مەسرور بارزانی 29 قوتابخانەی لە هەولێر کردەوە

هاوڵاتی بەرپرسانی دەروازەی سێمێلكا بە ئاژانسی هەواڵی هاواریان راگەیاندووە ئەمڕۆ پارتی هەردوو دەروازەی سێمێلكای بەروی ئاڵوگۆڕی بازرگانی و هاتوچۆی هاوڵاتیاندا بەتەواوی داخست. ​ئەمڕۆ پێنجشەممە 16ی كانوونی یه‌كه‌می 2021، لەزاری بەرپرسانی دەروازەی سێمێلكاوە ئاژانسی هەواڵی هاوار بڵاویکردووەتەوە، هێزەکانی پەدەکە پردی دووەمیشیان لە دەروازەی سێمێلکا لە دیوی باشووری کوردستانەوە بەئاراستەی ڕۆژئاوای کوردستان داخست. پردی دووەمی دەروازەکە زیاتر بۆ هاتووچۆی مەدەنی و پەڕینەوەی هاوڵاتیان بەکاردەهێندرێت، لەئێستادا سەرجەم هاتووچۆکان لە بەئاراستەی ڕۆژئاوای کوردستاندا داخراوە و هێزی ئەمنیی لە دەروازەکە جێگیرکراوە. بەیانی ئەمڕۆش هێزەکانی پەدەکە لە دیوی باشووری کوردستانەوە پردی سەرەکی دەروازەی سنووری سێمێلکایان بەڕووی ڕۆژئاوای کوردستاندا داخست و بەو هۆیەشەوە سەرجەم جموجوڵەکان لە دەروازەکە ڕاگیران.

هاوڵاتی کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا، بەریتانیا، ئەڵمانیا و جێگری کۆنسوڵی گشتی هۆڵەندا لە هەرێمی کوردستان، لە نامەیەکدا بۆ سەرۆکی هەرێمی کوردستان،  داوا دەكەن 830 ئەفسەرری هێزەکانی پێشمەرگە خانەنشین بكات. ​ئەمڕۆ پێنجشەممە 16ی كانوونی یه‌كه‌می 2021،  کۆنسوڵی گشتی ئەمریکا، بەریتانیا، ئەڵمانیا و جێگری کۆنسوڵی گشتی هۆڵەندا لە هەرێمی کوردستان، لە نامەیەکدا کە ئاراستەی نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستانیان کردووە، پیرۆزبایی لە هەرێمی کوردستان دەکەن لەسەر جێبەجێکردنی یاسای خانەنشینی پێشمەرگە کە تائێستا 2000 پێشمەرگە بەپێی ئەو یاسایە خانەنشینکراون، هەر لەنامەکەدا هاوکات هانی خانەنشینکردنی 830 ئەفسەری پێشمەرگەش دەدەن.  ئەو چوار وڵاتە، ئەو وڵاتانەن کە بەشێکن لە پرۆسەی چاسازیی نێو هێزی پێشمەرگەی کوردستان.  نامەکە کە واژۆی کۆنسوڵی هەرچوار وڵاتەکەی لەسەرە و وێنەیەکی ئاراستەی جێگرانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان کراوە، پابەندبوونی ئەو وڵاتانە بۆ پشتگیریکردن لە پرۆسەی چاکسازیی هێزەکانی پێشمەرگەی کوردستان دووپاتکراوەتەوە. دەقی نامەکە: سەرۆک نێچیرڤان بارزانی هەرێمی کوردستانی عێراق جەنابی سەرۆک، ئێمە کۆنسوڵی گشتیی ئەو وڵاتانەی لای خوارەوە واژۆمان کردووە، پیرۆزبایی لە حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەین لەسەر ئەو بەرەوپێشچوونەوەی فەراهەمی کردووە بۆ جێبەجێکردنی یاسای خانەنشینیی پێشمەرگە، کە ئەمە هەنگاوێکی یەکجار گرنگە بۆ خوڵقاندنی هێزێکی شەڕکەری کاریگەرتر. لەم کاتەدا کە زیاتر لە 2000 پێشمەرگە خانەنشینکراون بەپێی یاسا نوێیەکە، ئێمە هانی جێبەجێکردنی خانەنشینکردنی ئەو 830 ئەفسەرەش دەدەین، بەو شێوەیەی ئەنجوومەنی وەزیران پێشنیازی کردووە. بەدەرلەوە، لەو باوەڕەداین پێویستە هەنگاوی هاوشێوە بگیرێنەبەر لەسەر بڕگە هەڵپەسێردراوەکانی چاکسازی، کە وەزارەتی پێشمەرگە بەرزیکردوونەتەوە بۆ ئەنجوومەنی وەزیران بۆ پەسندکردنیان، بۆ نموونە ستراتیژیی بەرگریی سەربازی و یەکەی ژمێریاریی یەکگرتوو. لەکۆتاییدا چاوەڕوانی پەسەندکردنی داواکارییەکەی هێزەکانی حەفتاین بۆ یەکخستنی فەرماندەیی هێزەکانی پشتیوانیی دوو لەنێو وەزارەتی پێشمەرگە. ئەمانە گرنگترین هەنگاوەکانی بەرنامەی چاکسازیی وەزارەت و حکومەتن، شانبەشانی یاسای چاکسازی کە کانوونی دووەمی 2020 لەلایەن پەرلەمانی کوردستانەوە دەرچوێندرا. ئێمە پابەندین بە پشتگیریکردنی وەزارەتی پێشمەرگە و حکومەت بۆ ئەم چاکسازییە. هاوکات چاوەڕوانی هەنگاوەکانی داهاتووین بۆ بەدیهێنانی خۆشگوزەرانیی درێژمەودا و ئاسایشی بەردەوام لە هەرێمی کوردستانی عێراق. سڤێن مۆسلەر، کۆنسوڵی گشتیی ئەڵمانیا مایکا کایزەر، جێگری کۆنسوڵی گشتیی هۆڵەندا دەیڤد هەنت، کۆنسوڵی گشتیی بەریتانیا رۆبێرت پاڵاندینۆ، کۆنسوڵی گشتیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

عەمار عەزیز  دوای بۆردومانەكەی ئەم دواییەی توركیا بۆ سەر ناحیەی سنونێ لەقەزای شەنگال، ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری بۆ یەكدەنگی ئێزیدییەكان دوو رۆژ دەوامیان راگرت تا حكومەتی عێراقی بێتە دەنگ و بەفشارەكانیان بۆردومانەكان رابگیرێت. ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لەنووسراوێكدا بۆ فەرمانگە و رێكخراوەكانی سنوری قەزای شەنگال، رۆژی یەكشەممەی رابردوو فەرمان دەكات بەڕاگرتنی دەوام، دوای دوو رۆژ بڕیارەكەیان هەڵوەشاندەوە.  فەهد حامد، قایمقامی قەزای شەنگال لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت " لەگەڵ راگرتنی دەوام نەبووم، چونكە فەرمانگەی حكومی بەبێ‌ جیاوازی خزمەت بەهەموو چین و تووێژێكی كۆمەڵگی دەكات، رۆژێك تا دووان دۆخی ناوچەكە باش نەبوو ئەوەش بەهۆی ئەو شەڕو ئاڵوزیەی نێوان خەڵكی سڤیل و لەشكری عێراق، بەڵام ئێستا دۆخەكە زۆر ئارام و  جێگیرە ". فەهد حامد وتیشی:"تێناگەم كەی حكومەتی عێراق هەڵوێستی خۆی لەبارەی بۆردوومانكردنی توركیا بۆ سەر شەنگال ئاشكرا دەكات، لەكاتێكدا ئەوان باس لەسەروەری عێراق دەكەن كەچی توركیا بە ئارەزووی خۆی ناوچەكانمان بۆردومان دەكات، خەڵك تا كەی چاوەڕێی عێراق بكات تا هەڵوێست لەدژی توركیا وەربگرێت، دڵی دەیان دایك و باوك سووتاوە، منداڵیان بێ‌ باوك هێشتەوە". "موئامەرە لەسەر شەنگال بەردەوامە، هەر جارێك بەناوێك و شتێك كێشە بۆ خەڵك دروست دەكەن، وەكو ئەوەی رێككەوتنی بەغداو هەولێر كە بۆ زانیاری هەموو لایەك لەدوای رێككەوتنەكە رێژەی گەڕانەوەی ئاوارەكان بۆ زێدی خۆیان زۆر كەمبووەتەوە، لەجیاتی ئەوەی خزمەت بەخەڵك بكەن دژایەتییان دەكەن" فەهد حامد وادەڵێت. هەروەها خودێدا ئەلیاس، لێپرسراوی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری لەشەنگال لەلێدوانێكدا  بەهاوڵاتی وت: "12ی كانونی یەكەم بڕیاری راگرتنی دەواممان دەركرد، ئەوەش لەپێناو ئەوەی یەكدەنگی و یەكڕیزی ئێزیدییەكان و تەواوی خەڵكی شەنگال دروست بكەین لەبەرامبەر بێ‌هەڵوێستی حكومەتی عێراق لەسەر بەردەوامی بۆردومانكردنی شەنگال لەلایەن توركیاوە". ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە كەهەرگیز نایانەوێت كێشە بۆ خەڵك دروست بكەن یان دەوامی خەڵك بوەستێنین، وتیشی:" خۆپیشاندانمان كرد ئەنجامی نەبوو، وتمان با ئەو كارە بكەین تا چارەسەرێكی بنەڕەتی و ریشەیی بۆ پرسی بۆردومانكردن بدۆزینەوە ". خودێدا ئەلیاس وتیشی: "دوای ئەو گرژیی و شەڕەی نێوان خەڵكی سڤیل و لەشكری عێراق دروستبوو، بەرپرسانی ئێمە قسەیان لەگەڵ حكومەتی عێراق كردووە، هێشتا نەگەیشتوونەتە رێككەوتن، دوێنێ 14ی كانونی یەكەم نووسراوێكمان ئاراستەی هەموو فەرمانگەو رێكخراوەكان كردووە كە دەست بەدەوامی خۆتان بكەنەوە". جێگری پارێزگاری نەینەوا بۆ كاروباری ئاوارەكان دەڵێت ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری شەنگال مافی ئەوەیان نییە دەوام رابگرن. عەلی گەعبۆ، جێگری پارێزگاری نەینەوا بۆ كاروباری ئاوارەكان و رێكخراوەكان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: "هەر لەكاتی دەرچوونی بڕیارەكەی ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری، داوامان لەدەزگا ئەمنیەكان كرد هێز لەبەردەم فەرمانگەكان جێگیر بكەن تا هیچ كەس و لایەنێك نەتوانێت دەوامی فەرمانگەكان رابگرێت". عەلی گەعبۆ ئەوەشی روونكردەوە كەهەموو فەرمانگە حكومییەكان بەشێوەیەكی ئاسایی  دەوامی خۆیان دەكەن، ئەگەر بەتەواوی دڵنیابوونەوە لەدۆخی ئەمنی شارەكە ئەوا ئەوكات ئەو هێزەی كە پێشتر لەبەردەم فەرمانگە حكومییەكان جێگیركرابوون، لادەبرێن.  

کاکەلاو عەبدوڵا ماوەی دوو هەفتە زیاترە دانوستانەکانی نێوان ئێران و وڵاتانی ئەوروپی لەسەر کاراکردنەوەی رێککەوتننامەی چەکی ئەتۆمی بەردەوامی هەیە لەڤییەناو تائێستا لە دۆخێکی چەقبەستوودایەو هەر لایەنێک ئەوی تر تۆمەتبار دەکات بەپەکخستنی پرۆسەکە. لەبەیاننامەیەکدا هەریەک لە بەریتانیا، فەرەنسا، ئەڵمانیا رایانگەیاند "تا ئێستا نەمانتوانیوە دانوستانێکی جددی ئەنجام بدەین و کاتیش بەرەو کۆتایی دەڕوات". لەبەیاننامەکەشدا ئەوە هاتووە، "بەبێ بەرەوپێشچوونی بەپەلە، بەرەچاوگرتنی جموجوڵی خێرای پرۆگرامی ناوکی ئێران، بەمزووانە رێککەوتننامەی چەکی ئەتۆمی ٢٠١٥ دەبێتە پێکهاتەیەکی بەتاڵ". لە رۆژی ٢٩ی مانگی رابردووەوە دانوستانەکان لەشاری ڤییەنای پایەتەختی نەمسا دەستپێکردووەتەوەو چەند جارێك شکستی هێناوەو دیسان شاندی ئێران و وڵاتانی رۆژئاوا گفتوگۆکانیان دەستپێکردووەتەوە. وڵاتانی رۆژئاوا دەڵێن ئێران داواکارییەکانی زیادکردووە و لەسازشەکانی پێشتری کشاوەتەوە، بەیاننامەکەی هەرسێ وڵاتیش ئاماژە بەوە دەدات کەهەڵوێستی نوێی ئێران یەکانگیر نییە لەگەڵ بەندەکانی رێککەوتننامەکە، ئەمەش دوای ئەوەی کەتاران داوای لابردنی تەواوی سزاکانی ئەمریکای کرد لەسەری. لەوەڵامی بەیاننامەکەی وڵاتانی ئەوروپیدا، ئێران دەڵێت هەندێک لایەنی ناو رێککەوتننامەکە بەردەوامن لەسەر تۆمەت بەخشینەوەو هەڵناستن بەکارکردن لەسەر دیبلۆماسییەتی واقیعی. عەلی باقری، بەرپرسی باڵای شاندی دانوستانکاری ئێران، لەتویتەری خۆی رایگەیاند، "هەندێک لایەن بەردەوامن لەهەڵسوکەوتی سەرزەنشتکاری لەجیاتی دیبلۆماسی واقیعی، ئێمە پێشتر بیرۆکەی خۆمان پێشکەش کردووەو بەشێوەیەکی بنیادنەرانە کارمان کردووە بۆ کەمکردنەوەی بۆشاییەکانی نێوانمان". بە ئاماژەکردن بۆ دەرچوونی ئەمریکا لە رێککەوتننامەکە لەساڵی ٢٠١٨، عەلی باقری نووسیویەتی، "دیبلۆماسییەت شەقامێکی دوو رێگەیە، ئەگەر تائێستاش ئیرادە هەبێت بۆ چاککردنەوەی هەڵەکان ئەوا رێگای رێککەوتنێکی خێراو باش دەستبەردەکرێت". هاوکات ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، رایگەیاند واشنتن بەردەوام دەبێت لەسەر دیبلۆماسییەت لەگەڵ ئێراندا، چونکە "ئەو کارە لەم کاتەکەدا باشترین بژاردەیە" بەڵام وتیشی کە لەگەڵ هاوپەیمانەکانیان تاووتوێی جێگرەوە دەکەن بۆ رەوشی دیبلۆماسی. وڵاتانی رۆژئاوا گومانیان هەیە لەوەی ئێران ویستی کاراکردنەوەی رێککەوتننامەکەی هەبێت، ئەمەش دوای ئەوەی کە ئاژانسی وزەی ئەتۆمی نێودەوڵەتی رایگەیاند تاران پیتاندنی یۆرانیۆمی بەرزکردووەتەوە بۆ زیاتر لەسەدا ٢٠٪، ئەمەش پیشێلکارییەکی گەورەیە لە رێککەوتنەکەداو بەپێی مەرجەکانی ناو رێککەوتنەکە دەبێت لەسەدا ٣.٦٪ یۆرانیۆم بەرهەمبهێنێت. شاندی ئێران هەفتەی رابردوو دوو رەشنووسی پێشکەشکی دانوستانەکان کرد کەپێکهاتبوون لەلابردنی سەرجەم سزاکانی ئەمریکا لەسەر وڵاتەکەو لەبەرامبەردا پابەند دەبنەوە بەمەرجەکانی رێککەوتننامەکە. لەئێستادا دۆخەکە ئاڵۆزەو شکستهێنان لەئەنجامدانی رێککەوتنێك لەنێوان هەردوولا رەنگە مەترسی جەنگێکی نوێی لێبکەوێتەوە لەگەڵ ئەوەی ئیسرائیل سوورە لەسەر هەڵوێستی توندی بەرامبەر بەرەوپیشچوونەکانی ئێران لەسەر پرۆگرامی ناوکی وڵاتەکە.  

کاکەلاو عەبدوڵا لەکاتێکدا تەنها چەند مانگێک لەمەوبەر پێشبینی ئەوە دەکرا نرخی بەرمیلێک نەوت بگاتە ١٠٠ دۆلار، بەڵام لەگەڵ هاتنی جۆری ئۆمیکرۆنی ڤایرۆسی کۆرۆنا هەموو شتێك پێچەوانە بووەوە  و نرخی نەوت ماوەی هەنگوینی تێپەڕاندو جارێکی تر نزم بووەوە، ئێستاش شارەزایان و شیکەرەوان دەڵێن ئۆمیکرۆن کاریگەرییەکی جددی نابێت لەسەر خواستی نەوت. لەسەرەتای مانگی تشرینی دووەمدا نرخی نەوتی خاو گەیشتە ٨٦ دۆلار بۆ بەرمیلێک و پێشبینی دەکرا تا سەری ساڵی نوێ نرخکەی بگاتە ١٠٠ دۆلار، بەڵام دوای دەستنیشانکردنی ئۆمیکرۆن لە ئەفریقای باشور لە ٢٥ی هەمان مانگدا، نرخی نەوت لەسەدا ١٠٪ دابەزی و دواتریش کەمتر بووەوە بۆ نزیکەی ٦٥ دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک بەهۆی ئەوەی ترسێکی جیهانی دروست بوو لەوەی خواست لەسەر نەوت کەم ببێتەوە. بەرزی نرخی نەوت بەجۆرێک بوو کە لە حەوت ساڵی رابردوودا ئەو بەرزبوونەوەیەی بەخۆیەوە نەدیبوو، هەرچەندە ئێستا رێکخراوو کۆمپانیاکانی تایبەت بە وزەو نەوتی خاو دەڵێن نرخی نەوت دەگەڕێتەوە سەر ئەو رێچکەیە و خواست لە ٢٠٢٢دا زیاد دەکات بەهۆی ئەوەی ڤایرۆسی ئۆمیکرۆن کاریگەرییەکی ئەوتۆی نابێت و جیهان لەگەڵ ڤایرۆسەکە رادێت لەگەڵ ئەوەی کە کەمێک بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە و گەیشتووەتە سەروو ٧٠ دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک. سروشتی ئۆمیکرۆن و خواستی نەوت لەنوێترین راپۆرتی پێشبینیدا بۆ زانینی ئاستی خواست، رێکخراوی ئۆپیک رایگەیاند کاریگەری ئۆمیکرۆن وەک ئەوە نابێت کە پێشتر ترسی لەسەر بوو، چونکە تەواوی جیهان ئێستا باشتر لە ڤایرۆسەکە تێگەشتووە و دەتوانێت رووبەڕووی ببێتەوە. لە راپۆرتەکەدا هاتووە، « پێشبینی دەکرێت کاریگەری جۆری ئۆمیکرۆن مامناوەندو کورتخایەن بێت لەگەڵ ئەوەی جیهان ئێستا پڕچەکترە بۆ رووبەڕووبونەوەی کۆڤید-١٩ و بەربەستە پەیوەندیدارەکانی». ئەمە لەکاتێکدایە رێکخراوی تەندروستی جیهانی لە نوێترین راپۆرتیدا ئاشکرای کرد ئۆمیکرۆن «مەترسییەکی گەورە» دروست دەکات بۆ جیهان لەگەڵ ئەوەی چەند بەڵگەیەک هەیە لەسەر ئەوەی ڤاکسین لەبەرامبەر ئەم جۆرەدا کەمتر کاریگەرە. راپۆرتەکەی تەندروستی جیهانی باس لەوەش دەکات، ئۆمیکرۆن نیشانەکانی تووند نین، بەڵام خێراتر لەجۆری پێشووی خۆی کە دەلتایە بڵاودەبێتەوە. تەنها لەماوەی ٢٠ رۆژدا ئۆمیکرۆن لە ٦٣ وڵاتدا بڵاوبووەتەوە و چەندین وڵات رێکارەکانی گەشتکردنیان تووندتر کردووەتەوە. هاوکات دووشەممەی رابردوو یەکەم حاڵەتی مردن بەهۆی جۆری ئۆمیکرۆنی ڤایرۆسی کۆرۆناوە لەبەریتانیا تۆمارکرا و بەرپرسانی وڵاتەکەش دەڵێن بەشێوەیەکی خێرا ڤایرۆسەکە لەنێو دانیشتوانی بەریتانیا بڵاودەبێتەوە. بۆریس جۆنسن، سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند یەکەم حاڵەتی مردن بەهۆی جۆری ئۆمیکرۆنی ڤایرۆسی کۆرۆناوە تۆمارکراوەو داوای لە هاووڵاتیان کرد کەخۆیان زیاتر بپارێزن. جۆنسن وتیشی، «بۆیە ئەو قسەیە کە باوەو دەڵێت ئەم جۆرە جۆرێکی سووکتری ڤایرۆسەکەیە دەبێت وەلای بنێین و دان بەوەدا بنێین کە چەندە بەخێرایی ئەم ڤایرۆسە بەناو دانیشتواندا بڵاودەبێتەوە.» لەوکاتەوەی ئۆمیکرۆن لە ٢٧ی مانگی رابردوودا لە بەریتانیا دەستنیشانکرا، بۆریس جۆنسن رێکارەکانی خۆپارێزی توند کردووەتەوە و ماسک و بەکارهێنانی کارتی ڤاکسینی کردە زۆرەملێ لەشوێنە گشتییەکاندا و داوای کرد ئەو کەسانەی پێویست نییە بچنە دەرەوە لەماڵەوە کارەکانیان ئەنجام بدەن، جگە لەوەی بەردەوام هاووڵاتیانی بەریتانیا ئاگادار دەکاتەوە کە خۆیان بکوتن و ژەمی سێیەمی ڤاکسین وەربگرن کە دەرکەوتووە بۆ بەهێزکردنی بەرگری لەش پێویستە. هاوکات ساجید جاڤید، وەزیری تەندروستی بەریتانیا، رایگەیاند ڤایرۆسی ئۆمیکرۆن لەئاستێکی گەورەدا لە تەشەنەکردندایە و لەئێستادا لەسەدا ٤٠٪ی تووشبوونەکان لە لەندەن لەو جۆرەن. بەریتانیا یەکێکە لەو وڵاتانەی شەپۆلی ڤایرۆسەکەی تێدا زۆر بڵاوەو دەزگای تەندروستی پاکژی و دەرمانی بەریتانیاش دوێنێ لە توێژینەوەیەکیدا ئاشکرایکرد کە تا ٣٠ نیسانی ساڵی داهاتوو لەخراپترین سیناریۆدا ٧٥ هەزار کەس بەهۆی ڤایرۆسەکەوە گیان لەدەستدەدەن و ٢٥ هەزار کەسیش لە باشترین سیناریۆدا گیان لەدەستدەدەن. لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا شارەزایان و ئابوریناسان دەڵین بەهۆی ئەوەی ئێستا مەترسییەکانی ئۆمیکرۆن بە کەم سەیر دەکرێن بازاڕی نەوت بووژانەوەی بەخۆیەوە بینیوە و خواست لەسەر نەوت زیاد دەکات. لە راپۆرتەکەی ئۆپیکدا ئەوە هاتووە کە رێکخراوەکە پێشبینی ئەوە دەکات خواستی جیهانی نەوت بگاتە ٩٩ ملیۆن و ١٣٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە لەسێ مانگی یەکەمی ٢٠٢٢دا، ئەمەش یەک ملیۆن و ١١٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە زیاترە لەو پێشبینییەی رێکخراوەکە مانگی رابردوو کردبووی. بەپێی راپۆرتەکە، خواستنی جیهانی لە ٢٠٢٢دا چوار ملیۆن و ١٥٠ هەزار بەرمیل رۆژانە زیاد دەکات و چاوەڕێ دەکرێت بەکارهێنانی تەواوی جیهان ١٠٠ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە تێپەڕێنێت تا کۆتایی مانگی ئەیلولی ٢٠٢٢، ئەمەش گەڕانەوەیە بۆ سەردەمی پێش کۆڤید کاتێك لە ٢٠١٩دا بەکارهێنانی نەوت لە جیهاندا ١٠٠ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە تێپەڕاند. کاریگەری ئۆمیکرۆن لەسەر بازاڕی نەوت سوهەیل ئەلمزویی، وەزیری وزەی ئیمارات، لەکۆنفرانسێکدا لە دوبەی رایگەیاند بازاڕی جیهانی نەوت «لەدۆخێکی باشدایە» و «ئێمە دڵنیاین» بازاڕی نەوت لەسەر رێچکەیەکی باشی خستنەڕوودا دەبێت لە سێ مانگی سەرەتای ٢٠٢٢دا. لەلایەکی ترەوە، ناتاشا کانێڤا، بەرپرسی توێژینەوە و ستراتیجی بانکی جەی پی مۆرگانی ئەمریکی، بەتۆڕی میدیای بلومبێرگی راگەیاند کە ئۆمیکرۆن هیچ کاریگەرییەکی لەسەر خواستی نەوت نابێت و خواست لە چەند وڵاتێک روو لەهەڵکشانە. «ئێمە هیچ کاریگەرییەکی ئۆمیکرۆن نابینین لەسەر خواستی نەوت، لەئێستادا جموجوڵی جیهانی لە هەڵکشاندایە وەک بەڕازیل و هدنستان و چین هەرچەندە بەهۆی کەرەنتینەوە لە ئەوروپا ئەو جموجوڵە نییە، بۆیە پێموایە کاریگەری ئۆمیکرۆن کورتخایەن دەبێت و هەتا جیهان بتوانێت لەگەڵ کۆڤیددا هەڵبکات کەریگەری بچوکترو بچوکتر دەبینین لەسەر خواست»، کانێڤا وای وت. بڕیارە ئۆپیک و هاوپەیمانەکانی کۆبوونەوەکانیان لە ٤ی کانونی دووەمی ٢٠٢٢ دەستپێبکات لەسەر خستنەڕووی نەوت. مانگی رابردوو وڵاتانی ئۆپیک رێککەوتن لەسەر ئەوەی لەسەر پلانەکانیان بمێننەوە بۆ خستنەڕووی نەوت. ئیحسان عەبدولجەبار، وەزیری نەوتی عێراق، پێشتر رایگەیاندبوو، چاوەڕێ دەکات وڵاتانی ئۆپیک لەسەر سیاسەتەکانی خۆیان بمێننەوە  کە زیادکرنی بەرهەمهێنانە بەشێوەیەکی لەسەرخۆ بۆ هەر مانگێک بەبڕی ٤٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە. کاردانەوەی بازاڕی نەوتیش بەرامبەر راگەیاندراوەکەی ئەمریکا کەم بوو دوای ئەوەی لەهەیینی رابردوودا وەزارەتی وزەی ئەمریکا ئاشکرایکرد ١٨ ملیۆن بەرمیل نەوتی خاوی یەدەگ دەخاتە بازاڕەوە لە ١٧ی ئەم مانگەدا وەک بەشێک لەپلانی کەمکردنەوەی نرخی بەنزین لەوڵاتەکەدا. مانگی رابردوو ئیدارەی بایدن رایگەیاند کە ٥٠ ملیۆن بەرمیل لە یەدەگی نەوتی خاو دەخەنە بازاڕەکانی جیهانەوە بۆ راگرتنی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت. هەنگاوەکەی ئەمریکا دوای ئەوە دێت کە واشنتن چەندین جار داوای لەوڵاتانی ئەندام لە رێکخراوی ئۆپیک کرد خستنەڕووی نەوتی خاو زیاد بکەن بۆ هاوسەنگی نرخەکەی ،بەڵام رەتیانکردەوەو رایانگەیاند پابەند دەبن بە سیاسەتەکانی خۆیانەوە کە بەرهەمهێنانی ٤٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانەیە. «بازاڕی نەوت رووبەڕووی خستنەڕووی زیادە دەبێتەوە لە سێ مانگی یەکەمی ٢٠٢٢... بۆیە ئێمە پێشبینی دەکەین نرخی نەوت لەچەند هەفتەی دهاتوودا کشانەوە بەخۆیەوە ببینێت»، کارستین فریچ، شیکەرەوە لە بانکی کۆمێرزی ئەڵمانی ئەمەی بە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز وت

هاوڵاتی رۆژ لەدوای رۆژ گرژییەکانی نێوان روسیاو ئۆکرانیا قوڵتر دەبێتەوەو مەترسی جەنگ نزیکتر دەبێتەوە، لەخاڵێکی سنوریدا هێزەکانی ئۆکرانیا خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە لەئەگەری هێرشی روسیا بۆ ناوچە سنورییەکانی ئۆکرانیا. ئەڤدیڤکا یەکێکە لەو بەرانەی پێشەوەی جەنگ کە تێیدا سوپای ئۆکرانیا خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوەو تەنها ٤٥ مەتر لەجوداخوازەکانی نزیک لە روسیاوە دوورن و سەربازانی ئۆکرانیا لەکەشێکی ساردا لەئامادەباشیدان و دەڵێن ئەگەر ئەو چەکدارانەی روسیا هێرش بکەن ئەوا وەڵامیان دەبێت. بەپێی هەڵسەنگاندنەکانی هەواڵگری ئۆکرانیاو ئەمریکا، روسیا پلانی هەیە چەند لەشکرکێشییەک بکات بۆ ناوچە سنورییەکانی ئۆکرانیا لەساڵی داهاتوودا بەبەکارهێنانی ١٧٥ هەزار سەرباز. ئەمریکاو وڵاتانی جی ٧ هۆشداری دەدەن بەمۆسکۆ ئەم هەواڵانە بووەتە جێی نیگەرانی سەرکردەکانی رۆژئاواو لەگروپی جی ٧ هۆشداری توندیان دا بە روسیا کە ئەگەر هێرش بکات ئەوا رووبەڕووی باجێکی قورس دەبێتەوە. لەلوتکەی جی حەوتدا لەشاری لیڤەرپوڵ هەریەک لە وەزیرانی دەرەوەی ئەڵمانیا، فەرەنسا، کەنەدا، ئەمریکا، بەریتانیا، ئیتاڵیا، هەروەها یابان رایانگەیاند، کۆدەنگن دژی روسیاو هۆشدارییاندا کە «روسیا رووبەڕووی لێکەوتەیەکی گەورەو باجێکی قورس دەبێتەوە» ئەگەر ئۆپراسیۆن دژی ئۆکرانیا ئەنجام بدات. هاوکات جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا، هەمان هەڵوێستی نواندو رایگەیاند بە ڤلادیمیر پوتین سەرۆکی روسیای وتووە کە دەرئەنجامەکانی هێرش بۆ سەر ئۆکرانیا وێرانکەر دەبن بۆ سەر وڵاتەکەی. لەلایەکی ترەوە سێرگی ریابکۆڤ، جێگری وەزیری دەرەوەی روسیا، هۆشداریدا لە رووبەڕووبوونەی چەکداری ئەگەر رێکخراوی ناتۆو ئەمریکا گرەنتی نەدەن بە روسیا لەپاراستنی سنورەکەیان و ئەنجامنەدانی پاوانخوازی. پێشتر ڤلادیمیر پوتین، سەرۆکی روسیا، داوایکردبوو ئەمریکاو ناتۆ چیتر لە ئۆکرانیاوە مەشقە سەربازییەکانیان نەکەن و چەک و موشەک لەسنوری وڵاتەکە جێگیر نەکەن کەمۆسکۆ بە فراوانخوازی و مەترسی دادەنێت لەسەر رۆژئاوای سنورەکەی لەگەڵ ئۆکرانیا. روسیا دەڵێت بەنیازی هێرش نییە بۆ سەر ئۆکرانیاو کیڤ بەوە تۆمەتبار دەکات کە زیاتر لە ١٠٠ هەزار سەربازی لەناوچە سنورییەکاندا جێگیر کردووە. سزادانی روسیا لەئێستادا یەکێتی ئەوروپاو ئەمریکاو بەریتانیا تاووتوێی ئەوە دەکەن چۆن و بەچ شێوەیەک سزای روسیا بدەن، ئەمەش تەنها لەحاڵەتێکدا ئەگەر روسیا بەکرداری هێرش بۆ سەر ئۆکرانیا ئەنجام بدات. جۆزێپ بۆڕڵ، بەرپرسی کاروباری دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند بەهەماهەنگی لەگەڵ ئەمریکاو بەریتانیا پلانی سزادانی روسیا دادەنێن لەئەگەری هێرشی سەربازی مۆسکۆ بۆ سەر ئۆکرانیا. لەکاتی گەیشتنی بۆ برۆکسڵ و کۆبوونەوە لەگەڵ وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا، جۆزێپ بۆڕڵ بە رۆژنامەنووسانی راگەیاند، «ئێمە لەگەڵ ئەمریکاو بەریتانیا لە لێکۆڵینەوەو وردبوونەوەداین لەسەر ئەوەی چ جۆرە سزایەک و کەی و چۆن سزاکان» بسەپێنین بەسەر روسیادا. بۆڕڵ وتیشی، ئەم کارەیان ناردنی ئاماژەیەکی روونە بۆ روسیا کە هەر دوژمنکارییەک دژی ئۆکرانیا باجێکی گەورەی دەبێت بۆ روسیا. دوای داگیرکردنی ناوچەی کریمیای ئۆکرانیا لەساڵی ٢٠١٤، یەکێتی ئەوروپاو ئەمریکا کۆمەڵێک سزای ئابورییان بەسەر روسیا سەپاند کە کەرتەکانی بەرگری و وزەو سیستەمی بانکی وڵاتەکەی گرتەوە. بەپێی چەند سەرچاوەیەکی ئاژانسی رۆیتەرز، دیپلۆماتکارانی یەکێتی ئەوروپا لە گفتوگۆکانیاندا تیشک دەخەنەسەر زیادکردنێکی لەسەرخۆی چەند سزایەک هەر لەقەدەغەی گەشت و بلۆککردنی موڵکی بەرپرسانی روسی تا بلۆککردنی پەوەیدنییە دارایی و بانکییەکان لەگەڵ روسیا. یەکێکی تر لەبژاردەکان بۆری غازی نۆرد ستریم دووە لەنێوان روسیا و ئەڵمانیا لەگەڵ بەئامانجگرتنی زیاتری کۆمپانیاکانی وزەو بەرگری روسیا و هەروەها هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستەکانی غازی سروشتی لەگەڵ روسیا. لەئەگەری روودانی جەنگدا ئەڤدیڤکا یەکەم ناوچە دەبێت کە شەڕی تێدا بەتەقێتەوە، چونکە دەکەوێتە رۆژهەڵاتی ئۆکرانیاوە و جوداخوازەکانی نزیک لە روسیا بەشێکی زۆری ئەو ناوچانەیان بەدەستەوەیە. ئیڤان سکوراتۆڤسکی کە ئەفسەرێکی ئۆکرانیایە لە ئەڤدیڤکا بە ئێن بی سی نیوزی ئەمریکی راگەیاندووە کە ئەگەر جەنگ لە ئەڤدیڤکا تەقییەوە ئەوا رەنگە سەربکیشێت بۆ دەرەوەی ئۆکرانیاو جەنگ لە بەشەکانی تری ئەوروپا بگرسێتەوە. سکوراتۆڤسکی دەشڵێت، «پێموایە پوتین لە ئۆکرانیادا ناوەستێت، ئەگەر ئێمە لێرە نەیوەستێنین ئەوا زیاترهەنگاو دەنێت چونکە مێژوو پێمان دەڵێت سەرکردەی وەک پوتین ناوەستێت هەتا هەموو جیهان نەیوەستێنێت».      

هاوڵاتی ئێران یەكێكە لەو وڵاتانەی كە زۆرترین خانوو و كرێچی هەیەو 10 هێندەی بەریتانیا خانووی چۆڵی هەیە كە نزیكەی یەك ملیۆن یەكەی نیشتەجێبووی چۆڵی دەبێت.  یەكێك لەكێشە گەورەكانی ئێران ژمارەی زۆری خانووی چۆڵە كە نزیكەی سێ ملیۆن خانووەو ئەو ژمارە لەخانووە دەتوانێت كێشەی نیشتەجێبوونی 55%ی كرێچییەكانی وڵاتەكە چارەسەر بكات، بەڵام بەهۆی بەكارنەهێنانی ئەو خانووە چۆڵانەوە تەنها لە مانگێكدا كرێی خانوو لەئێران بە رێژەی 50% بەرزبووەتەوە و لەماوەی دوو ساڵدا بەرزبوونەوەی رێژەی كرێی خانوو 500%ی تێپەڕاندووە. بەپێی بەراوردكارییەكان هەر هاووڵاتییەكی هەژار لەئێران دەبێت 103 ساڵ چاوەڕێ بكات بۆ ئەوەی بتوانێت ببێت بەخاوەنی خانوو! تەنانەت ئەو هاووڵاتییانەی لە رووی ئابوری و داهاتەوە بەپلە یەك ئەژمار دەكرێن دەبێت 13 ساڵ چاوەڕوان بن بۆ ئەوەی ببنە خاوەنی راستەقینەی خانووی خۆیان و تێیدا نیشتەجێ ببن! خانووی زۆرو نرخی زۆر ئامارەكان دەریدەخەن بۆ چارەسەری كێشەی نیشتەجێبوون لەئێران ساڵانە دەبێت 648 هەزار خانوو دروستبكرێت لەكاتێكدا لەساڵی 2004 تا 2016 ساڵانە زیاتر لە 804 هەزار خانوو لەئێران دروستكراوەو توانای ئەندازیاریی ئەو وڵاتەش دروستكردنی زیاتر لەیەك ملیۆن خانووە، بەڵام بەهۆی بەرزبوونەوەی نرخی خانوو زۆربەی ئەو كەسانەی كرێچین توانای كڕینی خانووەكانیان نییە. ئەگەر نرخی زەوی لەدروستكردنی خانوو ئەژمار نەكرێت، ئێران ساڵانە پێویستی بە دوو ملیار دۆلارە كە بەتمەن دەكاتە زیاتر لە 500 ترلیۆن ئەوەش وایكردوە نرخی خانوو بەردەوام لەو وڵاتەدا بەرز بێت و لەبەراوردكاریەكاندا دەركەوتووە بەراورد بەتوركیا گرانترە كە لەچوارچێوەی یاساكانی ئەوروپا مامەڵە لەگەڵ بەهای خانووی وڵاتەكەیدا دەكات. لەئامارەكانی ناوەندی ئاماری كۆماری ئیسلامی ئێراندا بڵاوكراوەتەوە، ساڵانە 131 هەزار مۆڵەتی دروستكردنی شوقەو باڵاخانەو خانوو لەوڵاتەكەدا دەدرێت بەخاوەن پڕۆژە بیناسازییەكان، بەڵام تەنها 60%ی ئەو شوێنانەی دروستدەكرێن هاووڵاتییان تێیدا نیشتەجێ دەبن. ئەگەر هەر خێزانێكی مامناوەند لە رووی داهاتەوە بیەوێت خانوو بكڕێت، دەبێت یەك لەسەر سێی داهاتەكەی بۆ ماوەی 66 ساڵ كۆبكاتەوە لەكاتێكدا هەر خێزانێك داهاتی كەمتر بێت لە 12 ملیۆن تمەن لەمانگێكدا كەدەكاتە نزیكەی 444 دۆلار بەهەژار ئەژمار دەكرێت و تەنانەت ناتوانێت بەدرێژایی تەمەنی رۆڵەكانیشی ببێتە خاوەنی خانوو لەئێران، چونكە رۆژانەی هەر كرێكارێك لەئێران 200 بۆ 300 هەزار تمەنە كە لانی زۆرەكەی دەكاتە رۆژانە 10 دۆلارو لەمانگێكدا دەبێتە زیاتر لە 300 دۆلار. ئەگەر سەرجەم داهاتی خێزانێكی مامناوەند پاشەكەوت بكرێت لەماوەی 10 ساڵدا دەبن بەخاوەنی خانووی خۆیان واتە نرخی هەر خانوویەكی ئاسایی 75 مەتری لەئێران جگە لەپایتەختەكەی زیاترە لە 53 هەزار دۆلار لەكاتێكدا ئەو بەراوردە لەتاران-ی پایتەختی ئێران دوو هێندەیە، واتە هەر خێزانێكی مامناوەند دەبێت 20 ساڵ كۆی داهاتەكەی بێ كەموكوڕی كۆبكاتەوە تا بتوانێت خانوو یان شوقەیەكی ئاسایی 75 مەتریی بكڕێت بەزیاتر لە 106 هەزار دۆلار. بانكی ناوەندیی لەساڵی 2011 بڵاویكردووەتەوە بەهای هەر مەترێك شوقە یان شوێنی نیشتەجێبوون سێ ملیۆن و 700 هەزار تمەن بووە، بەڵام لەكۆتایی ساڵی 2020 بەهای هەر مەترێك شوێنی نیشتەجێبوون گەیشتووەتە زیاتر لە 30 ملیۆن تمەن كە بە بەهای دۆلاری ئەوكاتە لەبەرامبەر تمەن دەكاتە زیاتر لەهەزار دۆلار، ئەوەش واتای ئەوە دەگەیەنێت بەهای هەر خانوویەك یان شوێنێكی نیشتەجێبوون لە ئێران لەماوەی هەشت ساڵدا بە رێژەی 772% بەرزبووەتەوە. ستانداردی جیهانی كڕینی یەكەی نیشتەجێبوون یەكسانە لەگەڵ پێنج هێندەی كۆی داهاتی خێزانێك لەیەك ساڵدا بەو واتایەی ئەگەر نێوەندی كۆی داهاتی هەر خێزانێك لەپێنج ساڵدا كۆبكرێتەوە، ئەوا دەبێت ئەو خێزانە دوای پێنج ساڵەكە بەكۆی داهاتەكەی ببێتە خاوەنی خانوو و شوێنی نیشتەجێبوونی خۆی. ئەگەرچی پێوەرە جیهانییەكەو پێوەرەكەی ئێران پێنج ساڵ جیاوازییان هەیە، بەڵام كێشەی سەرەكیی ئێران ئەوەیە زیاتر لە 60%ی خێزانەكان بەهەژار ئەژمار دەكرێن و داهاتیان ناگاتە نزیكەی 200 دۆلاریش، بۆیە زۆرینەی رەهای ئەو خێزانانە تەنها خەون بەخانووەوە دەبینین، چونكە ناكرێت 106 ساڵ پارە كۆبكرێتەوە بەهیوای كڕینی خانوو لەكاتێكدا نێوەندی درێژیی تەمەن لەو وڵاتەش نزیكەی 70 ساڵە. كۆماری كرێچی پێگەی (ئیقتیساد نیوز) لەئێران بڵاوی كردووەتەوە هەر خێزانێك لەشارەكانی ئێران لەماوەی ساڵێكدا زیاتر لە 50%ی كۆی داهاتەكەی بۆ كرێی خانوو یان شوێنی نیشتەجێبوون تەرخان كردووە، بەڵام لەتاران زیاتر لە 60%ی كۆی داهاتی خێزانەكان دەبێت بۆ كرێی خانوو تەرخان بكرێت. هەروەها ئاماژە بەوە كراوە لەساڵانی 2000 تا 2005 رێژەی كرێ خانوو لەئێران 20% بۆ 28%ی كۆی داهاتی مانگانەی هەر خێزانێكی مامناوەند بووە، بۆیە ئەوەی لەئێستاداو لەساڵی 2021 لەئێران روودەدات كە هەر خێزانێك دەبێت زیاتر لە 50%ی كۆی داهاتەكەی بۆ كرێی خانوو تەرخان بكات، ئەوەش بەگەورەترین زیان بۆ كرێچییەكان و بەرزترین نرخی كرێی خانوو لەمێژووی وڵاتەكەدا لەقەڵەمدەدرێت و لەهەندێك شاری ئێرانیش ئەو رێژەیە دەگاتە 70%ی كۆی داهاتی هەر خێزانێكی كرێچی. ناوەندی تەندروستیی ئێران ئاشكرای كردووە بەرزبوونەوەی كرێی خانوو لەوڵاتەكەدا ئاستی كوالێتیی خۆراك و بژێویی خەڵكی وڵاتەكەی بەشێوەیەكی بەرچاو دابەزاندوە، چونكە دەبێت زۆرینەی خێزانەكان لەجیاتی خواردن و خۆراك بیر لەخانوو و كرێكەی بكەنەوە. مەحمود مەحمودزادە، جێگری وەزیری رێگاوبان و ئاوەدانكردنەوە لەئێران ئاشكرای كردووە دوو ملیۆن و 300 هەزار خانووی چۆڵ لەئێران تۆمار كراون كە باجی ساڵانە نادەن و خاوەنداریی نزیكەی 900 هەزار خانوو یان شوێنی نیشتەجێبوونیش لەو ژمارەیە دەگەڕێتەوە بۆ حكومەت. مەحمودزادە روونیكردوەتەوە لەئێراندا كێشەی نیشتەجێبوون هەیەو بەو هۆیە كرێی خانوو بەردەوام لەبەرزبوونەوەدایە، بەڵام حكومەتیش بەژمارەیەك خانووی چۆڵ بووەتە بەشێك لەهۆكاری كێشەی نیشتەجێبوون. بەپێی ئامارەكانی ئێران رێژەی ئەو كەسانەی خاوەنی شوێنی نیشتەجێبوونی خۆیان نین و كرێچین دەگاتە 30 بۆ 40٪ی كۆی دانیشتوان و بەوتەی بەرپرسان ئەگەر ئەو خانووە چۆڵانەی وڵاتەكە لەلایەن هاووڵاتییانەوە بەكاربهێنرێت كێشەی نیشتەجێبوون چارەسەر دەكرێت. لەلایەكی دیكەوە بانكی ناوەندیی ئێران ئاماژەی بەوە كردووە كەتەنها لەمانگێكدا كرێی خانوو لەو وڵاتە بە رێژەی 50 بۆ 55٪ بەرزبووەتەوەو لەماوەی دوو ساڵیشدا بەرزبوونەوەی كرێی خانوو زیاتر بووە لە 500٪. كۆی ژمارەی دانیشتوانی ئێران دەگاتە 84 ملیۆن كەس و ناوەندی ئاماری ئێران ئاماژەی بەوەكردووە لەساڵی 1986 ژمارەی دانیشتوانی وڵاتەكە 49 ملیۆن كەس بووە كە رێژەی كرێچی لەو ساڵەدا 13% بووە و لەساڵی  1990 كەژمارەی دانیشتوان گەیشتووەتە 60 ملیۆن كەس رێژەی كرێچی بۆ 18% بەرزبووەتەوە و لەماوەی 30 ساڵدا رێژەی كرێچییەكان بەبەردەوامی لەبەرزبونەوەدا بووە بەجۆرێك كە لەساڵی 2016 تەنها 20%ی خێزانە نوێیەكان توانیویانە ببنە خاوەنی خانووی خۆیان و لەكرێچیبوون رزگاریان بێت. ژمارەی دانیشتوان و رێژەی كرێچییان لەماوەی زیاتر لە 40 ساڵ حوكمڕانیی كۆماری ئیسلامی ئێران لەو وڵاتە لەبەرزبوونەوەدا بووە و كۆمارێك لەكرێچی لەوڵاتەكەدا دروست بووە. ئەگەرچی ناوەندی ئامار رایگەیاندوە رێژەی كرێچییەكانی ئێستای ئێران دەگاتە 25% بۆ 30%، بەڵام رۆژنامەی (دونیای ئیقتیساد) لە راپۆرتێكی شیكاری و بەراوردكاریدا لانی كەمی رێژەی كرێچییەكانی وڵاتەكە بە 40% بۆ 45% خەمڵاندووە.  هاوكات ئەوەشی خستووەتەڕوو كە بەدرێژایی 30 ساڵ كرێ خانوو و نرخی خانوو لەبەرزبوونەوەدا بووە و هاوكات داهاتی خێزان كەمی كردووەو رێژەی هەڵاوسانی ئابوریی ئەو وڵاتەش بەبێ وەستان تا نزیكەی 50% بەرزبووەتەوەو لەئێستاشدا 60%ی كۆی دانیشتوانیش بەهەژار ئەژمار دەكرێن. كوشتنی خەونی یەكەی نیشتەجێبوون لای كرێچی لەساڵی 2018 نزیكەی 49%ی خەڵكی ئێران كرێچیبوون و نرخی كرێی خانووش لەنێوان 40% بۆ 70%ی كۆی داهاتی هەر خێزانێك بووە، لەكاتێكدا ئەگەر وڵاتانی جیهان بەتایبەت ئەڵمانیا بەنموونە وەرگیرێت تەنها 15% بۆ 23%ی كۆی داهاتی هەر خێزانێك لەئەڵمانیا بۆ كرێی خانوو یان شوێنی نیشتەجێبون دەستنیشان دەكرێت و حكومەتی وڵاتەكەو سەندیكای كرێچییان و ئەنجومەنی گەڕەكەكانی ئەو وڵاتە بەهەموو شێوازێك رێگریی دەكەن لەبەرزكردنەوەی نرخی كرێی خانوو و تەنانەت هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی بەكرێگرتنی خانوو دەكەوێتە دەست كرێچی بەو مەرجەی خاوەن خانوو بڕیاری فرۆشتنی خانووەكەی نەدات. لەوڵاتانی گەشەسەندووی جیهان ناسراو بە (OECD) بۆ كۆنتڕۆڵكردنی هەڵاوسان و رێگریی لەبەرزبوونەوەی كرێی خانوو، گرێبەستی درێژماوە لەنێوان كرێچی و خاوەن خانوودا واژۆدەكرێت، لەكاتێكدا لەئێران خاوەن خانوو دەتوانێت مانگانە كرێی خانووەكەی بەرزبكاتەوەو یاساكانیش لەبەرژەوەندی كرێچییەكانی ئەو وڵاتەدا نییە. گرێبەستی بەكرێگرتنی خانوو لەئەمریكا دوو ساڵە، لەسویسرا شەش ساڵە، لەژاپۆن پێنج ساڵ، ئایرلەند (ئیرلەندا) چوار ساڵ، نەمسا سێ ساڵ و لەفەڕەنسا هەندێكجار تا شەش ساڵە، بۆیە ئەم وڵاتانە زیاترین پشتیوانی دەكەن لەكرێچییەكانی وڵاتەكانیان لەپێناو ئەوەی لە رووی ماددییەوە زیانیان پێنەگات تا لەكورتترین ماوەدا داهاتەكانیان بۆ كڕینی خانوو تەرخان بكەن. بەپێچەوانەی ئەو وڵاتانەوە لەئێران مانگانە كرێی خانوو لەسەر كرێچییەكان زیاد دەكرێت و ئەوەش وادەكات خێزانە كرێچییەكان لەبەر دابینكردنی كرێی خانوو، فریای پاشكەوتكردنی داهاتەكانیان نەكەن. بەپێی ستانداردە جیهانییەكان نابێت كرێی خانووی ساڵانەی هیچ خێزانێك لەكۆی داهاتی 23% تا 30% خێزانەكە زیاتر بێت، بەڵام 80%ی كرێچییەكان لەئێران هەندێكجار زیاتر لە 50%ی كۆی داهاتەكەیان بۆ كرێی خانوو تەرخان دەكەن و ئەو رێژەیەش لەداهاتەكەیان بۆیان دەمێنێتەوە ناچارن بۆ بژێوی رۆژانە خەرجی بكەن، بۆیە هیچ پاشەكەوتێك نامێنێتەوە تا بیر لەكڕینی خانوو بكەنەوە. خەمی سەرەكیی كرێچییەكانی ئێران بژێوییە نێوەندی موچە لەئێران بەنزیكەی پێنج ملیۆن تمەن خەمڵێنراوە كەدەكاتە نزیكەی 170 دۆلار، بەڵام هەر خێزانێكی ئاسایی و چوار كەسی پێویستی بەزیاتر لە 12 ملیۆن تمەن هەیە بۆ دابینكردنی بژێویی كەدەكاتە نزیكەی 400 دۆلار، لەكاتێكیشدا هەر كرێكارێك حەقدەستی رۆژانەكەی لەنێوان 200 بۆ 300 هەزار تمەندایە كە نێوەندەكەی دەكاتە نزیكەی 9 دۆلارو بە دڵنیاییەوە هیچ كرێكارێك لەو وڵاتە 30 رۆژی مانگەكە كاری دەستناكەوێت بەتایبەت لەوەرزی زستاندا، بۆیە زۆرینەی چینی موچەخۆرو كرێكار كە كرێچین ناتوانن بژێوییەكی شیاو بۆ خۆیان دابین بكەن تابتوانن پاشكەوت بكەن و بیر لەدابینكردن و كڕینی یەكەی نیشتەجێبوون بكەنەوە بەتایبەت كە ئەو وڵاتە لەقەیرانێكی قوڵی ئابوریی و بەرزبوونەوەی هەڵاوساندایە.  

هاوڵاتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەماوەی هەفتەیەکدا دوو جار پەیامی پاڵپشتی بۆ هەرێمی کوردستان لەشەڕی داعشدا دەربڕیوە ئەوەش لەکاتێکدایە کە بڕیارە لەکۆتایی ئەمساڵدا هێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکا لەعێراق بکشێنەوەو تەنیا راوێژکارە ئەمنی و سەربازییەکانیان بمێننەوە. ئەو پەیامانەی ئەمریکا کە لە رێگەی هەریەکە لەوەزیری بەرگریی و برێت مەکگۆرک، رێکخەری ئەنجوومەنی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا گەیشتوونەتە هەولێر، کە تێیدا باس لەپاڵپشتی بەردەوامی ئەمریکا دەکەنەوە لەشەڕی داعشدا بەمەبەستی دروستنەبوونی بۆشایی ئەمنی، دوای کشانەوەی هێزەکانیان لەعێراق، ئەوەش لەکاتێکدایە داعش ماوەی چەند هەفتەیەکە لەناوچە سنورییەکانی هەرێمی کوردستان و پارێزگاکانی دیکەی عێراق چالاک بووەتەوە. بەگوێرەی رێککەوتنی نێوان ئەمریکا و عێراق، لە یەکەم رۆژی ساڵی نوێوە، نە خۆیان و نە فڕۆکە جەنگییەکانیان بەشداری لەشەڕی دژی داعشدا ناکەن، بەڵکو رۆڵیان تەنیا راوێژکاری و مەشق و راهێنان بەهێزە ئەمنییەکانی عێراق و پێشمەرگە دەبێت، کۆشکی سپی دەڵێت، مانەوەی ئەو سەربازانە لەسەر داواکاریی حکومەتی عێراقە. دوو پەیامی دڵنیایی ئەمریکا میدیای سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان، هەفتەی رابردوو بڵاوی کردەوە کە مەسرور بارزانی نامەیەکی لە لۆید ئۆستن، وەزیری بەرگریی ئەمریکا پێشگەیشتووە و تێیدا جەخت لە گرنگیی بەردەوامبوونی پەیوەندی بەهێزی نێوان هەرێمی کوردستان و ئەمریکاو هەماهەنگیی بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش دەکاتەوە. لەبەشێکی نامەکەی وەزیری بەرگریی ئەمریکا بۆ سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، هاتووە «سوپاسی رۆڵی گرنگیی پێشمەرگە لەتێکشکاندنی داعش دەکەین و بەڕێز و پێزانینەوە یادی قوربانیدانەکانی پێشمەرگە لەشەڕی دژ بەداعش دەکەینەوە». وەزیری بەرگریی ئەمریکا، ئاماژەی بەوەش کردوە کە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا، بەردەوام دەبێت لەهاوکاری کردنی هێزی پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەکانی عێراق، بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستانی داعش، بەتایبەتی لەبواری راوێژکاری و ئاڵوگۆڕی زانیاری و هەواڵگریدا». بەپێی هەمان نامە کە میدیای سەرۆکی حکومەت ناوەڕۆکەکەی بڵاوکردەوە، تێیدا وەزیری بەرگری ئەمریکا، جەختی لەوە کردووەتەوە کە پەیوەندییەکی تایبەت لەنێوان هەرێمی کوردستان و ئەمریکادا هەیە لەسەر بنەمای بەهاو رێزگرتنی هاوبەش. هەروەها وتوویەتی «ئێمە بە خۆشحاڵییەوە، پێشوازی لەکارکردنی هاوبەشی نێوان هەردوولامان دەکەین، سوپاس بۆ پابەندبوونتان بەو هاوبەشییە گرنگەی لە نێوانماندا هەیە.» جگە لەم پەیامە پەیامیکی دیکەی ئەمریکا لە رێگەی برێت مەکگۆرەوە گەیشتە هەرێمی کوردستان، لەم هەفتەیەدا، ئەوەش دوای ئەوەی بەسەردانیک گەیشتە عێراق و دواتر سەردانی هەولێریشی کردو لەگەڵ بەرپرسانی هەرێم کۆبووەوە. بەپێی راگەیەنراوێکی کۆشکی سپی «ئامانج لە سەردانی دوو رۆژی برێت مەکگۆرک بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان راوێژکردن بووە لەگەڵ سەرکردە سیاسی و ئەمنییەکان» . سەردانەکە دوو رۆژ دوای ئەوە هات، کە بەرپرسانی عێراق رایانگەیاند، لەکۆتایی ئەم مانگەوە ئەرکی هێزەکانی هاوپەیمانیی نێوەدەوڵەتی لەعێراق لە شەڕکەرەوە بۆ راوێژکاری دەگۆڕێت. کۆشکی سپی لە راگەیەندراوەکەیدا دەڵێت، «مەکگۆرک پابەندبوونی سەرۆک بایدنی بەئەنجامەکانی گفتوگۆی ستراتیژی لەگەڵ بەغدا دووپاتکردەوەو جەختی لەوەش کردەوە کە چیدیکە هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق رۆڵی شەڕکەر نابینین. گۆڕانکاری لەئەرکی هێزەکانی ئەمریکاو هاوپەیماناندا، بەهۆی ئەو بەرەوپێشچوونە گەورەیەوە بووە، کە هێزە ئەمنییەکانی عێراق، لەنێویشیاندا پێشمەرگە، لەسەرکردایەتیکردنی شەڕی دژی داعش بەدەستیانهێناوە». نزیکەی 2500 سەربازی ئەمریکی و هەزاری دیکەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لەعێراق و هەرێمی کوردستانن و لەبنکەی عەین ئەسەدو حەریر جێگیرن. بەشێک لەگرووپە چەکدارەکانی حەشدی شەعبی دژی مانەوەی هێزە ئەمریکییەکان لەعێراق تاوەکو دێت توندتر دەبێت، ئەوان دەڵێن لەدوای 31ی ئەم مانگە، هێرشەکانیان لە دژی هێزە بیانییەکان چڕ دەکەنەوە. پێشتر فرانک مکێنزی، فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندیی هێزەکانی ئەمریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، ئەوان پێشبینی دەکەن هێرشی گرووپەکانی نزیک لە ئێران لەم مانگەدا بۆسەر هێزە بیانییەکان زیادبکەن، ئەوەش بە گوتەی خۆی، پەرچەکردارێکە لە بەرامبەر شکستهێنانیان لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق کە 10ی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ بەڕێوەچوو. یەکێتی هاوکاری ئەمریکا بۆ پێشمەرگە بە «پێویست» دەزانێت هەریەکە لە قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و بافڵ تاڵەبانی، هاوسەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دووشەممەی رابردوو لەهەولێر کۆبوونەوەیەکیان سازکرد لەگەڵ برێت مەکگۆرگ و ماتیۆ تولەر، باڵیۆزی ئەمریکا لەعێراق و رۆبەرت پاڵەدینۆ، کۆنسوڵی ئەمریکا لە هەرێمی کوردستان. بەپێی راگەیەندراوی نووسینگەی بافڵ تاڵەبانی، لە کۆبوونەوەکەدا جەخت لە پێویستیی چارەسەرکردنی سیاسییانەی کێشەکانی عێراق و پەنابردن بۆ دیالۆگ و زمانی گفتوگۆ کراوەتەوە لەگەڵ پاڵپشتی ئەمریکا بۆ هێزەکانی پێشمەرگە. هەروەها قوباد تاڵەبانیش لەبارەی کۆبوونەوەکەوە لە فەیسبووکی خۆی نووسی «باسمان لە‌ مە‌ترسییە‌كانی داعش و پلانە‌كانی رووبەڕووبوونە‌وە‌ی ئە‌و گرووپە‌ تیرۆریستییانە كرد كە‌ دە‌بێت لە رووی سە‌ربازیی و فیكرییە‌وە‌ لە‌ناوببرێن». بافڵ تاڵەبانی لەبارەی گفتوگۆکانی پێکهێنانی حکومەتی عێراق لە کۆبوونەوەکەدا رایگەیاندووە، «دەمانەوێت وەک نوێنە‌رانی کوردستان بەیەک تیم بچینە بەغداو لەگەڵ دۆستەکانمان لەسەر بنەمای دەستوور گفتوگۆ بکەین و پارێزگاری لە مافە نەتەوەیی و یاساییەکانمان بکەین کە سەرخستنی ئەم نیەتە زامنی عێراقێکی بەهێزو هەرێمێکی پارێزراو دەبێت». هەروەها لەبەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکەدا بافڵ تاڵەبانی پێویستی پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەمریکا دووپاتکردەوە بەتایبەت لە پرسی بەردەوامیدان بە راوێژو هاوکاریکردنی هێزی پێشمەرگە لە رووی مەشق و پێشخستنی توانا لۆجستی و سەربازییەکان لەپێناو ریشەکێشکردنی تیرۆرو ئارامی و ئاسایشی زیاتر لەناوچەکە. جگە لەمەش مەکگۆرک لەگەڵ بەرهەم ساڵح وەکو سەرۆک کۆماری عێراق کۆبووەوە، لەو کۆبوونەوەیەدا کە تێیدا باسی پرسی ئەمنی عێراقیان کردووە دوای کشانەوەی هێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکا. بەگوێرەی راگەیەندراوی سەرۆکایەتیی کۆمار، لە دیدارەکەدا گفتوگۆ کراوە «لەبارەی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و گرنگیی پەرەپێدانی پەیوەندییەکان لە بوارە جۆراوجۆرەکانی سیاسی، ئابووری، کولتووری و ژینگەیی لە رێگەی دیالۆگی ستراتیژیی نێوان هەردوو وڵات، بەجۆرێک خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی ھەردوولا بکات؛ ھاوکات باس لە کۆتاییهێنان بە رۆڵی شەڕکردنی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و بەهێزکردنی تواناکانی هێزە ئەمنییەکانی عێراق لە رێگەی راوێژەوە کراو دووپاتکرایەوە لەگرنگی ریشەکێشکردنی پاشماوەکانی تیرۆر». هەروەها بەگرنگییەوە باس لە گۆڕانکاری و پێشهاتەکانی ناوچەکە کراوەو جەختکرایەوە لەپێویستیی کۆتاییهێنان بە قەیرانەکانی ناوچەکە لە رێگەی دیالۆگ و بەیەکگەیشتن بەئاراستەی کەمکردنەوەی ناکۆکی و بارگرژییەکان. لەبەشێکی دیکەی دیدارەکەدا سەرۆککۆماری عێراق جەختیکردووەتەوە لە رۆڵی گرنگ و ناوچەیی عێراق وەکو پێکهاتەیەکی گرنگی سازان و سەقامگیری و پەرەپێدانی ئابووری و بازرگانی و گەشەپێدان لەپێناو بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری بۆ وڵات و گەلانی ناوچەکە. بەپێی رێککەوتنی ستراتیژیی نێوان عێراق و ئەمریکا، تاوەکو کۆتایی ئەمساڵ هێزی شەڕکەری ئەمریکا لەعێراق دەکشێنەوەو ئەوانەی دەمێنێتەوە، رۆڵیان دەبێتە راوێژکارو راهێنەر. «ئەمریکا کاردەکات بۆ بەهێزکردنی عێراق لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆردا» نووسینگەی میدیایی قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق بڵاویکردەوە، کە قاسم ئەعرەجی لە گەڵ برێت مەکگۆرک، باسیان لە بەرزکردنەوەی توانای هێزە عێراقییەکان کردووە لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆردا. بەپێی راگەیەندراوی نووسینگەی میدیایی قاسم ئەعرەجی، مەکگۆرک پابەندبوونی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای بە ئەنجامەکانی دانوستاندنی ستراتیژی لەگەڵ عێراق دووپاتکردەوەو ئاماژەی بەوە کردووە، حکومەتی وڵاتەکەی لەسەر بنچینەی رێککەوتنەکە ئاسمان، زەوی و ئاوی عێراق بۆ هێرشکردنە سەر وڵاتانی دراوسێ بەکارناهێنێت، «ئەمریکا کاردەکات بۆ بەهێزکردنی توانای هێزە ئەمنییەکانی عێراق لە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆردا». هەروەها لە راگەیەندراوەکەدا ئەوەش خراوەتەڕوو، مەکگۆرک رایگەیاندووە وڵاتەکەی هەڕەشە نییە بۆسەر هیچ وڵاتێک و جەختی لەوەش کردەوە کە «دووژمنی هاوبەش بریتییە لە رێکخراوی تیرۆریستیی داعش»؛ وتووشیەتی، بەرژەوەندیی ستراتیژیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەهەبوونی عێراقێکی بەهێزو حکومەتێکی بەهێزدایە لەعێراق. هەروەها قاسم ئەعرەجیش ئاماژەی بەوە کردووە، «حکومەتی عێراق لەگەڵ هەموو لایەک کاردەکات و هەبوونی دۆخێکی ئارام لەبەرژەوەندیی عێراقدایە». ئاماژەی بەوەش کردووە، عێراق کاردەکات بۆئەوەی ئەم قۆناغە تێپەڕێنێت و هەنگاو بنێت بەئاراستەی بەهێزکردنی ئارامی و ئاسایش و سەقامگیریی خۆی و پەرەدان بە تواناکانی لەهەموو بوارەکاندا.»

سازدانی: هاوڵاتی نووسەرو رۆژنەمەنووسێكی ئاگادار لەسیاسەتی پارتی دیموكراتی كوردستان ئاماژە بەوە دەدات لە كۆبوونەوەی بافڵ تاڵەبانی و مەسعود بارزانی لەسەر هێڵە گشتییەكان یەكدەنگ بوون و دەشڵێت:» بڕیارە رێككەوتنی ستراتیژی یان مەرحەلی لەنێوان پارتی و یەكێتی ئەنجامبدرێت». ئاسۆ قادر حاجی، لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئاماژە بەوەش دەدات كە «رێككەوتنی نێوان پارتی و یەكێتی ئەمجارە پەنجا بەپەنجا نابێت و بەپێی بەركەوتەی دەرئەنجامەكانی هەڵبژاردن دەبێت». هاوڵاتی: زانیاری ئەوە هەیە رێككەوتنێكی ستراتیژی نوێ لەنێوان یەكێتی و پارتی ئەنجامبدرێت؟ لەدوایین دیداری نێوان بافڵ تاڵەبانی و مەسعود بارزانی قسەی لەسەر كراوە؟ ئاسۆ حاجی: بەڵێ ئەوە راستە، قسە لەسەر هێڵە گشتییەكان كراوە كە یەكهەڵوێست بن و یەك وتاری سیاسییان هەبێت لەبەغدا، بەڵام ئەوەی دكتۆر بەرهەم كردی لەمەسەلەی زیادكردنی دوو كورسییەكەی یەكێتی، كارێكی خراپ بوو هەندێك ساردی لەنێوان یەكێتی و پارتی دروستكرد، بۆ ئەوەی خۆی لەلای ماڵی مام جەلال خۆشەویست بكات، جاری پێشوو لاهور شێخ جەنگی كردی بە سەرۆك كۆمار، ئەمجارە دەیەوێت كوڕەكانی مام جەلال بیكەنەوە بە سەرۆك كۆمار، چونكە بافڵ تاڵەبانی چەند جارێك وتوویەتی كاندیدی ئەوان دكتۆر بەرهەمە، ئەوە دۆخەكەی سارد كردەوە، بەڵام بەو مانایە نا كە كێشەی دروست كردبێت، ئەگەر ئەوە نەبوایە رەنگە زووتر بگەیشتنایەتە رێككەوتن لەسەر وردەكارییەكان، چونكە لەسەر هێڵە گشتییەكان رێكن، پێموایە ئەوەش تێدەپەڕێت، چونكە لەهەردوولا ئەو ئیرادەیە هەیە.  یەكێتی نوێ گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی كە چیدیكە كەلتوری دژایەتی بنەماڵەی بارزانی بڕناكات، چونكە ئەگەر بڕی بكردایە بزووتنەوەی گۆڕان ئاوای بەسەرنەدەهات، ئەوانەی گوتاری خۆیان لەسەر دوژمنایەتی هەر لایەنێك بنیات بنێن ئەوە ئەنجامەكەیەتی. هاوڵاتی: بڕیاردراوە مەكتەبی سیاسی هەردوولا كۆببنەوەو تاووتوێی زەمینەسازی بۆ رێككەوتنی ستراتیژی بكەن؟ ئاسۆ حاجی: بڕیاردراوەو مەكتەبی سیاسی هەردوولا لەوانەیە لەم ماوەیەدا كۆببنەوە، بڕواناكەم كۆبوونەوەكەیان زۆر دوابكەوێت، بێگومان دیداری رانەگەیەندراویش بەردەوام هەیە، وەكو وتم لەسەر هێڵە گشتییەكان كۆكن كە بەیەك وتار بچنە بەغداو لەسەر ئەوەش لێكتێگەیشتنی تایبەت هەیە، بۆیە دەبێت هەندێك هەنگاو بهاوێژن، لەوانەیە هەستیارترین ناڵێم گەورەترین كێشە مەسەلەی سەرۆك كۆمار بێت كەیەكێتی دەیەوێت ئەمجارەش لەلای ئەوبێت و ئەوەش ببێتە عورفێك، بەڵام پارتی ئەمجارە دەیەوێت ئەوە تێپەڕێنێت، با كوردێك بێت بەڵام لەوانەیە كەسایەتییەك لەدەرەوەی یەكێتی و پارتی كە لەلایەن هەردوولایانەوە قبوڵكراو بێت، ئەو عورفەش بشكێت كە ئەو پۆستە نابێت هەتا هەتایە لەسەر حزبێك تاپۆ بكرێت. هاوڵاتی: رێككەوتنی ستراتیژی پێشووی نێوان یەكێتی و پارتی كەئێستا كاری پێناكرێت، سودی لێ دەبینرێت بۆ رێككەوتنێكی نوێ؟ ئاسۆ حاجی: كێشە ئەوەیە رێككەوتنی ستراتیژی كۆن لەسەردەمێكدا بەسترا كە مام جەلال لەژیاندا بوو و خاوەنی بڕیاری یەكەم و كۆتایی ناو یەكێتی بوو، چونكە كەسی بڕیاردەر هەبوو لەناو یەكێتی گرفت كەمتر دەهاتە پێش رێككەوتنەكەو ئەگەر گرفتیش دروست ببوایە بەئاسانی چارەسەر دەكرا. ئەوەندەی بزانم پارتی بەوە رازی نییە وەكو ئەوەی ئێستا هەیە هێز دابەش بكرێت و پەنجا بە پەنجا بێت ئێستا لەغیابی مام جەلال پێویستی بەداڕشتنەوەی سەرلەبەری رێككەوتنەكە هەیە، رێككەوتنەكە لەبارودۆخێكی سیاسی دیكەدایە، هەم بارودۆخی ناوخۆی كوردستان گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، هەم لەسەر ئاستی عێراقیش گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە، بەو مانایەی دەبێت بەقەد ئەو گۆڕانكاریانە گۆڕانكاری تێدا بكرێت. ئەو رێككەوتنە ستراتیژییەو مەسەلەی پەنجا بەپەنجا و دابەشكردنی جوگرافیای كوردستان بێت شتێكی خراپەو مەترسیداریشە، ئەوەندەی من بزانم پارتی بەوە رازی نییە وەكو ئەوەی ئێستا هەیە هێز دابەش بكرێت و پەنجا بەپەنجا بێت، لە رێككەوتنەكە هەندێك خاڵی گرنگ هەیە كەڕەنگە یەكێتیش لاملی نەكات و دروستكردنی هێزێكی نیشتیمانی بەشێك بێت لەو رێككەوتنەو چیدیكە هێزی ئەم و ئەو نەمێنێت. هاوڵاتی: پێتانوایە بافڵ تاڵەبانی دەتوانێت هەمان ئەو خاوەن بڕیارە بێت كە پێشتر مام جەلال هەیبووە لەبارەی رێككەوتنی ستراتیژییەوە؟ ئاسۆ حاجی: بافڵ تاڵەبانی ئەو زەمینەیەی بۆ سازكراوە، چونكە لایەنە بەهێزەكانی ناو یەكێتی ئەو بڕیارەیان داوەتە دەستی ئەو، ئەوانیش كوڕەكانی كۆسرەت رەسوڵ و سەركردە كەركوكیەكان و گەرمیانیەكان و هەورامیەكانن. هاوڵاتی: پێشبینی دەكەیت ئەم رێككەوتنە كەی بكرێت؟ دەكەوێتە ساڵی نوێوە؟ ئاسۆ حاجی: بەڵێ بەدڵنیایی دەكەوێتە ساڵی نوێ، ئەوەندەی دەزانم زەمینەسازی دەكرێت و ئەو لیژنانەی تایبەتن بەوكارە بەردەوام لەسەر خەتن و ئاڵوگۆڕی بیروبۆچوون دەكەن و باوەڕ ناكەم كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاسی هەردوولا زۆر دوابكەوێت، زیاتر چاوەڕێی ئەوەن بزانن لەبەغدا چی روودەدات. ئەگەر بزانن شیعە نزیكن لەڕێككەوتن ئەوا كورد كێشەیەكی ئەوتۆی نابێت، نازانم رێككەوتنەكە ناوی لێدەنرێت ستراتیژی یاخود نا، بەڵام رەنگە بەپێی قۆناغ بێت، دەبێت لەسەر بنەمای بەركەوتەی هەڵبژاردن بكرێت، ناكرێت وەك كاتی خۆی مەلا بەختیار وتی یەكێتی سەد كورسی بێت یاخود یەك كورسی هەر یەك حساب دەبێت، ئەو رێككەوتنە بەسەر دوو ئاستدا دابەشدەكرێت، یەكێكیان هێڵی ستراتیژییە مەسەلەی پرسە نەتەوەیی و نیشتیمانیەكانە كە بۆ مەودای دوورە، ئەوی دیكە بۆ مەسەلەی بەركەوتنی پۆست و هەندێك شتی دیكەیە كە بەپێی قۆناغە، یاخود بەپێی بەركەوتەی هەڵبژاردن هەر لایەنێك كورسی كەمتر بێت ناكرێ باسی یەك وتاری بكات بەوشێوەیەی كە بەركەوتەی هەڵبژاردن حساب نەكرێت، نە پارتی پیرۆزە نە یەكێتی ئەو دابەشكارییە گەورەترین زیانمان لێكرد، بێگومان هەڵبژاردن بۆ ئەوەیە خەڵك متمانە بەكێ دەكات لەكۆتایی كێ زیاتر دەنگی هێنا بەركەوتەی زیاترە. هاوڵاتی: خەڵك باس لەوەدەكات رێككەوتنی ستراتیژی بۆ مەسەلەی دابەشكاری پۆست و دابەشكردنی سامانی ئەم وڵاتەیە؟ پێتوایە ئەو رێككەوتنە بكرێت دۆخی كوردستان باشتر بێت؟ ئاسۆ حاجی: هەر رێككەوتنێك بكرێت لایەنی ئەرێنی و نەرێنی هەیەو گۆشەنیگای جیاوازی لێ دروستدەبێت و هەركەس بەگوێرەی بەرژەوەندی خۆی قسەی لەسەر دەكات، بەڵام لەمێژووی پارتی و یەكێتی و حكومەتی هەرێم دوو ئەزموونمان هەیە، یەكێكیان ئەوەیە یەكێتی و پارتی دژی یەك بوونەو هێزی چەكداریان دژی یەك بەكارهێناوەو ماڵوێرانی بەدواوە بووە، دواتر مام جەلال و مەسعود بارزانی كە پێكەوە ئیشیان كردبوو لەسەر ئاستی كوردستان گۆڕانكاری پۆزەتیف دروست دەبێت و بوژانەوە روودەدات و خەڵكیش لەسەر ئاستی ناوخۆو دەرەوە زیاتر حساب بۆ كورد دەكات، دەبێت كاركردنمان بەو ئاڕاستەیە بێت كە پێگەی نیشتیمانی بەهێزبێت نەك حزبی. هاوڵاتی: پێشتر گلەیی ئەوە هەبوو كە رێككەوتنی ستراتیژی شۆڕنەكرابووەوە بۆ خوارەوە، دەیانوت مام جەلال و مەسعود بارزانی رێكن و كێشەیان نیە، بەڵام قەواعیدی هەردوولا رەخنەی توندیان لەیەكتری گرتووە؟ ئاسۆ حاجی: بڕواناكەم ئەوە ببێت، رەنگە لەناو پارتی ئەوە ئاسانتر بێت، چونكە ناوەندێتی (مەركەزییەت) بەهێزترەو سەركردەو كادرانی پارتی گوێڕایەڵی زیاتری سەركردایەتی حزبن، بەڵام لەناو یەكێتی ئەوە مێژووە كە دیسپلینی حزبایەتی لاوازەو بەقسەی سەركردایەتی ناكەن، بۆیە لەوێ زەحمەتترەو كاتی زۆرتری دەوێت، ئەگەر قوباد تاڵەبانی و بافڵ تاڵەبانی ئەوە بكەن و لەخۆیانەوە دەستپێبكەن باشتر دەبێت.

عەمار عەزیز _ دهۆك بەرپرسی خاڵی سنوری پێشخابوور رایدەگەیێنێت،  پەکەکە لەڕێگەی پردی نێوان پێشخابوور و سێمالکا هێرشیان کردووەتە سەر خاڵی سنووریی ئەوان و بەهۆیەوە ژمارەیەک پاسەوان بە سەختی برینداربوون. ​ئەمڕۆ پێنجشەممە 16ی كانوونی یه‌كه‌می 2021،  شەوکەوت بەربهاری ،بەرپرسی خاڵی سنوری پێشخابور بە هاوڵاتی وت" ماوەی سێ مانگە بە بڕیاری پەکەکە دوو خێوەت لە خاڵی سنووری سێمالکای نێوان هەرێمی کوردستان و ڕۆژئاوای کوردستان هەڵدراون و ڕۆژانە بە زۆرەملێ خەڵکی تێدا کۆ دەکرێتەوە و بە بەرزکردنەوەی ئاڵا و هێماکانی پەکەکە و دروشمدان". بەرپرسی خاڵی سنوری پێشخابور وتى:"لەبەر بەرژەوەندی گشتی و ڕەچاوکردنی بارودۆخی خەڵکی خۆشەویستی ڕۆژئاوا، دانمان بە خۆماندا گرت و هیچ کاردانەوەیەکمان پێشان نەدا"  شەوکەوت بەربهاری جه‌ختیكرده‌وه‌،"بەداخەوە ئەمڕۆ چوارشەم ١٥ی ١٢ ، بەوەیشەوە نەوەستان و بە زیاتر لە 100 کەسەوە و بەبەرچاوی خەڵک و ئاسایشی سێمالکا و بە مۆلوتۆڤ و بەرد و دار، لە ڕێگەی پردی نێوان پێشخابوور و سێمالکا، هێرشیان بەرەو خاڵی سنووری ئێمە لە پێشخابوور هێنا" لەبارەی زیانەكانەوە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد "لە ئەنجامی ئەم هێرشەیان، ژمارەیەک پاسەوان بە سەختی بریندار بوون و جامەکانی ئۆتۆمبێلی ئاگرکوژێنەوەی خاڵی سنووریشیان شکاند". شەوکت بەربهاری وتیشی " پێشخابوور تاکە ڕێگەی هاتن و چوونی خوشک و برایانمانە لەوێ و ڕێگەی دابینکردنی قووتی خەڵکی ڕۆژئاوای کوردستانە.

  هاوڵاتی وه‌زیرى ناوخۆى حكومه‌تى هه‌رێم  له‌سه‌ر كه‌یسى كوژرانى نه‌قیب محه‌مه‌د به‌ڵێنێك به‌كه‌سوكارى ئه‌فسه‌ره‌كه‌ى پۆلیس دەدات و ڕاشیگه‌یاند:"پۆلیسى سلێمانیم ڕاسپاردوه‌و په‌یامیشم ئاراسته‌ى ده‌زگا ئه‌منیه‌كانى دیكه‌ش كردوه‌". ​ئەمڕۆ پێنجشەممە 16ی كانوونی یه‌كه‌می 2021، ڕێبه‌ر ئه‌حمه‌د وه‌زیرى ناوخۆى حكومه‌تى هه‌رێم له‌كۆنگره‌یه‌كى ڕۆژنامه‌وانیدا له‌شارى هه‌ولێر، جارێكى دیكه‌ له‌سه‌ر كه‌یسى نه‌قیب محه‌مه‌د له‌تیف ئه‌و ئه‌فسه‌ره‌ى مانگى ڕابردوو له‌ڕوداوێكدا كوژرا هاته‌وه‌ده‌نگ‌و په‌یامێكى بڵاوكرده‌وه‌. وه‌زیرى ناوخۆ وتى:"جه‌ختده‌كه‌مه‌وه‌ نه‌قیب محه‌مه‌د بوه‌ قوربانى كه‌سێكى تر، له‌واقیعیشدا ئه‌مه‌ ئه‌ركه‌ ڕاسته‌قینه‌كه‌مانه‌ كه‌ خۆمان بكه‌ینه‌ قوربانى ئارامى‌و ئاسایش هاونیشتمانیان، به‌ڵام ئه‌وه‌ى له‌سلێمانى ڕویدا زۆر دڵته‌زێن بوو". وه‌كو ڕێبه‌ر ئه‌حمه‌د وتى:"تاوانبارى ڕوداوى كوژرانى نه‌قیب محه‌مه‌د كاتێك توندوتیژیه‌كه‌ى كردوه‌ ده‌یتوانى ڕابكات نه‌ك ده‌ستڕێژى گوله‌ له‌كارمه‌ندانى پۆلیس بكات". سه‌باره‌ت به‌هه‌ڵاتنى تۆمه‌تبارانى كه‌یسى نه‌قیب محه‌مه‌د، ڕێبه‌ر ئه‌حمه‌د جه‌ختیكرده‌وه‌، "لێكۆڵینه‌وه‌كان ده‌ستیان پێكردوه‌و پۆلیسى سلێمانیم ڕاسپاردوه‌و په‌یامێكیشم ئاراسته‌ى ده‌زگاكانى ئاسایش‌و هێزه‌ ئه‌منیه‌كانى دیكه‌ كردوه‌و تیمێكى تایبه‌تیشم له‌وه‌زاره‌تى ناوخۆ دروستكردوه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ ده‌كه‌ن ئاخۆ بۆچى ئه‌و ڕوداوه‌ دروستبوه‌وبۆچیش تائێستا تۆمه‌تباران ده‌ستگیرنه‌كراون". وتیشى:"به‌ڵێن به‌كه‌سوكارى نه‌قیب مجه‌مه‌د ده‌ده‌م تاوانباران ده‌ستگیربكه‌ین‌و ڕوبه‌ڕوى سزاى یاساییان بكه‌ینه‌وه‌".  شه‌وی 4ی دیسه‌مبه‌ری 2021، له‌كاتی به‌جێگه‌یاندنی ئه‌ركی یاسایی خۆیاندا بۆ ده‌ستگیركردنی تۆمه‌تبارێك، مه‌فره‌زه‌یه‌كی پۆلیسی توندوتیژی دژی ئافره‌تان‌و خێزان توشی ڕوداوێكی ته‌قه‌كردن بون‌و به‌هۆیه‌وه‌ ئه‌فسه‌رێك به‌پله‌ی نه‌قیب به‌ناوى (محه‌مه‌د له‌تیف) كوژراو چوار كارمه‌ندی تریش برینداربون.

سەركۆ جەمال كشانەوەی ئەمریكا لەعێراق لەكۆتایی ئەمساڵدا ترسێكی گەورەی لای كورد بەتایبەتی و ئەو هێزە سیاسییانە دروستكردووە كە دۆستی ئێران نین و بەردەوام داوای مانەوەی دەكەن بەهۆی مەترسییەكانی داعشەوە. رۆژی 31ی كانونی یەكەمی ئەمساڵ دوایین وادەیە بۆ مانەوەی هێزە شەڕكەڕەكانی ئەمریكا لەعێراق، بۆیە ترس و پرسی زۆریش لەلای بەشێك لەكوردو سوننە دروست بووە كەئایا بەكشانەوەی ئەمریكا لەعێراق چارەنووسی ئەوان چی لێدێت بەتایبەت كورد لەگەڵ دوو هێز رووبەڕوو دەبێتەوە كە هیچیان دان بەقەوارەكەیدا نانێن، ئەوانیش حەشدی شەعبی و داعشن. لە 5ی كانوونی دووەمی 2020، پەرلەمانی عێراق بەدەنگی زۆرینەی لایەنەكانی شیعە، پرۆژە یاسایەكیان لەپەرلەمان تێپەڕاند بۆ دەركردنی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق. هەریەكە لە پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان پێیانوایە ئەمریكا لەعێراق دەمێنێتەوەو رۆڵەكەی دەگۆڕێت. ستران عەبدوڵا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»ئەمریكاو دۆستەكانی ئەمریكا لەعێراق پێیان خۆش نییە ئەم پرۆسەیە ناوبنێن پرۆسەی كشانەوەی ئەمریكا، بەڵكو پێیان خۆشە وا نیشانی بدەن كەپرۆسەی گۆڕانكارییە لەڕۆڵی ئەمریكا لەعێراق». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو كە ئەمریكا هەوڵدەدات ئەو تێگەیشتنە لەعێراق بڵاوبكاتەوە كە رۆڵی سەربازیی دەگۆڕێت بۆ دیپلۆماسی  و ئامادەیی  لەعێراق دەمێنێتەوە بەڵام شێوەكەی دەگۆڕێت. هەروەها ستران عەبدوڵا پێشیوابوو باشتروایە كورد تەنانەت ئەگەر لەتێكەڵبوونی مەلەفەكاندا داعش و حەشدی شەعبی بەیەك تێڕوانین سەیر دەكرێت، بەڵام دەبێت كورد ئەوە جیابكاتەوە، «رووبەڕووبوونەوەی داعش وەزیفەیەكی عێراقی و كوردستانی و نێودەوڵەتییە، بۆیە ئاسانتر دەتوانرێت قسە لەسەر ئەم مەلەفە بكرێت، بەڵام زەحمەتە مەلەفی حەشدی شەعبی یەكسان بكەین بەمەلەفی داعش». «حكومەتی داهاتووی عێراق پێكبهێندرێت كە ململانێی ئێران و ئەمریكا لەسەری هێور ببێتەوە كەدوو بژاردەی سیاسی هەیە، یەكێكیان دەیەوێت گۆڕانكاری بكات، یەكێكی دیكەشیان ئەو هێزانەن كە لەسەر ئەرزی واقیع دەسەڵاتیان هەیەو هێزە تەقلیدیەكانی شیعەن، لەم ئاستەدا ئاسانتر دەتوانرێت مەلەفی حەشدی شەعبی چارەسەر بكرێت و مەترسیشی لەسەر كوردستان كەمببێتەوە»، سەركردایەتیەكەی یەكێتی وا دەڵێت. هاوكات، ئاری هەرسین، ئەندامی ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی لەسلێمانی و هەڵەبجە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « كشانەوەی ئەمریكا لەعێراق بێ كاریگەری نابێت لەسەر هەرێمی كوردستان، بەڵام  لەهەموو دنیا وایە فاكتەرە زاتیەكان گرنگتر ئەوەیە كە بەستراوەتەوە بەوەی كەخۆمان واتە لایەنە سیاسییەكان و حكومەتی هەرێم و پەرلەمان چەند لێكتێگەیشتنمان هەیە لەگەڵ یەكتری». وتیشی :» لەكشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لەعێراق بێگومان بۆشاییەكی سەربازی لەناوچەكە دروست دەبێت و پەلهاویشتنی ئەو رێكخراوانەی كە تیرۆریستن یاخود رادیكاڵن زیاتر دەبێت، بەرەو رووبوونەوەیان دەبێتە تەحەدایەك». لەبارەی ئەوەی هەرێمی كوردستان چۆن خۆی ئامادە بكات بۆ كشانەوەی هێزە شەڕكەرەكانی ئەمریكا، سەركردایەتیەكەی پارتی وتی:»ئێمە وەكو هەرێمی كوردستان لەڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هێزێكی وەكو داعش چانسی خۆڕاگری و بردنەوەمان زۆر زیاترە لەبەشەكانی دیكەی عێراق، ئەویش لەبەر ئەو پەرتەوازەییەی لەنێوان شیعەو سوننەدا هەیە، دیسان جارێكی دیكە لەناوچە عەرەبیەكان بۆشایی دیكە دروستدەكات». لەساڵی 2011 ئەمریكا سەرجەم هێزەكانی لەعێراق كێشایەوە، بەڵام دوای سەرهەڵدانی داعش و كۆنترۆڵكردنی چەند ناوچەیەك لەعێراق لەساڵی 2014 بەپێی رێككەوتنێك لەگەڵ حكومەتی ئەوكاتی عێراق ئەمریكا هێزی سەربازی بۆ عێراق رەوانەكردەوەو ئێستا كە چەند رۆژێكی كەم ماوە بۆ كشانەوەی ئەو سێ هەزار و 500 سەربازەی ئەمریكا لەعێراق ماوەتەوە. رۆژنامەنوسێكی سیاسی دەڵێت ئەگەر ئەمریكا لەبەغدا نەمێنێتەوە ناتوانێت لەهەرێمی كوردستانیش بمێنێتەوە. عارف قوربانی، نووسەرو رۆژنامەنووس سەبارەت بەپرسی كشانەوەی ئەمریكا لەعێراق بە هاوڵاتى وت:» دەبێت لەوەدا بەرچاومان روون بێت ئەمریكا هەرچەندە سیاسەتی بەرامبەر بەعێراق و هەرێمی كوردستان دوو شتی جیاوازن و جۆری هەماهەنگی نێوان عێراق و ئەمریكا لەجۆری هەماهەنگی نێوان ئەمریكاو هەرێمی كوردستانیش جیاوازە، بەڵام لەگەڵ ئەم حەقیقەتەشدا ئەمریكا ناتوانێت ئەگەر عێراق جێبهێڵێت لەهەرێمی كوردستان بمێنێتەوە». «ئەو بۆچوونانە هەڵەن كە ئەگەر ئەمریكا لەبەغدا فشاری بكرێتەسەر ئەوا باڵیۆزخانەكەی دەهێنێتە هەرێمی كوردستان، یاخود ئەگەر بنكە سەربازییەكانی لەناوچەكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق بكرێنە ئامانج بەدوور نازانرێت بنكەكانی بهێنێتە هەرێمی كوردستان، بەتایبەت دوای ئەوەی چەند جارێك بنكەكانی لەهەرێمی كوردستان كرانە ئامانج»، عارف قوربانی وای وت. عارف قوربانی وتیشی:» ئەوانەی داوای كشانەوەی ئەمریكا دەكەن لایەنە عێراقیەكانن وەكو حەشدی شەعبی و هێزە سیاسییەكانی نزیك لەئێران، بۆیە كاریگەری ئەوتۆی لەسەر عێراق نابێت كە مەترسی بخاتەسەر ئایندەی وڵاتەكە، بەڵام حەشدی شەعبی هەژموونی زیاتر دەبێت، بۆ هەرێمی كوردستان دوو مەترسی دروست دەبێت هەم مەترسی حەشدی شەعبی و هەم داعش». هاوكات ئەو رۆژنامەنووسە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە  حەشدی شەعبی پێگەو هەژموونی زاڵ دەبێت لەعێراق، وتیشی:»ئەوان پێیانوایە هەرێمی كوردستان رێگرە لەپرۆسەی تەشەیوع، لەبەرئەوە بەدڵنیایی حەشدی شەعبی دەبێتە یەكێك لەمەترسییەكان لەسەر هەرێمی كوردستان، گروپە چەكدارەكانی دیكەش لەژێر پەرچەمی حەشدی شەعبی و ئەوانەش لەژێر پەرچەمی داعشدان دەبنە مەترسییەكی دیكەو دەبنە مەترسی لەسەر ناوچە كێشەلەسەرەكان و پرۆسەی تەعریب پەرەپێدەدەن ئەوەش بەدوورمەودا زیان بەهەرێمی كوردستان دەگەیەنێت». «كشانەوەی ئەمریكا هەندێك پێشهاتی سیاسی نوێ دەهێنێتە پێشەوە، بەدڵنیاییەوە پێشهاتی نەخوازراو دەبن بۆ كورد بۆ ئەوەی پێگەی هەرێم لاواز بكەن یاخود نەیهێڵن، ئێرانیش پێگەی لەعێراق بەهێزتر دەبێت و ئەویش هەرێم وەكو لەمپەر دەبینێت لەبەردەم هیلالی شیعی، توركیاش بانگەشەی ئەوە دەكات كە گۆڕانكاری بەسەر نەخشەی سیاسی خۆیدا دەهێنێت دوای 2023 و بەتایبەت چاوی لەسەر ئەو ناوچانەیە كە وزەیان تێدایە بەتایبەت ویلایەتی موسڵ، بێگومان دوای كشانەوەی ئەمریكا ئەو مەترسییانە دروست دەبن»، عارف قوربانی وای وت.

هاوڵاتی بەپێی نووسراوێکی وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی کوردستان کە واژۆی ئاوات جەناب نووری، وەزیری دارایی و ئابووری لەسەرە هاتووە، کرێی وانەگوتنەوەی وانەبێژان لە سەرجەم زانکۆ و پەیمانگەکانی سەر بە وەزارەت و ئەوانەی لە ئێواران وانە دەڵێنەوە یان کاژێری زیادەیان هەیە بەمشێوەیەیەی لێدێت: 1. پرۆفیسۆر 7500 دینار 2. پرۆفیسۆری یاریدەدەر 6500 دینار 3. مامۆستا 5500 دینار 4. مامۆستای یاریدەدەر 4500 دینار 5. هەڵگرانی بڕوانامەی دبلۆمی باڵا (دوو ساڵە) 4500 دینار 6. هەڵگرانی بڕوانامەی دبلۆمی باڵا (یەک ساڵە) 4000 دینار 7. هەڵگرانی بڕوانامەی بەکالۆریۆس 3000 دینار 8. هەڵگرانی بڕوانامەی دبلۆم (پەیمانگە) 2500 دینار بەپێی نووسراوەکەی وەزارەتی دارایی ئەم رێنماییانە لە رۆژی دەرچوونییەوە کاری پێدەکرێت و دواتر لە رۆژنامەی وەقائعی کوردستان بڵاودەکرێتەوە.

عەمار عەزیز _ دهۆك بەبڕیاری وەزارەتی پەروەردە مامۆستا بەدەل بەرواری و دوو هاوڕێی دیکەی کە پێکەوە زیندانی کرابوون لە کارەکانیان لابراون کە؟پێشتر مامۆستا بوون و بۆ گەڕانەوەیان چاوەڕێی بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانن. مامۆستا بەدەل بەرواری بە هاوڵاتی وت " دوای دەرچوونی حوكمی ئێمە كە حوكمدراین بۆماوەی یەك ساڵ ، بەرێوەبرایەتی گشتی پەروەردەی دهۆك بە ئێمەیان ووت ئەگەر بگەرێنەوە دەبێت ( سحب الید ) بكەن، ناچاربووین ( سحب الید ) مان كرد ، دوای ئەوە بەرێوەبەرایەتی گشتی پەروەردەی پارێزگای دهۆك نوسراوەكەی ئێمە رەوانەی بەشی یاسایی لە وەزارەتی پەروەردە كردوە " وتیشی:"لەسەر دۆسیەكەی هەرسی مامۆستا وەزارەتی پەروەردە نوسراوێكیان ئاراستەی ئەنجۆمەنی وەزیران كردوە، هێشتا ئێمە فەسڵ نەكراوین چاوەرێ‌ بڕیاری كۆتایی ئەنجۆمەنی وەزیران دەكەین كە ئایە دەگەرێنەوە سەر كاری خۆمان یان بەیەكجاری لادەدرێن". "هیوامان هەیە كە بگەرێنەوە سەردەوامی خۆمان چونكە پەرلەمان خەریكی بەدواداچوونی وردە لسەر بابەتەكە ،بەپێی یاساش نابێت ئێمە فەسڵ بكرێن ، هەر كاتی دەستگیركردنمان تاوەكۆ ئێستا تەنیا مووچەی بنەڕەتی مان وەرگرتووە" بەدەل بەرواری وا دەڵێت بەدەل بەرواری جەختی لەوەشکردەوە:"ئەگەر كەسێك لەسەر تۆمەتی شەرەف دادگایی بكرێت ئەوا یەكسەر لە دوام دوردەخرێتەوە ، بەڵام دۆسیەكەی ئێمە سیاسی یە و نابێت بەیەكجاری فەسڵ بكرێن". بەدەل بەرواری لە ساڵی 1993 وەک مامۆستا دامەزراوە، 28 ساڵ خزمەتی هەیە، پێش دەستبەسەر کردنی جێگری بەرێوەبەری خوێندگای بنەڕەتی بادینان بۆوە لەشاری دهۆك. لەئێستادا کەیی بەدەل بەرواری و دوو؟هاوڕێکەی دیکەی لەلایەن پەرلەمانتارانەوە کاری لەسەر دەکرێت، ئەندامێکی لیژنەی پەروەردە دەڵێت:"ئەم زیندانیکراوانە مافی ئەوەیان هەیە بگەڕێنەوەسەر کارەکانیان هەلز ئەحمەد ،ئەندامی پەرلەمانی كوردستان لە لیژنەی پەروەردە بە هاوڵاتی وت " هەر فەرمانبەرێك مانگێك یان چەند مانگێك دەوام نەكات لەو فەرمانگەی دامەزراوە، فەرمانگەكە ناچارە رێكاری یاسایی لە دژی ئەو فەرمانبەرە بكات". ئەندامەکەی لیژنەی پەروەردە وتیشی:"ئەمانە مافی ئەوەیان هەیە بگەرێنەوە دەوامی خۆیان ، ئەویش لەرێگای دووبارە دامەزراندیان لەو فەرمانگەی كە پێشتر لێی دامەزرابوون ". هەلز ئەحمەد وتیشی " نازانم ئەنجومەنی وەزیران دووبارە فەرمانی دامەزراندیان بۆ دەكات یان نا ، چەند رێكارێكی یاسایی هەن ، لیژنەی پەروەردە و پەرلەمانی كوردستان بەگشتی بەدواداچوونیان بۆ بابەتەكە نەكردوە، تەنیا چەند پەرلەمانتارێك لەگەڵ دەزگا پەیوەندیدارەكان بەدواداچوونیان كردوە ، خۆم لەگەڵ راوێژكاری وەزارەتی پەروەردە قسەم كردوە ". هاوڵاتی پەیوەندی بە بەرێوەبەری گشتی پەروەردەی بنەڕەتی لە وەزارەتی پەروەردە كە بەرپرسە لە كاروباری مامۆستایان كرد بەڵام وتی ئاگاداری ئەو بابەتە نین ".

مەزهەر كەریم نزیكەی 25 كەس لەلایەن ئاسایشی سلێمانی لەپارێزگای هەڵەبجەو دەوروبەری دەستگیر دەكرێن بەتۆمەتی لایەنگیری و ئەنجامدانی كاری نهێنی بۆ رێکخراوی داعش. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتى ژمارەیان لەنێوان 25 بۆ 30 كەسدایەو لەمانگی پێنجی ئەمساڵەوە لەلایەن ئاسایش و دەزگا ئەمنییەكانی ناوچەكەوە چاودێری كراون. رۆژی چوارشەممەی رابردوو بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی  پارێزگای سلێمانی لەدوای ئەنجامدانی ئۆپراسیۆنێك‌و دەستگیركردنی ژمارەیەك گەنج لەسنووری پارێزگاری هەڵەبجە نووسراوێكی بڵاوكردەوە كە تێیدا هاتووە «ژمارەیەك ئەندام‌و تاقم و گروپی تیرۆریستانی داعش  لەشاری هەڵەبجە،  قەزای سەیدسادق و شارۆچكەكانی خورماڵ و سیروان و چەند گوندێكی شارەزوور دەستگیركران». پاشان‌و دواتر كەسوكاری ئەو گیراوانە بێئاگایی خۆیان لەتێوەگلانی كوڕەكانیان لەبەشداربوونیان‌و هاوكاری رێكخراوی تیرۆرستانی داعش رەتكردەوەو داوایان كرد بەزووترین كات گیراوەكانیان ئازاد بكرێن، ئەو لێدوانەی بەڕێوەبەری ئاسایشش بە»بێ‌ بنەما» وەسف دەكەن. حسێن خەلیفە محەمەد كە لەئێستادا كوڕێك‌و برازایەكی لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركراوە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتىوت:»لەكاتژمێر حەوتی ئێوارە بوو هێزێكی دەمامكداری ئاسایش تەلەفونیان بۆ كردم و وتیان هارونی كوڕت لەگەڵ دیاری هیوای برازات بابێن بۆ ئاسایش، منیش وتم بەسەرچاو وەهام دەزانی شەڕبووە، بەڵام هێندەی پێنەچوو تەلەفونم بۆ كرا وتیان ئەوەی ریشی هەیە لەناحیەی سیرواندا دەستگیركراوە، نازانین بۆچی دەستگیركراون». هەروەها وتیشی:» كوڕەكەم ئەندامی حزبی سۆسیالیستەو برازاكانیشم باوك‌و براكانیان پێشمەرگەی یەكێتی نیشتمانی كوردستانن، دورین لەبیری توندڕەویی، لەوە دەترسین لەژێر لێدان‌و تەعزیبدا بیانهێننە سەر شاشەی تەلەفزیۆن‌و ناچاریان بكەن تابیری توندڕەویان بەسەردا تۆماربكەن». ناوبراو داواشی لەهەموو  كەسوكاری گیراوان‌و خەڵكی دەڤەری شارەزوو كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان دەكرد كە بەرامبەر ئەم ناهەقیەی بەرامبەریان كراوە بێدەنگ نەبن. سەرۆكی لیژنەی مافی مرۆڤ لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت ئامادەن بەدواداچوونیان بۆ بكەن. گوڵستان سەعید جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری كۆمەڵایەتی و داكۆكی لەمافی مرۆڤ لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» پێویستە كەسوكاری گیراوان سەردانی لقی هەڵەبجە یان سلێمانی بكەن تا وەك لیژنەی مافی مرۆڤ بەدواداچوون بۆ گیراوەكانیان بكەن، بێدەنگی كەسوكاریان هۆكارێك دەبێت بۆ مانەوەی زیاتر لەزینداندا، بۆیە پێویستە رای گشتی لەوبارەیەوە ئاگادار بكرێتەوە تا دۆسیەكەیان بەلاڕێدا نەبرێت». هەروەها وتیشی:» لەئێستادا سەرقاڵی سەردانی كردنی گرتوخانەكانی هەولێرین‌و داوامان كردووە لەچەندڕۆژی داهاتوودا سەردانی گرتوخانەكانی سلێمانی بكەن تائێستا وەڵامیان نەداوینەتەوە،  هەر كەوەڵامیان داینەوە سەردانی زیندانیان دەكەین ‌و لەشوێن‌و رێگەو كەیسەكانی زیندانیان دەكۆڵینەوە هەتا ئەوكات كەیسی ئەو گیراوانە یەكلانەبێتەوە قسەمان دەبێت پشتگیری كەسوكاریان دەبین وەك ئەوەی خۆیان باسی دەكەن». ئاسایشی سلێمانی جەخت لە بەیاننامەكە دەكاتەوەو ئەوە رەتدەكەنەوە كە ئەو كەسانە بێتاوان بن، بۆ رای گشتی ئاشكرای دەكات و لێكۆڵینەوە لەوبارەیەوە دەكرێت. موقەدەم یاسین سەمیع، وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی ئاسایشی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» خەڵكی‌و رۆژنامەنووسان دەپرسن ئەو كەسانە بۆچی گیراون، وەك ئاسایش هێشتا لێكۆڵینەوە لەوبارەیەوە تەواو نەبووە، ئێمە دەمانەوێت قسەی راست‌و دروست بەخەڵكی بڵێین،  هەر كە لێكۆڵینەوەكان تەواوبوون، بەدڵنیاییەوە قسەی دیكەمان دەبێت، خەڵكی‌و كەسوكاریان لەئێستادا دڵیان گەرمە قسە دەكەن سەرسوڕمانی خۆیان نیشاندەدەن و بێتاوانی گیراوان نیشان دەدەن».