كتێبێكی "بەختیار عەلی" له لیستی باشترین ١٠٠ كتێبی سەدەی ٢١دایە، لە ئەڵمانیا

هاوڵاتی بەدلەی مۆڵی بەدلەیەکی ئەلکترۆنیە تایبەت درووستکراوە بەوکەسانەی کە بەهۆی نەخۆشی و ناتەواویەکانی ماسولکەکان توانای ڕۆشتن وجوڵەیان بەشێوەیەکی ئاسایی لەدەست داوە . بەدلەکە ٥٨ ئەلکترۆدی گەیەنەری کارەبایی پێوەیە کە هاندانی کارەبایی دەنێرێت بۆ ئەو ماسولکانەی کە لەمێشکەوە گەیەنەرە کارەباییەکانیان پێناگات و ماسولەکەکان خاو دەکاتەوە وگرژی ماسولەکەکان کەم دەکاتەوە، بەمجۆرەش کەسی بەکارهێنەر دەتوانێت بەشێوەیەکی ئاسایی بجوڵیت ولەسەر پێ بوەستێت. داهێنەری بەدلەکە دەڵێت ئەو کەسانەی دەتوانن سودمەند بن لە بەدلەی مۆڵی ئەوانەن کە بەهۆی کێشە لە بەشەکانی مێشکیان کە تایبەت بە ماسولکە و جوڵەیە توانای ئاسایی ڕۆشتن و وەستانیان لەدەست داوە، بۆ نمونە ناتەواوی ونەخۆشیەکانی وەک گرژبوون وڕەقبوونی نائاسایی ماسولکەکان، زەبری مێشک، سکلیرۆسس کە کاریگەری لەسەر مێشک وبڕبڕەی پشت درووست دەکات. بەدلەکە نرخی ٦ هەزار دۆلارە، و لەبارەی بەردەست بوونی فرێدریک لوندکڤیست داهێنەری بەدلەی مۆڵی دەڵێت هێشتا تاقیکردنەوەی زیاتر پێویستە سەبارەت بە کاریگەری وسودەکانی بەدلەکە بەڵام ئەوەی جێگەی دڵخۆشیە کە هەریەک لەوانەی تاقیانکردۆتەوە بەڕێژەی جیا جیا سودیان لێوەرگرتووە و بێگومان کاریگەریەکەشی لەکەسێکەوە بۆ کەسێکی تر دەگۆرێت بەڵام بەشێوەیەکی گشتی دوای لەبەرکردنی بۆ ماوەی ٤ڕۆژ کاریگەریەکەی دەمێنێتەوە.  

هاوڵاتی فەرمانگەی کەشناسی بەریتانیا ڕایگەیاند، ساڵی ٢٠٢٢ گەرمترین ساڵ دەبێت لە مێژووی بەریتانیا کە تۆمارکرابێت، هەروەها  بەپێی ئامارەکان تەواوی مانگەکانی ساڵی ٢٠٢٢ پلەکانی گەرما بەردەوام بەرزبوون، جگە لە مانگی کانوونی دووەم. ساڵی ٢٠٢٢ شەپۆلێکی گەرمای توند سەرانسەری بەریتانیای گرتەوە، مانگی حوزەیران بۆ یەکەم جار بوو کە پلەکانی گەرما بگاتە ٤٠ پلە لە بەریتانیا، مانگی تەمموز فەرمانگەی کەشناسی کارتی سوری بۆ هۆشداری لەو پلە گەرمیە بەرزە هەڵکرد. دکتۆر مارک مەکارتی، زانای بواری کەشوهەوا لە فەرمانگەی کەشناسی بەریتانیا ئاماژەی بەوە کرد ئەم  پلەی گەرمایەی کە تۆمارکراوە لە بەریتانیا، پێش شۆڕشی پیشەسازی بەدور ئەبینرا بەوشێوەیە پلەکانی گەرما بەرزببنەوە. هاوکات وتیشی، هەرچەندە پلەکانی شەپۆلێکی سەرما لەم چەند هەفتەیەی مانگی کانوونی دووەم توند بوون بەڵام هێشتا کەمترن بەراورد بەو پلە گەرما بەرزەی بەریتانیا.

هاوڵاتی بەهۆی کەوتنەوەی ئاگرێکی گەورە لە گازینۆی گراند دایمۆند سیتی هۆتێلی شاری پۆیپێت لە کەمبۆدیا  زیاتر لە 12 کاتژمێری خایاند بەلایەنی کەمەوە 19 کەسی کوشت و زیاتر لە 60 کەسیش بریندار بوون. ئەمڕۆ پێنجشەممە لە کازینۆی هۆتێلێکی کەمبۆدیا ئاگرێکی بەهێز کەوتەوە، سیک سۆخوم، بەرپرسی بەشی زانیاری پارێزگای بانتیای دایچەی وتی، هەندێک قوربانی هێشتا لەژێر پاشماوەی بەشێکی بیناکەدان یان لە ژوورە داخراوەکاندا بوون لە کاتی ئاگرەکەدا هەربۆیە تیمەکانی بەرگری شارستانی نەیانتوانیوە ڕزگاریان بکەن بۆیە  پێشبینی دەکرێت ژمارەی قوربانیان بەرزبنەوە . وتیشی لە ناو کوژراو بریندارەکاندا هاوڵاتی تایلەندی، چینی، مالیزیای، ڤێتنامی و کەمبۆدیا تێدایە. بەشی نەهێشتنی ئاگر و کوژاندنەوە و ڕزگارکردن بڵاویکردەوە کە لە نهۆمەکانی 13 و 14 و 15 لە کاتژمێر 4 ی سەر لەبەیانی خەڵکی لەناو ئاگرەکەدا مابوون وداوای یارمەتییان دەکرد. ئاگرەکە، کە لە دەوروبەری نیوەشەوی چوارشەممە دەستی پێکرد، لە کۆتایدا کاتژمێر ٢ی نیوەڕۆی پێنجشەممە کۆنتڕۆڵکرا. سۆخوم، وتیشی: ئۆپەراسیۆنی رزگارکردن بەردەوامە و بەگوێرەی زانیارییە سەرەتاییەکان ئاگرەکە بەهۆی زیادەڕەویدا بووە لە بەکارهێنانی کەلوپەلی ڕازاندنەوە بۆ سەری ساڵ و کارەبایەکی زۆری ڕاکێشاوەو بۆتە هۆی دروستبونی شۆڕتی کارەباو سوتانی وایەرەکان ئەمەش بۆتە هۆی دروستبونی ئاگرەکە.

هاوڵاتی وتەبێژی سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، ڕۆژی چوارشەممە ڕایگەیاند، داوایان لە دەسەڵاتدارانی ئێران کردووە ئەو کەسانەی هەڵگری دوو ڕەگەزنامەن و هاوڵاتی بەریتانین نابێت دەستگیربکرێن. ڕۆژی چوارشەممە وتەبێژی ڕیشی سوناک، وتیشی داوای ڕوونکردنەوەی بەپەلەمان لە دەسەڵاتدارانی ئێران کردووە سەبارەت بە دەستگیرکردنی ئەو هاووڵاتیانەی کە ئێرانین و خاوەنی ڕەگەزنامەی بەریتانین، لەگەڵ ئەوەشدا ئاماژەی بەوە کرد کە نابێت ئەم پرسە بۆ کاریگەری وکاری دیپلۆماسی بەکاربهێنرێت. ئەم داوایەی بەریتانیا دوای ئەوە هات کە دەزگای سەر بە هەواڵی ئێران ڕۆژی یەکشەممە ڕایەگەیاند چەند کەسێکییان دەستگیرکردووە بە تۆمەتی بەشداریکردن لە خۆپیشاندانەکانی ئێران کە هەندێکییان خاوەنی ڕەگەزنامەی ئێرانی و بەریتانیشن. پارتی کرێکارانی بەریتانیا داوای سزای نوێی کردووە بۆسەر ڕێکخراو و دەسەڵاتدارانی ئێران. هاوکات دەیڤد لامی، وتەبێژی سیاسەتی دەرەوەی بەریتانیا ڕایگەیاندووە کە هەرچەندە لەماوەی ڕابردوودا سزایان بەسەر زیاتر لە ٤٠ بەرپرسی ئێراندا سەپاندووە، بەڵام بەردەوام دەبن لە لێکۆڵینەوە و سزای نوێ بەسەر ئەو بەرپرس و رێکخراوانەی ئێران کە دەستیان هەیە لە سەرکوتکاریەکانی سەر خۆپیشاندەران.

هاوردەی کاڵای ئێران بۆ چین بۆ کەمترین ئاستی 20 ساڵی رابردو دادەبەزێت و تمەن 70٪ی بەهاکەی لەدەست دەدات. گومگرگی وڵاتی چین بڵاوی کردوەتەوە ؛هاوردەی کاڵای ئێران بۆ وڵاتەکەی لە مانگی رابردودا 326 ملیۆن دۆلار بوە لە کاتێکدا پێشتر ئێران مانگانە بە بڕی زیاتر لە 600 ملیۆن دۆلار کاڵای بۆ چین ناردوە. بە پێی بەراوردەکان ئەو بڕە لە هاوردەی کاڵای ئێران بۆ ناو چین کەمترین رێژەی 20 ساڵی رابردوە و سێ مانگە لەگەڵ سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەکان بە بەردەوامی هاوردەی کاڵا لە ئێرانەوە بۆ چین کەمی کردوە. بە گشتی چین لە 11 مانگی ئەمساڵدا بڕی شەش ملیار دۆلار کاڵای لە ئێرانەوە هاوردە کردوە و هاوکات هەر لەو ماوەیەدا بە بڕی هەشت ملیار و 500 ملیۆن دۆلار کاڵای بۆ ئێران ناردوە. چین بە گەورەترین هاوبەشی ئابوریی ئێران لە ناوچەکە ئەژمار دەکرێت و کەمبونەوەی هاوردەی کاڵا لە ئێرانەوە بۆ ئەو وڵاتە کاریگەریی زۆری لەسەر پێگەی تاران لە ناوچەکەدا دەبێت. لە لایەکی دیکەوە بەهای هەر دۆلارێک لە ئێران جارێکی دیکە بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینی و بەهای یەک دۆلار گەیشتە زیاتر لە 44 هەزار تمەن. بەهۆی بەرزبونەوەی بەهای دۆلار ژمارەیەک بازاڕ و شوێنی ئاڵوگۆڕی دراو لە تارانی پایتەختی ئێران لە لایەن کاسبکارانەوە وەک ناڕەزایەتییەک داخران. زیاتر لە سێ  مانگە دابەزینی بەهای تەمەن بەردەوامە و تەنها لە یەک ساڵدا تمەن 70٪ی بەهاکەی بەرامبەر دراوی دۆلار لەدەستداوە.  

هاوڵاتی لە هندستان زانایەکی کۆمپیوتەری هندی کامێرایەکی درووستکردووە کە دەتوانێت وێنەی ژنان بگرێت و لەڕێگەی پلەی گەرمیەوە بوونی خانە شێرپەنجەییەکان لە تووشبوانی شێرپەنجەی مەمک دیاری بکات. پشکنینەکە بەجۆرێکە کە ئەو ژنانەی پشکنینیان بۆ ئەکرێت جلەکانی سەرەوەیان لادەبەن و بێ ئەوەی کەسیک دەستیان لێبدات لەڕێگەی کامێراکەوە وینەیەکیان دەگیرێت، ئەگەر خانەیەکی شێرپەنجەیی هەبێت لە وێنەکەدا دەردەکەوێت، ئەگەر خانەیەکی شێرپەنجەیی لە کەسەکە بدۆزرێتەوە دواتر پشکنینی زیاتری بۆ ئەنجام ئەدرێت.  گیتا مەنجونات کە داهێنەری ئامێرەکەیە دەڵێت کامێراکە زۆر ئاسان بەکاردێت و هەرکەس  بیەوێ دەتوانێت لەگەڵ خۆی بۆهەموو شوێنێکی بگوازێتەوە وکێشێکی کەمی هەیە. گیتا مەنجونات، دەڵێت ئەم هەوڵەم بۆ ئەوەیە کە ڕێژەی تووشوبون و گیان لەدەستدان بە شێرپەنجەی مەمک لە هیندستان کەم بکەمەوە، هاوکات باس لەوە دەکات کە بەهۆی تێچووی" مەمۆگرافی" ودەستڕاگەیشتنی زۆرێک لە ژنان ناتوانن زوو ئاگاداربن لەوەی کە تووشی شیرپەنجەی مەمک بوون؛ هەربۆیە ئەمە هەوڵێکە بۆ ئەوەی  ئەوکەسانەی ناتوانن پشکنینی مەمۆگرافی ئەنجام بدەن لەم رێگەیەوە پشکنین بکەن. بەشێک لەو ژنانەی کە ئەم پشکنیەیان کردووە بەخۆشحاڵیەوە پێشوازی لێدەکەن ودەڵین هەستێکی خۆشە کە بەبێ ئەوەی کەس دەست لێبدات پشکنینەکەت بۆ دەکات، لەگەڵ ئەوەی کە هیچ ئازارێکی نیە وتێچویەکی کەمی هەیە. گیتا مەنجونات دەڵێت، هەمیشە خەوم بەوە بینیوە کە لە هندستان ڕزگارمان بێت لە ڤایرۆسی ئیفلیجی پۆلیۆ، لەگەڵ ئەوەشدا هیوادارم کە لە شێپرپەنجەی مەمک ڕزگارمان بێت. ئەم داهێنانەی کۆمپانیای نیرامای کە گیتا مەنجونات بەڕێوبەری جێبەجێکاری کۆمپانیاکە وداهێنەری ئەم ئامێرەیە لەکاتێکدایە کە زیاتر لە نیوەی تووشبوانی شێرپەنجەی مەمک لە هیندستان ناتوانن چاکبنەوە و گیان لەدەست ئەدەن. کۆمپانیای نیرامای کە خاوەنی داهێنانەکەیە، تاوەکوو ئێستا نزیکەی ٦٠ هەزار پشکنینی ئەنجامداوە لە هندستان، هەروەها باس لەوە دەکەن کە %٩٠ ئەنجامی پشکنینەکان دەقیق بوون، بەڵام پزیشکانی رۆژئاوا و بەڕێبەرایەتی خۆراک ودەرمانی ئەمریکا دەڵێن باشترین پشکنین بۆ شێرپەنجەی مەمک " مەمۆگرافیە"        

103 رۆژە ناڕەزایتەییەکان بەردەوامن و تەنها لە دو رۆژدا رێوڕەسمی چلەی 11 کوژراوی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە مەهاباد و بۆکان و پیرانشار و سەقز و سنە بەڕێوچو و  لەو شارانە ناڕەزایەتییەکان بەردەوامبون و گەنجان بە کردنەوەی ئاگر لە شەقامەکان دروشمیان دی دەسەڵاتی ئێران وتەوە و هاوکات ولاتی ئەڵمانیا پشتیوانیی بۆ ناڕەزایەتییەکان دوپات کردەوە و رایگەیاند؛ دانوستانە ئەتۆمییەکان لەگەڵ تاران راگیراون و سەرنجی وڵاتەکەی تەنها لەسەر خۆپیشاندان و پشتیوانیی لە خەڵک و خۆپیشاندانی ئاشتییانەیە لە ئێران. ئەمڕۆ چوارشەممە لە بۆکان چلەی مەرگی میلاد مەعروفی تەمەن 23 ساڵ بەڕێوەچو و دایکیشی لەسەر گڵکۆکەی رایگەیاند؛ کوڕەکەی ئەو چێ شانازییە کە شەهیدی رێگەی ئازادیی و کوردستانە بۆیە گریانی ناوێت، ئەو وتیشی" دەبێت بەکرێگیراوان بگرین کە لە پێناو پارە و ماڵی دنیا خۆیان و خەڵک و رۆڵەکانی ئێمەیان فرۆشت، دایکی میلاد دەڵێت: ناگریم بۆ کوڕەکەم و شانازیی پێوە دەکەم  ئەوان شەهیدە و رۆڵەی ئاگر و خوێنە. بە پێی ئەو تۆمارە ڤیدیۆییەکی کە لە رێوڕەسمەکە بڵاو کراوەتە هێزە ئەمنییەکانی ئێران بە زەبری هێز بڵاوەیان بە بەشداربوان و یادی چلەی میلاد مەعروفی کردوە.    هەر لە شاری بۆکان رێوڕەسمی چلەی مەرگی شەهریار محەمەدی یەکێکی دیکە لە کوژراوانی شارەکە بەڕێوچو. لە شاری مەهاباد رێوڕەسمی چلەی مەرگی مێهران رەحمانی بەڕێوەچو کە دوای برینداربونی بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران لە نەخۆشخانەیەکی شاری ورمێ گیانی لەدەستدابو. بە پێی دوایین ئامار لە ناڕەزایەتییەکانی 103 رۆژ لە رۆژهەڵاتی کوردستان 139 کەس کوژراون کە تەمەنی زۆرینەیان لە نێوان 19 بۆ 26 ساڵ بوە. تۆڕی مافەکانی مرۆڤی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوی کردوەتەوە لە ماوەی 20 رۆژی رابردودا دەیان کوڕ و کچی گەنجی ئیلام و کرماشان و مەهاباد و سەقز و بۆکان دەستگیرکراون و چارەنوسی زۆربەیان نادیارە. ناوەندی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاوی کردوەتەوە تا ئێستا ناسنامەی 201 کچ و ژنی کورد کە لە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران دەستگیر کراون ئاشکرابوە. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران رۆژی چوارشەممە بڵاوی کردوەتەوە  تا 102 رۆژی ناڕەزایەتییەکان 476 کەس لە خۆپیشاندەران بە دەستی هێزە ئەمنییەکانی وڵاتەکە کوژراون. ئەگەرچی تا ئێستا حکومەتی ئێران هیچ ئامارێکی فەرمیی لە ژمارەی کوژراوانی ناڕەزایەتییەکان بڵاو نەکردوەتەوە بەڵام ئاشکرای کردوە 51 ئەندامی هێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی لەو ناڕەزایەتییەکاندا کوژراون. بە کۆی ئامارەکانی حکومەتی ئێران و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤی ئەو وڵاتە کە بارەگاکانیان لە دەرەوەیە لە ماوەی 102 رۆژی ناڕەزایەتییەکان بە گشتی 527 کەس کوژراون و لەو ژمارەیەش 69 کەسیان تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمتر بوە. لە رۆژانی 21 تا 22 مانگی ئیلولی ئەمساڵ هەشت لاو کە تەمەنیان 16 ساڵ بو لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو دو رۆژەی سارەکانی ورمێ و پیرانشار و شنۆ و دێدەشت و تاران و زەنجان بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران گیانیان لەدەستدا.   لە لایەکی دیکەوە ئێوارەی چوارشممە کریستۆفەر بێرگەر، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند؛ چیتر پێویست ناکات دانوستانە ئەتۆمییەکان لەگەڵ دەسەڵاتی تاران بەردەوام بێت چونکە ئامانج و سەرنجی سەرەکیی ئەڵمانیا پشتیوانیی لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو وڵاتەیە. لەگەڵ لێدوانی کریستۆفەر بێرگەر ئەندامێکی دەستەی پەیوەندییەکانی دەرەوە لە پەرلەمانی ئەڵمانیا رەخنەی لە بەرپرسانی وڵاتەکەی و ئەوروپا گرت کە تا ئێستا سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێرانیان نەخستوەتە لیستی تیرۆری یەکێتی ئەوروپا. هاوکات هەر ئەمڕۆ بەریتانیا رایگەیاند؛ داوایان لە دەسەڵاتدارانی ئێران کردوە ئەو حەوت هاوڵاتییە بەریتانی-ئێرانییە ئازاد بکات کە لە ماوەی رابردودا لە لاین سوپای پاسدارانەوە دەستگیر کرابون. لە بەیاننامەکەدا هاتوە؛ بەریتانیا هیچ کاتێک قبوڵی ناکات هاوڵاتییانی وەک بارمتە بە ئامانجی فشاری سیاسیی سودیان لێورگیرێت و پێویستە ئێران دەستبەرداری ئەو شێوازە بێت کە دەیەوێت بە دەستگیرکردنی هاوڵاتییانی هەڵگری رەگەزنامەی وڵاتانی دەرەوە و بە تایبەت بەریتانیا ، فشاری سیاسیی لەسەر لەندەن دروست بکات.  

هاوڵاتی ئەنجومەنی ئاسایسی نەتەوە یەکگرتوەکان لە بەیاننامەیەکدا داوا لە تاڵیبان دەکات سیاسەتەکانی دەربارەی ژنان بگۆڕێت وپێچەوانەی بکاتەوە، هەروەها  دەڵێت بەمجۆرە نوێنەرایەتی گۆڕانکاری لە پێدانی مافەکژانی مرۆڤ و ئازادیە بنەڕەتیەکان دەکات. نەتەوە یەکگرتوەکان لە بەیاننامەکەدا نیگەرانی قوڵی خۆی لەبارەی بارەی پێشێلکاریەکانی مافی ژنانی ئەفغانستان دەربڕی،هەروەها  داوای کرد کە بە یەکسانی ژنان وکچانی ئەفغانستان بەشداربن لە هەموو کایەکاندا. ئەم بەیاننامەیەی نەتەوە یەکگرتوەکان لە دوای ئەوە دێت کە تاڵیبان لە هەفتەی ڕابردوودا قەدەغەی مافی خوێندنی ژنانی کرد، چەند ڕۆژێک دەوای ئەوەش قەدەغەی کارکردنی ژنانی کرد لە ڕێکخراوە ناوحوکمیە ناوخۆیی و بیانیەکاندا. ئەم سنوردارکردنانەی تاڵیبان و سیاستەکانی دەربارەی ژنان، هەنگاوێکی نوێی  تاڵیبانە بۆ سەرکوتکردنی ژانانی ئەفغانستان لەدوای دەستبەسەرداگرتنی ئەفغانستان لەلایەن تاڵیبانەوە، لەگەڵ ئەوەی تاڵیبان چەندین جار بانگەشەی کردووە کە مافەکانی ژنانی ئەفغانستان پێشێل ناکات؛ بەڵام ئەوەی کە دەیکات تەواو پێچەوانەی بانگەشەکانیەتی وتەواوی ئەو مافانەی زەوتکردووە کە لە دوو دەیەی ڕابردوودا ژنانی ئەفغانستان بە زەحمەت بەدەستیان هێنابوو.  

هاوڵاتی ئیگۆر ترونۆڤ، سەرۆکی یەکێتی پاریزەرانی ڕووسیا بە ئاژانسی هەواڵی تاسی ڕاگەیاندووە، ئەو سەربازانەی دەچنە ئۆکرانیا، مافی ئەوەیان هەیە کە سپێرمەکانیان بە خۆڕایی لە بانکی تایبەت بە هەڵگرتنی سپێرم وخانەکان هەڵبگیرێن، ئەمەش بۆ ئەوەی دوای مردنیشیان هێشتا دەرفەتی ئەوەیان هەبێت مندآڵیان ببێت. ئیگۆر ترونۆڤ، لەبارەی داواکاریەکەوە کە بۆ وەزارەتی تەندرووستی ڕووسیایان ناردووە، ڕایگەیاندووە کە وەزارەتی تەندرووستی وەڵامی بانگەوازەکەیان داوەتەوە بۆ گۆڕانکاری لە بیمەی پزیشکی و هەڵگرتنی سپیرمی ئەو سەربازانەی کە بەشداری جەنگی ئۆکرانیا دەکەن. چەند ڕۆژێک دوای بانگەوازەکە، ژمارەیەکی زۆری پیاوان سەردانی کلینیکەکان وبانکەکانی تایبەت بە هەڵگرتنی سپێرمی بەستوویان کردووە بۆ هەڵگرتنی سپێرمەکانیان و ئامادەکردنی ڕیکەوتنیک بۆ ئەوەی دواتر لەلایەن ژنەکانیانەوە بەکاربهینرێن؛ بەپێی ماڵپەڕی فۆنتانکا لە شاری سان پترسبۆرگ. لەگەڵ ئەوەشدا، ئاندری ئیڤانۆڤ لە نەخۆشخانەی مارینسکی لە سان پترسبۆرگ، ڕایگەیاندووە ئەو پیاوانەی دەیانەوێ بچنە دەرەوەی رووسیا یان ئەوانەی کە بۆ ڕەشنوسی بانگەوازەکەش ئامادەن سەردانی نەخۆشخانەیان کردووە. هەر بەپێی ماڵپەری فۆنتانکا، پێشتر ژن وپیاویکی کەمتر سەردانی ئەم کلینیکانەیان کردووە تەنها مەگەر لە حآڵەتێکدا کە زۆر پێویست بووبیت، هەروەها دەڵێت ئەم چارەسەرە بۆ ئەو مەبەستەیە کە ئەگەر سەربازیک توانای زاوزێی لەدەست دا یاخود مرد، ئەوا دەتوانێت ببێتە خاوەنی منداڵ. هاوکات، وەزارەتی تەندرووستی ڕووسیا هێشتا هیچ لێدوانیکی لەم بارەیەوە نەداوە و سەرۆکی یەکێتی پارێزەرانیش دەڵێت، پێوسیتە سەندیکای پارێزەران بەدواداچوون بۆ ئەوەبکات کە ئایا چۆن ڕێکبکەون لەگەڵ وەزارەتی تەندرووستی بۆ ڕێکارە پێویستەکان.  

هاوڵاتی بەرپرسە باڵاکانی سوریا و تورکیا لەسەر ئاستی سەربازی و هەواڵگری بە نێوەندکاری دەوڵەتی روسیا لە مۆسکۆ کۆبونەوە و ئەوەش دوای قسەکانی ئەردۆغان دێت کە وتبووی 'ئامادەین پەیوەندیەکانمان لەگەڵ روسیا ئاسایی بکەینەوە'. خولوسی ئاکار وەزیری بەرگری تورکیا و هاکان فیداکان سەرۆکی هەواڵگری تورکیا (میت)، عەلی مەحمەد عەباس وەزیری بەرگری سوریا و شاندێکی هەواڵگری وڵاتەکەی و سێرگی شۆیگۆ وەزیری بەرگری روسیا لە مۆسکۆ کۆبونەوە. بەگوێرەی ئاژانسەکانی هەواڵ، بابەتی کۆبونەوکە، قەیرانی سوریا، پرسی پەنابەران و پرسی رۆژئاوای کوردستانە کە ئەوان بە پرسی 'تیرۆر' ناوی دەهێنن. هەروەها باسی ئەوەش دەکرێت کە کۆبونەوە سێ قۆڵیەکان بەردەوام دەبن. وەزارەتی بەرگری روسیا لەمبارەیەوە راگەیەندراوێکی کورتی بڵاوکردەوە و وتی، " رێگاکانی چارەسەرکردنی قەیرانی سوریا، کێشەی پەنابەران و هەوڵە هاوبەشەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی گروپە توندڕەوەکان لە سوریا تاوتوێ کران". لە مانگی رابردوودا، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆمارەی تورکیا چەند جارێک رایگەیاندبوو، دەیانەوێت هاوشێوەی هەندێک وڵاتی ناوچەکە و جیهان، پەیوەندیەکانیان لەگەڵ سوریاش ئاسایی بکەنەوە. مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی تورکیاش ئاماژەی بەوەکردبوو کە لەسەر ئاستی هەواڵگری چەندین کۆبونەوە لەنێوان ئەوان و سوریا ئەنجامدراوە. بەرپرسانی تورکیا مەرجی سەرەکیان ئەوەیە کە رژێمی سوریا لەدژی رۆژئاوای کوردستان هەنگاو بنێت، بەڵام تاوەکو ئێستا هەنگاوێکی بەو شێوەیە لەلایەن دیمەشقەوە نەنراوە و رایدەگەیەنن کە پێویستە تورکیا سەربازانی لە سوریا بکشێنێتەوە و دەست لە پشتگیریکردنی گروپە توندڕەوەکان بهێنێت.

هاوڵاتی ئەمڕۆ چوارشەممە کریملن پلانە ١٠ خاڵییەکەی ئۆکرانیای بۆ ئاشتی ڕەتکردەوە و دەڵێت هەر پلانێکی ئاشتی ئۆکرانیا دەبێت ناوچە لکێنراوەکان بە ڕوسیاوە بگرێتەوە. دیمیتری پێسکۆف، وتەبێژی کرێملن وتی: "ناکرێت هیچ پلانێکی ئاشتی بۆ ئۆکرانیا هەبێت کە ڕەچاوی ڕاستیەکانی ئەمڕۆی ناوچەی ڕوسیا نەکات، لەگەڵ هاتنە ناوەوەی چوار هەرێم بۆ ڕووسیا ئەو پلانانەی کە ئەم ڕاستیانە لەبەرچاو ناگرن ناتوانن ئاشتییانە بن". ڕوسیا لە مانگی ئەیلولدا دوای ئەوەی ڕیفراندۆمی لە چەند ناوچەیەکی ئۆکرانیا ئەنجامدا هەرێمەکانی دۆندتسک، لوهانسک، خەرسن و زاپووریژژیای بە بەشێک لە خاکەکەی خۆی ناساند لە کاتێکدا هیچ کەم لەم ناوچانە بەتەواوی لە ژێر دەسەڵاتی ڕوسیادا نین و ڕیفراندۆمەکە لە لایەن ئۆکرانیا و ڕۆژئاوا ئیدانە کرا. ئەمەشلەکاتێکدایە سەرۆکی ئۆکرانیا زیلینسکی لە مانگی یانزەدا پلانێکی ١٠ خاڵی بۆ ئاشتی پێشکەشکردووەو لە گەڵ سەرۆکی ئەمەریکا جۆ بایدن و سەرکردەکانی جیهاندا گفتوگۆی لەسەر دەکات وهانی سەرکردەکانی جیهان دەدا کە لوتکەیەکی ئاشتی جیهانی لەسەر بنەمای ئەو پلانە ١٠ خاڵییە  ببەستن. زیلینسکی  داوا دەکات کە ڕوسیا لەو چوار ناوچەیە بکشێتەوە کە بە بەشێک لە ڕوسیای ناساندووە لە گەڵیاندا لە کریمیا کە لە ٢٠١٤ دەستی بەسەردا گرت. جێگەی باسە کریملین  بە بەردەوامی وتوویەتی کە کراوەیە بۆ گفتووگۆکانی ئاشتی لەگەڵ ئۆکرانیا، بەڵام وەک خۆی دەڵێت  هیچ ئارەزوویەک لە لایەن کیڤەوە نابینێت بۆ ڕێککەوتن .

هاوڵاتی وەزارەتی تەندرووستی ژاپۆن ڕایگەیاند، تەنها ڕۆژی چوارشەممە ٤١٥ کەس گیانیان لەدەستداوە بە ڤایرۆسی کۆرۆنا، ئەوەش زۆرترین ڕێژەی گیان لەدەستدانە بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لەو وڵاتە کە تاوەکوو ئێستا لەیەک ڕۆژدا ڕوویدابێت. لەبارەی حاڵەتەکانی ڤایرۆسی کۆرۆناوە، وەزارەتی تەندرووستی ژاپۆن ڕایەگیاندووە، کە ڕۆژی چوار شەممە نزیکەی ٢١٦ هەزار و٢١٩  حاڵەتی نوێ تۆمارکراون،ئەمەس بەبەراورد بە مانگی رابردوو ڕووی لە هەڵکشان کردووە وبەڕێژەی ٤ لەسەد زیادی کردووە. ڕێکخراوی تەندرووستی جیهانی لەبارەی بەرزبوونەوەی حاڵەتەکانی کۆرۆنا لە جیهاندا ڕایگەیاندووە، کە زۆرترین حاڵەتی توشبوون بە  ڤایرۆسی کۆرۆنا لە سەرتاسەری جیهان لە ٧ رۆژی ڕابردوودا بە پلەی یەکەم لە وڵاتی ژاپۆن بووە، دوای ئەویش زۆرترین حاڵەتی مردن بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ئەمریکا بووە.  

هاوڵاتی لە کەرنەڤاڵی کالابار لە نەیجیریا کە کەرناڤێڵێکی ساڵانەیە شۆفێرێک بەسەرخۆشی خۆی کرد بەناو ئامادەبواندا، بەهۆیەوە ١٤ کەس گیان لەدەست دا و٢٤ کەسی دیکەس بریندار بوون. شایەتحاڵيکان دەڵین، شۆفێرەکە زۆر بەبێ باکانە خۆی کردووە بەناو نمایشەکەدا و کۆنتڕۆڵی ئۆتۆمبێلەکەی لەدەست داوە. پۆلیس لەبارەی ڕووداوەکەوە وتی، شۆفێرەکە سەرخۆشبووە و نەیتوانیوە کۆنتڕۆڵی خێرایی ئۆتۆمبێلەکە بکات، لەگەڵ ئەوەشدا لێکۆڵینەوە لەوە دەکەن کە چۆن ئۆتۆمبێلەکە بەربەستەکانی کەرنەڤاڵەکەی تێپەڕاندووە و هاتۆتە ناو ئامادەبوانی نمایشەکە. پارێزگاری ویلایەتی کالابار ڕایگەیاندووە، لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن و بەهۆی ڕووداوەکەوە نمایشەکانیان ڕاگرتووە کە بڕیاربوو لە شەوی سەری ساڵدا کەرنەڤاڵەکە بە یاریە ئاگرینەکان کۆتای پیبێت. کەرناڤاڵی کالابار، کەرنەڤاڵیکی ساڵانەیە وتێیدا چەندین نمایش ئەنجام دەدرێت ویەکێک لەوانە نمایشی پاسکیلسوارەکانە، لەم کەرنەڤاڵەدا کەسایەتیە ناودارە بیانی و ناوخۆییەکان بەشداری دەکەن.  

ئەگەری داخستنی هەدەپە زیاتر دەبێت و لە دوایین راپرسی لە تورکیا دەردەکەوێت کەماڵ کڵچدارئۆغڵۆ سەرکەوتن بەسەر رەجەب تەیب ئەردۆغاندا بەدەست دەهێنێت. کۆمپانیای ئارتی بیر، تایبەت بە راپرسیی لە تورکیا، ئەنجامی دوایین راپرسیی خۆی بڵاو کردەوە و ئەگەر لە کۆتایی ئەم هەفتەیەدا هەڵبژاردنەکانی سەرۆک کۆماریی لە وڵاتەکە بەڕێوەبچیت رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری ئێستای تورکیا شکست دەهێنێت. بە پێی ئەنجامی ئەو راپرسییە 43.6٪ی بەشداربوان دەنگ دەدەن بە کەمال کڵچدارئۆغڵو، سەرۆکی پارتی گەلی کۆماری جەهەپە و 39.4٪ ی بەشداربوانی ئەو راپرسییە دەنگ بە رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی پارتی داد و گەشە – ئاکەپە دەدەن. هەر بە پێی راپرسییە رون نییە 17٪ی بەشداربوان دەنگ بە کاندی چ لایەنەک دەدەن. ئەگەرچی تا ئێستا هیچ کاندیدیک بۆ هەڵبژاردنەکانی سەرۆک کۆمار لە تورکیا دیاریی نەکراوە، بەڵام ئاکەپە جەختی لە کاندیدکردنی ئەردۆغان کردوەتەوە و کاندیدی ئۆپۆزسیۆنیش یەکلایی نەبوەتەوە بەڵام سەرۆکی جەهەپەوە یەکێک لە کاندیدە لە لایەکی دیکەوە عەلی باباجان، سەرۆکی پارتی دیموکراسی و پێشکەوتن (دەڤا) لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رەتی کردەوە کە لە ئەگەری داخستنی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە)، کاندیدەکانی ئەو پارتە  لەسەر لیستی پارتەکەی ئەوان بەشداریی لە هەڵبژاردنەکان بکەن. باباجان لەبارەی کەسی داخستنی هەدەپە وتی: هەرکەسێک تۆمەتی تیرۆر ئاراستەیی هەدەپە بکات، ئەو خۆی پشتیوانی لە تیرۆر دەکات. لە 21ی حوزەیرانی ساڵی 2021 سکاڵا بۆ داخستنی هەدەپە لە دادگای باڵای تورکیا تۆمارکرا و تا ئێستا ئەو پارتە لە دادگا بەرگرینامەی پێشکەش نەکردوە و لە ئێستادا دادگایی کردن لە قۆناغێکی زارەکیدایە.

هاوڵاتی ڤلادیمێر پوتین، ڕۆژی سێشەممە بڕیارێکی دەرکرد کە تییدا فرۆشتنی نەوت بەو کۆمپانیا وڵاتانە قەدەغە دەکات کە پابەندن بەو نرخەی وڵاتانی ڕۆژئاوا بۆ کڕینی نەوتی خاوی رووسیا دیاریان کردووە لە وەڵامی داگیرکاریەکانی ڕووسیا بۆسەر ئۆکرانیا. سەرۆکی ڕووسیا، ئاماژەی بەوەکردووە کە سزاکانی ڕۆژئاوا کاریگەری نابێت لەسەر هێرشە سەربازیەکانی ڕووسیا بۆسەر ئۆکرانیا، لەگەڵ ئەوەشدا دووپاتیکردۆتەوە کە ڕووسیا کڕیاری نوێ ئەدۆزێتەوە بۆ نەوتی خاوی ڕووسیا. بڕیارەکە لە یەکی مانگی شووباتەوە دەچێتە بواری جێبەجێکردن وبۆ ماوەی پینج مانگ فرۆشتنی نەوت بەهەموو ئەو کۆمپانیا و وڵاتانە قەدەغە دەکات کە پابەندی ئەو نرخەی ڕۆژئاوان. هاوکات لە بڕیارەکەی سەرۆکی ڕووسیادا هاتووە، فەرمانی قەدەغەکردنەکە ئەکرێت بۆ هەندێک مامەڵەی تایبەت لاببرێت. ئەم بڕیارەی سەرۆکی ڕووسیا دوای ئەوە دێت، حەوت وڵاتی زلهێزی جیهان و یەکێتی ئەوروپا و ئوسترالیا لەم مانگەدا لەسەر ئەوە ڕێککەوتن کە لە بەرواری ٥ ی کانونی دووەمەوە هەربەرمیلێک نەوتی خاوی دەریایی ڕووسیا بە ٦٠ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت. ئامانج لەو بڕیارەی ڕۆژئاوا گەمارۆدانی ڕووسیا بوو لەلایەن یەکێتی ئەوروپاوە بۆ ئەوەی ڕووسیا نەتوانێت نەوتی خاوی دەریایی خۆی بە نرخێکی زۆر بە ڵاتانی سێیەم بفرۆشێت، هەروەها داهاتی ڕووسیا سنورداربکات بەهۆی جەنگی ئۆکرانیا، لەگەڵ ئەوەشدا ڕووسیا بەردەوام بێت لە دابینکردنی وزەی جیهان. لەبارەی کاریگەری بڕیارەکەی سەرۆکی ڕووسیاوە، ڤیا چێسلاڤ، شرۆڤەکاری نەوت وگاز وتی، پێدەچێت بڕیارەکەی مۆسکۆ کاریگەری خێرای هەبووبێت، هەروەها وتیشی لە ئێستادا ئاسایی بەرزبونەوەی نرخی نەوتی خاو هەیە لە بازاڕدا کە وابیرەکەمەوە بەهۆی کاریگەری بڕیارەکەی سەرۆکی ڕووسیاوە بێت. لەدوای سعودیە، ڕووسیا دووەم هاوردەکاری نەوتی خاوە لە جیهاندا، بەڵام بەهۆی جەنگی ئۆکرانیا ودابڕانیکی گەورە لە فرۆشتنی نەوتی ڕووسیا و سزاکانی یەکێتی ئەورپا پێدەچیت کاریگەریەکی گەورە لەسەر دابینکردنی وزەی جیهان درووست بکات لە داهاتوودا.