هەسەدە: ٧١ کەس بەتۆمەتى د.ا.ع.ش دەستگیرکران

    هاوڵاتى بایدن فەرمانی بە 2.5 ملیۆن کارمەندی فیدڕاڵی و بەڵێندەر و کارمەندانی تەندروستی کرد ڤاکسینی دژ بە ڤایرۆسی کۆرۆنا وەربگرن، فەرمانەکەی ئەو کۆمپانیایانەش دەگرێتەوە کە کارمەندەکانیان لە 100 کەس زیاترن، ئەمەش لە هەوڵێکی نوێدا بۆ کۆنتڕۆڵکردنی ڤایرۆسەکە. کارمەندانی حکومەتی فیدڕاڵی دەبێت هەموو هەفتەیەک پشکنینی ڤایرۆسی کۆرۆنا بکەن و بیسەلمێنن کە ڤاکسینیان وەرگرتووە، بەڵام کارمەندانی کۆمپانیا گەورەکان هەڵبژاردنی خۆیانە هەفتانە پشکنین بۆ ڤایرۆسەکە بکەن یاخود نا، بەڵام دەبێت ڤاکسینەکە وەربگرن. دەنگی ئەمریکا بڵاویکردۆتەوە، هەندێک لە کۆمپانیا گەورەکانی ئەمەریکا پێشتریش داوایان لە کارمەندەکانیان کردووە ڤاکسین وەربگرن، ئەگەرنا ئەوا کارەکانیان لەدەست دەدەن. بایدن لە وتارێکدا وتی " ئەگەر دەتەوێت کار لەگەڵ حکومەتی فیدڕاڵدا بکەیت یاخود مامەڵەی کارمان لەگەڵدا بکەیت، ئەوا ڤاکسین وەربگرە." بایدن جەختی لەوە کردەوە مەبەست لەم هەنگاوەی پاراستنی ئەو کارمەندە ئەمەریکیانەیە کە ڤاکسینیان وەرگرتووە لەو کارمەندانەی کە ڤاکسینیان وەرنەگرتووە. جێی ئاماژەیە ئابووری ئەمەریکا لە سەرەتای سەرهەڵدانی ڤایرۆسی کۆرۆناوە پێشکەوتووە، بەڵام لە مانگی هەشتدا هەلی کار لە وڵاتەکەدا کەمبۆوە، بایدنیش هۆکارەکەی گەڕاندەوە بۆ زیادبوونی حاڵەتەکانی توشبوون بە ڤایرۆسی کۆرۆنا. زیادبوونی حاڵەتەکانی توشبوون بە ڤایرۆسەکە و گیان لەدەستدانەکان زیاتر لەنێو ئەو کەسانەدا بوون کە ڤاکسینیان وەرنەگرتووە، بەڵام هەندێک حاڵەتی توشبوونیش هەبووە لەنێو ئەو کەسانەدا کە چەند مانگێک لەمەوبەر ڤاکسینەکانیان وەرگرتووە. بایدن وتی " ئەمە پەتای ئەو کەسانەیە کە ڤاکسینیان وەرنەگرتووە." ئاماژەی بەوەدا 80 ملیۆن هاوڵاتی ئەمەریکی هێشتا ڤاکسینیان وەرنەگرتووە. وتی " ئەولە سەدا 25 ە دەتوانن ببنەهۆی کەوتنەوەی زیانێکی گەورە، هەر بەو شێوەیەش بووە، " ئاماژەشی بە پڕبوونی نەخۆشخانەکان و یەکەکانی چاودێری چڕدا لە وڵاتەکەدا. زیاتر لە 177 ملیۆن هاوڵاتی ئەمەریکی لە کۆی 322 ملیۆن کەس ڤاکسینیان وەرگرتووە، بەڵام هێشتا ڤاکسینەکان بۆ خوار تەمەن 12 ساڵ پەسەند نەکراون. زیاتر لە لە سەدا 62 ی دانیشتوانی ئەمەریکا لە 12 ساڵەوە بۆ سەرەوە ڤاکسینیان وەرگرتووە، بەڵام لەم هەفتانەی ڕابردوودا ڕۆژانە نزیکەی 150,000 حاڵەتی توشبوون لە وڵاتەکەدا تۆمار کراوە، هەروەها ڕۆژانە 1000 کەس بەهۆی ڤایرۆسەکەوە گیان لەدەستدەدەن. بەهۆی هۆکاری جیاوازەوە، وەکو ئەو باوەڕەی کە توشی ڤایرۆسەکە نابن یاخود پێیان وایە هیچ کەسێک ناتوانێت فەرمانیان پێبکات ڤاکسین وەربگرن، ملیۆنان ئەمەریکی هێشتا ڤاکسینیان وەرنەگرتووە.

هاوڵاتى نوسینگەی فاروق مەلا مستەفا، سەرۆکی ئەنجومەنی فاروق گرپ لە ڕاگەیەندراوێکدا دەڵێت، " ئەوان درورن لە ململانێی لایەنە سیاسیەكانی ئێستای سلێمانی بەتایبەتی و هەرێمی كوردستان بە گشتی، وە دوورن لە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی". ئەمرۆ هەینی 10ی9ی2021  نوسینگەی فاروق مەلا مستەفا، سەرۆکی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی فاروق گروپ راگەیاندراوێكی بڵاوكردەوە و رایگەیاند:"لەچەند میدیایەكی كوردی  و عەرەبی بڵاوكراوەتەوە كە چوار دەوری مەكتەكەی كاك (فاروقی مەلا مستەفا) لە كۆمپانیای ئاسیا گیراوەو فەرمانی گرتنی بۆ دەرچووە، بەبێ ئەوەی ناوی هیچ لایەنێك بهێنرێت". ئاماژە بەوەشکراوە، "لێرەوە رایدەگەیەنین، هەموو ئەو هەواڵ و بڵاوكراوانە دوورن لە راستیەوەو بەشێوەی ئاسایی كاروبارەكانمان بەڕێوە دەچێت، ئەو كێشەو ململانێیانەی كە روو دەدەن هیچ كاریگەرییەكی لەسەر بەڕێوەچوونی ئیشوكارەكانمان نابێت". ئەوەشخراوەتەروو، "لێرەوە بە هەموو لایەكی رادەگەیەنین ئێمە دوورین لە ململانێی لایەنە سیاسیەكانی ئێستای سلێمانی بەتایبەتی و هەرێمی كوردستان بە گشتی، وە دوورین لە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی". راگەیاندراوێك لە مەكتەبی فاروق مەلا مستەفاوە لەچەند میدیایەكی كوردی  و عەرەبی بڵاوكراوەتەوە كە چوار دەوری مەكتەكەی كاك (فاروقی مەلا مستەفا) لە كۆمپانیای ئاسیا گیراوەو فەرمانی گرتنی بۆ دەرچووە، بەبێ ئەوەی ناوی هیچ لایەنێك بهێنرێت. لێرەوە رایدەگەیەنین، هەموو ئەو هەواڵ و بڵاوكراوانە دوورن لە راستیەوەو بەشێوەی ئاسایی كاروبارەكانمان بەڕێوە دەچێت، ئەو كێشەو ململانێیانەی كە روو دەدەن هیچ كاریگەرییەكی لەسەر بەڕێوەچوونی ئیشوكارەكانمان نابێت. لێرەوە بە هەموو لایەكی رادەگەیەنن ئێمە دوورین لە ململانێی لایەنە سیاسیەكانی ئێستای سلێمانی بەتایبەتی و هەرێمی كوردستان بە گشتی، وە دوورین لە كێشە ناوخۆییەكانی یەكێتی. ئێمە سەربەخۆین و دوورین لە كاروباری حزبایەتی لە هەرێمی كوردستان. مەكتەبی فاروقی مەلا مستەفا 10/9/2021  

  هاوڵاتى وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاند:" دەستگەیشتنی ئێران بە چەکی ئەتۆم نەک تەنها کێشەی ئیسرائیلە، بەڵکو کێشەی هەموو جیهانە". یایر لاپید، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل بە هاوتا روسییەکەی رایگەیاندووە، لە کاتێکدا ئیسرائیل دان بە پێویستیی پاراستنی بەرژەوەندییەکانی رووسیا لە سووریادا دەنێت، "توانای خۆمان وەگەڕدەخەین تاوەکو بەرگری لە خۆمان بکەین". لەمیانی سەردانێکیدا بۆ مۆسکۆی پایتەختی رووسیا، یایر لاپید، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رۆژی پێنجشەممە 09-09-2021 ئاماژەی بەوەش کرد، پێویستە ئێران لە بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆم بوەستێندرێت. دوای کۆبوونەوە لەگەڵ سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی روسیا، لاپید لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا وتیشی، "دەستگەیشتنی ئێران بە چەکی ئەتۆم نەک تەنها کێشەی ئیسرائیلە، بەڵکو کێشەی هەموو جیهانە". وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل دەڵێت، پێویستە جیهان ئێران لە گەیشتنی بە توانای دەستکەوتنی چەکی ئەتۆم بوەستێنێت، "خۆ ئەگەر جیهان ئەوە نەکات، ئیسرائیل مافی ئەوەی هەیە شتێک بکات". لاپید ئەوەشی خستووەتەڕوو، هیچ سەقامگیری لە سووریا یان رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەدی ناکرێت لە کاتێکدا ئێران بوونی لەوێ هەیە و تارانیشی بە "گەورەترین هەناردەی تیرۆر" ناوبرد. ئەو وەزیرەی ئیسرائیل باسی لەوەش کردووە، ئیسرائیل بە بێدەنگی دانانیشێت، لە کاتێکدا "ئێران لەسەر سنووری باکوورمان بنکەی تیرۆر دروستدەکات یان کاتێک ئێران چەکی پێشکەوتوو دەبەخشێتە رێکخراوە تیرۆریستییەکان". هەرچەندە لە قسەکانیدا، سێرگی لاڤرۆڤ باسی ئێرانی نەکرد، بەڵام ئاماژەی بەوە کرد کە لەگەڵ لاپید باسی بارودۆخی سووریایان کردووە.

نامۆ سەربەست تاڵیبان كۆنترۆڵی ویلایەتی پەنجشێریان راگەیاندووەو بەرەی بەرگری باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد شا مەسعود دەڵێن لەچیاكان و ناوچەكانی دەوروبەری پەنجشێر بەرگری كردن بەردەوامە. دوای ئەوەی بزوتنەوەی تاڵیبان كۆنترۆڵی كابولی پایتەختی كرد، لەویلایەتی پەنجشێر بەرەی بەرگریی باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد مەسعود كوڕی ئەحمەد شا مەسعودی سەركردەی دیاری ئەفغانستان پێكهات، بۆ بەرگریكردن دژی رژێمی تاڵیبان. رۆژی دوو شەممە 5ی ئەیلول، زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند:» كۆنترۆڵی تەواوی ویلایەتی پەنجشێریان كردووەو بەوەش وڵات لەزۆلكاوی جەنگ چووە دەرەوە». وێڕای هەوڵەكان بۆ بەئاشتی كۆتایی هێنان بەناكۆكییەكان، بەڵام دواجار شەڕ دەستیپێكردو بزوتنەوەی تاڵیبان بەتەواوی هێزیەوە هێرشی كردەسەر پەنجشێر، لەشەڕەكاندا بەردەوام بەرەی بەرگری تاڵیبانی تۆمەتباردەكرد بەوەی لەگەڵ رێكخراوی قاعیدەدا هاوپەیمانیی بەستووە لەدژیان و چەندین ئاماری كوژراو بریندارو بەدیلگیراوی قاعیدەی بڵاوكردەوە، بەڵام تاڵیبان بەردەوام ئەو تۆمەتانەی رەتدەكردەوە. سەرەتای هەفتەی رابردوو سەرۆك عەشیرەتەكانی پەنجشێرو ویلایەتەكانی دەوروبەری، سەردانی كابولیان کرد تا بگەنە چارەسەرێك بۆ كێشەكان، بەڵام هەوڵەكانیان بێسود بوو. لەڕۆژانی شەمەو یەكشەمەی رابردوودا هێرشەكانی تاڵیبان زۆر چڕ ببووەوەو شەڕەكان زۆر توندتر ببوون و ژمارەی قوربانییەكان زۆر زیاتر بوو. بۆیە ئەنجومەنی زانایانی ئیسلامیی ئەفغانستان داوایكرد شەڕ رابگیڕێت و وتووێژی ئاشتی دەستپێبكات. هاوكات سەعید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، سەبارەت بەهێرشەكانی تاڵیبان بۆ پەنجشێر لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:»ئەو راپۆرتانەی پێمان گەیشتون ئاماژە بە ئابڵوقەدانی ناوچەی پەنجشێرو بڕینی كارەبا لێی و برسیكردنی دانیشتوانەكەی دەكەن، ئەوەش دژی یاسا نێودەوڵەتییەكانە». لەكۆنگرەكەدا، خەتیب زادە زۆر بە توندی ئیدانەی دەستوەردانە دەرەكییەكانی كرد لەئەفغانستاندا و راشیگەیاند:»دەستوەردانی دەرەكی لەئەفغانستاندا دەرئەنجامەكەی شكستە، گەلی ئەفغانی گەلێكی بەغیرەتەو هەوڵی سەربەخۆیی دەدات، بۆیە هەموو دەستوەردانێكی دەرەكی لەئەو وڵاتە رەتكراوەیە، دۆزی پەنجشێر دەبێت سیاسییانە و لەڕێی نێوەندگیرییەوە چارەسەر بكرێت و نابێت بە براكوژی كۆتایی بێت و تاڵیبان دەبێت پەیمانەكانی جێبەجێ بكات». مەبەستی خەتیب زادە لەدەستوەردانە دەرەكییەكان، هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ بزوتنەوەی تاڵیبان. هەر ئەو رۆژە لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی رۆیتەرز ئەحمەد مەسعود ئامادەیی نیشاندا بۆ راگرتنی شەڕ بەمەرجێك تاڵیبان هێزەكانی لە ویلایەتەكە بكشێنێتەوە، بەڵام تاڵیبان هەر بەردەوامبوو لە هێرشەكانی و رۆژی دووشەممە زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەكە لەبەیاننامەیەكدا كۆنترۆڵكردنەوەی پەنجشێری رایگەیاندو نووسی:»لەگەڵ ئەم سەركەوتنەدا وڵاتەكەمان لەزۆلكاوی جەنگ هاتە دەرەوە، هەڵگەڕاوەكان كوژران و هەندێكیشیان رایانكرد، دانیشتوانی پەنجشێر دڵنیا دەكەینەوە كەس رووبەڕووی جیاكاری نابێتەوە، ئەوان برامانن و پێكەوە بۆ وڵاتێك و ئامانجێك كاردەكەین» هەروەها زەبیحوڵا ئاشكراشیكرد لەڕۆژی سێشەممەوە خزمەتگوزارییەكانی كارەباو مۆبایل و ئینتەرنێت دەگەڕێتەوە بۆ ویلایەتی پەنجشێرو وتیشی:» بزوتنەوەی تاڵیبان توانی دوایەمین چاڵی تیرۆر لە ئەفغانستاندا لەناوبەرێت». وتەبێژەكەی تاڵیبان داوای لەوڵاتان كرد بەردەوامبن لە هاوكاریكردنی وڵاتەكەی و ئاماژەی بەدەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانییە ناوخۆییەكان كردو وتی چاوەڕێی دەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانیە نێودەوڵەتییەكانن. هاوكات موجاهد هەڕەشەی لەهەركەسێك كرد كە بەڕووی تاڵیباندا هەڵگەڕێتەوەو رایگەیاند:»ئیمارەتی ئیسلامی زۆر هەستیارە بەرامبەر بزوتنەوەكانی هەڵگەڕانەوە و هەركەسێك هەڵبگەڕێتەوە گورزێكی توند دەخوات و رێگا بە هەڵگەڕانەوەی تر نادەین». داواشی لە ئەندامانی هێزە سەربازی و ئەمنییەكانی ئەفغانستانكرد بگەڕێنەوە و تێكەڵی سیستمی نوێ ببن و وتی:»ئەو هێزە ئەفغانییانەی لە ماوەی 20 ساڵی رابردوودا مەشقیان وەرگرتووە، داوایان لێدەكرێت بچنە بەڕێوەبەرایەتییە ئەمنییەكانەوە لە پاڵ ئەندامانی تاڵیباندا». هاوكات بزوتنەوەكە وێنەی چەكدارەكانی لەبەردەم باڵەخانەی ویلایەتی پەنجشێردا بڵاوكردەوە و لەگرتەیەكی ڤیدیۆییشدا نیشانیدا كەچۆن ئاڵای تاڵیبان لەسەر باڵەخانەكە هەڵدەكەن. دواتر لەپەیامێكی دەنگیدا ئەحمەد مەسعود دانی بەوەدا نا كە تاڵیبان ویلایەتەكەی كۆنترۆڵكردووە، بەڵام وتی ئەوان تەنیا شارەكەیان گرتووە و شوێنەكانی تری دەرەوەی شار بەدەست بەرەی بەرگرییەوەیە و بەرگریكردن بەردەوام دەبێت. لەقسەكانیدا مەسعود ئاماژەی بە ئەوەدا كە بەهۆی زۆریی قوربانییەكانەوە و لەسەر داوای زانایانی ئیسلامی ئامادەییان نیشانداوە بۆ گفتوگۆ، بەڵام تاڵیبان گوێی بە زانایانی ئاینیش نەدا و بەوەش زیاتر سەلماندیان كە دژی ئاین و دژی مرۆڤایەتین. ئاشكراشیكرد كەتەنانەت لە ناو خێزانەكەی خۆشیدا قوربانیی و كوژراو هەیە. لەدرێژەی پەیامەكەیدا ئەحمەد مەسعود وتیشی:»بەرگریی دژی تاڵیبان لە پەنجشێر بەردەوامە، تاڵیبان بیانییەكان دەهێنێت بۆ كوشتنی ئەفغانییەكان، ئێمە دەستوەردانی دەرەكیی بەهەموو شێوەیەك رەتدەكەینەوە، ئەگەرچی ئەوان پایتەختی ویلایەتەكەیان بەدەستەوەیە، بەڵام سەرجەم شوێن و پێگە ستراتیجییەكان بەدەست بەرەی بەرگرییەوەن» ئەویش بە هەمان شێوەی خەتیب زادە، مەبەستی لە بیانییەكان هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ تاڵیبان. لەسەرەتای دروستبوونی تاڵیبانەوە پاكستان بەهەموو شێوەیەك هاوكاری دارایی و سەربازی و لۆجستی كردوون، تەنانەت دوای ڕوداوەكانی 11ی سێپتەمبەر و داگیركردنی ئەفغانستان لەلایەن ئەمریكاشەوە، ئەو هاوكارییانە بەردەوامبوو، هۆكاری سەرەكیی ئەو پشتیوانییەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، پاكستان دەیەوێت لە ئەفغانستاندا حكومەتێك هەبێت لایەنگری خۆی بێت دژی هیندستان، تا لەڕكابەرییە مێژوییەكەیدا لەگەڵ ئەو وڵاتە، پێگەی خۆی بەهێزتربكات. مەسعود لە پەیامە دەنگییەكەیدا كە بۆ دەزگاكانی راگەیاندنی جیهانی ناردبوو، داوای ڕاپەڕینێكی نیشتیمانیی كرد و بە ئەفغانییەكانی راگەیاند:»لەهەر شوێنێكن، لە ناوەوە و دەرەوە، هانتان دەدەم بۆ دەستپێكردنی راپەڕینێكی نیشتیمانی لەپێناو كەرامەت و ئازادی و گەشەكردنی وڵاتەكەماندا» بەرەی بەرگریش لە تویتەری فەرمی خۆی رایگەیاند، فەهیم دەشتی وتەبێژی بەرەكە و جەنەراڵ عەبدولوەدود زادە، یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی بەرەكە، لە شەڕەكاندا كوژراون. لە دوای كۆنترۆڵكردنی كابولەوە، بەردەوام بزوتنەوەی تاڵیبان راگەیاندنی حكومەتی ئەو وڵاتە دوا دەخات، بەڵام بەپێی ڕاپۆرتێكی ئاژانسی رۆیتەرز، لەگەڵ راگەیاندنی كۆتایی هێنان بەبەرەی بەرگریدا، لەهەفتەی داهاتوودا تاڵیبان پێكهاتە حكومییەكەی ئاشكرادەكات. پێشتر چەند سەرچاوەیەكی تاڵیبان ئاشكرایانكرد كە عەبدولغەنی برادەر، یەكێك لەدامەزرێنەرانی بزوتنەوەكە سەرۆكایەتی حكومەتەكە دەكات. رۆژنامەی واشینتن پۆست لەڕاپۆرتێكدا ئاماژەی بە ئەوە كرد، بزوتنەوەكە لە هەوڵی ئەوەدایە سیستمێكی سیاسی هاوشێوەی ئێران دابمەزرێنێت و ئەم چەند رۆژەی دوایی راوێژە سیاسییەكان لە ناو بزوتنەوەكەدا بەردوام بووە بۆ دامەزراندنی حكومەتێكی ئاینی بەسەرۆكایەتی هەیبەتوڵا ئاخوند زادە سەرۆكی بزوتنەوەكە، كە پێشبینی دەكرێت ببێتە (رابەری باڵای ئەفغانستان) هاوشێوەی پەیكەرە سیاسییەكەی ئێران. سەبارەت بەحكومەتە نوێیەكە و چارەنووسی ئەفغانستان لەژێر دەسەڵاتی تاڵیباندا، جەنەراڵ مارك میلی سەرۆكی دەستەی ئەركانی هاوبەشی ئەمریكا، پێشبینی ئەوە دەكات ئەفغانستان بەرەو شەڕی ناوخۆ بخزێت و گومانی هەیە لەوەی تاڵیبان بتوانێت ئیدارەی وڵات بكات و پێشبینیی گەڕانەوەی گروپە تیرۆریستییەكانیشی كرد. میلی لەلێدوانێكیدا بۆ كەناڵی فۆكس نیوز رایگەیاند:»بەپێی هەڵسەنگاندنە سەربازییەكانم، ئەگەری زیاتر ئەوەیە بارودۆخی ئێستا تەشەنەبكات بۆ شەڕی ناوخۆ، ئەگەرێكی گەورە هەیە بۆ هەڵگیرسانی شەڕێكی ناوخۆی لەئێستا فراوانترو ئەوەش دۆخێك دروستدەكات رێگا بەگەڕانەوەی بزوتنەوەی قاعیدە و گەشەكردنی داعش و گروپە تیرۆریستییەكانی تر دەدات.» هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەماوەی 12 تا 36 مانگی داهاتوودا دەركەوتنەوەی تیرۆر لەو ناوچەیە (ئەفغانستان) ببینن. لەلایەكی دیكەوە، ینس ستولبێرگ، ئەمینداری گشتی ناتۆ لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی سەندەی تێلێگرافی بەریتانی رایگەیاند:»دەبێت كۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێكەوە، بە روسیا و چینیشەوە، كاربكەین بۆ ڕێگریكردن لە ئەوەی ئەفغانستان ببێتە سەنتەری رێكخراوە تیرۆریستییەكان و ئازادانە كاری تێدا بكەن و ئامادەكاری و پلانڕێژی بكەن بۆ هێرشكردنە سەر وڵاتەكانمان».

هاوڵاتى وه‌زیری دارایی و كاروباری ئابوری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رایگەیاند:"  موچه‌ی 20.000 كه‌سیان راگرتوه‌ كه‌ دو موچه‌یان هه‌بوه‌ و ده‌شڵێت، "ئه‌و پاره‌یه‌ی له‌لایه‌ن حكومه‌تی فیدڕاڵیه‌وه‌ بۆ هه‌رێم ده‌نێردرێت مسۆگه‌ر نیه‌". ئاوات شێخ جه‌ناب وه‌زیری دارایی و كاروباری ئابوری حكومه‌تی هه‌رێم ، به‌ئاژانسی هه‌واڵی عێراقی راگه‌یاند، هه‌رێمی كوردستان پێویستی به‌ 900 ملیار دینار هه‌یه‌ بۆئه‌وه‌ی مانگانه‌ موچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی دابین بكات. سه‌باره‌ت به‌ ناردنی 200 ملیار دیناره‌كه‌ی به‌غدا، ئاوات شێخ جه‌ناب وتی، "ئه‌و بڕه‌ پاره‌یه‌ی له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تی دارایی حكومه‌تی فیدڕاڵه‌وه‌ ره‌وانه‌ ده‌كرێت مسۆگه‌ر نیه‌". سه‌باره‌ت به‌ دو موچه‌یی و هه‌نگاوه‌كانی حكومه‌تی هه‌رێم، وه‌زیری دارایی و كاروباری ئابوری ئاشكرایكرد، موچه‌ی 20.000 (بیست هه‌زار) كه‌س راگیراوه‌ كه‌ دو موچه‌یان هه‌بوه‌. سه‌باره‌ت به‌ داهاتی ناوخۆی هه‌رێمی كوردستانیش، ئاوات شێخ جه‌ناب رایگه‌یاند، "داهاتی ناوخۆی له‌هه‌رێم له‌ مانگێكه‌وه‌ بۆ مانگێكی دیكه‌ جیاوازه‌وه‌، به‌ڵام به‌گشتی مانگانه‌ به‌ 240 ملیار دینار ده‌خه‌مڵێنرێت".  

هاوڵاتى وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستان رایگه‌یاند:" له‌ دوێنێوه‌ 10812 پشكنینی كۆرۆنا كراون، له‌نێویاندا 1491  توشبوی نوێی كۆرۆنا تۆماركراون و 2116  توشبو چاكبونه‌وه‌، 16 توشبوش مردون. وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌راگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویكرده‌وه‌، له‌ 24 كاتژمێری رابردودا 10812 (ده‌ هه‌زار و هه‌شتسه‌د و دوازده‌) پشكنینی كۆرۆنا پشكنینی كۆرۆنا كراون، له‌نێویاندا 1491 (هه‌زار و چوارسه‌د و نه‌وه‌د و یه‌ك) توشبوی نوێی كۆرۆنا توشبو تۆماركراون. به‌گوێره‌ی ئاماری دوێنێ چوارشه‌ممه‌ وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی هه‌رێمی كوردستان، 11.394 پشكنینی كۆرۆنا، له‌نێویاندا 1.463  تۆماركران، 2138  توشبو چاكبونه‌وه‌، 20  توشبوش مردون.

هاوڵاتى وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایگەیاند:" لە پرۆژەیاسای بودجەی 2022 بەرمیلێک نەوت بە 50 دۆلار دەخەمڵێنرێت و کورتهێنانیش نزیکەی 20٪ دەبێت. ماهر حەماد جۆهان بریکاری وەزارەتی پلاندانانی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەنوسیدا رایگەیاند، بە ئامانجی ئامادەکردنی رەشنوسی پرۆژەیاسای بودجەی 2022 کۆبوونەوەیەکیان بە سەرپەرشتی وەزیری دارایی ئەنجامداوە. ئاماژەی بەوەشدا، دوای ئامادەکردنی رەشنوسی پرۆژەیاساکە، دەدرێتە لیژنەی ستراتیجی و سەرۆکایەتی ئەنجومەنی وەزیران. لەبارەی نرخی بەرمیلێک نەوت لە پرۆژەیاسای بودجەی 2022 ئەوەی خستەڕوو، نرخی بەرمیلێک نەوت بە 50 دۆلار خەمڵێنراوە و ئەمەش دەکرێت بەرز و نزمی تێدابکرێت. ماهر حەماد جۆهان وتیشی، کۆی قەبارەی بودجەی خەمڵێنراو لە نێوان 120 بۆ 140 ترلیۆن دینار دەبێت، "ئەمەش ژمارەیەکی ئێجگار گەورەیە." لەبارەی رێژەی کورتهێنانی بودجەشەوە، بریکاری وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئاشکرایکرد، رێژەی کورتهێنان لە بودجەدا 20٪ کەمترنابێت، ئەمەش لەسەر بنەمای خستنەبازاڕ و داهاتەکانەوە لە باشترین دۆخدا دانراوە.

هاوڵاتى سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان رایگەیاند:" کەرکوک بەشێکە لەبیروباوەڕی ئێمە و ئەگەر کەرکوک یەک کوردیشی تێدا نەمێنێت هەر خاکی پیرۆزی کوردستانە''. ئەمڕۆ پێنج شەممە 9ی ئەیلولی 2021، لەشارى کەرکوک رێوڕەسمێکی بەرفراوان بۆ ناساندنی کاندیدەکانی هاوپەیمانی کوردستان و دەستپێکردنی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن بۆ ئەنجومەنى نوێنەرانی عێراق بەرێوەچوو.  لەو رێورەسمەدا قوباد تاڵەبانی سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان رایگەیاند، ''هاتووین لە کەرکوکی قودسەوە بانگی یەکڕیزی بدەین بە گوێی گەلی کوردستاندا،  هاتووین پەیمان لەگەڵ ڕێبازی مام نوێ بکەینەوە و بە نەیارانی کەرکوک بڵێین: "ڕەنگە بتوانن ئاگری بابەگوڕگوڕ دابمرکێننەوە، بەڵام خەیاڵتان خاوە، نەتەوەی کورد... نەتەوەیەکی زیندوو و تێکۆشەر و کۆڵنەدەرە، وە هەتا کوردێک مابێت کەرکوک شاری کوردستانە''. وتیشی، هاتوین لەگەڵ رۆحی سەرکردەی مەزن کاک نەوشیروان، پەیمان نوێ بکەینەوە و وتەکانی دووپات بکەینەوە و بڵێین، ''کەرکوک بەشێکە لەبیروباوەڕی ئێمە و ئەگەر کەرکوک یەک کوردیشی تێدا نەمێنێت هەر خاکی پیرۆزی کوردستانە''. سەرۆکی هاوپەیمانی کوردستان وتیشی، لەکەرکوکی قودس و باباگوڕگوڕەوە... یەکدەستیی و یەکڕیزی یەکێتی نیشتمانی کوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان رادەگەیەنین، هاتووین دڵنیاتان بکەینەوە کە چیتر رێگە نادەین، نە کەرکوک... نە هیچ بستە خاکێکی پیرۆزی کوردستان. باجی سیاسەتی هەڵە و سەرکێشی سیاسی هیچ کەس و لایەنێکی تر بدات. جەختیشی کردەوە کە هاوپەیمانی کوردستان بە عەقڵێکی نوێوە هاتووە بۆ ئەوەی بەهێزێکی گەورەوە بچێتە بەغدا و بە یەکجاری و بۆ هەمیشە کێشەی بودجە و موچە و کێشە هەڵپەسێردراوەکانی تر چارەسەر بکات. قوباد تاڵەبانی بەکەرکوکیەکانی وت، دەزانین رووبەڕووی ستەم و غەدرێکی گەورە بوونەتەوە، بۆیە بەیارمەتی ئێوە کۆتایی بەم دەسەڵات و ئیدارە خۆسەپێنییە دەهێنین و ئارامی و سەقامگیری بۆ دەگێڕینەوە و یەکێ لە ئێوە دەکەینەوە پارێزگار. وتیشی، چارەسەرى ئەم کێشانەى کەرکوک تەنیا بەهاوپەیمانی کوردستان دەکرێت، چونکە لەدوو هێزی گەورە و کاریگەر پێکهاتووە کەخەمی هەموو کۆمەڵانی خەڵکی کوردستانیان لەکۆڵ ناوە، نەک خەمی گەورەکردنی بنەماڵەیەک یان عەشرەتێک یان حزبێک. هێزە بچوکەکانی تریش، نە خاوەنی سەنگ و قورسایین، نە کەس گوێیان لێدەگرێت لە بەغداد، بۆیە داواتان لێ دەکەم، دەنگەکانتان بەفیڕۆ مەدەن و هاوپەیمانی کوردستان وەک نوێنەری راستەقینەی خۆتان هەڵبژێرن. لەدرێژەى وتارەکەیدا لەرێوڕەسمی ناساندنی کاندیدەکانی هاوپەیمانێتی کوردستان و دەستپێکردنی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن لەشارى کەرکوک، قوباد تاڵەبانی رایگەیاند: ئێمە ئەزمونمان لە دانووستانی قورس و درێژ هەیە و هەر ئێمەشین جێی متمانەی هێزە عێراقی و لایەنە نێودەوڵەتییەکانین، وەک ئەو لایەنانەی دیکە نین کە زوو هەڵبچین و زوو کۆڵ بدەین و لەسەر حیسابی قوت و موچەی خەڵک، بە میزاجی شەخسی بڕیار بدەین. لایەنی دیکە هەیە هەر باوەڕی بە چارەسەرکردنی کێشەکان نییە لەگەڵ بەغداد و  لەهەر دەقە و ساتێکدا بێت، سەرکێشییە سیاسییەکانیان دەستپێدەکەنەوە. خۆ ئەگەر دانووستانیش بکەن تەنیا بۆ مسۆگەرکردنی پۆستەکانی بەغدا. قوباد تاڵەبانی رووى دەمی کردە کەرکوکیەکان و وتی، دەبێ خۆتان بڕیار لە چارەنووسی خۆتان و شارەکەتان بدەن نەک لەملاو و لەولاوە بڕیارتان لەسەر بدرێت، چونکە ئەوان تەنیا و تەنیا چاویان لەسەر نەوت و سەرمایە و سامانی ئەم شارەیە. بۆیە داواتان لێ دەکەم رۆژی 10ی 10 بە هەموو دنیا بڵێن کێ خاوەنی ئەم شارەیە و کێ نوێنەری راستەقینەی ئێوەیە کە تەنها هاوپەیمانی کوردستانە. دڵنیاییشی دا کە، تەنیا هاوپەیمانی کوردستانە کە بە باوەڕ و بە کردار دژی هەرجۆرە جیاکارییەکی نەتەوەیی و ئاینییە، بۆیە دڵنیابن لە بەغداش تەنیا نوێنەرەکانی ئێمە دەتوانن داکۆکی لە مافەکانی دانیشتوانی کەرکوک و ناوچە کێشەلەسەرەکان بکەن، نەک لایەنەکانی تر کە چەندین ساڵە ڕێگە نادەن هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بکرێت، ڕێگە نادەن پارێزگارێک بۆ کەرکوک دابنرێت کە نوێنەری راستەقینەی ئیرادەی کەرکوکییەکان بێت.  لەبارەى گرنگی بەهێزبونی پێگەى هاوپەیمانی کوردستانەوە لەبەغدا، قوباد تاڵەبانی رایگەیاند، قەوارەی هەرێمی کوردستان لەژێر مەترسیدایە، هەندێک لەهێز و لایەنە سیاسییەکان بەهەموو توانایانەوە شەڕی گەڕاندنەوەی مەرکەزییەت و هەڵوەشاندنەوەی فیدراڵییەت دەکەن لەعێراقدا. بۆیە ئێمە بەیەکەوە هاتوین رووبەڕوی ئەم پلانگێڕیانە ببینەوە، چونکە بەیەکەوە بەهێزترین و بەیەکەوە دەتوانین کێشەی بودجە و موچە چارەسەر بکەین و سەقامگیری و خزمەتگوزاری زیاتر و باشتر پێشکەش بکەین. قوباد تاڵەبانی لەووتارەکەیدا داواشی لە کادرانی یەکێتی و هەڵسوڕاوانی گۆڕان کرد کەخۆیان ماندووبکەن و لەگەڵ ئەوکەسانەدا قسە بکەن کە زوویربوون تا لەپێناو بەرژەوەندی کەرکوک و پارێزگاکانی تری هەرێمی کوردستان دەنگ بدەن بە هاوپەیمانی کوردستان. لەکۆتایی وتارەکەیدا، قوباد تاڵەبانی وتی، دڵنیام بە دەنگەکانتان لوتی ناحەزانی کەرکوک دەشکێنن و بۆ هەموو دنیای دەسەلمێنن کەخۆتان تاکە مەرجەع و بڕیاردەرن، ئێمەش بەڵێنتان دەدەینێ لەکەرکوکی قودسی کوردستانەوە مژدەی سەرکەوتن رادەگەیەنین، چونکە کلیلی چارەسەرکردنی مەسەلەی کوردستان، کەرکوکە و فەقەت کەرکوکە و هەر کەرکوکیش دەبێت.

هاوڵاتى رێکخراوی CPTی ئەمریکی رایگەیاند: " بەھۆی دەستپێکردنی مانگرتن لە زینداندا، چوار لە زیندانیانی بادینان بە ناوەکانی: شێروان تەھا، مەسعود عەلی، کارگەر عەباس و بەندەوار ئەیوب لە زینداندا سزادراون". ئەمڕۆ پێنجشەممە، 9 ئەیلولی 2021 رێکخراوی CPTی ئەمریکی رایگەیاند:"ھەر چوار زیندانیەکە، بەھیچ شێوەیەک ڕێگەیان پێنادرێت کە تەلەفون بۆ خانەوادەکانیان بکەن تاوەکو مانگرتن دەشکێنن بەخراپی سزادەدرێن". رێكخراوەكە راشیگەیاندووە:" لەو کاتەوەی کە زیندانیەکان مانگرتنی تاوەکو مردنیان بەھۆی دواخستنی پڕۆسەی دادگاییکردنیان ڕاگەیاندووە، بارودۆخیان لە زینداندا خراپتربووە". لەپارێزگای دهۆك و لەسنوری بادینان، ماوەیەكە  كۆمەڵێك لە رۆَژنامەوان و چالاكوانی مەدەنی بەتۆمەتی جۆراوجۆر دەكرێنە زیندانەوە و دادگای دەكرێن.

هاوڵاتى ناوەندی پاراستنی گەل رایگەیاند:" لە ئەنجامی چالاکی هێزەکانی گەریلا سێ سەربازی سوپای توركیا كوژران و سوپای سوپای توركیا لە گردێکی هەرێمی زاپ کشایەوە". ئەمڕۆ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل- هەپەگە، لەسەر چالاکیی هێزەکانی دژبە سوپای توركیا، ڕاگەیاندراوێکی بڵاوکردەوە و لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: لە ئەنجامیی چالاکیی گەریلاکانی هەپەگە لە هەرێمەکانی زاپ و مەتینا، بە لانیکەمەوە سێ سەربازی سوپای توركیا كوژران. وەك لە ڕاگەیەندراوەكەدا هاتووە: لە ئەنجامی چالاکیی و بەرخۆدانی گەریلاکانی ئازادی کوردستان، سوپای توركیا لە گردێکی هەرێمی زاپ کشاوەتەوە. لە23ی نیسانی ئەمساڵیشەوە سوپای توركیا هێرشێكی نوێی بۆسەر ناوچەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەستپێكردوەو تائێستا هێرشەكەكان لەڕێگەی هێرشی زەمینی‌و ئاسمانییەوە ناوە ناوە بەردەوامیان هەیە. بەپێی ئامارەكانی تیمی عێراق كوردستانی سی پی تی، لەكاتی ئۆپراسیۆنەكەوە تائێستا چەندین گوند چۆڵبون‌و زیاتر لە 10 هەزار دۆنم ڕەزو باخ‌و پوش‌و پاوان سوتاون.

نامۆ سەربەست تادێت هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی پەرلەمانی عێراق نزیكتر دەبێتەوەو مشتومڕەكانی لەنێوان شەقام و سیاسییەكان دابەشكردووەو كاندیدەكان دەستیان كردووە بە بانگەشە لەبازنە دیاریكراوەكانیاندا. لەڕووی بەشداریكردنەوە عێراق بووەتە دوو بەشی بەشدارو بایكۆت، چ لەسەر ئاستی لایەنە سیاسییەكان و چ لەسەر ئاستی دەنگدەران و پرسی ساختەكارییەكانیش گفتوگۆی چڕی لەسەر دەكرێت، بەرەیەك بەسەرۆكایەتی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران و كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان و هاوڕاكانیان كە دەڵێن ئەگەری ساختەكاری نییە، یاخود زۆر زۆر كەمە. بەرەیەكیش بەسەركردایەتی بایكۆتكەرەكان كە دەڵێن هیچ شتێك بەراورد بەهەڵبژاردنەكانی 2018 دا نەگۆڕاوەو چەكی بەرەڵاو پارەی سیاسی و ساختەكارییەكان وەك خۆیانن و ئەم هەڵبژاردنەش هیچ گۆڕانكارییەك دروست ناكات. بایكۆتی هەڵبژاردنی پێشوەختە: وێڕای گەڕانەوەی موقتەدا سەدرو هاوپەیامانیی سائیرون، بەڵام هێشتا چەندین لایەنی دیكە بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووەو هەندێكیان لەناوە دیارەكانی پرۆسەی سیاسی عێراقن، بەپێی دوا ئامارەكان ئەوانەی بایكۆتیان كردووە بریتین لە: هاوپەیمانیی (المنبر العراقی) بەسەرۆكایەتیی ئەیاد عەلاوی سەرۆكوەزیرانی پێشوتری عێراق، كە لەئێستادا 19 كورسی پەرلەمانی هەیە. حزبی شیوعی عێراقی. پارتی (التجمع الجمهوری) سوننە، پارتی گەلی توركمان. حزبی دەعوە (رێكخستنی ناوخۆ) شیعە، پارتی (المرحلە) شیعە. پارتی (ابنا‌و النهرین) خۆیان وەك بەشێك لە خۆپیشاندەرانی تشرین دەناسێنن. هەروەها پارتی (الشعب للاصلاح) بەسەرۆكایەتی فائق الشیخ علی كە پارتێكی مەدەنیە و بەشێكە لەهاوپەیمانیی (تمدن). لەوانە گرنگتر، 40 پارت و بزوتنەوە كە لەهەناوی خۆپیشاندانەكانی تشرینی 2019 دروستبوون و ئەم هەڵبژاردنە پێشوەختە یەكێك لەداواكارییە سەرەكییەكانی ئەوان بوو، لە كۆنگرەیەكدا پێكەوە لەبەرەیەكدا بە ناوی (بەرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی) كۆبوونەوە و بڕیاری بایكۆتكردنی هەڵبژاردنیاندا. ئەوانە بەدەر لەدەیان كاندیدی سەربەخۆ لەبازنە جیاوازەكاندا، كە بڕیاریاندا هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیان هەڵپەسێرن و بەشداری نەكەن. لەبەرامبەردا 41 هاوپەیمانی و 257 پارت و لایەنی سیاسی و چەند كاندیدێكی سەربەخۆ بەشداری دەكەن. هەروەها لەناو پارتە كوردییەكاندا، هەریەك لە بزوتنەوەی ئیسلامی، هاوپەیمانی نیشتمانی و چەندین لایەنی دیكە بەشداری هەڵبژاردنەكان ناكەن. فشارو ساختەكارییەكان: هەموو ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە، چ لە هاوپەیمانی و لایەن و بزوتنەوە سیاسییەكان، یان هاووڵاتیانی ئاسایی كە دەڵێن دەنگ نادەن و بەشداری ناكەن، هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگێڕنەوە كە شێوازەكانی ساختەكاری ئەگەر زیاتر نەبووبێتن ئەوا هیچیان لە ئەوانەی 2018 كەمتر نییە. گەورەترین ئەو فشارو ساختەكارییانە خۆیان لەدوو شتدا دەبیننەوە، چەكی بەرەڵا و پارەی سیاسی. چەكی بەرەڵا كە زیاتر مەبەست لێی بوونی میلیشیاو گروپە چەكدارییە سوننە و شیعەكانە كە پێیانوایە كۆنترۆڵی دۆخی عێراقیان كردووە. لەناوچە شیعەكان، گروپەكانی سەر بەحەشدی شەعبی بەئاشكرا هەڕەشە لەچالاكوان كاندیدە سەربەخۆكان و ئەوانەشی سەر بەپارتە مەدەنی و بێ چەكەكانن دەكەن و رێگریی خۆكاندیدكردن و بانگەشەی هەڵبژاردنیان لێدەكەن و زۆر جاریش لەژێر هەڕەشەدا كارتی دەنگدان لەهاووڵاتییانی ئاسایی دەسەنن تا دەنگەكانیان ببەن بۆ خۆیان. لەناوچە سوننەكانیش، هەمان شت لەلایەن حەشدی عەشایەری و عەشیرەت و تیرە جیاوازاكانەوە دەكرێت، كە هەریەكەیان سەر بەیەكێك لەپارتە سوننییە باڵادەستەكانن. هاوكات، 20 ئەندامی پەرلەمانی عێراق بەیاننامەیەكیاندایە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان، سەبارەت بەو پێشێلكارییانەی حەشدی عەشایەری و عەشیرەتەكان دەیكەن، لەوەی چۆن فشار دەخەنەسەر ئەندامەكانیان تاكاندیدێكی دیاریكراو هەڵبژێرن و كارتی دەنگدانی خۆیان و خێزانەكانیان لێ زەوت دەكەن و پارەش لەموچەكانیان دەبڕن بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنی ئەو كاندیدانە بەكاریبهێنن. ئەوە بەدەر لەوەی هەردوولا (حەشدی شەعبی و عەشایەری) سەرچاوە حكومییەكانی بەردەستیان لەئۆتۆمبێل و فەرمانبەرو كەرەستەی ئەلكترۆنی و بودجەی تەرخانكراو بۆ حەشدەكان، لەهەڵمەتی كاندیدەكانیاندا بەكاردەهێنن و ئەو وەزیرو بەڕێوەبەرە گشتییانەی سەر بەگروپەكانیانن، سەرچاوە حكومییەكانی وەزارەت و فەرمانگەكانیان دەخەنە كار بۆ ئەو مەبەستە. لەوبارەیەوە حەیدەر ئەلحلفی یەكێك لەڕێكخەرانی كۆنگرەی هێزە تشرینییەكان بە (النهار العربی) راگەیاند:»نەبوونی ژینگەیەكی ئاسایش و بڵاوبوونەوەی چەكی بەرەڵا كە تائێستا حكومەت نەیتوانیوە كۆیانبكاتەوە، وای لەو رەوتە سیاسییانە كرد كە لەهەناوی ناڕەزایەتییەكانی تشرینەوە هەڵقوڵابوون، بایكۆتی هەڵبژاردنەكان بكەن و نایانەوێت بەشداریی سیستەمێكی گەندەڵ بكەن، بەڵكو ئامانجیانە بیگۆڕن». هەروەها شێوازێكی تری ساختەكارییەكانی ئەمجارە لەناو چەكدارەكاندایە، چ لەڕیزی سوپا یان حەشدەكان، لەوبارەیەوە سەرچاوەیەكی تایبەت كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت بەهاوڵاتی راگەیاند:»لەئێستادا زۆرینەی ئەوانەی لەهێزە سەربازییەكاندان بەتایبەتی لەپارێزگاكانی كەركوك و بەغدا، دوو كارتی دەنگدانیان بۆ كراوە، كارتێكیان وەك هاووڵاتی مەدەنی و كارتێكیان وەك ئەندامی هێزە سەربازییەكان كە بەشداریی دەنگدانی تایبەتی پێدەكات». پارەی سیاسی كە چەندین ساڵە لەنێوەندە عێراقییەكاندا باسدەكرێت و بێهودە هەوڵی بنبڕكردنی دەدرێت، مەبەست لێی ئەو پارانەیە كەگروپ و پارتە سیاسییەكان لەڕێگای گەندەڵیی حكومی و گرێبەستە وەهمییەكان و فرۆشتنی نەوتی قاچاغ و قاچاغچییەتی خاڵە سنورییەكان و سەرانە وەرگرتن و بودجەی وەزارەت و حەشدەكان و ....هتد دەستیان دەكەوێت و بەملیارەها دۆلار دەخەمڵێنرێت، ئەو پارت و گروپانە لەهەڵمەتەكاندا ئەو پارانە بەكاردەهێنن بۆ كڕینی خەڵك، سەورە خەلەفی پەرلەمانتاری عێراق بەمەوازین نیوزی راگەیاند:»لە ئێستادا پارەی بێشوومار دەبینین كە هەمووی پارەی حەرامە و كارتی دەنگدانی پێدەكڕن، نرخی كارتێك لە نێوان 200 بۆ 300 دۆلاردایە، ئەوەشی 300 دەنگ بۆ لایەنێك كۆبكاتەوە، ئۆتۆمبێلێكی بە دیاری دەدەنێ». ئامار و وەڵامەكان: رێژەی دەنگدان یەكێكی ترە لەو بابەتانەی دوو بەرەی لەسەر دروستبووە. ئەوانەی بەشداریدەكەن دەڵێن رێژەكە زۆر لە ساڵی 2018 زیاتر دەبێت و بایكۆتكەرانیش دەڵێن نەك زیاتر نابێت، بگرە لەوانەیە كەمتریش بێت. لەوبارەیەوە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەوەڵامی داوایەكی ماڵپەڕی هەواڵیی (مگلع) دا ئاماری ژمارەی دەنگدەران و ژمارەی كارتی بایۆمەترییە دەركراوەكانی خستەڕوو. هەروەها حەسەن سەلمان بەڕێوەبەری فەرمانگەی راگەیاندن و پەیوەندیی جەماوەریی كۆمسیۆن لەلێدوانێكدا بۆ مگلع رایگەیاند:»كۆی گشتی ئەو دەنگدەرانەی دەتوانن بەشداریی هەڵبژاردنەكانی تشرین بكەن، 25 ملیۆن دەنگدەر تێدەپەڕێنێت، بەكرداریی 17 ملیۆن كارتی بایۆمەتری دەنگدان چاپ كراوە و زیاتر لە 15 ملیۆنی بەسەر دەنگدەراندا دابەشكراوە» سەبارەت بەپێشبینییەكانیش بۆ رێژەی دەنگدان، بەتایبەتی لەبوونی بایكۆتكەراندا كازم حاج شیكەرەوەی سیاسی عێراقی بەئاژانسی میهری ئێرانی راگەیاند:»ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە بنكەیەكی جەماوەریی فراوانیان نییە، بۆیە كاریگەرییەكی ئەوتۆیان نابێت لەسەر پرۆسەكە و خۆشیان لەئەوە تێدەگەن». هاوكات محەمەد ئەلغزی پەرلەمانتاری رەوتی سەدر لە لێدوانێكیدا بۆ كەناڵی حوڕە رایگەیاند:»گەڕانەوەی رەوتی سەدر هانی دەنگدەران دەدات بۆ بەشداریكردن، ئێمە جەماوەرێكی زۆرمان هەیەو بەشداریكردن بەڕێژەیەكی زۆر دەبێت». هەروەها پێشیوابوو ئەگەر رێژەی دەنگدان 5٪یش بێت ئەوا ئەنجامەكان ئەژمار دەكرێن، چونكە دەستوری عێراق رێژەیەكی دیاریكراوی دەنگدانی دیارینەكردووە تا پشتی پێ ببەسترێت لەئەژماركردن یان نەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا. لەبەرامبەردا نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵی (الغد) ئەوەی خستەڕوو كە رێژەی بەشداریكردن لەهەڵبژاردنەكاندا لەوەی 2018 تێناپەڕێت، راشیگەیاند:»جەماوەری عێراقی باش دەزانێت ئەو لایەنە سیاسییە تەقلیدییانەی نوێنەركانیان كاندید كردووە بۆ پەرلەمان، هەمان ئەوانەن كە هۆكاری خراپبوونی دۆخی سیاسی و ئابوری و ئەمنیی وڵاتن، بێگومان بەشدارنابن لەهەڵبژاردنێكدا كە هەمان ئەو رووخسارانە دووبارە ببنەوە». «ئەوەی لەتشریندا روویدا مەزاج و هۆشیاریی سیاسیی عێراقییەكانی زۆر گۆڕی، بۆیە زۆر بەدووری دەزانم رێژەی دەنگدان بەرزبێت»، نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی وا دەڵێت. بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆن ساڵی 2018 رێژەی بەشداریكرن 44.5٪ بوو، بەڵام هەندێك سەرچاوە رایانگەیاند رێژەكە 32٪ بووە و كۆمسیۆن زیادەڕۆیی لەژمارەكاندا كردووە.

عەمار عەزیز «مناڵێكی شیرەخۆرە لەباوەشمدا بوو دەستدرێژی كرایەسەرم و شەش جار كڕین و فرۆشتنم پێوەكرا لەماوەی ساڵێكدا لەلایەن داعشەوە»، نازۆ دربۆ یەكێك لەژنانی ئێزیدیی وای وت. نازو دربۆ، خەڵكی گوندی وەردیە سەر بەقەزای شەنگال، تەمەن 25 ساڵ لەكاتی هاتنی داعش منداڵێكی 9 مانگی هەبووە، لە 3ی ئابی 2014 لەگەڵ خێزانەكەی كەوتوونەتە دەستی داعش. رێكخراوی داعش لەسێی ئابی 2014 قەزای شەنگالیان داگیركردو بەشێك لەپیاوانی ئێزیدییان لەناوبردو ژن و كچانیان جیاكردەوەو گوازرانەوە بۆ موسڵ و بەشێكیان بۆ شاری رققەی سوریا رەوانە كران و وەك كەنیزەك كڕین و فرۆشتنیان پێوە دەكرا. نازۆ دربۆ، رزگاربوویەكی دیكەی دەستی داعشە، چیرۆكی دەستگیركردنیان و مامەڵەی چەكدارانی داعش بۆ هاوڵاتى دەگێڕێتەوە وتی:» رۆژی 3ی ئاب داعش گەیشتە گوندی وەردیە، باش بیرم دێت ژن و منداڵ و پیاویان كردە ناو لۆریەكی گەورە، ئێمەیان گواستەوە بۆ ناو خوێندنگایەك لەشاری تەلەعفەر». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد زانیارییان نەبوو لەوەی پیاوانی ناو لۆرییەكەیان چی لێكرد، بەڵام ژن و كچ و مناڵەكانیان گواستەوە بۆ ناو خوێندنگایەكی تر لەتەلەعفەر»لەوێ ژن و كچیان لێك جیاكردەوە، منداڵەكەم تەمەنی 9 مانگ بوو شیرەخۆرە بوو لەدەستم دابوو  و ئەوكات شیری منی دەخوارد، دواتر هەموو كچەكانیان برد تەنها ژنان مانەوە «. «لەو خوێندنگایە چەكدارانی داعش بەمنیان وت ئەو منداڵە هی تۆ نیە درۆ دەكەی، منیش پێ‌م وتن بەڵی هی منە، تەنها ژنان مانەوە، دواتر ئێمەیان گواستەوە بۆ گوندی ( كسر المحراب )  كەگوندێكی شیعەیە دەكەوێتە قەزای تەلەعفەر، پێنج مانگ لەو گوندە ماینەوە، دواتر ئێمەیان گواستەوە بۆ هۆڵی گالاكسی لەناوەندی نەینەوا، مانگێك لەموسڵ ماینەوە دواتر جارێكی تر بردیانینەوە بۆ ناوەندی تەلەعفەر»، نازۆ دربۆ وا دەڵێت. ئەو ژنە ئێزیدیەی رزگاربووی دەستی داعش ئەوەشی خستەڕوو لە تەلەعفەر داعش بازاڕی كڕین و فرۆشتنی كچان و ژنانیان دانابوو، رۆژانە 15 تا 20 چەكداری داعش دەهاتن، هەر یەكێكیان دارێكی ماسیحە بەدەستیانەوە بوو، هەر كەسێكیان بەدڵیان بووایە دەیانبرد، وتیشی:»لەو بازاڕەدا ژمارەی ژنان و كچانی ئێزیدی نزیكەی 500 كەس بوون و كچەكان هەموویان فرۆشران، هاتنە لای من وتیان تۆ درۆ دەكەی ئەو منداڵە هی تۆ نیە، وتم قەسەم بەخوا ئەو منداڵە هی منە، من و دەیان  ژنی تر كە مناڵمان پێبوو ماینەوە، دواتر بەپاسێك ئێمەیان گواستەوە بۆ سوریا و چوار رۆژ لەناو خوێندگایەكی ژێرزەوی دا بووین وەكو زیندان وابوو». هەروەها نازۆ دربۆ لەدرێژەی گێڕانەوەی چیرۆكەكەیدا باسی لەوەشكرد كەدوای  چوار  رۆژ گواستویانەتەوە بۆ ناو خوێندگایەكی تر لەشاری رققە» چەكدارێكی داعش هات و منی كڕی، ئەمە یەكەمجار بوو كەمن فرۆشرام، هەموویان بەعەرەبی قسەیان دەكرد نازانم خەڵكی چ وڵاتێك بوون، لەسوریا شەش جار كڕین و فرۆشتنم پێكراوە، مامەڵەیان زۆر خراپ بوو، ناتوانم وەسفی بكەم». هاوكات ئەو ژنە ئێزییدیە هێمای بۆ ئەوەشكرد كە چەند رۆژێك لای چەكدارێكی داعش بووە بەناوی ئەبو حەسەن، كورێكی تەمەن شەش ساڵی هەبوو بۆكس و شەقی لە كوڕە یەك ساڵانەكەی دەداو نەیدەتوانی هیچ قسەیەك بكات» ئەبو حەسەن خۆشی دەیوت با بۆكس لە كوڕەكەت بدات تافێری شەڕو كوشتن بێت، لەكاتێكدا كوڕەكەم تەمەنی ساڵێك بوو» «ناخۆشترین شت كەهەرگیز لەبیری ناكەم ئەوە بوو كاتێك چەكدارانی داعش دەستدرێژییان دەكردە سەرم هەموو ئازارێكمان دەبینی كە باس ناكرێت». نازۆ دربۆ بەخت یاوەری دەبێت بۆ رزگاربوون لەدەستی چەكدارانی داعش و وەك خۆی روونیكردەوە كە دواینجار چەكدارانی داعش فرۆشتوویانە بەكەسێك لەشاری حەلەب، ئەو كەسە قاچاغچی بووە» كەسوكارەكەم دەفتەرێك و 50 وەرەقەیاندا بەو قەچاغچیەو بەو شێوەیە لە 18ی ئاب 2015 رزگاربووم، تا ئێستا دایك و باوكی من لەگەڵ سێ‌ براو دوو خوشكی من چارەنووسیان دیارنیە، كۆی گشتی كەسوكاری من ئەوانەی تائێستا چارەنووسیان دیارنیە ژمارەیان سەرووی 50 كەسە». ئەو ژنە ئێزیدییە لەئێستادا لەگەڵ هاوسەرو سێ مناڵی لەپارێزگای دهۆك ژیان دەگوزەرێنن و پیاوەكەی كرێكاری دەكات تا بژێوی رۆژانە بۆ مناڵەكانی دابین بكات، نازۆ دەشڵێت:» سەڕەرای ئەو هەموو ناخۆشی و ئازارانە هێشتا هیچ مووچەیەكمان نیە، بژێوی ژیانمان لەسەر كرێكارییە ئەگەر رۆژێك ئیش هەبێت  ئەو رۆژە پیاوەكەم هەندێك پارەمان بۆ دەهێنێتەوە، ئەگەر ئیشیش نەبێت هیچ پارەشمان نابێت». هاوكات داوای لەحكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان كرد كە گۆڕە بەكۆمەڵەكانی ئێزیدیان هەڵبدەنەوە و كەسوكاریان ئەوانەی لەژیاندان لەژێر دەستی داعش رزگاربكەن» حەوت ساڵە چاوەرێ‌ی ئەوان دەكەین». تائێستا نزیكەی سێ هەزار ژن و كچ و مناڵ و پیاوی ئێزیدی بێسەروشوێنن بەپێی ئاماری فەرمی دەزگای رزگاربووانی ئێزیدی و چارەنووسیان بەنادیاری ماوەتەوە.

 هاوڵاتى وەزارەتی دارایی و ئابووری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە نووسراوێکدا کە ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەکانی کردووە، روونکردنەوە لەبارەی یاسای چاکسازی لە موچە و دەرماڵە و بەخشین و ئیمتیازاتەکان و خانەنشینی لە هەرێمی کوردستان دەخاتەڕوو. لە نووسراوەکەدا هاتووە: "سەرجەم ئەو خانەنشینه‌ پلە باڵا و تایبەتانەی بەپێی یاسای چاکسازی مووچەیان هەمووار دەکرێتەوە خزمەتی (شارستانی، پێشمەرگایەتی، هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ، سەندیکا، ئاوارەیی) ئەگەر هەبوو بۆیان هەژمار دەکرێت، بەپێی یاسا و رێنماییە بەرکارەکانی هەرێمی کوردستان".

 هاوڵاتى وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان ساڵنامەی خوێندنی بۆ ساڵی 2021-2022 بڵاوکردەوە و وەزیری پەروەردەش دەڵێت، دەبێت لەسەرجەم ناوەندەکانی خوێندن پەیڕەوبکرێت.  رۆژی پێنجشەممە 9ی ئەیلولی 2021 وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان بە واژۆی ئالان حەمەسەعید، وەزیری پەروەردەی نووسراوێکی ئاراستەی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەکانی (هەولێر، سلێمانی، دهۆک، هەڵەبجە و گەرمیان) کردووە و داوا دەکات ئەم ساڵنامەی نوێیەی خوێندن لە گەشت ناوەندەکانی خوێندن جێبەجێ بکرێت. لە ساڵنامەکەدا رۆژانی پشوو، رۆژانی پشووی فەرمی و رۆژانی تاقیکردنەوە دەستنیشانکراون کە بەمشێوەیەی خوارەوە دەبێت:  رۆژی 1-09-2021 دەستبەکاربوونی مامۆستایان لە ناوەندەکانی خوێندن رۆژی 14-09-2021 دەستپێکی ساڵی نوێی خوێندن رۆژی 10-10-2021 هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق (پشوو) رۆژی 19-10-2021 رۆژی لەدایکبوونی پێشەوای ئیسلام محەممەد (د.خ) (پشوو) رۆژی 25-12-2021 رۆژی لەدایکبوونی حەزرەتی مەسیح (پشوو) رۆژی 1-01-2022 سەری ساڵی زاینی (پشوو) رۆژی 10-01-2022 دەستپێکردنی تاقیکردنەوەی وەرزی یەکەم - خولی یەکەمی پۆلە ناکۆتاکان بە هەموو بەشەکانەوە رۆژی 19-02-2022 دەستپێکردنەوەی تاقیکردنەوەکانی پۆلی 12ی ئامادەیی (دەرەکی - تمهیدی) رۆژی 5-03-2022 یادی راپەڕین (پشوو) رۆژی 11-03-2022 دەستپێکی پشووی بەهارە رۆژی 26-03-2022 دەستپێکی خوێندنی لە دوای پشووی بەهارە رۆژی 1-04-2022 جەژنی ئەکیتۆی کریستیانەکان (پشوو) رۆژی 04-04-2022 دەستپێکی تاقیکردنەوەی کۆتایی وەرزی دووەمی پۆلی 12ی ئامادەیی و پۆلی نۆیەمی بنەڕەتی رۆژی9-04-2021 رۆژی رووخانی رژێمی بەعس (پشوو) رۆژی 17-04-2022 جەژنی گەورەی هەڵسانەوەی کریستیانەکان (جەژنی قیامە) لە رۆژانی 17 و 18 و 19  رۆژی 20-04-2022 جەژنی چوارشەمبە سووری ئێزدییەکان (پشوو) رۆژی 21-04-2022 دەستپێکی تاقیکردنەوەی کرداری کۆتایی ساڵی پەیمانگەکان. رۆژی 1-05-2022 جەژنی جیهانی کرێکاران (پشوو) رۆژی 3-05-2022 جەژنی رەمەزانی پیرۆز بەپێی راگەیاندنی وەزارەتی ئەوقاف رۆژی 10-05-2022 دەستپێکی تاقیکردنەوەی وەرزی دووەمی خولی یەکەم. وەزارەتی پەروەردە روونکردنەوەی داوە و دەڵێت "دەستپێکی خولی یەکەمی تاقیکردنەوەکانی نیشتمانی بۆ پۆلی نۆیەمی بنەڕەتی بە هەموو بەشەکانییەوە و تاقیکردنەوەی خولی یەکەمی وەرزی دووەم پۆلی ناکۆتاکان بە هەموو بەشەکانییەوە. بۆ قوتابخانە ئەکادیمی و پیشەییەکان 9 رۆژ، بۆ قوتابخانەکانی خوێندنی ئیسلامی 11 رۆژ و بۆ پەیمانگەکان 15 رۆژ. رۆژی 1-06-2022 دەستپێکی خولی یەکەمی تاقیکردنەوە گشتییەکانی پۆلی 12ی ئامادەیی بە هەموو بەشەکانییەوە (بەپێی خشتەیەکی تایبەت) رۆژی 9-07-2022 جەژنی قوربانی پیرۆز (پشوو) رۆژی 2-08-2022 دەستپێکی خولی دووەمی تاقیکردنەوە گشتییەکانی پۆلی 12ی ئامادەیی بە هەموو بەشەکانییەوە  رۆژی 20-08-2022 تاقیکردنەوەی وەرزی دووەمی خولی دووەمی پۆلە ناکۆتاکان بە هەموو بەشەکانییەوە. لەگەڵ تاقیکردنەوەی خولی دووەمی نیشتمانیی پۆلی 9ی بنەڕەتی بە هەموو بەشەکانییەوە.

 هاوڵاتى وەزیری پلاندانانی هەرێم رایگەیاند:" هیچ مەترسیەك لەسەر ئەو 200 ملیار دینارە نیە كە بەغدا دەینرێت، بەڵكو ئەوە وەك سولفەیەو بەردەوام دەبێت تا 31ی 12ی 2021ی ئەمساڵ". دارا رەشید، وەزیری پلاندانانی هەرێم لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:" هەرچەندە وەك حكومەتی هەرێم پرۆژە یاسای بودجەی 2021ی هەرێمیان ئامادە كردبوو، بەڵام بەهۆی ئەوەی بەشە بودجەی هەرێم لەبەغداوە نەهات و ئەوەی هات وەك سولفە دێت، بۆیە نەیانتوانی یاسای بودجەیان هەبێت، بەڵام ئەوەی ئامادەكراوە هەوڵدەدرێت لەپرۆژە یاسای بودجەی 2022 دا سودی لێوەربگیرێت. لەبارەی بەردەوامی ناردنی 200 ملیارەكەی بەغدا وتی: "بەهۆی هەڵبژاردنەكانەوە هیچ مەترسیەك لەسەر ئەو 200 ملیار دینارە نیە كە بەغدا دەینرێت، بەڵكو ئەوە وەك سولفەیەو بەردەوام دەبێت تا 31ی 12ی 2021ی ئەمساڵ، چونكە یەكلاكردنەوەی پشكی هەرێم پێویستی بەتەواوكردنی ئەو كارانەی لەنێوان چاودێری دارایی هەردوولادا. بەوتەی وەزیری پلاندانانی هەرێم تائێستا كاتی بەڕێوەچوونی سەرژمێری گشتی لە عیراق بەهەرێمی كوردستانەوە كە بڕیاربوو بەڕێوەبچێت دیار نیە. وەزیری پلاندانانی هەرێم لەبارەی راگرتنی مووچەی بەشێك لەپلە تایبتەكان دەڵێت: ئەوانەی مووچەیان راگیراوە هێشتا یەكلانەبوەتەوە، چونكە بەشێكیان خزمەتیان هەبوە و  بۆیان زیاد نەكراوە، بەتایبەت ئەوانەی خزمەتیان هەبووە یان ئەو تێكۆشەرو خەباتگێڕانەی پێش راپەڕینی ساڵی 1991 خزمەتیان كردوەو دوای راپەڕین هەژمار نەكراوە، بۆیە ئەوانەی خزمەتیان هەبوە و بۆیان نەكراوە دەتوانن خزمەتەكانیان ببەنەوە و بەپێی رێنماییەكان بۆیان دەكرێت و مووچەكانیان بەردەوام دەبێت.