سازدانی: عەمار عەزیز بەرپرسی ئۆپەراسیۆنەكانی پارتی لەپارێزگای دهۆك دەڵێت:» توركیا تەنها 11 كیلۆمەتر هاتووەتە ناوخاكی هەرێم، هیچ رێككەوتنێك لەنێوان پارتی و توركیادا نیە». بابەكر زێباری، بەرپرسی ئۆپەراسیۆنەكانی پارتی لەدهۆك و سوپاسالاری پێشووی عێراق لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتى دەشڵێت:» مەسعود بارزانی و سەرۆكی هەرێم لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین و پەكەكەش كوردە». مەسعود بارزانی و سەرۆكی هەرێم لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین و پەكەكەش كوردە هەروەها زێباری ئەوەش دەخاتەڕوو كە:» حەقە ئەو شتانەی توركیا دەیكات یوئێن و وڵاتە ئەوروپیەكان و ئەمریكا بێنەسەرخەت، سنورێك بۆ توركیا دابنێن، بەبڕوای من ئەو شتانەی توركیا دەیكات رەواو دروست نیە، هەر مرۆڤێك پێویستە لەناو وڵاتەكەی خۆی خزمەت بكات. ئەو هەنگاوانەی دەرەوەو ئۆپراسیۆنەكانی دەرەوە بەبڕوای من قازانجی توركیای تێدا نیە». هاوكات بابەكر زێباری وتیشی:» پەكەكە نایەوێت دارەكان ببڕێن چونكە لەپشت دارەكان خۆیان دەشارنەوە، پەكەكە دارەكان دەپارێزێت ئەمە راستییە، پێدەچێت توركیا ئەم كارەی كردبێت». هاوڵاتى: سەرەتا با لەوە دەستپێبكەین، بەڕێزتان بۆ ماوەیەك سوپاسالاری عێراق بوون، ئەوكاتە كورد لەسوپادا رێژەی چەندی هەبوو؟ بابەكر زێباری: ئەوكاتەی من سوپاسالاری عێراق بووم رێژەی كورد لەسوپای عێراق لەسەدا 20% بووەو لەسەدا 25 % سوننەو لەسەدا 45% شیعەو لەسەدا 10% كەمەنەتەوەییەكان بوو. ئێمە ئەوكات رێككەوتنمان كردبوو لەگەڵ ئەمریكییەكان و لەسەر ئەم رێژەیەی كە من باسمكرد رێككەوتبووین . ئێستا باوەڕناكەم رێژەی كورد لەناو سوپای عێراق بگاتە لەسەدا یەك، چونكە بەڕێژەیەكی یەكجار زۆر كەمبووەتەوە، دایبنێن 1% ، واتە 19% كەمبووتەوە بەراورد بەوكاتەی كە من سوپاسالاری عێراق بووم، لەبەغدا بێ خاوەنییە هیچ كەسێك نیە بەرگری لەم پرسە بكات هاوڵاتى: ئەوەندەی ئاگاداربن كورد لەسوپای عێرقدا ئێستا رێژەكەی كەمبووەتەوەو گەیشتووەتە چەند، لەسەدا 1% باسدەكرێت؟ كێ لێی بەرپرسە ؟ بابەكر زێباری: ئێستا باوەڕناكەم رێژەی كورد لەناو سوپای عێراق بگاتە لەسەدا یەك، چونكە بەڕێژەیەكی یەكجار زۆر كەمبووەتەوە، دایبنێن 1% ، واتە 19% كەمبووتەوە بەراورد بەوكاتەی كە من سوپاسالاری عێراق بووم، لەبەغدا بێ خاوەنییە هیچ كەسێك نیە بەرگری لەم پرسە بكات، بەرپرسانی كورد لەوێ نەمان، پۆست لەكورد وەردەگرن و خەڵكی خۆیان لەشوێنی كورد دادەنێن بەتایبەت دوای شەڕی داعش و كەركوك و ناوچەكانی جێناكۆك كاریگەری زۆر خراپی كردووەتەسەر میللەتی كورد بەشێوەیەكی گشتی. بێگومان ئەوە پلانەو كەسانی ناحەز هەن لەنێو عێراقدا، ئەگەر لەسەرەتای رزگاربوونی عێراق یەك كەسی عاقڵ بهاتایەتە سەرحوكم ئێستا عێراق دەبوو بەبەهەشت، وادەزانن ئەگەر هەندێك پۆست بدرێتە كورد یان سوننە ئەوا دەستەڵاتیان لاواز دەبێت . هاوڵاتى: زۆرجار نوێنەرانی كورد لەبەغدا گلەییان كردووە كەكورد ئامادە نییە بچێتە ناو سوپای عێراقەوە، ئەمە تاچەند راستە، ئایا پارتی و یەكێتی كە حزبی سەرەكین كەمتەرخەمییان لەو پرسەدا هەبووە؟ بابەكر زێباری: ئەمە دووڕووییەو هیچ راست نیە، كورد ئامادەیە بچێتە ناو سوپای عێراق، بەیانی حكومەتی عێراق دەرگای دامەزراندن لەناو سوپا بكاتەوە هەزاران گەنجی كورد ناوی خۆیان دەنووسن و دەچنە ناو سوپای عێراق، كەمی كورد لەسوپای عێراق خەتای پارتی و یەكێتی نیە ، بەڵكو خەتای حكومەتی عێراقە، هاوكاری ئەوان باش نیە تاگەیشتە ئەم ئاستە. هاوڵاتى: ئێستا باسی گەرمی میدیا لەهەرێم پرسی لەشكركێشی توركیاو ئاڵۆزییەكانی نێوان پارتی و پەكەكەیە ، بۆچوونتان لەو بارەیەوە چیە ؟ بابەكر زێباری: هەموو دەوروبەری ئێمە، كەس كەیفی بەئێمە نایات، ئێمە فشار ناكەین كە ببین بەدەوڵەت یان سەربەخۆ بین، بەنموونە ئەگەر لەتوركیا جودا بین توركیا لاواز دەبێت، یان لەعێراق جودا بین عێراق لاواز دەبێت، بەهەمان شێوە ئێران و سوریاش، هەموویان تەماعیان لەخاكی كوردو موڵك و داهاتی كورد هەیە، ئەم چوار دەوڵەتە پێكەوە هەوڵدەدەن قەبارەو سەنگی كورد لاواز بكەن، بۆ نموونە لەكەركوك دوای ئەو موئامەرەیە كەركوك و ناوچەكانی تر داگیركران ، ئەم چوار دەوڵەتە دەیانەوێت هەرێمی كوردستان لول پێچ بكەن. پەكەكەش بەبڕوای دارودەستی توركیا نیوەی پەكەكە زیاتر میتی توركیان، هەر شتێك توركیا بەپەكەكە بڵێت دەیكات، ئەوان هۆكاری سەرەكین كەتوركیا رابكێشن بۆ ناو خاكی هەرێمی كوردستان. دەبوایە پەكەكە بەرگری لەهەرێمی كوردستان بكردایە، چونكە تەنها ئێمە خاوەن حكومەت و پەرلەمانین لەپارچەكانی تر نیە، بەڵام بەداخەوە لەجیاتی بەرگریكردن لەهەرێمی كوردستان هەوڵی تێكدانی دەدەن . هاوڵاتى: پێتانوانییە دەبێت هەوڵی نێوەندگیری و گفتۆگۆ بدرێت لەنێوان پارتی و پەكەكە لەجیاتی ئاڵۆزكردنی دۆخەكە؟ بابەكر زێباری: پەكەكە بۆ ئەوە دروستبووە كە دۆخی كورد تێكبدات، ئەم شەڕە شەڕی پەكەكەو پارتی نیە ، بەڵكو شەڕی پەكەكە لەگەڵ هەموو كوردستانە، ئۆجەلان لەسێ كۆنگرەدا دەڵێت من لەگەڵ میتی تورك پلانمان داڕشتووەو هەموو پارتەكانی كورد لەباكور لەناوبران، دەڵێت ئەو شتە بۆ من باشبوو، هەروەها بۆ توركیاش باشبوو، بەخۆیان دەڵێن ئازادی گەلان، باشە ئەمانە كامە گەل ئازاد دەكەن، گەلی فارس یاخود گەلی عەرەب؟ ، شەڕەكە لەگەڵ قەوارەی كوردستانە. سوێند بەخوا فەرقی پارتی و یەكێتی و هەموو حزبەكان لای پەكەكە یەك حسابە، هیچ كەسێك لای ئەوان بەفلسێك ناهێنێت، هەركەسێكیش ئەمە بەهەڵە دابنێت ئەوە كەیفی خۆیەتی، پەكەكە هیچ زمانێك نازانێت جگە لەزمانی هێز نەبێت، هەر شوێنێك بۆی بچێت دەبێت خۆی حاكم بێت، ئەوەش ناكرێت، ئێمە فیدراڵی خۆمان وەرگرتووە، لەوانەیە پارچەكانی تر وەكو باكور یان رۆژهەڵات داوای شتێكی تر بكەن . نە پەكەكە هی ئەوەیە گفتۆگۆی لەگەڵ بكرێت و توركیاش لێی رازی نیە، بەقسەی پارتی ناكەن چەند جارێك مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی وتوویەتی شەڕی كورد لەگەڵ كورد نابێت بكرێت، ئێستاش باوی ئەمە نەماوە میللەتێك بەشەڕو چەك مافی خۆی وەربگرێت، دەبێت بەڕێگای دیالۆگ و سیاسەت بێت، چەند جارێك پارتی لەگەڵ پەكەكە قسەی كردووە تاگرژی و ئاڵۆزی نەمێنن، بەڵام بێسوود بووە، پەكەكە بەقسەی پارتی ناكات، مێشكی پەكەكە هی ئەوە نیە لەگەڵی گفتۆگۆ بكەی . هاوڵاتى: پەكەكە ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە ئەوان نەبوون ئەو پێشمەرگانەیان لەمەتینا شەهید كردووەو رەتیدەكەنەوە، پێتوانیە دەبێت لێكوڵینەوەی لەسەر بكرێت ئەوكات بڕیار بدرێت كە چ لایەنێك بووە؟ بابەكر زێباری: من خۆم چوومە شوێنی رووداوەكە، ئارپێچی و قەناس و بیكەیسی ئەوان، باشە ئەو سێ كەسەی ئەوان كوژراون لەكوێ بوون، سێ تەرمی ئەوان لەوێ بوون، كەدەڵێن ئێمە نەبووین درۆیە، یەكەمجار وتیان ناوچەی ئێمەیە قبوڵ ناكەین هیچ كەسێك بێتە شوێنی ئێمە، دواتر وتیان بەفرۆكەی توركیا ئەو پێشمەرگانە شەهیدكراون، فرۆكەی توركیا لەكوێن، ئەوان لەكوێن، مەتێن لەكوێ تورك لەكوێ، 100% ئەو پێشمەرگانە بەدەستی پەكەكە شەهیدكراون و من بەرپرسم لەقسەكانی خۆم. هاوڵاتى: دەوترێت هەوڵێكی گفتوگۆ هەبووە لەنێوان پەكەكەو پارتی لەو شوێنەی پێشمەرگەكان شەهید بوون، هەردوولاش رازی بوون ، بەڵام ئەم رووداوە رایگرت ، پێتوانییە توركیا حەزدەكات پێشمەرگە پەلكێش بكات بۆ شەڕی كوردو و كورد؟ بابەكر زێباری: ئەم قسانە لەبنەڕەتەوە هیچ راست نیە، هیچ پەیوەندی پارتی بەپەكەكەوە نیە، بۆ توركیا بەرژەوەندی ئەوان چی بێت دەیكەن، دەوڵەتێكی سەربەخۆن، هیچ پەیوەندیمان بەتوركیاوە نیە كە ئەوان چییان دەوێت ئەوان بڕیاری خۆیان دەدەن كەچ شتێك لەبەرژەوەندی ئەواندایە، ئەگەر پەكەكە نەبووایە توركیا بەهیچ شێوەیەك نەدەهاتە كوردستان، بیانووی توركیا بوونی پەكەكەیە، توركیاش دەڵێت ناچارین بەرگری لەخۆمان بكەن، حكومەتی عێراق و یوئێن چی بەتوركیا بڵێن . هاوڵاتى: بۆخۆتان وەك بابەكر زێباری، لەگەڵ شەری پەكەكە و پارتین یان دانوستاندن و گفتوگۆ و رێككەوتن و رێگری لەشەڕ؟ ئایا لەسەر ئەو پرسە گفتۆگۆتان لەگەڵ مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی كردووە ، ئەوان بۆچوونیان چییە؟ بابەكر زێباری: هەر كەسێك عاقڵ بێت و خۆی بەكورد بزانێت لەگەڵ ئەوەدانیە یەك دڵۆپی خوێن لەجەستەی كەسێكی كورد بڕژێت، بەڵام كاتێك ناچاركراین هیچ رێگایەك نیە دەبێت بەرگری لەخۆمان بكەین. كاتێك بێت خەڵكی كورد بكۆژێت یان كەمینی بۆ دابنێت ، خانووەكانمان وێران و خراپ بكات، لەناوەندی دێرەلۆك كەسێكیان رەمی كرد، دواتر وتیان وامانزانی ئەو كەسە میت بووە، لەبەرئەوە رەمیمان كرد. لەچەمانكێ كەمینیان دانا بۆ سێ پێشمەرگەو شەهیدیان كرد، لەزاخۆ بەهەمان شێوە، ئەگەر پارتی نیازی شەڕی هەبووایە لەگەڵ پەكەكە ئەوا زۆر لەمێژە شەڕی لەگەڵ دەكرد، بەڵام سەبری پارتی تاكەی درێژ بێت. بۆچوونی مەسعود بارزانی و نێچیرڤان بارزانی دیارە، خۆ هەزار جار دووبارەی ناكەین لەگەڵ شەڕی كورد لەگەڵ كورد نین، پەكەكە هەر كوردە، بەڵام راناوەستن، ئەو گەنجانەی لەناو ریزەكانی پەكەكەدان لەوانەیە نیەتان باش بێت، بەڵام سەركردایەتییەكی موجریمیان هەیە. هاوڵاتى: پێتانوانییە دەبێت لایەنەكان میساقێك واژۆ بكەن كە شەڕی كوردو كورد حەرام بكرێت ، خۆتان دەزانن شەڕ ماڵوێرانی بەدوادادێت و ئەزموونی هەرێمیش لەكەدار دەكات؟ بابەكر زێباری: لەگەڵ كێ میساق واژۆ بكەین، لەگەڵ پەكەكە هیچ سودێكی نیە، ئێمە ئەزموونمان لەگەڵ پەكەكە هەیە، میساق و رێككەوتن هیچ سوودی نیە، بەهیچ شتێك نایەنە ژێر بار، هەرشوێنێك بۆی بچن دەبێت لەوێ دەسەڵات بن و خۆیان فەرز دەكەن كەئەوان حاكمی ناوچەكەن و هیچ حسابێك بۆ حكومەتی هەرێم ناكەن. هاوڵاتى: راپۆرتێكمان لەدەڤەری كانی ماسی و گوندی هرور ئەنجامدا، یان دەڵێن داربڕینەوە لەلایەن توركیاوە نوێیەو بەردەوامیشە، ئەی لەمەیاندا كێ تاوانبارە، ئەوەش هەر پەكەكە یان توركیا؟ بابەكر زێباری: پەكەكە نایەوێت دارەكان ببڕێن، چونكە لەپشت دارەكان خۆیان دەشارنەوە، پەكەكە دارەكان دەپارێزێت ئەمە راستییە، پێدەچێت توركیا ئەم كارەی كردبێت بەڵام 100% پشتڕاست نیم كەئەم كارە توركیا كردوویەتی. هاوڵاتى: كاك بابەكر دەوترێت پارتی داوا دەكات (یەبەشە) لەشەنگال بكشێتەوە كەزۆربەی ئێزیدین و پەكەکەش چالاكییەكانی دژی توركیا رابگرێت؟ ئەم داواكارییە فەرمییە لەلایەن پارتییەوە ئەوەندی زانیاریتان هەبێت ؟ بابەكر زێباری: نەخێر راست نیە، حكومەتی هەرێم داوای لەعێراق كردووە كە پەكەكە لەشەنگال نەمێنێت، ئەوەش لەڕێگای ئەو رێككەوتنەی كە بەم دواییە لەنێوان بەغداو هەرێم واژۆكراوە، بەڵام حەشدی شەعبی رێگری لەمە كردو رێگای نەدا رێككەوتنەكە بچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، توركیاش داوا دەكات كەپەكەكە لەشەنگال نەمێنێت و دەڵێت ئەگەر ئێوە پەكەكە دەرناكەن من بەخۆم پەكەكە لەشەنگال دەردەكەم. هاوڵاتى: توركیا نزیكەی 40 كیلۆمەتر خاكی هەرێمی داگیركردووە، بەڵام پارتی باسی داگیركارییەكان ناكات، ئایا ئەمە رێككەوتنی نێوان توركیا و پارتییە؟ بابەكر زێباری: توركیا تەنها (11) كیلۆمەتر هاتووەتە ناوخاكی هەرێم، هیچ رێككەوتنێك لەنێوان پارتی و توركیادا نیە، بیانووی توركیا ئەوەیە كە پەكەكە بەڕێكخراوێكی تیرۆریستی دادەنێت و لەسەر سنورەكانی عێراقە، عێراقیش نایات سنورەكانی خۆی بپارێزیت، توركیا دەڵێت منیش ناچارم سنورەكانی خۆم بپارێزم. هاوڵاتى: توركیا یارمەتی حكومەتی ویفاقی نیشتیمانی لیبیایداو شەڕی كرد، لەڕۆژئاوای كوردستان عەفرین و گرێسپی و سەرێكانی داگیركرد، لەئازەرباینجان دژی ئەرمینیا شەڕی كرد، پەكەكەی لێ نەبوو ، پێتوانیە توركیا وڵاتێكی داگیركارەو پەیوەندی بەوە نییە كە پەكەكە بوونی هەیە؟ بابەكر زێباری: توركیا دراوسیێ ئێمەیە، حەقە ئەو شتانەی توركیا دەیكات یوئێن و وڵاتە ئەوروپیەكان و ئەمریكا بێنەسەرخەت، سنورێك بۆ توركیا دابنێن، بەبڕوای من ئەوشتانەی توركیا دەیكات رەواو دروست نیە، هەر مرۆڤێك پێویستە لەناو وڵاتەكەی خۆی خزمەت بكات. ئەو هەنگاوانەی دەرەوەو ئۆپراسیۆنەكانی دەرەوە بەبڕوای من قازانجی توركیای تێدا نیە، من ناڵێم توركیا داگیركەرە، چونكە داگیركەر دەبێت بمێنێتەوە تا هەتاهەتایی و بڵێت ئەمە خاكی منە، هاتووەتە عەفرین دەڵێت من دەمەوێت سنورەكان كونتروڵ بكەم، هاتووەتە ناو عێراقیش بۆ ئەوەی سنورەكانی خۆی كونتروڵ بكات، ئەگەر سبەی پەكەكە نەمێنێت دەبێت توركیا لەناو خاكی هەرێم بچێتە دەرەوە، داگیركردن جیاوازە لەگەڵ تەقەدومێكی سەربازیی. هاوڵاتى: ئەگەر هەوڵی نێوەندگیری هەبێت ئامادەن وەك بابەكر زێباری هاوكاری ئەو پرۆسەیە بن بۆ گەیشتن بەڕێكەوتن لەگەڵ پەكەكە؟ كاتی ئەوە هاتووە لایەنەكان یەكهەڵویست بن بۆ ئەوەی شەڕی كوردو كورد دروست نەبێت، لەگەڵ پەكەكەو توركیا گفتوگۆ بكرێت تا شەڕی براكوژی دروست نەبێتەوە؟ بابەكر زێباری: ئەگەر مێژوو بخوێنیتەوە دەبینین هەریەك لەقازی موحەمەد، سمكۆ شكاك، شێخ سەعیدی پیران، مەلا مستەفای بارزانی ئەمانە هەموویان تەئیكدیان لە یەكهەڵویستی كوردو یەكگرتن كردووە، بەداخەوە تائێستا یەكهەڵوێستی نەبووە چی لێ بكەین. لەشوڕشی ئەیلول بە رابەرایەتی مەلا مستەفا ئەگەر بەشێك لەكورد نەبوونایە بەجاش، لەشكری عێراق هیچ جارێك نەیاندەتوانی بێنە شاخەكانی كوردستان، خۆزگە یەكگرتوو بوونایە، ئەگەر ئێمە یەكگرتوو بین دەبین بەدەوڵەت. باسی گفتۆگۆ لەگەڵ پەكەكە نەكەن، چونكە خۆی لەگەڵ گفتۆگۆ نیە، گفتۆگۆ لەگەڵ پەكەكە هیچ سوودی نیە، چونكە هیچ مەعایرێكیان لا نیەو هیچ پەیمان لای پەكەكە نیە، پەكەكە بەدەستی خۆی نیە، ئەگەر پەكەكە رانەوەستێت و هەر بەردەوام بێت لەسەر چالاكیەكانی خۆی دەبێت بەهێز دەربكرێت، ئەگەر پەكەكە هەروا بەردەوام بێت گورزێگی گەورە لەخۆی دەدات و زۆر پەشیمان دەبێتەوەو پەكەكە هەروا بەردەوام بێت شەڕ دروستدەبێت. هاوڵاتى: ئەدهەم بارزانی كەپێشتر ئەندامی سەركردایەتی پارتی بوو لەبەر داگیركارییەكان هەرێمی كوردستانی بەرەو ئێران جێهێشت كە رەخنەی هەبوو كەپارتی بێدەنگەو رێگای خۆشكردووە بۆ داگیركارییەكان ، قسەتان لەبارەی ئەو هەڵوێستەیەوە چییە ؟ بابەكر زێباری : ئەم پرسیارەم لێ مەكە، بەخوا هیچ ئاگام لەم پرسە نیە.
هاوڵاتى پهرلهمانتارێکى خولى پێشووى پهرلهمان دهڵێت:"وەزارەتی پیشەسازیی ڕەگەزی كارگەی بەردی مەڕمەڕی گۆڕیوە بۆ كارگەی جگەرەی ساختە، لەكاتێكدا بەهیچ جۆرێك شارباژێر پێوستی بەكارگەی جگەرەو مەشروب نییە، ئەسڵهن لەگەڵ ڕەوشتو ئادابی خەڵكى ئەو ناوچەیە نایهتەوە". دهقى وتارهکهى زانا عهبدورهحمان: ئاوا چاکه شارباژێر ئهدهنهوه زانا عهبدولڕهحمان لهسهر راسپاردهى مام جهلال بریاردرا بۆ بوژاندنهوهى شارباژێر چهند کارگهیهک دروست بکرێت بهو پێیه ناوچهکه دهوڵهمهنده به کانزا و بهردى بهنرخ بریاردرا کارگهى بهردى مهرمهر له ماوهت دروست بکرێت گرێبهست لهگهل کۆمپانیایهکى ئیتالى کرا بهبڕى ١٣ ملیون یۆرۆ کارگه دروست بکات بهداخهوه کارگه به تهواو نهکراوى بهجێما و کۆمپانیا ئیتالیهکه برى ٥ ملیون یۆرۆى برد و باقیهکهشى وهزارهتى پێشهسازى ئهوکات ئهزانێت چیلێهات !!!! که دهبوو بۆ خزمهتى خهڵکى شارباژێر و بوژاندنهوهى ناوچهکه کارگه تهواو بکرایه که به نزیکهى بژیوى ههزار خێزانى کهم دهستى ناوچهى شارباژێرى دابین ئهکرد و ههلى کار بۆ گهنجى سنورهکه ئهراخسا بهڵام بهداخهوه ئهو پرۆژهیه بهتهواو نهکراوى مایهوه ههتا ئهمساڵ بهدزیهوه کراوهته کارگهى جگهرهى ساخته و مهشروبی ساخته کهس نازانێت کێ کردویهتى و چۆن کراوه پرکراوه له کرێکارى بهنگلادیشى وبیانی ئهوهى بۆ خهڵکى سنوررکه جێگهى سهرسورمانه چۆن وهزارهتى پێشهسازى رهگهزى کارگهى بهردى مهرمهرى گۆریوه بۆ کارگهى جگهرهى ساخته لهکاتێکدا بههیچ جۆرێک شارباژێر پێوستى به کارگهى جگهرهو مهشروب نیه ئهسلن لهگهل رهوشت و ئادابى خهڵک ئهو ناوچهیه نایتهوه بۆیه وهک گهنجێکى خهڵکى ئهو سنوره ئهو پرۆژهیه جێگهى قبوڵ نیه سوکایهتیه به خهڵکى ناوچهکه لهگهل کۆمهڵێک گهنجى ئهو سنوره داواى یاسایى لهسهر وهزیرى پیشهسازى و بهرێوهبهرى گشتى پێشهسازى سلێمانى تۆمارئهکهین چۆن رێگهیان داوه پرۆژهیهکى گشتى بخرێته خزمهتى کۆمهڵێک بازرگان کارگهى بهردى مهرمهرى ماوهت موڵکى خهڵکى ماندوو رهسهنى شارباژێره و بۆ هیچ بازرگان و کهس نیه بخاته خزمهتى خۆی بۆیه دواکارین له داوکارى گشتى و پهرلهمان کوردستان و دیوانى چاودێرى دارى بێنه دهنگ له دۆسیهکه بکۆڵنهوه ئهم ههفتهیه دێ بهدێ ئهگهرێن ئێمزا کۆئهکهینهوه بۆ وهرگرتنهوه کارگهکه و تهواو کردنى
هاوڵاتى ژنان و گهنجان له گهرمیان ھهڵمهتى بایکۆتکردنى کاڵا و شتومهکى تورکى و دراما تورکییهکانیان دهستپێکرد، بۆ ئهو مهبهستهش سهدان پڕۆشهرییان له ناو خهڵک دا بڵاوکردهوه. ئهمڕۆ له ناو بازاڕى شارۆچکهى کهلار، کۆمهڵهى گهنجانى وڵاتپارێز و ژنانى گهنجى تێکۆشهر، له چوارچێوهى ھهڵمهتى “وهرن بۆ جهنگى ئازادی” کهمپهینى بایکۆتکردنى کاڵا و شتومهکى تورکى و فیلم و دراما تورکییهکانیان ڕاگهیاند. له کهمپهیینهکهدا گهنجان و ژنان سهدان پروشهرییان به ناو خهڵکدا بڵاو کردهوه که وێنهى بارکۆدى کاڵا تورکییهکان و بهشێک له کاڵا و دراما تورکییهکانى لهسهر بوو لهگهڵ چهند پهیامێک بۆ ھۆشیارکردنهوهى خهڵک له بایکۆتکردنییان. دهربارهى ئامانجى چالاکییهکهیان و بانگهوازییان چیا گهرمیانی، رایگهیاند:" دهوڵهتى داگیرکهرى تورک جگه له لایهنى سهربازى له ڕێگاى فیلم و دراما و ئابورییهوه ھهوڵى داگیرکردنى باشورى کوردستان دهدهن، بۆیه بانگهوازى له خهڵک دهکهین ھۆشیارببنهوه و کاڵا و شتومهکى تورکى بایکۆت بکهن لهگهڵ فیلم و دراماکانیاندا".
هاوڵاتى یهکێتی و گۆڕان لهسهر پرسهکانى حکومهتو ههماههنگى پهرلهمانو ئهنجومهنى پارێزگاکان کۆبونهوهو ھهردولا ھاوڕابون که کێشه ھهنوکهییهکانى ئهمڕۆى کوردستانو ژیانو گوزهرانى ھاوڵاتیان پێویستى بهھهماھهنگى زیاترى ھهردولاھهیه. بهپێى ڕاگهیهنراوێک، پاشنیوهڕۆى ئهمڕۆ بهمیواندارى بافڵ تاڵهبانى ھاوسهرۆکى یهکێتیی، وهفدێکى یهکێتییو گۆڕان لهدهباشان بۆ تاووتوێکردنى چهند پرسێکى تایبهت بهکاروبارى حکومهتى ھهرێمو حکومهتى خۆجێیى سلێمانى کۆبونهوه. لهڕاگهیهنراوهکهدا هاتوه، ھهردولا ھاوڕابون که کێشه ھهنوکهییهکانى ئهمڕۆى کوردستانو ژیانو گوزهرانى ھاوڵاتیان پێویستى بهھهماھهنگى زیاترى ھهردولا ھهیهو پێویسته ھهنگاوى جدیو عهمهلى بنرێ بۆ چارهسهرکردنى گرفتهکان. ههروهها جهختیشکراوهتهوه لهسهر ڕێکهوتنى یهکێتیو گۆڕانو چۆنێتى جێبهجێکردنى ئهو خاڵانهى که ماونو پێویسته جێبهجێبکرێنو پهیوهستن بهدامو دهزگاکانى حکومهت، هاوکات پێشنیازیشکراوه کۆبوونهوهکان بهردهوامییان ههبێت بۆ سهرخستنى تهواوى ڕێکهوتنهکهى نێوان یهکێتیو گۆڕان.
هاوڵاتى هەپەگە ڕایگەیاند کە هێزەکانیان لە بۆتان و خواکورک بە لانیکەمەوە هەشت داگیرکەریان سزاداوە، هەروەها فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانیشیان لە ئاڤاشین خستووەتە خوارەوە. ئەمڕۆ یەکشەممە 13ی حوزهیرانی 2021، ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل- هەپەگە، لەسەر چالاکیی گەریلاکانی دژی سوپای داگیرکەری تورک لە هەرێمەکانی، بۆتان، خواکورک و ئاڤاشین، ڕاگەیاندبراوێکی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەدا هاتووە: هێزەکانمان لە هەرێمەکانی بۆتان، زاپ، مەتینا، ئاڤاشین و خواکورک، دژی سوپای داگیرکەری تورک چالاکییان ئەنجامداوە کە لە ئەنجامیاندا بە لانیکە مەوە هەشت داگیرکەر سزادراون. هەروەها ئاماژە بەوەش کراوە کە گەریلاکانی لە هەرێمی ئاڤاشین فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی سوپای داگیرکەری تورکیان خستووەتە خوارەوە، هەر لەو هەرێمەش لە ئاسمانەوە لە دوژمنیان داوە.
هاوڵاتى فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا، ئۆتۆمبێلی هاوڵاتییەکی مەدەنییان لە سنووری شارۆچکەی پشدەر، کردە ئامانج. کەمێک بەر لەئێستا فڕۆکەکانی تورکیا بۆردوومانی نێوان هەردوو گوندی گیره و کانی لانی شارۆچکەی پشدەریان کرد و ئۆتۆمبێلێکی مەدەنیان کردە ئامانج. تاوەکو ئێستا نازانن چەند سەرنشین لەنێو ئۆتۆمبێلەکە بوون. بەپێی زانیارییەکان زیاتر لە چوار کەس لەنێو ئۆتۆمبێلەکەدا بوون.
هاوڵاتى وەزیری تەندروستی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، لیژنەی لێکۆڵینەوە و بەدواداچون لەدۆسیەی د.باخان و کێشەکانی تەندروستی هەڵەبجە بەردەوامی هەیە و لەماوەیەکی نزیکی داهاتوودا ئەنجامەکانی رایگشتی دەخەنەڕو. د.سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستی هەرێمی کوردستان لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا لەپێنجوێن باسی لەوەشکرد، پەیوەست بە کێشەکانی تەندروستی هەڵەبجە و دۆسیەی د.باخان ئازاد وەزارەتی تەندروستی لیژنەی لێکۆڵینەوەی پێکهێناوە و بەردەوامن لەکارەکانیان. لەماوەی نزیکی داهاتووشدا ئەنجامی کاری لیژنەکە بۆ رایگشتی دەخەنەڕو. ئەوەشی خستەڕو، رەوشی تەندروستی هاوڵاتیان لەهەڵەبجە و ناوچەکانی دیکەش کاری لەپێشینەیە بۆ وەزارەتی تەندروستی و نابێت هیچ شتێک هۆکاربێت بۆ زیانگەیاندن بە تەندروستی هاوڵاتیان. وەزیری تەندروستی ئاماژەی بەوەشکرد، بڕیاردراوە تەندروستی پێنجوێن بکرێتە بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی و بۆ کەمکردنەوەی رۆتین و ئاسانکاری رایکردنی کاروباری هاوڵاتیان، بڕیاری دیکەش بۆ ناوچەکان بڵاودەکەنەوە. دکتۆرە باخان ئازاد کە بەوە ناسراوە باس لە هەبوونی گەندەڵی لە کەرتی تەندروستیی هەڵەبجەدا دەکات و چەندین جار لە میدیاکانەوە ئەو پرسەی ورووژاندووە و لە دادگایش سکاڵای لەسەر تۆمار کردووە، بەهۆی قسەکانیەوە لەلایەن ئاسایشی سلێمانییەوە زیاتر لە دوو رۆژ دەستگیر دەکرێت و دواتر ئازادی دەکەن. رۆژی 3ی حوزەیرانی ئەمساڵ، دکتۆر باخان ئازاد، لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانییدا لە سلێمانی رایگەیاند رۆژی 31ی ئایار لەلایەن هێزێکی سەر بە ئاسایشی سلێمانی بەشێوەیەک کە بە "نامرۆڤانە" ناویبرد دەستگیرکراوە و سێ رۆژ هێڵدراوەتەوە، هەرچەندە رۆژێک دوای گرتنەکەی فەرمانی دادوەر بۆ ئازادکردنی هەبووە. ئەو پزیشکەی تەندروستیی هەڵەبجە لە کۆنگرە رۆژنامەوانییەکانیدا باس لە وەرگرتنی پارەی زۆر بە رێگەی نادروست لە نەخۆش، فرۆشتنی خوێن، نووسینی پارەی زۆر لە کڕینی ئامێر و کەلوپەلی تەندروستی و چەندین شتی دیکەی کردووە، وەکو جۆرەکانی گەندەڵی لە بەڕێوەبەرایەتی تەندروستیی هەڵەبجە وەکو بانگەشەی بۆ دەکات. رۆژی 28ی نیسان وەزارەتی تەندروستیی هەرێمی کوردستان لێژنەیەکی سێ کەسی بۆ لێکۆڵینەوە لە دۆسییەکە بە سەرۆکایەتی بریکاری وەزیری تەندروستی پێکهێنا، بەڵام تائێستا ئەنجامەکەی رانەگەیەندراوە.
هاوڵاتى عومهر گوڵپى ئهندامى فراکسیۆنى کۆمهڵ و ئهندامى لیژنهى دارایى له پهرلهمانى کوردستان، راپۆرتێکى لهبارهى داهاتى گومرگهکانى ههرێمى کوردستان و رێژهى بهههدهردان و گهندهڵیهکان بڵاوکردهوه و دهڵێت:" هیچ کهس نکوڵى له نهگهڕانهوهى بهشێک له داهاتى گومرگهکان بۆ خهزێنهى گشتى ناکات". پوختهى ئهنجامى بهدواداچونێک لهسهر داهاتى گومرگ له ههرێمى کوردستان پێشهکی: 1. ئهمهى خوارهوه تهنها پوختهیهکه له ئهنجامى بهدواداچونێکى تایبهت لهسهر داهاتى خاڵه گومرگییهکان و قهبارهى گهندهڵى و بهههدهردان لهههر خاڵێکى سنورى فهرمى و نافهرمی. 2. کارهکانى بهدواداچونهکه له ماوهى نێوان(مانگی10/202- تا مانگى 5/2021) ئهنجام دراون. 3. بۆ گهیشتن بهم ئهنجامه پشت به (پرسیار، بهدواداچون، کۆکردنهوهى زانیاریی، ڕاپۆرتى دارایی، سهردانى مهیدانی، شیکارى ئامارو داتاو زانیاریى وڵاتانى دراوسێ) بهستراوه. 4. قهبارهى ئاڵوگۆڕى بازرگانى و ژمارهى هاتوچۆى بارههڵگرهکان له سنورهکانهوه، دهرخهری قهبارهى داهاتن له ههر خاڵێکى گومرگی. 5. هیچ کهس نکوڵى له حهقیقهتى سهرپێچییه یاساییهکان و نهگهڕانهوهى بهشێک له داهاتى گومرگهکان بۆ خهزێنهى گشتى ناکات (تهنانهت بهرپرسانى باڵاى حکومهتیش)، که خۆى له (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم) دهبینێتهوه. 6. نزیکهى (١٣)کۆمپانیا بهشدارن له بهڕێوهبردنى خاڵه سنورییه گومرگییهکان له پێشکهشکردنى خزمهتگوزارى جۆراوجۆر، بهڵام ئهوهى جێگهى سهرنجه ئهوهیه که: أ. ئهم کۆمپانیایانه دابهشبون بهسهر دو ناوچهى جیاوازى دهسهڵاتدا. ب. کارهکانیان بهبێ کێبڕکێ وهرگرتوهو له گرێبهستهکاندا ڕهچاوى بنهما یاسایى و ژمێریارییهکانى هاتو له یاساى (قانون اصول المحاسبات العامه، رقم /28/ لسنه 1940)ى بهرکار له ههرێم و رێنمایى ژماره (2)ى ساڵى (2016)ى گرێبهسته حکومیهکان (تعلیمات تنفیژ التعاقدات الحکومیه)ى وهزارهتى پلاندانان نهکراوه. ج. پشکى زۆرى داهات بۆ کۆمپانیاکانهو له بڕى پارهکاندا ڕهچاوى بهرژهوهندى گشتى نهکراوه، و بهرژهوهندى کۆمپانیا زاڵبوه بهسهر بهرژهوهندى گشتیدا. که له زۆرینهیاندا بهڕێژهى تهنها (20%) داهات بۆ حکومهت و لههێندێکیاندا به ڕێژهى (10%). د. زۆرێک لهو ئیشانهى کۆمپانیاکان و کهرتى تایبهت ئهنجانى دهدات کارى زۆر سادهن، به فهرمانگهکانى حکومهت خۆیان ئهنجام دهدرێن و پێویست نییه بدرێته کهرتى تایبهت. ه. کۆمپانیاکان باج به حکومهت نادهن و خۆیان له باجدان دهدزنهوه. 7. به پێى بهرنامهو پلانى ههردو وڵاتى تورکیاو ئێران، قهبارهى ئاڵوگۆڕى بازرگانى له خاڵه گومرگییهکان زیاد دهبێت. پوختهى ئهنجامى بهدواداچونێک لهسهر (داهات، داهاتى ڕاستهقینه، قهبارهى گهندهڵى و بهههدهردان) بۆ ههر مانگ و ساڵێک بهپێى خاڵه سنورییه گومرگییهکان کۆى گشتى (داهات) و (داهاتى ڕاستهقینه)و (بهههدهردان) له ههرێمى کوردستان: 1ـ کۆى گشتى بڕى ئهو داهاتهى که له خاڵه گومرگییهکانهوه دهگهڕێتهوه بۆ خهزێنهى گشتی: ـ بۆ مانگێک: (107,548,422,300)، (سهد و حهوت ملیارو پێنجسهد و چل و ههشت ملیۆن و چوارسهد و بیست و دو ههزار و سێسهد) دیناره. ـ بۆ ساڵێک: (1,290,581,067,600)، (یهک ترلیۆن و دوسهد و نهوهد ملیارو پێنجسهد و ههشتاو یهک ملیۆن و شهست و حهوت ههزار و شهشسهد) دیناره. 2ـ کۆى گشتى داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: (300,000,000,000 )، (سێسهد ملیار دینار). بۆ ساڵێک: (3,600,000,000,000) (سێ ترلیۆن و شهشسهد ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان له سهرجهم خاڵه سنورییهکان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): ـ بۆ مانگێک: 192,451,577,700، (سهد و نهوهدو دو ملیارو چوارسهد و پهنجاو یهک ملیۆن و پێنجسهد و حهفتا و حهوت ههزار و حهوتسهد) دینار. ـ بۆ ساڵێک: 2,309,418,932,400 ، (دو ترلیۆن و سێسهد و نۆ ملیار و چوارسهد و ههژده ملیۆن و نۆسهد و سى و دو ههزار و چوارسهد) دیناره. ئهرکى داهاتومان بهرانبهر به کهم و کورتى و گهندهڵى و بهههدهردانان له خاڵه سنورییه گومرگییهکان: 1. بهردهوام دهبین له بهدواداچون لهڕێى ڕێکاره پهرلهمانیهکانهوه لهسهر دۆسیهى گومرگ و داهاتهکهی. 2. بهردهوام دهبین له فشار بۆ کۆتاییهێنان به قاچاخچێتى و کۆمپانیاکارى و فرت و فێڵى گومرگى و لێخۆشبونى گومرگى و خراپى سیستم به ئامانجى زیادبونى داهات بۆ خهزێنهى گشی 3. بهردهوام دهبین له وردبینى و لێپرسینهوه لهڕێگهى دیوانى چاودێرى دارایى و دهستهى دهستپاکییهوه. 4. ڕێکاریى یاسایى له دادگاکان بهرانبهر به کهم و کورتى و گهندهڵییهکان دهگرینهبهر. کۆى گشتى (داهات) و (داهاتى ڕاستهقینه)و (گهندهڵى و بهههدهردان) بۆ ههر خاڵێکى سنوری: یهکهم: خاڵى گومرگى (ئیبراهیم خهلیل) له سنورى پارێزگاى دهۆک: ئهم خاڵه سنورییه ڕێژهى (53%)ى کۆى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت، بهم ڕێژهیهش دهبێته گهورهترین سهرچاوهى داهاتى گومرگى له ههرێم، که قهبارهى ئاڵوگۆڕى بازرگانى تیایدا زیاتره له (ههژده ملیار دۆلار) به پێى ئامارى ساڵى 2020. 1-بڕى ئهو داهاتهى که له گومرگى ئیبراهیم خهلیلهوه دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 57,705,377,800 دینار، (پهنجاو حهوت ملیارو حهوتسهد و پێنج ملیۆن و سێسهد و حهفتا و حهوت ههزار و ههشتسهد دینار). بۆ ساڵێک: 692,464,533,600 دینار، (شهشسهد و نهوهد و دو ملیارو چوارسهد و شهست و چوار ملیۆن و پێنجسهد و سى و سێ ههزار و شهشسهد دینار). 2- داهاتى ڕاستهقینه له گومرگى ئیبراهیم خهلیل: بۆ مانگێک: 159,000,000,000 دینار، (سهد و پهنجاو نۆ ملیار دینار) بۆ ساڵێک: 1,908,000,000,000 دینار، (یهک ترلیۆن و نۆسهد و ههشت ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان له خاڵى سنورى ئیبراهیم خهلیل بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 101,294,622,200، (سهد و یهک ملیارو دوسهد و نهوهد و چوار ملیۆن و شهشسهد و بیست و دو ههزار و دوسهد دینار). بۆ ساڵێک: 1,215,535,000,000، (یهک ترلیۆن و دوسهد و پازده ملیار و پێنجسهد و سى و پێنج ملیۆن دینار). دوهم/ خاڵى گومرگى (حاجى ئۆمهران) له سنورى پارێزگاى ههولێر: ئهم خاڵه گومرگییه ڕێژهى (%12)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. ١ـ بڕى ئهو داهاتهى لهم خاڵهوه دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 13,158,774,500، (سێزده ملیارو سهد و پهنجاو ههشت ملیۆن و حهوتسهد و حهفتا و چوار ههزار و پێنجسهد دینار). بۆ ساڵێک: 157,905,294,000، (سهد و حهوت ملیارو نۆسهد و پێنج ملیۆن و دوسهد و نهوهد و چوار ههزار دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 36,000,000,000، (سى و شهش ملیار دینار). بۆ ساڵێک: 432,000,000,000، (چوارسهد و سى و دو ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 22,841,225,500، (بیست و دو ملیارو ههشتسهد و چل و یهک ملیۆن و دوسهد و بیست و پێنج ههزار و پێنجسهد دینار) بۆ ساڵێک: 274,094,706,000، (دوسهد و حهفتا و چوار ملیارو نهوهد و چوار ملیۆن و حهوتسهد و شهش ههزار دینار). سێیهم/ خاڵى گومرگى (باشماخ) له سنورى پارێزگاى سلێمانی: ڕێژهى (%12)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ بڕى ئهو داهاتهى دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 16,114,376,900، (شازده ملیارو سهد و چوارده ملیۆن و سێسهد و حهفتا و شهش ههزار و نۆسهد دینار). بۆ ساڵێک: 193,372,522,800، (سهد و نهوهد و سێ ملیارو سێسهد و حهفتا و دو ملیۆن و پێنجسهد و بیست و دو ههزار و ههشتسهد دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 36,000,000,000، (سى و شهش ملیار دینار). بۆ ساڵێک: 432,000,000,000، (چوارسهد و سى و دو ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 19,885,000,000، (نۆزده ملیارو ههشتسهد و ههشتا و پێنج ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 238,627,477,200، (دوسهد و سى و ههشت ملیارو شهشسهد و بیست و حهوت ملیۆن و چوارسهد و حهفتا و حهوت ههزار و دوسهد دینار). چوارهم/ خاڵى گومرگى (پهروێزخان) له سنورى ئیدارهى گهرمیان: ڕێژهى (%15)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ بڕى ئهو داهاتهى لهم خاڵه گومرگییهوه دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 16,132,335,300، (شازده ملیارو سهد و سى و دو ملیۆن دینار و سێسهد و سى و پێنج ههزار و سێسهد دینار). بۆ ساڵێک: 193,588,023,600، (سهد و نهوهد و سێ ملیارو پێنجسهد و ههشتا و ههشت ملیۆن و بیست و سێ ههزار و شهش سهد دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 45,000,000,000، (چل و پێنج ملیار دینار). بۆ ساڵێک: 540,000,000,000، (پێنجسهد و چل ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 28,868,000,000 ، (بیست و ههشت ملیارو ههشتسهد و شهست و ههشت ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 346,416,000,000، (سێسهد و چل و شهش ملیارو چوارسهد و شازده ملیۆن دینار). پێنجهم/ خاڵى گومرگى (پشته) له سنورى پارێزگاى ههڵهبجه: ڕێژهى (%3)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ ئهو داهاتهى لهم خاڵه گومرگییهوه دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 3,289,729,200، (سێ ملیارو ٢٨٩ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 39,476,750,400، (٣٩ ملیارو ٤٧٦ ملیۆن دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 9,000,000,000، (نۆ ملیار دینار). بۆ ساڵێک: 108,000,000,000، (١٠٨ ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 5,710,000,000، (پێنج ملیارو ٧١٠ ملیۆن دینار) بۆ ساڵێک: 68,523,000,000، (٦٨ ملیارو ٥٢٣ ملیۆن دینار). شهشهم/ خاڵى گومرگى (کێلێ) له سنورى ئیدارهى ڕاپهڕین: ڕێژهى (1.19%)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. ١ـ ئهو داهاتهى لهم خاڵه گومرگیه دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 1,281,157,400، (یهک ملیارو ٢٨١ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 15,373,888,800، (١٥ ملیارو ٣٧٣ ملیۆن دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 3,000,000,000، (سێ ملیار دینار). بۆ ساڵێک: 36,000,000,000، (٣٦ ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 1,718,842,600، (یهک ملیارو ٧١٨ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 20,626,111,200، (٢٠ ملیارو ٦٢٦ ملیۆن دینار). حهوتهم/ خاڵى گومرگى (سهیران بهن) له سنورى پارێزگاى ههڵهبجه: ڕێژهى (%1)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ بڕى ئهو داهاتهى دهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتى له سهیران بهنهوه: بۆ مانگێک: 1,054,429,600، (یهک ملیارو ٥٤ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 12,653,155,200، (١٢ ملیارو ٦٥٣ ملیۆن دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 2,500,000,000 - (دو ملیارو ٥٠٠ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 30,000,000,000 – (٣٠ ملیار دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 1,445,570,400 - (یهک ملیارو ٤٤٥ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 17,346,844,800 – (١٧ ملیارو ٣٤٦ ملیۆن دینار). ههشتهم/ خاڵى گومرگى (تهوێڵه) له سنورى پارێزگاى ههڵهبجه: ڕێژهى (%0,32)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ بڕى ئهو داهاتهى ئهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 348,812,800 – (٣٤٨ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 4,185,753,600 – (چوار ملیارو ١٨٥ ملیۆن دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 960,000,000 – (٩٦٠ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 11,520,000,000 – (١١ ملیارو ٥٢٠ ملیۆن دینار). 3 ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 611,187,200 – (٦١١ ملیۆن دینار) بۆ ساڵێک: 7,334,246,400 – (حهوت ملیارو ٣٣٤ ملیۆن دینار). نۆیهم/ خاڵى گومرگى (سمێلکا/ فیشخابور) له سنورى پارێزگاى ههڵهبجه: ڕێژهى (%0,43)ى داهاتى گومرگ پێکدههێنێت. 1ـ بڕى ئهو داهاتهى ئهگهڕێتهوه خهزێنهى گشتی: بۆ مانگێک: 463,428,800 – (٤٦٣ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 5,561,145,600 – (پێنج ملیارو ٥٦١ ملیۆن دینار). 2ـ داهاتى ڕاستهقینه: بۆ مانگێک: 1,290,000,000 – (یهک ملیارو ٢٩٠ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 15,480,000,000 – (١٥ ملیارو ٤٨٠ ملیۆن دینار). 3ـ بڕى بهههدهردان بههۆى (قاچاخچێتی، کۆمپانیاکاری، فرت و فێڵى گومرگی، لێخۆشبونى گومرگی، خراپى سیستهم): بۆ مانگێک: 826,571,200 – ( ٨٢٦ ملیۆن دینار). بۆ ساڵێک: 9,918,854,400 – (نۆ ملیارو ٩١٨ ملیۆن دینار). تهنها دو نمونهى خراپى بهرێوهبردنى خاڵه سنورییهکان: 1ـ دو کۆمپانیاى دڵنیایى له خاڵه سنورییهکان کاردهکهن، یهکێکیان له ههولێرو دهۆک، ئهویتریا له سلێمانى و پارێزگاکانى ههڵهبجهو ئیدارهکانى گهرمیان و ڕاپهڕین. گرێبهستهکانیان به ١٠% ى داهاتهکانیان بۆ حکومهته که بڕهکهى مانگانه بریتیه له (٢٥٠ ملیۆن دینار) و بۆ ساڵێک (سێ ملیار دینار)، بهڵام داهاتى کۆمپانیاکان خۆیان بریتیه له (2,500,000,000 – دو ملیارو ٥٠٠ ملیۆن دینار) بۆ مانگێک و بۆ ساڵێک بریتیه له (25,000,000,000 – ٢٥ ملیار دینار) که کهمتر له سهدا پێنجى ئهم پارهیه دهبێته خهرجى کۆمپانیاو ئهویترى دهبێته قازانج بۆیان. 2ـ قهبارهى لێخۆشبونى گومرگى له خاڵى سنورى ئیبراهیم خهلیل له یهک مانگى ساڵى (٢٠٢٠)بریتى بوه له (8,700,000,000 – ههشت ملیارو 700 ملیۆن دینار) بۆ ساڵێک دهکاته: (104,400,000,000 – ١٠٤ ملیارو ٤٠٠ ملیۆن دینار). ـ کۆتایى ـ ئامادهکردنی: عومهر عهبدوڵڵا گوڵپی ئهندامى لیژنهى دارایى له پهرلهمانى کوردستان ١٣/٦/٢٠٢١
هاوڵاتى وهزارهتی دارایی و ئابوری حكومهتی ههرێمی كوردستان رایگهیاند:" بڕی 25.000 دینار وهك كرێی وانهوتنهوه بۆ ههریهك له مامۆستایان و وانهبێژانی پهیمانگای دادوهری بۆ ههر وانهیهك كه لهپهیمانگا دهیڵێنهوه خهرجدهكرێت". ئەمڕۆ یەکشەممە 13ی حوزهیرانی 2021، بهپێى نوسراوێكی وهزارهتی دارایی كه ئاراستهی وهزارهتی داد كراوه و واژۆی ئاوات شێخ جهناب وهزیری دارایی لهسهره تێیدا هاتوه، بڕیاردراوه به خهرجكردنی بڕی بیست و پێنج ههزار دینار دینار وهك كرێی وانهوتنهوه بۆ ههریهك له مامۆستایان و وانهبێژانی پهیمانگای دادوهری بۆ ههر وانهیهك كه لهپهیمانگا دهیڵێنهوه. ههر بهپێى نوسراوهكه، بڕیاردراوه كاركردن به خاڵی یهكی رێنماییهكانی وهزارهتی دارایی ژماره 12ی ساڵی 2016 رابگیرێت و بۆ ئهمساڵی خوێندنی 2020-2021یش خهرجكردنی ئهو بڕه پارهیه بۆ وانهبێژان دهخرێتهبواری جێبهجێكردنهوه. ئهمه لهکاتێکدایه مامۆستایانى وانهبێژ پێشتر چهند جارێک خۆپیشاندانیان کردووه بۆ داواکردنى مافهکانیان
هاوڵاتى سەرۆكی تەریقەتی كەسنەزانی لەجیهان رایگەیاند، ماوەیەکە ژمارەیەک کەس و لایەن بانگەواز بۆ وێرانكردنی پیرۆزیەكانی مسوڵمانان دەكەن، داوا لە حكومەتی عێراق و هەموو موسوڵمانان دەكات ئاگری ئاژاوەگێڕی هەڵنەگیسێنرێت و عێراق نەگەڕێتەوە بۆ تایەفەگەرێتی. ئەمرۆ یەكشەممە، 13 حوزەیرانی 2021 شێخ نەهرۆ محەمەد كەسنەزانی لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند،" ئەو كەسانەی بانگەواز بۆ وێرانكردنی پیرۆزیەكانی مسوڵمانان دەكەن لەناویشیاندا مەرقەدی ئیمام ئەبی حەنیفە نوعمان رەزای خوای لێبێت، خۆشكردنی ئاگری ئاژاوەگێڕیە و حەڵاڵ كردنی هەمو بەهاكانی خێر و ئاشتی و رەحمەتە كە خوا حەرامی كردوە". باسی لەوەشکردوە، ئەو دەنگە نەشازانەی داوای روخاندن و وێرانكردنی مەرقەدی پیرۆزی ئیمام ئەبی حەنیفە دەكەن ئارامی لێبڕیوین و داوا دەكەین هەمو ئەو ئاژاوەگێڕیانە رابگیرێن كە مەبەست لێی خوێنڕشتنی بێتاوانەكانە كە خوا حەرامی كردوە، لەكاتێكدا تاوەكو ئێستاش كردارەكانی تایەفەگەرێتی قێزەوەن وەكو یادگاریەكی تاڵو بێزاركەر لەیادماندا ماونەتەوە. شێخ نەهرۆ محەمەد كەسنەزانی سەرۆكی تەریقەتی كەسنەزانی لەجیهاندا داوای لە حكومەتی عێراق كردوە، ئاسایشی ماڵەكانی خوا بپارێزێت و لەرێگای هێزە ئەمنیەكانیەوە ئاسایشیان بۆ دابین بكات.
هاوڵاتى فەرماندەی گشتی هەسەدە، هێرشە مووشەکییەکەی سەر نەخۆشخانەی عەفرین ئیدانە دەکات و رایگهیاند:" بە ئامانجکردنی نەخۆشخانەکان پێشلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە". ئێوارەی دوێنێ، بە موووشەک هێرش کرایە سەر نەخۆشخانەی شاری عەفرین و لە ئەنجامدا ١٣ کەس کوژران و نزیکەی ٣٠ کەسیش برینداربوون. لەسەر ئەو هێرشە، مەزڵوم كۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکرات- هەسەدە، لەسەر تویتەرەکەی خۆی نووسیویەتی”شەڕڤانانی هەسەدە بە هیچ شیوەیەک دەستیان نەبووە لەو هێرشە دڵتەزێنەدا بۆسەر نەخۆشخانەی شاری عەفرین”. لە بەردەوامیی تویبتەکەی كۆبانێ-دا هاتووە: زۆر خەمبارین بە گیانلەدەستدانی کەسانی بێتاوان لەو هێرشەدا و بە توندیی شەرمەزاری دەکەین، چونکە بە ئامانجکردنی نەخۆشخانەکان پێشلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانە.
هاوڵاتى ئەمڕۆ یەکشەممە 13ی حوزهیرانی 2021، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت لە بازاڕەکانی جیهاندا بە 72 دۆلار و 69 سەنتە. هاوکات لە بۆرسە بازارە جیهانییەکان، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکیش بە 70 دۆلار و 91 سەنت مامەڵەی پێوە دەکرێت. بەگوێرەی شیکەرەوەکانی بازاری وزە لە ئەمریکا بەهۆی زیادبونی خواست و بەنزمی هێشتنەوەی بەرهەمهێنانی نەوت، پێشبینی دەکرێت تاکۆتایی ئەمساڵ نرخی نەوتی برێنت لەنێوان 70 بۆ 80 دۆلاردا جێگیربێت.
هاوڵاتى ئهمیندارى گشتى یهکگرتووى ئیسلامى کوردستان رایگهیاند:" ماوهیهکه تارمایى شهڕى کوردان باڵى کێشاوه بهسهر نیشتماندا و شهڕیش نیشانهى شکستى لایهنهکانه، بۆیه ئازا ئهوهنیه ههڕهشهى شهر بکا، بهڵکو ئازا ئهوهیه هونهرى چارهسهرى ئاشتییانه بهکاربهێنێت". ئهمشهو شهممه، سهڵاحهدین بههائهدین، ئهمیندارى گشتى یهکگرتوى ئیسلامى کوردستان لهپهیامێکدا کهله پهڕهى فهرمى خۆى لهتویتهر بڵاویکردوهتهوه نوسیویهتى:"شهر نیشانهى شکستى لایهنهکانه، بۆیه ئازا ئهوهنیه ههڕهشهى شهر بکا، بهڵکو ئازا ئهوهیه هونهرى چارهسهرى ئاشتییانه بهکاربهێنێ و خهمى نهڕشتنى دڵۆپێک خوێنى بێ". ههروهها دهشنوسێت:" بهداخهوه ماوهیهکه تارمایى شهڕى کوردان باڵى کێشاوه بهسهر نیشتماندا، ئهرکى ههموانه عهقڵ بکهینه حهکهم. بهڵێ بۆ ئاشتى ونهفرهت لهشهڕ!". ئهمڕۆ، هاوسهرۆکایهتى کۆنسهى بهڕێوبهریى کۆما جڤاکێن کوردستان (کهجهکه) رایانگهیاند، هیچ سیاسهتێکیان بۆ شهر لهدژى هیچ هێزێکى کوردیى نییه، بۆیه داوا له گهل، ڕۆشنبیران و هێزه سیاسییهکان دهکهن ههست به مهترسیداریى دۆخهکه بکهن بۆ ئهوهى " پهدهکه (پارتی) شهڕى کورد نهکات، ڕۆڵ ببینن". ماوهى چهند رۆژێکه گرژى راگهیاندن و لێدوانى دژ بهیهک لهنێوان پارتى دیموکراتى کوردستان و پارتى کرێکارانى کوردستان (پهکهکه) دهستیپێکردوووهو لایهنه سیاسییهکانیش داوا لهپهکهکهو پارتى دهکهن لهدژى یهک شهر نهکهن.
هاوڵاتى لهئهنجامى بۆردومانێکى موشهکى بۆ سهر نهخۆشخانهیهکى عهفرین 16 کهس گیانیان لهدهستداو بهشێکیان پزیشک و کارمهندى نهخۆشخانهکه پێهاتوون. ئهمڕۆ شهممه ڕوانگهى سوریى بۆ مافهکانى مرۆڤ لهراگهیهندراوێکدا ئهوهى ئاشکرا کردووه که لهئهنجامى کهوتنهخوارهوهى ژمارهیه موشهک له نهخۆشخانهى "شیفا"ى عهفرین، 16 کوژران، که یهکێکیان پزیشک و سێ ژنه کارمهندى تیمى پزیشکی، سێ کهسیشیان ئافرهت بون لهگهڵ منداڵێک و فهرماندهیهکى گروپى میلیشیاکان. ههروهها ئاماژه بهوه کراوه که لهوانهش ژمارهیهکى زۆر بریندارى لێکهوتوهتهوه که بهشێکیان برینهکانیان سهخته و ئهگهرى ههیه ژمارهى کوژراوهکان زیاتر ببێت. هاوکات ئهوه روونکراوهتهوه که تیمهکانى فریاگوزارى سهرقاڵى دهرهێنانهوهى بریندارهکانن لهژێر بیناى نهخۆشخانه روخاوهکهدا. عهفرین لهژێر کۆنتڕۆڵى هێزهکانى سوپاى تورکیا و گروپه چهکدارهکانى سهر بهو وڵاتهیه، تا ئێستاش هیچ لایهنێک بهفهرمى بهرپرسیارێتى خۆى لهو هێرشه موشهکیهى سهر نهخۆشخانهى شیفاى عهفرین رانهگهیاندوه و گروپه چهکدارهکانیش یهکتر بهو روداوه تۆمهتباردهکهن.
هاوڵاتى یاریدهدهرى سهرۆکى حکومهتى ههرێمى کوردستان بۆ کاروبارى دارایى و وهبهرهێنان رایگهیاند: "حکومهتى ههرێم مانگانه برى 253 ملیۆن دۆلار قهرز دهداتهوه". رێباز حهملان یاریدهدهرى سهرۆکى حکومهتى ههرێمى کوردستان بۆ کاروبارى دارایى و وهبهرهێنان له چاوپێکهوتنێکدا لهگهڵ کهناڵى ئێن ئارتى رایگهیاند:" "ئهگهر بهغدا پارهش بنێرێت ناتوانین بڵێین سهدا سهد لێبڕینى موچه کۆتایى پێ دێت"، چونکه بهپێى داهاتى بهردهستى خۆمان و پارهکهى بهغدا بڕیار لهسهر موچه دهدهین بێ لێبڕین". ههروهها راشیگهیاند:" نهوتمان فرۆشتووه تهواوى داهاتهکهى بۆ موچه نییه و دهبێت قهرزى لێ بدهینهوه، چونکه مانگانه مانگانه 253 ملیۆن دۆلار قهرز دهدهینهوه." رێباز حهملان وتیشى:"ههموو بڕیارهکان به لێبڕینى موچهشهوه پارتى و یهکێتى و گۆڕان به هاوبهشى دهیدهن لهناو ئهنجومهنى وهزیراندا". ماوهى ههشت مانگانه حکومهتى ههرێم به لێبڕینى لهسهدا 21% موچه دابهش دهکات، سهرهراى زیاد بوونى داهاته ناوخۆییهکان بهرزبوونهوهى نرخى نهوت بۆ سهرو 70 دۆلار بۆ ههر بهرمیلێک.