ماڵپەرێکى عێراقى: بەغدا یەکشەممە مووچەى مانگى پێنج دەنێرێت 

هاوڵاتی جێگری پارتی یەکێتی دیموکرات (PYD) دەڵێت هێزەکانی سووریای دیموکرات هیچ مەترسییەکیان بۆسەر تورکیا نەبووە و نایشیانبێت. مستەفا مەشایخ، جێگری پارتی یەکێتی دیموکرات (PYD) بە توندی ئەو تۆمەتانە تورکیا دەیخاتە پاڵ هێزەکانی سووریای دیموکرات ڕەت دەکاتەوە کە گوایا ئەو هێزە کە کوردەکان سەرۆکایەتیی دەکەن بووبێتە هەڕەشەیەک بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا. ناوبراو بە تۆڕی میدیایی هۆڤات وان-ی ڕاگەیاندووە: ئێمە  دەرک بە تواناکانی وڵاتێکی بەربڵاو وەکوو تورکیا دەکەین. مستەفا مەشایخ جەختیشی لەوە کردەوە کە کەس باوەڕ بەو قسەیەی تورکیا ناکات کە دەڵێت هێزەکانی سووریای دیموکرات هەڕەشەن بۆسەر تورکیا. هەروەها کالڤین والدەر، شرۆڤەکاری ئەنستیتۆی نیوزلاین پێی وایە قسەکانی تورکیا سەبارەت بە پەیوەندی قووڵی نێوان هێزەکانی سووریای دیموکرات و پەکەکە دروست نییە. ناوبراو دانی بەوەدا نا کە ڕەنگە ژمارەیەک لە ئەندامانی پەکەکە پەیوەندییان بە هێزەکانی سووریای دیموکراتەوە کردبێت، بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە کە هەردوو گرووپەکە یەک بن.

سەركۆ جەمال بەشێك لەدەستگیرکراوانی بادینان بەردەوامن لەمانگرتن، بڕیاریشبوو دوێنێ دۆسیەی 40 دەستگیركراو لەزیندانی چاكسازی گەورانی هەولێر، كەئازادبوونی مەرجدار دەیانگرێتەوە، یەكلایی ببێتەوە، ئەندامێكی تیمی پارێزەری دەستگیركراوانیش دەڵێت: حوكمدراوانی بادینانیشی تێدایە". بەشدار حەسەن، یەكێك لەپارێزەرانی گیراوانی بادینان بەهاوڵاتی وت:" دوێنێ دۆسیەی نزیكەی 40 حوكمدراو كە حكومدراوانی بادینانیشی تێدایە درایە دادگا، ئەگەر كارەكانیان تەواوببێت، ئەوا ئەمڕۆ ئازاد دەكرێن". وتیشی:" بەشێكیان دۆسیەكانیان لەفەرمانگەی بەڵگەكانی تاوانەو هێشتا نەهاتووەتەوە، ئێستا لەوێین و چاوەڕوانین، لەگەڵ بەڕێوەبەری چاكسازیی هەرێمی كوردستان لەسەر هێڵین و بەڵێنی داوە دۆسیەی هەموویان تەواو بكەن". ئازادكردنی بەمەرج یەكێكە لەو رێوشوێنانەی لەیاسا بەركارەكانی هەرێمی كوردستاندا كاری پێدەكرێت و بریتییە لەوەی بۆ هەر ساڵێك دەتوانرێت سێ مانگ لەماوەی سزادانی تاوانبار كەمبكرێتەوە، ئەگەر لەزینداندا بەباشی مامەڵەی كردبێت.  دوای حوكمدانی پێنج كەسی شارۆچكەی شیلادزێ لەمانگی ئایاری ئەمساڵدا بەدوو ساڵ زیندانیكردن، ئەو كەسانە ساڵێك و شەش مانگیان لەزیندانی ئاسایش بەسەربردبوو، دەتوانرێت ئەو شەش مانگەی دیكەیان بەئازادكردنی بەمەرج بۆ هەژماربكرێت و ئازادبكرێن، بەهۆی جێبەجێنەكردنی بڕیارەكەش زیندانیكراوان كە ژمارەیان 53 كەسە مانیان لەخواردن گرت. دوێنێ هەواڵی ئەوە بڵاوبووەوە كەژمارەیەكیان مانگرتنیان شكاندووە، پارێزەرەكەیان دەڵێت: 40 لەدەستگیركراون مانگرتنیان شكاندووە، كەئەوانیش ماوەی سێ بۆ شەش ساڵە  دەستگیركراون. بەوتەی پارێزەرەكەیان دەستگیركراوەكان 30 كەسیان خەڵكی بادینان و دەوروبەرین و 10 دەستگیركراوەكەی دیكە خەڵكی هەولێرن، بەڵام پێنج كەس لەدەستگیركراوەكان كە شێروان شێروانی و هاوڕێكانیەتی مانگرتنیان نەشكاندووە. بۆ ئەوەی دۆسیەی دەستگیركراوانی بادینان یەكلاببێتەوە، پێویستە چاكسازیی گەورانی هەولێر راپۆرتی لێكۆڵینەوەی حوكمدراوان و پەنجەمۆرەكانیان ئامادەبكات، دوای ئەوەی داواكاری گشتی لەبارەی ئازادكردنی بەمەرجی پێنج لەحوكمدراوانی شیلادزێ بۆچوونی خۆی دەدات، دادوەری دادگەی تاوانەكانی دەشتی هەولێر بڕیار لەبارەی ئازادكردنیان دەدات. پێشتر مونا یاقوو، سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤ بەهاوڵاتی وت: تەندروستیی ئەو حوكمدراوانەی مانیان لەخواردن گرتووە باشە، بەڵام ئەگەر بەردەوامبن لەمانگرتن، بەدڵنیاییەوە‌ كاریگەریی گەورەی لەسەر تەندروستییان دەبێت.

هاوڵاتی وەزیری پێشمەرگەی حکومەتی هەرێم ئاشکرای دەکات بە دەیان ملیون دۆلار بۆ خەزێنەی حکومەت گەڕاوەتەوە و رێگریش لە بەھەدەرانی دانی پارە کراوە، ئاماژەش بەوەدەکات یەکگرتنەوەی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و دروستکردنی ھێزی نیشتیمانی پێوستی بە ئیرادەی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان ھەیە بۆ ئەوەش پێوست دەکات پارتی و یەکێتی رێکەوتنێکی ستراتیژی ئیمزا بکەن تا ئەو ھێزە نیشتیمانیە دروست بکرێت. شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پیشمەرگەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە دیدارێکدا لە گەڵ کەناڵەکانی ڕاگەیاندن کە وابریارە سبەی بڵاوببێتەوەو کەناڵی (کوردسات نیوز) بەشێکی لێ بڵاوکردۆتەوە، باسی لە یەکگرتنەوەی ھێزی پێشمەرگە و ئەو چاکسازیانەی کە وەزارەتی لە نێو ھێزی پێشمەرگەی کوردستان ئەنجامی داوە، ھەروەک پەیوەندی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و سوپای عێراق و دروستکردنی ھێزی ھاوبەش و چەند تەوەرێکی دیکە ناوەڕۆکی ئەو دیدارە بوو. سەبارەت بە یەکگرتنەوەی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و دروستکردنی ھێزێکی نیشتیمانی یەکگرتوو، وەزیری پێشمەرگە ڕایگەیاندووە، لە ئێستادا یەکگرتنەوەی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان و دروستکردنی ھێزی نیشتیمانی پێوستی بە ئیرادەی یەکێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان ھەیە بۆ ئەوەش پێوست دەکات پارتی و یەکێتی رێکەوتنێکی ستراتیژی ئیمزا بکەن تا ئەو ھێزە نیشتیمانیە دروست بکرێت. ھەر لەو دیدارەدا وەزیری پیشمەرگە ئاشکرای کرد پرۆژەیەک ئامادەکراوە بۆ ئەوەی وەزارەتی پێشمەرگە یەک سەرچاوەی دارایی ھەبێت، بۆ ئەوەش ئەنجوومەنی وەزیران ڕەزامەندی دەربڕییوە و لە ئێستادا لە کۆی ٥٦ ھەزار پێشمەرگە ٣٧ ھەزار پێشمەرگە لە بانک مووچە و وەردەگرن و کارتی بانکیان ھەیە و لە بەرنامەدایە تەواوی ھێزی پێشمەرگە لە بانک مووچەکانیان وەربگرن.  وەزیری پێشمەرگە ئەوەی ئاشکرا کرد ئیتر ئەوانەی ئارەزوودەکەن لە نێو ھێزی پێشمەرگە خزمەت بکەن و پەیوەندی بە ھێزی پێشمەرگەوە بکەن بە شێوازێکی نوێ و بە میکانیزمێکی نوێ پێشمەرگە وەردەگرن و وەکو پێشتر نابێت لق و مەڵبەندەکان پێشمەرگە بنێرنە وەزارەت. سەبارەت بەڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی لە وەزارەتی پێشمەرگە و ئەنجامدانی چاکسازی وەزیری پێشمەرگە رایگەیاند: چاکسازی باش لە نێو وەزارەتی پێشمەرگە و پێشمەرگە کراوە بۆ ئەوەش بە دەیان ملیون دۆلار بۆ خەزێنەی حکومەت گەڕاوەتەوە و رێگریش لە بەھەدەرانی دانی پارە کراوە. سەبارەت بە قەرزەکانی وەزارەتی پێشمەرگە وەزیری پێشمەرگە ڕایگەیاند، قەرزێکی زۆر لەسەر وەزارەتی پێشمەرگە ھەبوو کە دوو جۆر بوون، جۆری یەکەم قەرزی برینداران و کەس و کاری شەھیدان بوو بۆ ئەوەش بریاردار قەرزی ئەوان بدرێتەوە بەڵام قەرزی دووەم قەرزی کۆمپانیاکان بوو کە بەفەرمانی من پێدانەوەی راِگیراوە تا ئەو کاتەی قەرزی کەس و کاری شەھیدان و بریندارانی شەڕی داعش دەدرێتەوە. ھەر لەو دیدارەدا وەزیری پێشمەرگە سەبارەت بە سەنگەرسازی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند، سەنگەرەکانی پیشمەرگە رێکخراوەتەوە و توانراوە تەواوی پێداویستیەکانیان بۆ دابین بکەن بۆ ئەوەش نزیکەی ٨ مانگە داعش نەیتوانیوە زەفەر بە سەنگەرەکانی پێشمەرگە ببات. سەبارەت بە پرۆژەی ستراتیژی بەرگری پێشمەرگە وەزیری پێشمەرگە لەو دیدارەدا ڕایگەیاند، پرۆژەی ستراتیژی بەرگری پێشمەرگە لە قۆناغی کۆتایدایە و قۆناغی باشی بڕیووە و بەم نزیکانە کۆتای دێت.  

هاوڵاتی دوای کەمکردنەوەی هەناردەی گازی شل لە ڕووسیاوە بۆ ئەوروپا و بەتایبەت ئەڵمانیا، بەرلین بەنیازە دەست بە بەرهەمهێنانی كارەبا لەڕێگای خەڵووزەوە بکات، کۆمپانیا ئەڵمانییەکانیش نایشارنەوە، کە بڕینی گازی ڕووسیا لە وڵاتانى ئەوروپا كاریگەریی گەورە لەسەر كەمبوونەوەی بەرهەمی كارەبا دروست دەكات. کۆمپانیاى یونیبەرى ئەڵمانى لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە: لە ڕۆژى ٢٩ى ئەم مانگەوە بەمەبەستى پڕکردنەوەی ئەو کەمووکورتیەی، کە بەهۆى برینی غازی ڕووسیاوە دروست بووە، وڵاتەکەمان دەست بە بەرهەمهێنانی كارەبا لەڕێگای خەڵووزەوە دەکات. کۆمپانیا ئەڵمانییەکە ئەوەشی نەشاردووەتەوە، کە بڕینی غازی ڕووسیا لە وڵاتانى ئەوروپا، كاریگەریی گەورە لەسەر كەمبوونەوەی بەرهەمی كارەبا لە ناوچەکەدا دروست دەكات. ڕۆژى ٢٧ى تەمموز کۆمپانیاى گازپرۆمى ڕووسى ڕایگەیاند، بڕی هەناردەکردنى گازی سروشتی وڵاتەکەمان بۆ ئەڵمانیا لە ڕێگەى بۆری گازی نۆرد ستریم ١ بۆ ٢٠٪ کەمدەکەینەوە. ڕۆژى ٢٥ى تەمموزیش کۆمپانیاى گازپرۆم ڕایگەیاند، کە لەمەودوا هەناردەکردنى غاز بۆ وڵاتانى ئەندامى یەکێتى ئەوروپا بەهۆى بوونى کێشەى تەکنیکى لە بۆرى ستریم-ى یەک بەڕێژەیەکى بەرچاو کەمدەکەینەوە. ئەمڕۆ کۆمپانیای گازپرۆمی ڕووسی بڵاویکردەوە، هەناردەی غاز بۆ ئەوروپا لە رێگەی بۆری نۆرد ستریمەوە لەنێوان ڕۆژانى ٣١ ى ئەم مانگە تا ٢ ى مانگى داهاتوو بەهۆى کارکردن و نۆژەنکردنەوەى وێستگەی غازی ترێنت ٦٠ ڕادەگرین ڕووسیا دووەم گەورەترین وڵاتى بەرهەمهێنەری غاز و سێیەم گەورەترین بەرهەمهێنەری نەوتە لە جیهاندا، بەجۆرێک، ڕێژەى ١٧٪ ى بەرهەمی غازی جیهان، ڕێژەى ١٢٪ ى بەرهەمی نەوتی جیهان بەرهەم دێنێت .

هاوڵاتی لەڕاگەیەندراوێکدا هەپەگە ناسنامەی سێ گەریلای شەهیدی لە ناوچەی مەتینای باشووری کوردستان بڵاوکردەوە، کە مانگی ڕابردوو لە ڕووبەڕووبوونەوەی سوپای تورکی داگیرکەردا شەهیدبوون. ئەمڕۆ سێشەممە ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هێزەکانی پاراستنی گەل-هەپەگە لە ڕاگەیەندراوێکدا شەهیدبوونی گەریلای لە ناوچەی مەتینا بلاوکردەوە و ڕایگەیاندووە: هاوڕێیانمان ڕۆژهات، عەلی و باهۆز بە چالاکییەکانیان بە سەرکەوتوویی لە شێوازی شەڕی تیمە گەڕۆکەکاندا، گورزی زۆر قورس و گەورەیان لە داگیرکەران دا، لە بەردەوامیی بەرەنگارییە بێ وێنەکەیاندا، ڕۆژی ٥ی تەمموزی ٢٠٢٢ قارەمانانە شەڕیان کرد و شەهید بوون. هەروەک هاتووە: ئەم ڕۆڵە قارەمانانەی کوردستان بە بەرخۆدانیان لەسەر هێڵی فیدایی، هێرشیان کردە سەر داگیرکەران و گوزری کاریگەریان لێدان، ئێمە بەڵێن دەدەین، کە بەرخۆدانەکەیان دەگەیەنینە سەرکەوتن. هەپەگە ناسنامەی شەهیدەکانی بەمشێوەیە ڕاگەیاندووە: نازناو: ڕۆژهات کوردستان ناو و پاشناو: فەرهاد ئۆتگەن شوێنی لەدایکبوون: ئەدەنە ناوی دایک و باوک: حەمدیە – نیعمەت کات و شوێنی شەهیدبوون: ٥ی تەمووزی ٢٠٢٢ / مەتینا **** نازناو: عەلی تۆڵهەڵدان ناو و پاشناو: مەتین کارابۆگا شوێنی لەدایکبوون: دیلۆک ناوی دایک و باوک: ئەسمەر – رەسول کات و شوێنی شەهیدبوون: ٥ی تەمووزی ٢٠٢٢ / مەتینا **** نازناو: باهۆز باگۆک ناو و پاشناو: فەرهاد دەمیرتاش شوێنی لەدایکبوون: مێردین ناوی دایک و باوک: غەنیمە – ئاسلان کات و شوێنی شەهیدبوون: ٥ی تەمووزی ٢٠٢٢ / مەتینا هەر لە ڕاگەیەندراوەکەدا، هەپەگە سەرەخۆشیی لە “بنەماڵە هێژا و بەنرخەکانیان، گەلی وڵاتپارێز و نیشتمانپەروەریی کوردستان دەکەین”.

هاوڵاتی لەلێدوانێکیداهاوسەرۆکی هەدەپە ڕایگەیاند لە مێردینەوە تاوەکو خابوور هیچ شارێکمان نییە رێگەی بازنەیی بۆ دروستکرابێت. میتحەت سانجارهاوسەرۆکی گشتیی هەدەپە، بەیاوەری شاندێک کە پێکهاتبوو لەهەریەکە لە ئێبرو گونای، گوتەبێژی هەدەپە و مێرال دانش بێشتاش، بریکاری سەرۆکی فراکسیۆنی هەدەپە؛ پەرۆ دوندار، پەرلەمانتاری هەدەپە لە بازنەی مێردین و دوو شاند کە لە ئامەد و مێردینەوە رۆیشتبوونە ئەوێ، لە شارۆچکەی دێرکی سەر بە پارێزگای مێردینی باکووری کوردستان کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی لەبارەی رووداوە هاتووچۆکەی رۆژی شەممەی رابووردووە (کە تیایدا زیاتر لە٢٠ کەس بوونە قوربانی) سازکرد وتیایدا رەخنەی لە حکومەتی تورکیا گرت بەوەی گرنگی بە رێگەوبانی شارەکانی باکووری کوردستان نادات. هاوسەرۆکی گشتیی هەدەپە دەربارەی هەردوو ڕووداوەکە وتیشی، "رووداوی یەکەم روودەدات، 20 خولەک تێدەپەڕێت، هیچ رێوشوێنێک ناگیرێتەبەر، رێگە داناخرێت. لە کاتێکدا بەهۆی رووداوەکەوە فۆسفات بە شەقامەکەدا پەرت دەبێت، دیسان هیچ رێوشوێنێک ناگیرێتەبەر. دوای 20 خولەک بارهەڵگرێکی دیکە دێت و لێرە، لەو خەڵکە دەدات کە بە مەبەستی هاوکاریکردن لێرە بوون." ئاماژەشی بەوەکرد لە مێردینەوە تاوەکو خابوور هیچ شارێکمان نییە رێگەی بازنەیی بۆ دروستکرابێت. جێگای ئاماژەیە ئێوارەی شەممە 20-08-2022 لە شارۆچکەی دێرکی مێردین دوو رووداوی هاتووچۆ بەدوای یەکدا روویاندا و بەو هۆیەوە زیاتر لە 20 کەس گیانیان لەدەستدا. رووداوەکە بەهۆی دوو بارهەڵگرەوە بوو، کە دەگوترێت برێکیان نەماوە، شۆفێرەکانیش دوای وەرگرتنی وتە لێیان بەبڕیاری دادگا دەستگیرکراون.  

هاوڵاتی بەدرێژایی مێژووی نوێی عێراق ئەو وڵاتە یەكێك بووە لەوڵاتە هەرە دەوڵەمەندەكانی بوارە جیاجیاكانی سروشت و گەنجینەیەكی پڕ لەبەهای ئابووری و خۆراكی و نەوتی بووە، بەڵام بەهۆی جەنگە یەك لەدوای یەكەكانەوە بەتایبەت لەساڵانی هەشتا بەرەو ژوور، ئیدی ئابووری ئەم وڵاتە بەجۆرێك داڕما كە نەدراوەكەی بەهای ما، نە یەدەگی زێڕ و نە یەدەگە نەختیەنییەكەی توانی لەڕیزبەندی وڵاتاندا جێگای خۆی بگرێت و نە ئابوورییە هەناردەییەكەشی توانای ڕكابەریكردنی هەناردەی وڵاتانی دراوسێ ما و بۆ ماوەیەكی درێژ ئەم وڵاتە هەرەسهێنا. لەئێستاداو دوای ئەو ئارامییە ڕیژەییەی كەعێراق پیایدا تێپەڕدەبێت و جەنگەكانی تا ڕادەیەك نەماون، ئەم وڵاتە چ لەڕووی هەناردەی نەوت و چ لەڕووی یەدەگی نەختینەیی و چ لەڕووی یەدەگی زێڕەوە لەگەشەیەكی بەردەوامدایەو ئامارەكانی دڵخۆشن، هاوكات وەزیری داراییەكەشی بڕوای وایە تاكۆتایی ساڵ یەدەگی نەختینەیی زیاتر دەبێت. بەپێی تازەترین ئامار كە لەناوەڕستی مانگی ئاب دا و لەلایەن كۆمپانیای (سۆمۆ) بڵاوكراوەتەوە ئاشكرای كردووە عێراق لەمانگی پێشوودا رۆژانە 4 ملیۆن و 584 هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەم هێناوە و بەبەراورد بە مانگی رابردوو ڕۆژانە 69 هەزار بەرمیل زیادی كردووە. هەر بەپێی ئامارەكە داهاتی هەناردەی نەوت لە مانگی تەمموزدا 10 ملیار و 608 ملیۆن دۆلار بووە كە ئەمەش داهاتێكی زەبەلاحەو پێشبینی دەكرێت تاوەكو كۆتایی ساڵ داهاتی نەوتی عێراق نزیكبێتەوە لە 150 ملیار دۆلار. بەرزبوونەوەی قەبارەی هەناردەی نەوت و زیادبوونی داهاتی نەوت بۆ خەزێنەی گشتی عێراق دەبێتە هۆی زیاتركردنی قەبارەی یەدەگی نەختینەیی و ئابوورییەكی قایمتر و تۆكمەتر دەكات. لەوبارەیەوە بانكی ناوەندی عێراق رایگەیاندووە، قەبارەی یەدەگی نەختینەیی عێراق گەیشتووەتە 82 ملیار دۆلار، هۆكارەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ بەرزبوونەوەی داهاتی نەوت. عومەر عاسم، وتەبێژی بانكی ناوەندی عێراق ئاشكرایكردووە، لە مانگی نیسانی ئەمساڵدا قەبارەی یەدەگی نەختینەیی 70 ملیار دۆلار بوو و بەراورد بەو كاتەش 12 ملیار دۆلاری تر زیادی كردووە، شارەزایانیش ئەم زیادبوونە زۆرەی یەدەگی نەختینەیی بۆ بەرزبوونەوەی داهاتی نەوت دەگەڕێننەوە. ئەمە لەكاتێكدایە لەلایەكی ترەوە یەدەگی زێڕیش بەرزبووەتەوە و عێراق بووەتە خاوەنی دەیان تۆن زێڕیش و چەند پلەیەكیش لەڕیزبەندی جیهانیدا هاتۆتە پێشەوە. بەپێی تازەترین ئاماریش عێراق لە یەدەگی زێڕیشدا هەنگاوی باشی ناوە و بووەتە خاوەنی 130 تۆن زێڕ، لە ئاستی دنیادا لە ریزبەندی 30یەم و لە ئاستی وڵاتانی عەرەبیش لە ریزبەندی چوارەمدایە. ئەنجومەنی جیهانی بۆ زێڕ ئاشكرای دەكات، عێراق بەكڕینی 34 تۆن زێڕ لە پلەی 30 هەمینی ئەو وڵاتانەیە كە پشت بە یەدەگی زێڕ دەبەستن. لە نوێترین داتاو زانیارییەكانیدا ئەنجومەنی جیهانی بۆ زێڕ ڕاگەیاندووە، بانكی ناوەندی جیهانی بڕی 111.19 تۆنی زێڕی خستووەتە سەر یەدەگی زێڕی جیهانی و لەو چوارچێوەیەدا یەكێك لەو وڵاتانەی كە زۆترین خواستی كڕینی زێڕی هەیە عێراقە كە لەم مانگەدا بڕی 33.97 تۆن زێڕی كڕیوە،و ئێستا لە پلەی 30یەمینی ئەو وڵاتانە دادەنرێت كە پشت بە یەدەگی زێر دەبەستن. ئاماژەی بەوەشكردووە دوای عێراق هەریەكە لە توركیا بە ‌كڕینی 26.60 تۆن و ئۆزبەكستان بە 26.44 و كازاخستان بە 15.79 تۆن و هیندستان بە 8.39 لە ریزبەندی زۆرترین كڕیارانی زێڕن لە جیهاندا. وەنەبێت عێراق خەونەكانی بۆ بەهێزكردنی ئابوورییەكی هەر بەوەندە وەستابێت، بەڵكو هیواخوازیشە تا كۆتایی ئەمساڵ یەدەگە نەختینییەكەی زیاتر بكات و چەند هەنگاوێكی دیكە بچێتە پێشەوە. عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لەلێدوانێكیدا هیواخوازە یەدەگی نەختینەیی وڵاتەكەی تا كۆتایی ئەمساڵ لە70 ملیارەوە بگاتە 90 ملیار دۆلار، هاوكات ئاماژەشی بەوەكردووە لەساڵی  2020 یەدەگی نەختینەیی وڵات كەوتۆتە  بەر مەترسی، بەڵام بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و سیاسەتە داراییەكانەوە توانیویانە یەدەگەكە زیاتر بكەن.

هاوڵاتی لەڕاگەیەندراوێکدا سەرۆککۆماری ئێران ڕایدەگەیەنێت کە دەبێت دەرچەیەک لە قەیرانی سیاسیی عێراق بدۆزرێتەوە. بەپێی راگەیەندراوێکی سەرۆکایەتی کۆماری ئێران، دوای پەیوەندییەکی تەلەفۆنیی لەگەڵ سەرۆکوەزیرانی عێراق، ئیبراهیم ڕەئیسی سەرۆککۆماری ئێران ڕایگەیاندووە: "دەبێت سەرجەم رەوتە سیاسییە رەسەنەکانی عێراق لە رێگەی دیالۆگ و کارلێکردنەوە لەسەر دەرچەیەک لەم کێشە سیاسییانە رێکبکەون". راگەیەندراوەکە ئاماژەی بەوەکردووە لەو پەیوەندییەدا لەگەڵ مستەفا کازمی، ڕەئیسی تاوتوێی قەیرانی سیاسیی عێراق، دانوستانەکانی نێوان ئێران-سعوودیە کە بە نێوەندگیری بەغدا بەڕێوەدەچێت و پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات کراوە. هاوکات سەرۆککۆماری ئێران ڕایگەیاندووە بۆ دەربازبوونی عێراق لەو قەیرانەی کە تێدایە بانگەوازی دامەزراندنی دیالۆگ و کارلێکردنی لە نێوان کەسایەتییە سیاسییە ڕەسەنەکانی وڵاتەکە کرد.

هاوڵاتی دوابەدوای کۆبوونەوەی سەرلەبەیانی ئەمڕۆیان، بۆ هەڵوەشاندنەوەى دانانى ٢٥٠ کامێراى چاودێریى لە سنورى پارێزگاى سلێمانى، ، ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە كۆبونەوەیەكدا پرۆژەی دانانی كامێرای تیژڕەوی (پۆینت توو پۆینت) رەت دەكاتەوە. ئەنجومەنەکە  پێشنیازیش دەكات  بۆ پەرلەمانی كوردستان گرێبەستی دانانی كامێرای تیژڕەوی رابگرێت. هاوکات ئەنجومەنەکە داوا لە داواكاری گشتی سلێمانی دەكات، رێكاری یاسایی بگرێتە بەر بۆ ڕاگرتنی گرێبەستی ئەو پرۆژەیە. ئەمە لەکاتێکدایە داواکاری گشتی پرۆژەکەی ڕەتکردۆتەوەو لە چەند ڕۆژی ڕابووردووشدا تەقە لەچەند کامێرایەکی هاتۆچۆ کراو زیانیان پێگەیەنرا.

هاوڵاتی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق ڕایدەگەیەنێت نابێت ململانێکان بگات بەوەی دژ بە ئەنجومەنی دادوەری بێت، پاڵپشتی خۆشی بۆ خۆپیشاندانەکان دووپاتدەکاتەوە. دوابەدوای مانگرتنی لایەنگرانی ڕەوتی سەدر لەبەردەم ئەنجومەنی دادوەری و هەڵپەساردنی کارەکانی ئەنجومەنەکە،ئەمڕۆ سێشەممە( محەمەد حەلبوسی) سەرۆکی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند نابێت ململانێکانمان لەگەڵ دادوەری بێت کە هەموومان پەنای بۆدەبەین بۆ یەکلاکردنەوەی کێشەکانمان. حەلبوسی پاڵپشتی خۆی بۆ خۆپێشاندانەکان بە شێوازە دەستوری و یاساییەکانی کە پارێزگاری لەدەوڵەت ودام ودەزگاکانی بکات دووپاتکردەوە. جێگای ئاماژەیە لەماوەکانی پێشوودا لایەنگرانی سەدر بەهۆی جێبەجێنەکردنی داواکارییەکانیانەوە ڕۆیشتنە ناو باڵەخانەی پەرلەمانی عێراق و مانیانگرت، دواتر بەبڕیارێکی موقتەدا سەدر کشانەوە دەرەوەی باڵەخانەکە. دوای زیاتر لە ١٠ مانگە لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق، لایەنەكان نەگەیشتوون بە ڕێككەوتن لەسەر پێكهێنانی حكومەت و موقتەدا سەدریش، داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكات و چوارچێوەی هەماهەنگیش هەوڵدەدات بۆ پێكهێنانی حكومەت

هاوڵاتی دوابەدوای تۆمەتبارکردنیان بۆ کوشتنی کچی گەورە بەرپرسێکی ڕوس، بەرپرسانی ئۆکرانیا ئەو تۆمەتەی ڕوسیایان ڕەتکردەوە کە  هەواڵگری ئۆکراین لەپشت کوژرانی دەریا دۆگینا وە بووبن. لەوبارەیەوە وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی و ئەنجومەنی بەرگری ئۆکراین ( ئۆلیکسی دانیلۆڤ) ڕایگەیاند" ئێمە بەو شێوەیە کار ناکەین". جێگای ئاماژەیە ڕۆژی یەکشەممەی ڕابووردووبه‌هۆی ته‌قینه‌وه‌ی ئۆتۆمبیله‌که‌ی لە نزیک شاری مۆسکۆ، کچی گەورەی راوێژکارێکی ڤلادیمیر پووتین، سەرۆکی رووسیا کوژرا که‌ ده‌وترێت پلانداڕێژه‌ری جه‌نگی ئۆکرانیا بووه‌. ئەندرای کراسنۆڤ، بەرپرسی بزووتنەوەی ئاسۆی کۆمەڵایەتیی رووسیا کە کەسێکی نزیکی ئەلێکساندەر دوگنە بە میدیای رووسیای راگەیانبوو، ئامانجی هێرشەکە کوشتنی ئەلێکساندەر دوگن بووە و ئەو ئوتومبێلەشی کراوەتە ئامانج ئۆتۆمبێلی ئەلێکساندەر بووە، بەڵام کچەکەی ئۆتۆمبێلەکەی لێخوڕیبوو.    ئەلێکساندەر دوگن بە یەکێک لە کەسە نزیکەکانی پووتین ناسراوە و راوێژکاریەتی؛ هەروەها بە یەکێک لە پلانداڕێژەرانی پشت هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆکراینا دادەنرێت و کەسێکی ناسیۆنالیستی دیاری رووسییە. 

هاوڵاتی لایەنگرانی ڕەوتی سەدر قۆناغێکی نوێی داواکارییەکانیان دەستپێکردو بەیانی ئەمڕۆ چونە بەردەم باڵەخانەی ئەنجومەنی دادوەری و خێمەیان هەڵدا و بڕیاریاندا کە مانبگرن تاوەکو داواکارییەکانیان جێبەجێدەکرێت، لەبەرامبەریشدا ئەنجوومەنی باڵای دادوەریی عێراق لە بەغدا؛ ئەنجوومەنەکە، ئەمڕۆ کارەکانی هەڵپەسارد. هاوکات لایەنگرانی سەدر پێنج داواکاریشیان خستەڕوو کە گرنگترینیان هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی ئێستا و دیاریکردنی وادەی هەڵبژاردنی پێشوەختە و بە سیاسی نەکردنی دەسەڵاتی دادوەریی، هاوکات بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و گەندەڵکاران و جیاکردنەوەی داواکاری گشتی لە ئەنجومەنی دادوەری، بەشێكی تر بوون لە داوكاری لایەنگرانی سەدر. جێگای ئاماژەیە لەماوەکانی پێشوودا لایەنگرانی سەدر بەهۆی جێبەجێنەکردنی داواکارییەکانیانەوە ڕۆیشتنە ناو باڵەخانەی پەرلەمانی عێراق و مانیانگرت، دواتر بەبڕیارێکی موقتەدا سەدر کشانەوە دەرەوەی باڵەخانەکە. دوای زیاتر لە ١٠ مانگە لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق، لایەنەكان نەگەیشتوون بە ڕێككەوتن لەسەر پێكهێنانی حكومەت و موقتەدا سەدریش، داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی پێشوەختە دەكات و چوارچێوەی هەماهەنگیش هەوڵدەدات بۆ پێكهێنانی حكومەت.

هاوڵاتی ئاژانسێکی کوردی له‌زاری ڕۆژنامەنووسێکی مەیدانییه‌وه‌ لە سووریا بڵاویکردۆته‌وه‌ تورکیا و گرووپە چەکدارییەکان بە بڕینی ئاوی حەسەکە دەیانەوێت خەڵک لەدژی ئیدارەی خۆسەری بورووژێنن. له‌وباره‌یه‌وه‌ ئۆرهان که‌مال، یه‌کێک رۆژنامه‌نووسی مه‌یدانی له‌ کوردستانی سووریا ئه‌مڕۆ (دووشه‌ممه‌ 31ی ئاب) له‌ گفتوگۆیەکی کورتدا له‌گه‌ڵ کوردپرێس، سه‌باره‌ت به‌ بڕینی ئاوی حه‌سکه‌ له‌ لایه‌ن گرووپه‌ چه‌کداره‌کانی سووریاوه‌ وتی: له‌ هه‌فته‌ی رابردووه‌وه‌، ئاوی خواردنه‌وه‌ی شاری حەسکە لەلایەن گرووپە چەکدارەکانی سووریاوە کە کۆنترۆڵی وێستگەی عەلوک سەرێکانییان بەدەستەوەیە، بڕابوو. ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا وتی: بەرەبەیانیی ئەمڕۆ دوای ٥ ڕۆژ لە بڕینی ئاو لە حەسکە و دەوروبەری، ئاو بە پاڵەپەستۆیەکی نزمەوە گەیشتە ناو شارەکە.  ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد: "تورکیا ده‌یه‌وێت هاوکات لەگەڵ تۆپبارانکردندا لەم ڕێگاشەوە گوشار بخاته‌ سه‌ر خه‌ڵک". ئامانجی تورکیا ڕوونە، ئەردۆغان هەوڵ دەدات ناڕەزایی و ناسەقامگیری لە کوردستانی سووریا دروست بکات. هەر بەپێی هەواڵی کۆردپرێس، نەوارە سەبری، هاوسەرۆکی ئیدارەی ئاوی شاری حەسکە، ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردوو بە میدیاکانی ڕاگەیاندووە، ئاوی خواردنەوەی وێستگەی عەلوک لە سەرێکانی نەگەیشتووەتە حەسکە. سەبری زیادی کرد: بۆ ماوەی دوو مانگە، هەر مانگێک تەنیا ١٥ ڕۆژ ئاوی خواردنەوە گەیێندراوەتە گەڕەکەکانی حەسکە. وێستگەی ئاوی عەلوک تاکە سەرچاوەی ئاوی شارەکانی حەسەکە و تەلتەمەر و گەڕەکەکانی دەوروبەریانە و لە ساڵی ٢٠١٩ەوە کەوتۆتە ژێر کۆنترۆڵی حکوومەتی تورکیا و گرووپە چەکدارەکانی سووریا. لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ەوە تورکیا نزیکەی ٢٧ جار کاری ئەم وێستگەیەی ڕاگرتووە، دواجاریش لە ناوەڕاستی مانگی ڕابردوودا بەهۆی کێشە لە وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبای درباسیە، گەیاندنی ئاو بۆ حەسەکە ڕاگیردرا. بەپێی زانیارییەکان بۆ وەگەڕ خستنی ئەم وێستگەیە تەنها 3 مێگابایت کارەبا پێویستە، ئەمەش لە کاتێکدایە کە ئەو چەکدارانەی کونترۆڵی وێستگەکەیان بەدەستۆیە 8 مێگابایت کارەبا بۆ مەبەستی دیکە بەکار دێنن و ئەمەش بووەتە هۆی لەناوچوونی تۆڕەکانی کارەبا.

هاوڵاتی  سەڵاح رەشید نوسەری كتێبی دیداری تەمەنی مامجەلال لەسەر سكاڵایەك چوە بەردەم دادوەری دادگای لێكۆڵینەوەی هەولێر و بە بەكەفالەتی چوار ملیۆن دینار ئازادكرا. پارێزەر بەشدار حەسەن لە تۆڕی كۆمەڵایەتی فەیسوك، رایگەیاند: "كەمێك لەمەوبەر ماموستا سەڵاح ڕەشید ، نوسەری كتێبی دیداری تەمەن، لەسەر سكاڵایەك چوە بەردەم دادوەری دادگای لێكۆڵینەوەی هەولێر و دواتر بەكەفالەتی چوار ملیۆن دینار ئازاد كرا ، بە پێی مادە ٤٣٤ لە یاسای سزاكانی عیراقی". ئاشكراشیكرد:  ئارام ڕەسوڵ مامەند، پەرلەمانتاری پێشووی پارتی ، سكاڵای لەسەر سەڵاح ڕەشید تۆماركردووە، چونكە پێیوایە لەكتێبی دیداری تەمەنی مام جەلال كەلەلایەن سەڵاح ڕەشید ئامادەكراوە ، تەشهیر  بە خوالێخوشبوو ڕەسوڵ مامەندی باوكی كراوە".

هاوڵاتی له‌ڕاپۆرتێکدا گۆڤارێکی ئه‌مریکی تازه‌ترین ڕیزبه‌ندی وڵاته‌ هه‌ژاره‌کان بڵاوده‌کاته‌وه‌ که‌ عێراق ریزبه‌ندی 8ـه‌مین وڵاتی عه‌ره‌بی و 79ـه‌مین وڵاتی جیهاندان. له‌وباره‌یه‌وه‌ گۆڤاری گلۆبال فێنانسی ئه‌مه‌ریكی راپۆرتێكی له‌باره‌ی وڵاته‌ هه‌ژاره‌كانی جیهان بڵاوكردووه‌ته‌وه‌ و ده‌ڵێت: عێراق له‌ ریزبه‌ندی 8ـه‌مین وڵاتی عه‌ره‌بی و 79ـه‌مین وڵاتی جیهاندایه‌ كه‌ دانیشتوانه‌كه‌ی له‌ژێر هێڵی هه‌ژارییدان، به‌وه‌ی هه‌ر تاكێكی عێراقی ساڵانه‌ پێویستی به‌ 12 هه‌زار دۆلار هه‌یه‌، بۆ ئه‌وه‌ی بژێوی و پێداویستییه‌كانی دابین بكات، هاوكات بوروندی یه‌كه‌مین وڵاته‌ كه‌ گه‌له‌كه‌ی له‌ژێر هێڵی هه‌ژاری توندان و هه‌ر تاكێك ساڵانه‌ پێویستی به‌ 856 دۆلاره‌ بۆ دابین کردنی بژێوی ژیانی. گۆڤاره‌كه‌ ئاماژه‌شی به‌وه‌داوە که‌ به‌شێك له‌ وڵاتانی دونیا به‌هۆی شه‌ڕی نێوخۆ و ململانێیه‌كان و كێشه‌ی مه‌زهه‌بی و بڵاوبوونه‌وه‌ی ڤایرۆسی كۆرۆناوه‌ رووبه‌ڕووی هه‌ژاری و برسێتی بوونه‌ته‌وه‌.