هاوڵاتى وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى تاڵیبان داواى له تورکیا ده‌کات به زوترین کات سه‌رجه‌م هێزه‌کانى له ئه‌فغانستان بکشێنێته‌وه ئه‌وه‌ش له‌چوارچێوه‌ى رێککه‌وتندایه له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کاندا. سوهێل شاهین، وته‌بێژى بزوتنه‌وه‌ى تاڵیبان رایگه‌یاند:" تورکیا وڵاتێکى گه‌وره‌ى موسوڵمانه و ئه‌فغانستان په‌یوه‌ندییه‌کى مێژویى له‌گه‌ڵیدا هه‌یه، هیوادارین دواى پێکهێنانى حکومه‌تێکى نوێى ئیسلامى له وڵاته‌که‌مان له‌داهاتوودا په‌یوه‌ندییه‌کى باش و نزیکمان له‌گه‌ڵ تورکیا هه‌بێت". ئاژانسى هه‌واڵى رۆیته‌رز بڵاویکرده‌وه، ئه‌نقه‌ره له مانگى ئایارى ئه‌مساڵدا له کۆبونه‌وه‌ى وه‌زیرانى به‌رگرى ناتۆ پێشنیارى کردووه، کاتێک وڵاتانى ناتۆ له ئه‌فغانستان کشانه‌وه هێزه‌کانى تورکیا له‌و وڵاته بمێننه‌وه و له‌به‌رامبه‌ردا تاڵیبان وه‌ڵامى ئه‌و پێشنیازه‌ى و تورکیاى دایه‌وه بۆ پاراستنى فڕۆکه‌خانه‌ى کابول به هێزه چه‌کداره‌کانى دواى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى ناتۆ له ئه‌فغانستان، داوا ده‌کات تورکیا وڵاته‌که‌ى جێبهێڵێت. پێشتر جۆ بایدن سه‌رۆکى ئه‌مریکا له رۆژى (14 ى نیسانى )2021 دا پلانى کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى وڵاته‌که‌ى له‌ئه‌فغانستان ڕاگه‌یاند و بڕیاره تا (11ى سێپته‌مبه‌ر)ى ئه‌مساڵ پرۆسه‌ى کشانه‌وه‌که کۆتایى بێت.
هاوڵاتى بڕیاره سبه‌ینێ سێشه‌ممه په‌رله‌مانى عێراق کۆبونه‌وه ئه‌نجام بدات و یه‌کێک له ته‌وه‌ره‌کان لێپرسینه‌وه‌یه له عه‌لى عه‌لاوى وه‌زیرى دارایى. بریاره کاتژمێر یه‌کى نیوه‌رۆى رۆژى سێشه‌ممه 13ى ته‌موزى 2021، په‌رله‌مانى عێراق کۆبوونه‌وه ئه‌نجام بدات، له‌برگه‌ى حه‌وته‌مدا ئه‌وه خراوه‌ته‌روو که لێپرسینه‌وه له وه‌زیرى دارایى ده‌کرێت. به‌رنامه‌ى کارى کۆبوونه‌وه‌ى په‌رله‌مانى عێراق:
هاوڵاتى سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق له چواره‌مین ساڵیادى کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى پارێزگاى موساڵدا رایگه‌یاند:" حکومه‌تى ئێستاى عێراق هه‌ڵه‌کانى رابردوو دووباره ناکاته‌وه". ئه‌مڕۆ شه‌ممه 10ى ته‌موزى 2021، نووسینگه‌ى راگه‌یاندنى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراق له راگه‌یه‌نراوێکدا ئاماژه‌ى به‌وه‌داوه که مسته‌فا کازمى به‌بۆنه‌ى چواره‌مین ساڵیادى کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى شارى مووسڵ سه‌نته‌رى پارێزگاى نه‌ینه‌وا له ده‌ستى رێکخراوى تیرۆریستى داعش په‌یامێکى بڵاوکرده‌وه و تیایدا ھاتووه: "ئه‌مڕۆ عێراقییه‌کان یادى چواره‌مین ساڵیادى کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى شارى مووسڵ به‌رز راده‌گرن که له داستانێکى ئازایه‌نه‌دا ھێزه عێراقییه‌کان به‌سه‌ر تیرۆریستانى داعشدا تۆماریان کرد و ئه‌و داستانه‌یش ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که یه‌گرتوویى عێراقییه‌کان تاکه رێگایه بۆ به‌ره‌و گه‌شه‌شه‌ندن و سه‌قامگیرى عێراق". هه‌روه‌ها مسته‌فا کازمى راشیگه‌یاندووه که شه‌ڕى کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى مووسڵ، ھاوسه‌نگیى له‌سه‌ر ئاستى ناوخۆیى، ھه‌رێمیى و نێوده‌وڵه‌تى گۆڕی، دواى تیرۆریستانى داعش زۆربه‌ى ناوچه‌کانى عێراقیان داگیرکرد که له میانیدا، تاوانى وه‌حشیگه‌رانه‌یان به‌رامبه‌ر به ھاووڵاتییان ئه‌نجامداو و ھاتووه:"به قوربانیدانى ھێزه ئه‌منییه‌کانمان و فه‌تواکه‌ى مه‌رجه‌عییه‌ت، چوار ساڵ له‌مه‌وبه‌ر شارى مووسڵ له ده‌ستى تیرۆریستانى داعش کۆنترۆڵ بکرێته‌وه." هاوکات له راگه‌یه‌نراوه‌که‌دا ھاتووه: "دواى تێپه‌ڕبوونى ساڵ به‌سه‌ر کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى مووسڵ، حکوومه‌تى ئێستاى عێراق سووره له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى که ھه‌ڵه‌کانى رابردوو که به‌ھۆیه‌وه لێکه‌وته‌ى مه‌ترسیدارى لێکه‌وته‌وه و باجى زۆر قورس درا، دووبار نه‌که‌ته‌وه و پێداگیرانه ھه‌وڵه‌کانیان بۆ راوه‌دوونانى تیرۆریستانیش خستووه‌ته‌گه‌ڕ، ئه‌وه‌یش له‌ڕێگاى پشت به‌ستن به تواناکانى ھێزه ئه‌منییه‌کان و دانانى پلانى سه‌ربازى به‌ھاریکارى له‌گه‌ڵ دۆست و ھاوپه‌یمانه‌کانمان". ئه‌مڕۆ چوار ساڵ به‌سه‌ر کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى شارى مووسڵ سه‌نته‌رى پارێزگاى نه‌ینه‌وا له ده‌ستى رێکخراوى تیرۆریستى داعش تێپه‌ڕده‌بێت که رۆژى 10ى ته‌موزى 2017 له‌لایه‌ن حه‌یده‌ر عه‌بادى سه‌رۆکى حکومه‌تى ئه‌وکات کۆنترۆڵکردنه‌وه‌ى راگه‌یه‌ندرا.
هاوڵاتى فه‌رمانده‌ى گشتیى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات(هه‌سه‌ده) رایگه‌یاند:"هیچ پێکهاته‌یه‌ک نییه که یارمه‌تى داگیرکاریى ده‌وڵه‌تى تورک بدات بۆ ئه‌وه‌ى ماوه‌یه‌کى زیاتر له باکوورى ڕۆژهه‌ڵاتى سوریادا بمێنێته‌وه. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 10ى ته‌موزى 2021، جه‌نه‌راڵ مه‌زڵوم کۆبانێ، فه‌رمانده‌ى گشتیى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات(هه‌سه‌ده) له لێدوانێکیدا رایگه‌یاند:" هێزه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورک چیتر تواناى ئه‌وه‌یان نییه بۆ ئه‌وه‌ى زیاتر له‌و ناوچانه بمێننه‌وه که له باکوورى رۆژهه‌ڵاتى سوریادا داگیریان کردووه". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"مانه‌وه‌ى هێزه‌کانى تورکیا و گرووپه چه‌کداره‌کانیان په‌یوه‌ندیى به‌تواناى سه‌ربازیى هێزه‌کانى هه‌سه‌ده-ه‌وه‌هه‌یه بۆ دووباره کۆنتڕۆڵکردنه‌وه‌ى ناوچه‌که و پشتیوانیى دانیشتوانى ئه‌و ناوچانه". هاوکات، مه‌زڵوم کۆبانێ، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که هاووڵاتییانى سه‌رێ کانێ ئه‌زمونێکى زۆر سه‌ختیان تێپه‌راندووه و تواناى ئه‌وه‌یشان هه‌یه جارێکى تر بگه‌ڕێنه‌وه شوێنه‌کانیانى خۆیان.
هاوڵاتى سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق رایگه‌یاند، له‌ساڵى 2003ه‌وه حکومه‌ته‌کانى عێراق نزیکه‌ى 80 ملیار دۆلاریان بۆ که‌رتى کاره‌با خه‌رج کردوه، به‌ڵام گه‌نده‌ڵى بوه‌ته به‌ربه‌ستى گه‌وره له‌دابینکردنى کاره‌باى به‌رده‌وام بۆ هاوڵاتیان. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 10ى ته‌موزى 2021، مسته‌فا کازمى سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق، سه‌ردانى وه‌زاره‌تى کاره‌باى فیدڕاڵى کرد و رایگه‌یاند:"تیرۆرستان و ئه‌وانه‌ى پشتیوانیان ده‌که‌ن هه‌وڵى په‌کخستنى ژیان ده‌ده‌ن له‌رێگه‌ى به‌ئامانجگرتنى تاوه‌ره‌کانى کاره‌با، به‌ڵام له‌لایه‌ن هێزه ئه‌منییه‌کانه‌وه هه‌وڵه‌کانیان شکستیان پێهێنراوه، هه‌روه‌ها هه‌ندێک لایه‌ن نایانه‌وێت عێراق له‌بوارى وزه و کاره‌بادا بگاته ئاستى خۆبژێوى و له‌و پێنیاوه‌شدا هه‌مو رێکارێک ده‌گرنه‌به‌ر". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"هه‌وڵه‌کان به‌رده‌وامن بۆ ئه‌وه‌ى که‌رتى کاره‌با په‌ره‌ى پێبدرێت و پلانى ستراتیژى ئاماده‌ده‌کرێت بۆ چۆنیه‌تى دابینکردنى کاره‌باى به‌رده‌وام بۆ هاوڵاتیان، له‌هه‌نگاوى سه‌ره‌تاییشدا پاڵپشتى زیاتر بۆ وێستگه‌کانى کاره‌با و دابینکردنى پێداویستییه‌کانیان ده‌ستبه‌رده‌که‌ن له‌گه‌ڵ فره‌چه‌شنکردنى که‌رتى کاره‌با". هاوکات، سه‌رۆکى حکومه‌تى عێراق ئه‌وه‌شى ئاشکرا کرد:" له‌ساڵى 2003ه‌وه حکومه‌ته‌کانى عێراق نزیکه‌ى 80 ملیار دۆلاریان بۆ که‌رتى کاره‌با خه‌رج کردووه، به‌ڵام گه‌نده‌ڵى بوه‌ته به‌ربه‌ستى گه‌وره له‌دابینکردنى کاره‌باى به‌رده‌وام بۆ هاوڵاتیان و نیگه‌رانى هاوڵاتیانیش هه‌ست پێ ده‌که‌ن، که به‌رئه‌نجامى خراپى پلان و به‌هه‌ده‌ردانى بودجه‌یه‌کى گه‌وره‌یه به‌بێ چاره‌سه‌رى یه‌کجارى کێشه‌که". هاوڵاتى له ژماره (1926)دا راپۆرتێکى له‌سه‌ر گه‌نده‌ڵییه‌کانى کاره‌باى عێراق بڵاوکرده‌وه‌و ئه‌وه‌ش لینکى راپۆرته‌که‌یه له سایتى هاوڵاتى: https://hawlati.co/page_detail?smart-id=20150
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق هۆشداریده‌دات له‌وه‌ى، بارودۆخى ته‌ندروستى له وڵاتدا مه‌ترسیداره به‌وه‌ى شه‌پۆلى تووشبوانى کۆرۆنا له زیادبوندایه. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه هه‌شتى ته‌موزى 2021، له به‌یاننامه‌یه‌کدا وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق بڵاویکردووه‌ته‌وه، بارودۆخى په‌تاى کۆرۆنا له عێراق مه‌ترسیداره و ژماره‌ى توشبووان ڕۆژ له دواى ڕۆژ له زیادبوونه، ئه‌وه‌ش به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله نوێیه‌ى له‌ماوه‌ى ڕابردوودا ڕاگه‌یه‌ندرا که توندترینه به به‌راورد به‌وانه‌ى پێشوو. هه‌روه‌ها ئه‌وه دووپاتکراوه‌ته‌وه که‌ئه‌مڕۆ ڕۆژى پێنجشه‌ممه به‌رزترین ژماره‌ى توشبووانى ڕۆژانه‌ى په‌تاى کۆرۆنا له‌سه‌ره‌تاى په‌تاکه‌وه تۆمار کراوه و که نۆ هه‌زارو 189 توشبووى کۆرۆنا و 31 گیان له‌ده‌ستدان تۆمارکران، به‌و هۆیه‌وه سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کانى هاوڵاتیان به گوێنه‌دان به ڕێوشوێنه‌کانى خۆپاراستن نه‌به‌ستنى ده‌مامک تۆمه‌تبار ده‌کات. وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى عێراق داوا له هاوڵاتیان ده‌کات، ده‌ست بکه‌نه‌وه به پابه‌ند بوون به ڕێوشوێنه‌کانى خۆپاراستنه‌وه و ده‌ستبه‌جێ سه‌ردانى ناوه‌نده‌کانى دابه‌شکردنى ڤاکسینى کۆرۆنا بکه‌ن، چونکه جگه له ڤاکسین هیچ ڕێگه‌یه‌کى تر نییه بۆ شکاندنى زنجیره‌ى بڵاوبوونه‌وه‌ى په‌تاکه و کۆنترۆڵکردنى. هاوکات داوا له ده‌زگاکانى ڕاگه‌یاندن و سه‌رجه‌م که‌ناڵه‌کان و چالاکوانانى تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان و که‌سایه‌تییه ئایینى و عه‌شایه‌رى و ڕێکراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى ده‌کات، هه‌وڵى زیاتر بده‌ن بۆ هۆشیارکردنه‌وه‌ى خه‌ڵک و هاندانیان بۆ جێبه‌جێکردنى ڕێنماییه‌کانى خۆپارێزى و وه‌رگرتنى ڤاکسینه‌کان به خێراترین کات.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى به‌رگرى ئه‌مه‌ریکا (پنتاگۆن) هێزێکى شه‌ڕکه‌ر ره‌وانه‌ى عێراق دوکات و ئه‌و هێزه له چه‌ند ناوچه‌یه‌کى عێراق و هه‌رێمى کوردستان جێگیر ده‌کرێت و ژماره‌یان هه‌زار و 800 سه‌رباز ده‌بێت. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه هه‌شتى ته‌موزى 2021، ئاژانسى رۆیته‌رز بڵاویکرده‌وه که سوپاى ئه‌مه‌ریکا بڕیاریداوه فیرقه‌ى سترایکه‌ر که له هه‌زار و 800 سه‌رباز پێکدێت ره‌وانه‌ى عێراق بکات. هێزى شه‌ڕکه‌رى سترایکه‌ر له بنکه سه‌ربازییه‌کانى ئه‌مه‌ریکا له فڕۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تى هه‌ولێر و بنکه‌ى ئاسمانى عه‌ین ئه‌سه‌د جێگیر ده‌کرێن که له‌لایه‌ن به‌شێک له میلیشیا شیعییه‌کانه‌وه هێرشى ده‌کرێته‌سه‌ر.
هاوڵاتى ئیلهام ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى به‌ڕێوه‌به‌ریى ئه‌نجومه‌نى سوریاى دیموکرات (م.س.د) رایگه‌یاند، هێرش و داگیرکارییه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورک بۆ داگیرکردنى باشوورى کوردستانه، بۆ ئه‌وه‌شه خۆى بگه‌یه‌نێت به موسڵ و که‌رکوک. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه هه‌شتى ته‌موزى 2021، ئیلهام ئه‌حمه‌د ئه‌ندامى به‌ڕێوه‌به‌ریى ئه‌نجومه‌نى سوریاى دیموکرات (م.س.د) له چاوپێکه‌وتنێکیدا بۆ ئاژانسى فورات، ئاماژه‌ى به بارودۆخى باکوور و رۆژهه‌ڵاتى سوریا و هێرش و داگیرکارییه‌کانى ده‌وڵه‌تى تورکیا کرد بۆ سه‌ر باشوورى کوردستان و رایگه‌یاند:" به ئه‌نجامى هه‌ڵبژاردنى سوریا کێشه‌کان قورستر ده‌بن، ده‌وڵه‌ت واده‌زنێت به‌مه قازانجێکى گه‌وره‌ى ده‌ستکه‌وتووه و به گوێره‌ى ئه‌مه سیاسه‌تى خۆى له دژى کوردان سه‌ختتر ده‌کات. ده‌یه‌وێت له نێوان کورد و عه‌ره‌بدا هه‌ندێک زیاتر وروژاندن و ئاژاوه دروست بکات و ده‌ستى میت له‌م بابه‌ته‌دا هه‌یه". ناوبراو راشیگه‌یاند:" ئامانجى هێرشه‌کانى دوڵه‌تى تورک له باشوورى کوردستان بۆ ئه‌وه‌یه خۆى بگه‌یه‌نێت به موسڵ و که‌رکوک، له‌به‌ر ئه‌مه‌یه هێرش بۆ داگیرکردنى باشوورى کوردستان ده‌کات؛ هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌یه هه‌بوونى هێزى گه‌ریلا ده‌بێته پێویستییه‌ک له وێ. په‌که‌که‌یش نه‌بوایه ده‌وڵه‌تى تورک بۆ داگیر کردنى باشوورى کوردستان بیانوى ترى هه‌ر ده دۆزییه‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه بۆ تورکیا کورد هێڵى سووره و هه‌موو کات ده‌یه‌وێت هێرشى بکاته سه‌ر. هاوکات، ئه‌ندامى ده‌سته‌ى به‌ڕێوه‌به‌ریى ئه‌نجومه‌نى سوریاى دیموکرات، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که هه‌ر بۆیه به‌هانه‌ى تورکیا هه‌رده‌م ئاماده بووه، له‌به‌رئه‌وه‌ى پڕۆژه‌ى سه‌ره‌کیى ده‌وڵه‌تى تورک به‌رفراوانکردنى خاکه‌یه‌تی، بۆیه له‌و چوارچێوه‌یه‌دا وه‌ک ئاسته‌نگیى له پێشى خۆى ده‌ى بینێت، وتیشى:" یه‌که‌مین شوێنیش بۆى داگیرکردن خاکى باشوورى کوردستانه و هه‌بوونى گه‌ریلا-یش له پێشى خۆى به ئاسته‌نگ ده‌زانێت و له‌به‌ر ئه‌مه‌یشه هێرشى گه‌وره ده‌کاته سه‌ر گه‌ریلا.
هاوڵاتى عومه‌ر فارووق گه‌رگه‌رلیئۆغڵو ئه‌ندامى فراکسیۆنى هه‌ده‌په له‌لایه‌ن دادگاى خۆجێى بڕیاره‌که‌ى پێگه‌یشت بڕیارى ئازادکردنى ده‌رکرد. گه‌رگه‌رلیئۆغڵو په‌رله‌مانتارى پارتى دیموکراتى گه‌لان (هه‌ده‌په) له‌سه‌ر بازنه‌ى پارێزگاى کۆجائه‌لیى تورکیا بوو، به‌ڵام به‌هۆى پۆستێک له تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان، رۆژى چوارشه‌ممه 17ى ئادارى 2021 به ده‌نگى زۆرینه‌ى په‌رله‌مانتارانى ئاکپارتى و مه‌هه‌په مافى په‌رله‌مانتارى لێوه‌رگیرایه‌وه. بڕیارى دادگا سزاى دوو ساڵ و نیو به‌ندکردنى به‌سه‌ردا سه‌پاند، به‌ڵام دادگاى ده‌ستووریى تورکیا ئه‌مه‌ى به پێشێلکردنى ماف و ئازادیى تاک ناوبرد و بڕیارى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى حوکمه‌که‌ى ده‌رکرد. رۆژى 1ى ته‌مموز بڕیاره‌که درا، به‌ڵام گه‌رگه‌رلیئۆغڵو ئازادنه‌کرا، رۆژى دووشه‌ممه له ئه‌نقه‌ره و له‌به‌رده‌م گرتووخانه‌ى سینجان خۆپێشاندان بۆ ئازادکردنى گه‌رگه‌رلیئۆغڵو به‌ڕێوه‌چوو. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه ساڵح گه‌رگه‌رلیئۆغڵو ئازادکرا، هه‌ر ئێواره‌ى ئه‌مڕۆ دادگاى خۆجێى بڕیارى ئازادبوونى بۆ عومه‌ر فارووق گه‌رگه‌رلیئۆغڵو ده‌رکرد.
هاوڵاتى له‌کۆبونه‌وه‌ى حکومه‌تى عێراقدا، مسته‌فا کازمى بریاریدا 17 کۆمه‌ڵگه‌ى نیشته‌جێبوون و 550 هه‌زار پارچه زه‌وى دابه‌ش بکات. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه شه‌شى ته‌مووزى 2021 ئه‌نجوومه‌نى وه‌زیرانى عێراق کۆبووه‌وه، مسته‌فا کازمی، سه‌رۆکى حکومه‌تى عیراق بڕیارى دروستکردنى 17 کۆمه‌ڵگه‌ى نیشته‌جێبوون و دابه‌شکردنى 550 هه‌زار پارچه زه‌وى ده‌رکرد. له کۆبوونه‌وه‌که‌دا کازمى جه‌ختیشیکرده‌وه، که ده‌بێت هه‌موو هاووڵاتییه‌کى عێراق جگه له هه‌رێمى کوردستان سودمه‌ندبن له وه‌رگرتنى زه‌وى و یه‌که‌ى نیشته‌جێبوون.
نامۆ سەربەست ماوەی چەند رۆژێكە نەمانی كارەبا لەناوەڕاست و باشوری عێراقدا بووەتە كێشەیەكی گەورەو بەهۆیەوە لەزۆرین و شارو شارۆچكەكاندا خۆپیشاندان بەردەوامەو هەندێكیش هەڵیانكوتایە سەر وێستگەكانی بەرهەمهێنان و دابەشكردنی كارەبا لەشارەكانیاندا لەكاتێكدا (80) ملیار دۆلار بۆ دابینكردنی خەرجكراوە. دروستبوونی قەیرانەكە لەئەوەوە دەستیپێكرد كەكۆماری ئیسلامی ئێران ئەو غازە سروشتییەی دەینارد بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا لەعێراقدا رایگرت، بەبیانووی ئەوەی عێراق بڕی چوار ملیار دۆلاری شایستەی ئەو غازەی نەداوە. حكومەتی عێراق بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا پشت دەبەستێت بەئەو غازەی لەئێرانەوە هاوردەی دەكات، بەڵام بەهۆی سزاكانی ئەمریكاوە ناتوانێت راستەوخۆ پارەكە بداتەوە بەئێران، بەڵكو دەبێت لەئەژمارێكی بانكیدا دایبنێت و ئێران تەنیا بۆ كڕینی پێداویستیی مرۆیی وەك خواردن و دەرمان بەكاری بهێنێت. هاوكات لەگەڵ بڕینی سەرچاوەی وزەكەیدا، بەهۆی چەند هێرشێكەوە بۆ سەر تاوەرەكانی گواستنەوەی كارەبا، قەیرانەكە زۆر گەورەتربوو، بەجۆرێك رۆژی هەینی رابردوو زیاتر لە 99٪ی ناوەڕاست و باشوری عێراق بێ كارەبا بوون و هەندێك ناوچە بۆ زیاتر لە (72) كاتژمێر كارەبای نیشتیمانییان نەبوو، هەندێك سەرچاوەی حكومیش بەكەناڵی سۆمەریە نیوزیان راگەیاند، كە نەمانی كارەبا بەهۆی كێشەیەكی هونەرییەوە بووەو بەهۆیەوە وێستگەكان 99٪ی تواناكەیان لەدەستداوە. ئێران لەڕێگەی كۆمپانیایەكەوە هەژموونی خۆی بەسەر وەزارەتی كارەبای عێراقدا دەسەپێنێت بەهۆی ئەو قەیرانەوە ماجد حەنتوش وەزیری كارەبا دەستی لەكار كێشایەوەو مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران ئەحمەد خەیری، بەڕێوەبەری گشتی كۆمپانیای گواستنەوەی كارەبای لەسەر كارەكای لابردو شانەیەكی قەیرانی بەسەرۆكایەتیی خۆی بۆ چارەسەری كێشەكان پێكهێناوە. قەیرانی كارەبا لەعێراقدا هەمیشە وەك كێشەیەكی ئەزەلی ناودەبرێت و وێڕای گۆڕینی چەندین وەزیرو بەوتەی ماجد حەنتوشی وەزیری دەستلەكاركێشاوەی كارەبا، خەرجكردنی زیاتر لە (80) ملیار دۆلار، هێشتا بەردەوامە، چونكە كێشەكە زیاتر لەڕەهەندێكی هەیەو ئیرادەیەكی راستەقینە نییە بۆ چارەسەركردنی. یەكێك لەڕەهەندەكان بوونی گەندەڵی و بەش بەشێنەی سیاسییە، كەبووەتە مایەی ئەوەی گەندەڵەكان لێپێچینەوەیان لەگەڵ نەكرێت و سزا نەدرێن، محەمەد ئەلغەزی پەرلەمانتاری عێراق لەو بارەیەوە دەڵێت:»بابەتەكە ئەوەیە كە بەیەكتر دەڵێن تۆ لەوەزیرەكەی من بێدەنگ بەو منیش لە وەزیرەكەی تۆ بێدەنگ دەبم، بۆیە لێپێچینەوە لەكەس ناكرێت و كەس سزا نادرێت. ئەوەتا ئەمبارەكانی وەزارەتی كارەبا چۆڵكراوە لە محەویلەكان، چونكە كاندیدی حزبەكان بردوویانە تا لەهەڵمەتی هەڵبژاردندا بەكاری بهێنن». هاوكات لایەنی ئەمنی و تەقاندنەوەی تاوەرەكان بەشێكی تری هۆكارەكەیە كە دەبێتە هۆی نەمانی كارەبا. ئەگەر چی هەموو جارێك هێزە ئەمنییەكان دەڵێن هێرشەكان لەلایەن داعش یان رێكخراوە تیرۆریستییەكانی ترەوە كراوە، بەڵام جاسم ئەل جەبارە نوێنەری پارێزگای سەڵاحەدین لەپەرلەمانی عێراق دەڵێت:»چەند لایەنێكی سوودمەند لەپشت هێرشی بەردەوامی سەر تاوەرەكانەوەن، كەسانێك هەن بازرگانی بەئەو سوتەمەنییەوە دەكەن كە بۆ موەلیدە ئەهلییەكان دابیندەكرێت، بۆیە ئەگەر كارەبای نیشتیمانی بەردەوام بێت ئەوان زیان دەكەن» لەلایەكی دیكەوە زۆرێك هۆكاری سەرەكیی كێشەی كارەبا دەگێڕنەوە بۆ دەستوەردانی ئێران لەدۆسیەكەدا، قاسم فەهداوی وەزیری پێشوی كارەبای عێراق بەماڵپەڕی عەینی هەواڵیی راگەیاند:»هەندێك وادەزانن چارەسەری كێشەی كارەبا تەنیا بەدەست وەزارەتی كارەبایە، بەڵام وەزارەتەكانی دارایی و نەوت و هێزە ئەمنییەكانیش بەشدارن، ئەوە بێجگە لەدەستوەردانە دەرەكییەكان». فەهداوی ئەوەی ئاشكراكرد وەزارەتی نەوت لەساڵی 2008دا بەڵێنیدا تاساڵی 2013 غاز بۆ سەرجەم وێستگەكان دابینكات، بەڵام تائێستا نەیكردووە، بەمەرجێك ئەو غازەی لەئێرانەوە دێت لەوە كەمترە كە لەكێڵگەكانی بەسرەو باشوردا بێسود دەسوتێن، وتیشی:»عەبدول جەبار لعێبی وەزیری پێشوتری كارەبا ویستی غازی كێڵگەی نەهران عومەر بەكاربهێنێت، بەڵام بەهۆی بەرژەوەندیی حزبەكان و كاریگەریی دەرەكییەوە نەیانهێشت». زۆرینەی ئەوانەی لەسەر دۆسیەی كارەبای عێراق دەدوێن كۆكن لەسەر ئەوەی بەهۆی هەژمونی ئێرانەوە بەسەر عێراقدا ئەو دۆسیەیە چارەسەر نابێت، چونكە بووەتە مایەی داهاتێكی گەورە بۆ ئەو وڵاتەو ئەو میلیشیا عێراقییانەی سەر بەئێرانن هاوكات، خالد ئەلئەسەدی پەرلەمانتار لەبەرنامەی (لعبە الكراسی) كەناڵی شەرقیەدا وتی:»كۆمپانیایەك دەسەڵاتی بەسەر وەزارەتی كارەبادا گرتووە كەوەزیر و سەرۆك وەزیرانیش دەزانن كێیە، بەڵام كەس جورئەتی ئەوەی نییە كارەبا لەدەست ئەو كۆمپانیایە خۆماڵی بكات»، كە مەبەست لێی كۆمپانیایەكی سەر بەكۆماری ئیسلامی ئێرانە. ئەسەدی ئاشكراشیكرد:» ئەو كۆمپانیایە، لەڕێگەی بەرتیل و پاڵپشتیی وڵاتێكی دەرەكییەوە هەژمونی وەرگرتووە، كۆمپانیاكە هی سەركردە باڵاكانی ئەو وڵاتەیەو ئەو پارەیەی لەگەندڵیی وەزارەتی كارەباوە دەستی دەكەوێت دەیداتە ئەوان، تەنانەت هەندێك جار دەستوەردەداتە دامەزراندنی وەزیرەكانیشەوە». زۆرینەی ئەوانەی لەسەر دۆسیەی كارەبای عێراق دەدوێن كۆكن لەسەر ئەوەی بەهۆی هەژمونی ئێرانەوە بەسەر عێراقدا ئەو دۆسیەیە چارەسەر نابێت، چونكە بووەتە مایەی داهاتێكی گەورە بۆ ئەو وڵاتەو ئەو میلیشیا عێراقییانەی سەر بەئێرانن، بەجۆرێك تەنانەت رێگانادەن وەزارەتی كارەبا وێستگەی كارەبایی تیشكی خۆر دابمەزرێنێت، تاداهاتی ئێران و حزبە سیاسییەكان لەبازرگانیكردنیاندا بەسوتەمەنییەوە كەمنەكاتەوە. بەدەر لەداهاتە داراییەكەشی، هەمیشە كارتێكی فشارە بۆ سەر عێراق تا زیاتر هەژمونی خۆی بەسەردا بسەپێنێت. محەمەد ئەلغەزی پەرلەمانتاری عێراق ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە دروستكردنەوەی قەیرانی كارەبا بەم شێوە قورسەو لەكاتی ئەم گەرما زۆرەی عێراقدا كەپلەكانی گەرمی لە سەروو (50) پلەوەیە، بۆ ئەوەیە كارتێكی فشار بێت تا هەڵبژاردنەكانی مانگی تشرینی یەكەم دوابخرێت، چونكە «ئێرانییەكان هەستدەكەن حزبە لایەنگرەكانی ئەو هێشتا ئامادە نین بۆ هەڵبژاردن و كاتی زیاتریان پێویستە».
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و ژینگه‌ى عێراق ئاماری 24 کاتژمێرى رابردووى بڵاوکرده‌وه که هه‌شت هه‌زار و 818 توشبوى دیکه تۆمارکراون و 31 که‌سى دیکه گیانیان له‌ده‌ستداوه، که هه‌شت که‌سیان له‌پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستاندایه. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى و ژینگه‌ى عێراق:
هاوڵاتى وه‌زیرى ته‌ندروستى تورکیا ئاشکراى ده‌کات که سێ حاڵه‌تى توشبون به کۆرۆناى جۆرى گۆڕاوى ده‌لتا پله‌س له‌سێ ناوچه‌ى تورکیا تۆمارکراون. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه شه‌شى ته‌موزى 2021، فه‌خره‌دین کۆچا وه‌زیرى ته‌ندروستى تورکیا رایگه‌یاند:" سێ حاڵه‌تى توشبون به کۆرۆناى جۆرى گۆڕاوى ده‌لتا پله‌س له‌سێ ناوچه‌ى تورکیا تۆمارکردوه، تائێستا 284 حاڵه‌تى توشبون به جۆره‌کانى ده‌لتا له 30 ناوچه‌ى جیاوازى تورکیا تۆمارکراون". وه‌زیرى ته‌ندروستى تورکیا راشیگه‌یاند، هه‌نگاوه‌کانى پێدانى ڤاکسین خێراتر ده‌که‌ن و تا جه‌ژنى قوربان پێدانى ڤاکسین ده‌گه‌یه‌ننه نزیکه 43 ملیۆن که‌س. تورکیا یه‌کێکه له‌و وڵاتانه‌ى که له یه‌که‌م رۆژى ئه‌م مانگه‌یه‌وه زۆربه‌ى رێکاره‌کانى دژى کۆرۆناى هه‌ڵگرت، تائێستاش نزیکه‌ى 5.5 ملیۆن که‌س توشى کۆرۆنا بون و نزیکه‌ى 50 هه‌زار که‌سیش به‌هۆى ئه‌و په‌تایه‌وه مردوون. جۆرى گۆڕاوى ده‌لتا پله‌س زوو بڵاوده‌بێته‌وه، به‌ڵام زۆربه‌ى کۆمپانیاکانى به‌رهه‌مهێنانى ڤاکسین باس له‌وه ده‌که‌ن که ڤاکسینه‌کانیان تواناى روبه‌ڕوبونه‌وه‌ى هه‌مو جۆره‌کانى ده‌لتاى هه‌یه.
هاوڵاتى پەرلەمانی کوردستان کۆدەبێتەوە و دەنگ لەسەر پێشنیازەیاسای هەمواری یەكەمی یاسای ژمارە (3)ی ساڵی 2019 یاسای بە خاوەنكردنی ئەو زەوییانەی كە لەسنوری شارەوانییەكان زێدەڕۆییان لەسەر كراوە لە هەرێمی كوردستان. ڕێواز فایەق، سه‌رۆكی په‌رله‌مانى كوردستان لە نوسراوێکدا رایگەیاندوە، "پشتبه‌ستن به‌حوكمی بڕگه‌ی (سێیه‌م) له‌مادده‌ی (18)ی په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان-عێراق، بڕیارماندا بانگهێشتی گشت ئه‌ندامانی په‌رله‌مان بكه‌ین بۆ دانیشتنی ژماره (17)ی ئاسایی خولی بەهارەی ساڵی سێیەم له‌خولی هه‌ڵبژاردنی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان-عێراق، له‌كاتژمێر (11)ی پێشنیوه‌ڕۆی ڕۆژی سێشه‌ممه 6-7-2021". به‌رنامه‌ی كار به‌پێی حوكمی مادده‌ی (٥)و بڕگه‌كانی (یه‌كه‌م و دووەم و سێیەم) له‌مادده‌ی (١٦)و بڕگه‌ی (سێیه‌م) له‌مادده‌ی (١٨)و بڕگه‌كانی (یه‌كه‌م و دووه‌م و سێیه‌م و چواره‌م و پێنجه‌م) له‌مادده‌ی (٢٠)و مادده‌كانی (٤٧، ٤٨، ٥٢، ٥٤، ٥٥، ٥٦، ٥٧) له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان-عێراق، ده‌سته‌ی سه‌رۆكایه‌تيی په‌رله‌مان بڕیاریدا به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنی ژماره (١٧)ی ئاسایی خولی بەهارەی ساڵی سێیەم لەخولی پێنجه‌می هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان له‌كاتژمێر (١١)ی پێشنیوه‌ڕۆى ڕۆژی سێشەممە ڕێكه‌وتی ٢٠٢١/٧/٦ به‌مشێوه‌یه بێت: یەكەم: ده‌نگدان له‌سه‌ر پێشنیازەیاسای (هەمواری یەكەمی یاسای ژمارە (٣)ی ساڵی ٢٠١٩، یاسای بەخاوەنكردنی ئەو زەوییانەی كە لەسنووری شارەوانییەكان زێدەڕۆییان لەسەر كراوە لەهەرێمی كوردستان-عێراق)، به‌پێی حوكمی مادده‌كانی (٩٠، ٩١، ٩٣، ٩٦، ٩٧) له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان. دووەم: خستنەڕووی بیرۆكەی ئەم پەرلەمانتارانەی خوارەوە، بەپێی حوكمی خاڵی (٢)ی بڕگەی (یەكەم)ی ماددەی (٤٩) لەپەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمانی كوردستان: 1- بیرۆكەی پەرلەمانتار (عبدالستار مجید قادر) سەبارەت بە (دۆزینەوەی هەلی كار لەڕێگای بەگەڕخستنەوەی كارگەكان). 2- بیرۆكەی پەرلەمانتار ( عوسمان علی سمایل) سەبارەت بە (لەپێناو پاراستنی ژینگەی شارو شارۆچكەكانی كوردستان هەوڵێك بۆ ڕێسایكلینی خاشاك). 3- بیرۆكەی پەرلەمانتار (زێدان رەشید خان اودل) سەبارەت بە (پرسی خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستی). 4- بیرۆكەی پەرلەمانتار (شایان كاكە صالح) سەبارەت بە (ڤایرۆسی نەخۆشی كۆڤیدـ ١٩). سێیەم : خوێندنه‌وه‌ی دووه‌م بۆ ئەم پێشنیازو پڕۆژەیاسایانەی خوارەوە به‌پێی حوكمی مادده‌كانی (٨٧، ٨٨، ٨٩) له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مانی كوردستان. 1- پێشنیازو پڕۆژەیاسای (هەمواری یەكەمی یاسای ماف و ئیمتیازاتی كەمئەندام و خاوەن پێداویستيی تایبەت ژمارە (٢٢)ی ساڵی ٢٠١١ لەهەرێمی كوردستان-عێراق). 2- پڕۆژەیاسای (بەركاركردنی یاسای ڕەسمی پولی عێراق ژمارە (٧١)ی ساڵی ٢٠١٢ لەهەرێمی كوردستان-عێراق). 3- پڕۆژەیاسای (بەركاركردن و هەمواری یاسای وەبەرهێنانی پیشەسازی هەردوو كەرتی تایبەت و تێكەڵاو ژمارە (٢٠)ی ساڵی ١٩٩٨ی هەمواركراو).
هاوڵاتى هێزه‌کانى رزگاریى عه‌فرین ئامارى شه‌ش مانگى ئه‌مساڵیان بڵاوکرده‌وه و رایانگه‌یاندووه، که 31 سه‌ربازو 79 ملیشیاى هاوپه‌یمانى تورکیا و دوو سیخورى ده‌زگاى هه‌واڵگرى میت کوژراون و 26 ئوتومبێلى سه‌ربازیشیان تێکشکانووه. ئه‌مڕۆ دووشه‌ممه پێنجى ته‌موزى 2021، هێزه‌کانى رزگاریى عه‌فرین (HRE) ئامارى شه‌ش مانگى یه‌که‌مى چالاکییه‌کانى ساڵى 2021 بڵاوکرده‌وه. ده‌قى راگه‌یه‌ندراوى هێزه‌کانى رزگارى عه‌فرین: هێرشه نامرۆڤانه‌کان له دژى هاووڵاتییان به‌رده‌وامه "ده‌وڵه‌تى تورکى داگیرکه‌ر دواى داگیرکردنى عه‌فرین به‌رامبه‌ر گه‌له‌که‌مان هه‌موو جۆره پێشێلکارییه‌کى به‌ده‌ر له هه‌موو پێوه‌ره مرۆڤایه‌تییه‌کانى ئه‌نجامدا. له‌سه‌ر دیمۆگرافیا و سروشتى عه‌فرین سیاسه‌تى قێزه‌ون و تێکده‌رانه‌ى به‌ڕێوه‌برد. هه‌موو رۆژێک به تۆپبارانى چێ گه‌لى ناوچه‌که و سروشتى ناوچه‌که ده‌کاته ئامانج. ده‌وڵه‌تى تورکى داگیرکه‌ر پێشێلکاریى به‌ده‌ر له مرۆڤایه‌تى له دژى گه‌له‌که‌مان به‌ڕێوه‌ده‌بات. چالاکى و به‌رخودانى هێزه‌کانمانیش به شێوه‌یه‌کى به‌هێز به‌رده‌وامه. له ٦ مانگى یه‌که‌مى ٢٠٢١دا له دژى داگیرکه‌ران چالاکیى به‌هێز ئه‌نجامدران و له‌و چالاکییانه‌دا گورزى قورس له داگیرکه‌ران درا. ٣١ سه‌رباز و ٢ سیخوێ و ٧٩ چه‌ته و به گشتى ١١٢ داگیرکه‌ر کوژراون هێزه‌کانمان له ٦ مانگى یه‌که‌مى ساڵى ٢٠٢١دا له دژى سوپاى تورکى داگیرکه‌ر و گروپه چه‌ته‌کان ٦٧ چالاکییان ئه‌نجامداوه. له‌و چالاکییانه‌دا ٣١ سه‌رباز کوژراون، که یه‌کێکیان سه‌رله‌شکر بووه و ٢٧ سه‌ربازى تریش بریندار بوو. ٢ سیخوڕى میت-یش کوژراون و ٢ ئه‌ندامى ترى میت-یش بریندار بوون. هه‌روه‌ها پسپۆڕێکى ئه‌ندازه‌یى سوپاى تورکى داگیرکه‌ر کوژراوه. ٧٩ چه‌ته کوژراون، که ٢دانه‌یان سه‌ره‌ک چه‌ته بوون و ٨٣ چه‌ته‌ى تریش بریندار بوون. ٢٦ ئۆتۆمبێلى سه‌ربازى و ٢ ماتۆێ و کارگه‌یه‌ک و ٤ باره‌گاى سه‌ربازى تێکشکێنراون له‌و چالاکییانه‌دا ١٩ ئۆتۆمبێلى سه‌ربازی، ئۆتۆمبێلێکى کار، ٢ ماتۆێ سکیل، ٢ زرێپۆشى جۆرى کیرپی، ٤ چه‌کى دۆشکا له‌گه‌ڵ ئۆتۆمبێله‌کانیان، ١ دووربینى له‌یزه‌ر، ١ دووربینى رۆژ و بێته‌لێک تێکشکێنراون. هه‌روه‌ها کارگه‌یه‌کى چه‌ته‌کان و ٤ باره‌گاى چه‌ته‌کانیش ته‌قێنراونه‌ته‌وه و زیانیش به ٢ ئۆتۆمبێلى تریان گه‌یه‌ندراوه. ده‌ست به‌سه‌ر ژماره‌یه‌کى زۆر چه‌ک و که‌لوپه‌لى سه‌ربازیدا گیراوه له‌و چالاکییانه‌دا به گشتى ١ بى که‌ى سی، ٣ ئه‌ى که‌ى – ٤٧ ، ١ دووربینى شه‌و، ١ بێته‌ل و ٣ ته‌له‌فون ده‌ستیان به‌سه‌ردا گیراوه. ٨ هاووڵاتیى مه‌ده‌نى شه‌هیدبوون و ١١ هاووڵاتیى تریش بریندار بوون سوپاى تورکى داگیرکه‌ر له سه‌ره‌تاى ساڵى ٢٠٢١ تاوه‌کو ئێستا سه‌دانجار ناوچه‌که‌ى بۆردومان کردووه. له‌و بۆردومان و تۆپبارانانه‌دا ٨ هاووڵاتیى شه‌هید بوون، که ٤یان منداڵ بوون و ١١ هاووڵاتیى تریش بریندار بوون. چه‌ته داگیرکه‌ره‌کان ٣ جار هێرشى زه‌مینییان ئه‌نجامداوه. ٥ شه‌ڕڤان شه‌هید بوون له هێرشه‌کانى سوپاى تورکى داگیرکه‌ر و چه‌ته‌کانیاندا ٥ شه‌ڕڤانمان شه‌هید بوون".
.jfif)
