ڕاسپۆتین، شەیتانە ڕاستەقینەکەی مۆسکۆ

سەركۆ جەمال یەكێتی و پارتی دڵنیان لە دەرچوونی كاندیدەكانیان بۆ پۆستی سەرۆك كۆمارو هەریەكەیان لای خۆیانەوە خەریكی لۆبی كردن و دەنگ كۆكردنەوەن بۆ ئەوەی ببنە براوەی كێبڕكێكەیان لە بەغدا. رۆژی سێشەممە 25-1-2022، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق، بڕیاریدا كە دانیشتنی یەكەمی خولی پێنجەمی پەرلەمانی عێراق كە سەرۆكی پەرلەمان و هەردوو جێگرەكەی تێیدا هەڵبژێردران و پەرلەمانتاران سوێندی یاساییان خوارد دەستووری و یاساییە. بەپێی دەستووری عێراق، دوای مانگێك لەهەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان، دەبێت سەرۆك كۆمار هەڵبژێردرێت، بەوپێیەش دەبێت 8-2-2022 سەرۆك كۆماری عێراق هەڵبژێردرێت.  لەكۆبوونەوەی رۆژی یەكشەممەی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیدا بە زۆرینەی دەنگ بەرهەم ساڵح وەك كاندیدی سەرۆك كۆمار یەكلاكرایەوەو ئەوەش هاوكاتە لەگەڵ سووربوونی پارتی لەسەر نەكشاندنەوەی كاندیدەكەی كە هۆشیار زێباری ئەندامی مەكتەبی سیاسی ئەو حزبەیە. لایەنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان هۆشداری دەدەنە پارتی‌و یەکێتی کە بەهۆی پرسی سەرۆک کۆمارەوە یەکڕیزیی کورد لەبەغدا تێکدەچێت‌و ئەوەش دەرەنجامی نەرێنی بۆ سەر خەڵکی کوردستان لێدەکەوێتەوە. هەرێم كەمال ئاغا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت :»ئەمە پرۆسەیەكە وا رێكەوت كە بەڕێكەوتن نەبووە لەگەڵ لایەنەكانی دیكەی كوردی، كاندیدی دیكەی لایەنەكان هەیە، سەرەتا لەگەڵ پارتی پێكەوە هاتین بۆ بەغدا، وابڕیاربوو نەبینە بەشێك لەو كێشانەی لەناو ماڵی شیعە هەیەو بوەستین تا چارەسەری كێشەكانی خۆیان بكەن». هەرێم كەمال ئاغا دەشڵێت :»ئێستا ئێمە كاندیدی خۆمان هەیەو كاری بۆ دەكەین ئەگەر سەركەوتنی بەدەستهێنا وەكو فەلسەفەكەی مام جەلال كاری لەسەر كردووە بۆ بەدەستهێنانی مافە بنچینەییەكانمان بەردەوام دەبین، لەگەڵ چەند لایەنێكیش لێكنزیكی لەبیروبۆچوون هەیەو پێیان وایە ئەو سیاسەتەی یەكێتی گرتوویەتیە بەر دروستە». «پارتی هەموو بەرژەوەندییەكانی لەپۆستی سەرۆك كۆماردا دەبینێتەوە، بەڵام بیریان لەوە نەكردووەتەوە كوردستان هەرچی بەسەر دێت»، هەرێم كەمال ئاغا وا دەڵێت. هاوكات، ستران عەبدوڵا ئەندامی مەكتەبی سیاسی یەكێتی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت :»ئێمە باوەڕمان بەتواناكانی یەكێتی لەڕووی دیپلۆماسی و سیاسی و كاندیدەكەی خۆشمان هەیە كە سەركەوتوو دەبێت لەگەڵ فراكسیۆن و ئەندامانی پەرلەمانی عێراق كە دەنگ بدەن بە كاندیدەكەی یەكێتی لەدەرەوەی هەر فشارو رێككەوتنێك كە لیستەكانیان بیخەنە سەریان و رێككەوتنی پێشوەخت بكەن». هەروەها پێشیوابوو پەرلەمانتارانی عێراق دەزانن پێویستە دەنگ بەكێ بدەن بۆ بەردەوامیی پرۆسەی سیاسی لەعێراقدا دەنگ بەكاندیدی یەكێـتی و مۆدێلی تێڕوانینەكانی یەكێتی دەدەن بۆ سەرخستنی پرۆسەی سیاسی، وتیشی:» هەموو گرنگی یەكێتی لەم قۆناغەدا سەرخستنی كاندیدەكەیەتی، بۆیە هەموو هەوڵەكانمان بەو ئاڕاستەیەیە و زۆر گوێ بە ئەگەری دیكە نادەین لەم قۆناغەدا». سەبارەت بە حزبەكانی دیكەی كوردستانی كە خاوەنی 14 كورسی پەرلەمانی عێراقن، ئەو ئەندامەی مەكتەبی سیاسی یەكێتی ئەوەی روونكردەوە كە نەوەی نوێ و كۆمەڵ و یەكگرتوو گفتوگۆیان لەگەڵ دەكرێت كە دەنگ بە كاندیدەكەی یەكێتی بدەن. بەرپرسی لقی پێنجی پارتی لە بەغدا دەڵێت:» پارتی بە مافێكی شەرعی خۆی دەزانێت بچێتە كێبڕكێ بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار». شوان محەمەد، بەرپرسی لقی پێنجی پارتی لە بەغدا لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت :»ئێمە وەكو پارتی بەمافێكی شەرعی خۆمان و بەسنگێكی فراوان دەچینە ئەو كێبڕكێیەی پۆستی سەرۆك كۆمار، لەبەرئەوەی یەكێتی نەهاتە ناو كۆدەنگی نیشتیمانییەوە». هەروەها وتیشی:»ئێستا دوو رێگا هەیە یان دەبێت رێككەوتنی پێشوەخت هەبێت یاخود دەبێـت هەر لایەنێك بۆخۆی بچێتە ئەو هەڵبژاردنەوە». بەرپرسی لقی پارتی لەبەغدا دەشڵێت :»دەرگای گفتوگۆ دانەخستن تەنها بە قسە نییە ئەگەر پێشوەختە بڕیاری دابێت ئەو پۆستە بۆ یەكێتییە ئەی دانەخستنی دەرگای گفتوگۆ مانای چییە؟، دەتوانین بڵێین یەكەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق گەواهی ئەوەیە كە پارتی چەند پێشكەوتنی بەخۆیەوە بینیوە لە دانوستانەكاندا». هێشتا فراكسیۆنەكانی كۆمەڵ و یەكگرتوو خۆیان یەكلایی نەكردووەتەوەو دەنگ بە كام كاندیدی سەرۆك كۆمار دەدەن، نەوەی نوێ لای خۆیەوە كاندیدی بۆ پۆستی سەركۆ كۆمار دیاری كردووە. جەمال كۆچەر ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:»تەنیا ئەوەندەیان بە ئێمە وتووە كە لەسەر ئەو پرسە قسە دەكەین ئێمەش وتمان هێشتا نەچووینەتەوە بەغدا، تا نەچینە ئەوێ و ناوی كاندیدەكان نەیەنە بەردەستمان بڕیاری خۆمان لەسەر ئەوە نادەین دەنگ بە چی كاندیدێك دەدەین بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار». هاوكات، سۆران عومەر سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵی دادگەری لەپەرلەمانی عێراق بەهاوڵاتی وت ب"ە هیچ شێوەیەك ئامادەنیم لەسەر ئەو پرسە قسە بكەم".

شاناز حەسەن، عەمار عەزیز بەهۆی دابەشنەكردنی نەوتی سپی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە هاووڵاتیان پەنا دەبەنەبەر كڕینی نەوت بەدەبە كە لەئێستادا نرخەكەی بەرزبووەتەوەو نرخی بتڵێك غازی ماڵان بە دوو هێندەی نرخە فەرمییەكەی لەبازاڕی رەشدا دەفرۆشرێت. رێبین مەولود، فرۆشیاری غاز، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» نەبوونی غازی پێویست لە كارگەكاندا وایكردووە نرخەكەی لەبازاڕدا بەرزببێتەوە بە جۆرێك لەهەندێك شوێن تا 20هەزار دینار فرۆشراوە». هاوكات  غازفرۆشێك لەدهۆك ئاماژە بەوە دەدات حكومەتی هەرێم  هاوكاریان ناكات و وتی:» كەمی غاز وایكردووە لەلایەن هەندێك فرۆشیارەوە سوود لە هەلەكە وەربگیرێت و بەگران بگەیەنرێتە دەست هاووڵاتیان». ئەم فرۆشیارە كە نەیویست ناوی خۆی ئاشكرابكات ئاماژەی بۆ ئەوەكرد دوو رۆژە نرخی بتڵێك غاز لەبازاڕەكانی دهۆك بە 15هەزار دینار دەفرۆشرێت. بەڕێوەبەری بەرهەمە نەوتییەكانی سلێمانی دەڵێت:» هەر شوێنێك بتڵێك غاز بەزیاتر لەهەشت هەزارو 500 دینار بفرۆشێت، لێپرسینەوەی لەگەڵ ئەنجامدەدرێت». محەمەد حەسیب بەڕێوەبەری نەوت و كانزاكانی سلێمانی بە هاوڵاتی وت:»خواست لەسەر غازی ماڵان زۆر بووەو  پشكی غازی پارێزگای سلێمانیش كەمە بۆیە ئەو گرفتە دروستبووە». هەروەها  وتیشی:»هەر شوێنێك بتڵێك غاز بەزیاتر لە هەشت هەزارو 500 دینار بفرۆشێت، لێپرسینەوەی لەگەڵ ئەنجامدەدرێت و لەماوەی رابردووشدا كۆمەڵێك بریكاری غاز دراون بەدادگا و بەشێكیشیان زیندانیكراون». كەریم عەلی، سەرۆكی لیژنەی پیشەسازی و وزە لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بەرپرسیاری یەكەم لەدروستبوونی كێشەی نەوت و غاز حكومەت و وەزارەتی سامانە سروشتیەكانە». سەرۆكی لیژنەی پیشەسازی و وزە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد ساڵ بەساڵ پێداویستی خەڵك زیاد دەكات و حكومەت هەر بەو رێژەیەی 10ساڵ لەمەوپێش بۆ سلێمانی داناوە غاز دابەشدەكات، كە ئێستا سلێمانی دوو هەزار تۆنی پێویستەو تەنیا یەك هەزار تۆنی بۆ دابیندەكرێت. ناوبراو وتیشی:» لەهەرێمدا بەرهەمی غازی یەدەگی زۆر زیادمان هەیەو بەداخەوە كەڕێژەی لەسەدا 30 بەپێی گرێبەستەكان دەنێردرێتە دەرەوە بۆ وڵاتانی پاكستان و ئەفغانستان و ئەرمنستان لەكاتێكدا هاووڵاتیانی خۆمان پێویستیان پێیەتی». هاوكات، لەبارەی دابەشكردنی نەوتی ماڵانەوە سەرۆكی لیژنەی پیشەسازی و وزە ئەوەشی روونكردەوە سنوری پارێزگای سلێمانی و گەرمیان و هەڵەبجە و ئیدارەی راپەڕین پێویستی بە 110 ملیۆن لیتر نەوت هەیە كە تائێستا نزیكەی 40ملیۆن لیتر بڕیاری ناردنی دراوەو وتی:» ئەو بڕە زۆر كەمترە لەپێداویستی، بۆیە گەر هەر وابڕوات ئەمساڵیش هەموو مەڵبەندەكان نەوت وەرناگرن». لەئێستادا 17 ملیۆن لیتر نەوت دابەشكراوە ئێستا دابەشكردنەكە لەمەڵبەندی حەوتدایە. كۆمپانیای مزگین هات، تاكە كۆمپانیە لە سنوری پارێزگای دهۆك غاز بەسەر هاووڵاتیاندا دابەش دەكات، پارێزگای دهۆك رۆژانە پێویستی بە 180تۆن غازی شلە.  فەرمان حەسەن، نوێنەری كۆمپانیای غازی مزگین هات لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت»لە هەفتەی رابردوو بەهۆی بارینی رێژەیەكی زۆر لەبەفر هاتوچۆكردن سەخت بوو، ئەو غازەی بۆ ئێمە دەهات زۆر بە زەحمەت دەگەیشتە ئێمە یەك دوو رۆژ نەهات بۆیە غاز كەمبوو، دوای پاكکرنەوەی رێگایەكان لە بەفر ئێستا رۆژانە بەبێ كێشە 180تۆن غاز بۆ ئێمە دێت، ئێمەش بەسەر خەڵكدا دابەشی دەكەین».  فەرمان حەسەن وتیشی»ئێستا بۆتڵی غازی ماڵان بە 9هەزاردینارە، غازی بازرگانیش یەك بۆتڵ لەنێوان 11و12هەزارە». هاوكات، هۆكارێكی دیكەی كەمبوونی غازی بۆ ئەوە گەڕاندەوە كە لەوەرزی زستان داواكاری خەڵك لەسەر غاز زۆر بەرزدەبێتەوە ئەوەش بەهۆی بەكارهێنانی غاز بۆ خۆگەرمكردنەوە لەجیاتی بەكارهێنانی نەوت و لەسەدا 90%ی فڕن و نانەواكانی سنوری پارێزگای دهۆكیش غاز بەكاردەهێنن

شاناز حەسەن بەهۆی دابەشنەكردنی نەوتی سپی لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە هاوڵاتیان پەنا دەبەنە بەر كڕینی نەوت بە دەبە كە لە ئێستادا نرخەكەی بەرزبووەتەوە. ڕیبین مەولود، فرۆشیاری غاز، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:" نەبونی غازی پێویست لە كارگەكاندا وایكردووە نرخەكەی لە بازاڕدا بەرزببێتەوە  بە جۆرێك لەهەندێك شوێن تا 20هەزار دینار فرۆشراوە". هاوكات  خاوەنی كارگەیەكی غازفرۆشتن لە دهۆك ئاماژە بە ئەوە دەدات حكومەتی هەرێم  هاوكاریان ناكات و وتی:" كەمی غاز وایكردووە لەلایەن هەندێك فرۆشیارەوە سوود لە هەلەكە وەربگیرێت و بەگران بگەیەنرێتە دەست هاوڵاتیان". ئەم خاوەن كارگەیە كە نەیوست ناوی خۆی ئاشكرابكات ئاماژەی بۆ ئەوەكرد دوو ڕۆژە نرخی بتڵێك غاز لە بازاڕەكانی دهۆك بە 15هەزار دینار دەفرۆشرێت. هاوكات نرخی نەوتیش لە بەرز بونەوەدایە و دەبەیەك نەوتی 20 لیتری بە 15هەزار دینارە. حسێن، فرۆشیارێكی نەوتە و ئاماژە بەوە دەدات، خەڵكەكە بۆ خۆ گەرمكردنەوە تەنیا سەرچاوەی نەوتە، بۆیە نەوت گران بووە و نرخەكەی گەیشتوەتە 15هەزار دینار بۆ یەك دەبە. ئەم فرۆشیارە وتیشی:" ماڵ هەیە لەبەر گرانی نرخەكەی وەك پێداویستی ڕۆژانە بە دەبە نەوت دەكرێت". محەمەد حەسیب، بەرێوەبەری بەرهەمە نەوتییەكانی سلێمانی رایگەیاند لە ئێستادا لەهەوڵدان كێشەی كەمی غازی ماڵان چارەسەر بكەن، وتیشی:" سلێمانی له‌ 12 پشكه‌وه‌ بۆ 15 پشك زیادی كردوه‌ و دۆخه‌كه‌ به‌ره‌و باشبون ده‌ڕوات، هه‌ر پشكێكیش واته‌ تانكه‌رێك كه‌ له‌ 20 ته‌ن غاز پێكدێت، هه‌ر ته‌نێكیش هه‌زار و 650 بتڵ غازه‌ واتا رۆژانە زیاتر لە سێ هەزار بتڵ غاز زیادی كردووە".  

هاوڵاتی وتەبێژی پارتی لە وەڵامی بەیاننامەیەكی شەوی ڕابردووی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتیدا رایگەیاند، مەبەستیان بووە شاندێكی هاوبەشی هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان پێكبهێندرێت، بەڵام سەری نەگرتووە، بەیاننامەكەش دوای ئەوە دێت یەكێتی و پارتی رێكنەكەوتن لەسەر كاندیدێك بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق و پارتیش كاندیدەكەی خۆی نەكشاندووەتەوە. دوێنێ یەكشەممە ئەنجوومەنی سەركردایەتیی یەكێتیی كۆبووەوە و دواتر لەڕاگەیەندراوێكدا ڕایگەیاند: پارتی تاكڕەوانە و لە دەرەوەی ویست و ئیرادەی یەكڕیزی گەلی كورد و هێزە سیاسییەكانی كوردستان هەنگاویناوە و رێككەوتنیان لەگەڵ هەندیك لایەنی سیاسی واژۆ كردووە و لە چوارچێوەی ئەو رێككەوتنەیان كاندیدێكی خۆی بۆ پۆستی سەرۆككۆمار پێشكەشكردووە. هەر دوای بەیاننامەكەی ئەنجومەنی سەركردایەتی یەكێتی، بافڵ تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێـتی لەپەیجی خۆی ڕایگەیاند: ئەنجومەنی سەركردایەتی هەڵوەستەی جددی كرد و پێی وابوو پارتی تاكڕەوانە و لە دەرەوەی ویست و ئیرادەی یەكڕیزی گەلی كورد و هێزە سیاسییەكانی كوردستان هەنگاویناوە و رێككەوتنیان لەگەڵ هەندیك لایەنی سیاسی واژۆ كردووە و لە چوارچێوەی ئەو رێككەوتنەیان كاندیدێكی خۆی بۆ پۆستی سەرۆككۆمار پێشكەشكردووە. بافڵ تاڵەبانی دەڵێت :مادەم لایەنی دیكە دوور لە پرەنسیپی تەوافق كاندیدی خۆیان پێشكەش دەكەن یەكێتیش مافی خۆیەتی كە پۆستی سەرۆككۆمار بە ئیستیحقاقی كورد و یەكێتیی بزانێت بۆیە سازشی لەسەر ناكات. هاوسەرۆكی یەكێتی راشیگەیاندووە: ئەو قسەوباسانەی كە دەوترا پارتی تەنها كێشەی لەگەڵ كاندیدی یەكێتی هەبوو و ئەگەر ئاڵوگۆر بەو كاندیدە بكرایا پارتیش كاندیدی خۆی دەكشاندەوە دووربوون لە راستییەوە، دەركەوت ئەمە تەنیا بۆ چاوبەستەكی بووە و ئامانجی سەرەكی بەدەستهێنانی پۆستی سەرۆككۆمارە دوور لە هەماهەنگی لەگەڵ هێزە كوردستانییەكان بەتایبەتی یەكێتیی. لەوەڵامدا مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی لەڕاگەیەندراوێكدا ڕایگەیاند: لەبارەی پارتیمان و ڕەوشی سیاسیی و پرسی سەرۆككۆمار هەندێ بەلاڕێدابردن و بێ ئینسافی تێدا بوو، بۆیە بە باشی دەزانین ڕای گشتیی كوردستان لە ڕاستی و دروستیی بابەتەكان ئاگادار بكەینەوە. لەڕاگەیەندراوەكەی وتەبێژی پارتییدا هاتووە: دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنی ئۆكتۆبەری ڕابردووی پەرلەمانی عێراق، لەسەر ڕاسپاردەی مەسعود بارزانی شاندێكی مەكتەبی سیاسیی پارتی بە مەبەستی گەڵاڵەكردنی هەڵوێستێكی هاوبەش و یەكخستنی ناوماڵی كوردی و دروستكردنی شاندێكی هاوبەش بۆ بەغدا و لەپێناو چەسپاندنی داوا ڕەواكانی گەلی كوردستان، سەردانی هەموو لایەنە كوردستانییەكانی كرد. هەر لەسەر ئەو بنەمایەش بوو كۆبوونەوەی نێوان هەردوو مەكتەبی سیاسیی یەكێتی و پارتی بەسترا و لەگەڵ ئەوەشدا مەسعود بارزانی پێشوازی لە بافل تاڵەبانی هاوسەرۆكی یەكێتی كرد، ئامانجی سەرەكیی ئەو كۆبوونەوانە ئامادەكردنی بەرنامەیەكی كوردستانی بۆ دیدی هاوبەش بەرانبەر داهاتووی عێراق و داوا ڕەواكانی گەلی كوردستان و تێكڕای پڕۆسەی سیاسی بوو. هەر لە ڕوونكردنەوەكەی وتەبێژی پارتیدا هاتووە: ئێمە مەبەستمان بوو شاندێكی هاوبەشی هەموو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان پێكبهێندرێت، بەڵام بە داخەوە بۆمان ڕوون بووەوە كە نوێنەرانی یەكێتیی بەشدار لە شاندە هاوبەشەكە ڕوانگەیەكی ڕوونیان نییە و توانای بڕیاردانیشیان لەمەڕ پرسەكان نەبوو، جگە لەوەش بە بێ ئاگاداركردنەوەی پارتی لە شاندە هاوبەشەكە كشانەوە. وەك وتەبێژەكەی پارتی دەڵێت: لەبارەی دانیشتنی یەكەمی پەرلەمانی عێراق كە پێویست بوو هەموو لایەك پابەندی هەنگاوە دەستوورییەكان بن، فراكسیۆنی یەكێتیی سەرباری ئامادەبوونی سەرجەم فراكسیۆنە كوردستانییەكان، دانیشتنی تایبەت بە هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆكایەتیی جێهێشت، هەر ئەوەش یەكەم هەنگاوی فراكسیۆنی یەكێتی بوو بۆ تێكدانی یەكڕیزیی لایەنە كوردستانییەكان. مەحمود محەمەد وتەبێژی پارتی دەشڵێت: لەبارەی بابەتی سەرۆككۆماریش دووپاتی دەكەینەوە كە ئەو پۆستە ئیستحقاقی گەلی كوردستانە و تەنیا موڵكی لایەنێك یان كەسێكی دیاریكراو نییە، هەر بەپێی ئەو بنەمایەش دەبێ تەنیا كاندیدێك دیاری بكرێت كە ڕەزامەندی و پاڵپشتیی هەموو لایەنە كوردستانییەكانی لەسەر بێت، بەڵام یەكێتی بەردەوام بوو لەسەر پێداگریی خۆی بۆ كاندیدكردنی كەسێك ئەویش لە دەرەوەی ڕەزامەندیی ناوماڵی كوردیی و پۆستی سەرۆككۆماریشی وەك ئیستحقاقێكی تەواو حزبی سەیر كردووە و لە ڕوانگەیەكی تەواو حزبیانە كاری بۆ كردووە نەك نیشتیمانیانە. لەكۆتایی ڕاگەیەندراوەكەی وتەبێژی پارتیدا ئەوەش هاتووە: پێویست بوو یەكێتی لەبارەی بابەتی سەرۆككۆمار و یەكڕیزیی ناوماڵی كوردیی وردتر و نیشتیمانی تر هەڵسوكەوتی كردبا، دەبێ بەرپرسیارێتیی دۆخی ئێستا و دواتری ئەو لێكترازانەی هاتۆتە كایەوە لە ئەستۆبگرێت. ئێستا پارتی وەك ركابەری بەرهەم ساڵح، هۆشیار زێباری بۆ پۆستی سەرۆك كۆماری عێراق كاندید كردووە، ئەوەش لەكاتێكدایە هێشتا لەتیف ڕەشید هاوسەری شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خۆی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كاندید كردووە و نەكشاوەتەوە.

هاوڵاتی بەرپرسی یەكینەكانی پاراستنی گەل ڕەتیدەكاتەوە داعش كۆنترۆڵی زیندانی غوێرانی لەدەستدا بێت وەك هەندێك میدیا بڵاویانكردووەتەوە، دەشڵێت هێشتا زیندانەكە بەشێكی لەژێر دەسەڵاتی هێزە كوردیەكاندایە. لەشەوی پێنجشەممەوە چەند چەكدارێكی داعش هێرشیان كردەسەر زیندانی غوێران لە حەسەی ڕۆژئاوای كوردستان كە نزیكەی پێنج هەزار ئەندام ولایەنگری داعشی تێدا زیندانیكراون. سیامەند عەلی بەرپرسی ڕاگەیاندنی یەكینەكانی پاراستنی گەل یەپەگە بە سكای نیوزی وتووە: هێزە كوردیەكان توانیویانە جگە لەرێگەی سەرەكی ناو زیندانەكە بەشێكی زیندانەكەش كۆنترۆڵ بكەنەوە. وتیشی: لەشەوی یەكەمی هێرشەكەدا هەشت ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراوی داعش هەوڵیانداوە دەرگای سەرەكی زیندانەكە تێكبشكێنن بەڵام لەلایەن پاسەوانانی زیندانەكەوە ڕێگری لێكراوە. وەك وتەبێژەكەی یەپەگە باسیكردووە، ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو دوای تەقینەوەی یەكەم هەوڵیداوە لەدەرگای دووەمی زیندانەكەوە بچێتە ناوەوە بەڵام هێزەكانی هەسەدە توانیویانە بیوەستێنن و چەكدارەكانی ناوی بكوژن. بەرپرسەكەی یەپەگە دەشڵێت: هێزە كوردیەكان توانیویانە سەرجەم پەرژینەكانی زیندانەكە كۆنترۆڵ بكەنەوە و ئەمڕۆش تۆپهاوێژ بۆ كۆنترۆڵكردنی زیندانەكە دەست بە بەكارهێنانی كراوە. لەلایەكی دیكەوە بەپێی هەواڵێكی ڕوانگەی سوریا بۆ مافەكانی مرۆڤ لەپێكدادانی نێوان هێزە كوردیەكان و چەكدارانی داعش لەزیندانی غوێران و دەوروبەری 102 كەس كوژراون كە حەوتیان مەدەنیین. بەوتەی ڕوانگەی سوریا لەوانەی كوژراون 61 یان چەكداری داعش بوون و 34 یان ئەندامی هێزە كوردیەكان بوون و ژمارەیەكی زۆریش لەهەردوولا برینداربوون.

عەمار عەزیز حكومەتی هەرێمی كوردستان بڕیاریدا چیتر پەنابەرانی رۆژئاڤای كوردستان لەكەمپەكان وەرنەگرێت و سنوری سمێلكا بە رووی رۆژئاڤای كوردستاندا داخراوە، بەرپرسێكی دەزگای خێرخوازی بارزانی دەڵێت:» لەماوەی دووهەفتەدا هەزارو 500 كەس هاتوونەتە هەرێمی كوردستانەوە». دلاوەر بەهلەوی، بەرپرسی بەشی راگەیاندن لە ئوفیسی دەزگای خێرخوازی بارزانی لەپارێزگای دهۆك لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت :»  لەسەرەتای 2022 ەوە تا  پێش چەند رۆژێك دەوروبەری هەزارو 500 كەس لە رۆژئاڤای كوردستان هاتوونەتە سنوری پارێزگای دهۆك، دوای گەیشتنیان بەشاری دهۆك گواستراونەتەوە بۆ كەمپی پەنابەرانی رۆژئاوا لەقەزای بەردەرەش، ئەو كەمپە تایبەتە بە حەواندنەوەی ئەو پەنابەرانەی كە تازە دێنە كوردستان، دوای جێگیربوونیان و تەواو كردنی مامەڵەكانیان پەنابەران ئازادن لەوەی لەناو كەمپدا بمێننەوە یاخود  لە دەرەوەی كەمپ دەژین». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد  ژمارەی پەنابەرانی رۆژئاڤا ئەوانەی لەناو كەمپدان  51 هەزار و 900 كەسن لەگەڵ ئەوانەی ئەمساڵ دەبنە 53 هەزار كەس، ئەو ژمارەیەش دابەشكراون بەسەر پێنج كەمپدا.  حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چەند رۆژی رابردوو بڕیاری دەركردووە كە چیتر پەنابەرانی رۆژئاوا وەرناگرێت ، لەمبارەیەوە دلاوەر بەهلەوی وتی: « هەر لە رۆژی دەركردنی بڕیارەكە تا ئەمڕۆ هیچ پەنابەرێكی نوێمان وەرنەگرتووە  و دەرگای سنور  داخراوە، پێگیرین بە بڕیارەكەی حكومەت، ئێمە دەتوانین تا 15 هەزار پەنابەری دیكە وەربگرین و لەكەمپی بەردەرەش جێگریان بكەین «

هاوڵاتی هێزەكانی سوریای دیموكرات ڕایگەیاند، بەهاوكاری هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ، دۆخی گرتوخانەی غوێرانیان كۆنترۆڵ كردووە، كە چەكدارانی داعش لەدوێنێوە پشێوییان تێدا دروستكردبوو، بەڵام هەندێك سەرچاوەی هەواڵ باس لەهەڵاتنی 20 زیندانی داعش و كوژرانی چەند ئەندامێكی هێزەكانی سوریای دیموكرات و چەند چەكدارێكی هێرشكاری داعش دەكەن. ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات-هەسەدە، لەبارەی ئەو ئاڵۆزییەی شەوی ڕابردوو چەكدارانی داعش لە گرتوخانەی غوێران لە شاری حەسەكەی ڕۆژئاوای كوردستان دروستیان كرد، ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە. بەپێی ڕاگەیەندراوەكە، هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ، بە هاوكاریی هەسەدە، دۆخی ناو گرتوخانەكەیان كۆنترۆڵ كردووە، دوای ئەوەی چەكدارانی داعش بەتانیی و ماددەی پلاستیكییان لەناو گرتوخانەكەدا سووتاندووە، بۆ ئەوەی ئاڵۆزیی دروست بكەن. هەر لەراگەیەندراوەكەدا ئاماژە بۆ ئەوەش كراوە، ژمارەیەك ئەندامی شانەی تیرۆرستیی، كە لەدەرەوەی تەلبەندەكانەوە هێرشیان كردە سەر گرتوخانەكە، بەرەو گەڕەكی زهور لەنزیكی گرتوخانەكە هەڵهاتن و خۆیان لە ماڵی هاوڵاتیاندا حەشارداوە، هێزەكانی سنوورەكەش، ناوچەكەیان گەمارۆداوە. هەسەدە دەشڵێت هێشتا دۆخی ئەمنیی دەوروبەری گرتووخانەكە ئاسایی نییە و چەكدارانی داعش هاووڵاتیان وەكو قەڵغانی مرۆیی بەكاردەهێنن. هەر بەپێی ڕاگەیەندراوەكەی هەسەدە شانەكانی رێكخراوی تیرۆریستیی داعش لە گەڕەكی زهور و هەندێك ناوچەی دەوروبەری لەرووی باكوورییەوە خەڵكی مەدەنی وەكو قەڵغانی مرۆیی بەكاردەهێنن، هەندێك راپۆرت باس لەوەدەكەن چەند كەسێكی مەدەنییان كوشتووە لەوانەی ئامادەنەبوون فەرمانەكانی ئەو شانانە جێبەجێ بكەن و ئامادەنەبوون ماڵەكانیان بەجێبهێڵن و بچنە ناوچەی دیكە. شەوی 20ی كانوونی دووەمی 2022، هێزەكانی سووریای دیموكرات زانیاری لەبارەی دروستبوونی پشێوی لە گرتووخانەیەكی شاری حەسەكە كە ژمارەیەك ئەندامی داعش تێیدا بەندكراون، بڵاوكردەوە. بەگوێرەی راگەیەندراوی ناوەندی راگەیاندنی هەسەدە، دوای ئەوەی شانە نووستووەكانی داعش لە حەسەكە ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراویان لە نزیك گرتووخانەی گوێران تەقاندەوە، ئەندامانی داعش لە ناو گرتووخانەكەدا دەستیان بە یاخیبوون كرد و هەوڵی هەڵاتنیان دا، دواتر شەڕ و پێكدادان لە نێوان هێزە ئەمنییەكانی هەسەدە و شانە نووستووەكانی داعش لە گەڕەكەكانی دەرەوەی گرتووخانەكە دروستبوو. هەر سەبارەت بە رووداوەكەی حەسەكە، دەزگای هەواڵگریی سەربازیی عێراق، برووسكەیەكی ئاراستەی لایەنە پەیوەندیدارەكان كردووە، تێیدا هاتووە:بەپێی زانیارییەكانمان كە لەیەكێك لە هاوكارانمانەوە پێمانگەیشتووە كاتژمێر 9ی شەوی 20ی كانوونی دووەمی 2022، لە رێگەی ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو كە دواتر رووبەڕووبونەوەی چەكداریی بەدواداهات، گرتووخانەی پیشەسازی لە پارێزگای حەسەكە لە سووریا رووبەڕووی هێرشێكی تیرۆریستی لەلایەن چەكدارانی داعش بووەوە.  بەپێی گرتە ڤیدیۆییەكە دەردەكەوێت تیرۆریستان نیازیان هەبووە چەكدارەكانیان كە ژمارەیان پێنج هەزار چەكدار دەبێت ئازادبكەن، كە زۆرینەیان لە سەركردە باڵا مەترسیدارەكانن و بیاننێرن بۆ عێراق بۆ پشتیوانیكردنی ریزەكانیان. لەدوای كۆتایی هاتنی تەواوەتی داعش لە ساڵی 2019 لە كۆتا پێگەی ڕێكخراوەكە لە باغۆزی سوریا، نزیكەی 62 هەزار ژن و منداڵ و پاشماوەی چەكدارانی داعش كرانە چەند كەمپێكەوە لە سوریا، هەرچەندە دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاوای كوردستان چەندین جار هۆشداری داوە لە مەترسی كەسوكاری ئەو چەكدارانە بەڵام تائێستا بەشێك لەوڵاتان ئامادەنین ئەو كەسانە وەربگرنەوە كە زیاتر لەنیوەیان بیانین و خەڵكی وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریكا و ئاسیای ناوەڕاستن، ئێستاش زیاتر لە 42 هەزار لە كەسوكاری چەكدارانی داعش لەو كەمپانەدا ماون كە كەمپی هۆل لە حەسەكە گەورەترینیانە. یەكەمجار نییە چەكدارانی داعش هەوڵی هەڵاتن دەدەن لە زیندانیەكان لەسوریا و عێراق، بەڵام ئەم هەڵاتنەیان گەورەترین هەوڵی هەڵاتنە،كەمپی غوێر كە ئەمجارە چەكدارانی داعش هەوڵیاندا بیشكێنن و زیندانیەكانی ناوی بهێننە دەرەوە نزیكەی پێنج هەزار ئەندامی داعشی تێدایە.

کاکەلاو عەبدوڵا رووبەڕووبونەوەی ناڕاستەوخۆی ئەمریکا و رووسیا بووەتە ئەگەرێکی نزیک دوای شکستهێنانی دانوستانەکانی نێوانیان لەسەر قەیرانی ئۆکرانیا و واشنتن سزای ئامادە کردووە بۆ سەپاندنی بەسەر بەرپرسە گەورەکاندا کە ڤلادمیر پوتین، سەرۆکی رووسیاشی تیدایەو مۆسکۆش زیاتر خۆی ئامادە دەکات بۆ داگیرکردنی ئۆکرانیا بە ناردنی سەربازی زیاترو دروستکردنی پاساو بۆ داگیرکارییەکەی. رووسیا نەک هەر لەڕووی سەربازییەوە بەڵکو لەڕێگەی ئەلکترۆنیشەوە ئۆکرانیای هەراسانکردووە و نزیکەی ٧٠ وێبسایتی حکومەتی ئۆکرانیای هاککردو دواتریش نامەیەکی هەڕەشە ئامێزی بۆ بەجێهێشتن و تێیدا نووسیویەتی «چاوەڕێی خراپتر بکەن». ئیدارەی بایدن باس لەوە دەکات رووسیا بەنیازی دروستکردنی کردەوەیەکی چەکدارییە لەئۆکرانیا تا بیکاتە بیانوو وڵاتەکە لەماوەی مانگێکدا داگیر بکات، چەند بەرپرسێکی ئەمریکاش دەڵێن واشنتن بەنیازە هێزە چەکدارەکانی ئۆکرانیا پڕچەک بکات بۆ رووبەڕووبونەوەی هێرشی سەربازانی رووسیا. دروستکردنی پاساو بۆ داگیرکاری هەفتەی رابردوو گفتوگۆکانی رووسیا لەگەڵ ئەمریکاو وڵاتانی ناتۆو ئەوروپا بۆ هێورکردنەوەی دۆخی ئۆکرانیا بەڕێوەچوون، بەڵام هیچ ئەنجامێکی یەکلاکەرەوەیان نەبوو، بەرپرسانی هەردوولاش رایانگەیاند جیاوازییان زۆرە لەسەر بابەتەکان. کۆبوونەوەکان بەمەبەستی هێورکردنەوەی قەیرانی ئۆکرانیا بوو کە ماوەی دوو مانگە رووسیا زیاتر لە ١٠٠ هەزار سەربازی لە نزیک ئۆکرانیا جێگیرکردووەو وڵاتانی ناتۆ دەڵێن مۆسکۆ بەنیازی داگیرکردنی وڵاتەکەیە، بەڵام بەرپرسانی رووسیا ئەوە رەتدەکەنەوە و دەڵین تەنها گرەنتی ئاسایشیان لە ناتۆ دەوێت و نایانەوێت هیچ وڵاتێکی رۆژهەڵاتی ئەوروپا، بەتایبەتی ئۆکرانیا، وەک ئەندام لە رێکخراوی ناتۆ وەربگیرێن، چونکە دەبێتە هەڕەشە بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی وڵاتەکەیان بەوپێیەی چەک و مووشەکی رێکخراوەکە لەئۆکرانیا جێگر دەکرێت. بەڵام وێندی شێرمن، نوێنەری ئەمریکا لەدانوستانەکان، ئەوەی خستەڕوو کە «بەڕاشکاوی بە رووسیامان وت ئێمە ناتوانین رازی بین لەسەر ئەوەی ناتۆ فراوان نەبێت، ئەمریکاو هاوپەیمانانی ناتۆ بێ چەند و چوون ئەوەمان روونکردەوە کە دەرگای بەئەندامبوونی ناتۆ لەسەر هیچ وڵاتێک داناخەین، ئەوەش سیاسەتێکە کە چەقی رێکخراوەکەیەو گرنگە بۆ هاوپەیمانی ناتۆ». بەرپرسانی رووسیا دوای کۆبوونەوەکان ئەوەیان نەشاردەوە کە ئەگەر رێگەی دیبلۆماسی سەرنەگرێت ئەوا هەوڵی بەکارهێنانی رێگەی سەربازی دەدەن. ئەلیکزاندەر گروشکۆ، جێگری وەزیری دەرەوەی رووسیا، دوای کۆبوونەوەکان وتی بە نوێنەرانی ناتۆی راگەیاندووە کە «خراپتربوونی دۆخەکە رەنگە سەربکێشێت بۆ چاوەڕواننەکراوترین و سەختترین دەرئەنجام بۆ ئاسایشی ئەوروپا». لەسەرەتای ئەم هەفتەیەوە قسەکانی گروشکۆ بەجۆرێک لەجۆرەکان پشتڕاستکرانەوە کاتێک جۆن کێربی، وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا، لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، فێڵێکی رووسیایان ئاشکرا کردووە کە لەهەوڵدایە کردەوەیەکی چەکداری لە رۆژهەڵاتی ئۆکراینا ئەنجامبدات کە دژبەرانی حکومەتی وڵاتەکەی تێدایە، بۆ ئەوەی بیخاتە ئەستۆی حکومەتی ئۆکرایناو بەو پاساوە هێرش بکاتە سەریان. جۆن کێربی وتیشی، «ئێمە پێشتر ئەم یاریکردنەمان بینیوە، بە دیاریکراوی لە ٢٠١٤، ئەو دەمەی رووسیا کریمیای داگیرکرد. ئێستاش زانیاریمان هەیە پیشانی دەدەن رووسیا بەدوای پاساوێکە بۆ هێرشکردنە سەر ئۆکراینا. رووسیا بەنیازە گرووپێكی چەکدار دروستبکات وا دەرکەوێت کە هێرش دەکاتەسەر ئۆکراینییەکانی دانیشتووی رۆژهەڵاتی وڵات تاوەکو بەبیانووی ئەوەوە هێز بباتە نێو خاکی ئۆکراینا». هاوکات جێن ساکی، وتەبێژی کۆشکی سپی، رایگەیاند «رووسیا چەکداری هەیە کە راهێنراون بۆ شەڕی ناو شارو تەقەمەنی بەکاردەهێنن» بۆ ئەنجامدانی کردەوەی هەراسانکردن دژی هێزە وەکیلەکانی خۆی. ساکی وتیشی، ئەم هەوڵەی بۆ ئەوەیە هێزەکانی خۆی دژی یەک بوەستنەوە و ببێتە بیانوو، لە ئیستاشدا رووسیا «ئامادەیی دەکات بۆ داگیرکردنی ئۆکرانیا و لەهەمانکاتیشدا ئەم پاساوەی ساختە دەکات بۆ داگیرکارارییەکە». «پلانەکان بۆ ئەنجامدانی ئەم کردەوانە چەند هەفتەیەک پێش داگیرکارییەکە ئەنجام دەدرێت کە رەنگە لەناوەڕاستی مانگی یەک بۆ ناوەراستی مانگی دوو رووبدات، ئەمەش بەپیی هەڵسەنگاندنی دەزگا هەواڵگرییەکانی ئەمریکا»، ساکی وای وت. لەوەڵامدانەوەی ئەم وتانەی وتەبێژەکانی ئیدارەی بایدن، دیمتری پێسکۆڤ، وتەبێژی کریملین رایگەیاند ئەو راپۆرتانەی باس لەوە دەکەن رووسیا بەنیازی کارێکی لەو جۆرە بێت بێ بەڵگەن و بە «هیچ شتێک نەسەلمێنراون». هاوکات سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا، وتەکانی وتەبێژەکانی ئەمریکای رەتکردەوەو بە «هەواڵی ساختە» ناوی بردن. بەڵام  وتەکانی جۆن کیربی و جێن ساکی زیاتر بوونە بەڵگە کاتێك لە یەکشەممەی رابردوودا تیمی هەواڵگری ململانێ، کە گروپێکە چاودێری جموجوڵەکانی سوپای رووسیا دەکات، ئاشکرایکرد سەربازی زیاتری رووسی و کەلوپەلی سەربازیی زیاتر لە رۆژهەڵاتی رووسیاوە جووڵەیان کردووە بۆ رۆژئاوای رووسیا، واتە سنوری ئۆکرانیا. لەلایەکی ترەوە، بەرپرسێکی باڵای ئێستاو بەرپرسێکی پێشووی ئەمریکا ئەوەیان بۆ ئێن بی سی نیوز پشتڕاستکردووەتەوە کە ئیدارەی بایدن بەنیازە چەکدارە گەریلاکانی ناو ئۆکرانیا پڕچەک بکات کە شەڕێکی گەریلایی دەکەن دژی هێزەکانی رووسیا ئەگەر مۆسکۆ ئۆکرانیا داگیربکات و شەڕ هەڵبگیرسێنێت، ئەمەش دەبێتە رووبەڕووبونەوەیەکی ناڕاستەوخۆی رووسیاو ئەمریکا لەئەوروپا. سزادانی ڤلادمیر پوتین وڵاتانی رۆژئاوا چەندین جار هەڕەشەی تووندیان لە ڤلادمیر پوتین، سەرۆکی رووسیا، کردووە کە لەحاڵەتی داگیرکردنی ئۆکرانیا رووبەڕووی دۆخێکی سەخت دەبێتەوە و باجێکی قورس دەدات، بەڵام هەموو ئەمانە پوتینی نەوەستاندووەو سوورە لەسەر ئەوەی گەرەنتی ئاسایشی پێ بدرێت. لەئێستادا ئەمریکا و بەشێک لەشیکەرەوانی سەربازی و سیاسی نیگەرانن لەوەی رووسیا تەنها بۆ مەرامێک بەشداری لەدانوستانەکان کردبێت، ئەویش ئەوەیە کە گفتوگۆکان شکست بهێنن و ئەمەش وابکات بڵێت هیچ رێگەچارەیەکی تری نەماوە جگە لەبەکارهێنانی هێز دوای ئەوەی کە رێگەی دیبلۆماسی شکستیهێناوە. لەدوایین هەوڵدا بۆ گرتنی جڵەوی پوتین و جارێکی تر ترساندنەوەی، کۆمەڵێک ئەندامانی کۆنگرێسی ئەمریکا پرۆژەیاسایەکیان ئامادەکردووە بۆ سزا خستنەسەر سەر پوتین و چەند بەرپرسێکی باڵای تر لەوانە میخائێل میشوستین، سەرۆک وەزیرانی رووسیا، و سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی رووسیا. پرۆژەیاساکە لەلایەن کۆشکی سپییەوە پشتگیری دەکرێت و بەتایبەتی سەرۆکی رووسیا بەئامانج دەگرێت کە تێیدا گەشتی لێ قەدەغەدەکرێت و دەست بەسەر هەرچی موڵک و سامانیدا دەگیرێت کە بەناوی خۆی یان ناوی ئەندامانی خێزانەکەیەوە هەیەتی لەوڵاتانی رۆژائاوادا. سزا خستنەسەر سەر بەرپرسە باڵاکان زۆر دەگمەنە، بەڵام ئەمریکا ئەمە دەکات لەپێناوی وەستاندنی پوتیندا. پرۆژەیاسایەکە، کە ناوی «پرۆژەیاسای بەرگریکردن لەسەروەریی ئۆکرانیا»یە، ٥٠٠ ملیۆن دۆلاریش دابین دەکات لەشێوەی هاوکاری سەربازی بۆ ئۆکرانیا تاوڵاتەکە بتوانێت رووبەڕووی داگیرکاری مۆسکۆ ببێتەوە. دیمیتری پێسکۆڤ لەوەڵامی پرۆژەیاساکەدا رایگەیاند سزا خستنەسەر پوتین «رێکارێکی پەڕگیرانەیە» و «یەکسانە بە لەناوبردنی پەیوەندییەکانی» هەردوو وڵات، وتیشی «رووسیا هەمیشە ئەو کارە دەکات کە لەبەرژەوەندی وڵاتەکەیدایە». ‹بترسن و چاوەڕێی خراپتر بکەن› رووسیا نەک هەر بەهێزی سەربازی بەڵکو لەڕێی هاککردنەوە هێرشی بۆ سەر ئۆکرانیا دەستپێکردووەو وڵاتەکەی هەراسان کردووە. بەپێی داتاکانی حکومەتی ئۆکرانیا، ٧٠ پێگەو وێبسایتی وڵاتەکە کەوتوونەتە بەر هێرشێکی هاککەران. هاککەرەکان نامەیەکیان بەجێهێشت لەسەر وێبسایتەکان کە تێێدا ئاماژەیان بەوەکرد چەندین داتای حکومەتییان لەناوبردووەو لەئینتەرنێتدا بڵاویان کردووەتەوە، بەڵام حکومەتی ئۆکرانیا دەڵیت ئەوە رووینەداوە. لەیەکشەممەی رابردوودا وەزارەتی بەرەوپێشبردنی سیستەمی دیجیتاڵی ئۆکرانیا لەبەیاننامەیەکدا رایگەیاند، «هەموو بەڵگەکان ئاماژە بەوە دەدەن رووسیا لەپشتی هێرشە ئەلکترۆنییەکەوە بووە». پێشتریش کۆمپانیای مایکۆرسۆفت رایگەیاندبوو کۆمەڵێک سیستەمی کۆمپیوتەری لەچەند دەزگایەکی حکومی ئۆکرانیا کەوتوونەتە بەر هێرشێکی هاککردنەوە. ئەمە یەکمەجار نییە رووسیا هێرشی ئەلکترۆنی دەکاتە سەر ئۆکرانیاو لەساڵی ٢٠١٧دا هێرشێکی گەورەی کردە سەر وڵاتەکە کە زیانەکەی ١٠ ملیار دۆلار بوو. لەهێرشە ئەلکترۆنییەکەی هەفتەی رابردوودا، هاککەرەکان بۆ ماوەیەک وێبسایتەکانیان پەکخست و لە نامەکەشیاندا ئەم رستەیەیان بەجێهێشتبوو: «بترسن و چاوەڕێی خراپتر بکەن».    

کاکەلاو عەبدوڵا تا دێت نرخی نەوت بەرزدەبێتەوە و ریکۆردی چەندین ساڵە دەشکێنێت، ئەوش دوای ئەوەی گەیشتە ئاستێک کە لەحەوت ساڵی رابردوودا بەخۆیەوە نەیدیبوو، شارەزایانیش باس لەوە دەکەن لەمساڵدا خواست لەسەر نەوت خستنەڕوو تێدەپەڕێنێت و ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بەشێوەیەکی چاوەڕواننەکراو. لەگەڵ کردنەوەی بازارەکانی جیهاندا لە رۆژی سێشەممە نرخی نەوت بەرزترین ئاستی لەحەوت ساڵی رابردوودا تۆمارکرد، کە ئەوکات لەتشرینی یەکەمی ٢٠١٤دا بوو کاتێك گەیشتە سەروو ٨٧ دۆلار بۆ هەر بەرمیلێک. هۆکاری بەرزبوونەوەی نرخی نەوت بەهۆی مەترسی پچڕانی خستنەڕوو دروستبووە،  ئەویش دوای ئەوەی حوسییەکانی یەمەن هێرشێکیان ئەنجامدا لە رۆژی دووشەممەدا بۆ سەر ئیمارات، هەروەها نزمبوونەوەی پلەکانی گەرما لەچەندین وڵاتدا خواستی زیاتر کردووە. بەپێی ئاماری رێکخراوی ئۆپیک، لەمساڵدا خواست لەسەر نەوت چوار ملیۆن و ٥٠٠ هەزار بەرمیل زیاد دەکات و بەکۆی گشتی ١٠٠ ملیۆن بەرمیلی رۆژانە تێدەپەڕێنێت لەمانگی تەمموزدا. بەپێی ئاژانسی رۆیتەرز لەئێستادا نرخی نەوتی برێنت بۆ هەر بەرمیلێک یەک دۆلار بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە سەروو ٨٧ دۆلار. یەکێک لەهۆکارەکان کە نرخی نەوتی بەرزکردووەتەوە هێرشەکەی رۆژی دووشەممەی رابردووی حوسییەکانی یەمەن بوو بۆ نزیک فرۆکەخانەی ئەبوزەبی کە تێیدا وێستگەی نەوتی موسەفەح بە ئامانج گیراو سێ کەس کوژران، حوسییەکان دواتر رایانگەیاند کە پێگەی زیاتر لەئیمارات بە ئامانج دەگرن، ئەمەش بووە هۆی دروستکردنی دڵەراوکێ لەبازاڕی نەوتدا. هاوکات ئیماراتیش رایگەیاند مافی خۆیەتی وەڵامی هەبێت و لەهێرشێکی هاوپەیمانانی جەنگی یەمەن بۆ سەر سەنعای پایتەختی یەمەن ١٤ کەس کوژران. شارەزایانی رێکخراوی تووێژینەوەی ئەی ئێن زی رایانگەیاند، «ئەم گرژییە جوگرافییە-سیاسییە نوێیە هۆکارێکی تری خستەسەر بازاڕی سنورداری نەوت». هۆکارێکی تر بۆ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت ئەوەیە پلەکانی گەرما لەزۆر وڵات دابەزیوە و ئەمەش خواستی زیاد کردووە لەکاتێکدا خستنەڕوو بەهەمان ئاستی خۆیەتی، هاوکات کرانەوەی وڵاتانیش دوای دوو ساڵ لەکەرەنتینە بووەتە هۆکارێکی تر بۆ بەرزبوونەوەی نرخ. بەپێی وتەی شارەزایانی مارکێتی سی ئێم سی بەریتانی، «پێشبینی دەکەن لەمساڵدا ئاستی خواست خستنەڕوو تێپەڕێنێت و زیاتر ببێت لەگەڵ ئەوەی وڵاتانی جیهان زیاتر دەکرێنەوە دوای دوو ساڵ لەکەرەنتینە و رێکاری خۆپارێزی و  گەڕانەوەی ئاستی راستەقینەی خواست». شارەزایانی کەرتی وزە باس لەوە دەکەن ئەگەر رێکخراوی ئۆپیک بەردەوام بێت لەسەر سیاسەتەکانی و بەرهەمهێنانی زیاد نەکات ئەوا لەچەند مانگی داهاتوودا نرخی هەر بەرمیلێک نەوت دەگاتە ١٠٠ دۆلار یان زیاتریش.  بەپێی خەمڵاندنی بانکی گۆڵدمن ساش، نرخی نەوت لەسێ مانگی یەکەمی ٢٠٢٢ دەگاتە ٩٠ دۆلارو دواتریش لە ناوەڕاستی ساڵدا دەگاتە ٩٥ دۆلار، پاشان لە نیوەی دووەمی ساڵدا دەگاتە ١٠٠ دۆلار یان زیاتر. عێراق، کە یەکێکە لە ئەندامانی ئۆپیک و دووەم گەورەترین بەرهەمهێنی نەوتی رێکخراوەکەیە دوای سعودیە،  لە سەرەتای ئەم مانگەوە ئاماری فرۆشی نەوتی ساڵی ٢٠٢١ی بڵاوکردەوەو رایگەیاند بە بەهای ٦٩ ملیار دۆلار نەوتیان فرۆشتووە. لە ٨ی ئەم مانگەدا، وه‌زاره‌تی نه‌وتی عێراق له‌ڕاگه‌یه‌ندراوێكدا بڵاویکردەوە، مانگانه‌ زیاتر له‌ ٩١ ملیار به‌رمیل نه‌وتیان هه‌نارده‌ كردووه‌و هه‌نارده‌ی نه‌وتی عێراق لە ٢٠٢١دا گه‌یشتۆته‌ یه‌ك ملیارو ١٠٢ ملیۆن به‌رمیل نه‌وت. لە راگەیاندراوەکەدا ئەوەش هاتبوو کە نرخی هه‌ر به‌رمیلێك تێكڕا زیاتر له‌ ٦٨ دۆلاربووه ‌و كۆی گشتی داهاتی نه‌وت گه‌یشتۆته‌ نزیكه‌ی  ٦٩ ملیار دۆلار. وه‌زاره‌ته‌كه‌ باسی له‌وه‌شكردبوو‌، لەسەدا ٧٠ی نەوتی هه‌نارده‌كراو بۆ چین و هندستان بووە ‌و رێژه‌كه‌ی تری بۆ ئه‌وروپاو ئه‌مریكا رەوانە کراوە. هاوکات بەپێی ئاماری لیژنەی وزەو سەرچاوە سروشتییەکانی پەرلەمانی کوردستان، حکومەتی هەرێم رۆژانە ٤٢٠ هەزار بەرمیل نەوتی هەناردە کردووە کەدەکاتە ١٥١ ملیۆن و ٢٠٠ هەزار بەرمیل لە ٢٠٢١دا. هەرچەندە تائێستا نرخەکەی دیارینەکراوە، بەڵام ئەگەر وەک نرخەکەی عێراق بەتێکڕا وەربگیرێت، ئەوا کۆی گشتی داهاتی هەرێمی کوردستان لەهەناردەی نەوت دەکاتە ١٠ ملیارو ٢٨١ ملیۆن و ٦٠٠ هەزار دۆلار لەساڵی رابردوودا. مانگی رابردوو پێگەی گڵۆباڵ ئەند پلاتسی بەریتانی تایبەت بەوزە بڵاویکردەوە هەناردەی نەوتی عێراق و هەرێمی کوردستان لەمانگی ١٢دا لەسەدا ٠.٥٪ زیادیکردووە. گڵۆباڵ ئەند پلاتس رایگەیاندبوو عێراق بەهەرێمی کوردستانیشەوە لەمانگی رابردوودا سێ ملیۆن و ٦٧٧ هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەناردە کردووە کە سێ ملیۆن و ٢٧٧ هەزار بەرمیل لەلایەن عێراقەوە و ٤٠٠ هەزار بەرمیلیش لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە هەناردە کراوە. بەهەناردەکردنی ئەو بڕە، عێراق بڕی چوار هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی لە مانگی تسڕینی دووەمی ٢٠٢١ زیاتر هەناردە کردووەو هەرێمی کوردستانیش ١٣ هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی زیاتر کردووە. بەڵام هەندێک لەوڵاتانی بەرهەمهێن لە رێکخراوی ئۆپیک لەئێستادا کێشەیان بۆ دروست بووە لەبەرهەمهێنانی ئەو بڕەی بۆیان دیاریکراوە بەهۆی کەمی وەبەرهێنان و وەستانی هەندێک پاڵاوگەوە بەهۆکاری کێشەی تەکنیکی. بەپێی رێککەوتنی وڵاتانی رێکخراوی ئۆپیک رۆژانە ٤٠٠ هەزار بەرمیل زیادە بەرهەم دەهێنن بۆ هەر مانگێك، کە ئەمەش لەئاستی خواستی جیهانیدا نییەو پسپۆڕان پێیانوایە دەبێتە پشتگیری بۆ زیادبوونی نرخی نەوت  

هاوڵاتی  سعودیەو ئێران كە دوو ركابەرو نەیاری دین و دنیای یەكترن لەسەر دەستی عێراق و چین بەرەو ئاشتیی هەنگاو دەنێن و لەنوێترین هەنگاویشدا ریاز پاش شەش ساڵ لە راگرتنی پەیوەندییەكانی لەگەڵ ئێران، ڤیزا بەسێ دیپلۆماتكاری ئێرانی دەدات بۆ ئەوەی لەجەددە دەستبەكار ببنەوە. دوای  نزیكەی 10 ساڵ لەجەنگێكی سارد لەنێوان سعودیە و ئێران دواجار عێراق و چین بەستەڵەكەكانی نێوان ئەو دوو وڵاتەیان تواندەوەو بەوە دوو جەمسەری سوننەو شیعەیان لەململانێی ئاینییەوە بەرەو ئاشتی و كێبڕكێی ئابوری هاندەدەن، چونكە پێشبینی دەكرێت ئێران لەم ئاشتییەدا مانگانە یەك ملیار دۆلاری كورتهێنانی بودجەی ساڵانەكەی قەرەبوو بكاتەوە و هاوكات سعودیە پلانە ستراتیژییە ئابورییەكەی بۆ ساڵی 2030 بە شێوەیەكی گونجاو بخاتە بواری جێبەجكردنەوە. لەسەرەتای بەهاری ساڵی 2021 بەرپرسانی عێراق و لەسەروی هەموویانەوە، مستەفا كازمی لەپێگەی سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەدا سەرقاڵی بە یەكگەیاندنی بەرپرسەكانی ئێران و سعودیە بوو.  بەغدا میوانداریی چوار گەڕی دانوستانی نێوان بەرپرسانی باڵای ئێران و سعودیەی كردووەو بڕیارە بەمزووانە گەڕی پێنجەمیش بەڕێوەبچێت، ئەم هەنگاوەی بەغدا بە بەهێزكردنەوەی پێگەی سیاسی و دیپلۆماسیی عێراق لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهان لەقەڵەمدەدرێت. دین یان دنیا لەنێوان سعودیەو ئێراندا ناكۆكییە ئاینییەكانی نێوان سعودیە و ئێران كەم نین، ئابوریی لەسەردەمی ئێستادا دین و دیانەتی لەلای سەركردە سیاسییەكان كردوە بەپرسێكی لاوەكی و دوور نییە ئەو دوو وڵاتەش سەرەڕای ئەوەی یەكیان خۆی بەنوێنەری بەرەی سوننە دەزانێت و ئەوی دیكەشیان خەون بە بەهێزبوونی شیعەوە دەبینێت، بەڵام سەرنجیان زیاتر لەبەرژەوەندییە ئابورییەكانیان بێت. ناوەندی ئەمركیی كوینسی (Quincy Institute for Responsible Statecraft) لەشیكارییەكی پەیوەندییەكانی نێوان ئێران و سعودیەدا نووسیویەتی: ئەو دوو وڵاتە لەداهاتوویەكی نزیكدا دەبنە هاوبەشیی ئابوریی وڵاتی چین، بۆیە ئەو پەكین رۆڵی گرنگی هەبووە لە دروستكردنی هاوسەنگیی و هاندانیان بۆ ئەنجامدانی دانوستان. هەروەها ناوەندەكە ئاماژەی بەوە كردووە گەشتی وەزیرانی دەرەوەی ئێران و سعودیە لەهەفتەی رابردوودا بۆ پەكین-ی پایتەختی چین بە رێككەوت نییەو رووداوەكە ئاماژەیەكی روونە بە رۆڵی پەكین بەتایبەت كەهاوكات كۆبوونەوەو دانوستانە ئەتۆمییەكان لە ڤیەننای پایتەختی نەمسا بەڕێوەدەچوو. ئاستی ململانێكانی چین و ئەمریكا لە هەموو كاتێك توندتر بووەتە و ئەو ململانێیانەش جیاوازە لە ململانێكانی روسیا و ئەمریكا كە نیشاندانی هێزی سەربازییە بە یەكتر، چونكە چین تەنها ئەمریكا بە ركابەری ئابوریی خۆی دەزانێت بۆیە بەهەموو نرخێك ئابورییەكەی بەهێز دەكات و هەوڵی سەرەكەوتنی ئابوریی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەدات. بەپێی شیكارییەكانی ئەو ناوەندە ئەمریكییە دەسەڵاتدارانی سعودیە لەساڵی رابردودا بەهۆی دابەزینی بەهای نەوت زیانی زۆریان پێگەیشتوە و هاوكات بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا زیانی 28 ملیار دۆلاری تەنها بەكەرتی گەشتیاریی ئایینی یان حەج گەیاندووە، بۆیە دەسەڵاتدارانی سعودیە بیر لەپێداچوونەوە بە بڕیارەكانیان لەدژی ئێران دەكەنەوە نایەنەوێت بەریەككەوتن لەگەڵ تاران ببێتە مایەی زیانی ئابوریی بۆ ریاز. چین كە لەلایەن دەسەڵاتێكی كۆمۆنیستییەوە بەڕێوەدەچێت لەهەنگاوێكی چاوەڕوان نەكراودا لەنوێترین كۆبوونەوەی رێكخراوی هاریكاریی وڵاتانی ئیسلامی نوێنەری هەمیشەیی خۆی لە رێكخراوەكەدا دەستنیشان كرد و ئەوەش لەپێناو لیكنزیكبوونەوەی زیاتر لەوڵاتانی موسوڵمان و ئەنجامدانی كاری بازرگانیی لەگەڵ ئەو وڵاتانە. بەرزكردنەوەی داهات ئامانجی سەرەكیی ئێران و سعودیە بەپێی راپۆرتی پێگەی كاپیتاڵ ئیكۆنۆمیكس (capitaleconomics) ئێران و سعودیە بەئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان قەرەبووی زیانی ماددی چەندساڵی رابردوویان دەكەن، چونكە سعودیە سەردەمێك 30%ی هەناردەی نەوتی هەموو جیهانی بەدەستەوە بووە بەڵام ئێستا ئەو رێژەیە بۆ كەمتر لە 12% دابەزیوە. ئاماژە بەوەكراوە سعودیە سالڵانە پێویستی بەزیاتر لە 222 ملیارد دۆلار داهات هەیەو لەئێستاشدا یەدەگی ئەو وڵاتە 450 ملیارد دۆلارە، واتە یەدەگەكەی تەنها بەشی دوو ساڵی دەكات لەكاتێكدا لەساڵی 2016 پلانی ستراتیژی و ئابوریی بۆ ساڵی 2030 داناوە، بۆیە سعودیە بیر لەوە دەكاتەوە خەرجییەكان و تێچوی ململانێ لەگەڵ ئێران كەمبكاتەوە و تەرخانی بكات بۆ پلانە ستراتیژییەكەی. بەرپرسانی ئێران دەیانجار وتوویانە سزا ستەمكارانەكانی ئەمریكا داهاتی وڵاتەكەی لە 113 ملیارد دۆلاری ساڵانەوە بۆ 13 ملیار دۆلار كەمكردووە لەكاتێكدا ئەو وڵاتە دوای روسیا و سعودیە سێیەم وڵاتە لە رووی سەرچاوەكانی نەوتەوە و خاوەنی 18%ی سەرجەم یەدەگی نەوتە لەجیهاندا، بۆیە چەند رۆژێكە ئێران رێككەوتنێكی ستراتیژیی 25 ساڵەی لەگەڵ چین خستووەتە بواری جێبەجێكردنەوە كە بەپێی رێككەوتنەكە چین 400 ملیار دۆلار سەرمایە لەكەرتی نەوت و غازی ئێران دەخاتەگەڕو لەبەرامبەردا ئێران سوتەمەنی بەو وڵاتە دەفرۆشێت و هاوكات ئەو بڕە پارەیە لە 25 ساڵدا بۆ چین دەگەڕێنێتەوە. ئاماژەكانی ئەو جێبەجێكردنی رێككەوتنی 25 ساڵەو دانوستانەكان بەرزبوونەوەی دۆلاری راگرتووە و لەمانگێدا تمەن لەبەرامبەر دۆلاردا  بە رێژەی 10% بەرزبووەتەو نرخی هەر دۆلارێك لەئێران بووەتە 27 هەزار تمەن، لەكاتێكدا پێشتر چووە سنوری 30 هەزار تمەنەوە. وڵاتانی هاریكاریی ئیسلامی لەنێوان ئێران و سعودیە نزیكەی 57 وڵات ئەندامی رێكخراوی هاریكاریی ئیسلامین كەدووەمین رێكخراوی نێودەوڵەتیی جیهانە دوای رێكخراوی نەتەوەیەكگرتوەكان، ئێران و سعودیە هەردووكیان لەدامەزرێنەرە سەرەكییەكانی ئەو رێكخراوەن كەساڵی 1969 لەوڵاتی مەغریب دامەزرا بەڵام زۆربەی دانیشتن و كۆبوونەوەكانی ئەو رێكخراوە لەشاری جەددە لەسعودیە بەڕێوەدەچێت و زۆربەی وڵاتانی ئەندامیش نوێنەرو نووسینگەیان لەو شارەیە، چونكە ساڵی 1970 بڕیار لەسەر ئەوە دراوە بارەگا سەرەكییەكی لەجەددە بێت. تا ئێستا ئێران یەكجار میوانداریی كۆبوونەوەكانی رێكخراوی هاریكاریی ئیسلامی كردووە لەساڵی  1977، بۆیە بوونی بارەگای سەرەكیی رێكخراوەكە لەسعودیە پێگەی وڵاتەكەی لەو رێكخراوەدا لەدژی ئێران بەهێز كردووە و تەنانەت لەگەڵ سەرهەڵدانی ناكۆكییەكانی نێوان تاران و ریاز لەساڵی 2016 ئەو وڵاتە نەیتوانیی نوێنەری خۆی رەوانەی كۆبوونەوەی ساڵانە لەجەددە بكات ، سعودیە بەپێدانی ڤیزە بەسێ دیپلۆماتكاری ئێران بۆ ئامادەبوون لە رێكخراوەكەو دەستبەكاربوونەوەیان دوای شەش ساڵ، گڵۆپی سەوزی هەڵكردووە بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران. ساڵی 2016 رێكخراوەكە هێرشی لایەنگرانی توندڕەوی كۆماری ئیسلامیی ئێرانی بۆ سەر باڵیۆزخانەی سعودیە لەتاران و كۆنسوڵخانەی ئەو وڵاتە لەشاری مەشهەد لەئێرانیان ئیدانە كردو لەدانیشتنێكی بەپەلەدا داوای روونكردنەوە و لێكۆڵینەوەیان لەدەسەڵاتی ئێران كرد، عەباس عێراقچی، جێگری وەزیری دەرەوەی ئێران لەو سەردەمەدا، هێرش و پەلامارەكانی بۆ سەر باڵیۆزخانەو كۆنسوڵخانەی سعودیە ئیدانە كردو بەڵینی دا بەدۆزینەوەی تاوانباران. ئێران دەیەوێت باڵیۆزخانەكەی لەسعودیە بكاتەوە سەعدید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رۆژی دووشەممە رێككەوتی 17/1/2022 لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند؛ دانوستانەكانی نێوان سعودیەو ئێران بەنێوەندگیریی و میوانداریی بەغدا هەنگاوێكی گرنگن بۆ ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان و لەهەنگاوێكی ئەرێنیشدا وڵاتی سعودیە ڤیزەی بەسێ دیپلۆماتكاری وڵاتەكە داوە كە لەسعودیە دەستبەكار ببنەوە. خەتیب زادە ئاماژەی بەوە كردووە كە ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆك كۆماری ئێران ئامادەیی دەربڕیوە بۆ كردنەوەی باڵیۆزخانەی وڵاتەكە لە ریازی پایتەختی سعودیە، بۆیە هەنگاوەكانی دیكە پەیوەندیی بەدەسەڵاتی سعودیەوە هەیە لەپێناو ئاسایی بوونەوەی پەیوەندییەكاندا. مەرجەكانی سعودیە سەلمان بن عەبدولعەزیز، پاشای سعودیە پێشتر رایگەیاندبوو ئەگەر ئێران دەستبەرداری پڕچەككردنی چەكدارە شیعەكانی سەر بەوڵاتەكەی ببێت و هاوكات پابەندی رێككەوتنی ئەتۆمیی ئێران و وڵاتانی 5+1 بێت، ئەوا ریاز ئامادەیە پەیوەندییەكانی ئاسایی بكاتەوە. لەلایەكی دیكەوە فەیسەڵ بن فەرحان، وەزیری دەرەوەی سعودیە رایگەیاند؛ ئەگەر ئێران بەڵێن بدات بەهەڕەشەكانی و پڕچەككردنی چەكدارە شیعەكان، نەبێتە هۆی تێكدانی ئاسایشی ناوچەكەو مەترسیی لەسەر وڵاتانی عەرەبی ئەوا سعودیە دەستی دۆستایەتیی بۆ درێژ دەكات. ئەمریكا لەنێوان سعودیەو ئێراندا لەساڵی 1933 تا ئێستاش پەیوەندییەكی توندوتۆڵ لەنێوان واشنتۆن و ریازدا هەیە، بەپێچەوانەوە تاران لەساڵی 1979 تائێستا ناكۆكیی توندی لەگەڵ واشنتۆن هەیە، ئەوەش وای كردووە كۆماری ئیسلامی ئێران بەبەردەوامی بەچاوی گومانەوە لەسعودیە بڕوانێت. ساڵی 1969 ئەوكاتەی بەریتانیا هێزەكانی خۆی لەئاوەكان و ناوچەكانی كەنداو كشاندەوە ئاسایشی سەربازیی ناوچەكە رادەستی ئەمریكا كراو ركابەریی سعودیەو ئێران لەو سەردەمەدا بۆ بەهێزكردنی پێگەی خۆیان لەكەنداو سەریهەڵدا، بەڵام چونكە ئەو دوو وڵاتە بە هاوپەیمانی ئەمریكا لەقەڵەمدەدارن هیچ جۆرە بەریەككەوتنێكی قورس لەنێوانیاندا رووی نەدا. لەگەڵ رووخانی دەسەڵاتی پاشایەتی و هاتنی كۆماری ئیسلامی ئێران و دژایەتیی ئەو كۆمارە لەلایەن ئەمریكاوە، پەیوەندییەكانی نێوان ریازو تاران ئاڵۆزی تێكەوت و تەنانەت لەساڵی 1980 لەكاتی هەڵگیرسانی جەنگی ئێران-عێراق، تاران دەسەڵاتدارانی سعودیەی بەوە تۆمەتبار كرد كەهاوكاری سەددام حسێن سەرۆكی رژێمی بەعسی عێراق دەكەن. بەرپرسانی ئێران پێیان وایە ئەمریكا لەساڵی 2018 لەسەر دەستی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی پێشوی وڵاتەكە لە رێككەوتنی ئەتۆمیی كشایەوە بۆ ئەوەی ببێتە مایەی نیگرانیی سعودیەو ئەو وڵاتەش پەنا بۆ واشنتۆن بەرێت بەمەبەستی كڕینی چەك بەبیانوی مەترسییە موشەكییەكانی ئێران. بەرپرسەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران دەڵێن: ئەمریكا هەیمەنەی شیعەی لەناوچەكەدا وەك مەترسییەك بۆ سعودیە پیشان داوەو دەیەوێت بەو بیانوەشەوە فشارەكانی لەسەر تاران زیاد بكات، بۆیە واشنتۆن هەمو هەوڵێك دەدات پەیوەندییەكانی نێوان ریازو تاران ئاسایی نەبێتەوە، چونكە پەیوەندیی سعودیەو ئێران بەواتای ئاسایش و سەقامگیریی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە كە هیچ كات ئەمریكا ئەوەی نەویستوەو نایەوێت. توركیا نەیاری ئێران و سعودیە توركیا گەورەترین ركابەری مێژویی ئێرانە لەسەردەمی عوسمانییەكانەوە، لەئێستاشدا هۆكاری پەراوێزخستنی هەیمەنەی سعودیەیە لەوڵاتانی سوننەو هاوكات پشتیوانی چەكدارانی ئۆپۆزسیۆن لەلیبیا و یەمەن و سوریا دەكات، بۆیە باشترین هەنگاوی ریاز نزیكایەتییە لەئێران بۆ لاوازكردنی رۆڵی توركیا لەوڵاتانی عەرەبی و ئیسلامیی. ئێران و سعودیە لەساڵی 1942 دەیان جار ناكۆكیی و كێشە لەنێوانیاندا روویداوە، بەڵام هیچ كات ئەو ناكۆكییانە نەگەیشتووەتە قۆناغێك كەسەروەریی خاكی یەكتر پێشێل بكەن بۆیە بە بەردەوامی تروسكاییەك لەنێوان ئەو دوو وڵاتە بەدیدەكرێت بۆ ئاسییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان، لەئێستادا عێراق رۆڵی ئەو تروسكاییە دەگێڕێت. بەبڕوای شارەزایانی سیاسیی ململانێ سەرەكییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەنێوان سێكوچكەی سعودیەو توركیا و ئێراندایە، چونكە ئەو سێ وڵاتە زیاتر لە 10 ساڵە  لەلوبنان، سوریا، عێراق، یەمەن و لیبیا لەجەنگێكی سارددان بەتایبەت كە ساڵی 2017 سعودیە رایگەیاند ئەو جەنگەی ئێران لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەڵیگیرساندووە دەبێت ببرێتە ناوخۆی ئێرانەوە وەك ئاماژەیەك بەجەنگ لەسوریا و یەمەن، بۆیە تاران بەبەردەوامیی ریازی بەوە تۆمەتبار كردووە كەهاوكاریی ماددی نەیارانی كوردو عەرەبی كردووە لەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران. عێراق ململانێی سعودیەو ئێران لەخۆی دووردەخاتەوە عێراق كە زۆرینەی دانیشتوانەكەی شیعەیەو چەكدارانی شیعەی وڵاتەكەش زۆربەیان لەئێرانەوە نزیكن لەكۆنە قوربانیی ململانێكانی سعودیەو ئێرانە لەگۆڕەپانی سیاسیی و هەندێكجاریش سەربازیی وڵاتەكەی، بۆیە بەدروستكردنی پردی پەیوەندیی لەنێوان تاران و ریاز، هەوڵدەدات وڵاتەكەی لەگۆڕەپانێكی جەنگی ساردەوە ببێتە مایەی ئاشتیی نێوانیان. بلۆمبێرگ نووسیویەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەو شوێنەی كە هەمیشە بەئاشتیی نامۆ بووە عێراق لەساڵی 2021 هەوڵی ئاشتبوونەوەیەكی چاوڕواننەكراوی سعودیەو ئێرانی داوە بەجۆرێك كەپێشبینیی دەكرێت ساڵی 2022 هەوڵەكانی عێراق لەخوڵقاندنی ئەو ئاشتییەدا بەدیبكرێت و ببێتە مایەی سەقامگیریی بۆ عێراق و ناوچەكە.

شاناز حەسەن فرۆشیارانی قەل و قاز لەبازاڕی سلێمانی ئاماژە بەوە دەدەن  بەهۆی ئەو شەپۆلە بەفرو سەرمایەی رووی لەسلێمانی كردووە قازو قەل لەبازاڕدا نەماوەو خواستێكی زۆری لەسەرە لەلایەن هاووڵاتیانەوە. رێباز، فرۆشیارێكە لەژێر پردەكەی سلێمانی كە لەباوكیەوە ئەم پیشەیەی بۆ ماوەتەوەو لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» لەگەڵ باوكم ماوەی زیاتر لەهەشت ساڵە ئەم كارە دەكەین، ساڵانە بێجگە لەو قازانەی خۆمان بەخێوی دەكەین، بەسەدان قازی دیكە دەكڕین و دەیفرۆشین، چونكە موشتەریەكی زۆرمان هەیە». ناوبراو باسی لەوەشكرد بەگشتی نرخی كیلۆیەك قاز لەبازاڕەكانی سلێمانیدا لەحەوت هەزارەوە بۆ نۆ هەزار دەفرۆشرێت، بەڵام بەهۆی ساردو سەرمای ئەم دوو رۆژەی رابردوو كیلۆیەك قازی كوردی گەیشتووەتە 12 هەزار دینار، واتە نرخی قازێك بەتێكرا لەنێوان 35 هەزار تا 55 هەزار دیناردا فرۆشراوە. هەروەها رێباز باسی لەوەشكرد قازی باش دەبێت چوار كیلۆ بێت و وتی:» ئەوە پێی دەوترێت قازی باش و بەتایبەت كە تامەكەی زۆر خۆشە، چونكە لەچوار كیلۆ زیاتر قەڵەو بێت چەوریەكی زۆر دەبێت». سەردار بەكر، هاووڵاتیەكەو ماوەی پێشوو چوار قازی كڕیوە و كەسە خۆشەویستەكانی پێ بانگهێشت كردووە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» دوو رۆژە دەمەوێت قازی دیكە بكڕم بۆ دەعوەت، بەڵام دەستم ناكەوێت و فرۆشیارەكان لایان نەماوە». قاز و قەل یەكێكە لەو خواردنانەی لەهەرێمی كوردستان دەعوەتی پێدەكرێت و ناوبانگی هەیە و بەتایبەتی لەوەرزی زستاندا خەڵكی دەیكڕن و بۆ دۆست و ئازیزانیانی ئامادە دەكەن. حەنیفە ئەحمەد، خانمێكی بەتەمەنەو ئاماژە بەوە دەدات قازلێنان تایبەتەو هەموو كەس ناتوانێت ئامادەی بكات. ئەم خانمە باس لەوە دەكات لەكۆنەوە ئەو كلتورە لەناو كورددا هەر هەبووە لەبۆنەو میوانیە تایبەتەكاندا قازو قەل ئامادەكراوەو برنجی كوردی و رۆنی كوردی تێدا بەكارهاتووە. حەنیفە وتیشی:» قاز یەكێكە لەو خواردنانەی  بۆ دۆستە تایبەتەكان بەدار لێ دەنرا، چونكە گران بوو خەڵك كەمتر لەجۆرە گۆشتەكانی دیكە دەیتوانی بیكڕێت، بەڵام لەئێستادا  خەڵك بەگشتی وەزعی باشترەو زۆرتر دەكڕدرێت». خاوەن كێڵگەیەكی پەلەوەری قەل و قاز لە رانیە دەڵێت ساڵانەو بەتایبەت لەوەرزی زستاندا هەزار تا دوو هەزار قەل و قاز دەفرۆشێت. دانا محەمەد، خاوەنی پرۆژەی پەلەوەری رانیە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» ساڵانە زیاتر لەهەزار بۆ دوو هەزار قەل و قاز لەم سێ مانگەی زستاندا دەفرۆشرێت، چونكە خەڵكەكە بەپێی ناوچەكانیان قەل یاخود قاز دەكڕن. هەروەها پێشیوابوو خەڵكی هەولێر زیاتر ئارەزووی خواردنی قەل دەكەن و خەڵكی سلێمانی و دەوروبەری زیاتر ئارەزووی خواردنی قاز دەكەن. خاوەنی كێڵگەی پەلەوەری رانیە، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد موشتەریان هەیە لەموسڵ و پارێزگاكانی دیكەی هەرێم و لەسلێمانی و هەولێریش موشتەریەكی بەردەوامیان هەیە، وتیشی:»بەهۆی بارینی بەفرو سەرماوە چەند رۆژێكە خواستێكی یەكجار زۆر لەسەر كڕینی قەل و قاز هەیە

هاوڵاتی سەنتەرێكی داكۆكیكردن لە رۆژنامەنوسان لە راپۆرتێكدا باسی ئەو پێشێلكاریانە دەكات كە لەماوەی ساڵی رابردوودا رووبەڕووی میدیاكاران بووەتەوەو گەیشتووەتە 353 پێشێلكاری، بەرپرسێكی سەنتەری میترۆ دەڵێت:» پێشێلكارییەكان لەسەدا هەشت كەمی كردووە». جیاواز لەو راپۆرتەی سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لەمافی رۆژنامەنووسان، كە رۆژی یەكشەممەی رابردوو 16/1/2022 بڵاویكردەوەو ئاماری پێشێلكاریەكانی خستەڕوو كە لەماوەی ساڵێكدا 353 پێشێلكاری بەرامبەر بە 260 رۆژنامەنووس و دەزگای میدیایی تۆماركراوە، وردەكاری زیاتر لەخۆدەگرێت و دیوەكانی دیكەی پشت كاری رۆژنامەوانی لەهەرێم ئاشكرا دەكات. وەك لەسەرەتای راپۆرتەكەدا باسكراوە تەنیا هێزە ئەمنییەكان نین كە پێشێلكاری بەرامبەر رۆژنامەنووسان دەكەن، بەڵكو هاووڵاتیانیش ئێستا لاسایی هێزە ئەمنییەكان دەكەنەوەو پێشێلكاری بەرامبەر بە رۆژنامەنووسان دەكەن. لەڕاپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ باس لەنموونەیەك كراوە، تیایدا هاتووە: شەوی 11ی تشرینی یەكەمی 2021 لەسەر شەقامی 60 مەتری هەولێر، لەكاتی رووماڵكردنی رووداوی ئاگركەوتنەوە لەدوكانێكی خواردەمەنی، چەند هاووڵاتییەك هێرشیان كردەسەر پەیامنێران و وێنەگرانی كەناڵەكانی راگەیاندن. وەك لەڕاپۆرتەكەدا ئاماژەی پێدراوە، پەلامارەكە بەشێوەی كۆمەڵ ئەنجامدراوەو چەند رۆژنامەنووس و كامێرامانێكیش بە شیش و ئاسن و كەرەستەی چێشتخانەكە لێیان دراوە، بەهۆیەوە تیمی دوو كەناڵ براون بۆ نەخۆشخانە، دواتریش رۆژنامەنووسەكان سكاڵایان تۆماركردووە و ئێستاش كەیسەكە لەدادگایە. دۆسیەیەكی دیكەی جیاواز لەڕأپۆرتی سەنتەری میترۆ، داخستنی كەناڵەكانی میدیایە لەهەرێمی كوردستان، یەكێك لەو رووداوانەش داخستنی میدیای «گاڤ نیوز»ە لەدهۆك كە رۆژی شەممە 13ی تشرینی دووەمی 2021 هێزێك چوونەتە سەر ئۆفیسی ئەو میدیایەو داوایان لێكردوون كلیلی ئۆفیسەكەیان رادەست بكەن و بچنەوە بۆ ماڵەوەو پێشیان وتوون كە نابێت لێدوان بۆ هیچ دەزگایەكی راگەیاندن بدەن. هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە ئەو هێزەی كە چوون بۆ داخستنی گاڤ نیوز چوار كەس بوون و خۆیان وەك ئاسایش ناساندووەو هیچ بڕیارێكی دادگایان پێنەبووە، جگە لەوەش بەڵێننامەیان بە رێكخەری دەزگاكە «فەهمی باڵایی» پڕكردووەتەوە كەهیچ ناوەڕۆكێكی میدیایی بەناوی گاڤ نیوز بڵاونەكەنەوە. یەكێكی دیكە لەڕووداوەكانی داخستنی میدیا لەهەرێمی كوردستان لەسلێمانی بووە، وەك لەڕاپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ ئاماژەی پێكراوە لەهەشتی تەمموزی 2021 پرسی گەڕاندنەوەی هەندێك میدیای نزیك لە لاهور شێخ جەنگی هاوسەرۆكی یەكێتی بۆ سەر مەكتەبی راگەیاندنی ئەو حزبە سەریهەڵدایەوە، دواتریش لە 14ی تەمموز هێزێكی ئەمنیی چوونە ناو بینای كەناڵی ئای پڵەس و كارمەندانی دەزگاكەیان لەسوچێكی بیناكە دەستبەسەركردووە، هەندێك كەلوپەلیان شكاندووەو هەندێك لەكارمەندەكانیشیان ئازارداوە، ئەو رێوشوێنە تۆڕی هەواڵی ژیانیشی گرتەوەو هێزێك دەستی بەسەرداگرت. دیاری محەمەد، بەڕێوەبەری  سەنتەری میترۆ لەلێدوانێكدا بە وت: «بەداخەوە بەردەوام پێشێلكاریەكان ساڵانە دووبارە دەبنەوە لەهێرش و سوكایەتی و رێگری و پێشێلكاری و شكاندنی كەلوپەلی رۆژنامەنووسان و زەوتكردنی كەلوپەلەكانیان». هەروەها وتیشی: »ساڵانە هێرشكردنە سەر رۆژنامەنووسان و هەڕەشەلێكردن و داخستنی كەناڵە میدیاییەكان سەرەڕای ئەوەی فشار دروستدەكرێت هەر بەردەوامیی هەیە، بەڵام بەراورد بەساڵانی رابردوو 8٪ پێشێلكارییەكان كەمیان كردووە. هاوكات، كاروان ئەنوەر سەرۆكی لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە وت:» دەبێت ژینگەیەك دروستبكەین بۆ كاری میدیایی كە لەدەسەڵاتی چوارەمەوە رۆژنامەنووس و كاری میدیایی بكەین بەدەسەڵاتی یەكەم، وەكو ئەوەی لەوڵاتە پێشكەوتووەكاندا هەیە». «ئێستا میدیا دەسەڵاتی یەكەمە لەوڵاتانی پێشكەوتوو، بەڵام لەلای ئێمە هێشتا نەگەیشتووەتە ئەو ئاستە»،  كاروان ئەنوەر وای وت. دیوێكی دیكەی راپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لەمافی رۆژنامەنووسان باس لەهەراسانكردنی كچان و ژنانی رۆژنامەنوس دەكات، راپۆرتەكە دەرئەنجامی دوو راپرسی و چەند كەیسێكی تایبەت بەهەراسانكردنی رۆژنامەنووسانی ژنە لەهەرێمی كوردستان، ئامادەكاری راپۆرتەكە دەڵێت «كچان و ژنانی رۆژنامەنووس لەهەرێمی كوردستان ژینگەیەكی لەباریان نییە بۆ كاركردن، ئەوان رۆژانە لەلایەن هاوپیشە پیاوەكان، هاووڵاتیانی ئاسایی تا دەگاتە بەرپرسان و پارێزەرەكانی یاسا رووبەڕووی هەراسانكردن دەبنەوە». لەڕاپۆرتەكەدا راپرسییەك ئەنجامدراوە، كە 49 كچ و ژنی رۆژنامەنووس لەپێشكەشكارو پەیامنێرو ناونیشانی دیكە بەشدارییان كردووە، لەو ژمارەیە تەنیا یەك دانەیان وتوویەتی كە هەراسان نەكراوە لەكاتی كاركردن یاخود دوای كاركردن.  هەروەها لەڕاپۆرتەكەدا ئەوەش ئاشكراكراوە نیوەی ژنان و كچانی ناو دەزگاكانی راگەیاندن لەهەرێمی كوردستان لەناو خودی دەزگاكان هەراسان كراون، بەڵام كەمترین بەشداربوو وتوویەتی كە رۆژانە هەراسان دەكرێت. هەر بەپێی راپۆرتەكەی سەنتەری میترۆ، لە 60٪ی ژنان و كچانی رۆژنامەنووس لەناو دەزگاكانی راگەیاندن هەراسان كراون، لەكاتێكدا شوێنی كاری مەیدانی 19٪ بووە و 8٪یشیان لەلایەن هاوپیشەكانیان لەدەزگاكانی دیكە هەراسان كراون، بەڵام هیچ یەكێك لەو كەیسانە داوای یاساییان تۆمار نەكردووە و تەنیا دوو لەو كەسانە داوای هاوكارییان لە رێكخراوەكانی داكۆكیكار لەمافەكانی رۆژنامەنووس كردووە، ئەوەش لەكاتێكدایە 27٪ی ئەو ژن و كچانەی رووبەڕووی هەراسان كردن بوونەتەوە لەدەزگاكانی راگەیاندن دواتر هەڕەشەیان لێكراوە. هەروەها زۆرینەی ژنان و كچانی بەشداربوو لە راپرسییەكە دەڵێن كەتووشی هەراسانكردنی ئەلكترۆنی بوون كەدەكاتە 81٪ی ئەو ژن و كچانەی لەدەزگاكانی راگەیاندن كاردەكەن و زۆربەشیان لەمیدیا بینراوەكاندا بوون، زۆرینەی ئەو ژن و كچانەش لەلایەن كەسانێكەوە هەراسان كراون كە لەدەرەوەی دەزگاكانیان بوون كە 79٪ دەكات. هەژان خالید، نووسەری راپۆرتی هەراسانكردنی ژنان لەدەزگاكانی راگەیاندن، لەلێدوانێكدا بۆ  ئەوەی خستەروو كە لەڕێگەی دوو راپرسییەوە گەیشتووین بەچەند دەرئەنجامێك كە   هەراسانكردنی ژنان و كچانی دەزگاكانی راگەیاندن بووە بەڕۆتین. هەژان خالید وتیشی:» بەداخەوە هاوپیشە پیاوەكان بەژنان دەڵێن لەبەرئەوەی جێندەرت ژنە كەمتری لەپیاو، تەنانەت كەیسمان هەیە رۆژانە رووبەڕووی هەراسان كردن بووەتەوە، ئاسانیش نییە بنەبڕكردنی، چونكە ئەوانەی كچان و ژنان هەراسان دەكەن لەڕووی ئاستی خوێندنیشەوە پلەیەكی باڵایان هەیە». چیرۆكی یەكێك لەو ژنە رۆژنامەنووسانە بەمشێوەیە لەڕاپۆرتەكەدا هاتووە:» حاڵی حازر شەنگی 24 ساڵ (ناوی خوازراو) كە پەیامنێری ماڵپەڕێكی هەواڵییەو دوو ساڵە رووماڵی رووداوەكان دەكات و بەرنامەی تایبەتی خۆی هەیە، لەگەڵ هاوسەرەكەی لەكێشەدایە بەهۆی ئەو هەراسانكردنانەی كە لەلایەن پیاوانی هاوپیشەی و كەسانی دیكەوە دەكرێنە سەری». شەنگ دەڵێت گەیشتووەتە ئەو بڕوایەی كە هەرچەندە پیشەكەی خۆشدەوێت و زۆریش سەركەوتووە، بەڵام بەدووری نازانێت دەستبەرداری ببێت، وتیشی:» هاوسەرەكەم ئاگاداری هەراسانكردنەكانە كە لەڕێگەی نامەو قسەی راستەوخۆوە بەرامبەرم دەكرێن، ئەوەش وایكردووە تووشی شەڕو ناكۆكی ببم لەگەڵیدا». ئەو باس لەجۆرەكانی هەراسانكردنەكانی سەری دەكات و دەڵێت لەڕێگەی نامەی ناو تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، رووبەڕوو، بەناوی هاوڕێیەتی و هاوكارییەوە، پیاوان هاوكاری دەكەن. « زۆرجار رووبەڕوو بەقسە هەراسان دەكرێم تەنانەت هەراسانكردنەكان دەگەنە هەراسانكردنی سێكسیش»، ئەو كچە رۆژنامەنووسە وای بۆ سەنتەری میترۆ باس كردووە. بەپێی ئاماری فەرمی وەزارەتی رۆشنبیری حكومەتی هەرێمی كوردستان، تا كۆتایی مانگی ئابی 2021 ژمارەی كەناڵە ئاسمانییەكان لەهەرێمی كوردستان گەیشتووەتە 31 كەناڵ كە 17 یان لەهەولێر و 10 كەناڵیان لەسلێمانی و چوار كەناڵیش لەدهۆكن. هەر بەپێی ئاماری فەرمی حكومەتی هەرێم 126 كەناڵی ناوخۆیی لەهەرێم مۆڵەتی فەرمییان وەرگرتووە كە 83یان لەهەولێرە و 34یان لەسلێمانییە و نۆیان لەدهۆكن، جگە لەوەی 162 رادیۆ لەهەرێمی كوردستان هەن كە 87یان لەهەولێرو 55یان لەسلێمانی و 20یان لەدهۆكن. لەسەرەتای ساڵی 2021 وەزارەتی رۆشنبیری بڕیاری داوە مۆڵەتی پەخشی كەناڵەكانی راگەیاندن و كۆمپانیاكانی پەخش رابگرێت، بەوتەی خۆیان پێداچوونەوە بەسیستمی پەخش و ئەو فریكوێنسیانەی كە لەئاسمانی هەرێمی كوردستان هەیە دەكەن و جارێكی دیكە بەشێوازێكی دیكە دابەشیان دەكەنەوە. هەر بەپێی ئەو راپۆرتە لە 2021دا دووجار وەزارەتی رۆشنبیری رایگەیاندووە كە چەند كەناڵێكی ناوخۆیی داخستووە ئەوانیش كەناڵەكانی (داهێن، سروشت، تەسەوف، كۆمەڵ، ئاسمان و U2 )ن، كە بۆ ماوەی یەك هەفتە بەهۆی پابەندنەبوون بەڕێنماییەكان داخران، جگە لەڕاگرتنی چەند بەرنامەیەك لەكەناڵەكانی نێت تیڤی و كۆڕەك و كوردماكس، بەهۆی ئەوەی لەگەڵ دابونەریتی كۆمەڵایەتی نەگونجاون

شاناز حەسەن قەیرانی غازی ماڵان لەسلێمانی سەریهەڵداوەو ماوەی دوو هەفتەیە بەردەوامەو لەبازاڕی رەشدا نرخەكەی گەیشتووەتە 20 هەزار دینار بۆ هەر بوتڵێك كە نرخی جێگری خۆی تەنها هەشت هەزارو 500 دینار بووە. لەسلێمانی چەندین كارگەی غاز بوونیان هەیەو رۆژانە لەڕێگەی بریكارەكانەوە غاز بەگەڕەكەكاندا دەسوڕێتەوەو نرخەكەی تەنها هەشت هەزارو 500 دینارە، بەڵام ماوەی دوو هەفتەیە ئەوە نەماوەو دەبێت لەسێ شوێنی سلێمانی نۆرە بگریت تا بتڵێك غاز پڕبكەیتەوە. قایمقامیەتی سلێمانی لەسێ شوێنی سلێمانی بەچاودێری هێزە ئەمنییەكان غاز دابەش دەكات كە هاووڵاتیان لەشەشی بەیانی نۆرە دەگرن بۆ پڕكردنەوەی تەنها یەك بتڵ، بەڵام لەڕێگەی پەیوەندی تەلەفونی و لەبازاڕی رەشدا بە بیست هەزار دینار دەفرۆشرێت. ئامانج خدر، بەهاوڵاتی وت:» ئەمە دووەم جارمە دێمە نۆرەی غازەوە، هەر جارەی بەچەند كاتژمێرێك لەنۆرەكەدا وەستاوم بەم وەرزی ساردو سەرمایە، بۆیە ئەمە هیچ مەعقول نیە، بمانەوێت بەپارەی خۆمان غاز بكڕین دەستمان نەكەوێت». ئەم پیاوە چوار منداڵی هەیەو كاری شۆفێری پاسە، وتی:» لەوەتەی وەرزی زستان هاتووە، لەبێ نەوتیدا غاز بەكاردەهێنین بۆ گەرمكردنەوە، بۆیە تائێستا چوار بتڵم بە 18هەزار دینار كڕیوە». خاوەنی كارگەیەكی غاز لەسلێمانی كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت، ئاماژە بەوە دەدات زۆربەی بەشە غازی هەرێم بەرەو ئێران دەبرێت و دەڵێت:» حكومەت خۆی رێگەی پێدەدات». خاوەنی ئەم كارگەی غازە، وتیشی:» سلێمانی 250 تۆن غازی بەردەكەوێت، 300 تۆنی دیكەیان داوەتێ بۆ بازرگانەكان، بەڵام، ئەو 300 تۆنە بەرەو ئێران و چەند ناوچەیەكی دیكە دەڕوات و حكومەت رێگری لێناكات». خاوەنی ئەم كارگەیە ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، كە یارمەتیان بدرێت غاز بەهەمان نرخی پێشوو دەفرۆشن. بریكارێکی غازێك لەبەرئەوەی كارەكەی لەدەستنەدا نەیتوانی ناوی خۆی ئاشكرابكات، بۆ هاوڵاتی ئەوەی خستەڕوو كە:» لەئێستادا لە دەرەوەی شارەوە بەقاچاخ غازمان بۆ دەهێنن تا دەگاتە دەستی من 14 هەزار دەكەوێت، بۆیە من بە 18 تا 20 هەزار دەیفرۆشمەوە». هەروەها باسی لەوەشكرد ساڵانی رابردوو رۆژانە 100 بۆ 150 بتڵ غازی فرۆشتووە، بەڵام لەئێستادا بەهۆی نەبوونی بتڵی غازەوە رۆژانە 50 بۆ 70 بتڵی دەستدەكەوێت و وتیشی:» ئەوانەش تەنیا دەیگەیەنمە موشتەریەكانم بۆ ئەوەی لەدەستم نەچن». ئاریان هیوا یەكێكە لەبریكارانی غاز فرۆشتن دەچێتە ناو كۆڵانەكانی سلێمانی، هێمای بۆ ئەوەكرد كەڕۆژانە تەنیا دەتوانێت 100 بتڵ غازی بەربكەوێت لەكارگەكان و وتی:» ئەو بڕە لەچاو ساڵاندا زۆر كەمترە، چونكە ساڵانی پێشوو رۆژانە 200 بتڵم وەردەگرت و دەمفرۆشت». ئەم غاز فرۆشە باسی لەوەشكرد لەدەرەوەی شارەوە غازی بەدەست دەگات بەنرخێكی زیاترو وتی:» بۆ ئەوەی موشتەریەكانم لەدەست نەدەم بەهەمان نرخ دەیفرۆشمەوە كە زەرەرێكی زۆری بۆ خۆم تێدایە». هەموو بریكاری غازەكان لەكارگەكانی فرۆشتنی غازەوە رێژەیەكی بۆ دیاریكراوە كە رۆژانە غازی لێ وەردەگرێت بەحەوت هەزار و 500 دینارو لەبازاڕەكاندا بەهەزار دینار زیادە دەیفرۆشنەوە. نرخی سووتەمەنی لەبازاڕەكانی هەرێمی كوردستاندا بەتایبەتیش غازی ماڵان جێگیر نییە، بەشێوەیەك نرخی بوتڵێك غاز دوو هێندە زیاد بووە، هاووڵاتیانیش داوا لەحكومەت دەكەن چاودێری بازاڕ بكات و نرخەكەی جێگیر بكات. حەسەن یاسین، هاووڵاتیەكی ناو شاری سلێمانیە، ئاماژە بەوە دەدات، هەفتەیەكە غازفرۆشەكەی مەعمیلیان وەعدی پێداوە بتڵێكی بۆ پڕبكاتەوە بەڵام تائێستا دەستیان نەكەوتووە. حەسەن یاسین وتیشی:» پێشتر لەبازاڕی سەرچنار بە نرخێكی زیادە بتڵم كڕیوە، رۆژ تا ئێوارە كرێكاری دەكەم بە 30 هەزار، كێ پێی رەوایە 20 هەزار بدەم بە بتڵێك غاز». خاوەنی كارگەیەكی دیكەی غاز لەبەر لەدەستدانی كارەكەی ناوی لای هاوڵاتی پارێزراوە، ئەوەی ئاشكراكرد كێشەی سەرەكی كەمی غاز حكومەتی هەرێمە، چونكە بڕی ئەو باجەی لەبری وەرگرتنی غاز لەكەركوك وەریدەگرێت نایداتە بەغدا، بۆیە بەغداش غازی كەركوكی لەهەرێم بڕیوەو ئێستا تەنیا لەكۆرمۆرەوە غازیان پێدەگات بۆیە رێژەكەی كەمە. ئەم خاوەن كارگەیە ئاماژەی بۆ ئەوەكرد ماوەی زیاتر لەهەشت ساڵە ئەمە كاریەتی و وتی:» تائێستا هیچ كێشەیەكمان نەبووە، بەڵام ئەمە تەنیا باجنەدانی حكومەت دروستی كردووە». ئەوەشی روونكردەوە، ساڵان رۆژانە 10 بۆ 12 تەنكەر غازی هەبووە، بەڵام ئێستا كەمبووەتەوە بۆ هەشت تەنكەر. هاوكات ئەمڕۆ هەڤاڵ ئەبوبەکر، پارێزگاری سلێمانی رایگەیاند:"لەسلێمانی کێشەی کەمی ‌غاز بونی نیە چونکە پشکی پارێزگاکە بەراورد بە چەند مانگی رابردو لە 13 بەشەوە بۆ 15 بەش زیادکراوە، بەڵام هۆکاری کێشەی غاز پەیوەندی هەیە بە زۆری خواست لەسەر بەکارهێنانی غاز لەهەردو مانگی 1 و 2ی هەمو ساڵێکدا کە هاوکاتە لەگەڵ وەرزی زستان". ئەوەشی خستەڕو، "کێشەکە پەیوەندی بە بەرپرسیاریەتی هاوبەشی هاوڵاتیان و حکومەتیشەوە هەیە، چونکە ناکرێت هاوڵاتی سێ بتڵی پڕ لە غازی هەبێت و هەوڵبدات بتڵی چوارەمیش پڕبکات و قەرەباڵغی دروست بکەن".    

شاناز حەسەن بەڕێوەبەری كۆنتڕۆڵی كارەبای هەرێم دەڵێت:» بەهۆی ساردو سەرماوە خواست لەسەر بەكارهێنانی كارەبا زۆر زیادیكردووە و تەنها دەتوانین رۆژانە 10 كاتژمێر كارەبای نیشتمانی بدەینە هاووڵاتیان». ئومێد ئەحمەد، وتەبێژو بەڕێوەبەری كۆنتڕۆڵی كارەبای هەرێم، لە لێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» ئێستا بەتێكڕا  دەتوانین 10 كاتژمێر كارەبای نیشتیمانی بدەینە هاووڵاتیان». بەڕێوەبەری كۆنتڕۆڵی كارەبای هەرێم، وتیشی:» خواستنی كارەبا بەهۆی سەرماوە زیاتر لە شەش هەزار و 500 بۆ حەوت هەزار زیادیكردووە، بەڵام لەئێستا ئاستی بەرهەمهێنانی كارەبا دوو هەزارو 600 بۆ 700 مێگاواتە». هاوكات لەبارەی پێوەری زیرەك كە بۆ زیاتر لە نیوەی هاوبەشانی كارەبا دانراوە، ئەوەی روونكردەوە كە پێوەری زیرەك 40 ئەمپێرەو كارەبایەكی كەم نیە، وتیشی:»خەڵك بەوە راهاتووە، نەك 40 ئەمپێر بەڵكو 100 ئەمپێریشیان بۆ دابنرێت بەكاریدەهێنن و بەشیان ناكات».

مەزهەر كەریم وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم ئاشكرای دەكات ڤایرۆسی ئۆمیكرۆن خێراتر لە ڤایرۆسی كۆرۆنا بڵاودەبێتەوە، بەڵام تا ئێستا مەترسییەكانی لەبارەی گیانلەدەستدان لەژێر لێكۆڵینەوەدایە. وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم شەشی ئەم مانگە پێنج حاڵەتی توشبوون بەڤایرۆسی ئۆمیكۆنی لەشاری دهۆك رایگەیاند كە سەرجەمیان ئەندامی یەك خێزانن بوون. ئاسۆ حەوێزی وتەبێژی تەندروستی حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتیوت:» ئۆمیكرۆن وەك دەلتا نیە جیاوازە دوو شت بۆ ئێمە گرنگە یەكیان ڤاكسین لەسەر هەموو جۆرە گۆڕاوەكان كاریگەری هەیە دووەم خێرایی كاریگەریەكەیەتی، هێشتا لەهەرێم ئەوە ئاشكرا نەبووە ئاخۆ ئۆمیكرۆن كوشندەترە یان ڤایرۆسەكانی پێش خۆی لەهەوڵی تووێژینەوە‌و چاودێری وردداین». وتیشی:»هیچ شتێكی تەئكیدو ئاشكرا نیە لەسەر جیاوازی ئۆمیكرۆن‌و دەلتا، ئەوەی كە رێكخراوی تەندروستی جیهانی رایگەیاندووە ئەو كەسانەی تووشی ئۆمیكرۆن دەبن ختورەیان زیاترە‌و خێراتر بڵاودەبێتەوە». بەڕێوەبەری پاراستنی تەندروستی و سەلامەتی خۆراك لەوەزارەتی تەندروستی دەڵێت:» ئەو كەسانەی تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون پاش شەش مانگ بەرگری لەشیان نامێنێت تووشی ڤایرۆسی ئۆمیكرۆن دەبن». ئاسۆ زەنگەنە بەڕێوەبەری پاراستنی تەندروستی‌و سەلامەتی خۆراك لەوەزارەتی تەندروستی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»دوو توویژینەوەی جیهانی باس لەوە دەكات ڤایرۆسی گۆڕاوی (ئۆمیكرۆن) لەبەشەكانی سەرەوەی سییەكان دەدات، بەڵام هەتا ئێستا رێكخراوی تەندروستی جیهانی‌و سەنتەری نەخۆشیە گوازراوەكان لەئەمریكا لەو تووێژینەوەدان تا ئێستا هیچیان لەو بارەیەوە بڵاونەكردووەتەوە ئاخۆ ئۆمیكرۆن خەتەرترە یان ڤایرۆسەكانی پێش خۆی». سەرۆكی لیژنەی كاروباری تەندروستی و ژینگە لەپەرلەمانی كوردستان باس لەوە دەكات وەك لیژنەكەیان هاوكاری وەزارەتی تەندروستیان كردووە تا جۆرە جیاوازەكانی ڤایرۆسی كۆرۆنا دیاری بكرێت ڤاكسینی پێویستیان بۆ حاڵەتەكانی تووشبون دەستەبەر كردووە. سەباح محمود، سەرۆكی لیژنەی كاروباری تەندروستی‌و ژینگە‌ لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت:» بەردەوام چاودێری گۆڕاوەكانی ڤایرۆسی كۆرۆنمان كردووە هەماهەنگیمان لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی هەبووە، بەڵام تائێستا كارمان لەسەر قورسی‌و سوكی جۆرە گۆڕاوەكانی كۆرۆنا نەكردووە بەتایبەت ئۆمیكرۆن».  وتیشی:» بەپێی زانیاریەكانمان ئۆمیكرۆن لەبەشی سەرەوەی هەناسەدان دەدات هێندەی ڤایرۆسەكانی پێش خۆی كوشندە نیە، تەنیا بۆ ئەو كەسانە مەترسیدارە كە نەخۆشی زەخت‌و شەكرەو دڵیان هەیە یان كۆئەندامی هەناسەدانیان نەخۆشە، پێویستە بەوریاییەوە مامەڵە بكەن».