.jpeg)
هاوڵاتی ئەندامی ئەنجوومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندییەکانی یەکێتی نووسینێکی بەناونیشانی"كوردی نەزانەكانی پەرلەمانی عێراق"، بڵاوکردەوە و رایگەیاند: " زۆربەی ئەندامانی پەرلەمانی عێراق، عەرەبییەكەیان پرتەپرت دەكات و سەیر ئەوەیە زمانی كوردیش نازانن". ئەمڕۆ یەکشەممە، 30ی کانوونی دووەمی 2022، مەلا بەختیار، ئەندامی ئەنجوومەنی باڵای سیاسی و بەرژەوەندییەکانی یەکێتی، لە پەیجی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک نووسینێکی بەناونیشانی"كوردی نەزانەكانی پەرلەمانی عێراق"، بڵاوکردووەتەوە، تێیدا دەڵێت: "زۆربەی ئەندامانی پەرلەمانی عێراق، عەرەبییەكەیان پرتەپرت دەكات و سەیر ئەوەیە زمانی كوردیش نازانن". مەلا بەختیار هەروەها نووسیویەتی: ". بۆ نموونە: لە تابلۆی پەرلەماندا نووسراوە.. (الدورة النیابیة الخامسة)، ئەمە بەمشێوەیە وەرگێڕدراوە: (خولی پەرلەمانیی پێنجەم)، لەكاتێكدا دەبێت بنووسرێ: (پێنجەمین خولی پەرلەمان) پێنجەكە بۆ خولەكەیە.. نەك بۆ پەرلەمان". نووسینەکەی مەلا بەختیار، لەکاتێکدایە رۆژی 09-01-2022، لە یەکەم دانیشتنی خولی پێنجەمی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، دەستەی سەرۆکایەتی ئەنجوومەنی نوێنەران هەڵبژێردران و پەرلەمانتارانیش سوێندی یاساییان خوارد. لەهەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق لە 10ی ئۆکتۆبەری 2021، لایەنە کوردستانییەکان 63 کورسییان لەکۆی 329 کورسی ئەنجوومەنی نوێنەران بەدەستهێنا، لە خوولەکانی رابردوو گرتەی ڤیدیۆیی قسەکردنی هەندێک پەرلەمانتاری کورد لەتۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوکرانەوە، کە تێیدا رەخنە لە ئاستی قسەکردنیان بە زمانی عەرەبی گیرابوو.
شاناز حەسەن ئەندامێکی پەرلەمانی کوردستان رایگەیاند:" خواست بۆ کارەبا لە ئێستادا بۆ (٧٠٠٠ مێگاوات) بەرزبووەتەوە، وەزارەتی کارەباش تەنها ( ٣٥٠٠ مێگاوات) لە کارەبای بەرهەمهاتوو دەداتە هاووڵاتیان‌و (٧٠٠ مێگاوات) یش دەفرۆشێت بە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێم! ئەمەش پەیوەندی تەنها بە فرۆشتنی وێستگەکان و کۆمپانیاکانى بەرهەمهێنانى کارەباوە نییە، بەڵکو لەو فرۆشتنە بێجگە لە وێستگەکانی کارەبا حکومەتیش بڕێک پارەی دەست دەکەوێت!. عومەر گوڵپی، ئەندامی پەرلەمانی کوردستان لە لێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:" فرۆشتنی کارەبا لە کارگەیەک کە لە هەرێمی کوردستان‌و بە گازی سروشتی کوردستان کار دەکات بە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێم لە کاتێکدایە کە کارەبای هاووڵاتیان لە پارێزگاکانی هەرێم بۆ پێنج سەعات لە شەو و ڕۆژێکدا کەمبووەتەوە لەم دۆخەدا کە پلەکانی گەرما زۆر دابەزیون‌و هاووڵاتیان پێویستیان بە گەرمکەرەوە هەیە". عومەر گوڵپی ئەنجامی بەدواداچوونێکی بڵاوکردووەتەوە و دەڵێت "فرۆشتنی کارەبا بە دەرەوەی هەرێم لەکاتێکدا خەڵکی هەرێمی کوردستان پێویستی زۆریان پێیەتی سیاسەتێکی چەوتە، پێویستە ئەم سیاسەتە ڕابگیرێت‌و ئەولەویەتی وەزارەتی سامانە سروشتیەکان و وەزارەتی کارەباو حکومەتی هەرێم خەڵکی کوردستان بێت، بەرپرسیاری ژیان‌و پێویستی هاووڵاتیان لە شارەکانی هەرێمی کوردستان لە ئەستۆی حکومەتی هەرێمەو پێویستە بچێتە ژێرباری ئەو بەرپرسیارێتیەو بەرپرسیاریەتی هاووڵاتیانی شارەکانی تری عێراق بۆ حکومەتی بەغدا بەجێبهێڵێت، کردارى ڕاستیش ئەوەیە کە سوتەمەنى زیاتر بدرێتە وێستگەکانى بەرهەمهێنانى کارەباو هەموو کارەبایەکى بەرهەمهاتووش لەهەرێم لەهەر کەرتێک تەرخان بکرێت بۆ خەڵکى کوردستان و پێویستى شارەکان". دەقی بەدواداچوونەکە:.. بەدواداچوون: هەرێمی کوردستان کە خۆی کارەبای پێویستە، بۆچی کارەبا بە پارێزگاکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم دەفرۆشێت؟ نهێنی ئەو فرۆشتنە چیە؟ خواست بۆ کارەبا لە ئێستادا بۆ (٧٠٠٠ مێگاوات) بەرزبووەتەوە، وەزارەتی کارەباش تەنها ( ٣٥٠٠ مێگاوات) لە کارەبای بەرهەمهاتوو دەداتە هاووڵاتیان‌و (٧٠٠ مێگاوات)یش دەفرۆشێت بە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێم! ئەمەش پەیوەندی تەنها بە فرۆشتنی وێستەگەکان و کۆمپانیاکانى بەرهەمهێنانى کارەباوە نییە، بەڵکو لەو فرۆشتنە بێجگە لە وێستگەکانی کارەبا حکومەتیش بڕێک پارەی دەست دەکەوێت! هەردوو پرۆژەی (وێستگەی كارەبای چەمچەماڵ و بازیان، وێستگەی هەولێر/ خورمەڵە و سیمێڵ) کە بە گازی سروشتی کار دەکەن، بە دوو قۆناغ کارەبا بەرهەمدەهێنن، قۆناغی یەکەمیان ڕاستەوخۆ لە ڕێگەی سوتاندنی گازەکەوە، قۆناغی دووەمیان لە ڕێگەی سودوەرگرتن لە دووکەڵ‌و گەرمی تۆڕباینی وێستگەکانەوە کە بەهۆی سوتاندنی گازەوە لە قۆناغی یەکەمی بەرهەمهێنانی کارەبا بەرهەمدێت، لە جۆری یەکەمیاندا بۆ هەر یەکەیەک وەزارەتی کارەبا بڕی (سێ سەنت) دەدات بە کۆمپانیاکان، لە جۆری دووەمیاندا کە دەدرێتە پارێزگاکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم بە (شەش سەنت) دەفرۆشرێت، لەو بڕەیە (چوار سەنت)ی بۆ کۆمپانیاکان خۆیانەو (دوو سەنت)یشی بۆ وەزارەتی کارەباو حکومەتی هەرێمە، واتە بابەتەکە تەنها ئەوە نییە کە حکومەت قەرزاری کارگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبایەو ڕێگەیان ئەدا کارەبا بفرۆشن تا دۆخی داراییان باش بکەن وەک بەرپرسانی حکومەت دەیڵێن، نەخێر، بەڵکو لە فرۆشتنی هەر یەکەیەک کارەبا حکومەت بڕێک پارەی دەست دەکەوێت! ئەمەش پاڵنەری ڕاستەفینەی فرۆشتنی کارەبایە بە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێم! فرۆشتنی کارەبا لە کارگەیەک کە لە هەرێمی کوردستان‌و بە گازی سروشتی کوردستان کار دەکات بە پارێزگاکانی دەرەوەی هەرێم لە کاتێکدایە کە کارەبای هاووڵاتیان لە پارێزگاکانی هەرێم بۆ پێنج سەعات لە شەووڕۆژێکدا کەمبووەتەوە لەم دۆخەدا کە پلەکانی گەرما زۆر دبەزیون‌و هاووڵاتیان پێویستیان بە گەرمکەرەوە هەیە! فرۆشتنی کارەبا بە دەرەوەی هەرێم لەکاتێکدا خەڵکی هەرێمی کوردستان پێویستی زۆریان پێیەتی سیاسەتێکی چەوتە، پێویستە ئەم سیاسەتە ڕابگیرێت‌و ئەولەویەتی وەزارەتی سامانە سروشتیەکان و وەزارەتی کارەباو حکومەتی هەرێم خەڵکی کوردستان بێت، بەرپرسیاری ژیان‌و پێویستی هاووڵاتیان لە شارەکانی هەرێمی کوردستان لە ئەستۆی حکومەتی هەرێمەو پێویستە بچێتە ژێرباری ئەو بەرپرسیارێتیەو بەرپرسیاریەتی هاووڵاتیانی شارەکانی تری عێراق بۆ حکومەتی بەغدا بەجێبهێڵێت، کردارى ڕاستیش ئەوەیە کە سوتەمەنى زیاتر بدرێتە وێستگەکانى بەرهەمهێنانى کارەباو هەموو کارەبایەکى بەرهەمهاتووش لەهەرێم لەهەر کەرتێک تەرخان بکرێت بۆ خەڵکى کوردستان و پێویستى شارەکان. هەموو ئەمانە زنجیرەیەک بەدواداچوونن کە رێکاری پەرلەمانیمان بۆ گرتوونەتەبەر، بەردەوامیش دەبین. عومەر گوڵپی ئەندامی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی کوردستان ٣٠ی ١ی ٢٠٢٢
هاوڵاتی ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند: "رێککەوتنێکی باشمان کردووە لەسەر چەند خاڵێک بۆ کاری هاوبەش لە ئایندە، لە هەمان ئەو ناوچانە بۆ ئەوەی بە یەکجارەکی ئاسایش بۆ ئەو ناوچانە دابین بکرێت". ئەمڕۆ وەفدێكی وەزارەتی پێشمەرگە و فەرماندەیی هێزە هاوبەشەکانی عێراق بۆ هاوئاهەنگی لە ناوچەی بانی مەقان لە سنووری پارێزگای کەرکووک، کۆبوونەوە. دوای کۆبوونەوەکەش رایانگەیاند کۆبوونەوەیەکی "بەرهەمدار"یان کردووە. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی کانوونی دووەمی 2022، وەفدێكی سەربازیی عێراق بە سەرۆكایەتی فەریق روكن عەبدولئەمیر شمەری، جێگری فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانی عێراق و ژمارەیەک بەرپرسی باڵای سەربازی گەیشتنە كەركووك و دواتر لە بانی مەقان لەگەڵ وەفدێكی وەزارەتی پێشمەرگە کۆبوونەوە. دوا کۆبوونەوەکە، فەریق روکن عەبدولئەمیر شەممەری، جێگری فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی عێراق لە لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ فەریق جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند: "بە مەبەستی بەردەوامیدان بە هاوئاهەنگیە بەردەوامەکانی نێوان هێزەکانی فیدراڵی و هێزەکانی پێشمەرگە ئەمڕۆ سەردانی میحوەری چواری هێزەکانی پێشمەرگەمان کرد و کۆبوونەوەیەکی گرنگمان لەگەڵ فەرماندەی میحوەرەکان و ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە ئەنجامدا". فەریق روکن عەبدولئەمیر شەممەری وتشی ئەو کۆبوونەوەیە بە تەواوکاری کۆبوونەوەکانی رابردوو دادەنرێت، رێککەوتن و هاوئاهەنگییەکی زۆر باش لەنێوانماندا هەیە، هەروەها گۆڕینەوەی زانیاری هەواڵگری لەو ناوچانەی کە جێگەی بایەخی هەردوولان. گوێمان لە فەرماندەی میحوەرەکان کرد و دەستنیشانی ئەو شوێن گرنگانەمان کرد کە پێویستیان بە ئۆپەراسیۆنی خێرا هەیە، بەو شێوەیەی کە رێککەوتنمان لەسەری کردووە بە هاوبەشی کارەکانمان دەکەین". هەر لە کۆنگرە كۆنگرەکەدا فەریق جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە رایگەیاند: "ئەمڕۆ پێشوازیمان لە فەریقی یەکەمی روکن عەبدولئەمیر شەممەری، جێگری فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانی عێراق لەگەڵ شاندێکی باڵا لە ئەفسەرانی سوپای عێراق لە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی کەرکووک و دیالە کرد و کۆبوونەوەیەک لەنێوان شاندەکەی سوپای عێراق و فەرمادەکانی پێشمەرگە لە سنوورەکە بەڕێوەچوو". بە وتەی جەبار یاوەر لە کۆبوونەوەکە "هەڵسەنگاندنێکمان بۆ هەموو کارەکان کرد، کە لە دوای 4ی 12 بڕیارمان لەسەردابوو، بە تایبەتی کارە هاوبەشەکان لە هەموو ناوچەکان و میحوەرەکان. بەڕاستی ئەنجامێکی زۆر باشی هەبوو بۆ ئەوەی کۆنترۆڵی ئەمنی لەو ناوچانە بکەن". ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە وتیشی: "رێککەوتنێکی باشمان کردووە لەسەر چەند خاڵێک بۆ کاری هاوبەش لە ئایندە، لە هەمان ئەو ناوچانە بۆ ئەوەی بە یەکجارەکی ئاسایش بۆ ئەو ناوچانە دابین بکرێت". دوای هێرشەکانی کۆتایی ساڵی 2021 و سەرەتای ئەمساڵ وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان و سوپای عێراق بڕیاری چڕکردنەوەی زیاتری هەوڵەکانیان دا و چەند جارێک ئۆپەراسیۆنیان لە ناوچەکانی بۆشاییی ئەمنی کرد، بڕیارە دوو لیوای هێزی هاوبەش لەو ناوچانەشدا بڵاوبکرێنەوە. بەگوێرەی ئامارەکانی وەزارەتی پێشمەرگە، لەنێوان هێزەکانی پێشمەرگە و هێزە عێراقییەکاندا 560 کیلۆمەتر بۆشایی ئەمنی هەیە؛ ئەو دوو لیوایە بۆ بەشێک لەو شوێنانە بڕیاریان لەسەردراوە و هەر لیوایەکیان ژمارەیان نزیکەی سێ هەزار و 500 کەس دەبێت.
هاوڵاتی نوێنەری نەتەوە یەكگرتووەكان لەعێراق داوا لە لایەنە سیاسییەكانی عێراق دەكات لەڕێگەی گفتوگۆوە كێشەكانیان چارەسەر بكەن. نوسینگەی سەرۆكوەزیرانی عێراق بڵاویكردەوە: مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق پێشوازی لە جینین پلاسخارت نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق كرد و رەوشی سیاسی و ئەمنی و دوایین پێشھاتەكانیان تاوتوێ كرد. وەك نوسینگەكەی كازمی ئاماژەی پێكردووە، لەو كۆبوونەوەیەدا پلاسخارت رایگەیاندووە، كۆمەڵی نێودەوڵەتی پشتیوانی عێراق دەكات لە روبەڕوبوونەوەی ململانێكان و داواشی كردووە ھێزە سیاسییەكان لەڕێی گفتوگۆوە كێشەكانیان چارەسەر بكەن. هەر لە كۆبوونەوەكەدا سەرۆك وەزیرانی عێراق جەختی كردووەتەوە لەوەی، عێراق پابەندە بە پتەوكردنی پەیوەندییە ھەرێمی و نێودەوڵەتییەكانی لەپێناو سەقامگیری عێراق و ناوچەكە.
هاوڵاتی رێكخراوێكی ئەمریكی بۆ بەرگریكردن لە مافی مرۆڤ رایدەگەیەنێت، ژنە چالاكوانێكی سنووری بادینان كە دایكی پێنج منداڵە دوای 16 مانگ لە دەستگیركردنی، بڕیارە ڕۆژی 14ی شوبات دادگایی بكرێت. كامەران عوسمان، ئەندامی تیمی كوردستانی ڕێكخراوی سی پی تی نێودەوڵەتی رایگەیاند: بێریڤان ئەیوب چالاكوانێكی دھۆكە و لە 13ی تشرینی یەكەم2020 ە وە لە پارێزگای ھەولێر بە تۆمەتی تێكدانی ئاسایشی نیشتیمانی دەستگیركراوە وتائێستا بەبێ دادگاییكردن لە زینداندا ھێڵدراوەتەوە. كامەران عوسمان وتیشی: وەك ناڕەزایەتیەك بەرامبەر بە دواخستنی دادگاییكردنی و ھێشتنەوەی لە زینداندا تا ئێستا ئەو چالاكوانە شەش جار مانگرتنی لە خواردن و خواردنەوە ڕاگەیاندووە و لەناو زینداندا توشی نەخۆشی شەكرە بووە. ئەندامەكەی سی پی تی ئاماژەی بەوەشكردووە: بێریڤان تەمەنی 36 ساڵە و خاوەنی پێنج منداڵە، لە دوای دەستگیركردنیشی ھاوسەرەكەی لێی جیابووەتەوە، دوای ساڵێك لە دەستگیركردنیشی و لە چوار مانگی ڕابردوودا تەنیا چەند جارێك ڕێگە بە بێریڤان دراوە چاوی بە پارێزەرەكەی بكەوێت.
هاوڵاتی سەرۆک کۆماری ئێران "لابردنی گەمارۆکان، هەڵسەنگاندنی راستی و دروستی لابردنی گەمارۆکان و گەرەنتی جێی متمانە"ی وەک مەرجەکانی رێککەوتن لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکانی ئێران ناوبرد. بەپێی هەواڵی ماڵپەڕی ئیرنای ئێران، ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران و ئیمانوێل ماکرۆن، سەرۆک کۆماری فەرەنسا، شەوی رابردوو بە تەلەفۆن قسەیان لەسەر دانوستاندن و گفتوگۆ ئەتۆمییەکان کردووە. دوو رۆژ لەمەوبەر دیپلۆماتەکان لە ڤییەنا رایانگەیاند خولی هەشتەمی دانوستاندن لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکانی ئێران کۆتایی هاتووە و ئێستا کاتی هاتووە وڵاتانی لەسەر ئەنجامی دانوستاندنەکان بڕیاری "سیاسی" بدەن. ئیبراهیم رەئیسی لەو پەیوەندییە تەلەفۆنییەدا وتوویەتی: "کۆماری ئیسلامی لە رەوتی دانوستاندنەکاندا ئیرادە و جیدیبوونی خۆی نیشان داوە و لایەنی بەرامبەریش دەبێت گەمارۆکان لابدات، لابردنی گەمارۆکان بۆ ئێران بسەلمێت و گەرەنتی جێی متمانەش بدات". رێککەوتنی ئەتۆمی ساڵی 2015 لە سەردەمی حکومەتی حەسەن رووحانیدا کرا، بەڵام دۆناڵد ترەمپ، سەرۆک کۆماری پێشوی ئەمریکا ساڵی 2018 لێی کشایەوە. یەکێک لە ئامانجەکانی جۆ بایدن، سەرۆک کۆماری ئەمریکا، زیندووکردنەوەی رێککەوتنەکە بوو، بەڵام دوای نزیکەی ساڵێک هێشتا لەمەدا سەرکەوتوو نەبووە. دانوستاندنەکان لەنێوان ئێران و ئەمریکا بەشێوەی ناڕاستەوخۆ بەڕێوە دەچن. ئێران داوای گەرەنتی لە ئەمریکا دەکات کە جارێکی دیکە لە رێککەوتنەکە نەکشێتەوە، بەڵام ئانتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا رۆژی 19-01-2022 گوتی: ناتوانین گەرەنتی بدەین، کە سەرۆککۆماری داهاتووی ئەمریکا لە رێککەوتنەکە ناکشێتەوە.
هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا نامەیەک بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان دەنێرێت، پشتیوانی خۆی دەردەبڕێت بۆ خواستی نێچیرڤان بارزانی بۆ چاکسازیی لە ریزەکانی پێشمەرگە. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی کانونی دوەمی 2022، بەپێی نووسینگەی سەرۆکی هەرێمی کوردستان نێچيرڤان بارزانى، سەرۆکی هەرێمی کوردستان نامه‌يه‌كى له بۆريس جۆنسن، سه‌رۆكوه‌زيرانى به‌ريتانيا‌وه پێگەیشتووە كه تێیدا پابه‌نديى وڵاته‌كه‌ى به سه‌قامگيريى درێژخايه‌نى عێراق و هه‌رێمى كوردستان دووپات ده‌كاته‌وه و دوا سه‌ردانى نێچیرڤان بارزانی بۆ له‌نده‌ن وه‌ك ده‌رفه‌تێكى گرنگ بۆ تاوتوێكردنى هاريكاريى نێوان هه‌ردوولا له قه‌ڵه‌م ده‌دات. له وه‌ڵامى نامه‌يه‌كى نێچیرڤان بارزانی، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستاندا، بۆریس جۆنسن سه‌رۆكوه‌زيرانى به‌ريتانيا نووسیویەتی: "خۆشحاڵ بووم کە ئەیلوولی رابردوو لە لەندەن میوانداریم کردن، دوای ئەوەی ساڵى 2015 سەردانی هەولێرم کرد. بەریتانیا هاوبەشیمان زۆر بەرز دەنرخێنێت و پابەندی سەقامگیریی و ئاسایشی درێژخایەنی عێراق و هەرێمی کوردستانی عێراق دەمێنێتەوە". بۆریس جۆنس هه‌روه‌ها لە نامەکەیدا بۆ سه‌رۆكی هەرێمی کوردستان، نێچيرڤان بارزانى نووسيويه‌تى: "دیدارەکه‌مان دەرفەتێکی گرنگ بوو بۆ قووڵکردنەوەی پەیوەندیی نزیکمان و تاوتوێکردنی ئەو هاوکارییە زۆر گرنگەی کە دژ بە داعش هەمانە، هەروەها بۆ راگۆڕینەوەمان لەبارەی پرسە ناوچەییەکانەوە". له به‌شێكى ديكه‌ى نامه‌كه‌دا نووسيويه‌تى: "بە بیستنی باشتربوونی پەیوەندییەکانتان لەگەڵ حکومەتی فیدراڵدا زۆر خۆشحاڵ بووم. هه‌روه‌ها بەریتانیا پشتگیریی لە خواستی بەڕێزتان بۆ چاکسازیی لە ریزەکانی پێشمەرگەدا دەکات".
هاوڵاتی سەرۆكی پێشووی ئەمریكا رایگەیاند، بەهۆی "لاوازی و بێتوانایی" جۆ بایدن مەترسی دروستبوونی جەنگی جیهانی سێیەم هەیە و مەترسی راستەقینەش لەسەر ئەمریکا دروستبووە. ئەمڕۆ یەکشەممە 30ی کانونی دوەمی 2022، دۆناڵد ترەمپ لەدواین لێدوانیدا بۆ لایەنگرانی کۆمارییەکان لە ویلایەتی تێکساس باسی لەوەشکرد، "لاوازی و بێتوانایی" جۆ بایدن مەترسی راستەقینەیە بۆ دروستبوونی جەنگی جیهانی سێیەم. باسی لەوەشکردوە، لەو ماوەیەدا کە بایدن سەرۆکایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەکات، کۆریای باکور ژمارەی تاقیکردنەوە موشەکییەکانی گەیاندووەتە لوتکە، بۆیە داوا دەکات بایدن سەرنج بخاتەسەر كۆچبەرانی نایاسایی لەسنورەکانی ئەمریکا و مەکیسک، نەک هێزی سەربازی بۆ ئۆکرانیا بنێرێت. سەرۆكی پێشووی ئەمریكا ئەوەشی خستوەتەڕو، وڵاتەکەیان پێش ئۆکرانیا روبەڕوی داگیرکاری بووەتەوە، بۆیە دەبێت پێش ئەوەی سەرکردەکانیان باس لە داگیرکردنی وڵاتێکی ئەوروپا بکەن، پێویستە "داگیرکاری" وڵاتەکەی خۆیان رابگرن.
هاوڵاتی سەرۆكایەتی پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، ئەمڕۆ شەممە یەكەم كۆبونەوەی تایبەت بە وردبینیكردن بۆ كاندیدانی پۆستی سەرۆك كۆمار بەڕێوەچووەو لەو پرۆسەیەشدا راست و دروستی بەڵگەنامە، بڕوانامەكان، هەڵسەنگاندنی دەستەی دادپەروەری و لێپرسینەوە و دەستەی نەزاهە دەكرێنە پێوەر. حاكم زاملی، جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەراگەیەنراوێكدا ئەوەی خستۆتەروو كە ئەمڕۆ شەممە 29ی كانونی دووەمی 2021 سەرۆكایەتی یەكەم كۆبونەوەی لیژنەی وردبینكردن بۆ كاندیدانی پۆستی سەرۆك كۆماری كردوە، كە لەكۆبونەوەكەدا وەزیری خوێندنی باڵا، سەرۆكی دەستەی نەزاهە، جێگری سەرۆكی دەستەی دادپەروەری و لێپرسینەوە و بەرپرسانی وەزارەتی ناوخۆ ئامادەی بون. ئاماژە بەوەشكراوە كە لەكۆبونەوەكەدا گفتوگۆ لەبارەی بەڵگەنامە و سیڤی سەرجەم كاندیدەكانی پۆستی سەرۆك كۆمار كرا كە ژمارەیان 26 كاندیدە. هاوكات هەڵسەنگاندن بۆ بڕوانامە، دەستپاكی و بۆچونی دەستەی دادپەروەری و لێپرسینەوە لەسەر دیاریكردنی شیاوبونی كاندیدەكان كراوە. جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق لەكۆبونەوەكەدا ئەوەشی دووپاتكردەوە كە هەڵسەنگاندنەكان بۆ كاندیدانی پۆستی سەرۆك كۆمار لەسەر بنەمای بەڵگەنامە، بڕوانامە، سی ڤی و زانیارییە كەسییەكان بە ئەوپەڕی پیشەیی و شەفافیەتەوە كاریان لەسەر دەكرێت و نابێت هیچ فشارێكی سیاسی لەسەر كاری لیژنەكە هەبێت كە رێگری بكات لەكارەكانیان. یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق د. بەرهەم ساڵحی وەك تاكە كاندید دیاریكردوە، لەبەرامبەریشدا پارتی دیموكراتی كوردستان هۆشیار زێباری بۆ ئەو پۆستە كاندید كردوە. رۆژی 9-1-2022 یەكەمین كۆبونەوەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچو، محەمەد حەلبوسی بە 200 دەنگ بە سەرۆك، حاكم زاملی بە 182 دەنگ بە جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمان و شاخەوان عەبدوڵا بە 180 دەنگ بە جێگری دوەم هەڵبژێردران.
.jpg)
هاوڵاتی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا، ئەوەی ئاشكراكرد، لە ئایندەیەكی نزیكدا هێزی سەربازی دەنێرێتە وڵاتانی ئەندامی ناتۆ لە رۆژهەڵاتی ئەوروپا. جۆبایدن لە كاتی گەڕانەوەیدا بۆ واشنتۆن، دەربارەی گرژییەكانی سەر سنووری رووسیا-ئۆكراینا رایگەیاند: "لە ئایندەیەكی نزیكدا سەربازانی ئەمریكی دەنێرینە وڵاتانی ئەندامی ناتۆ لە رۆژهەڵاتی ئەوروپا". پێشتر جۆن كیربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا، ئەوەی راگەیاندبوو كە دژ بە هەر رەوشێكی چاوەڕواننەكراو لە قەیرانی ئۆكراینا و پشتیوانی كردنی هێزی ناتۆ، هەشت هەزار و 500 سەربازیان خستووەتە باری ئامادەباشییەوە. زیاتر لەمانگێكە سوپای رووسیا هەزاران تانك و مووشەكی دووری مەودا و سەربازی لەسەر سنوری رووسیا ئۆكرانیا جێگیر كردووەو چەندین جار پوتن سەرۆكی رووسیا هەرەشەی داگیركردنی ئۆكرانیای كردووە.
هاوڵاتی سەرۆکی لقی سلێمانی یەکێتی ھاوردە و ناردنکاران ڕایگەیاند:" قەبارەی ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەرێمی کوردستان گەشتۆتە 20ملیار دۆلار"، ئاماژە بەوەشدەکات، "تورکیا پەیوەندییە بازرگانییەکانی لەگەڵ ھەرێم پەرەپێدەدات". ئەمرۆ شەممە 29ی کانوونی دووەمی 2022، مستەفا عەبدولرەحمان سەرۆکی لقی سلێمانی یەکێتی ھاوردە و ناردنکارانی کوردستان لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، "تورکیا لە چەند ڕوویەکەوە پەیوەندییە بازرگانییەکانی لەگەڵ ھەرێم پتەو دەکات و ئاڵوگۆڕە بازرگانییەکانی زیاتر دەکات". وتیشی، "ساڵی ڕابردوو بە قەبارەی 20 ملیار دۆلار ئاڵوگۆڕی بازرگانی لەگەڵ وڵاتان کراوە، لەو ڕێژەیەش بە بڕی 10 ملیار دۆلار لەگەڵ تورکیا و 7 ملیار دۆلار لەگەڵ ئێران و بە بڕی 3 ملیار دۆرلار تریش لەگەڵ وڵاتانی تر ئاڵوگۆڕی بازرگانی ئەنجامدراوە. پێشتر لە بەیانێکدا، سەرۆکی یەکێتی پیاوانی خاوەنکاری تورکی-عێراقی ڕایگەیاند، بڕیارە لە مانگی ئایاری داھاتوودا لوتکەی وەبەرھێنان لە مێرسین ئەنجام بدرێت، یەکێتی ھاوردە و ناردنکارانی ھەرێم و عێراقیش بۆ بەشداریکردن لەو لوتکەیە بانگھێشت کراون.
هاوڵاتی سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ ڕایگەیاند:" بڕیاریانداوە کاندیدەکەیان لە کێبڕکێی هەڵبژاردنی پۆستی سەرۆککۆماری عێراق بکشێننەوەو دەنگ بە یەکێکی دیکە لەو کاندیدانەی دیکە بدەن، ئەگەر دەنگ بە یەکێک لە کاندیدەکانی یەکێتی و پارتی بدەن مەرجیان دەبێت". ئەمڕۆ شەممە 29ی کانوونی دووەمی 2022، ئەنجومەنی سیاسی نەوەی نوێ لە سلێمانی کۆبووەو دوای کۆبوونەوەکە شاسوار عەبدولواحید لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند:" بڕیاریانداوە کاندیدەکەیان لە کێبڕکێی هەڵبژاردنی پۆستی سەرۆککۆماری عێراق بکشێننەوەو دەنگ بە یەکێکی دیکە لەو کاندیدانەی دیکە بدەن، ئەگەر دەنگ بە یەکێک لە کاندیدەکانی یەکێتی و پارتی بدەن مەرجیان دەبێت". سەرۆکی جوڵانەوەی نەوەی نوێ وتیشی، ''مەرجەکانی نەوەی نوێ بۆ هەردوو حزبی یەکێتی و پارتی پێکهاتووە لە 10خاڵ، ئەگەر هەر لایەنێک ئەو خاڵانە جێبەجێ بکات ئەوا نەوەێ نوێ دەنگ بە کاندیدی ئەو لایەنە دەدات.'' شاسوار عەبدولواحید ئەوەشی ڕاگەیاند، "پێویستە ئەم مەرجانە بەزووی پێش وادەی هەڵبژاردنی کاندیدی سەرۆککۆمار بێت". مەرجەکانی نوێ بریتین لە 10 خاڵ کە بەوتەی سەرۆکی جوڵانەوەکە بۆ دەنگدان بە یەکێک لە کاندیدەکانی سەرۆککۆمار: 1. دەستبەجێ هەرزانکردن و ئاساییکردنەوەی نرخی غاز، بەنزین، نەوت و پێداویستییەکانی دیکەی هاووڵاتییان. پێویستە ئەم هەنگاوە پێش دەنگدان لەسەر سەرۆککۆمار ئەنجام بدرێت. 2. دەستبەجێ لابردنی باج و هەموو جۆرە رسوماتێکی حکومی یان هی کۆمپانیاکان لەسەر هاووڵاتیان و دووکاندار و کاسبکارەکان. 3. دەستبەجێ کردنەوەی ژمارەی بانکی بۆ تەواوی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان و دانانی کات و وادە کە مانگانە بڕێک مووچەی پاشەکەوتی فەرمانبەران بگەڕێتەوە سەر ئەو ژمارە بانکیە. 4. دەستبەجێ دەستبکرێت بە پلە بەرزکردنەوەی فەرمانبەران. 5. بەڵێندان بە جێگیرکردنی بابەتی گێڕانەوەی کەرکووک و ئاساییکردنەوەی دۆخی شارەکە و ناوچە دابڕێندراوەکانی دیکە و هاوتاکردنی مووچەی پێشمەرگە لەگەڵ هێزە عێراقییەکان و جێگیرکردن و ناردنی بەشەبودجەی هەرێمی کوردستان بۆ مووچەخۆران لەناو بەرنامەی حکومەتی نوێی عێراقدا و هاوتاکردنی مووچەی خانەنشینانی هەرێمی کوردستان لەگەڵ مووچەی خانەنشینانی عێراق. 6. دەستکردن بە دابەشکردنی دەرماڵە بۆ تەواوی خوێندکارانی زانکۆ و پەیمانگەکان. 7. دامەزراندنی فەرمانبەرانی گرێبەست و هەروەها فەرمانبەرانی خۆبەخش و کردنیان بە هەمیشەیی و دامەزراندنی مامۆستایانی وانەبێژ و رەخساندنی هەلی کار بۆ دەرچووە دانەمەزراوەکان. 8. پێدانی مووچەی خانەنشینان لە رێگەی کارتی بانکییەوە 30 رۆژ جارێک لە وادەی خۆیدا مووچەکانیان بچێتە سەر ئەژمارە بانکییەکانیان و دانانی چەندین ئامێری پارە راکێشان لە چەندین شوێنی جیاوازی شار و شارۆچکەکان تاوەکو خانەنشینان بە ئارەزووی خۆیان لە هەرکاتێکدا بیانەوێت مووچەکانیان وەربگرن. 9. ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان لە وادەی یاسایی خۆی و لە ئەمساڵدا. 10. هەموارکردنەوەی یاسای هەڵبژاردن و هەروەها یاسای کۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەکان، بە جۆرێک ئەندامانی ئەنجوومەنی کۆمیسیاران بێلایەن بن و لە کۆمەڵێک دادوەری بێلایەن و سەربەخۆ پێکبێن.
هاوڵاتی وه‌زاره‌تى دارایی‌و ئابورى حكومه‌تى هه‌رێم خشته‌ى موچه‌ى مانگى یه‌كى 2022ى ئه‌م هه‌فته‌یه‌ى چه‌ند وه‌زاره‌ت‌ێكى ئاشكراكرد. له‌و خشته‌یه‌ى موچه‌ى وه‌زاره‌تى داراییدا ئاماژه به‌وه‌كراوه، سبەینێ یەكشەممە 30ى 1ى 2022 موچەی وەزارەتی ناوخۆو بەڕێوەبەرایەتی گشتی ڕەگەزنامە دابەشدەكرێت. ئه‌وه‌ش ئاشكراكراوه، ڕۆژی دوشەممەش 31ى 1ى 2022 موچەی وەزارەتی شەهیدان‌و كەسوكاری شەهیدان‌و ئه‌نفالكراوان‌و زیندانیه سیاسییه‌كان دابه‌شده‌كرێت له‌گه‌ڵ موچه‌ى لیوای یەك‌و دوی پۆلیسی پاراستنی دامودەزگاكانی نەوت‌و هێزه‌كانى زێرەڤانی‌و بەرگری فریاكەوتن. به‌گوێره‌ى خشته‌كه‌ى وه‌زاره‌تى دارایی، ڕۆژى 1ى 2ى 2022 كه ده‌كاته ڕۆژى سێشه‌ممه، موچەی وەزارەتی پەروەردە دابەشدەكرێت. رۆژی سێشەممەی هەفتەی رابردوو دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ کرا، یەکەم وەزارەتی کە مووچەی وەرگرت، وەزارەتی تەندروستی بوو. لە هەرێمی کوردستاندا یەک ملیۆن و 251 هەزار و 451 مووچە خۆر هەن، کە 751 هەزار و 805 کەسیان فەرمانبەری سەربازی و شارستانین؛ 242 هەزار و 269 کەسیان خانەنشینن. حکومەت بۆ پێدانی مووچە بێ لێبڕین مانگانە 895 ملیار دیناری پێویستە، کە ساڵانە 10 تریلیۆن و 740 ملیار دینار دەکات.
هاوڵاتی بڕیاربوو ئەمڕۆ ئەنجوومەنی سەركردایەتی یەكێتی لە سلێمانی كۆبێتەوە، بەڵام بۆ كاتێكی نادیار دواخرا. وەفدێكی پەكێتی لەئێستادا لە بەغدان، بەهۆی نەگەڕانەوەی ئەو وەفدەوە كە بریار بوو بەرهەم ساڵح یش لەگەڵیان بێتە سلێمانی و ئامادەیی كۆبونەوەكە بێت بەڵام هاتنەوەكەیان دواخست و هەر بەو هۆیەوە كۆبونەوەكەش دواخرا. تائێستا یەكێتی كانیدیی نوێی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار دیارینەكردووە و چەندین جار رایگەیاندووە تەنیا كاندیدی پەكێتی بەرهەم ساڵحە.
هاوڵاتی كه‌شناسی هه‌رێم رایگه‌یاند:" ئه‌مڕۆ شه‌ممه ئاسمان له نێوان هه‌ور و نیمچه هه‌ور ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌گه‌ری نمه‌بارانی پچڕ پچڕ له‌كات و شوێنی جیاجیا، هه‌روه‌ها دابارینی به‌فرێكی كه‌م له‌ناوچه شاخاویه‌كان، به‌رزترین پله‌ی گه‌رما 10 پله ده‌بێت و نزمترین پله‌ی گه‌رما 1- ده‌بێت". به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كه‌شناسی و بومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند، ئه‌مڕۆ شه‌ممه ئاسمان له نێوان هه‌ور و نیمچه هه‌ور ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌گه‌ری نمه‌بارانی پچڕ پچڕ له‌كات و شوێنی جیاجیا، هه‌روه‌ها دابارینی به‌فرێكی كه‌م له‌ناوچه شاخاویه‌كان، به‌رزترین پله‌ی گه‌رما 10 پله ده‌بێت و نزمترین پله‌ی گه‌رما 1- ده‌بێت. به‌پێی كه‌شناسی:" سبه‌ی یه‌كشه‌ممه ئاسمان له‌نێوان هه‌ور و نیمچه هه‌ور ده‌بێت له‌گه‌ڵ ئه‌گه‌ری بارینی نمه‌بارانی پچڕ پچڕ له‌ناوچه شاخاویه‌كان".
.png)
