نه‌زاهه یان خۆیان لێکۆڵینه‌وه بکه‌ن، ئه‌گه‌ر هیچیان وه‌ڵامیان نه‌دانه‌وه‌و متمانه پێکراو نه‌بوو ده‌توانن داوا تۆماربکه‌ن ئینجا ده‌توانن له‌ڕاگه‌یاندن و میدیا وازى لێنه‌هێنن، ئێستا که‌س باسى ئه‌و که‌یسه ناکات، نابێ بێیت بۆ پاڵه‌وانبازى باسى که‌یس بکه‌یت، به‌ڵام دوایی به‌دواداچوونى بۆ نه‌که‌یت. ھاوڵاتی: په‌یوه‌ندیت چۆنه له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى حکومه‌ت و جێگره‌که‌ى بۆ جێبه‌جێکردنى داواکارییه‌کانى سلێمانى؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: ئێمه په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ به‌ڕێزان سه‌رۆکى هه‌رێم و سه‌رۆکى حکومه‌ت و جێگره‌که‌ى و وه‌زیره به‌ڕێزه‌کان و ده‌سته سسه‌ربه‌خۆکان و هێزو لایه‌نه سیاسییه‌کان و رێکخراوه‌کان و میدیاو هاووڵاتیان، په‌یوه‌ندى زۆر باشمان هه‌یه، هیچ ده‌رگایه‌ک به‌ڕوومان دانەخراوه‌و له‌کۆبوونه‌وه‌و نووسراوه‌کانمان داواکانى خه‌ڵکمان گه‌یاندووه. ھاوڵاتی: په‌یوه‌ندیت چۆنه له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم داوات لێنه‌کردووه سه‌ردانى سلێمانى بکات؟ هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر: زۆرجار له‌ڕێگه‌ى په‌یوه‌ندى ته‌له‌فۆنییه‌وه قسه‌مان کردووه، له‌بۆنه‌و کۆبوونه‌وه‌کان یه‌کتر ده‌بینین، هێشتا پێویستى به‌وه نه‌کردووه که ئێمه داخوازیى ئه‌وه‌مان هه‌بێت و داوا له‌سه‌رۆکى هه‌رێم بکه‌ین بێته سلێمانى بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان، به‌ڵام داوامانلێکردووه ده‌ورى هه‌بێت له‌یه‌کخستنه‌وه‌ى ناوماڵى کورددا، له‌دروستکردنى پاکێج و ئامانجێکى نیشتیمانیدا، هه‌وڵى لێک نزیککردنه‌وه‌ى لایه‌نه سیاسییه‌کان بدات، هه‌وڵبدات ئه‌و لایه‌نانه‌ى له‌ناو حکومه‌تدان قه‌ناعه‌تیان پێبکات له‌ناو حکومه‌ت پشتیوانى بکه‌ن و له‌ده‌ره‌وه‌ش دژایه‌تى نەکه‌ن، هه‌وڵبده‌ین حکومه‌تێکى سه‌رتاسه‌رى بێت دادپه‌روه‌رانه کار بکات و جیاوازى له‌نێوان ناوچه‌کان نه‌کات
شاناز حه‌سه‌ن به‌ڕێوەبه‌رى نه‌خۆشخانه‌ى منداڵبوونى سلێمانى، جه‌ختى له‌وه کرده‌وه له‌باربردنى کۆرپەلە له‌دواى (45) رۆژی ته‌مه‌نىەوە لەسکی دایکیدا به‌کوشتن هه‌ژمار ده‌کرێت لەڕووی زانستیەوە. دکتۆره شلێر فایه‌ق، به‌ڕێوەبه‌رى نه‌خۆشخانه‌ى منداڵبوونى سلێمانى، له‌چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا له‌گه‌ڵ ھاوڵاتی ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌کات، له‌باربردنى کۆرپه‌له له‌سکى دایکیدا بابه‌تێکى فره‌لایه‌نه‌و پێویستى به‌یاساى وردو تایبه‌تمه‌ند هه‌یه. ھاوڵاتی: کۆرپه‌له له‌سکى دایکیدا له‌ته‌مه‌نى چه‌ند رۆژیه‌وه زیندووه و به زیندوو هه‌ژمار ده‌کرێت؟ شلێر فایه‌ق: به‌پێى زانستى پزیشکى منداڵ له‌دواى شه‌ش هه‌فته واته (45) رۆژییه‌وه زیندووه‌و دڵى لێده‌دات و مرۆڤێکى ته‌واوه. ھاوڵاتی: له‌زانستى پزیشکیدا کوشتنى کۆرپه‌له یان له‌باربردنى له‌ته‌مه‌نى چه‌نده‌وه به‌قه‌تڵ هه‌ژمار ده‌کرێت؟ شلێر فایه‌ق: له‌زانستى پزیشکیدا له‌دواى شه‌ش هه‌فته که‌ته‌واو منداڵێکى ته‌ندروست بێت و کێشه‌ى لێدانى دڵ و مه‌ترسى گه‌وره‌ى نه‌بێت، له‌باربردنى ئه‌و منداڵه به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت به‌قه‌تڵ هه‌ژماره. ھاوڵاتی: کاتێک که‌سێک ده‌خوێنێت و پسپۆڕى له‌هه‌ر به‌شێک له‌به‌شه‌کانى پزیشکیدا به‌ده‌ستده‌هێنێت، وانه‌کانى له‌سه‌ر لەناوبردنى گیانێک چۆن شیکردنه‌وه‌ى بۆ ده‌کرێت و ئه‌و خوێندکاره فێر ده‌کرێت؟ شلێر فایه‌ق: ئێمه وه‌ک پسپۆریه‌که‌ى خۆمان، ئه‌م بابه‌تانه وه‌ک له‌باربردنى کۆرپه‌له له‌سکى دایکیدا به‌شێکى گرنگه له پسپۆریه‌که‌مان و به‌گرنگییه‌وه باسی لێوه‌رده‌کرێت که‌کوشتنى ئه‌و منداڵه قه‌تڵه و له‌هیچ حاڵه‌تێکدا رێگه‌پێدراو نیه و لادانه له‌بنه‌ماکانى پاراستنى پیشه‌که‌مان که‌چاره‌سه‌رکردن و رزگارکردنى گیانى نه‌خۆشێکه. ھاوڵاتی: هه‌ست و ئیحساسى کۆرپه‌له که‌ى دروست ده‌بێت له‌ناو سکى دایکدا؟ شلێر فایه‌ق: کۆرپه‌له هه‌ر له‌دواى ئه‌و شه‌ش مانگەى ته‌مه‌نیه‌وه له‌ناو سکى دایکیدا هه‌سته‌کان و ئیحساسیشى بۆ دروستده‌بێت، که‌دایکه‌که بێتاقه‌ت بێت یاخود دڵى خۆش بێت هه‌ستى پێده‌کات، یاخود له‌کاتى نه‌خۆشیى دایکه‌که‌دا راسته‌وخۆ منداڵه‌که‌ش ئه‌و هه‌سته‌ى دایکه‌که وه‌رده‌گرێت، ته‌نانه‌ت دڵى دایکه‌کە به‌خێرایى لێبدات، دڵى کۆرپه‌له‌ش به‌خێرایى لێده‌دات، واته تاڕاده‌یه‌کى زۆر ئیحساسى زۆرى هه‌یه، بۆیه له‌باربردنى منداڵ به‌و به‌هانانه‌ى پارچه گۆشتێکه و هه‌ست و ئیحساسى نیه شتێکى زۆر نامرۆڤانه‌یه. ھاوڵاتی: له‌ئێستادا له‌چ حاڵه‌تێکدا سکپڕى له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا له‌بارده‌برێت؟ شلێر فایه‌ق: له‌و حاڵه‌تانه‌دا که‌بزانرێت ئه‌و منداڵه بێته ئه‌م ژیانه‌وه ناژیت، واته کێشه‌یه‌ک له‌دروستبوونیدا هه‌بێت، دووه‌م حاڵه‌ت که بوونى کۆرپه‌له‌که له‌سکى دایکه‌که‌دا ده‌بێته کێشه‌ى گه‌وره بۆ سه‌ر ژیانى دایکه‌که، له‌و حاڵه‌تانه‌دا به‌پێى بڕیارى لیژنه‌ى پزیشکى که له‌سێ پزیشک که‌متر نه‌بێت، بڕیار ده‌درێت که کۆرپه‌له به‌ده‌رمانى پزیشکى له‌ناو نه‌خۆشخانه‌دا له‌ژێر چاودێرى پزیشکیدا له‌بارده‌برێت. ھاوڵاتی: له‌ئێستادا ئه‌گه‌ر کچێک یان ژنێک سه‌ردانى پزیشک بکات، بیه‌وێت سکپڕیه‌که‌ى ناوببات، ئێوه وه‌ک پزیشک ئه‌م کاره چۆن ده‌که‌ن؟ تاچه‌ند رێگه‌پێدراوه‌و به‌پێى چ یاسایه‌ک ئه‌م کارانه رێکخراوه؟ شلێر فایه‌ق: له‌ئێستادا به‌پێى یاساى عێراقى رێگه‌پێدراو نیه هیچ پزیشکێک له‌عێراق و له‌کوردستاندا، کۆتایى به‌سکپڕییه‌کى ئاسایى بهێنێت، دایکه‌که هاوسه‌رگیرى کردبێت یان نا، بارى کۆمه‌ڵایه‌تى هه‌رچۆنێک بێت، ئێمه رێگه‌پێدراو نین، ناتوانین کارێکى ئاوا بکه‌ین، ته‌نانه‌ت له‌حاڵه‌تێکدا که کچ بێت و مه‌ترسى راسته‌وخۆ له‌سه‌ر ژیانى که‌سه‌که هه‌بێت، له‌وکاته‌شدا نه‌مانکردووه‌و ناتوانین بیکه‌ین، چونکه یاسایه‌ک نیه‌و یاسا له‌پشتمان نیه، نه له‌ده‌ستورى عێراقى و نه له‌شه‌ریعه‌تیشدا. ھاوڵاتی: له‌ڕووى زانستییه‌وه سکپڕى به په‌یوه‌ندى سێکسى ڕووده‌دات؟ واته وه‌ک باس ده‌کرێت حاڵه‌ت هه‌بووه، ئه‌مه تاچه‌ند راسته؟ شلێر فایه‌ق: له‌ڕووى زانسییه‌وه به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندى سێکسى له‌نێوان پیاوو ژنێکدا روونه‌دات، سکپڕى دروست نابێت، ئه‌و بیرکردنه‌وانه‌ى که‌ده‌وترێت له‌ته‌خته‌ى حه‌مام یان هه‌ر رێگه‌یه‌کى دیکه، دروست بووه دووره له‌ڕاستییه‌وه، چونکه تۆوى پیاو له‌ده‌ره‌وه له‌ماوه‌یه‌کى دیاریکراودا ده‌ژێت به گونجاندنى که‌شوهه‌واکه، ئه‌گینا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ناژێت، واته ئه‌و تۆوه ناژى، بۆیه تائێستا به‌حاڵه‌تى ده‌گمه‌نیش شتى وا بوونى نه‌بووه. ھاوڵاتی: له‌هه‌رێمى کوردستاندا حاڵه‌ت هه‌یه له‌ده‌ره‌وه‌ى پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى سکپڕى دروست ببێت؟ شلێر فایه‌ق: له‌ئێستادا حاڵه‌ت هه‌یه‌و زۆریشه که له‌ده‌ره‌وه‌ى پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى سکپڕى رووده‌دات، رۆژ به‌ڕۆژیش له‌زیادبووندایه، بۆیه ده‌بێت به‌پێى پرۆژه‌و یاسا که‌هه‌بوو کۆمه‌ڵگه‌و ئێمه‌ش خۆمانى له‌سه‌ر رێکبخه‌ینه‌وه، به‌پێى بنه‌ماکانى زانستى هه‌موو شتێک پێویستى به‌یاساى وردو کارپێکراو هه‌یه، چونکه بهداخهوه سکپڕبوون له‌ده‌ره‌وه‌ى پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى بۆته دیارده له‌کۆمه‌ڵگه‌که‌ماندا، چونکه هه‌ر شتێک بووه دیارده پێویستى به‌ڕێگه‌چاره‌ى گونجاو هه‌یه. ھاوڵاتی: پرۆژه‌یاساى مافى نه‌خۆش که مادده‌ى حه‌وتى باس له له‌باربردنى کۆرپه‌له ده‌کات له‌سکى دایکیدا، شیکردنه‌وه‌ت بۆ یاساکه چیه‌و تاچه‌ند له‌گه‌ڵ ئه‌و یاسایه‌دایت؟ شلێر فایه‌ق: پێویسته رێکخراوه‌کانى ژنان و ئه‌و لایه‌نانه‌ى که په‌یوه‌ستن به‌مافى ژنه‌وه، ته‌به‌نى ئه‌و پرۆژه‌یه بکه‌ن و کارى بۆ بکه‌ن، چونکه ئه‌و بابه‌ته ورده‌و پێویستى بەلێکۆڵینه‌وه هه‌یه له‌لایه‌ن فره‌لایه‌نه‌کانه‌وه، واته تیمێکى فره‌لایه‌نى له‌که‌سێکى رێکخراوه‌کانی ژنان و که‌سى یاسایى و پزیشکى سه‌رقاڵى ئه‌و بابه‌ته بن، چونکه ئه‌مه ته‌نیا به‌بڕگه‌یه‌ک کۆتایى نایه‌ت و روونکردنه‌وه و شیکردنه‌وه‌ى زۆر وردى ده‌وێت و پێویستە پرۆژه یاسایه‌کى زۆر تایبه‌تمه‌ندو وردى بۆ ئاماده بکرێت و کارى پێبکرێت.
سازدانی: نازەنین گۆران ئەگەر یەک پەرلەمانتاری تر بچنە پاڵ ئەو گروپە (22) کەسیەی واژۆیان کۆکردۆتەوە بۆ لێپرسینەوە لەسەرۆکی حکومەت، ئەوا بەبەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان مەسرور بارزانی بۆ پرساندن لەلایەن پەرلەمانەوە بانگدەکرێت، بەڵام تائێستا هیچ پەرلەمانتارێک لەگروپەکەی تر ئامادە نیە سەرەڕای ئەوەی رەخنەش لەحکومەت دەگرن. بەپێی پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی کوردستان، یاداشتی واژۆکردن بۆ لێپرسینەوە لەسەرۆکی حکومەت یەک لەسەر پێنچی واژۆی پەرلەمانتارانی دەوێت واتا (23) واژۆ، بەڵام تەنها (22) کەس واژۆیان کۆکردۆتەوەو بۆیان نابێت بە (23) سێ. ئەبوبەکر هەڵەدنی پەرلەمانتاری یەکگرتوو لەسەر ئەو پرسە دەڵێت سەرەتا ژمارەی ئەوانەی ئامادەبوون واژۆ بکەن بۆ لێپرسینەوە لەسەرۆکی حکومەت زیاتر بوون لەژمارەی پیویستی یاسایی، بەڵام بۆ دووەمجار کەواژۆکە کۆکرایەوە بوو بە (22) واژۆ. ئەبوبەکر هەڵەدنی: لەم چاوپیکەوتنەیدا لەگەڵ ھاوڵاتی، جەخت لەوەدەکاتەوە هەوڵەکانیان هەر بەردەوام دەبن بۆ کۆکردنەوەی واژۆی زیاتر. ھاوڵاتی: گرفتەکانی بەردەم هاتنی سەرۆک حکومەت بۆ پەرلەمان چین؟ ئێـوە وەک پەرلەمانتارانی یەکگرتوو هیچ کێشەیەکتان نیە لەگەڵ بانگهیشتی سەرۆک حکومەت بۆ پەرلەمان؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: نەخێر ئێمە هەر پێنچمان واژۆمان کردووەوهیچ گرفتێکمان نیە، حەوت پەرلەمانتاری فراکسێونی کۆمەڵی ئیسلامی، چوار پەرلەمانتاری فراکسیۆنی نەوەی نوێ، سێ پەرلەمانتاری سەربەخۆ، ئەوانەی لەنەوەی نوێ جیابوونەوە، پەرلەمانتارێکی حزبی شیوعی، دوو پەرلەمانتاری بزۆتنەوەی گۆڕانیش، هیچ گرفتێکمان نیەو واژۆمان کردوە. ھاوڵاتی: بەشێک لەپەرلەمانتارانی یەکێتی لەمیدیاو سۆشیال میدیا وەک ئۆپۆزسیۆن قسەدەکەن، تەنانەت پەرلەمانتاریان هەبووە دەڵێت حکومەت شکستی هێناوە، لەکاتێکدا خۆشیان لەحکومەتن پێتوایە ئەم قسانە بۆچی دەکرێت و ئێوە چۆن دەیبینن؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: بەڕای من ئەوە ئاراستە دروستەکەیە، ئەگەر ئێمە هەر (111) پەرلەمانتارەکە، حزبەکانمان لەحکومەتدا بن، لەبنەڕەتدا ئەوە کاری راستەقینەی پەرلەمانتارە و دەبێت پەرلەمانتار ئۆپۆزسیۆنی حکومەت بێت، نەک پەرلەمانتار پاساو بۆ سیاسەتەکانی حکومەت بکات، دەبێت هەموومان چاودێریی حکومەت بکەین، بۆیە پشتگیری ئەو جۆرە لێدوانانە دەکەین. بۆ نموونە ئێمە لەخولی پێشوی پەرلەمانی کوردستان، حزبەکەمان لەحکومەت بوو وەک یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان، یەکەم فراکسیۆن خۆمان واژۆمان کۆکردەوە بانگهێشتی وەزیرمان کرد، زۆرترین پرسیاری توند ئێمە لێمان کرد، کە لەسەر کەموکورتییەکانی وەزارەتەکەی بوو. ھاوڵاتی: لەکۆی دوانزە پەرلەمانتاری گۆڕان (10) پەرلەمانتاری ئامادەنییە واژۆ بۆ هاتنی سەرۆک حکومەت بکات، سەردەمانێکیش ئەوان ئێوەیان تۆمەتبار دەکرد بەخۆدزینەوە لەپرسی خەڵک، ئێستا ئێوە چۆن سەیری ئەوهەڵوێستەی ئەوان دەکەن کەئامادەنین ئیمزا بکەن بۆ هاتنی سەرۆک حکومەت و باسکردنی کێشەو گرفتەکان؟ من هیچ پەرلەمانتارێک تۆمەتبار ناکەم، ئازادن لەواژۆ کردن یان واژۆ نەکردن، بەڵام دەبێت خۆیان وەڵامی خەڵک و جەماوەر بدەنەوە، کە ئایا چی پاساوێکی ئەوەندە باوەڕپێکراویان هەیە، تاوەکو باوەڕ بەجەماوەر بهێنن کەئەو ئاراستەیەی ئەوان دروستە، بەڵام من خوازیار دەبووم، چونکە ئەمە نە کودەتایە لەحکومەت، نە هیچ کەسایەتییەک بەئامانچ گیراوە، بۆیە هیچ نابێت ئەگەر سەرۆکی حکومەت و وەزیری دارایی و جێگرەکەی بێت و ئێمە کۆمەڵی پرسیاری خەڵکیان ئاراستە بکەین. دواتر ئێمە بۆچی هەر بزوتنەوەی گۆڕان تاوانبار بکەین، بۆ کۆتاکان تاوانبار نەکەین کە یانزە کورسی پەرلەمانتاریان هەیە، بۆ پەرلەمانتارانی یەکێتی نیشتمانی کوردستان، واژۆ ناکەن، بۆ ئاراستەی سێیەم واژۆ ناکات، بۆچی زوومی ئێمە لەسەر گۆڕان بێت؟ هەرچەندە بزوتنەوەی گۆران خۆی ئەم جۆرە گوتارە توندەی هەبووە لەڕابردوودا، سەقفی چاوەڕوانی خەڵکیان زۆر بەرزکردۆتەوە گۆڕان، خۆی مان و بەهێزبوونی گۆڕان، بەو روحە ئۆپۆزسیۆن بوونەیەتی کەهەیەتی، ئەگەر لەناو حکومەتیش بێت ئەوان بۆ ئیسڵاح و چاکسازیی رۆیشتون، بەشێکیش لەچاکسازیی ئەوەیە، کەداهاتی هەرێم شەفاف بێت، بابەتی لێبڕینی مووچەی خەڵکی کوردستان هۆکارەکەی بزانن. ھاوڵاتی: ئەگەر رێکەوت و سەرۆکی حکومەت بانگی پەرلەمان کرا پرسیارەکانی ئێوە چۆن دەبێت، ئێوە هیچ هێزێکی سیاسییتان هەیە بۆ لێپرسینەوە لەهەندێک بابەت؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: بەڵێ ئێمە خۆمان ئامادەکردووە لەبابەتی مووچە و لەبابەتی داهاتەکانی هەریم بەبەڵگەو دیکۆمێنت دەیخەینەڕوو کە داهاتی هەرێم بەشی پێدانی مووچە دەکات، ئەگەر بێت و حکومەتی هەریمی کوردستان یاسای چاکسازیی جێبەجێ بکات و داهاتی خاڵە سنورییەکان، داهاتی گومرگ و داهاتی ناوخۆ بەشێوەیەکی باش کۆبکاتەوە، ئێمە پێمانوایە پێویست بەلێبڕین ناکات، بۆیە هەموو ئەوانەی پەیوەستە بەلێبڕینی مووچە لای ئێمە بەبەڵگەوە ئامادەیە. ھاوڵاتی: ماوەیەک پێش ئێستا پشتگیریی هێزێکی سیاسی نوێت کرد ئەو هێزە کێیە و چییە؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: من مەبەستم ئەوەبوو، کە سیاسەت لەکوردستاندا بە بنبەست گەیشتووە، ئەسڵ ئەوەیە کەهەتا مرۆڤ هەبێت جوڵە و سیاسەت هەیە، ئێستا ئەم دۆخەی کەحکومەتی کوردستان پێی تێپەڕ دەبێت، دۆخێکی نەخوازراوە، بۆیە نابێت رەوڕەوەی مێژوو بوەستێت، بەدڵنیایی ئێستا گفتوگۆو راوێژ هەیە کە لەنێوان چالاکوانان، نوخبەی رۆشنبیری سیاسی، دەستەبژێری سیاسی، رۆشنبیری، چالاکوانی مەدەنی، مامۆستای زانکۆ کە نابێ مێژوو لێرە بوەستێت، دەبێت جوڵەیەکی تر هەبێت، چەند میکانیزمێکیش هەیە کەنابێت لێرە بوەستین و تەماشاکەربین، هەندێک پیانوایە کە جەبهەیەکی بەرفراوانی ئیسڵاحی لەهێزەکانی دەرەوەی دەسەڵات دروستبکرێت، جۆرەها میکانیزم هەیە بۆ خەبات و تێپەڕاندنی ئەم دۆخە، بەڵام هەموو ئەمانە لەقاڵبی گفتوگۆو راوێژدان. ھاوڵاتی: هەندێک بیروڕای وایان لا دروست بووە کە تۆ بۆیە ئەوجۆرە لێدوانەت داوە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کەدەتەوێت بەهێمنی لەیەکگرتوو بڕۆیت و پاڵپشتی سیاسەتێکی تازە بکەی؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: من پاڵپشتی بژاردەیەک دەکەم بۆ دەرچوون لەم دۆخە چەقبەستوەی کوردستان، من یەکگرتوم و پێشمخۆشە حزبەکەم ئەمە بکا، واتا وەک هێزێکی ئۆپۆزسیۆن، خۆی هەستێت بەدەستپێشخەری، بەسەر هێزە سیاسییەکانی کوردستان بگەڕێ، لەگەڵ رۆشنبیران و چالاکوانانی مەدەنی کۆببێتەوە، کەچۆن ئێمە لەم دۆخە چەقبەستوە دەربچین. ھاوڵاتی: واتا یەکگرتو لەسەر ئەو جۆرە لێدوانەی تۆ هیچ جۆرە کاردانەوەیەکیان نەبووە؟ ئەبوبەکر هەڵەدنی: نەخێر هیچ جۆرە کاردانەوەیەکیان نەبووە، بژاردەی سەرەکی من ئەوەیە کەحزبەکەم هەستێت بەم کارە.
ماردین نورەدین-هاوڵاتى ئاکۆ عه‌باس ئاغا، سەرۆکی عەشیرەتی ئاکۆیان نیگەرانی خۆی دەردەبڕێت لەدۆخی سیاسی و ئابوریی کوردستان و رەخنەش لەحزبەکان دەگرێت کەدوای شەڕی ناوخۆ شەڕیان لە فەیسبوک دەستپێکردووە. ئاکۆ عه‌باس ئاغا دەڵێت «ئێستا شەڕی ناوخۆ نەماوە، به‌ڵام حزبەکان فه‌یسبوکیان کردووەتە زێراب و هه‌موو شتێکى تیا ده‌وترێت». ئاکۆ عه‌باس ئاغا لەچاوپیکەوتنێکیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتى باسی رۆڵی عەشیرەتەکەیان دەکات لەشۆڕشەکانی کورددا. هەروەها بۆچوونی خۆی لەسەر دۆخی سیاسی و ئابوریی هەرێمی کوردستان دەخاتەڕوو. هەریەکە لەپارتى و یه‌کێتى و شیوعى بەقه‌رزاربارى عه‌شیره‌تەکەیان دەزانێ. لەبەشێکی تری چاوپێکەوتنەکەیدا باسی رۆڵی عەشیرەتەکەیان لەچارەسەکردنی کێشەکان دەکات و هەروەها باسی رۆڵ و رێزی ئافرەت دەکات لەناو عەشیرەتەکەیان و دەڵێت «من قسه‌ى براو پیاوی ریش سپییم شکاندووه، به‌س نه‌متوانیوه هی دایکم بشکێنم». هاوڵاتى: عەشیرەتەکەتان چ رۆڵێکی هه‌بووه له‌شۆڕشه‌کانى کوردو دروستبوونی پارتە کوردییەکان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: له‌مه‌سه‌له‌ى عه‌شائیریدا باسکردنى چاکه‌و پیاوه‌تى و وه‌سفکردنى خۆت عه‌یبه، ده‌بوو ئه‌وه له‌پارتى و یه‌کێتى و شیوعى بپرسیت، چونکه هه‌موویان قه‌رزاى عه‌شیره‌تى ناوچه‌که‌ى ئێمه‌ن، پێش ئه‌وه‌ى شۆڕش دروستببێت له (58)، ئه‌وانه که‌شیوعى لێى قه‌وما هاتوونه‌ته ئێره‌و چه‌ند ساڵێک له‌لاى باوکم بوون، حزبى دیموکراتى ئێران که قازى محه‌مه‌د لێى قه‌وما کادیرو ئه‌سپسواریان به‌شاهیدى خۆیان لێره حه‌واونه‌ته‌وه، حزبى دیموکراتى سوریاو ئه‌وانی تریش هه‌ر له‌م ناوچه‌یه‌و له‌لاى باوکم بوون، به‌ڵام ئه‌مانه ئه‌وان خۆیان باسیان بکردایه باشتربوو. پێش دروستبوونى شۆڕش عه‌شائیر دروستیکرد، هه‌مووان له‌ناوچەی خه‌له‌کان و کۆیه‌و ده‌ربه‌ندیخان و ئه‌وانه عه‌شائیربوون و باوکم و شێخ حسێن و ئیسماعیلى سورائاغاو جافه‌کان و خۆشناوو سه‌رجه‌م عه‌شیره‌ته‌کانى تریشی تێدابووه. تائه‌وکاته مه‌لا مسته‌فا به‌شدارى شۆڕشى نه‌کردبوو دوایی که‌ویستبووى به‌شدارى بکات هه‌واڵى بۆ بابى من ناردبوو، ئه‌ویش هێزێکى ناردبوو به‌ده‌میه‌وه بۆ ناوچه‌ى خه‌لیفان، نزیکه‌ى (500) که‌س ده‌بوو بۆ پێشوازیکردن له‌مه‌لا مسته‌فا له‌ساڵى 1961، به‌ڵام مه‌لا مسته‌فا به‌وێدا نه‌هاتبوو، باوکم ئه‌وکات له‌ناوچه‌ى خانه‌قا بوو له‌شکریان له‌وێ بوو، جه‌ماعه‌تى حزبى پارتیش مام جه‌لال و ئه‌وان له‌وێ بوون، دواتر به‌وێدا هات و هاتنه ئه‌م ناوچه‌یه‌و لێره مایه‌وه. مه‌لا مسته‌فا تاکۆتایی ساڵى 1964 له‌گوندێکى ناوچه‌ى ئێمه مایه‌وه به‌ناوى دێرێ، دواتر چووه ناوچه‌ى حاجى ئۆمه‌ران، جه‌ماعه‌تى مام جه‌لال و ئه‌وان کاتێک گه‌ڕانه‌وه له‌هه‌مه‌دان هاتوونه‌ته لاى باوکم له‌دۆڵێ، دواى ئه‌وان حزبى دیموکرات و په‌که‌که‌و به‌گشتى هه‌ر حزبێک لێى قه‌ومابێت هاتوونه‌ته ئه‌م ناوچه‌یه‌ى ئێمه. هاوڵاتى: ئایا عه‌شیره‌ته‌که‌ى ئێوه له‌کاتى ناکۆکى حزبه‌کان تاچه‌ند باڵانسى راگرتووه، بۆ نموونه له‌کاتى جیابوونه‌وه‌ى برایم ئه‌حمه‌د له‌پارتى، ئێوه لایه‌نى کامیانتان زیاتر گرتووه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: مه‌سه‌لە لێکنزیکبوونه‌وه نه‌بوو، به‌شاهیدى هه‌موو خه‌ڵک باوکم و ئه‌وان له‌هه‌ردوو لایه‌نیان به‌هێزترو گه‌وره‌تر بوو، له‌وکاته‌دا هه‌م له‌ته‌ره‌فى برایم ئه‌حمه‌دو مام جه‌لال و هه‌م له‌ته‌ره‌فى مه‌لا مسته‌فا، به‌س ئه‌وکاته‌ى که مام جه‌لال و ئه‌وان له‌هه‌مه‌دان گه‌ڕانه‌وه هاتوونەتە لاى باوکم. زانیارییه‌ک هه‌بووه گوایه له‌کاتى گه‌ڕانه‌وه‌ى مام جه‌لال و عه‌لى عه‌سکه‌رى، ئیدریس بارزانى چه‌ند که‌سێکى ناردبوو بیانکوژێت، که‌هاتوونه‌ته لاى باوکم و ئه‌مه‌یان باسکردووه، بابیشم وتوویه‌تى بامن په‌یامێک بۆ مه‌لا مسته‌فا بنێرم بزانین مه‌سه‌له چییه، ئه‌وکات له‌ناوچه‌ى پێنجوێن بووه، باوکم به مه‌لا مسته‌فا ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر پێویستت به‌مام جه‌لال و جه‌ماعه‌ت هه‌یه ئه‌وه له‌گه‌ڵ خۆم ده‌یانهێنم و دێینه لات، مه‌لا مسته‌فا له‌وه‌ڵامى په‌یامه‌که‌دا ده‌ڵێن نا بچنه لاى ئیدریس، ئه‌وکاتیش قادر خه‌بات و ئه‌وان له‌سه‌ر جیهازده‌بن له‌دۆڵه‌ڕه‌قه، په‌یامه‌که ده‌گرن و ده‌ڵێن بابچینه‌وه لاى عه‌باس ئاغا، ئه‌مه قسه‌ى مام جه‌لاله بۆ منى گێڕاوه‌ته‌وه، که‌دێنه‌وه لاى باوکم هه‌مان شتیان پێده‌ڵێت، ئه‌وه فکرى کوشتنیانى هه‌یه، به‌ڵام تا لاى ئێمه‌بن که‌س ناتوانێ ده‌ستان بۆ به‌رێ، ئه‌گه‌ر شتێکى دیکه‌ش ده‌که‌ن ئه‌وه ئازادن. ئه‌وانیش وتبوویان بۆ خراپ نیه ئه‌گه‌ر ئێمه بچینه شاره‌کان و به‌شاراوه‌یی خۆمان بهێڵینه‌وه، باوکم وتبووى نه‌خێر، باوکم حه‌سه‌ن ده‌مانچه‌و یه‌ک دوو که‌سى دیکه‌ى ناردبوون هه‌تا کوردستان لاى خاڵه ئه‌سکه‌نده‌رو ئه‌ویش له‌وێوه به‌ڕێیکردبوون تا لاى کانى بناوێ و بنارى کۆسره‌ت، له‌وێشه‌وه ناوچه‌ى دوکان، له‌وێشه‌وه بۆ ناوچه‌ى چه‌مى رێزان و خۆیان مه‌خفى کردو دواتر له‌گه‌ڵ حکومه‌ت رێککه‌وتن. هاوڵاتى: عه‌باس ئاغاى باوکت ویستوویه‌تى شۆڕش وه‌کخۆى بکرێت هه‌ستى نه‌ته‌وا‌یه‌تى و کوردایه‌تى به‌لاوه گرنگ بووه، ئێوه‌ش له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایە ده‌ڕۆن؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: ئێمه‌ش هه‌تا ئێستا واین، شه‌خسى خۆم له‌ساڵى 1976 که‌چوومه ده‌ره‌وه‌ش نه‌بوومه هیچ حزبێک و هه‌تا ئێستاش، به‌ڵام دۆستایه‌تیم له‌گه‌ڵ هه‌موویان هه‌یه، له‌کاتى شه‌ڕى براکوژیش زۆر دژى بووم، ئه‌وه‌بوو له‌ساڵى 1982 هاتمه‌وه ئه‌وکات و ئێستا شه‌ڕی براکوژیم هیچ پێ باش نه‌بووه. هاوڵاتى: له‌کاتى ململانێ و ناکۆکییه‌کان چ رۆڵێکتان هه‌بووه، ده‌وترێت له‌کاتى جیابوونه‌وه‌ى باڵى ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌پارتى باوکت زۆر کارى بۆ ئه‌وه‌کردووه شه‌ڕ دروست نه‌بێ؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: به‌ڵێ راسته کارى بۆ ئه‌وه‌کردووه شه‌ڕه‌که دروست نه‌بێ و زۆریش هه‌وڵیداوه، به‌ڵام ئه‌وان بڕیارى خۆیاندابوو، خۆشت ده‌زانى نیه‌ت و قسه‌ى عه‌شائیر جیاوازه له‌نیه‌تى حزبایه‌تى، کابراى عه‌شائیر چى له‌دڵیدایه‌تى له‌سه‌ر زاریه‌تى، به‌ڵام حزبایه‌تى هه‌موو فه‌ن و تاکتیکه راستیان نه‌بوو، به‌قسه زۆر محاوه‌له‌یان کرد، به‌ڵام دواتر مه‌لا مسته‌فاو ئه‌وان چووبوونه ده‌وروبه‌رى پێنجوێن و بڕیارى شه‌ڕیاندابوو، چوونه ئه‌ودیو نزیکه‌ى دوو ساڵیان پێچوو ئه‌وکات هاتنه‌وه. هاوڵاتى: ئێوه‌و باوکیشتان رۆڵتان هه‌بووه له‌شۆڕش، به‌ڵام ئه‌مڕۆ ده‌بینیت ئه‌نجامى شۆڕشه‌که شتێکى تره‌و خه‌ڵک لێى ناڕازییه ئێوه قسه‌تان چیه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: هه‌ر که‌سێک قوربانیداوه له‌پێناو میلله‌ته‌که‌ى بووه، ئه‌گه‌ر بۆ شتى شه‌خسی بوایه هه‌مووکه‌س ده‌یتوانى ئه‌وکاته به‌ده‌ستى بهێنێت، لە (61) که‌باوکم ده‌ستى به‌و جوڵانه‌وه‌یه کردووه من بۆیان گێڕاومه‌ته‌وه چه‌ندین جار حکومه‌ت ناردویه‌تى به‌دواى باوکمدا بزانن خۆى و عه‌شیره‌ته‌که‌شى چى ده‌وێ بیده‌نێ، به‌ڵام باوکم به‌رده‌وام بووه. له‌ساڵى (76) که‌چووینه ده‌ره‌وه شۆڕش نه‌مابوو، دواى (75) عومه‌ر ده‌بابه‌و ره‌سوڵ مامه‌ندو عه‌لى عه‌سکه‌رى و دکتۆر خالید له‌دیوى قه‌ندیل بوون، به‌س بایز ئاغاى براگه‌وره‌م که‌چووه ده‌ره‌وه به‌ماوه‌یه‌ک هەزارو (700) که‌س دروستبووین، ناوچه‌که هه‌مووى ئازادبوو، دەو‌روبه‌رى قه‌ندیل ئه‌وکات جه‌ماعەت مه‌فره‌زه‌و شتیان بڵاوده‌کرده‌وه. ئه‌وکاتیش حکومه‌تى عێراق خه‌ڵکى نارده‌وه وتیان چیتان ده‌وێ بۆتان ده‌که‌ین، به‌ڵام بایز ئاغا قبوڵى نه‌کرد، چونکه ئه‌مه که‌مووکورتى عه‌شیره‌ت و شه‌خسى نه‌بوو، هه‌موو جارێکیش حکومه‌ت نه‌یتوانیوه له‌ناوچه‌ى ئێمه ده‌سه‌ڵاتى ته‌واوى هه‌بێ. به‌ڵام بهداخهوه هه‌موو خه‌ڵک بۆ کوردایه‌تى بوو ئه‌و قوربانیه‌ى ده‌دا، دوایى بۆته شتى شه‌خسى، جا به‌بیرو باوه‌ڕى جیاوازه‌وه، ئێستا وایانکردووه شۆڕشه‌که‌و ئه‌وه‌ى خه‌ڵک کردوویه‌تى هه‌موویان ناشیرین کردوه، هه‌مووى یه‌کترى شکاندنه، یه‌کترى که‌مکردنه‌وه‌یه‌و خۆ فه‌رزکردن و قۆرخکردنه، ئینجا ده‌بینیت هیچم نه‌کردووه به‌ڵام مه‌سئوله‌کانیان ئه‌و هه‌مووه دزییه گه‌وره‌یەیان کردووه ناویان ناهێنم، ئێستا دێن له‌من و تۆى به‌رده‌ده‌ن، مناڵێک دێنن و پاره‌یه‌کى دهدهنێ و به‌س بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵکى پێ مشه‌وه‌ش و مه‌شغوڵ بکه‌ن، ئامانجى شۆڕش ئه‌وه‌نه‌بوو که‌ئێمه به‌شداریمان تێداکردووه. ئه‌گه‌ر ئامانج و خه‌باتى شۆڕش بۆ کوردایه‌تى و میلله‌تى کورد نه‌بوایه‌و ئه‌وانى پێ گه‌وره ده‌بوو بۆ خۆتت ده‌کرد، تۆ ئه‌گه‌ر سه‌یرى عه‌شیره‌ت بکه‌ى ده‌ست له‌کاروبارى یه‌کتره‌وه به‌رناده‌ن، هه‌رکه‌سێک ئه‌گه‌ر خۆى له‌ئه‌وى ترى پێگه‌وره‌تر نه‌بێ که‌متر نییه، به‌ڵام ئێمه‌و خه‌ڵک خوێنماداوه بۆ ئه‌وحزبانه‌و ده‌نگمان پێداون و له‌گه‌ڵیان بووین به‌ماڵ و به‌نان و هه‌مووشتێکه‌وه، ئێستا ئه‌وان جوابى که‌س ناده‌نه‌وه، ئه‌وان له‌ئاسمان و تۆش له‌زه‌ویت و شوڕش ئامانجى خۆى نه‌پێکا. هاوڵاتى: چۆن ده‌ڕوانیته نه‌وه‌ى دووه‌م و ئه‌و گه‌نجانه‌ى ئێستا له‌لوتکه‌ى ده‌سه‌ڵاتدان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: ئه‌وانه نه‌وه‌ى دووه‌م نین، هه‌ر ته‌واوکه‌رى ئه‌وانن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌وان ده‌ڕۆن وه‌ک میراته‌و شتێکى نوێیان نییه، خه‌ڵک به‌گشتى چاوه‌ڕوانى له‌ده‌ستى ئه‌وان بوو به‌هۆى ئه‌وه‌ى گه‌نجن و له‌گه‌ڵ سه‌رده‌م بێنه‌وه، به‌ڵام ئێستا نازانم له‌به‌ر نه‌بوونى ئابوریی یا له‌به‌ر کێشه‌و گرفتى زۆر یان کۆرۆنایه، کۆمه‌ڵێک پاساو بیانویان هه‌یه، خه‌ڵک چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌یه باش بن. هاوڵاتى: ده‌وترێت باوکت داواى ژنى کردووه بۆ ئیدریس بارزانى، ئه‌وه چۆنه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: بابم داوای کچى حه‌مه‌ى عه‌بدولڕه‌حمان ئاغاى سلێمانى کردووه بۆ ئیدریس بارزانی، چونکە حه‌مه‌ى عه‌بدولڕه‌حمان ئاغا خزمایه‌تى و دۆستایه‌تى له‌گه‌ڵ باوکم هەبووە، ئه‌وکاتیش ئه‌وان ئاوا ناسراو نه‌بوون، ته‌کلیفیان کردبوو نه‌یاندابوویه، که باوکم چوو داواى کرد پێیاندا، مه‌لا مسته‌فا داواى له‌باوکى من کردبوو که‌داواى ئه‌و کچه بکات. هاوڵاتى: عه‌شیره‌ته‌کان رۆڵیان هه‌بووه بۆ ژن و ژنخوازى که‌سه سیاسییه‌کان، ئه‌وان به‌رانبه‌ر به‌عه‌شیره‌ته‌کان چۆنن له‌ڕابردوو ئێستاشدا؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: ئه‌وان له‌پێناو خۆیان خۆشیان ده‌توێننه‌وه نه‌ک ئێمه، هه‌ر ده‌سه‌ڵاتێک که‌دێت نایه‌وێ عه‌شیره‌ت و ئه‌وه ببێ، دژى ئه‌وه‌ن و ئێستا عه‌شیره‌ت نه‌ماوه، ئه‌وان له‌به‌ر خه‌ت خه‌تێنه‌ى ناوخۆیان ئاگایان له‌عه‌شیره‌ت و ئه‌وه‌ى باسیانده‌کرد نه‌ماوه، ئێستا باو باوى ئه‌وه‌یه چه‌نده ده‌وڵه‌مه‌ندبێت و چه‌نده ده‌سه‌ڵاتى هه‌بێ، عه‌شیره‌ته‌کان مه‌منونن، ئه‌وان خزمه‌ت به‌گه‌نج و به‌خه‌ڵک بکه‌ن، نیمچه حکومه‌تێک بن، یاسایه‌ک هه‌بێ، ده‌ستورێک هه‌بێ خزمه‌ت به‌هه‌مووى بکات، بڵێین و نه‌ڵێین سه‌دام خراپ بوو له‌شتى سیاسییدا، به‌ڵام له‌بابه‌تى کۆمه‌ڵایه‌تى و ئابورى عه‌داله‌تى هه‌بوو، شتى خراپى نه‌ده‌دا به‌خه‌ڵک، ده‌چوویته بازاڕ چى خراپ و ته‌زویرو به‌سه‌رچووت ده‌دى. خه‌ڵک گله‌یی زیاتر له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه، ئێستا له‌به‌ر ده‌وڵه‌مه‌ندبوون قوزه‌ڵقورتى دهدهنێ، ئه‌و خه‌ڵکه ده‌رمانی بێ که‌ڵکه، خواردن هه‌روا. هاوڵاتى: قسه‌تان چیه له‌سه‌ر ریفراندۆم و ئه‌نجامه‌که‌ى؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: من له‌کاتى ریفراندۆم لێره نه‌بووم بۆ ئه‌نجامه‌که‌شى ده‌بێ له‌یه‌کێتى و پارتى بپرسیت، ئه‌وان یه‌کترى تۆمه‌تبار ده‌که‌ن به (16)ی ئۆکتۆبه‌ر یه‌کترى تاوانبار ده‌که‌ن و دواییش داده‌نیشن و براى دایک و باوکى یه‌کترن و یه‌ک کێشه‌شیان نییه، ده‌بێ ئه‌و پرسیاره له‌ئه‌وان بکه‌ین. هاوڵاتى: به‌بۆچوونى تۆ دواى ده‌رکه‌وتنى ده‌رئه‌نجامه‌که‌ى ریفراندۆم قازانجى هه‌بوو که‌کردمان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: وه‌کخۆم ئه‌گه‌ر ئێستاش ریفراندۆم بکرێت و هه‌رکه‌سێک بیکات پشتیوانى ده‌که‌م، هه‌رشتێک و ریفراندۆمێک بۆ داواکردنى شتى زیاتر بێ بۆ کورد پێم باشه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر کورد به‌ته‌بایی و برایه‌تى هه‌مووى ئاگاى له‌یه‌ک نه‌بێت و حساب بۆ یه‌کترى نه‌کرێت هه‌ر فه‌شه‌ل دێنێت. هاوڵاتى: تاچه‌نده پێویستمان به‌یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه بۆ هه‌ر چوار پارچه‌که‌ى کوردستان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: هه‌ر جارێک گۆڕانکارى ده‌بێت له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست دووباره ده‌بێته‌وه، دوژمنه‌کانى کورد زۆر ده‌ترسن، به‌ڵام بهداخهوه هیچکام له‌حزبه‌کان خۆیان بۆ ئاماده‌نه‌کردووه، به‌س ئه‌و گۆڕانکارییه‌ش هه‌رده‌بێ ئه‌وه‌نده‌ى ئه‌وان لێوه‌یانه‌وه دیاره، ئه‌گه‌ر پێى تێکچوون و پێیان ناخۆشه له‌ناو ئێمه ئه‌وه‌نده خۆشحاڵى و خۆ ئاماده‌کردنى تێدانییه. هه‌تا 2023 ده‌بێ گۆڕانکارى دروستببێ له‌هه‌موو ناوچه‌که، له‌سه‌ر ئاستى تورکیاو ئێران، ئه‌وان زۆر له‌و گۆڕانکاریه ده‌ترسن، په‌لامارى ئه‌مولاو ئه‌ولا ده‌ده‌ن، ئه‌و په‌لاماره بۆ ئه‌وه‌نیه که‌ئێستا ئه‌و تواناییه هه‌یه، به‌ڵکو له‌وه ده‌ترسێ دانوستانێک دروستببێ و بزانێ چى ده‌گۆڕێ. هاوڵاتى: له‌قسه‌کانتدا باسى ده‌ستورت کرد تائێستا کوردستان ده‌ستورى نیه، چۆن ده‌ڕوانیته ئه‌م ده‌سه‌ڵاته که‌نه‌یانتوانیوه ده‌ستورێک بۆ هه‌رێم بنووسنه‌وه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان و ده‌سه‌ڵات له‌وه‌دایه، ئه‌گه‌رنا تۆ میلله‌تێک بیت کیانێک و ده‌ستورو یاسایه‌کت نه‌بێ یانى هیچ نیت، خۆ کوێخایی و عه‌شیره‌تگه‌رى نیت، ئه‌تۆ حکومه‌تى و هه‌رێمێکت هه‌یه، کاتى خۆى ئه‌و هه‌رێمه هێڵى (36)ى بۆ دانراوه، هێزى خه‌ڵکى دیکه‌ى تێدایه‌و پشتگیریت ده‌کات، بێ ده‌ستورو قانون ناکرێ بڵێى هه‌رێم به‌ڕێوه‌ده‌به‌م، ئه‌وه‌ى که‌به‌ڕێوه‌ت بردووه که‌موکوڕیى ده‌بێت. هاوڵاتى: نه‌وشیروان مسته‌فاو مام جه‌لالیش کۆچى دواییان کردووه ئێستا ته‌نها مه‌سعود بازرانى ماوه‌ته‌وه، ده‌بێت ئه‌و چى بکات بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌م دۆخه‌ى ئێستا؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: راسته ئێستا ته‌نها کاک مه‌سعود ماوه، به‌ڵام به‌هۆى حزبایه‌تیه‌وه هه‌موو شته‌کان لێک دابڕاون، ئێستا دووکه‌س بچێت له‌گه‌ڵ کاک مه‌سعود دابنیشێت بڵێت تۆ کوڕى مه‌لا مسته‌فایت و هاورێى کاک نه‌وشیروان و مام جه‌لال بوویت به‌س تۆ ماویت، سبه‌ینێ هه‌ر له‌گۆڕان و یه‌کێتى ده‌ڵێن کاکه ئه‌وه بووه‌ته پارتى، ئه‌و ده‌رگایه کراوه‌نیه‌و ناتوانیت، خه‌ڵک ئه‌وه‌نده تۆمه‌تى پێده‌درێت ناتوانی هیچ بکه‌یت. خه‌ڵکیش له‌ناوبانگ و سومعه‌ى خۆى ده‌ترسێت و دوومنداڵ شتى خراپت له‌سه‌ر ده‌نووسن، ئێستا هه‌موو شته‌کان له‌ده‌ست و نێوان حزبه‌کان خۆیاندایه ئه‌گینا موشکیله‌ى خوێنده‌وارو عه‌شیره‌ت و ئه‌وانه‌یان نه‌ماوه، په‌رله‌مانه، حکومه‌ته هه‌ر بۆ ئه‌وانه، ده‌نگدانه، پاره‌یه، ده‌سه‌ڵاته هه‌رچى هه‌یه هه‌ر بۆ ئه‌وانه، ئێستا من جه‌معیه‌تێک بکه‌مه‌وه به‌ناوى بێلایه‌ن هه‌زار ناووناتۆره‌و شتم بۆ دروستده‌که‌ن، کابرا ناوێرێت خۆى له‌هیچ بدات. له‌سه‌ره‌تاى شه‌ڕى براکوژى له‌هه‌موو ناوچه‌کانه‌وه له‌هه‌ڵه‌بجه‌و که‌لارو سلێمانى و ناوچه‌کانى تره‌وه چه‌ندین که‌سایه‌تى جیاواز چوینه لاى مام جه‌لال و کاک مه‌سعودو کاک نه‌وشیروان و داواى وه‌ستانى شه‌ڕیان ده‌کرد، به‌ڵام ئێستا ئه‌وه نه‌ماوه، به‌تایبه‌ت ئه‌و فه‌یسبوکه بووه‌ته زێراب و هه‌مووشتێکى تیا ده‌وترێ. هاوڵاتى: ئایا تۆ پێتوایە کە دەبێت رۆڵ بۆ عه‌شیره‌ته‌کان بگێڕدرێته‌وه بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: به‌ڵێ کاتى ئه‌وه هاتووه، به‌ڵام ئێمه وه‌ک عه‌شیره‌ت ناتوانین فشارى زۆر بکه‌ین، ئه‌گه‌ر مێژوو بخوێنیته‌وه هه‌ر شتێکیشیان به‌سه‌رهاتبێ هێناویانه به‌سه‌ر شێخ و مه‌لاو عه‌شائیردا، کابرا یارمه‌تى شۆڕشى هه‌ر چوار پارچه‌که‌ى کوردستانى داوه، به‌ڵام وایانلێکردووه ده‌ڵێن ئه‌و شۆڕشه‌ى کراوه نه‌خوێنده‌وارو شێخ و مه‌لا بووه، خه‌ڵک له‌به‌رئه‌وه ناوێرێ زۆر ته‌داخول بکات، زۆر شت و غه‌دریش قبوڵده‌کات و دانى به‌خۆیدا گرتووه، مه‌سه‌له ترس نییه به‌س ئه‌و ته‌جروبه‌یه‌ى که‌هه‌یه له‌ملى ئه‌وان بێ، ئه‌وه‌ى ده‌گوزه‌رێ که‌س پێى خۆش نیه، به‌ڕاستى زروفى وڵاتى ئێمه زۆر خه‌ته‌ره، دوژمنه‌کان له‌خۆت به‌هێزترن، دوژمنه‌کان ده‌ستیان له‌نێو ئێمه‌دایه. له‌و فه‌تره‌یەى سێ چوار که‌س هاتبوونه لام به‌میوانى، که‌چى بڵاوکرابووه‌وه که‌ده‌یه‌وێ هێز دروستبکات، بابه هێزى چى و شتى چى، ئه‌وه پارتى و یه‌کێتى هێزو پاره‌یان له‌هه‌مووخه‌ڵکى زۆر زیاتره‌و خه‌ڵکیش هه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌وانه. هاوڵاتى: قسه‌ت چیه له‌سه‌ر بارودۆخى ئابوورى و فرۆشتنى نه‌وتى هه‌رێم و ده‌ستکه‌وتنى داهاته‌کان؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: من نازانم به‌س گوێم له‌خه‌ڵک ده‌بێ ده‌ڵێن نه‌وت ده‌فرۆشین یان نه‌وت ده‌کڕین خۆ قه‌رزارین، ئێستا ئه‌و نه‌وته‌ى ده‌فرۆشین هه‌ر قه‌رزارین، ده‌بێ ئه‌و پرسیاره له‌وان بکه‌یت، چونکه ئه‌وان ده‌زانن چۆنیان فرۆشتووه‌و چۆن قه‌رزارن و ژیانى خه‌ڵکیان پێ دابین ناکرێ ده‌چنه‌وه به‌غداو داوا له‌و ده‌که‌ن مه‌عاش و بژێوى خه‌ڵکى بدات، به‌س من ده‌ڵێم ئیهمالى هه‌یه یه‌ک، نه بوونیان هه‌یه، ئه‌گینا له‌به‌رچى موچه نادرێ، له‌هیچ وڵاتێک شتى وانه‌بووه ده‌ڵێن له‌سه‌دا (25) ده‌بڕین خه‌ڵک به‌گله‌ییه، به‌ڵام به‌دوومانگ جارێ ده‌تداتێ له (75)ى ده‌بڕدرێ. من زۆرم پێ باشتره له‌گه‌ڵ به‌غدا رێکبه‌ون نه‌ک له‌گه‌ڵ تورکیا، یان ئه‌وه‌ى دیار نه‌بێ بۆ کوێ ده‌ڕوات. هاوڵاتى: په‌یوه‌ندیت له‌گه‌ڵ پارتى و یه‌کێتى چۆنه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: په‌یوه‌ندیم له‌گه‌ڵ هه‌موو لایه‌نه‌کان زۆر باشه، حزبه‌کانى رۆژهه‌ڵات، ئه‌وانه‌ى تورکیا، ئه‌وانه‌ى باشوور، له‌گه‌ڵ هه‌مووى باشم و خراپ نیم. هاوڵاتى: تاچه‌ند پرس و راوێژتان پێده‌که‌ن؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: وه‌ختى خۆى که‌گۆڕان و یه‌کێتى جیا نه‌بووبوونه‌وه، ئه‌گه‌ر له‌ناو یه‌کێتى شتێک ده‌بوو به‌تایبه‌تى مام جه‌لال بۆچوونى خه‌ڵکى وه‌رده‌گرت پێش ئه‌وه‌ى رووداوه‌که ببێ یان کارێک ئه‌نجامدات، به‌ڵام ئێستا ئه‌وه‌نه‌ماوه، ئه‌وه‌ى مام جه‌لال کردوویه‌تى به‌س به‌ئه‌و ده‌کرێ، ئه‌وانه‌ى ئێستا به‌س بیانتوانیایه راوێژ به‌خه‌ڵک بکه‌ن مه‌رج نیه یه‌کێتیش بێ، مام جه‌لال ته‌نها هى یه‌کێتى نه‌بوو. هاوڵاتى: قسه‌ت چی بوو له‌سه‌ر جیابوونه‌وه‌ى گۆڕان له‌یه‌کێتى؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: به‌بۆچوونى من زه‌ره‌رێک بوو له‌یه‌کێتدا، ئه‌وکاته‌ى که‌جیابوونه‌وه، جارێک ده پانزه که‌سێک چووینه لای کاک نه‌وشیروان و دواتریش بۆلاى مام جه‌لال بۆ ئاشتبوونه‌وه چووین، دواى ماوه‌یه‌ک کاک نه‌وشیروان که‌سێکى ناردبوو به‌دوامدا به‌ئاگادارى مام جه‌لال چووم و باسى گۆڕانی کرد، وتم کاک نه‌وشیروان ئه‌گه‌ر به‌رانبه‌ر ئه‌و ده‌سه‌ڵاته شتێکى نوێ دروستده‌که‌یت ئه‌وه پێم باشه به‌س ئه‌و که‌سانه‌ى که له‌زانکۆکانن و خوێنده‌وارو گه‌نجن و ناڕازین ئه‌وانه بێنه، به‌س ئه‌گه‌ر وه‌ک ئینشیقاق له‌و جه‌ماعه‌ته‌ى یه‌کێتى ببه‌ى، پێم باش نییه. هاوڵاتى: پێت باشه ئێستا گۆڕان و یه‌کێتى یه‌کبگرنه‌وه بۆ راگرتنى باڵانس له‌به‌رانبه‌ر پارتى؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: نازانم ئه‌وان هه‌ردوولایان پارتی و یه‌کێتیان پێ خراپ بوو، گۆڕان له‌سه‌ر ناڕه‌زایه‌تى خه‌ڵک دروستبوو و ئه‌و ده‌نگانه‌ى هێنا، به‌ڵام ئێستا هه‌ردوو حزبه‌که عه‌ینى شتن ئه‌گه‌ر خراپتر نه‌بن باشتر نین و چوونه‌ته حکومه‌ته‌وه، ئه‌وه ده‌بێت خه‌ڵک ئه‌و بڕیاره بدات. هاوڵاتى: ئێستا هه‌وڵێک هه‌یه بۆ به‌هه‌رێمکردنى پارێزگاى سلێمانى و ئیداره‌ى گه‌رمیان و ناوچه‌که‌ى ئێوه‌ش راپه‌ڕین ده‌گرێته‌وه، قسه‌ت چیه له‌سه‌ر ئه‌وه‌و پشتیوانى ده‌که‌ن؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: هه‌تا کوردستان گه‌وره‌ترى پێوه‌دیاربێ پێم باشتره، هه‌تا بچووکتربێته‌وه پێم خراپه، به‌ڵام ژیانى خه‌ڵکیش وایلێهاتووه ناچاریکردووى چى ژیانیان باشتر بکات ئه‌وه باشتره. هاوڵاتى: له‌ماوه‌ى رابردوو فیستیڤاڵى عه‌شیره‌ته‌کان ده‌کرا، چۆن له‌وه ده‌ڕوانن، ئێوه هیچ داوایه‌کتان لێکراوه بۆتان بکرێت؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: له‌باشور هه‌موو عه‌شیره‌ته‌کان یه‌کترى ده‌ناسن، به‌ڕاى من ئه‌وه شتى زیاده‌یه که‌سێک فیستیڤاڵ ده‌کات که که‌س نه‌یناسێت و خۆى ده‌رده‌خات، ئێمه میلله‌تێکین هه‌موو یه‌کترى ده‌ناسین، ئێستا بچمه کوردستانى ئێران و تورکیاو سوریاش چۆن لێره خه‌ڵک ده‌مناسێت، به‌هۆى پێشکه‌وتنى ته‌نکه‌لۆژیاش ئه‌و چه‌ند ساڵه خه‌ڵک زۆر له‌یه‌کتر نزیک بوونه‌ته‌وه. هاوڵاتى: تاچه‌نده کێشه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کانى وه‌ک کوشتن و بابه‌تى ژن دێته لاتان و چاره‌سه‌رى ده‌که‌ن؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: هه‌ر زۆر هه‌یه، ئێستاش رۆژانه خه‌ڵک دێن و خه‌ڵک ده‌کوژرێ یه‌ک که‌سه‌و دووانه سیانه، ده‌چیت داده‌نیشیت و قه‌ناعه‌ت به‌هه‌ردوولایان ده‌که‌یت که‌ئه‌وه زه‌ره‌ربووه، زیاتریش بکه‌ى زه‌ره‌رى خراپتره، زۆر نموونه‌ى بۆ ده‌هێنینه‌وه تاوه‌کو قه‌ناعه‌تى پێده‌که‌ین و به‌مادده بێ، به زه‌وى بێ، به‌لێبوردن بێ و پێک بێنه‌وه، چونکه له‌وڵاتى ئێمه به‌دادگا زۆرى ماوه‌و حه‌ل نابێت، له‌و ماوه‌یەى رابردوو کابرایه‌ک له‌مه‌حکه‌مه حه‌وت ساڵ حکوم بوو، ئه‌وکاته‌ى ئازادکرا دوژمنه‌کان له‌حاجیاوا کوشتیانه‌وه، ئه‌گه‌ر قه‌ناعه‌ته‌که دروست نه‌بێ نابێ، شت به‌ئیجبارى نابێ ده‌بێ قه‌ناعه‌تى پێبکه‌یت ئه‌وکات مه‌ترسى له‌سه‌ر نامێنێت. هاوڵاتى: ژنان رۆڵیان چۆنه له‌ناو عه‌شیره‌ته‌که‌ى ئێوه‌دا؟ بیرتان له‌وه نه‌کردووه‌ته‌وه ئافره‌تێک بکه‌نه سه‌رۆک عه‌شیره‌ت، بڕواتان پێیان نییه؟ ئاکۆ عه‌باس ئاغا: باوه‌ڕمان پێیانه، به‌ڵام ئافره‌ت ناتوانێت ئه‌و رۆڵه‌ى بگێرێت، ناوچه‌که‌ى ئێمه‌ش له‌کوردستان به‌گشتى وایه، ئێستاش ئه‌و ماڵه‌ى که زۆر شارستانیه که من بچم، ژنان ده‌چنه دیوێکى دیکه‌و له‌وێ نابێ، نه‌ک ته‌نیا له‌ناو عه‌شائیره‌کان. ئه‌وه‌نده‌ى له‌ناو عه‌شائیر رێزى ئافره‌ت ده‌گیرێ بڕواناکه‌م له‌جێى دیکه وابێت، من دایکم لێره بووه هه‌ر قسه‌یه‌کى کردبایه که‌س نه‌بوو له‌قسه‌ى ئه‌و ده‌ربچێت و رێزى ده‌گیرا، به‌ڵام وه‌کو سه‌رۆکى عه‌شیره‌ت نا به‌س گوێڕاگرتن و رێزگرتن له‌قسه‌ى ئه‌و زۆر حسابی بۆ ده‌کرا، ئه‌وان له‌هه‌موو شتێکى ئێمه‌دا هاوکارو پشتیوانمانن، من قسه‌ى براو ریش سپییم شکاندووه، به‌س نه‌متوانیوه هی دایکم بشکێنم، نه‌ک هه‌ر من هه‌موو خێزانه‌کان و عه‌شیره‌ته‌که‌شمان
شاناز حه‌سه‌ن پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه، ده‌ڵێت مسته‌فا کازمى به‌ڵێنى پێداوه داواکارییه‌کانى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه بخاته پێش پارێزگاکانى دیکه‌وه‌و ده‌شڵێت:»مسته‌فا کازمى داواکارییه‌کانى هه‌ڵه‌بجه جێبه‌جێ بکات ده‌ستیان ماچ ده‌که‌ین». ئازاد تۆفیق، پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ئاماژه به‌وه ده‌دات که‌داوایان له‌سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق کردووه بودجه‌ى تایبه‌تمه‌ند بۆ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ته‌رخان بکرێت. هه‌روه‌ها ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه وه‌ک پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه بڕواى به‌قسه‌و کرده‌وه‌کانى مسته‌فا کازمى هه‌یه. هاوڵاتى: سه‌ردانى مسته‌فا کازمى بۆ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه چ گرنگیه‌کى هه‌بوو؟ ئازاد تۆفیق: سه‌ردانى مسته‌فا کازمى بۆ به‌سه‌رکردنه‌وه‌ى هه‌رسێ پارێزگاى (هه‌ولێرو دهۆک و سلێمانى)و هاتووه بۆ پارێزگاى چواره‌م که‌پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌یه، ئه‌مه خۆى دانپێدانانێکه به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه، بۆیه سه‌ردانه‌که جوان بوو، گرنگ بوو، دڵخۆشبوو به‌میوان دۆستى خه‌ڵکى هه‌ڵه‌بجه‌و لەلایه‌ن هه‌موو که‌سایه‌تییه‌کانى ناو هه‌ڵه‌بجه پێشوازییه‌کى گه‌رمى لێکرا. هاوڵاتى: له‌باره‌ى هه‌ڵەبجه‌وه کازمى چى بۆ باسکردیت؟ ئازاد تۆفیق: دانى به‌وه‌دا نا، که‌یسى به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه زۆر لایه‌نى تێدایه، که‌په‌یوه‌ندى به‌ته‌واوى وه‌زاره‌ته‌کانه‌وه هه‌یه، کازمى وتى، راسته من دوو وه‌زیرم له‌گه‌ڵدایه، به‌ڵام به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه په‌یوه‌ندى به‌هه‌موو وه‌زاره‌ته‌کانه‌وه هه‌یه‌و باشتره ئێوه لیژنه‌یه‌ک پێکبهێنن و بێن سه‌ردانى به‌غدا بکه‌ن، ئه‌و چوار پێنج وه‌زاره‌ته‌ى که‌په‌یوه‌ندیدارن پێکه‌وه لیژنه‌یه‌ک پێکبهێنین و بچین بۆ به‌غدا تا له‌گه‌ڵ مسته‌فا کازمى و سه‌رۆککۆمار کۆبینه‌وه‌و تاووتوێى رێکخستنى کاره‌کانى پارێزگاکه بکه‌ین. کازمى، رێزلێنانێکى باشى هه‌ڵه‌بجه‌ى کرد، که به‌که‌متر له‌دوو کاتژمێر چه‌ند هه‌زار که‌س شه‌هید ده‌بێت، بۆیه جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه، کارو داواکارییه‌کانى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه ده‌خاته پێش پارێزگاکانى دیکه‌وه. هاوڵاتى: داواکارییه‌کانى ئێوه چی بوو بۆ مسته‌فا کازمى؟ ئازاد تۆفیق: که‌یسى به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه کۆمه‌ڵێک کارى ئیدارى و یاسایى ده‌وێت، بۆیه کۆمه‌ڵێک داواکاریمان هه‌بوو که‌زیاتر له (25 بۆ30) خاڵ بوو، که هه‌ریه‌که‌شیان چه‌ندین لقى لێده‌بێته‌وه‌و هه‌ریه‌که‌یان په‌یوه‌ندى به‌وه‌زاره‌تێکه‌وه هه‌یه، هه‌ریه‌ک له‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیانه‌ى که‌په‌یوه‌ستن به‌به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى عێراقه‌وه که به‌یه‌که‌وه‌ن، پێویسته ته‌کمیله بکرێت، بۆ نموونه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى جه‌وازات و جنسیه و نشینگه، به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ى هى عێراق و هه‌رێمن پێکه‌وه پێویسته هه‌ماهه‌نگى هه‌بێت و ته‌کمیله بکرێن، بۆیه داواکارییه‌کان زۆرن و وردن، کارى زۆرى پێویسته. گرنگترین داواکارییه‌کانمان، دروستکردنى هۆڵێکى تایبه‌ت بۆ پێشوازیکردن و بووژاندنه‌وه‌ى جوتیارانى هه‌ڵه‌بجه‌و شاره‌زووه، که‌ماندووى ده‌ستى رژێمى پێشوون، چونکه جوتیار نیه دووجار ماڵى نه‌سووتابێت، بۆیه مافى گه‌نمى جوتیاران پێویسته به‌زووترین کات دابین بکرێت، له‌گه‌ڵ دروستکردنى نه‌خۆشخانه‌یه‌کى تایبه‌ت و دروستکردنى لیوایه‌کى سیادى و زۆر شتى دیکه وه‌ک یاداشتێک دراوه‌ته کازمى. هه‌روه‌ها داوامان له‌مسته‌فا کازمى کردووه هه‌ڵه‌بجه وه‌ک هه‌ر پارێزگایه‌ک یان شارێکى عێراق مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵ بکرێت، وه‌ک نه‌جه‌فى پیرۆز که له‌کاتى رژێمى به‌عسدا وێران کرا، هه‌ڵه‌بجه‌ش ئاوا هه‌ژماربکرێت و ناکرێت لەکاتی گرژییه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا، به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئه‌م پارێزگایه‌و خه‌ڵکى هه‌رێمى کوردستان بکه‌وێته‌وه مه‌ترسییه‌وه. هاوڵاتى: داواتان له‌مسته‌فا کازمى کردووه هه‌ڵه‌بجه وه‌ک هه‌ر پارێزگایه‌کى دیکه بودجه‌ى تایبه‌تى هه‌بێت؟ ئازاد تۆفیق: پێویسته هه‌ڵه‌بجه به‌ده‌ر له‌دیاریکردنى بودجه‌ى تایبه‌ت وه‌ک پارێزگاکانى دیکه، پێویسته بودجه‌یه‌کى تایبه‌تمه‌ندیشى بۆ ته‌رخانبکرێت بۆ بووژاندنه‌وه‌ى پارێزگاکه‌و دووباره زیندووکردنه‌وه‌ى شاره‌که. هاوڵاتى: که‌ى ئه‌و لیژنه‌یه ئاماده‌ده‌بێت و سه‌ردانى به‌غدا ده‌که‌ن؟ ئازاد تۆفیق: به‌نیازین له‌زووترین کاتدا، ئه‌م ماوه‌یه‌ى که‌ماوه له‌مانگى نۆ خۆمان ئاماده‌ده‌که‌ین و لیژنه‌که پێکده‌هێنین و له‌سه‌ره‌تاى مانگى (10)دا سه‌ردانى به‌غدا ده‌که‌ین، ئه‌و که‌سانه‌ى له‌لیژنه‌که‌دا ده‌بن و ده‌چینه به‌غدا تائێستا دیاریمان نه‌کردوون، به‌ڵام پێویسته له‌که‌سایه‌تى جۆراوجۆر بێت و پسپۆڕبن، وه‌ک که‌سایه‌تى بازرگانیى و ئیدارى و ئاینى و سیاسیى و هه‌مه‌ڕه‌نگ بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین ده‌نگى هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان به‌هه‌موو داواکانیانه‌وه و به‌هه‌موو ره‌نگه‌کانه‌وه بگه‌یه‌نین. هاوڵاتى: ئه‌و داواکارییانه‌ى دراون به‌مسته‌فا کازمى، تائێستا به‌و شێوه‌یه دراونه‌ته به‌رپرسه‌کانى هه‌رێم؟ ئازاد تۆفیق: من ئه‌وه‌یان نازانم، ئاگادارنیم که‌داواکارییه‌کان درابێته به‌رپرسانى هه‌رێم، به‌ڵام له‌سه‌رده‌مى پێشووتردا یاداشتى دیکه دراوه‌ته‌وه به‌ڕێز مالیکى و به‌شێک له‌و یاداشتانه جێبه‌جێ بووه، بۆیه یاداشته‌کانى ئێمه‌ش مه‌رج نیه هه‌مووى جێبه‌جێبکرێت، ئێمه له‌و یاداشته (17) خاڵى له‌کۆى ئه‌و (30) خاڵەى دراوه‌ته کازمى بۆمان جێبه‌جێبکات، کەداواکارى ئه‌وله‌ویه‌تى ئێمه‌یه ده‌ستیان ماچ ده‌که‌ین، چونکه تائێستا له 60%ى هه‌ڵه‌بجه بۆته پارێزگا، بۆیه له‌مه‌ودوا کارى ئه‌نجومه‌ن و هه‌موو فراکسیۆن و لایه‌نه‌کانى تر له‌لاى خۆیانه‌وه کارى بۆبکه‌ن، بۆیه من و ئه‌وانه‌ى پێش منیش له‌ناو هه‌ڵه‌بجه خه‌مخۆرى هه‌ڵه‌بجه‌ین و ده‌مانه‌وێت چ حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى عێراقیش بێنه سه‌رخه‌ت و کار بۆ هه‌ڵه‌بجه بکرێت. هاوڵاتى: له‌یاداشته‌که‌دا باس له‌منداڵه ونبووه‌کانى هه‌ڵه‌بجه کراوه؟ ئازاد تۆفیق: له‌یاداشته‌که‌دا باس له‌ورده‌کارى هه‌موو کێشه‌یه‌کى هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌ک کراوه، به‌تایبه‌ت منداڵى ونبووى هه‌ڵه‌بجه، به‌زاره‌کیش داوا له‌مسته‌فا کازمى کراوه ده‌بێت منداڵانى ونبووى هه‌ڵه‌بجه حکومه‌ت له‌سه‌رى بێته ده‌نگ له‌به‌رامبه‌ر کۆمارى ئیسلامى ئێران، له‌دۆزینه‌وه‌ى ئه‌و منداڵانه، له‌وه‌ڵامدا کازمى وتى هه‌ڵه‌بجه شارێکى پیرۆزه‌و هه‌موو داواکانتان ده‌که‌مه پێش داواى پارێزگاکانى دیکه‌وه، به‌ده‌ر له‌وه وه‌عدێکى دیاریکراوى پێنه‌داوین، بۆیه دواى سه‌ردانه‌که‌ى ئێمه بۆ به‌غدا ده‌توانین له‌سه‌ر ورده‌کارییه‌کان قسه‌بکه‌ین. هاوڵاتى: له‌بوونى هه‌ر شارێک بۆ پارێزگا هه‌ندێک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى پێویسته، هه‌ڵه‌بجه کار بۆ ئه‌وانه ده‌کات له‌دواى سه‌ردانه‌که‌ى مسته‌فا کازمى؟ ئازاد تۆفیق: ئێمه پێویستمان به‌وه‌یه که‌مفه‌وه‌زى عولیامان هه‌بێت، لیواى حه‌ره‌س حدودمان هه‌بێت له‌گه‌ڵ جنسیه و مۆره‌که‌ى به‌ناوى هه‌ڵه‌بجه‌وه بێت، پاسپۆرت که‌پێویسته به‌ناوى خۆمانه‌وه بێت، واته زۆر شوێنى دیکه که‌هیچیمان نییه، ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ حکومه‌تى هه‌رێمیشدا هه‌ر نیمانه، وه‌ک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى کاره‌باو رێگاوبان و زۆر شتى دیکه، که‌ئه‌مانه به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه‌ن و ده‌بێت هه‌نگاو به‌هه‌نگاو بکرێت و دواى چوونمان بۆ به‌غدا به‌رچاومان روونده‌بێت بۆ هه‌نگاوه‌کان. هاوڵاتى: له‌قسه‌کانى مسته‌فا کازمیدا ئومێدێک به‌دیده‌کرێت بۆ راپه‌ڕاندنى کاره‌کانى به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه ئازاد تۆفیق: ئێمه پێویسته کارمان له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌ک له‌وه‌زاره‌ته‌کان هه‌بێت له‌عێراق و کات دیاربکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ هه‌ریه‌که‌یان به‌جیا دابنیشین، بۆ ئه‌وه‌ى بزانین هه‌ریه‌ک له‌وه‌زاره‌ته‌کان واته وه‌زاره‌تى ناوخۆ یان پلاندانان و هه‌ریه‌که‌یان چه‌ند ده‌توانن کارمان بۆبکه‌ن و له‌دانیشتنى چڕوپڕدا ئه‌وه بکه‌ین، چونکه ئه‌و باسى ئه‌و شته وردانه‌ى نه‌کرد، بۆ نموونه نه‌خۆشخانه یان خوێندنگایه‌کمان بۆ بکات، هیوادارم له‌سه‌ردانه‌که‌ماندا بۆ به‌غدا کارێک بکرێت هه‌ردوولا سه‌رکه‌وتوو بین. هاوڵاتى: له‌سنورى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه چه‌ند خاڵى سنوریى هه‌یه؟ ئازاد تۆفیق: له‌سنورى پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه دوو مه‌رزمان هه‌یه، یه‌کێکیان خاڵى سنوریى ته‌وێڵه‌یه، که‌هه‌شتا ساڵه هه‌یه‌و خاڵى سنوریى پشته-به‌مۆ، که‌هه‌ردووکیان فه‌رمین، ناسراون و هاتوچۆى بازرگانییان لێده‌کرێت و داهاته‌که‌ى بۆ حکومه‌تى هه‌رێمه‌و هه‌موو به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه فه‌رمییه‌کان له‌مه‌رزه‌کاندا هه‌ن، داوامان لێکرد بکرێنه مه‌رزى نێوده‌وڵه‌تى، واته ئێمه ناتوانین خه‌ڵک بڕوات و شت به‌رێت، هه‌ر له‌کۆمارى ئیسلامییه‌وه شتمان بۆ دێت، بۆیه ده‌مانه‌وێت بکرێته نێوده‌وڵه‌تى، داواشمان کرد که( بازاڕچه) بکرێته‌وه که‌هه‌ڵه‌بجه داهاتى خۆى ده‌بێت و رزگارى ده‌بێت. ئه‌و بازاڕچه‌یه ده‌بێته نزیکترین خاڵ بۆ هاتوچۆکردن له‌کرماشان بۆ سلێمانى و به‌که‌مترین کات ته‌واو رێگاکه ده‌کاته نیوه‌و ئاڵوگۆڕى بازرگانى به‌ڕێژه‌یه‌کى به‌رچاو له‌و رێگه‌یه‌وه زیاد ده‌کات. به‌گشتى، که‌یسى به‌پارێزگابوونى هه‌ڵه‌بجه چڕوپڕه‌و ده‌بێت پۆلێن بکرێت، چونکه نه مسته‌فا کازمى سۆپه‌رمانه‌و نه داره‌که‌ى موساشى پێیه، ئێمه چى بڵێین بیکات، به‌ڵکو ئه‌مانه کارى وردو حساباتى ده‌وێت. هاوڵاتى: تائێشتا پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه به‌فه‌رمى نه‌ناسێنراوه وه‌ک هه‌ریه‌ک له‌پارێزگاکانى عێراق؟ ئازاد تۆفیق: ئێستا له‌سه‌دا (60) کارى پارێزگاکه ته‌واو بووه، ته‌کمیله‌ى ئه‌و کاره یاسایى و ئیدارییانه‌یه بۆ پارێزگاکه، کارى هه‌موو لایه‌کمانه تائێمه ببینه ژماره (19)ى پارێزگاى عێراق، بۆیه پێویسته سه‌رجه‌م ئه‌ندامانى فراکسیۆنه جیاوازه‌کان له‌به‌غدا یه‌کده‌نگ و یه‌کهه‌ڵوێست بن بۆ ئه‌و پرسه‌و وه‌ک ئێستاش یه‌کده‌نگن، ئه‌مه‌ش جێگه‌ى ده‌ستخۆشییه‌و هیوادارین ئه‌وان ئه‌م که‌یسه‌مان بۆ بگه‌یه‌ننه که‌نارى ئارامى، که‌ئه‌وه ئه‌وانن شه‌ڕ له‌سه‌ر دۆسیه‌ى کوردو هه‌رێم ده‌که‌ن، که‌دۆسیه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌و به‌پارێزگابوونیشى یه‌کێکه له‌دۆسیه گرنگه‌کان. ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى نێودەوڵەتی ده‌ڵێت: سه‌دام حسێن خاوه‌نى چه‌کى کۆکوژه‌و ئه‌م چه‌که‌ش مایه‌ى هه‌ڕه‌شه‌یه له‌ئاشتى ناوچه‌که، بۆیه له 2003وه که‌ڕژێمى سه‌دام نه‌ماوه، تاکو ئه‌مڕۆ یه‌ک جۆره چه‌کى کۆکوژ نه‌دۆزراوه‌تەوه، واته تاکه دیکۆمێنت هه‌ڵه‌بجه‌و نه‌جه‌فه، بۆیه دەبێت هه‌ڵه‌بجه، وه‌ک نه‌جه‌ف و ئه‌هواره‌کان له‌ده‌ره‌وه‌ى هه‌ر خیلافێکى سیاسیى بودجه‌ى تایبه‌تى بۆ ته‌رخانبکرێت. وه‌ک پارێزگارى هه‌ڵه‌بجه هیوام به‌قسه‌و کرده‌وه‌کانى مسته‌فا کازمى هه‌یه، بۆیه دواتر له‌به‌غدا یه‌کلاده‌بێته‌وه که‌چیمان بۆ ده‌کرێت.
سازدانی: هاوڵاتى عەبدولڕەزاق شەریف ئەندامی دەستەی بەهەرێمکردنی پاریزگای سلێمانی رایدەگەیەنێت دواى کۆکردنەوەی ئیمزا دەستدەکەن بە راپرسیکردن لەسەر بەهەرێمکردنی سلێمانی، ئەگەر لەجاری یەکەمیشدا دەنگی نەهێنا، دەتوانن هەموو ساڵێک راپرسی بکەن تاپڕۆژەکەیان سەردەگرێت. عەبدولڕەزاق شەریف لەچاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ هاوڵاتی وردەکاری پڕۆژەکەیان دەخاتەڕوو. هاوڵاتى: پرۆژه‌ى به‌هه‌رێمکردنى سلێمانیتان راگه‌یاند، ورده‌کارى پرۆژه‌که چیه‌و چۆنه ئه‌گه‌ر بیخه‌یته‌ڕوو؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: ماوه‌یه‌کى زۆره خه‌ریکین و سه‌رگه‌رمى داڕشتنین، ئەمە فکره‌یه‌کى سیاسى تازه‌نییه‌و له‌دواى رووخانى رژێمى سه‌دامه‌وه ئه‌م فکره بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى عێراق هاته ناو ناوه‌ندى سیاسى و راگه‌یاندن، ئه‌وکات له‌لایه‌ن نوێنه‌رانى کوردو حزبه سیاسییه‌کانه‌وه ره‌تکرایه‌وه‌و نه‌یانتوانى له‌ده‌ستورى عێراقدا پرۆژه‌ى به‌هه‌رێمکردنى هه‌موو پارێزگاکانى عێراق بچه‌سپێنن. ئه‌وه‌ى که له‌ده‌ستوردا گفتوگۆى له‌سه‌رکراو دانرا ئه‌م مافه له‌خه‌ڵکى عێراق نه‌سه‌ننه‌وه له‌مادده‌ى (119)دا ئه‌م مافه‌یان دا به‌خه‌ڵکى هه‌ر پارێزگایه‌ک خۆى ئازادبێت له‌ئاینده‌یا ئه‌گه‌ر داواى هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆ بکات. له‌عێراق هه‌ندێک هێزى سیاسى له‌به‌سره کاریان له‌سه‌ر کردووە، له‌هه‌رێمى کوردستان ئێمه له‌ناو کێشه‌و قه‌یرانه‌کانى هه‌رێمى کوردستان له‌ناو کێشه‌و قه‌یرانه‌کانى پارێزگاى سلێمانى، هه‌ستده‌که‌ى بۆ ده‌ربازبوون له‌کۆى ئه‌م کێشانه رێگه‌ى به‌هه‌رێمکردنى پارێزگاى سلێمانیه. بۆیه جارێکى تر به‌ده‌ستورى عێراق و به‌یاساى پێکهێنانى هه‌رێمه‌کان یاساى ژماره (13) که له‌ساڵى 2008دا ده‌رچووه دیراسه‌مان کرده‌وه، ده‌توانین ئه‌م رێگه ده‌ستورى و یاساییه بگرینه‌به‌ر بۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کانمان، ئه‌م فکره سیاسییه‌مان فۆرمه‌له کرده‌وەو وه‌کو پرۆژه‌یه‌کى سیاسى نوێ دامانڕشته‌وه‌و پرۆژه‌یه‌کیشمان بۆ قۆناغى راگوزه‌ر نووسیوه، مه‌له‌سه‌ى جێبه‌جێکردن یان هه‌نگاوه‌کانى به‌هه‌رێمکردنى پارێزگاکه ده‌بێت به‌وێستگه‌یه‌ک له‌م خه‌باته سیاسییه. هاوڵاتى: ئه‌وه‌ى ده‌بینرێت ئه‌م پرۆژه‌یه نزیکه له‌کانتۆنه‌کانى رۆژئاواى کوردستان پێتانوایه ئه‌مه‌ی ئێوه سه‌ربگرێت؟ پێشتر هیچ ئیشتان بۆ ئه‌م به‌هه‌رێمکردنه کردووه؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: فکره‌ى فیدراڵى تازه نییه له‌ناوه‌ندى سیاسى هه‌موو دنیادا، به‌ڵام بناغه‌ى فکره‌که چیه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵات کێشه‌ى سنور کێشه‌ى شه‌راکه‌ته، له‌وه‌ته‌ى عێراق دروستبووه ئێمه ئه‌م کێشانه‌مان له‌گه‌ڵ ناوه‌ندى به‌غدا هه‌یه، هه‌مان ئه‌و موبه‌ریرانه‌ى وڵاته پێشکه‌وتووه‌کانى دونیا فکرى فیدراڵى له‌سه‌ر دامه‌زراوه، ئێمه به‌هه‌مان ئه‌و کێشانه‌وه ده‌ناڵێنین. زۆر بهداخهوه ئێمه له‌گه‌ڵ ناوه‌ندى هه‌ولێریشدا که حکومه‌تى هه‌رێم وه‌ک کیانێک ئیش ده‌کات له‌ناو عێراقدا له‌گه‌ڵ ئه‌وانیشدا هه‌مان کێشه‌مان هه‌یه، بۆیه ئه‌و کێشانه له‌گه‌ڵ مه‌رکه‌زى هه‌ولێرو مه‌رکه‌زى به‌غدا وایکرد هه‌مان رێگه‌چاره بدۆزینه‌وه که سه‌دان ساڵه ئه‌و وڵاتانه‌ى دنیا رێگه‌یان گرتووه‌ته به‌ر، هه‌ر له‌ناوچه‌که‌ى خۆشمان، بۆ نموونه ئیماراتى عه‌ره‌بى، ئه‌مه فکره‌یه‌کى تازه نیه، به‌ڵام له‌هه‌رێمى کوردستان و عێراقدا ئه‌مه شتێکى نوێیه‌و پێویستى به‌مه‌عریفه‌ى سیاسی و ده‌ستوریی هه‌یه، ئه‌رکى ئێمه‌شه ته‌رویج بۆ ئه‌م فکره بکه‌ین و بانگه‌شه‌ى بۆ بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ى خه‌ڵک له‌مافه ده‌ستورییه‌کانى خۆى تێبگات، له‌ڕێگه چاره‌کان تێبگات، له‌ده‌ستورى عێراقدا چاره‌سه‌رى بۆ ئه‌م کێشانه داناوه. هاوڵاتى: به‌هه‌رێمکردنى پارێزگاکان له‌ده‌ستوردا هه‌یه وه‌کو ئاماژه‌ت پێکرد، به‌ڵام ئه‌مه پێویستى به‌ڕه‌زامه‌ندى دادگاى فیدراڵى هه‌یه؟ ئێوه چۆن ئه‌مه ده‌گه‌یه‌ننه ئه‌وان؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: هه‌نگاوه‌کانى جێبه‌جێکردنى ئه‌م پرۆسه‌یه پێویستى به‌کۆمسیۆنى سه‌ربه‌خۆى هه‌ڵبژاردنه‌کانى عێراق و دادگاى فیدراڵى هه‌یه، ئه‌م دوو ده‌زگایه سه‌ربه‌خۆن له‌عێراق راسته ده‌ستى حزبه‌کانى تێدایه‌و کاریگه‌رى هێزه سیاسییه‌کانیان له‌سه‌ره، ئه‌مه له‌هه‌موو ئۆرگانه‌کانى عێراقدا هه‌یه، به‌ڵام به‌ده‌ستور سه‌ربه‌خۆ کارده‌که‌ن، ئێمه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌م دوو ده‌زگایە ده‌که‌ین. له‌ده‌ستورى عێراق و له‌مادده‌ى (119) دوو رێگه‌ى داناوه رێگه‌یه‌ک ئه‌نجومه‌نى پارێزگایه‌و له‌ڕێگه‌ى نوێنه‌رى حزبه سیاسییه‌کانه‌وه ده‌توانن داوا پێشکه‌ش بکه‌ن بۆ به‌هه‌رێمکردن، رێگه‌ى دووه‌م راسته‌وخۆ له‌ڕێگه‌ى خه‌ڵکه‌وه، ئێمه رێگه‌ى دووه‌ممان هه‌ڵبژاردووه، به‌ڵام به‌سره له‌ڕێگه‌ى یه‌که‌م و نوێنه‌رى حزبه‌کانه‌وه کردیان، بۆیه کێشه‌ى تێکه‌وت، هه‌ندێک له‌نوێنه‌رى حزبه‌کان په‌شیمان بوونه‌وه، دۆسیه‌که‌یان نه‌دۆڕاندووه‌و هه‌ڵپه‌سێردراوه‌و تائێستاش هه‌وڵى بۆ ده‌ده‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌ستتێوه‌ردانى سیاسى و هه‌رێمایه‌تى تێکه‌وتووه‌و به‌هه‌ڵواسراوه‌یى ماوه‌ته‌وه. هاوڵاتى: واته راپرسییه‌و ده‌بێت خه‌ڵک ده‌نگ بدات؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: ئێمه داواکه‌مان پێشکه‌شى کۆمسیۆن کردووه له‌ڕێگه‌ى تیمێک پارێزه‌ره‌وه له‌به‌غدا، ئه‌م داوایه‌ى ئێمه هاوپێچ ده‌بێت له‌سه‌دا دووى ده‌نگده‌رانى پارێزگاى سلێمانى به‌ناوو ئیمزاوه له‌گه‌ڵیدا پێشکه‌ش ده‌کرێت، دواى ئه‌وه کۆمسیۆن چێکى ناوه‌کان ده‌کات له‌لیستى ده‌نگده‌رانى پارێزگاى سلێمانى، ئه‌گه‌ر دروستبوو ناوه‌کان ئه‌وکات هه‌نگاوى دووه‌م ده‌ستپێده‌کات که‌هه‌نگاوى راپرسیه. ئه‌م کاره لاى کۆمسیۆنه هه‌تاوه‌کو ئه‌وکاته‌ى ده‌نگى ته‌واو ده‌هێنێت یان نایهێنێت، به‌ڵام دواجار بۆ بڕیاردانى کۆتایی ده‌چێته دادگاى فیدراڵى یان خوانه‌خواسته ئه‌گه‌ر کۆمسیۆن ته‌گه‌ره‌ى یاسایی بۆ ئێمه دروستبکات، ئێمه‌ش رێگه‌ى دادگاى فیدراڵى بگرینه به‌ر، ئه‌مه خه‌باتێکه به‌رده‌وامده‌بین له‌سه‌رى، چونکه هه‌ر ده‌ستورى عێراق رێگه‌ى داوه ساڵى یه‌که‌م ده‌نگ نه‌هێنێت جارێکى تر راپرسی بکه‌ینه‌وه هه‌موو ساڵێک ده‌توانیت بیکه‌یته‌وه، بۆیه ئه‌مه خه‌باتێکه له‌ناو هه‌ندێک له‌میلله‌تاندا ده‌یان ساڵى خایاندوه تاوه‌کو جێبه‌جێ بووه، هه‌ندێک له‌میلله‌تان ده‌یان ساڵه خه‌باتى بۆ ده‌که‌ن جێبه‌جێ نه‌بووه، ئه‌مه خه‌باتێکى سیاسى فیکرییه، ئێمه ده‌ستمان داوه‌تێ و به‌رده‌وام ده‌بین هه‌تا به‌ئامانجى خۆى ده‌گات. هاوڵاتى: ئێستا سلێمانى یان گه‌رمیان و راپه‌ڕین چ جیاوازییه‌کى هه‌یه له‌گه‌ڵ لامه‌رکه‌زى؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: لامه‌رکه‌زى دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵاته له‌ڕووى دارایی و ئیدارییه‌وه، به‌ڵام ئه‌م دابه‌شکردنه زۆرێک له‌به‌رنامه‌ى حزبه‌کانى هه‌رێم له‌کاتى هه‌ڵبژاردن و له‌پرۆگرامه‌کانیان بانگه‌شه‌یان بۆکردووه، به‌ڵام ده‌بینیت هه‌تا ئێستا ئه‌وانه‌ى خۆشیان ده‌سه‌ڵاتدارن نه‌یانتوانیوه جێبه‌جێى بکه‌ن، فکره‌ى لامه‌رکه‌زییه‌ت له‌لاى ئێمه کۆتایی هات، نه ئه‌م حزبانه ده‌یکه‌ن نه چاره‌سه‌رى کێشه‌کانیش ده‌کات، به‌هه‌رێمکردن جیاوازه به‌پێى ده‌ستورى عێراق ئیمتیازو مافه‌کانى هه‌رێم دیاریکراوه، هه‌موو ئه‌و مافانه‌ى له‌هه‌رێمێک ده‌سته‌به‌رکراوه له‌ده‌ستورى عێراق تۆ وه‌ریده‌گریت له‌هه‌مووى گرنگتر ئه‌وه‌یه میزانیه‌ى سه‌ربه‌خۆت ده‌بێت و مافت هه‌یه ده‌ستورێک بۆ هه‌رێمه‌که‌ت بنووسیته‌وه. ئه‌مه گرنگترین دۆکۆمێنتى مێژوویی ده‌بێت بۆ میلله‌ته‌که‌مان که‌ئێمه بتوانین هه‌رێمى سلێمانى دروستبکه‌ین و ده‌ستورى بۆ بنووسینه‌وه. هاوڵاتى: هه‌مان بۆچوونیشتان بۆ به‌هه‌رێمکردنى هه‌ولێرو دهۆک هه‌یه؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: به‌پێى ده‌ستورى عێراق ئێمه ناتوانین له‌جیاتى خه‌ڵکى پارێزگایه‌ک داواى به‌هه‌رێمکردنى پارێزگایه‌کى تر بکه‌ین، ئێمه ئه‌و مافه‌مان نیه له‌جیاتى خه‌ڵکى دهۆک و هه‌ولێرو که‌رکوک بێین داواى به‌هه‌رێمکردنى پارێزگاکانى ئه‌وان بکه‌ین، به‌ڵام وه‌ک فکرێکى سیاسى ئێمه چۆن سودمان له‌ئه‌فکارى سیاسى و ئه‌زموونه فیدراڵیه‌کانى دنیا وه‌رگرتوه، ئه‌کرێت هه‌ولێرو دهۆک و که‌رکوکیش زیاتر له‌وه سوود له‌م پرۆژه‌یه‌یه‌ى ئێمه وه‌ربگرن، چونکه هه‌م هاوزمانین و یه‌ک میلله‌تین، ده‌کرێت له‌وێش ده‌سته دروستببێت، خه‌ڵکێک هه‌ست به‌مه‌سئولیه‌ت بکات و پرۆژه‌یه‌کى واپێشکه‌ش بکه‌ن لاى که‌مى بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى خۆیان، ئێستاش خۆ دهۆک و زاخۆ کێشه‌یان له‌گه‌ڵ ناوه‌ندى هه‌ولێر هه‌یه، کێشه‌ى دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵات و شه‌راکه‌تیان هه‌یه، کێشه‌ى میزانیه‌و بودجه‌یان هه‌یه، به‌هه‌مانشێوه‌ش که‌رکوک له‌گه‌ڵ هه‌ولێرو ناوه‌ندى به‌غداش هه‌یه‌تى، له‌به‌رئه‌وه ته‌نیا به‌هه‌رێمکردنى ئه‌و پارێزگایانه چاره‌سه‌رده‌بێت، ئه‌گه‌ر چارسه‌رێکى تریان پێیه ئه‌وه (28) ساڵه رۆژ به‌ڕۆژ بارودۆخمان خراپتر ده‌بێت خۆشیان ده‌زانن و چاره‌سه‌رەکەشیان پێ نییه. هاوڵاتى: له‌ڕووى داهات و خه‌رجییه‌کانه‌وه ده‌توانێت خۆى بژێنێ؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: له‌ده‌ستورى عێراقدا به‌پێى ژماره‌ى دانیشتوان میزانیه‌ى عێراق دابه‌شده‌کرێت به‌سه‌ر پارێزگاو هه‌رێمه‌کان، به‌پێى رێژه‌ى دانیشتوان بودجه له‌عێراق وه‌رده‌گریت، له‌پترۆ دۆلار پاره وه‌رده‌گریت، له‌بودجه‌ى سیادى پاره وه‌رده‌گریت، هه‌موو ئه‌مانه ده‌ستورین بۆ ئه‌وه‌ى پارێزگایه‌ک بژیه‌نیت، پێویستت به‌وه‌نیه پارێزگاکه‌ت نه‌وتى تیایه یان نا، گومرگى هه‌یه یان نا، ئه‌مه ئیلتیزامێکى ده‌ستورییه ده‌بێت عێراق بودجه‌ت بۆ دابین بکات. ئه‌گه‌ر پارێزگایه‌ک ده‌وڵه‌مه‌ند بێت و گومرگى هه‌بێ و نه‌وتى هه‌بێت، ئه‌مه‌ش به‌ده‌ستورى عێراق رێکخراوه داهاته سیادییه‌کان ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ مه‌رکه‌ز، داهاته ناوخۆییه‌کان بۆ ته‌نمییه‌ى هه‌رێمه‌که سه‌رف ده‌کرێت، ئه‌مه خۆى کێشه‌یه‌کى دروستکراوه هه‌رێم له‌گه‌ڵ به‌غدا هه‌یه‌تى. به‌ئاشکرا ئه‌مه له‌ده‌ستورى عێراقدا چاره‌سه‌رى بۆ دانراوه، به‌ڵام له‌به‌ر ته‌ماع و گزى و فزى له‌عێراق جێبه‌جێى ناکه‌ن له‌به‌ر که‌مته‌رخه‌مى. هاوڵاتى: پێتوایه هێزو لایه‌نه سیاسییه‌کان ئه‌مه هه‌زم بکه‌ن؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: ئه‌م پرۆژه‌یه بۆ هه‌موو هێزو لایه‌نه ته‌ندروسته‌کان باشه، چونکه ئێمه مه‌بادیئى پرۆژه‌که‌مان خستوه‌ته‌ڕوو، ئه‌وانه‌ى بڕوامان پێیه‌تى له‌فره‌یی ته‌عه‌دودى دیموکراسى سه‌ربه‌خۆى دادگا، ئه‌م چه‌مکانه بۆ حزبێک ته‌ندروستە کارى سیاسى بکات و بڕواى به‌ئازادى بێت له‌خزمه‌تى ئه‌ودایه، به‌ڵام بۆ حزبێک که بیه‌وێت حکومى ماڵباتی یان گروپێک یان که‌سێک ته‌وزیف بکات یان هێزى میلیشیایی هه‌بێت و بودجه بشارێته‌وه ئه‌وه دژیه‌تى. هاوڵاتى: نه‌وشیروان مسته‌فا رۆڵى هه‌بووه له‌نووسینه‌وه‌ى ده‌ستورداو مافى داوه به‌پارێزگاکان، پێت وایه ده‌بێت خه‌ڵکیش پشتگیرى ئه‌م پرۆژه‌یه بکات؟ عه‌بدولڕه‌زاق شه‌ریف: تیمى کورد له‌سه‌روه‌ختى نووسینه‌وه‌ى ده‌ستورى عێراقدا مام جه‌لال و کاک نه‌وشیروان به‌ڕه‌حمه‌ت بن و کاک مه‌سعودیش پێکه‌وه‌و به‌جیاش سه‌رکردایه‌تى نوێنه‌رانى کوردیان کردووه، دیاره تیمى یاسایی و ده‌ستورى کوردو ته‌نانه‌ت راوێژکارى بیانیشیان له‌گه‌ڵدا بووه، سه‌رکه‌تووبن و مافه‌کانى کورد بچه‌سپێنن، به‌ڵێ کارى باشیان کردووه‌و زۆرینه‌ى مافه‌کانى کوردیان ده‌ستبه‌رکردووه، به‌ڵام به‌جوهدى کاک نه‌وشیروان له‌و ده‌ستوره‌دا چه‌سپى مادده‌ى (119) بوو، ئه‌وکات شیعه‌و سوننه گفتوگۆى ئه‌وه‌یان ده‌کرد، ئه‌وه لاى ئه‌وان گرنگ نه‌بوو، به‌ڵام لاى کاک نه‌وشیروان ئه‌مه زۆر گرنگ بوو، ئه‌گه‌ر به‌غدا غه‌درى له‌پارێزگایه‌ک کرد، یان پارێزگایه‌ک له‌پارێزگایه‌کى تر، ئه‌و مافه هه‌بێت و داواى به‌هه‌رێم بوون و جیابوونه‌وه بکات. کاک نه‌وشیروان به‌ڵێنێکى دابوو به‌تیمه‌که‌ى که بانگه‌شه‌ى بۆ نه‌کات و کارى بۆ نه‌کات، هه‌رچه‌نده ئه‌وکاته هه‌ڵایه‌کى راگه‌یاندنى دژى راگه‌یه‌ندرا که‌ده‌یه‌وێت سلێمانى جیابکاته‌وه، به‌ڵام له‌ڕاستیدا ئه‌وکاته نه بانگه‌شه‌ى بۆ کردبوو نه هیچ کاریشى بۆ کردبوو، به‌ڵام له‌م کۆتاییانه‌دا که‌گه‌یشته ئه‌و بڕوایه‌ی خه‌باتى په‌رله‌مانى له‌هه‌رێمى کوردستاندا که‌وته ژێر پرسیاره‌وه په‌رله‌مان داخرا، زۆر به‌جدیی ئه‌م پرۆژه‌یه‌ى هێنایه‌وه به‌رباس و خواس و پرۆژه‌شى بۆ نووسى، زۆرکه‌س له‌و براده‌رانه‌ى که‌هاوڕێى کاک نه‌وشیروان بوون و له‌دانیشتنه‌کانیدا، ئه‌و ماوه‌یه گفتوگۆیان کردووه هه‌موویان لێیان بیستووه پرسیارى له‌زۆرینه‌ش کردووه له‌سه‌ر هه‌رێمى سلێمانى،هه‌تا له‌گه‌ڵ یه‌کێتیدا که‌سه‌رکردایه‌تى هاوبه‌ش دانرا زۆر باس و خواسى له‌سه‌رکرا، به‌ڵام له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ى گفتوگۆى له‌سه‌رکرد ته‌مه‌ن رێگه‌ى نه‌دا کارى زیاترى له‌سه‌ربکات و داوا له‌خه‌ڵک بکات، به‌ڵام هه‌میشه ئه‌وه‌ى به‌چاره‌سه‌ر زانیوه. نه‌ک ته‌نها کاک نه‌وشیراوان، هه‌تا سیاسییه‌کانى تریش له‌ناو یه‌کێتى و هه‌ندێکى ناو پارتیش ئه‌مه‌یان به‌دواچاره‌سه‌ر زانیوه، ئێمه پێمان وایه گه‌یشتوینه‌ته بنبه‌ست له‌گه‌ڵ حوکمداریه‌تى هه‌رێمى کوردستان و ئه‌و ناعه‌داله‌تى و گه‌نده‌ڵیه‌ى که رۆژانه ده‌کرێت و ده‌یبیستین و به‌رده‌وامیش زیاد ده‌کات، بۆ کۆتاییهێنان به‌هه‌موو ئه‌مانه، ئه‌مه باشترین پرۆژه‌یه بۆ ئه‌وه‌ى لاى که‌مى ئاینده‌ى منداڵه‌کانمان مسۆگه‌ربکه‌ین.
سازدانى: شاناز حه‌سه‌ن وته‌بێژى تۆڕى هاوکارى کۆمه‌ڵایه‌تی ئاماژه به‌وه‌ده‌دات که‌کۆمه‌ک و هاوکارییان له‌هاوڵاتیانى ئه‌وروپاو هه‌رێمى کوردستان کۆکردووه‌ته‌وه‌و دابه‌شیان کردووه به‌سه‌ر خێزانه هه‌ژاره‌کاندا. رێبوار عارف، وته‌بێژى تۆڕى هاوکارى کۆمه‌ڵایه‌تی، له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى، ده‌ڵێت:»هاوکارى خه‌ڵکى هه‌ژارمان له‌سه‌ره‌تاى هاتنى ڤایرۆسى کۆرۆناوه کردووه‌و تا ئێستاش به‌رده‌وامین». هه‌روه‌ها ده‌شڵێت:» پێداویستى پزیشکیمان له‌به‌رده‌رکى سه‌را دابه‌شکردووه له‌ماسک و ده‌ستکێش، به‌ڵام ئاسایش رێگه‌یان پێنه‌داوین». هاوڵاتى: تۆڕى هاوکارى کۆمه‌ڵایه‌تى که‌ى پێکتان هێناوه‌و ئامانجتان چى بووه؟ رێبوار عارف: تۆرى هاوکارى کۆمه‌ڵایه‌تى له‌هه‌ناوى سه‌رهه‌ڵدانى ڤایرۆسى کۆرۆناوه له‌وڵاتانى ئه‌وروپا دروستبوو، به‌ڵام پاش ماوه‌یه‌ک ئاڕاسته‌ى کاره‌کانمان روو به‌هه‌رێمى کوردستان کرد، بۆیه له‌سێ بۆ چوار مانگى رابردوودا ئێمه به‌کرده‌وه له‌کوردستاندا ده‌ستبه‌کاربووین. ئامانجى هه‌وڵێکه تۆڕه‌کانى ئێمه بۆ وه‌ڵامدانه‌وه‌ى ئه‌و بۆشاییه گه‌وره‌یه‌ى که‌وتووەته کۆمه‌ڵگاکه‌مان به‌هۆى مه‌ترسییه‌کانى ڤایرۆسى کۆرۆناو کاریگه‌رییه‌کانیه‌وه، که له‌ڕێگه‌ى گیانى هاوکارى و هه‌ره‌وه‌زییه‌وه ده‌مانه‌وێت هیوایه‌ک بۆ ئه‌و خه‌ڵکه هه‌ژارو نه‌داره بگه‌ڕێنینه‌وه تائیراده‌ى ئینسانى خۆیان به‌گه‌ر بخه‌ین بۆ بنیادنانه‌وه‌ى ژیان و تێپه‌ڕاندنى بارگرانى و سه‌ختییه‌کانى ئه‌م رۆژانه. هاوڵاتى: چ کۆمه‌ک و هاوکارییه‌کتان ئه‌نجامداوه؟ رێبوار عارف: دابه‌شکردنى به‌سته‌ى خواردن بۆ نزیک به‌هه‌زار خێزان له‌گه‌ڵ دابه‌شکردنى جلوبه‌رگ به‌هه‌مان رێژه، که له‌ئاستى وه‌ڵامدانه‌وه به‌هه‌ندێ له‌پێداویستییە سه‌ره‌تاییه‌کانى ژیانى رۆژانه‌یان بووه بۆ ماوه‌ى چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک. هه‌روه‌ها دابه‌شکردنى ده‌ستکێش و ده‌مامک و کڕینى چه‌ند عه‌ره‌بانه‌یه‌ک بۆ که‌سانى خاوه‌ن پیداویستی تایبه‌ت، هه‌ندێ ئامێرى وه‌ک (سه‌لاجه، موبه‌ڕیده)و دابینکردنى ده‌رمان بۆ ده‌یان نه‌خۆش. هاوکات دابینکردنى پشکنینى خۆبه‌خشانه‌و ئه‌شیعه‌و خه‌رجى ده‌رمان بۆ ده‌یان که‌س به‌نیوه نرخ. هاوڵاتى: رێگرى له‌کاره‌کانتان کراوه له‌هه‌رێمى کوردستاندا؟ رێبوار عارف: حاڵه‌تى به‌و شێوه‌یە ته‌نیا جارێک بوو، ئه‌ویش دوو هه‌فته له‌مه‌وبه‌ر تیمێک له‌تۆڕه‌کانى سلێمانى له‌سه‌راى ئازادى له‌کاتێکدا که‌خه‌ریکى بڵاوکردنه‌وه‌ى ده‌مامک و رێنماییه ته‌ندروستییه‌کان بوون، ئاسایش رێگرییان لێکردبوون، هه‌موو رێنماییه ته‌ندروستیه‌کانیشیان له‌هه‌ڵسوڕاوانى تۆڕه‌که‌مان سه‌ندووه‌و له‌مه‌ش ناشیرینتر ئه‌وه بووه که‌وتوویانە ئه‌م کارانه رێپێدراو نیه، چونکه ده‌زانین ئه‌م کارانه ده‌ستى له‌پشته، یانى تۆ ده‌مامک و رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى بڵاوبکه‌یته‌وه پێت بڵێن ده‌ستێک له‌پشت ئه‌و کاره‌وه هه‌یه. هاوڵاتى: بۆچى مۆڵه‌تیان له‌لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان وه‌رنه‌گرتووه تا رێگریتان لێنه‌که‌ن؟ رێبوار عارف: به‌ڕاستى ئێمه له‌و جۆره رێکخراوانه‌ى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى نین تا بیر له‌بوون و نه‌بوونى مۆڵه‌تى رێکخراوه‌یى بکه‌ینه‌وه، ئێمه کاره‌کانمان کۆمه‌ک و هاوکارى کۆمه‌ڵایه‌تیه‌و دابینکردن و دابه‌شکردنى ئه‌و پیداویستیانه‌یه که‌پیشتر باسمان کرد، بڕواناکه‌م ده‌سه‌ڵات که خۆى ئاماده نیه وه‌ڵامى پێداویستییه‌کانى ئه‌و خه‌ڵکه بداته‌وه و ئێستا به‌هانه‌ى مۆڵه‌تپێدان بۆ بڵاوکردنه‌وه‌ى ده‌مامک و رێنمایى ته‌ندروستى پێویست بێت. هاوڵاتى: په‌یوه‌ندیتان به‌ڕێکخراوه نێوده‌وڵه‌تیه‌کانه‌وه هه‌یه؟ رێبوار عارف: ئێمه له‌ڕاستیدا هێشتا له‌سه‌ره‌تاى کارداین، دڵنیام له‌داهاتوودا بۆ گه‌لیک کار ده‌بێت روو له‌ڕێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان بکه‌ین، به‌ڵام ئه‌وه‌ى که له‌م ده‌وره‌دا بۆ ئێمه ئه‌وله‌ویه‌تى هه‌بووه خۆبنیادنان و مه‌حکه‌م بوونمانه له‌کوردستان له‌ڕێگه‌ى دروستکردنى تۆڕه‌کانمانه‌وه‌و له‌ئاینده‌یه‌کى نزیکدا گرنگییه‌کى زۆر زیاتر ده‌ده‌ین به‌په‌یوه‌ندیکردن به‌ڕێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان. هاوڵاتى: ئایا دواى ته‌واوبوونى ڤایرۆسى کۆرۆنا ئێوه کارتان ته‌واو ده‌بێت؟ رێبوار عارف: ئه‌م تۆڕانه له‌جه‌رگه‌ى سه‌رهه‌ڵدانى ڤایرۆسى کۆرۆناو کاریگه‌رییه‌کانیدا دروستبووه، به‌ڵام وه‌ک ده‌بینین کاریگه‌رییه‌کانى ئه‌م ڤایرۆسه له‌سه‌ر کۆى ژیانى ئابورى و کۆمه‌ڵایه‌تى له‌ئاستێکى فراواندا داناوه. به‌ده‌ر له‌وه‌ى که له‌هه‌وڵدابووین هه‌نگاویک بنێین بۆ دابینکردنى پێداویستییه سه‌ره‌تاییه‌کانى ژیانى ئه‌و خێزانانه‌ى که‌ده‌ستمان پێیان گه‌یشتووه، هاوکات گرنگیشمان داوه به‌که‌رتى ته‌ندروستى و ژینگه‌و ژیانى کۆمه‌ڵایه‌تی. هاوڵاتى: پلانى کارکردنى داهاتووتان چیه؟ رێبوار عارف: جیاواز له‌درێژه‌پێدان و فراوانکردنه‌وه‌ى ئه‌و کارانه‌ى که تائێستا کردوومانه، هاوکات کار له‌سه‌ر بارى ته‌ندروستى خه‌ڵکى کوردستان ده‌که‌ین که‌پێمانوایه یه‌کێک له‌گرنگترین و گه‌وره‌ترین کێشه‌کانى ژیانى خه‌ڵکى ئه‌م وڵاته‌یه‌و سه‌دان هه‌زار که‌س ده‌ناڵێنن به‌ده‌ستیه‌وه. بۆیه ئه‌وه‌ى که له‌ئیستادا کارى له‌سه‌ر ده‌که‌ین دروستکردنى تۆڕێکى کۆمه‌ڵایه‌تى ته‌ندروستییه که خۆشحاڵانه تائێستا زیاتر له (20) دکتۆرو که‌سانى تایبه‌ت به‌م که‌رته ئاماده‌ى کارکردن و په‌یوه‌ستبوونیان به‌م تۆڕه‌وه ده‌ربڕیوه. هاوڵاتى: هاوکارییه‌کانتان له‌ئه‌وروپا کۆکردووه‌ته‌وه؟ رێبوار عارف: ئێمه له‌دوو ئاستدا کۆمه‌ک و هاوکاریمان به‌ده‌ستهێناوه، یه‌که‌م له‌ڕێگه‌ى تۆڕه‌کانمانه‌وه له‌هه‌نده‌ران له‌پله‌ى یه‌که‌مدا کۆمه‌کى دارایى بووه‌و که‌سانێکى ئاسایى له‌گیرفان و ئیمکانیاتى خۆیان گرتووه‌ته‌وه‌و یارمه‌تى تۆڕه‌کانیان کردووه‌و هاوکات نزیک به‌تۆنێک جلوبه‌رگمان کۆکردووه‌ته‌وه‌و ناردومانه‌ته‌وه بۆ هه‌رێمى کوردستان و به‌شێکیش هه‌ر له‌وى دابین کراوه، زۆربه‌ى زۆرى جلوبه‌رگه‌کان له‌ئه‌ڵمانیاو هۆڵندا نێردراونه‌ته‌وه. به‌شێکى تریش ئه‌وه‌یه که له‌کوردستان له‌ڕێگه‌ى که‌سانى ئاساییه‌وه کۆمه‌ک کۆکراوه‌ته‌وه، ده‌یان و سه‌دان که‌س له‌گیرفانى خۆیان گرتووه‌ته‌وه، هه‌ندێ پێداویستى سه‌ره‌تایى پێ دابینکراوه وه‌ک به‌سته‌ى خواردن، جلوبه‌رگ، ده‌مامک، ده‌رمان. هاوڵاتى: له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک پۆلێنى خه‌ڵکى هه‌ژارتان کردووه؟ رێبوار عارف: ئه‌ندامانى تۆڕه‌کانمان که‌سانێکیان که‌خۆیان له‌نێو ئه‌و خه‌ڵکه‌دا ده‌ژین و به‌وردى ئاگادارى برسییه‌تى و هه‌ژارى ئه‌و خه‌ڵکانه‌ن که‌ده‌کرێت هاوکارییان بکه‌ین. کۆمه‌که‌کانى ئێمه ته‌نها بۆ و ئه‌و خێزان که‌سانه ده‌بێت که برسیه‌تى ته‌نگى به‌ژیانیان هه‌ڵچنیوه، که بهداخهوه به‌هه‌ندێکیان ناگه‌ین و هه‌ژارى و نه‌دارى وایانلێده‌کات که‌بیر له‌خۆکوشتن بکه‌نه‌وه‌و رۆژانه‌ش گۆێبیستى هه‌واڵى مه‌رگیانین! بۆیه ئێمه کۆمه‌که‌کان به‌که‌سانێک ده‌ده‌ین که له‌م بارودۆخه‌دا بێکارى و هه‌ژارى مه‌ترسى له‌سه‌ر ژیانیان دروستکردووه. هاوڵاتى: هه‌ماهه‌نگیتان له‌گه‌ڵ پارێزگارو ئه‌نجومه‌نه‌کانه‌وه هه‌یه بۆ گه‌یاندنى هاوکارییه‌کان؟ رێبوار عارف: نه‌خێر ئێمه سه‌ربه‌خۆ کارده‌که‌ین و هیچ جۆره به‌رنامه‌و پرۆژه‌و کارێکمان له‌گه‌ڵ پاریزگارو ئەنجومەنەکاندا نیه، هه‌رچه‌ند له راستیدا ئه‌گه‌ر ئه‌وان ئه‌و به‌رپرسیاریه‌تیه له‌ئه‌ستۆ بگرن و بیانه‌وێت هاوکارى ئه‌و خه‌ڵکه بکه‌ن، ئێمه به‌ئه‌رک و هه‌ڵوێستێکى باشى ده‌زانین و ئه‌وه‌ى که‌تائێستا به‌و کاره هه‌ڵنه‌ستاون ئه‌وه نیشانه‌ى ته‌واوکردنى هه‌مان هه‌ڵوێستى نابه‌رپرسانه‌ى ده‌سه‌ڵاته سه‌باره‌ت به‌ژیان و چاره‌نووسى ئه‌و خه‌ڵکه.
سازدانی: ماردین نورەدین ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای هەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت لەبەرئەوەی سوتەمەنی پێویست نیە ناتوانن هەموو یەکەکانی کارەبای هەرێم کارپێبکەن، بەوهۆیەشەوە نزیکەی دوو هەزار مێگاوات یەکەی کارەبایان وەستاوە. ئومێد ئەحمەد لەم چاوپێکەوتنەی هاوڵاتى دا باس لەکارەکانی وەزارەتی کارەباو پیدانی کاتژمیرەکانی کارەبا دەکات، لەگەڵ چەند هەنگاویک کەگرتویانەتە بەر. یەکێک لەو هەنگاوانەی کەباسی دەکات گۆڕینی بەکارهێنانی گازوایلە بۆ غازی سروشتی، کە ئەمە خەرجی لەسەر وەزارەتی کارەبا کەمکردۆتەوە. وتیشی: «خەرجیەکانی گازوایل دەگاتە پێنج بۆ حەوت ئەوەندەی گازی سروشتی، ئەمە لەکاتێکدا غاز کەمتر ژینگە پیسدەکات و کەمتر کار لەتەمەنی یەکەکانیش دەکات». هاوڵاتى: چاکسازییەکانی وەزارەتی کارەبا کەی دەستیپێکردووەو گەیشتۆتە چ قۆناغێک؟ ئومێد ئەحمەد: وەزارەتی کارەباش وەک یەکێ لەوەزارەتە گرنگەکانی حکومەتی هەرێم دەستیکردووە بەجێبەجێکردنی هەنگاوەکانی چاکسازی، لەسەر ئاستی کارگێڕی پێداچوونەوەی لایەنی خزمەت، لایەنی راژە، لایەنی پلەو ئیمتیازاتی دارایی و کارگێڕی کەدراوە بەکارمەندەکان هەموو ئەوانە پێداچوونەوەی بۆ کراوەتەوە، فەرمانگە بەفەرمانگە خەریکن و لەسەروبەندی کۆتاییەکەیدان کەهەمووی بەرزدەکرێتەوە بۆ وەزارەت، وەزارەت بەدەوری خۆی دەیدا بەسەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، وەک لایەنی هەیکەلی وەزارەتەکان تواناکان لەسەر ئاستی کەشوهەوای لەبار لەکاتی لەبار بەپێی پسپۆڕی و بەپێی شەهادە، ئەوانە هەمووی پێداچوونەوەی بۆ کراوەتەوەو دەکرێتەوە بە بەردوەوامی هەتا دەگاتە قۆناغی کۆتایی. لەسەر ئاستی تەکنیکیش وەک گۆڕینی سیستمی کارپێکردنی یەکەکان لەگازوایلەوە کەخەرجیەکی زۆری ویستووە، بۆ غازی سروشتی، بەهەماهەنگی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران، وەزارەتی سامانە سروشتییەکان و وەزارەتی دارایی، بۆ ئەوەی بتوانین چاکسازیی لەخەرجییەکان و باشترکردنی رەوشی تەکنیکی و دارایی وەزارەت بکەین، دوای ئەو هەنگاوانە رەنگدانەوەیەکی پۆزەتیڤی دەبێت لەسەر بەڕێوەچوونی ئیشەکان، وەزارەتەکانی تریش خەریکن، ئەمە قۆناغێکی باش حکومەت دەباتە پێشەوە کەکۆمەڵێک لەلایەنی گەندەڵی لەبابەتی زیادە خەرجی و بابەتی چاککردنی بەڕێوەبردن کەخزمەتگوزارییەکانی پێ دەچێتە پێشەوە، هەموو ئەمانە ئێستا ئێمە لەوەزارەت خەریکین و هیوادارین بەپاڵپشتی هەموو لایەک بگەینە ئەنجامێکی باش. هاوڵاتى: بەهۆی ئەو هەنگاوانەوە چەند مێگاوات کارەبا زیادیکردووە؟ ئومێد ئەحمەد: بەدڵنیایی لەلایەنە تەکنیکیەکە کەئەوە لایەنێکی دیاری ئەو پڕۆسەیەیە کە باسمکرد، ئێمە لەماوەی رابردوو سەرەڕای قەیرانی ڤایرۆسی کۆرۆنا نەوەستاوین، نەک هەر پارێزگاریمان کردووە لەتوانای بەرهەم و تۆڕەکەو خزمەتگوزارییەکانی کارەبا لەو کاتەدا، بەڵکو بەرەوپێشەوە بردوومانە، لەپڕۆسەیەکی کەموێنەدا توانیومانە بەفرۆکەیەکی تایبەت لەکۆریاوە تیمی کۆرییەکان بێنین بۆ بەگەڕخستنەوەی وێستگەی خەباتی هەڵمی بەتوانای (300) مێگاوات، ئێستا لەکاردایە، هەروەها لەپیلانی پێش هاویندا لەگەڵ داناغاز تەنسیقمان کرد بۆ زیادکردنی بەرهەمی غاز کەتوانیمان بەو هۆیـەوە (200-250) مێگاوات کارەبا زیادبکەین، لەگەڵ وێستگەی کۆرمۆرو کێڵگەی خورمەڵە هەمان کارمان کرد کەتوانیمان لەوێش بەنزیکی (200-250) مێگاوات زیاد بکەین، هەموو ئەمانە لەگەڵ ئەو چاکسازییانە، لەگەڵ ئەو پارەیەی کەحکومەت خەرجی کرد بۆ وێستگەکانی بەرهەمهێنان، هەرچی زووە ئیشوکاری چاکسازیی لەیەکەکاندا کراو بەسوپاسەوە ئەو پارەیە دابینکراو خۆشحاڵانە دەرەنجامی هەبوو، کەئەمە هەمووی کردیە نزیکی (850) مێگاوات. توانای بەرهەم لەهەرێمی کوردستان زیادیکرد، کە لەماوەیەکی زۆر باشدا ئەگەر بەراوردی بکەین لەگەڵ قەیرانەکاندا، توانیمان بەو هۆیەوە کاتەکانی پێدانی کارەبا لەدوو سەخترین کاتەکانی مانگی گەرمای ساڵەکەدا کە بەبەراورد لەگەڵ ساڵی پاریشدا زیاد بکەین. هاوڵاتى: زیادکردنی کاتژمێرەکانی کارەبا بەهۆی چاکسازییەوە بووە یان زیادکردنی ژمارەی وێستگەکان؟ ئومێد ئەحمەد: گۆڕینی گازوایل بۆ گازی سروشتی ئەوە بۆ خۆی چاکسازییە، پڕۆسێسە و پلانە، ئەوە ریفۆرمێکی گەورەیە لەنێو بەڕێوەبردنی ئیدارەی وزەدا، ئەگەر هەمان ئەو یەکانەی مێگاواتەکە ئێستا کاری پێدەکەیت بەگازوایل کاری پێبکەیت خەرجییەکانی دەگاتە پێنج ئەوەندە بۆ حەوت ئەوەندە، ئەمە لەکاتێکدا غاز کەمتر ژینگە پیس دەکات و کەمتر کار لەتەمەنی یەکەکان دەکات. هاوڵاتى: لەکاتێکدا هەر باسی پێدانی 20-21 کاتژمێر کارەبا دەکرێت ئایا لەپلاندا هەیە موەلیدەی ئەهلی بەتەواوی نەمێنێت؟ ئومێد ئەحمەد: دیدی وەزارەت خۆی ئەوەیە ئێمە شتێکمان هەیە لەوەزارەت پێی دەوترێ ماستەرپلان، ئەگەر سەیری بکەین قۆناغەکانی ئەوەندە جوان دیارە رەنگە کەسێکی تەکنیکی زیاتر تێبگات، پڕۆژە دوو شتی پێویستە پارەو کات، ئەگەر پارەکە هەبێت و کاتەکەت لەبەردەست بێت، کەواتە ئێمە لەساڵێکدا دەتوانین ئەم دەست بەم قۆناغە بکەین لەساڵی داهاتوو، هەمیشە ئامانجێک هەیە لەوەزارەتی کارەبا پێی دەڵێن کارەبای (24) کاتژمێری و کارەبای یەدەگ، ئێمە لەڕووی ژێرخانی بەرهەمەوە نزیکی شەش هەزارو (٧٠٠) مێگاوات بەرهەممان هەیە، بەڵام کەسوتەمەنیەکە بەداخەوە لەگەڵیدا بەهاوشان نەهاتووە، ئەوە ئەوەیە کە لەو دوانەدا بگەیتە ئەو بەرهەمە، لەکاتێکدا کەقەیران هاتووەو گرفت دروست بووە کەوایکردووە پڕۆژەکانمان رابوەستێت لەوێستگەکانی گۆڕین، هێڵەکانی گواستنەوە، ئیشوکاری چاکسازیی، نەبوونی سوتەمەنی دروستدەکات و رامان دەوەستێنێت، لەدواجاردا ئێمە رانەوەستاوین بەپێی ئەو ئیمکانیەتەی کەهەیەو توانا ئەقڵیەکانی وەزارەتی کارەباو توانا مرۆییەکانی و خەمخۆری و دڵسۆزی و جوامێری ستافەکە کەبابەکەیان بردووە بەڕێوەو کارمەندانی چاکسازیی و ئێشکگری وێستگەکان، هەموو ئەمانە بەدەستێک خزمەتگوزاریەکەمان پێشکەش کردووە ئەوەی کەهەبووە، ئەوەی تریش بەدەستێکی تر بیرمان کردووەتەوە کەئەمە زیادبکەین، بۆیە وەزارەتی کارەبا ئامانجەکەی پێدانی کارەبای (24) کاتژمێرییە، کە کارەبا بوو بە (24) کاتژمێر دەتوانین کۆنتڕۆڵی خواست بکەین، ئێمە ئێستا لەناو دەستپێکردنەکەداین، وەزارەت بەسیاسەتە تازەکەی لەکابینەی نۆ بەم ستافەی کەهەیەو بەو توانایەی کەهەیە کار لەسەر زیادکردنی بەرهەم و کۆنترۆڵکردنی خواست و کەمکردنەوەی سەرپپێچیەکان دەکات بۆ بەیەکگەیاندنی خواست و بەرهەم لەخاڵێکدا کاتێک ئەو دووانە بەیەک گەیشتن ئۆتۆماتیکی کارەبا دەبێت بە(٢٤) کاتژمێر. هاوڵاتى: بڕیارە حکومەت لەڕێگەی کەرتی تایبەت کارەبا بدات بەموسڵ ئەم پڕۆژە گەیشتووە بە چی؟ ئەم پڕۆژەیە کار لەکەمکردنەوەی کارەبای ناوخۆی هەرێم ناکات؟ ئومێد ئەحمەد: لەڕابردووشدا ئەم تەنسیق و تەعامولە هەبووە، رۆژگارێک ئێمەش کارەبامان لەوان وەرگرتووە، رۆژگارێکیش هەیە ئێمە کارەبا دەدەین بەوان، ئێمە سەرباری قەیرانەکان ئەمساڵ دۆخی کارەبا بازدانێکی نەوعی بوو توانیمان تواناکانی کارەبا بەرزبکەینەوە و ژێرخانەکەمان شەش هەزارو (٧٠٠)ە، بەڵام لەبەرئەوەی سوتەمەنی پێویست نیە ناتوانین هەمووی ئیش پێبکەین، هەروەها نزیکی (2000) دوو هەزار مێگاوات یەکەمان راوەستاوە، حکومەتی عێراقی لەڕابردوودا ئەوەی کردووە ماوەیەک راوەستا، جارێکی دیکە پێشنیاریان کردەوە وتیان ئەو یەکانەی ئێوە کەڕاوەستاوە سوتەمەنی بۆ دابیندەکەین و کارەباکەی دەبەین، ئێمە لاریمان نەبوو لەمە، تەنیا ئەوە نەبێت کاریگەری نەبێت لەسەر بەرنامەی پێدانی کارەبای هاووڵاتیان و بەهیچ شێوەیەک کاریگەری نەبێت لەسەر تۆڕی کارەبای هەرێم، بەڵکو بەپێچەوانەوە ئەگەر ئێمە مەرجێکمان هەبێت بڵێین دەبێ یەکەیەک لەوێ ئیش بکات و دانەیەک لەوێ، لەپێناوی تۆڕی بەرژەوەندی کارەبای هەرێمە. هاوڵاتى: پێشتر پێشنیازی ئەوە کراوە کارەبا بدرێتە کەرتی تایبەت لەڕووی دابەشکردنەوە؟ ئومێد ئەحمەد: ئەوە شتێکی سروشتی و ئاساییە، رەنگە لەحکومەتی هەرێم یان لەهەرێمی کوردستان وەک سێکتەری کارەبا، رەنگە لەدواوە بین بەبەراورد لەگەڵ دنیا، ژێرخانی کارەبا لای کەرتی تایبەتە، ئێمە تا ئەم دەقەیە بەس وەبەرهێنەرەکان نەبێت کە محەتەی کارەبایان دروستکردووەو کارەبایان لێدەکڕین کەرتی تایبەتەو هیچ شتێکی دیکەمان نییە، بەشداریپێکردنی کەرتی تایبەت سودی زۆرەو لەدنیاشدا پیادە کراوە کەبریتیە لەوەی تۆ لەڕووی توانای دارایی، مرۆیی و ئیداری حوکمەت ئیمکانیەتی نیە ئەمانەی هەبێت، لەدەرەوە دەیهێنێت بەڕێکەوتنێک، بەئەقدێک بەشداری پێدەکات لەبەڕێوەبردنی سیستمەکە لەئیدارەدانی، ئەمە بەکۆمەڵێک مەرجی تایبەتمەند کەئامادەکراوە ئێستا لە کۆتاییەکیدایە کە بەشێوەیەکی وا دارێژراوە زۆرترین قازانجی هاووڵاتی تێدا بێت لەڕووی دارایی، ئاستی خزمەتگوزارییەکان، خێرا بەڕێوەچونی ئیشوکارەکان لەکۆکردنەوەی داهات، لەبەرژەوەندی حکومەت، هەموو ئەمانە لەنێو ئەو دۆکۆمێنتەیشنەدا هەیە. هاوڵاتى: لەکاتێکدا باسی پێوەری زیرەک دەکرێ بۆ پێدانی کارەبای 21 کاتژمێری بۆچی ناوچە هەیە کەکارەبای 16 کاتژمێرە؟ ئومێد ئەحمەد: لەهەرێمی کوردستان یەک ناوچەش نیە نەک بە (١٦) کاتژمێر بەفەرقی یەک کاتژمێر کارەبای کەمتر بێت، مەگەر محاویلەیەک کێشەی هەبێت و سوتابێت مرۆڤیش هەر نەخۆش دەکەوێت و دەچێتە نەخۆشخانە. هاوڵاتى: دابەشکردنی کارەبا لەشارەکانی هەرێمی کوردستان لەسەر چ بنەمایەکە؟ ئایا جیاوازی لەدابەشکردن هەیە لەنێوان شارەکان؟ ئومێد ئەحمەد: لەماوەی رابردوودا پێدانی کاتەکانی کارەبا هەتا 2015 سەنگی مەحەک بوو، واتا لەزاخۆ ئەگەر (20) کاتژمێر کارەبا هەبووبێت، دەبووایە هەمان کاتژمێر لەهەولێرو سلێمانیش هەبێت، بەڵام لەدواییدا لەساڵی 2016 لەسەر داوای بەڕێوەبەرایەتی گشتیی کارەبای سلێمانی ئەوکات کەبڕوایان وابوو هەر شارێک بەو سەعاتە کارەباییەی کەهەیەتی لەگەڵ شارەکانی تردا یەکسانە، چ رێژەیەکی بەرکەوتووە ئەو رێژەیەی بدەنێ خۆی چاکسازیی دەکات لەنێو سیستەمەکەی خۆیدا و یاریپێکردن و سەرپێچی ناهێڵێت، ونبوون بگێڕێتەوە، کاتەکانی پێدانی کارەبا سەربخات، لەدوای ئەوکاتەوە ئێمە تێستێکمان کرد بۆ هەرێمی کوردستان کەدەرەنجامی تێستەکە سەلماندی هەر شارێک بەم رێژە دیاریکراوە دەبێت کارەبای پێبدرێت، ئەمە تا ئەم دەقەیە ئەمە پیادە دەکرێت، ئەگەرچی ئەوەی ئێمە چەند جارێکی دیکە تێست کراوەتەوە تێستەکە بەعەدالەت وەک خۆی جێبەجێ دەکەین، بەڵام نایشارینەوە لەهەر کاتێکی تردا هەر رێگەیەکی زانستی تر هەبێت لەناوەندە ئەکادیمیەکان، لەزانکۆکان و لەخەڵکی پسپۆڕ هاوکارمان بێت بۆ ئەوەی رێژەی خواستی شارێک دەربێنین بەڕێژەی دانیشتوان، ئێستا بەڕێژەی دانیشتوان جاری واهەیە لەم تێستە ئاماژەی پێنەکراوە، ئەمە چۆن، چونکە شەرت نیە تاکێکی سلێمانی بەقەد تاکێکی هەولێر کارەبا بەکاربهێنێت یان رەنگە تاکێکی دهۆکی کارەبا جیاواز بەکاربهێنێت، ئەمە وەک بەکارهێنانی تاک، بەڵام وەکو دەرهێنانی خواستی شارێک ئێمە بەو رێگا زانستییەی کە هەمانبووە لەوەزارەتی کارەبا بەوپەڕی عەدالەتی و دادپەروەرییەوە جێبەجێمان کردووە، ئەگەر لەداهاتووشدا رێگەیەکی زانستی و ناوەندێکی زانستی هاوکارمان بوو، پێمان بڵێن ئەم رێگە زانستییە هەیە کەخواستی پێدەربهێنێت، ئێمە بەخۆشحاڵییەوە ئەگەر هەموو لایەک رازی بوون پێی جێبەجێی دەکەین.
لاڤین مەحمود سەرۆکی دیوانی وەزارەتی تەندروستی هۆشیاری دەداتە هاوڵاتیان کەهێشتا کۆرۆنا لە «قۆناغێکی مەترسیدایە» و داوادەکات هاووڵاتیان پابەند بن بەڕێنماییەکانەوەو خۆیان بپارێزن. شەش مانگ تێدەپەڕێت بەسەر بڵاوبوونەوەی کۆرۆنا لەهەریمی کوردستان، لەو ماوەیەدا زیاتر لە (1000) کەس گیانیان لەدەستداوەو نزیکەی (29) هەزار توشبووش تۆمارکراون، ئەوەش لەکاتیدایە هێشتا کیرڤی توشبوون لەهەندی ناوچە روو لەهەڵکشانە. بەرپرسانی تەندروستی هۆشداری دەدەن لەوەی کەئەگەری هەیە ژمارەی مردن بەکۆرۆنا لەپایزدا زیاتربێت و لەئەگەری سەرهەڵدانی شەپۆلی دووەمیش قەدەغەی هاتوچۆ رادەگەیەننەوە وەکو مانگەکانی رابردوو. د.خاڵس قادر، بەڕێوەبەری گشتی دیوانی وەزارەتی تەندروستی لەلێدوانێکیدا بەهاوڵاتى وت «هاتنی وەرزی پایز لەبەرئەوەی وەرزی ئەنفلۆنزایە، ئەنفلۆزای وەرزیی، زیاتر لەوەرزی پایزدا دەستپێدەکات، لەپاش مانگی (١٠)وە، هەر لەلای ئێمە نا لەوڵاتانی تریش ترسیان هەیە کە لەهەمان کاتدا کۆرۆنا کۆنتڕۆل نەبووە و ئەنفلۆنزاش دەستپێبکات ئەگەری هەیە لەیەک کاتدا تووشی هەردوو پەتاکە ببێت، ئەمە وادەکات ژمارەی تووشبوون زیاد ببێت و ئەگەریش هەیە ژمارەی مردنیش زیادبێت». هەروەها وتی «ئەفلۆنزاش خەڵک دەکوژێت، ئەو ژمارە زۆرە وادەکات رێژەی مردن زیادبێت و بارگرانی زیاتر لەسەر نەخۆشخانەکان دروستببێت، ئەوەیە مەترسیەکە، چونکە تائێستا کۆرۆنا کۆتانی نەهاتووەو چارەسەری بۆ نەدۆزراوەتەوە». بەپێی دوا ئاماری وەزەراتی تەندروستی هەرێم تاوەکو ئێستا ژمارەی ئەو تووشبووانەی کۆرۆنا کە لەهەرێمی کوردستان دەستنیشانکراون گەیشتووەتە (28) هەزار و (161) کەس، (17) هەزارو (679) کەسیان چاکبوونەتەوەو هەزارو (49) کەسیان گیانیان لەدەستداوە. سەبارەت بەگیانلەدەستدان د.خالس قادر وتی «هۆکاری سەرەکی گیانلەدەستدان لەماوەی دوو مانگی رابردوو بەهۆی کۆرۆناوە بووە، تەنانەت ئەوانەشی تووشی کۆرۆنا بوون و نەخۆشی تریان هەیە هۆکاری مردنەکەیان کۆرۆنا بووە نەک نەخۆشییە درێژخایەنەکە». ئاماژەی بەوەشکرد»ئەوانەشی کەدەڵێن لەکۆرۆنا ناترسین ئەوە ناهۆشیارییە، نەزانیە، زۆربەی ئەوانە کە تووش دەبن زۆر دەترسن کاتێک تووشی دەبن لەئەنجامی ترس تووشی دڵتەنگی بوونە، زۆر بەخراپی باری دەوونییان تێکدەچێت، ئێمە وەک وەزارەت زیاتر پشت دەبەستین بەجێبەجێکردنی رێنماییەکان، دەبێت هەموو لایەک هاوکاربین تا نەهێڵین ژمارەکە زۆرتر بێت بۆئەوەی دەرەقەتی بێین و بتوانین لەنەخۆشخانەکان چارەسەری بکەین». ئەگەرچی چەند ڤاکسینێک لەقۆناغی تاقیکردنەوەدان و وڵاتانی جیهان چاویان لەسەر ئەو ڤاکسینانەیە تاکو بەکاریبهێنن دژ بەڤایرۆسەکە بەمەبەستی خۆپارێزی لەتوشبوون. بەڵام هەرێمی کوردستان پەیوەستە بەهەر بڕیارێک عێراق بیدات سەبارەت بەکڕینی ڤاکسینەکان. د.خاڵس وتی «ئێمە ناتوانین بەسەربەخۆ چاودێری ڤاکسینەکان بکەین، رەنگە هەر ئەو وڵاتە ئامادە نەبێت، لەبەرئەوە ڤاکسینەکە کەدروستدەکرێت کەمە، داواکاریی زۆر لەسەرەو بۆ هەموو ڤاکسینەکان شتێکی مەرکەزییە، ئێمە لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی عێراقی فیدڕاڵ لەسەر خەتین، چونکە کڕینی ڤاکسین شتێکی مەرکەزییە لەبەرئەوەی تائێستاش نەسەلمێندراوە ئەو ڤاکسینانە کاریگەرییان هەیە، ئامادەنەکراون بۆ فرۆشتن تاوڵاتانی تر دەستیان پێبگات بیکڕن». سەبارەت بەبەکارهێنانی پلازمای کەسانی توشبوو و بەکارهێنانی وەکو چارەسەر، وتی»رێژەیەکی تەواومان لەبەردەست نیە بۆ ئەوەی بزانین پلازما رێژەی مردنی چەند کەمکردۆتەوە، چونکە تائێستا هیچ توێژینەوەیەکمان لەسەری نەکردووە، بەڵام کاریگەری باشی هەبووە، نەخۆش هەبووە کەپلازمامان پێداوە سودی لێ نەبینیوە، بەڵام هەشبووە سودی هەبووە بۆی، ئەو پلازمایە لەپڕۆتۆکۆڵی چارەسەریماندا هەیە، ئەوانەی تووشی ڤایرۆسەکە دەبن لەڕێژەی مامناوەند یان توندن، ئەوانە پلازمایان بۆ بەکاردێت». وەزارەتی تەندروستی لەئیستادا بەرنامەی قەدەغەی هاتوچۆی نیە، د.خاڵس وتی «ئێمە چاوەڕێی ئەوە دەکەین بزانین شەپۆلی دووەمی کۆرۆنا هەڵدەداتەوە یان نا، ئەگەر سەرهەڵبدات بەچ شێوەیەکە، ئەگەر بەقورسی سەریهەڵدایەوە ئەوە قەدەغەی هاتوچۆ رادەگەیەنین». لەچەند هەفتەی رابردوودا وەزارەتی تەندروستی نرخی چارەسەرکردنی نەخۆشی کۆرۆنای لەنەخۆشخانە تایبەتەکان راگەیاند کەکاردانەوەیەکی زۆری خەڵکی لێکەوتەوە، چونکە بۆ نرخی هەر شەوێک مانەوە زیاتر لە (500) بۆ هەزارو (500) دۆلارە. ئەو بڕیارەش لەلایەن د.سامان بەرزنجی وەزیری تەندروستییەوە بەفەرمانێکی وزاری دەرکرا کەتێیدا باس لەوەدەکات نرخەکان رێکدەخاتەوە لەو نەخۆشخانانەی کە خزمەتگوزارییەکانی تایبەت بەکۆرۆنا بۆ نەخۆش جێبەجێدەکەن. د.خاڵس وتی « بۆ کۆنتڕۆڵی نرخ ئێمە کۆبوونەوەمان لەگەڵ پەرلەمان کردووەو بریارماندا بەکەمکردنەوەی نرخەکان لە ٥٠%، هەروەها ئەگەر ئێمە لەنەخۆشخانەکانی خۆمان جێگە نەماو ناردمان بۆ نەخۆشخانەی تایبەت؛ دەبێت بەخۆڕایی بێت، هەرکەسێکیش سەرپێچی بکات لەنەخۆشخانەی تایبەت ئێمە ئیجرائاتی لەگەل دەکەین».
سازدانی: ھاوڵاتی عەمید سەر‌حەد قادر، بەڕێوەبەری پێشووی پۆلیسی قەزاو ناحیەکانی کەرکوک رایدەگەیەنێت مەسرور داوای لە مەسرور بارزانی کردووە بەرگریی لێبکەن لەوەی کە لەسەر ریفراندۆم فەرمانی گرتنی هەیە، بەڵام کاتێک ناوبراو لەگەڵ وەزیری ناوخۆی عێراق قسەی کردووە، شەش جاری تر فەرمانی گرتنی نێردراوە بۆ کەرکوک. عەمید سەر‌حەد قادر لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ ھاوڵاتی-دا باس لە دۆخی کەرکوک دەکات لەئێستاداو هەروەها باسی هەندێک روودوای سەردەمی ریفراندۆم و 16ی ئۆکتۆبەرو بۆچوونی ئەمەریکییەکان دەکات. عەمید سەر‌حەد نیگەرانە لە دۆخی ئیستای کەرکوک و دەڵێت «ئەوەى ئێستا راکان جبورى مەبەستی بێت دەیکات، هیچ بەرهەڵستییەکیش نیە بەرانبەری ، بەبڕوای من کەرکوک فت». لە بەشێکی تری چاوپێکەوتنەکەیدا باسی رووبەڕووبوونەوەی دوو لیوای پیشمەرگە دەکات بەرامبەر بە یەکتری لەسەر بیرێک نەوت، کەپێشتر لەلایەن هێزی هاوپەیمانانەوە مەشق و راهێنانیان پێکرابوو. عەمید سەر‌حەد دەڵێت «ئەمریکییەکان سەردانیان کردم و دەیانوت کەدەچینە ئەوێ بێتاقەت دەبین بەس باوێشک دەدەن دەڵێی نەخەوتوون، هەمووی بۆینباخێکی بەستووە هەر لەوەزیرەوە تاخوارەوە هەر خەریکی باوێشکدان و باسی کابینەی پێشوو دەکەن». هەروەها باسی ئەوەدەکات هەندێک لەبەرپرسە سەربازییەکانی کەرکوک گلەییان لەکەسانی ناو ماڵباتی مەسعود بارزانی هەبووە، بەڵام گلەییان لەخۆی نەبووە. ھاوڵاتی: دواى رووداوه‌کانى 16ى ئۆکتۆبه‌رو به‌گشتى تائێستا بارودۆخى شارى که‌رکوک چۆنه؟ سه‌رحه‌د قادر: کورد چه‌ند وه‌ره‌قه‌یه‌کى به‌ده‌سته‌وه‌بوو دواى 16ی ئۆکتۆبه‌ر ده‌یتوانى ئه‌وه‌ى ئێستا له‌که‌رکوکدا هه‌یه سنورێک بۆ ئه‌و زوڵم و ده‌رکردن و چاوسوورکردنه‌وه‌و ئه‌و ده‌ستدرێژیه‌ى بۆ سه‌ر کورد ده‌کرێت رایبگرێت. یه‌کێک له‌وانه ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک بوو کەوه‌ره‌قه‌یه‌ک بوو به‌ده‌ست کوردوه، له‌دواى 16ى ئۆکتۆبه‌ره‌وه به‌شێکى زۆرى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن که‌رکویان به‌جێهێشت له‌ناو ئه‌وانه‌شدا تورکمان و عه‌ره‌بیشیان تێدابوو چوونه هه‌ولێر، به‌مه‌ش نه‌توانرا پارێزگارێکى کورد بۆ ئه‌و شاره دابنرێت ئه‌ویش کۆمه‌ڵێک هۆکاربوو پارتى ئه‌و شاره‌ى به‌داگیرکراو ده‌زانى و یه‌کێتى له‌وێ ماوه‌ته‌وه هه‌ماهه‌نگى هه‌یه له‌گه‌ڵ هێزه‌کانى عێراقدا، پارتى پێى وابوو ئه‌وان ئه‌و هێزانه‌یان هێناوه‌ته‌وه که‌رکوک و پارتیان له‌وشاره ده‌رکردوه، هه‌ندێک هۆکار هه‌بوو پارتى نه‌یهێشت ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌ن بگه‌ڕێنه‌وه، ئه‌مه‌ش ئه‌توانم بڵێم زه‌ربه‌یه‌کى به‌هێزبوو که له‌کورد درا به‌گشتى نه‌ک له‌حزب و لایه‌نێک به‌ته‌نیا، چونکه ئێستا ئێمه باجى ئه‌وه ده‌ده‌ین. ئه‌وه‌ى که‌ئێستا راکان جبورى مه‌به‌ستى بێت ده‌یکات هیچ به‌رهه‌ڵستییه‌کیش نیه به‌رانبه‌رى، خاڵێکى تر قایمقامى مه‌رکه‌زى که‌رکوک و مه‌رکه‌زى دووبزو به‌ڕێوه‌به‌رى ناحیه‌ى سه‌رگه‌ڕان هه‌رسێکیان پارتى بوون، ئه‌مانه‌ش هه‌ر له‌دواى 16ى ئۆکتۆبه‌ره‌وه ئه‌و شاره‌یان به‌جێهێشت و راکان به‌بڕیارێکى فه‌رمى ئه‌وانه‌ى لابردووه‌و ئه‌نجومه‌نى پارێزگاش هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه ئه‌مه دوو خاڵى گرنگ بوو. له‌ده‌زگا ئه‌منیه‌کانیش به‌ڕێوه‌به‌رى ئاسایشى ناوخۆ که جێگایه‌کى گرنگ بوو به‌ده‌ست کورده‌وه بوو، به‌ڕێوه‌به‌رى ئه‌منى وەته‌نى هه‌ر به‌ده‌ست کورده‌وه بوو، به‌ڕێوه‌به‌رى هه‌واڵگرى جگه له‌ده‌یان پۆستى گه‌وره‌ترو بچووکتر هه‌مووى له‌کورد وه‌رگیرایه‌وه، ئێستا حوکمى عه‌سکه‌رى به‌ڕێوه‌ى ده‌بات کورد هیچ ده‌سه‌ڵاتێکى نییه. تاوه‌کو کوردیش به‌مشێوه‌یه ئه‌م کێشه‌و ململانێیه‌و یه‌کترى ناشیرینکردنه ئه‌وه‌نده‌ى ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌که‌ین له‌سه‌ر ئه‌وه کار ناکرێت که‌رکوک بگه‌ڕێته‌وه کاتێکیش نه‌وت دۆزرایه‌وه له‌ده‌ره‌وه‌ى که‌رکوک ئه‌و دروشمانه‌ى کورد هه‌میشه ده‌یوته‌وه هه‌مووى کاڵبوونه‌وه، بۆیه به‌بڕواى من که‌رکوک فت ئێستاش جارێکى تر ده‌یڵمه‌وه که‌رکوک فت، ئه‌ویش ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و ململانێیه‌ى ناوخۆمان و سه‌به‌بین بۆ فتکردنى. ھاوڵاتی: پارتى به‌ته‌نها هۆکاره یان یه‌کێتیش؟ سه‌رحه‌د قادر: له2014 که داعش هاته سنورى که‌رکوک پارتى ده‌ستیگرت به‌سه‌ر بیره‌نه‌وته‌کانى باى حه‌سه‌ن و ئاڤاناو ئه‌وانه، یه‌کێتیش بیرەنه‌وته‌کانى باجوان و ئیدریس خه‌باز و ناوچه‌کانى مه‌لا عه‌بدوڵاو ئه‌وانه له‌ژێر دەستی پۆلیسى مه‌رکه‌زیدابوون سه‌ر به یه‌کێتى نیشتیمانى بوون، بۆ باى حه‌سه‌ن و هاڤاناش پۆلیسى هه‌رێمیان بۆ هێنان، ئه‌وه‌ى که بوو بوو، تاوه‌کو ئێستا هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ک له‌وه‌نه‌کراوه له‌ماوه‌ى چه‌ند ساڵى رابردوو ئه‌و هه‌موو نه‌وته فرۆشرا کێ فرۆشتى و داهاته‌که‌ى بۆ کێ بوو درا به‌چى، چى بۆ که‌رکوک پێکرا، ئه‌مه خاڵێکى زۆر گرنگه. هه‌رچه‌نده هه‌ردوو حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌که سودمه‌ندبوون له‌نه‌وته‌که، به‌ڵام پێش ریفراندۆم چه‌ند جارێک هێزى پێشمه‌رگه به‌رانبه‌ر یه‌ک ده‌جوڵێنران له‌سه‌ر بیره نه‌وتێک به‌تایبه‌تى لیواى یه‌ک و دووى پێشمه‌رگه که دوو لیوا بوون له‌لایه‌ن هێزى هاوپه‌یمانانه‌وه مه‌شق و راهێنانیان پێکرابوو، پڕچه‌ک و کارامه‌بوون، ئه‌وه‌ى پێویست بوو بۆیان کرا، ئه‌مریکییه‌کان سه‌یریان کرد ئه‌م دوو لیوایە له‌سه‌ر چه‌ند بیره نه‌وتێک لێک جیاده‌بوونه‌وه ئامرو جێگرى لیواکه به‌رانبه‌رى یه‌ک ده‌وه‌ستانه‌وه، ئه‌مانه هه‌مووى کێشه‌و گرفت بوون. جگه له‌وانه‌ش له‌ماوه‌ى چوار ساڵ له‌و شاره‌دا بوو دکتۆر که‌مال که‌رکوکى و پێش ئه‌ویش ئه‌نوه‌رى حاجى عوسمان سه‌رپه‌رشتیارى میحوه‌رى دوبز بوون، هه‌وڵى دنیایان دا له‌گه‌ڵ دکتۆر نه‌جمه‌دیندا که ئه‌ندامێکى ئه‌و میحوه‌ره‌ى ئه‌وان ببێت به‌ئه‌ندامى لیژنه‌ى ئه‌منى، چۆن له‌میحوه‌ره‌کانى تر لاى وه‌ستا ره‌سوڵ و ئه‌وان ئه‌ندام بوون هى میحوه‌رى ئه‌وانیش ئه‌ندامببێ، به‌ڵام دکتۆر نه‌جمه‌دین ره‌زامه‌ندنى نه‌نواند، یانى منافه‌سه‌که‌یان شاراوه نه‌بوو، به‌ده‌یان نمونه‌ى ترى له بابه‌تانه هه‌یه، ئێمه‌ى کورد له‌و شاره‌دا ئه‌وه‌نه‌ى مه‌شغوڵى به‌ده‌ستهێنانى پۆست و پله گرنگه‌کان و مل شکاندنى یه‌کترى بووین ئه‌وه‌نده‌مان کوردایه‌تى نه‌کرد، بۆیه ئه‌بێت کورد چاوه‌ڕێى ئه‌وه‌بکات رووداوێک بێته‌وه پێشه‌وه وه‌کو راپه‌ڕینه‌که چۆن به‌ماوه‌یه‌کى که‌م کورد باڵاده‌ست بوو یان ساڵى 2003 که‌کورد چووه‌وه ئه‌وێ. ھاوڵاتی: قسه‌یه‌ک هه‌بوو ده‌وترا که‌رکوک له‌به‌رئه‌وه‌ى لایه‌نگرانى یه‌کێتى زۆر تیایه پارتى ویستى وای لێبکات بۆ ئه‌وه‌ى هاوسه‌نگى هێزو پارێزگاکان رابگرێ؟ سه‌رحه‌د قادر: ئه‌گه‌ر سه‌یربکه‌یت یه‌کێتى له‌ده‌شتى موسڵ و نه‌ینه‌وادا هیچ پۆستێکى ئه‌وتۆیان به‌ده‌سته‌وه نه‌بوو، به‌ڵام ئه‌گه‌ر پارتى له‌که‌رکوک ئه‌وه‌نده‌ى یه‌کێتى پۆست و پله‌یان به‌ده‌سته‌وه نه‌بووبێ هیچى واى فه‌رق نه‌بووه له‌ڕووى ده‌زگا ئه‌منییه‌کان و مه‌ده‌نییه‌کانه‌وه، له‌هه‌موو جومگه‌کاندا پارتیش هێزى هه‌بووه‌و ده‌ورى هه‌بووه، زۆرجار ئه‌و قسه‌یه ده‌کرێت به‌ڵام که‌که‌رکوک ئازادکرا کاک مه‌سعود خۆى هاته ئه‌وێ و هه‌موو به‌رپرسه سه‌ربازییه‌کان له‌گه‌ڵیدا کۆبووینه‌وه وتى ئه‌وه من کاک محه‌مه‌دى حاجى مه‌حمودم هێناوه‌و نوێنه‌رى من ده‌بێت له‌م شاره‌داو ئه‌گه‌ر فیشه‌کێکیش ته‌قى من ئاماده‌م بێم، دووه‌م ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێینه‌وه بۆ شۆڕشى ئه‌یلول ئه‌وکاته‌ى حکومه‌تى مه‌رکه‌زى دای به‌کورد له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ى که‌رکوک، ئێستا ئه‌م حکومه‌ته ئاماده‌نیه ئه‌وه‌نده‌مان بداتێ، ئه‌وکاته مه‌لا مسته‌فاى به‌رزانى به‌ڕه‌حمه‌ت بێ خۆشى و شۆڕشه‌که‌شى کرد به‌قوربانى، به‌ڵام کۆمه‌ڵێک کێشه‌ى تر که‌دروستبووه بۆ نموونه که دکتۆر نه‌جمه‌دین هاته که‌رکوک ئه‌وه‌نده‌ى پارتى دژایه‌تى ده‌کرد، ئێستا کۆمه‌ڵێک مه‌له‌فى بۆکراوەته‌وه‌و له‌به‌غدا شکاتى لێکراوه له‌لایه‌ن لیژنه‌ى نه‌زاهه، سه‌رۆکه‌که‌ى پارتى بوو حاکم شوان بوو، چه‌ند کێشه‌یه‌کى له‌ناو ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوک بۆ دروستکرا مه‌سئولى پرۆژه‌کانى که‌رکوک دڵشاد پیرۆت بووه پارتى بوو، له‌شه‌ڕو ململانێیه‌کى زۆر خراپدابوون، هه‌تا دکتۆریش له‌کۆنگره رۆژنامه‌نووسیه‌کانیدا درێغى نه‌کردووه به‌رانبه‌ر پارتى. بۆیه کاتێک بارودۆخه‌که به‌شێوه‌یه‌کى دیکه گۆڕاو دکتۆر نه‌جمه‌دین له‌پارتى نزیک بووه‌وه، ئه‌مجاره یه‌کێتى که‌وته لێخوێندنى، ئه‌مه‌ش ئه‌گه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و کێشه‌و ململانێیه‌ى نێوانیان، پارتى ده‌ورى خۆى هه‌بووه له‌که‌رکوک شه‌هیدو بریندارى هه‌یه، به‌ڵام کاک مه‌سعود بۆ نه‌هاته که‌رکوک نازانم بۆچى نه‌هات. ھاوڵاتی: کاک مه‌سعود وتى ته‌قه بکرێ دێمه که‌رکوک ئایا هیچ کات پرسیارى ئه‌وه‌ت لێکردووه بۆچى نه‌هات؟ سه‌رحه‌د قادر: له‌دواى 16ى ئۆکتۆبه‌ره‌وه یه‌کجار ئه‌وم بینیوه ئه‌ویش له‌کۆبوونه‌وه‌یه‌کى فراواندابوو، من ئه‌و پرسیاره‌م لێنه‌کردووه‌ته‌وه‌و که‌سیشم نه‌بینى ئه‌و پرسیاره بکات، به‌ڵام ئه‌و قسه‌یه‌ى ئه‌و کردى زۆرینه‌ى به‌رپرسه ئه‌منیه‌کانى شارى که‌رکوک له‌وێ بوون، چه‌ند جارێکى دیکه‌ش له‌کۆبوونه‌وه‌کانى میحوه‌رو سه‌ربازییه‌کان کاک مه‌سعود وتوویه‌تى ئێمه که‌رکوک ده‌پارێزین به‌خوێن بێت به‌هه‌رچى بێ، چه‌ند جارێکى تر دکتۆر نه‌جمه‌دین فه‌رمانده سه‌ربازییه‌کانى ده‌برد بۆ سه‌ره‌وه‌و کاک مه‌سعود هاوکارى ده‌کردن و هه‌ردوو ئاسایشه‌که کاک مه‌سعود ده‌عمى چه‌ک و پاره‌ى ئه‌وان و میحوه‌ره‌کانیشى کرد. به‌ڵام له‌دواییدا له‌سه‌ر ریفراندۆم کۆمه‌ڵێک کێشه‌و گرفت دروست بوو له‌دواى هاتنه‌وه‌ى خوالێخۆشبوو مام جه‌لال و کۆبوونه‌وه‌که‌ى دوکان کرا ئه‌مانه دروستبوو، من ئاگادارنیم له‌ئه‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌و کۆبوونه‌وکانى دواییشدا چی بووه چی روویداوه من نازانم. نموونه‌یه‌کت بۆ ده‌هێنمه‌وه پێش ریفراندۆم فه‌رمانده سه‌ربازییه‌کان له‌کۆبوونه‌وه‌یه‌ک بووین ئه‌و کاته‌بوو که‌مه‌سه‌له‌ى سه‌رۆکایه‌تیه‌که‌ى کاک مه‌سعود تازه‌بکرێته‌وه یان نا، مامه غه‌فه له‌وێ بوو وتى کاک مه‌سعود ئێوه بۆ له‌گه‌ڵ یه‌کێتیدا رێکناکه‌ون ده‌ستبخه‌نە ده‌ستى یه‌که‌وه، کاک مه‌سعودیش وتى ئێمه رێکین، ئه‌ویش وتى ئه‌و رێکییه نا به‌ڵکو رێکییه‌کى ته‌واو که له‌گه‌ڵ یه‌کێتى کێشه‌و گرفتتان نه‌بێت هه‌موو کێشه‌کانى دیکه‌ش کۆتایی دێ. ئه‌مه بۆ مێژوو ده‌یڵێم کاک مه‌سعود له‌گه‌ڵ به‌رپرسه سه‌ربازییه‌کانى که‌رکوک زۆر باش بووه‌و ئه‌وانیش هیچ رۆژێ گوێم لێنه‌بووه به‌وشه‌یه‌ک باسى ئه‌و بکه‌ن، به‌ڵام گله‌ییان له‌که‌سانى خوار ئه‌وه هه‌بووه ته‌نانه‌ت له‌وانه‌یه گله‌یی کرابێ له‌که‌سانێکى ناو خانه‌واده‌ى کاک مه‌سعود. ھاوڵاتی: نەوتی کەرکوک بۆ کێ بوو؟ سه‌رحه‌د قادر: ئێمه نه‌وتمان پاراست، خۆمان کرده قوربانى و ته‌زحیه‌ماندا له‌پێناو پاراستنى نه‌وتى که‌رکوکدا، به‌ڵام نه‌وته‌که خه‌ڵکى تر خواردى، ده‌وڵەمه‌نترین شاره له‌ڕووى نه‌وته‌وه، به‌ڵام سه‌یرى خه‌ڵکه‌که‌ى بکه هه‌ژارترین که‌سن، بۆچى خه‌ڵکى که‌رکوک ئێستا بڵێن دڵخۆشین که هێزه کوردییه‌کان نابینین. ھاوڵاتی: به‌رهه‌م ساڵح باسیکردووه که پرۆژه‌یه‌کى بۆ کەرکوک هه‌یه هه‌رچه‌نده وردەکارى نه‌خستووه‌ته‌ڕوو، پێتان وایە سەرۆک کۆمار چی پێدەکرێت؟. سه‌رحه‌د قادر: بارودۆخى که‌رکوک ئاڵۆزه وه‌ک هیچ پارێزگایه‌کى تر نییه که ته‌نها یه‌ک مه‌زهه‌ب یان یه‌ک نه‌ته‌وه‌ى تیابێ یان یه‌ک لایه‌نى تیابێ قسه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌یت، هه‌ر پرۆژه‌یه‌ک بۆ که‌رکوک هه‌بێ به‌بێ ئێران و تورکیا ناکرێ که‌وه‌زعى که‌رکوکیش تائێستا ماوه‌ته‌وه له‌نێوان پارتى و یه‌کێتیدا سه‌د له‌سه‌د ئه‌وه ده‌ستى ئێران و تورکیاى تیایه که‌رکوک به‌و شێوه‌یه بمێنێته‌وه، له‌ساڵى 2003 که چووینه‌وه ئه‌و شاره بۆ ماوه‌ى چوار ساڵێک هێزى هاوپه‌یمانان و ئێمه‌ى پۆلیس پاراستمان، دواى ئه‌وه سوپاى عێراقى له‌فه‌وجێکه‌وه دروستکراو بوو به لیواو بوو به فیرقه، دواى ئه‌وه پێشمه‌رگه هاتووه، ئێستاش خه‌ریکه چوار ساڵ به‌سه‌ر ئه‌و هێزانه‌دا تێپه‌ڕده‌بێ که هاتن، که‌رکوک به‌نیسبه‌ت ئه‌مریکاو به‌ریتانیاو هێزه زلهێزه‌کانه‌وه شوێنێکه هه‌میشه چاویان له‌سه‌ریه‌تى هه‌میشه له‌گه‌ڵ جموجوڵ و کۆبوونه‌وه‌کان ئه‌وان ئاگادارن. له‌ماوه‌ى رابردوودا شتێک باسکرا گوایه کفرى بکرێت به‌پارێزگایه‌ک و خانه‌قین و دووزو داقوقیشی بخرێته سه‌ر، بۆ ئه‌وه‌ى به‌حساب ئه‌و فشارانه‌ى له‌سه‌ر که‌رکوکه که‌مبکرێته‌وه، چونکه کورد ئه‌وەنه داواى ده‌کات، خۆى ئه‌و به‌رنامه‌یه‌ى که دکتۆر نه‌جمه‌دین باسیکرد که‌رکوک بکرایه به‌هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆ وه‌کو ئێستاى لێنه‌ده‌هات، به‌ڵام ئه‌وکاته‌ى باسیکرد پارتى چه‌ندێک دژى بوو، ئه‌وه‌نده‌ش یه‌کێتى دژى ئه‌و پرۆژه‌یه بوون. ھاوڵاتی: پارێزگاى به‌سره هه‌وڵیاندا به‌ڵام سه‌رینه‌گرت پێت وایه له‌که‌رکوک ئه‌وه سه‌ربگرێ؟ سه‌رحه‌د قادر: ئه‌وکاته سه‌ریده‌گرت له‌که‌رکوک بارودۆخه‌که بۆ ئه‌وه له‌باربوو، پرۆژه‌که‌ى دکتۆر به‌رهه‌میش به‌حکومى ئه‌وه‌ى سه‌رۆک کۆماره ده‌توانێت رۆڵى خۆى ببینێت به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان، به‌ڵام ئه‌بێت تورکمان، عه‌ره‌ب، کوردو کلدو ئاشورو هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان له‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا رازى بکرێن ئه‌مه خاڵێکى گرنگه، له‌سه‌رووى رازى بوونى ئه‌وانیشه‌وه ئه‌مریکاو به‌ریتانیاو ئێران و تورکیا ده‌ستیان هه‌بێ و بتوانرێ ئاڵایه‌ک دروستبکرێ و گرنگه ره‌مزى هه‌موو نه‌ته‌وه‌کانى تێدابێت بۆ که‌رکوک، هێزێکى تایبه‌ت به‌که‌رکوک هه‌بێ و خه‌ڵکى ئه‌وێ بن بۆ پاراستنى سه‌روماڵ و ئاسایشى شاره‌که، ده‌سه‌ڵات بدرێته‌وه به‌پۆلیسى محه‌لى، چونکه ئێستا مه‌له‌فى ئه‌منى، مه‌له‌فى ئیدارى و عه‌سکه‌رى، ئه‌مانه هه‌مووى به‌ده‌ست خه‌ڵکى تره‌وه‌یه، راسته ئاوا سه‌یرى ده‌که‌یت ده‌ڵێى شاره‌که هێزى ئه‌منى تێدا که‌مه، به‌ڵام سی بۆ چل هێزى حه‌شدى شه‌عبى که هه‌ریه‌که‌یان سه‌ر به دامه‌زراوه‌و مه‌رجه‌عیه‌تێکه ئه‌مانه بوونیان هه‌یه‌و ئیش ده‌که‌ن، ئێران و تورکیا له‌و شاره‌دا ئیش ده‌که‌ن، راسته ئیێستا هێزى ئه‌مریکا له‌وشاره‌دا نه‌ماون و فرۆکه‌خانه‌یان راده‌ستکردووه، به‌ڵام ئه‌وه‌ش نیه که‌ئاگایان له‌وه‌زعى که‌رکوک نه‌بێ زۆر به‌وردى چاودێرى ده‌که‌ن. ھاوڵاتی: واتە ئه‌و پێشنیارانه‌ى ده‌کرێن پرۆژه‌که‌ى به‌رهه‌م ساڵح دۆخى که‌رکوک له‌مه‌ى ئێستا باشتر دەکات؟ سه‌رحه‌د قادر: هه‌رشتێک بکرێت ده‌بێت به‌هه‌ماهه‌نگى هه‌موو لایه‌نه‌کان و نه‌ته‌وه‌کان بێت و بۆ ئاساییکردنه‌وه‌ى که‌رکوک زۆر باش ده‌بێت. ھاوڵاتی: ئێوە که‌سێکى ئه‌منى بوون رۆژانه هه‌واڵتان پێده‌گات، ئایا خه‌ڵکی رازییه له حه‌شدو له ره‌فتاره‌کانیان له‌گه‌ڵ راکان جبورى، یان ده‌یانه‌وێ پێشمه‌رگه بگه‌ڕێته‌وه؟ سه‌رحه‌د قادر: له‌ڕاستیدا خه‌ڵکى که‌رکوک دڵخۆش نین به‌و هێزه‌ى له‌وێیه، زۆرینه وا هه‌ست ده‌که‌ن شاره‌که داگیرکراوه، 17 جار داعش به‌هێزى زۆره‌وه په‌لامارى شارى که‌رکوکی داوه‌و ویستویه‌تى داگیری بکات، به‌ڵام خه‌ڵکى که‌رکوک به ژن و پیاوو گه‌نجه‌وه درێغییان نه‌کردووه‌و شان به‌شانى هێزى پێشمه‌رگه جه‌نگاون و به‌ره‌نگاریان بوونه‌ته‌وه، به‌پێى ماده‌ى چوارى تیرۆر که پێشتر داعش و تیرۆریستى پێده‌گیرا، ئێستا ئه‌و هێزانه به‌و مادده‌یە لاوو خه‌ڵکى کورد ده‌گرن و سجنى ده‌که‌ن، بۆیه خه‌ڵک دڵخۆش نین به‌و هێزانه‌و هێزى نامۆن، به‌ڵام ئه‌وان زیاتر له‌ڕووى ئه‌فکاره‌وه ئیش له‌سه‌ر ئه‌و شاره ده‌که‌ن، ئیش له‌سه‌ر گه‌نجه تازه پێگه‌یشتووه‌کان ده‌که‌ن و په‌روه‌ده‌یان ده‌که‌ن له‌ڕێگه‌ى شوێنى رۆشنبیرى و حوسه‌ینیه، تورکمان و عه‌ره‌به‌کانیش به به‌رنامه‌و رێژه‌یه‌کى زۆر ئێستا خه‌ریکن موڵک ده‌کڕن و زه‌وى دابه‌شده‌که‌ن به‌سه‌ر که‌سوکارى خۆیاندا . ھاوڵاتی: ئایا نه‌وشیروان مسته‌فا به مه‌سعود بارزانى وتووه بۆ دۆخى که‌رکوک واباشتره هه‌موو هێزه چه‌کداره‌کان له ده‌وروبه‌رى حه‌مرین خانوویان بۆ بکرێ؟ سه‌رحه‌د قادر: به‌ڕه‌حمه‌ت بێت کاک نه‌وشیروان بیرکردنه‌وه‌یه‌کی قوڵى هه‌بوو، پیاوێکى سیاسى بوو دووربین بوو، زۆرجار سه‌ردانم کردووه، جارێک چوومه لاى وتى له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی هێزى پێشمه‌رگه‌و گه‌ڕانه‌وه‌ى کورد بۆ که‌رکوک شتێکم بۆ بنووسه، منیش بۆم نووسى و وتى به‌یانى دکتۆر نه‌جمه‌دین و نێچیرڤان ده‌بینم، له‌گه‌ڵیان ئه‌مه باسده‌که‌م دیار بوو له‌گه‌ڵ دکتۆر شته‌کانى باسکردبوو، ئه‌وه‌ى که کاک نه‌وشیروان وتویه‌تى ئه‌گه‌ر له‌حه‌مرینیش نه‌بووایه بۆنمونه له‌ڕێگه‌ى که‌رکوک و تازه لاى ته‌کیه‌ى شێخ عه‌بدولکه‌ریم یان لاى ته‌رکه‌لان، تۆپبازاوه بکرایه زۆر باش بوو، به‌ڵام نه‌کرا. ھاوڵاتی: جموجوڵى داعش په‌یدابووه‌ته‌وه، چ زانیاریه‌کت هه‌یه له‌ده‌وروبه‌رى که‌رکوک داعش بارودۆخیان چۆنه؟ سه‌رحه‌د قادر: راسته هێزى حه‌شدى شه‌عبى که زیاتر له (60) گروپن دژه‌تیرۆرى لێیه، پۆلیسى ئیتیحادى لێیه، ئه‌مانه هه‌مووى له‌ناو شاره‌کاندان، دەوروبەری حه‌ویجه که‌زیاتر له (517) گونده ناوچه‌یەکى به‌رفراوانه، ئه‌مه هه‌تا دێته‌وه بۆ پشتى ره‌شادو ئه‌چێته‌وه بۆ دووز، ئه‌مانه هه‌زاران چه‌کدارى داعشى تێدایه، ئه‌و سنوره هه‌مووى چۆڵه‌و قورسایی هێزى عێراقییه‌کان له‌ناو ناوچه کوردیه‌کاندایه، له‌و ناوچانه داعش چۆن بیه‌وێ مه‌شق و راهێنان ده‌کات و چالاکى ده‌کات، بۆشاییه‌کى ئه‌منى زۆر هه‌یه له‌نێوان هێزى پێشمه‌رگه‌و سوپاى عێراقدا. داعش عێراقى دابه‌شکردووه‌ته‌وه به‌سه‌ر (11) که‌رتداو هه‌ر که‌رتێکیش به‌رپرسێکیان بۆ داناوه، تازه‌ترین زانیارى له‌سه‌ر داعش ئه‌وه‌یه که‌ده‌یه‌وێت کۆمه‌ڵێک چالاکى نه‌وعى بکات له‌پارێزگاکانى ئه‌نبار، سه‌ڵاحه‌دین، به‌غدا، بابل، موسڵ و که‌رکوک له‌م شوێنانه، له‌وانه‌یه په‌لامارى هه‌ندێک شوێن بده‌ن به‌حساب بارودۆخه‌که ئێستا بۆ ئه‌وان گونجاوه‌و دۆخى حکومه‌ت ئاڵۆزه. هه‌ندێک له‌شیعه‌کان ناڕازین له‌وه‌ى کازمى سه‌ردانى ئه‌مریکاى کردووه، ئێران ده‌ستى له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا هه‌یه خۆپیشاندان له‌به‌سرە ده‌ستیپێکردووه‌و بینیمان به‌شۆفڵ باره‌گا حزبیه‌کانی ته‌ختکرد. ھاوڵاتی: هێزه ئه‌مریکییه‌کان فرۆکه‌خانه‌ى «که‌ی وه‌ن»یان راده‌ستکرده‌وه ئێستا هیچ هێزێکى ئه‌مریکى و بیانى نیه چاودێرى بارودۆخه‌که بکه‌ن؟ سه‌رحه‌د قادر: هێزى ئه‌مریکا ئه‌گه‌ر له‌هه‌موو عێراقیشدا نه‌مێنێت له‌چوارده‌ورى ئه‌وه‌نده‌ى هێزو چه‌کى هه‌یه که چاودێرى وردی بکات. ھاوڵاتی: قسه‌یه‌ک هه‌یه ده‌وترێت تۆ بوویت به‌یه‌کێتى ئایا ئه‌مه راسته، یان دڵت ئێشاوه له‌پارتى.؟ سه‌رحه‌د قادر: وه‌کو ئه‌وه‌ى چوبێتمه ناو لایه‌نێک و ئیشیان له‌گه‌ڵ بکه‌م ئه‌م قسانه‌ى ده‌کرێت له‌لایه‌ن کۆمه‌ڵێک خه‌ڵکى بچووکه‌وه ده‌کرێن وه‌کو کاوێژکردن به‌و قسانه، ئه‌وانه ئه‌سڵ و ئه‌ساسى نیه، له‌دواى ریفراندۆمه‌وه من یه‌که‌م که‌س بووم فه‌رمانى گرتنم ده‌رچوو. رۆژى ریفراندۆم به‌یانیه‌که‌ى ئه‌گه‌ر سه‌یرى شاشه‌ى تیڤیه‌کانت بکردایه له‌به‌ر مه‌سئولى یه‌که‌مى حزبه‌کان و هاوسه‌ره‌کانیان به‌رکه‌س نه‌ده‌که‌وت، منافه‌سه بوو کامیان زووتر بچن ده‌نگبده‌ن، بهداخهوه ریفراندۆم وایلێهات. من فه‌خر به‌و فه‌رمانى گرتنه‌شمه‌وه ده‌که‌م ئه‌گه‌ر به‌یانیش ئیعدام بکرێم. بهداخهوه ده‌یان که‌س له‌سنورى که‌رکوک و دووز شه‌هیدو بریندار بوون، به‌ڵام له‌لاى حکومه‌تى مه‌رکه‌زى وایه ته‌نها من ئه‌و بڕیاره‌م داوه‌و سندوقه‌کانم پاراستوه‌و خه‌ڵکم هانداوه بۆ ده‌نگدان، به‌ڵام وه‌کو پێویستیش پارتى نه‌یتوانیوه ئه‌و مه‌له‌فه یه‌کلایی بکاته‌وه، چه‌ند جارێکیش دانیشتووم و پێموتوون ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر دزى و ره‌شوه‌و پیاوکوشتنه دیفاعم لێمه‌که‌ن، جگه له‌بابه‌تى ریفراندۆمه‌که. نزیکه‌ى ساڵێک دواى ریفراندۆم من له‌گه‌ڵ کاک مه‌سرور کاک رێبه‌ر که ئێستا وه‌زیره دانیشتووم و شته‌کانى نووسیوه، وتى چیت ده‌وێ بۆت بکه‌ین له‌پاره چه‌ک وتم هیچم ناوێ، زۆر ته‌ئکیدى ده‌کرده‌وه که‌چۆن هیچم ناوێت، وتم ته‌نها یه‌ک شتم ده‌وێ له‌سه‌ر مه‌له‌فى ریفراندۆم دیفاعم لێبکه‌ن و ده‌توانن چاره‌سه‌رى بکه‌ن، وتیان به‌ڵێ چاره‌سه‌رى ده‌که‌ین دواییش که بوو به سه‌رۆکى حکومه‌ت، کاک رێبه‌ر ته‌له‌فۆنى بۆ کردم وتى کاک مه‌سروور به‌شه‌خسى ته‌له‌فۆنى له‌گه‌ڵ وه‌زیرى ناوخۆى عێراق کردووه‌و باسی کردووه، به‌ڵام دواى ئه‌و ته‌له‌فۆنه شه‌ش جاری تر وه‌زاره‌تى ناوخۆ ئه‌و فه‌رمانى گرتنه‌ى منیان ناردووه‌ته‌وه بۆ که‌رکوک و ده‌ڵێت سه‌رحه‌د له‌کوێیه ده‌ستگیرى بکه‌ن، کۆتا جار به‌موختاره‌کانیان وتووە له‌کوێ داده‌نیشێ جوابمان بده‌نه‌وه، به‌یه‌ک رۆژ پێش هاتنى وه‌زیرى تازه‌ى ناوخۆ بۆ هه‌ولێر داوایانکردووه مه‌له‌فه‌که‌م له‌که‌رکوکه‌وه ئه‌بێت، هه‌ر ئه‌مڕۆ ته‌سلیمى حاکمى موسڵى بکه‌ن و یه‌کێک له‌حاکمه‌کان ته‌له‌فۆنى بۆکردم وتى مه‌له‌فى هه‌موو ئه‌وانه‌ى له‌که‌رکوکن بڕیارى له‌سه‌ر بده‌ین، منیش وتم قه‌یچیه‌کات و ئێوه وه‌رنه هه‌ولێرو بۆ ئه‌و دادگایه‌ى بۆ هێزه‌کانى سنور دانراوه‌و سه‌ر به‌عێراقه‌و وتم له‌وێ دادگایم بکه‌ن و ئه‌گه‌ر ئه‌مرى سێداره‌شم بۆ ده‌ربچێ په‌ته‌که ده‌که‌مه ملم، تازه بابه‌ته‌که‌ش ئه‌وه‌نده باسکرا تامى نه‌ما من خۆم چه‌ند پارێزه‌رێکم گرتووه. من ئێستا له‌ماڵى خۆم دانیشتووم و به‌ڵام وه‌کو ئه‌وه‌ى ئیستیقاله‌م له‌پارتیش کردبێ شتى وام نه‌کردوه، به‌ڵام له‌دواى ریفراندۆمەوە به‌شدارى هیچ کۆڕو کۆبوونه‌وه‌یه‌کم نه‌کردووە. ھاوڵاتی: له‌سه‌دا 51ى خاکى کوردستانمان له‌ده‌ستدا، دوو هه‌زار پێشمه‌رگه بوونه قوربانى، ئایا ئه‌مه کێ لێى به‌رپرسه؟ سه‌رحه‌د قادر: زۆر به‌سه‌راحه‌ت ده‌ڵیم، حکومه‌ت حکومه‌تى پارتى و یه‌کێتىیە به‌ده‌ر له‌وانیش سێ سه‌رکایه‌تیه‌که هه‌رێم و په‌رله‌مان و حکومه‌ت لیژنه‌یه‌کیان پێکبهێنایه، با ئه‌و قسه‌یه له‌زارى سه‌رحه‌ده‌وه نه‌بێت و له‌زارى فه‌رمانده‌یه‌کى یه‌کێتیه‌وه نه‌بێت ئه‌و لیژنه‌یه لێکۆڵینه‌وه‌ى بکردایه هه‌ر له‌خانه‌قینه‌وه هه‌تا شه‌نگال بۆچى، چى روویدا کێ به‌رپرس بووه، راسته ته‌نسیق و هه‌ماهه‌نگى له‌گه‌ڵ حه‌شدى شه‌عبى کراوه بۆ که‌رکوک، ئه‌و ئێواره‌یه دواى کۆبوونه‌وه‌که‌ى دوکان چه‌ند سه‌یاره‌یه‌کى جام ره‌ش له‌تازه‌وه چوون له ره‌شاد کۆبوونه‌وه‌یان کردووه له‌گه‌ڵ حه‌شدى شه‌عبیدا، له‌هه‌ندێ شوێن شه‌ڕکراوه ده‌بابه به‌سه‌ر لاشه‌ى پێشمه‌رگه‌دا چووه له‌هه‌ندێ شوێن ده‌ورو ته‌سلیم کراوه، تۆ بگه‌رێیته‌وه بۆ لێدوانه‌کانى ئه‌و کاته‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت و به‌رپرسه‌کان و ئێران و هادى عامرى و یه‌کێک ده‌ڵێت به‌ڵێ ته‌نسیقمان هه‌بووه، یه‌کێک ده‌ڵێ به‌هاوکارى وڵاتێک کردوومانه، ئه‌وانه هه‌مووى به‌ڵگه‌ن هه‌ر به‌رپرسێک به‌شێوه‌یه‌ک ده‌یڵێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر لیژنەیه‌ک هه‌بوایه هه‌موو لایه‌نه‌کانى تێدابوایه بۆ مێژوو ده‌مایه‌وه له که‌رکوک چى روویداو له دووز بۆ واى لێهات. هێزى پارتى و یه‌کێتى و په‌که‌که‌و هه‌زاران پێشمه‌رگه له‌که‌رکوک بوون، ئه‌و شه‌وه بۆچى و له‌خۆیه‌وه کشانه‌وه، باشه که‌کشانه‌وه نه‌یانوت بۆچى کشانه‌وه، ئێمه وه‌زاره‌تێکمان هه‌یه هى پێشمه‌رگه، بۆچى هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌کیان نه‌بوو، من جاروبار ئه‌مریکیه‌کان سه‌ردانیان ده‌کردم و باسى وه‌زاره‌تى پێشمه‌رگه‌یان ده‌کرد ده‌یانوت که‌ده‌چینه ئه‌وێ بێتاقه‌ت ده‌بین، به‌س باوێشک ده‌ده‌ن، ده‌ڵێى نه‌خه‌وتوون، هه‌مووى بۆینباخێکی به‌ستووه هه‌ر له‌وه‌زیره‌وه تاخواره‌وه هه‌ر خه‌ریکى باوێشکدان و باسى کابینه‌ى پێشوو ده‌که‌ن، باشه ئه‌و وه‌زاره‌ته چ ده‌ورێکیان هه‌بوو لیواو هێزه تایبه‌ته‌کان چ ده‌ورێکیان هه‌بوو. جارێک من به‌کاک شێخ جه‌عفه‌رم وت باشه ئێمه جاران له‌به‌رانبه‌ر دوژمن چه‌ند سه‌عات شه‌ڕمان کردووه به‌کلاشینکۆفێکه‌وه شه‌ڕى ته‌یاره‌و گه‌وره‌ترین جه‌یشمان ده‌کرد، ئه‌ویش وتى یانى تۆ نازانى خیانه‌تمان لێکراوه، منیش وتم با واز له‌مه‌سه‌له‌ى خیانه‌ت و شت بهێنین، وتم ئێمه ئه‌مانتوانى له‌ناو که‌رکوک مقاوه‌مه بکه‌ین یان نا، شێخ جه‌عفه‌ریش وتى که‌رکوک کاول نه‌ده‌بوو، وتم ئایا ئێمه بۆ شه‌ڕمان نه‌کرد.
.jpg)
سازدانی: ماردین نورەدین ساماڵ عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری گشتیی گومرگ لەهەرێمی کوردستان رایدەگەیەنێت کۆنتڕۆڵی تەواویان هەیە بەسەر گومرگی سنوورەکانەوە، ئەوەش لەکاتێکدایە دەروازە سنوورییەکان تۆمەتباردەکرێن بەئەنجامدانی کاری قاچاخی. ساماڵ عەبدولڕەحمان لەچاوپێکەوتنێکی ھاوڵاتی-دا باس لەوەدەکات سیستمی گومرگی هەرێم لەدەروازە سنوورییەکان ئەلکترۆنیەو دەڵێت «دەتوانم بڵێم بەشێوەیەکی زۆر تەواو کۆنتڕۆڵمان هەیە بەسەر ئیجرائاتی گومرگییەوە». لەبەشێکی تری چاوپێکەوتنەکەیدا باس لەوە دەکات کەحکومەتی هەرێم بڕیاریداوە 50%ی داهاتی گومرگەکان بداتە بەغدا لەبەرامبەر رادەستکردنی بڕی (320) ملیار دینار بەهەرێم. هەرروەها باس لەزیادبوونی چالاکییە بازرگاکانیەکان دەکات لەمەرزەکان دوای ئەوەی بەهۆی کۆرۆناوە چالاکییەکان بەنیوە دابەزیبوون. ھاوڵاتی: لەئێستادا ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ وڵاتانی دەوروبەر لەچ ئاستێکدایە وەک تورکیاو ئێران؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: جوڵەی بازرگانی بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا لەماوەی رابردوو بەرەو کزی چوو، دەتوانم بڵێم ٤٠% بۆ 50% لەهەندێک لەدەروازەکان دابەزی، بەڵام ئێستا جوڵەی تێکەوتۆتەوەو بەرەو سەرکەوتنەوە دەچێت لە 20%ی ئەو ٤٠%ەی کە دابەزی بوو سەرکەوتۆتەوە بۆ سەرەوە. ھاوڵاتی: کەواتە لەدوای تەواوبوونی ئەو کەرەنتینەیەی کەهەرێمی کوردستانی گرتەوە ئێستا جوڵەی بازرگانی رووی لەزیادبوون کردووە؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: بەڵێ، بەبەردەوامی روو لەزیادبوون دەکات، لەبەرئەوەی جوڵەی بازرگانی لەدەروازە سنورییەکان پەیوەستە بەجوڵەی بازاڕ، ئێستا وردە وردە خەریکە بازاڕەکان ئیشی تێدەکەوێتەوە، بۆیە جوڵەی بازرگانیەکە بەرەو سەرەوە دەڕوات. ھاوڵاتی: لەئێستادا چ یاسایەک پەیڕەودەکرێت لەگومرگەکاندا بۆ بازرگانیکردن؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: ئێمە یاسای ژمارە (23) ساڵی 1984 پەیڕەودەکەین و بەپێی پێناسەیەکی یەکگرتوو لەسەرجەم سنورەکانی عێراق و کوردستان، مەبەستم لەعێراقی فیدراڵە . ساماڵ عەبدولڕەحمان: نەخێر ئەو یاسایە لەهەموو دەروازەکانی هەرێم و عێراق کاری پێدەکرێت بەپێی یاسای ژمارە (23) ساڵی 1986 هەموارکراوە، یەک پێناسەی گومرگی لە ئوم قەسرەوە تا ئیبراهیم خەلیل پەیڕەودەکرێت. ھاوڵاتی: لەئێستادا باج و گومرگ لەخاڵە سنورییەکان زیادی کردووە بەبەراورد لەگەڵ شەش مانگی رابردوو یاخود ساڵی پێشوو؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: نەخێر، بەڵام خۆی گومرگ تایبەتمەندە لەگەڵ نرخی شتومەک و کەلوپەل و بازاڕو جوڵەی بازاڕدایە، بۆیە جێگیر نیە، بڵێیت هیچ کاتێک گومرگی رسوماتی کاڵاکان بەجێگیری دەمێنێتەوە هەندێ جار گۆڕانکاری تێدا دەکرێت، بەڵام لەشەش مانگی رابردوودا نەخێر هیچ گۆڕانکاریەک لەڕسوماتی گومرگی هیچ کاڵایەک نەکراوە. ھاوڵاتی: لەئێستادا چەند مەرزی سنوریی فەرمی هەیە کەیاسا فیدراڵییەکان دەیانگرێتەوە؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: ئێمە لەهەرێمی کوردستاندا چوار دەروازەی گومرگی نێودەوڵەتیمان هەیە، ئەوانیش بریتین لە ئیبرایم خەلیل، حاجی ئۆمەران، باشماخ، پەروێزخان. لەهەمانکاتدا شەش دەروازەی دیکە هەیە کە لەلایەن حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە رێگەپێدراون و دەروازەی بازرگانین و کاری بازرگانییان تێدا دەکرێت، هاوشێوەی دەروازەکانی تر، بەڵام ئەمانە جوڵەی گەشتیارییان تێدا نیە، بۆیە بەکۆی گشتی لەئێستادا (10) دەروازە لەناو هەرێمی کوردستاندا بەڕووی وڵاتانی دەرەوە هەیە. ھاوڵاتی: ئایا بۆچی دوترێ جیاوازی رەسمی گومرگی هەیە لەنێوان خاڵە سنورییەکانی پارێزگای سلێمانی و هەولێرو دهۆک؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: بەهیچ شێوەیەک هیچ جیاوازیەک نیە، یەک پێناسەی گومرگی هەیە، یەک رێنمایی هەیەو یەک یاسای گومرگی لەهەموو دەروازەکان کاری پێدەکرێت، ئەوە تەنها دەتوانم بڵێم شتی سۆشیال میدیایە، بەڵام هیچ بابەتێکی وا لەئارادا نیە، ئێمە یەک یاسا لەگەڵ هەموو دەروازەکانی عێراقیش پەیڕەودەکەین. ھاوڵاتی: هەندێک لەدەروازە سنورییەکانی خوارووی عێراق مستەفا کازمی سەرۆکوەزیرانی عێراق هێزی بۆ ناردوون بۆ ئەوەی کۆنتڕۆڵی بکەن؟ لەوکاتەوە داهات زیادی کردووە، پێشبینی دەکەن ئەمە کوردستانیش بگرێتەوە؟ نەخێر بەهیچ شێوەیەک وا نیە، ئەوە دەروازەکانی خۆیان بووە، لەزمانی خۆیانەوە بەڕاستی گەندەڵیەکی زۆری تیایەو بەهەدەردانی سامانی زۆری تێدایە، بۆیە وەک ئێمەش لەڕاگەیاندنەکانەوە بیستومانە کەهێزی تایبەتی ناردووە بۆ دەروازەکان بۆ ئوم قەسڕو دەروازەکانی تر بۆ ئەوەی کۆنترۆڵی وەزعەکە بکات، بەڵام ئەم هێزانە بەهیچ شێوەیەک لەهەرێمی کوردستان نیەو هیچ دیاردەیەکی وا لەئارادا نیە. ھاوڵاتی: سەبارەت بەناردنی بڕی (320) ملیار دینار لەلایەن عێراقەوە بۆ هەرێمی کوردستان و لەبەرامبەردا پێدانی 50%ی داهاتی خاڵە سنورییەکان، ئایا ئەو 50%یە تەنها ئەو چوار دەروازە سنورییە سەرەکیەی هەرێمی کوردستان دەگرێتەوە ؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: نەخێر دەتوانم بڵێم کۆی گشتی داهاتی گومرگیەکان، کەئەمە لەقانونی ئیدارەی مالیە هاتووە، بەڵام شێوازی میکانیزمی ئەم وەرگرتن و گێڕانەوەی پارەو شتە هەتاکو ئێستا بۆ ئێمە نەهاتوە، تا دابنیشین میکانیزمێکی بۆ دابنێین، بەڵام حکومەتی هەرێم بڕیاریداوە بەپێی قانونی ئیدارەی مالیی ژمارە شەشی ساڵی 2019 لە50%ی داهاتی گومرگەکان بدەن بەبەغدا. ھاوڵاتی: هەندێک پەرلەمانتار لەڕابردوودا رایانگەیاند خاڵە سنورییەکان بوونەتە ناوەندێک بۆ قاچاخچێتی و قۆرخکاری و بەملیۆندێرکردنی چەند بەرپرسێک؟ ساماڵ عەبدولڕەحمان: لەناو سیستمی گومرگی ئێمە، کە ئێمە سیستمی گومرگی ئەلکترۆنی دەروازەکانی ئێمە بەڕێوە دەبات، دەتوانم بڵێم بەشێوەیەکی زۆر تەواو کۆنتڕۆڵمان هەیە بەسەر ئیجرائاتی گومرگییەوە، سیستمی ئێمە سیستەمێکی ئەلکترۆنییەو قابیلی هیچ هەڵەیەک نیە، هیچ دەستتێوەردانێک قبوڵ ناکات و هیچ لادان و کەموکوڕیی یاسایی بەدی ناکرێت.
