هاوڵاتی ساتی دەستگیرکردنی ماسیۆ مێسینا دینارۆ، سەرۆک مافیایەکی ئیتاڵی دوای ٣٠ ساڵ هەڵهاتن لەدەست پۆلیس
هاوڵاتی کۆبونەوەی ساڵانەی کۆڕبەندی ئابوری جیهانی لە شاری داڤۆس لە سویسرا بەڕێوەدەچیت، لەماوەی رۆژانی ١٦- ٢٠ی ئەم مانگە بەردەوام دەبێت، تێیدا ٢٧٠٠ سەرکردەی ١٣٠ وڵات بەشدار دەبن،هاوکات بەو مەبەستەش مەسرور بارزانی، سەرۆکی حوکمەتی هەرێمی کوردستانیش بەشدار دەبێت. کۆبونەوەی ساڵانەی کۆربەندی ئابوری جیهانی لە داڤۆس ئەمساڵ لە ژێر ناوی " هاوکاری لە جیهانێکی پارچە پارچەدا" بەڕێوەدەچێت، هەروەها لە کۆربەندەکەدا سەرکردە وبازرگانان و کۆمەڵگە مەدەنیەکانی ١٣٠وڵاتی جیاواز باس لە دۆخی جیهان وکارە لەپێشینەکانی ساڵی نوێ دەکەن. هاوکات ئەمساڵ تاکە سەرکردەی وڵاتانی گروپی حەوت کە بەشداری کۆربەندەکە دەکات لە داڤۆس، ئۆلاف شۆڵزی ڕاوێژکاری ئەڵمانیایە کە بڕیارە بەشداری لە چالاکییەکەدا بکات؛ لەگەڵ ئەوەشدا ڕۆژی یەکشەممە، وتەبێژی سیریل ڕامافۆسای سەرۆکی ئەفریقای باشوور ڕایگەیاند کە بەشداری چالاکییەکە ناکات بەهۆی بەردەوامی قەیرانی وزە لە وڵاتەکەدا. کۆربەندی ساڵانەی ئابوری جیهانی لە داڤۆس لە ساڵی ١٩٧١ لەلایەن ئابووریناسێکی ئەڵمانی کلاوس شوابەوە دامەزراوە، لە سەرەتادا بە کۆڕبەندی بەڕێوەبردنی ئەوروپی ناسرابوو، تا ساڵی ١٩٨٧ ناوەکەی گۆڕدرا بە کۆبونەوەی ساڵانەی کۆڕبەندی ئابوری جیهانی.
هاوڵاتی بۆ سەرۆکایەتی کردنی دانوستانەکانی لوتکەی کەشوهەوا cop 28 لە دووبەی، ئیمارات سوڵتان ئەلجابر سەرۆکی کۆمپانیایەکی گەورەی نەوتی “ ADNOC” دەسنیشانکردووە، ئەوەش ناڕەزایەکی زۆری چالاکوانانی کەشوهەوا وڕێکخراوە مەدەنیەکانی لێکەوتۆتەوە. ڕێکخراوە مەدەنیەکان و چالاکوانانی کەشوهەوا داوایان کردووە سوڵتان ئەلجابر دەست لە پۆستەکەی بکێشێتەوە لە سەرۆکایەتی کردنی کۆماپانیای نەوتی ADNOC، چونکە ئەمە دژ یەکیە لەگەڵ هەڵوێستەکانی لە دانوستانی ڕووبەڕووبونەوەی گەرمبونی زەوی لە لوتکەی کەشوهەوای COP28 . هاوکات نوسینگەی ئەلجابر ڕایگەیاندووە، کەوا سوڵتان ئەلجابر کە وەزیری پیشەسازی و تەکنەلۆژیای ئیماراتیشە، ئەمساڵ وەک ونوێنەری ئیمارات ئامادە دەبیت لە لوتکەی بۆ کەشوهەوا، هەروەها ڕاشیگەیاندووە ئەمساڵ ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە درووستکردنی هاودەنگی نێوان هەموو حوکمەتەکاندا لەسەر ئەو کۆنفرانسە. سەرەڕای ناڕەزایی ڕێکخراو و چالاکوانەکانی کەشوهەوا، وتەبێژی ڕێکەوتننامەی نەتەوە یەکگرتوەکان هیچ لێدوانێکی لەو بارەیەوە نەداوە. ئیمارات سێیەم گەورەترین بەرهەمهێنەری هاوپەیمانی نەوتی ئۆپیکە، لە ٣٠ی تشرینی دووەم هەتاوەکو ١٢ی کانوونی دووەم دانوستانەکانی کەشوهەوا دەکات بە نێوەندگیری نەتەوە یەکگرتوەکان، هاوکات ئیمارات یەکەم وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بوو کە ڕێکەوتنی پاریسی قەبوڵ کرد وپابەند بوو بە گەیشتنە ڕێژەیەکی پاکی دەردانی گازی ژەهراوی.
بە بەشداریی هەزارن کەس خۆپیشاندان دژی سوپای پاسدارن لە فەڕەنسا بەڕێوەچو و داواکرا ئەو سوپایە بخرێتە لیستی تیرۆری وڵاتانی ئەوروپا. رۆژی دوشەممە بە بەشداریی ژمارەیەکی بەرچاو لە چالاکوانان و دانیشتوانی کورد و ئێرانی لە ئەوروپا، خۆپیشاندان دژی سوپای پاسدارانی ئێران لە بەردەم پەرلەمانی ئەوروپا لە شاری ستراسبۆڕگ لە فەڕەنسا بەڕێوچو و سەرۆکی پەرلەمانی ئەوروپا لە خۆپیشاندانەکەدا رایگەیاند دەبێت بەرپرسانی سێدارە و سەرکوت لە ئێران سزا بدرێن. خۆپیشاندەران بە رێپێوان چونە بەردەم پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا لە شاری ستراسبۆرگ و دوای سزادانی سوپای پاسداران و ئەو بەرپرسانەی کۆماری ئیسلامی ئێرانیان کرد کە دەستیان لە سەرکوت و سێدارەی خەڵک و خۆپیشاندەرانی وڵاتەکەدا هەبوە. رۆبێتا مێتسۆلا، سەرۆکی پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا لە وتارێکدا بۆ خۆپیشاندەران رایگەیاند؛ دەبێت بەرپرسانی سەرکوت و سێدارە بکەونە بەردەم بەرپرسیارەتییەوە و ئەوروپا لەو پێناوەدا هەمو هەوڵێک دەدات. پۆلیسی فەڕەنسا رایگەیاندوە؛ژمارەی بەشداربوانی ئەو خۆپیشاندان و رێپێوانە گەیشتوەتە زیاتر لە 12 هەزار کەس و بە یەکێکە لە گەورەترین خۆپیشاندانەکانی مێژوی شاری ستراسبۆرگ ئەژمار دەکرێت و لە زۆربەی شارەکانی دیکەی ئەوروپاوە چالاکوانانی کورد و ئێرانی و ئەوروپی بەشدارییان تێدا کردوە. بڕیارە سبەینێ سێشەممە پەرلەمانی ئەوروپا پرسی بە تیرۆریست ناساندنی سوپای پاسدارانی ئێران لە دانیشتنی خۆیدا تاوتوێ بکات و خۆپیشاندەرانیش جەخت لەوە دەکەنەوە ئەو پەرلەمانە سوپای پاسداران بخاتە لیستی تیرۆری یەکێتی ئەوروپا و بە توندترین شێوە سزا بدرێت.
هاوڵاتی پۆلیسی ئەفغانستان رایگەیاندوه، رۆژی یهكشهممه مەرساڵ نەبی زادە، ئهندامی پێشوی پهرلهمانی ئەفغانستان و پاسەوانەکەی لە ماڵەکەی خۆیدا لە کابوڵی پایتەخت بە گولە کوژراون، هەروەها براکەی و پاسەوانێکی دوەمیش لە هێرشەکەدا برینداربون. نەبیزادە لە ساڵی 2019 لە پەرلەمانی ئەفغانستان پەرلەمانتار بوو هاوکات یەکێک بو لەو ژماره كهمهی ژنانی یاسادانەری وڵاتهكه كه له دوای ئەوەی تاڵیبان لە مانگی 8ی 2021دا دەسەڵاتی گرتەوە دەست لە کابوڵ مایەوە. بە وتەی مولفی حەمیدوڵا خالید، بەڕێوبەری پۆلیسی ناوخۆ، تەقەکردنەکە لە دەوروبەری کاتژمێر 3ی بەیانی بە کاتی ناوخۆی ئەو وڵاتە ڕوویداوە. نێردراوی هاوکاری نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئەفغانستان لە بەیاننامەیەکدا ڕایگەیاند، "بەرزبوونەوەی نائارامی نیگەرانییەکی گەورەیە". هەروەها ئیدانەی هێرشەکەی کردو وتی "توندوتیژی بەشێک نییە لە هیچ چارەسەرێک بۆ هێنانەدی ئاشتییەکی بەردەوام بۆ ئەفغانستان". جێگەیباسە، لە دوای گەڕانەوەی تاڵیبان بۆ دەسەڵات لە ئەفغانستان لە ساڵی 2021، ژنان لە نزیکەی هەمو بوارەکانی گشتی له وڵاتهكهدا دورخراونەتەوە و چالاكییهكانیان سنوردار كراوه.
.png)
هاوڵاتی وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا دەستیلەکارکێشایەوە و داوا لە راوێژکاری وڵاتەکەی دەکات، "رێگەی بدات" بە دەستبەرداربوون لە پۆستەکەی. تۆڕی ههواڵی BBC بڵاویكردهوه، كریستین لامبرێكت، وهزیری بهرگری ئهڵمانیا له راگهیهندراوێكدا بڵاویكردوه، "ماوهی مانگێكه میدیاكانی ئهڵمانیا و ئهوروپا بهشێوهیهكی گشتی رهخنهكانیان بۆسهر من و وهزارهتهكهم چڕكردوهتهوه، لهكاتێكدا هیچ دهرفهتێكیان نههێشتهوه بۆئهوهی رونكردهوه له دۆخهكه بدهم، بهڵام له ئێستادا وا باشتره من دهست له پۆستهكهم بكێشمهوه". هەروەها، لە راگەیێندراوێکی وەزارەتی بەرگریی ئەڵمانیادا هاتووە، کرستینە لامبرێشت، وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا "داوای لە ئۆلاف شۆڵز، راوێژکار[ی ئەڵمانیا] کردووە رێگەی بدات بۆ دەستبەرداربوونی لە پۆستەکەی." ئەو وەزیرە روبهڕوی رهخنهیهكی توندی وڵاتانی جیهان بۆوە، بههۆی ئهوهی ئهڵمانیا تا ئێستا نهیتوانیوه هاوكاری پێشكهشك به هێزهكانی ئۆكرانیا بكات. لهلایهكی دیكهشهوه بههۆی ئهوهی نهیتوانیوه ئاستی وهزارهتهكهی و هێزی سهربازی ئهڵمانیا پهرهپێبدات هاوکات وهزیری بهرگری ئهڵمانیا لهسهر دو پرسی دیكهش روبهڕوی رهخنهیهكی زۆربوهوه ئهوانیش گهشتێك به هێلیكۆپهترێكی سهربازی كه بۆ یهكێك منداڵهكانی رێكی خستبو، یهكێكی دیكهشیان ئهو پهیامهی كه له شهوی كریسمسدا بڵاویكردهوه كه تێیدا باسی له بارودۆخی ئۆكرانیا دهكرد، دهنگی یارییه ئاگرینییهكان له دهوروبهری بون و له كییێڤ-یش هاوڵاتیان به بۆردومان ئهو شهوهیان بهڕێكرد.
ئۆکرانیا بۆ تێکشانی ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانانەی کە روسیا بەکاری دەهێنێت سود لە چەکێکی ئەڵمانیا وەردەگرێت کە ئەو وڵاتە بۆ مەبەستی روبەڕوبونەوەی فڕۆکە خۆکوژەکان رادەستی کردوە. پێگەی پۆلۆتیکۆ بڵاوی کردوەتەوە؛ ئۆکرانیا بەهۆی خێرایی فڕۆکە خۆکوژەکانی ئێران کە دەگاتە (185) کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا روبەڕوی کێشە بوەتەوە بەڵام ئەڵمانیا بە بەخشینی جۆرە زرێپۆش و چەکێکی تایبەت بوەتە فریادڕەسی وڵاتەکە لە دەست هێرشی ئەو فڕۆکانە. ئەڵمانیا 30 زرێپۆشێکی تایبەتی لە جۆری (Flakpanzer Gepard) بەخشیوە بە سوپای ئۆکرانیا و لە ئێستادا چەکی بەکارهاتوی سەر ئەو زرێپۆشە بوەتە بکوژی سەرەکیی ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانانەی کە لە لایەن ئێرانەوە دروست کراون و روسیا بە دەستکاریکردنیان ئاستی توانایانی بەرز کردوەتەوە. پۆلۆتیکۆ ئاشکرای کردوە؛ ئەو زرێپۆشە و چەکەی ئەڵمانیا بەراورد بە زۆربەی چەکەکانی دیکەی ئەمریکا و ئەوروپا کە رادەستی ئۆکرانیا کراوە سەرکەوتو بوە بۆ پێکانی فڕۆکە خۆکوژەکانی ئێران. فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئێران بەهۆی خێراییان، کردنە ئامانجیان ئاسان نییە بە تایبەت ئەگەر ئەو فڕۆکانە لە جۆری خۆکوژ بن بەڵام زرێپۆشەکەی ئەڵمانیا بەهۆی بونی سیستمی دژە ئاسمانی دەتوانێت لە مەودای سێ مەتر و پێش گەیشتن بە ئامانجەکەیان تێکیان بشکێنێت.
یەکێتی ئەوروپا ئیدانەی سزای سێدارە لە ئێران دەکات و داوای لە دەسەڵاتی ئەو وڵاتە کرد جێبەجێکردنی سیدارە بەهەموشێوەک رابگرێت. ئەنجومەنی یەکێتی ئەوروپا رۆژی یەکشەممە بە بڵاوکردنەوەی بەیاننامەیەک، رایگەیاند؛ ئەوروپا لەسێدارەدانی هەر کەسێک و بە هەرشێوازێک لە ئێران بە توندی ئیدانە دەکات و لەسێدرادانی هاوڵاتییەکی ئەوروپاش لە لایەن دەسەڵاتی تارانەوە بە توندترین شێوە ئیدانە دەکەن. ئەوروپا لەو بەیاننامەیەدا هاوخەمیی بۆ کەسوکاری عەلیرەزا ئەکبەری دەربڕیوە کە رۆژی شەممە بە تۆمەتی سیخوڕیی بۆ دەزگای هەواڵگریی بەریتانیا لە لایەن کۆماری ئیسلامی ئێرانەوە لەسێدارەدرا. ئەوروپا جەختی لەوە کردوەتەوە "کە پشتگیریی تەوای بەرتیانیا لە دژی تاران دەکەن و هاوکات سێدارە بە دوایین خاڵی پێشێلکارییەکانی ئێران دژی مافەکانی مرۆڤ لەقەڵەم دەدەن چونکە سزاکە ستمەکارانە و نامرۆڤانە و ئەوپەڕی بێڕێزییە". لە کۆتایی بەیاننامەکەی یەکێتی ئەوروپادا هاتوە: دەبێت دەسەڵاتی ئێران خۆی بەدور بگرێت لە جێبەجێکردنی هەر جۆرە بڕیارێکی دیکەی سێدارە و رێوشوێن و سیاسەتی نوێ بگرێتەبەر لە چوارچێوەی هەڵوەشاندنەوەی یاساکانی سزای سێدارە لە وڵاتەکەی. لەسێدارەدانی ئەکبەری پێشتر لە لایەن ئەمریکا و ئەڵمانیا و فەڕەنسا، ئیدانە کرا و بەریتانیا باڵیۆزەکەی لە تاران کشاندەوە بە مەبەستی راوێژ لەسەر بابەتی سزادانی کۆماری ئیسلامی ئێران. عەلیڕەزا ئەکبەری، جێگری وەزیری بەرگریی پێشوتری ئێران و هەڵگری رەگەزنامەی بەریتانی بە تۆمەتی سیخوڕی بۆ دەزگای هەواڵگریی بەریتانیا ( (MI6، لە لایەن کۆماری ئیسلامییەوە لەسێدارە درا و ئەوەش کاردانەوەی نێودەوڵەتیی زۆری لێکەوتەوە.
هاوڵاتی باڵیۆزخانەی چین لە عێراق رایگەیاند، شەش وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبایان لە عێراق خستووەتەکار و لە بەرنامە لە پێشینەکانی عێراقیش کارکردنە بەگوێرەی رێکەوتننامەی نێوانیان لەگەڵ چیندا. سوی وی باڵیۆزی چین له عێراق ئهمڕۆ یهكشهممه رایگهیاند، حكومهتی وڵاتهكهی پابهنده بهو رێككهوتنانهی كه لهنێوان بهیجین و بهغدا-دا واژۆكراون و لهو چوارچێوهیهشدا شهش وێستگهی بهرههمهێنانی كارهبا كه لهلایهن ستافێكی چینیهوه بهڕێوهدهبرێن، دهستیان بهكاركردن كردوه و بڕێكی زۆر كارهبا بۆ عێراق دابین دهكهن. تساوی باسی لەوەشکرد، ئاسانکاری لەنێوان هەردوو وڵاتدا لەپێناو وەبەرهێنان و هاوکاری لەنێوان هەردوولا لە بوارەکانی ئەندازیاری و پەیوەست بەژیان کراوە، بۆ ئەو مەبەستەش حکومەتی چین توانیویەتی شەش وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبا لە عێراقدا بکاتەوە کەلەلایەن کۆمپانیا چینییەکانەوە بەکار دەخرێن و بەڕێوەدەبرێن. ئهوهشی خستهڕو، "پێشكهوتنێكی باش له پرۆژهی قوتابخانه چینییهكان له عێراقدا ههیه، بهوپێیهی بهسهر پارێزگاكاندا دابهشكراوه و ڕێژهی تهواوكردنی تێدا جیاوازه، ئهمه جگه له بونی جۆره جیاوازهكانی قهرز، كه قهرزی بازرگانییه، دامهزراوهكان، و قهرز لهسهر ئاستی حكومهت لهلایهنوڵاتهكهمانهوه بۆ عێراق فهراههمكراوه".
هاوڵاتی دەیان هەزار کەس کە لە تەل ئەبیب پایتەختی ئیسرائیل گردبوونەوە و سەرکۆنەی کابینەی حکوومەتی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بێنیامین ناتانیاهۆیان کرد. ماوەی دوو هەفتەیە لەسەریەک رۆژانی شەممە، گۆڕەپانی هابیما لە ناوەڕاستی تەل ئەبیب دەبێتە شوێنی خۆپیشاندانەکان و بەپێی زانیارییەکانی پۆلیسی ئیسرائیل، ئەمجارە نزیکەی ٨٠ هەزار کەس بەشدارییان لە خۆپیشانداندا کردووە. خۆپیشاندەران کاردانەوەیان نیشان دا لەهەمبەر سەرۆکوەزیران ناتانیاهۆ و وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی، ئیتەمار بن گڤیر و وەزیری دارایی، بەزالەل سمۆتریچ کە بەوە ناسراون کە توندوتیژن و سیاسەتێکی رەگەزپەرستانەیان هەیە. هاوکات خۆپیشاندەران کە دروشمی "سەرۆکوەزیرانی تاوانبار"یان بەرز کردبووەوە، داوایان کرد، ناتانیاهۆ دەست لە کار بکێشێتەوە و دروشمەکانی "دیکتاتۆرییەت لە ئیسرائیل نابێت"، "ناتانیاهۆ مەترسیدارە و رەگەزپەرستە" و "بن گڤیر و سمۆتریچ کارەساتن" بەرز کردبووەوە. هەروەها سیاسەتمەدارەکانی ئۆپۆزسیۆن بەشدارییان لە خۆپیشاندانەکاندا کرد، لەنێویاندا وەزیری پێشوو، بێنی گانتز. بێنی گانتر بە خۆپیشاندەرانی راگەیاند: "بۆ بەرگرتن لە کودەتا لە پەرلەمان و لەسەر شەقام پەنا دەبەینە بەر هەموو رێکارێکی یاسایی".
هاوڵاتی لە ئەنجامی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەکەی ئەمڕۆ بە 72 سەرنشینەوە لەسەر رێڕەوی فڕین لە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی پۆخارا لە نیپاڵ بەلایەنی کەمەوە 64 کەس تەرمەکانیان دۆزراوەتەوە. بەرپرسێکی حکومی نیپاڵ بە تۆڕی هەواڵی سی ئێن ئێن ی ڕاگەیاند ، لە ئەنجامی کەوتنە خوارەوەی فڕۆکەیەک لەفڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی پۆخارا لە نیپاڵ بەلایەنی کەمەوە 64 کەس تەرمەکانیان دۆزراوەتەوە. وتیشی لەو 72 کەسە چواریان تیمی ناو فڕۆکەکە بوون و و 68 سەرنشینی تێدابوو . هاوکات، گوتەبێژی هێلی ئاسمانی ڵێیتی، سودارشان بەرتولا گوتی دەسەڵاتی فڕۆکەوانیی شارستانی نیپاڵ بڵاویکردەوەتەوە، کە ٣٧ کەس لە سەرنشینەکان پیاو بوون و ٢٥ یان ژن بوون و سێ منداڵ و سێ کۆرپەلە لە فڕۆکەکەدا بوون . وتیشی هێزەکانی شارستانی لە گەڕان بەردەوامن بۆ دۆزینەوەی ٨ سەرنشینەکەی دیکە بەڵام هیوایان لەدەستداوە کە بە زیندوی بیان دۆزنەوە. هەروەها دەسەڵاتی فڕۆکەوانی مەدەنی نیپاڵ ڕایگەیاند کە 53 کەس لە سەرنشینان و هەر چوار کارمەندی ناو فڕۆکەکە نیپاڵی بوو و پانزدە هاوڵاتی بیانیش لە فڕۆکەکەدا هەبوون. لە ناو سەرنشینە بیانییەکان پێنجیان هیندی بوون، چواریان ڕووسی بوون و دووانیان کۆری بوون. ئەوانی تر هاوڵاتی ئوسترالیا، ئەرجەنتین، فەڕەنسا و ئیرلەندا بوون.
ئامارەکانی بانکی ناوەندیی روسیا ئاشکرای دەکەن ئاستی یەدەگی دراوی بیانیی وڵاتەکە لە کۆتا مانگی ساڵی رابردودا بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بانکی ناوەندیی روسیا ئەوەی خستوەتەڕو کە لە مانگی 12ی ساڵی رابردودا ئاستی یەدەگی دراوی بیانی بە رێژەی 14.7 ملیارد دۆلار زیادبونی بەخۆیەوە بینیوە و یەدەگی دراوی بیانیی، گەیشتوەتە 581.9 ملیارد دۆلاری ئەمریکی. بانکی ناوەندیی روسیا جەختیش دەکاتەوە؛ لە هەفتەی یەکەمی مانگی یەکەمی ئەمساڵدا یەدەگی دراوی بیانی 4.5 ملیار دۆلار زیادیکردوە. ئەمە لەکاتێکدایە؛ وڵاتانی رۆژئاوا بە چەندین رێکاری جیاواز دەیانەوێت سنورێک بۆ داهات و تواناکانی روسیا دابنێن، لەو چوارچێوەیەشدا نرخیان بەسەر نەوت و غازی روسیادا سەپاندوە. نزیکەی 11 مانگە روسیا لە هێرشەکانی دژی ئۆکرانیا بەردەوامە و ئەوەش زیانی ئابوریی زۆری بۆ ئەو دوو وڵاتە لێکەوتوەتەوە بەڵام بە پێی ئامارەکانی بانکی ناوەندیی روسیا ئەو وڵاتە لە روی ئابورییەوە گەشەی بەوخۆیەوە بینیوە.
هەڵاوسانی ژاپۆن دەگاتە بەررترین ئاستی زیاتر لە 40 ساڵ رابردو و داهاتی زۆرینەی دانیشتوانی وڵاتەکەش کەم دەبێتەوە. بانکی ناوەندیی ژاپۆن ئاشکرای دەکات هەڵاوسانی ئابوریی وڵاتەکەی لە ساڵی 2021ەوە روی لەبەرزبونەوە کردوە و لە 3.7٪ بۆ 4٪ بەرز بوەتەوە و ئەوەش زیاترین هەڵاوسانی 41 ساڵی رابردوە. بانکەکە ئاماژەی بەوە کردوە کە پێشبینی دەکرێت هەڵاوسانی ئابوریی ژاپۆن بەرزبونەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێ لە کۆتایی ئەمساڵدا بگاتە 10٪. بانکی ناوەندیی ژاپۆن رونی کردوەتەوە ئاستی توانای کڕینی دانیشتوانی وڵاتەکە مانگانە 0.2٪ کەم بوەتەوە و هاوکات ئاستی هەناردە و هاوردەش کەمی کردوە و هەمو ئەمانەش وای کردوە گەشەی ئابوریی بەرزبونەوە بەخۆیەوە نەبینی. لە راپرسییەکی ئابوریدا 63٪ی بەشداربوانی خەڵکی ژاپۆن رایانگەیاندوە؛ لە سالی 2021ەوە داهات و سامانی ئابورییان کەمی کردوە و تەنها 3.7٪ لە دانیشتوانی وڵاتەکە وتویانە داهاتیان بەرز بوەتەوە. لە لایەکی دیکەوە رۆژنامەی ژاپۆن تایمز بڵاوی کردوەتە؛ ئەگەرچی وڵاتەکە توانیویەتی ئاستی گەشەی ئابوریی بۆ دوای بڵاوبونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا لە ساڵی 2020ی وڵاتەکە بەرز بکاتەوە بەڵام کێشە ئابورییەکان چارەسەر نەکراون. ژاپۆن یەکێکە لەو وڵاتانەی جیهان کە ساڵانە کەمترین رێژەی هەڵاوسانی ئابوریی هەیە و لە ساڵی 1982 تا ئێستا یەکەمجارە هەڵاوسانی 4٪ی تۆمار دەکات.
هاوڵاتی نیوزلەندا بەهۆی قەدەغەکردنی سیستەمی قەفەزی ستونی ناوبراو بە " قەفەزی باتری" کە قەفەزێکی بچوک وستونیە بۆ بەخێوکردنی مریشک، ڕووبەڕووی قەیرانی هێلکە بۆتەوە لەسەرانسەری وڵاتدا و ناتوانێ پێداویستی ناوخۆ پڕ بکاتەوە. بەهۆی جێبەجێکردنی بڕیارەکەوە، فرۆشتنی هێلکە لە مارکێتەکاندا ڕێژەکەی سنوردارکراوە و لەزۆربەی فرۆشگاکاندا هێلکە نەماوە، هاوکات درووستکردنی شیرینیە تایبەتەکانی نیوزلەنداش تێچووەکانیان بەرزبۆتەوە لەوانەش شیرینی بەناوبانگی پاڤلۆڤا، هەروەها نرخی جوملەی هێلکە دووقات بەرزبۆتەوە. مایکڵ بووکس، بەڕێوبەری جێبەجێکاری فیدراسیۆنی بەرهەمهێنانی هێڵکە لە نیوزلەندا دەڵێت، لە ئیستادا بەپێی خواستی بازاڕ هێلکە لەبازاڕەکاندا نیە، هەروەها ئاماژە بەوە دەدات بۆ بەرهەمهێنانی هێلکەی پێیوست پێویستمان بە ٣.٩ ملیار مریشکی هێلکەکەر هەیە، بەڵام لە ئێستادا تەنها ٣.٥ ملیار مریشکی هێلکەکەرمان هەیە. هاوکات بەهۆی قەیرانەکەوە بەشێک لە دوکانی شیرینیەکان پەنایان بردۆتە بەر ڕاوکردن بۆ ئەوەی بتوانن هێلکەی پێویست بۆ درووستکردنی شیرینیەکانیان پەیدا بکەن، بەشێکیشیان دەستیانکردووە بە کڕینی مریشکی خۆماڵی، بەهۆی بڕیارەکەوە خواست لەسەر کڕینی مریشکی هێلکەکەر لەڕیگەی ئۆنلاینەوە زیادی کردووە و نرخەکەشی چەند هێندە بەرزبۆتەوە. قەیرانی هێلکە بەجۆرێک کاریگەری خستۆتە سەر بازاڕ کە پێش بڕیارەکەی حکومەت بۆ قەدەغەکردنی بەخێوکردنی مریشک لەو سیستەمە ستونیە بچوکەدا، نرخی مریشکی هێلکەکەر ١٨ دۆلاری نیوزلەندی بووە بەڵام لە ئێستادا نرخەکەی بۆ ٨٠ دۆلاری نیوزلەندی زیادی کردووە. سیستەمی قەفەزی باتری، سیستەمێکی بچوک و بەناویەکداچووە کە مریشکەکان تێیدا دائەنرێن بەمەبەستی بەرهەمهێنانی هێلکە وبەرهەمی زیاتر، قەبارەکەی تەنها بەهێندەی پەڕەیەکی " ئەی فۆڕ " دەبێت و ئەمەش بە تاوان و پێشێلکردن وزیانگەیاندن بە مریشکەکان حساب دەکرێت. حوکمەتی نیوزلەندا لەم مانگەدا بڕیارەکەی خستە بواری جێبەجێکردنەوە، دوای ئەوەی لە ساڵی ٢٠١٢ بڕیارەکەی دەرکردبوو و قۆناغ بە قۆناغ بڕیارەکەی جێبەجێ دەکرد، هاوکات جگە لە نیوزلەندا وڵاتانی ئیسرائیل، مەکسیک، کەنەدا، بەریتانیا ئەو سیستەمەیان قەدەغەکردووە بۆ گەشەکردنی مریشک.
