زیلێنسکی: باپوتن بێت بۆ کیێڤ ناچمە مۆسكۆ پایتەختی ئەو تیرۆرستە 

دیمیتری پێسکۆڤ وتەبێژی کرێملین دووپاتی کردەوە کە شاندی ڕووسیا ڕۆژی پێنجشەممە لە ئەستەنبوڵی تورکیا دەبن و لەوێ چاوەڕێی لایەنی ئۆکراینی دەکەن. هاوکات یوری ئوشاکۆڤ یاریدەدەری سەرۆکایەتی ڕوسیا ڕایگەیاند، پێکهاتەی شاندی ڕوسیا بۆ دانوستانەکانی ئەستەنبوڵ سەبارەت بە ئۆکرانیا بە پشتبەستن بەو پرسانەی کە گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت دیاری دەکرێت. ئوشاکۆڤ ڕوونیکردەوە کە "شاندەکە باس لە پرسە سیاسییەکان و ژمارەیەکی زۆر لە پرسە تەکنیکییەکان دەکات و بەو پێیە پێکهاتەی شاندەکەمان دیاری دەکرێت". لەلایەکی دیکەوە، سەرچاوەیەکی دیپلۆماسی ئۆکراینی ئەمڕۆ چوارشەممە بە ئاژانسی ڕۆیتەرزی ڕاگەیاندووە، سەرکردایەتی ئۆکرانیا هەنگاوەکانی داهاتووی خۆی سەبارەت بە دانوستانەکانی ئاشتی لە تورکیە یەکلایی دەکاتەوە، کاتێک بەشداریکردنی ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا ڕوون دەبێتەوە. ئەو سەرچاوە دیپلۆماسییە دەڵێت: هەموو شتێک پەیوەستە بەوەی کە ئایا پوتین لە هاتنی بۆ ئیستەنبوڵ دەترسێت یان نا، بە پشتبەستن بە وەڵامەکەی، سەرکردایەتی ئۆکرانیا بڕیار لەسەر هەنگاوەکانی داهاتوو دەدات". ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکی سەرۆک کۆماری ئۆکرانیا تەحەدای هاوتا ڕووسیەکەی کرد کە بە شێوەیەکی شەخسی بەشداری لەو دانوستانانە بکات کە بڕیارە ڕۆژی پێنجشەممە لە ئەستەنبوڵ بەڕێوە بچێت.  ئەگەر پوتین ڕەزامەندی دەرببڕێت بۆ بەشداریکردن، ئەوە دەبێتە یەکەمین دیداری نێوان سەرکردەکانی هەردوو وڵاتی شەڕکەر لە دوای کانوونی دووەمی ٢٠١٩ەوە. ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی  لەمیانی کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا لە کیێڤ ئۆکراینا رایگەیاند: دەبێت دانوستانی ڕاستەوخۆی ئاگربەست لەگەڵ پوتین بکرێت، چونکە تەنها ئەو دەسەڵاتی جێبەجێکردنی هەیە. سەرۆکی ئۆکرانیا ڕایگەیاند، هەموو هەوڵێک دەدات بۆ دەستەبەرکردنی کۆبوونەوەیەک لەگەڵ هاوتا ڕووسییەکەی، ڤلادیمێر پوتین، ئەمەش لەکاتێکدایە کە ئەمەریکا دڵنیایی دەدات لەوەی کە ناکۆکییەکە تەنها لە ڕێگەی دیالۆگەوە چارەسەر دەکرێت. هاوکات ناوبراو پێشبینی کرد کە ئەگەر دانوستانەکانی ئیستەنبوڵ ئەنجام نەدرێت، ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا سزای توند بەسەر ڕووسیادا دەسەپێنن، وتیشى: دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا تا ئێستا ئامادەبوونی خۆی پشتڕاست نەکردۆتەوە. پێشتر ڤلادیمیر پووتین، سەرۆکی رووسیا ڕایگەیاندبوو "پێشنیاز دەکەم بەبێ هیچ دواکەوتنێک رۆژی پێنجشەممە، 15ـی ئایار لە ئیستەنبووڵ دەست پێبکەین. لە تورکیا چاوەڕێی ئۆکرانیا دەبین." لە ئاداری 2022ـەوە مۆسکۆ و کیێڤ هیچ دانوستاندنێکی راستەوخۆیان نەکردووە. ئەوکاتیش هەر لە ئیستەنبووڵ کۆبوونەوە، ئەمەش دوای ئەوەی مانگێک بەسەر هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆکراینا تێپەڕیبوو.

  سەرۆکی ئەمەریکا پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ چوارشەممە سعوودییەی بەجێ هێشت و بەرەو قەتەر بەڕێ کەوت. چوارشەممە 14ـی ئایاری 2025، دۆناڵد ترەمپ، و لە ڕۆژی دووەمی گەشتەکەی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، گەیشتە فڕۆکە خانەی حامد لە دەوحە و لەلایەن شێخ تەمیم بن حەمەد ئال سانی، میری قەتەر، پێشوازیی لێ کرا. بەگوێرەی میدیا جیهانییەکان پێشبینی دەکرێت دۆناڵد ترەمپ ژمارەیک ڕێککەوتن لەگەڵ قەتەر ئیمزا بکات. هەروەها بڕیارە لە گەشتەکەیدا قەتەر فڕۆکەیەکی تایبەت و شاهانە لە جۆری (Boeing 747-8)  کە بەهاکەی 400 ملیۆندۆلارە وەکوو دیاری پێشکەشی سەرۆکی ئەمەریکا بکات. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا دوای سەردانەکەی بۆ قەتەر، دەچێتە ئیمارات، هەروەها لەبارەی سەردانەکەی بۆ تورکیا گوتی: دەزانم ڤلادیمێر پوتن، سەرۆکی ڕووسیا دەیەوێت منیش لە تورکیابم. ئەگەر کۆتایی بە جەنگەکە بهێنن، بۆ ڕزگاکردنی ژیانی ئەو هەموو کەسە، ڕەنگە منیش بچمە ئیستەنبۆڵ. سێشەممە 13ـی ئایاری 2025، کۆشکی سپی ڕایگەیاندبوو: سعوودییە و ئەمەریکا ڕێککەوتنێکی سەربازییان بە بەهای 142 ملیار دۆلار ئیمزا کرد کە گەورەترین ڕێککەوتنە لە مێژوودا، هاوکات، سعوودییە بە بەهای 600 ملیار دۆلار، وەبەرهێنان لە ئەمەریکا دەکات.

  لە کۆبوونەوەی لەگەڵ ئەحمەد شەرع، دۆناڵد ترەمپ چەند داواکارییەکى هەبووە کەسوربا جێبەجێیان بکات، کۆشکی سپی دەڵێت، شەرع و حکومەتەکەى دەرفەتێکی زۆر گەورەیان لەبەردەستدایە بۆ ئەوەی "کارێکی گەورە بۆ گەلی سووریا بکەن. ئەمڕۆ چوارشەممە، 14-05-2025، لە ریازى پایتەختى سعودیە، دۆناڵد ترەمپ و ئەحمەد شەرع کۆبوونەوە، محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە ئامادە بووەو، رەجەب تەیب ئەردۆغانیش بە ئۆنلاین بەشداریی کردووە.   کارۆلین لیڤیت، وتەبێژی کۆشکی سپی دەڵێت، ترەمپ پێنج داوای لە شەرع کردووە، بەپێى ڕاگەیەندراوەکەى کۆشکى سپى ئەردۆغان ستایشی ترەمپی کرد بۆ هەڵگرتنی گەمارۆکان لەسەر سووریا و بەڵێنی دا لەگەڵ عەرەبستانی سعودیە کار بکات بۆ هاندانی ئاشتی و خۆشگوزەرانی لە سووریا.  هاوکات جێنشینی شازادەی سعودیەش ستایشی بڕیاری ترەمپی کرد بۆ هەڵگرتنی گەمارۆکان و بە ئازایەتی ناوی برد.   ترەمپ سوپاسی ئەردۆغان و شازادەی جێنشینی سعودیەی کرد بۆ هاوڕێیەتییان و بە سەرۆک شەرعی گوت، دەرفەتێکی گەورەی هەیە بۆ ئەنجامدانی کارێکی مێژوویی لە وڵاتەکەی. ترەمپ هانی سەرۆک شەرعی دا کارێکی باش بۆ گەلی سووریا بکات و هانی دا یەکەم:    - واژۆ لەسەر رێککەوتنەکانی ئەبراهام لەگەڵ ئیسرائیل بکات  - داوا لە هەموو تیرۆریستە بیانییەکان بکات سووریا جێ بهێڵن - تیرۆریستە فەلەستینییەکان دەربکات - یارمەتیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بدات بۆ رێگرتن لە بەهێزبوونەوەی داعش - بەرپرسیارێتیی شوێنی هێشتنەوەی داعش لە باکووری رۆژهەڵاتی سووریا لە ئەستۆ بگرێ   ئەحمەد شەرع سوپاسی  ترەمپ، شازادەی جێنشینی سعودیە و ئەردۆغانی کرد بۆ هەوڵەکانیان لە رێکخستنی کۆبوونەوەکە و دانی نا بە دەرفەتە گرنگەکە کە بەهۆی جێهێشتنی ئێرانییەکان بۆ سووریا دروست بووە. هەروەها دانی نا بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی ئەمریکا و سوریا لە بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و نەهێشتنی چەکی کیمیایی.  شەرع پابەندبوونی خۆی بە رێککەوتنی ساڵی 1974 لەگەڵ ئیسرائیل دووپات کردەوە. سەرۆک شەرع هیوای خواست بەوەی سووریا ببێتە بەستەرێکی گرنگ بۆ ئاسانکردنی بازرگانی نێوان رۆژهەڵات و رۆژئاوا و کۆمپانیا ئەمریکییەکانی بانگهێشت کرد بۆ وەبەرهێنان لە نەوت و گازی سووریا. شەڕی رووسیا-ئۆکرانیا و شەڕی غەززەش تاوتوێ کرا.

  وەزیرى دەرەوەى ئێران بەتوندى وەڵامى قسەکانى ترەمپیدایەوە لەسعودیەو دەڵێت هەوڵدەدات ئێران وەک هۆکارێکى نائارامی نیشان بدات، له کاتێکدا پێویسته بپرسین کێ 60 هەزار کەسى لەغەززە کوشت، پێویستە لایەنی بەرامبەر بزانێت کە سیاسەتی زۆرترین فشار پێشتر شکستی هێناوە. لەکاتى بەشداریکردن لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی کەنداو، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا وتارێکى پێشکەشکرد، سەبارەت بە دۆسیەی ئێران، ترامپ ڕایگەیاند، دەمەوێت لەگەڵ ئێران ڕێککەوتنێک بکەم، بەڵام دەبێت واز لە پشتیوانیکردنی تیرۆر بهێنێت، ئاماژەی بەوەشکرد، ئێران ناتوانێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت. هەروەها ترەمپ لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا، وتی: دەبێت ئێران پاڵپشتی خۆی بۆ شەڕی بەوەكالە لە ناوچەكە راگرێت.  عەباس عێراقچی وەزیری دەرەوەی عێراق لە پەراوێزی کۆبوونەوەی کابینەی حکوومەت لەگەڵ ڕۆژنامەنووسان سەبارەت بە دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا وتی: چاوەڕوانی ڕاگەیاندنی کات و شوێنی خولی داهاتووی دانوستانەکان لە لایەن دەسەڵاتدارانی عومانەوەین. ڕێبازی ئێمە بریتییە لە بەدواداچوونی دانوستان. لە کاردانەوە بە لێدوانەکانی ئەم دواییەی ترامپ دژ بەئێران لە ڕیاز، عەباس عێراقچى: ئەوەی ناوبراو باسی کردووە زۆر فریودەرە، ئەوەیشی سەبارەت بە بڕیاری وڵاتان بۆ گرتنەبەری ڕێگای گەشەسەندن وتوویەتی، هەمان ئەو ڕێگایە کە نەتەوەی ئێران لەگەڵ شۆڕشی ئیسلامی خۆیدا گرتبوویە بەر بۆ ئەوەی وڵاتێکی دیموکراسی و ئازاد و ئاوەدان و پێشکەوتووی هەبێت و ئەوە ئەمریکا بوو کە بە گەمارۆکانی خۆی ڕێگری لە پێشکەوتنی نەتەوەی ئێران کردووە و هەڕەشەی سەربازی”. عێراقچی لە درێژەی قسەکانیدا وتی: یەکێک لە هۆکارەکانی کێشە ئابوورییەکانی نەتەوەی ئێران ئەمریکا بووە، چونکە ئەوان خوازیاری سیستمێکی حکوومەتی وابەستە و گوێڕایەڵ بوون و ئەمەش پێچەوانەی کەرامەتی نەتەوەی ئێرانە. سەبارەت بە دانوستان لەگەڵ سێ وڵاتی ئەوروپی، وتی: بەداخەوە ئەوە ئەوروپییەکان خۆیانن کە تاڕادەیەک گۆشەگیر بوون لەم دانوستانانەدا بە سیاسەتی خۆیانەوە. ئێمە بەدوای دۆخێکی وادا ناگەڕێین و درێژە بە دانوستانەکانمان دەدەین و خولی داهاتووی دانوستانەکان لەسەر ئاستی جێگری وەزیرانی دەرەوە، پێموایە ڕۆژی هەینی لە ئەستەنبوڵ بەڕێوەدەچێت.

  دۆناڵد ترەمپ لە لووتکەی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو-ئەمریکا لە ریاز رایگەیاند، "رێگە نادەم ئێران ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی". لەکاتى بەشداریکردن لە لوتکەی ئەنجومەنی هاریکاریی کەنداو، دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا وتارێکى پێشکەشکرد، سەبارەت بە دۆسیەی ئێران، ترامپ ڕایگەیاند، دەمەوێت لەگەڵ ئێران ڕێککەوتنێک بکەم، بەڵام دەبێت واز لە پشتیوانیکردنی تیرۆر بهێنێت، ئاماژەی بەوەشکرد، ئێران ناتوانێت چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت. هەروەها ترەمپ لەبەشێکى دیکەى قسەکانیدا، وتی: دەبێت ئێران پاڵپشتی خۆی بۆ شەڕی بەوەكالە لە ناوچەكە راگرێت.  ڕاشیگەیاندووە کە ئەمریکا گورزێکی قورسی لە حوسییەکان داوە بەهۆی ئەوەی کەشتییەکانیان لە دەریای سووردا کردووەتە ئامانج. سەرۆکی ئەمریکا لەو لووتکەیەدا، باسی لە دۆخی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست کرد، لەبارەى هەڵگرتنی سزاکانی سەر سووریاش وتی، بۆ ئەوە قسەی لەگەڵ محەممەد بن سەلمان و رەجەب تەیب ئەردۆغان کردووە. ئاماژەی بەوەش کرد: کار دەکەین بۆ هەڵگرتنی تەواوی سزاکان لەسەر سووریا.   ترەمپ، حیزبوڵڵای لوبنانی بە "تیرۆریست" ناوبرد و گوتی، "دەرفەتێكی زێڕین بۆ لوبنانییەکان هاتووەتە ئاراوە بۆ ئەوەی بتوانن بە ئاشتی بژین".   لەبارەی حووسییەکانیش گوتی، ئەوان رازی بوون هێرشەکانیان بۆ سەر کەشتییە بازرگانییەکان بووەستێنێنن، بۆیە ئیدارەکەی بڕیاری داوە هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکاش بۆ سەریان بووەستێت.

 دۆناڵد ترەمپ لە سعودیە لەگەڵ ئەحمەد شەرع سەرۆکى کاتى سوریا کۆبوونەتەوەو باس لەچەند پرسێکى جیاوازکراوە. کۆبوونەوەکە پێشنیوەڕۆى ئەمڕۆ چوارشەممە، لە ڕیازى پایتەختى سعودیە بووە، بەپێى هەواڵى میدیاکانى تورکیاش ڕەجەبە تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆمارى تورکیاش لە رێی پەیوەندیی ڤیدیۆییەوە بەشداریی کۆبوونەوەکەی شەرع و ترەمپی کردووە،  هەروەها محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیەشی تێدابووە. لە دواى کۆبونەوەکەش دۆناڵد ترەمپ سەرۆکى ئەمریکا قسەى بۆ ڕۆژنامەنوسان کردو ڕایگەیاند لەگەڵ ئەحمەد شەرع کۆبوومەوە و بڕیارمدا هەموو سزاکانى سەر سوریا هەڵبگرم. دۆناڵد ترەمپ لە لووتکەی ئەنجوومەنی هاریکاریی کەنداو-ئەمریکا لە ریاز رایگەیاند، "دوای ڕاوێژ لەگەڵ شازادە محەمەد بن سەلمان فەرمانم دا سزاکانی سەر سوریا هەڵبگیرێن". ناوبراو لە درێژەی قسەکانیدا کە هەڵگرتنی گەمارۆکانی سەر سوریا دەرفەتێکی گەورەیان پێدەبەخشێت و ئاماژەی بەوەدا کە هەموو سزاکانی سەر سوریا هەڵدەگرێت. سەرۆکی ئەمریکا هەروەها ڕایگەیاند کە واشنتۆن هەوڵ دەدات پەیوەندییەکانی لەگەڵ حکومەتی نوێی سوریا ئاسایی بکاتەوە. لەلایەکى دیکەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا دەڵێت لە دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە ئەمریکا دەرفەتێکی ڕاستەقینەی بە سووریا داوە. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا پۆستێکی لەگەڵ کلیپێکی ڤیدیۆیی وتارەکەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا دوێنێ لە ڕیاز بڵاوکردەوە و تیایدا ئاماژەی بەوەکردووە، "لە دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە ئەمریکا دەرفەتێکی ڕاستەقینە دەداتە گەلی سوریا و سزاکانی سەر سوریا هەڵدەگرێت. شازادەی جێنشینی سعودیەش ڕایگەیاند ئێمە لە پێناو سەقامگیری ناوچەکەدا حەز دەکەین بەردەوام بین لە هاوکاری و هەماهەنگی لەگەڵ ئەمریکا. ترامپ ڕۆژی سێشەممە ڕایگەیاند کە فەرمانی هەڵگرتنی گەمارۆکانی سەر سوریا دەدات، ئەمەش دوای داوایەکی شازادەی جێنشینی سعودیە و محەمەد بن سەلمان، سەرۆکوەزیرانی سعودیە. هەروەها ڕایگەیاند کە مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا دواتر لە تورکیا چاوی بە هاوتا سورییەکەی دەکەوێت.

  وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەى ئێران، ڕایدەگەیەنێت ئامانجی ئێران لە دانوستانەکاندا پاراستنی دەستکەوتەکان و کۆتایی هێنانە بەو گەمارۆیانەى کە بە ناڕەوا بەسەر نەتەوەی ئێراندا سەپێنراون. ئەمڕۆ سێشەممە ئیسماعیل بەقائی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەى ئێران وەڵامی پرسیاری ڕۆژنامەنووسانى دایەوە، لەبەشێکیدا وتى: چوونە ناو دانوستانەکانی ئێران تەنها لە ئێستادا نییە، بەڵکو هەمیشە جدییە و بە ئامانجی گەیشتن بە ئەنجام. ئێمە دانوستان وەک ئامرازێک بۆ شانازیکردن و کات بەفیڕۆدان بەکارناهێنین. لە وەڵامی پرسیارى پەیامنێری ئیرنا سەبارەت بە چوونە ناو وردەکارییەکانی دانوستانەکان، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە وتی: ئێمە هێشتا لەم ماوەی دانوستانەدا نەچووینە ناو وردەکارییەکان. ئیسماعیل بەقائی جەختی لەسەر ئەوە کردەوە، ڕاگرتنی بەرنامەی ئەتۆمی ئێران لە بنەڕەتدا پرسێک نییە لە دانوستانەکاندا، وتی: بە دڵنیاییەوە بەرنامەی ئەتۆمی ئێمە بە جددی بەردەوام دەبێت. جەختیشی لەوە کردەوە: گرنگە ئەزموونی پێشوو لەبەرچاو بگرین و بزانین لە کوێدا پێویستە ڕێوشوێن بگرینەبەر یان بەڵێن لە لایەنەکانی دیکە وەربگرین، بە لەبەرچاوگرتنی هەندێک لە ئەزموونە تاڵەکانی ڕابردوو. دوای کۆتاییهاتنی گەڕی چوارەمی گفتوگۆکان کە رۆژی شەممە لە عومان بەڕێوەچوو، عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، "ئەم خولەی دانوستاندن بەراورد بە سێ گەڕی پێشووتر جیدیتر و راشکاوانەتر بوو. لەم گەڕەدا لە بابەتە گشتییەکان دوورکەوتینەوە و چووینە نێووردەکارییەکان. سرووشتییە لە هەلومەرجێکی وەهادا دانوستاندن قورس بێت."   ئەمریکا و وڵاتانی رۆژئاوا گومانیان هەیە کە ئێران سەرقاڵی پەرەپێدانی بۆمبی ئەتۆمی بێت، بەڵام تاران بەردەوام ئەو تۆمەتە رەت دەکاتەوە و دەڵێت، تاکە ئامانجی بەرنامە ئەتۆمییەکەی، بەرهەمهێنانی کارەبا و لێکۆڵینەوەی پزیشکییە.

  دۆناڵد ترەمپ لە سعودیەوە رایگەیاند، فەرمانێک دەردەکەم بۆ ئەوەی سزاکانی سەر سووریا هەڵبگیرێت، تاوەکو هەلێکیان بدەینێ کارێکی تایبەت بکەن لە پێناو داهاتووی خۆیان. سەرۆکی ئەمریکا لە ریازی پایتەختی سعودیەوە رایگەیاند، ئیدارەکەی بڕیاری داوە سزاکانی سەر سووریا هەڵبگرێت؛ نەتەوە یەکگرتووەکانیش بە فەرمی پێشوازیی لە بڕیارەکەی کرد.   دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، رایگەیاند، "بڕیارم دا سزاکانی سەر سووریا هەڵبگرم، ئەوەش دوای ئەوەی ئەو پرسەم لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆکی تورکیا و محەممەد بن سەلمان، شازادەی جێنشینی سعودیە تاوتوێ کرد." ئەمریکا لە سەردەمی حوکمڕانی بەشار ئەسەد سزای توندی بەسەر سوریادا سەپاند، لە دوای زیاتر لە ١٣ ساڵ شەڕ لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵەوە لە دەسەڵات لادرابوو، سزای توندی بەسەر سوریادا سەپاندبوو. سعودیە دەنگێکی پێشەنگ بووە و داوای هەڵگرتنی سزاکان دەکات. دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، سەرجەم سزاکانی سەر سوریا لادەبەن و ڕایگەیاند، ئەرکێکی گرنگیان ئەنجامداوە، بەڵام ئێستا کاتی ئەوە هاتووە سوریا هەنگاو بنێتە پێشەوە. دۆناڵد ترەمپ لە کۆنگرەیەکی وەبەرهێنان لە ڕیاز وتی: من فەرمانی وەستاندنی گەمارۆکانی سەر سوریا دەدەم بە مەبەستی پێدانی شانسی گەورە بۆیان. لە بەشێکی دیکەی قسەکانیدا ترەمپ ئاماژەی بەوە دا، "سووریا تووشی نەهامەتی و مەرگەساتی گەورە بووە،" هیوادارن ئیدارەی ئێستای وڵاتەکە لە بەدەستهێنانی ئاشتی و سەقامگیری بۆ وڵاتەکەیان سەرکەوتوو بن، بە گوتەی خۆیشی، یەکەم هەنگاویان ناوە بۆ ئاسایکردنەوەی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ سووریا.  

  ماڵپەرى ئەکسیۆس بەگوێرەی دوو سەرچاوەی ئاگادار لەو پلانە، ترامپ بەنیازە سبەی چوارشەممە لە ڕیاز لەگەڵ ئەحمەد ئەلشەرا، سەرۆکی سوریا کۆببێتەوە، کۆشکی سپییش ڕایدەگەیەنێت ترەمپ  ڕازیبووە لە سعودیە سڵاوێک لە سەرۆکی سوریا بکات. کۆبوونەوەکەى ترەمپ لەگەڵ شەرع - کە بەهۆی پەیوەندییەکانی ڕابردووی لەگەڵ قاعیدە و داعش لە لیستی تیرۆریستی ئەمریکادا دەمێنێتەوە - دەبێتە یەکەم کۆبوونەوەی نێوان سەرۆکێکی ئەمریکا و سوریا لە ماوەی ٢٥ ساڵدا. دوایین کۆبوونەوەی لەم جۆرە لە ساڵی ٢٠٠٠دا بوو، کاتێک بیل کلینتۆن سەرۆکی ئەوکاتەی سوریا لە جنێڤ لەگەڵ حافز ئەسەد سەرۆکی ئەوکاتی سوریا کۆبووەوە، ئەمەش لە چوارچێوەی هەوڵەکان بۆ دەڵاڵیکردنی ڕێککەوتنی ئاشتی نێوان ئیسرائیل و سوریا. بەشار ئەسەدی کوڕی ئەسەد لە مانگی کانوونی دووەمدا لە هێرشێکی بەهێزى یاخیبوواندا ڕووخێنرا کە دوای ١٤ ساڵ شەڕی ناوخۆی ماڵوێرانکەر، شەرعی هێنایە سەر دەسەڵات. بەرپرسێکی باڵاى کۆشکی سپی ڕایگەیاندوە، دۆناڵد ترەمپ ڕەزامەندی دەربڕیوە ڕۆژی چوارشەممە سڵاو لە ئەحمەد شەرع، سەرۆکی سوریا بکات لە سعودیە، لە میانی گەشتە ناوچەییەکەی سەرۆکی ئەمریکادا کە بە وەستانێک لە ڕیاز دەستیپێکرد. دوێنێ دووشەممە، ترەمپ ئاماژەی بە ئەگەری سووککردنی سزاکانی سەر سوریا کرد بۆ ئەوەی بتوانێت "سەرەتاییەکی نوێ" بەدەستبهێنێت. دیمەشق پێشوازی لە لێدوانەکەی ترەمپ کرد و بە هەنگاوێکی هاندەرانە بۆ کۆتاییهێنان بە ئازارەکانی سوریا وەسفی کرد. کاتێک ڕۆژنامەنووسان ڕۆژی سێشەممە پرسیاریان لێکرد کە ئایا پێشبینی دەکات لەگەڵ شەرع کۆببێتەوە، ترەمپ وەڵامی دایەوە و وتی: بەڵێ، پێموایە. لە 8-12-2024 دەستەی تەحریری شام بە سەرۆکایەتیی ئەحمەد شەرع کە ئەو کات زیاتر بە ئەبو محەممەد جۆلانی ناسرا بوو، و بەشێک لە گرووپە چەکدارە هاوپەیمانەکانی کۆتاییان بە دەسەڵاتی بەشار ئەسەد هێنا.    تەحریری شام لە لیستی تیرۆری ئەمریکادایە، ئەوەش بەهۆی ئەو پەیوەندییەی پێشتر لەگەڵ قاعیدە هەیبوو.   لەم چەند مانگەی رابردووشدا حکومەتی ئەمریکا خۆی دوور گرتووە لە مامەڵەکردنی فەرمی لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی سووریا.

  سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل دووپاتی کردەوە کە حکومەتەکەی کار لەسەر دۆزینەوەی ئەو وڵاتانە دەکات کە ڕەنگە ئامادەبن فەلەستینییەکان لە کەرتی غەززە وەربگرن. ڕۆژی سێشەممە بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل، لە لێدوانێکیدا بۆ کۆمەڵێک سەربازی بریندار کە لە ئۆفیسەکەی کۆبوونەتەوە، وتی "ئێمە ئیدارەیەکمان دامەزراندووە کە ڕێگە بە ڕۆشتنیان (دانیشتووانی غەززە) دەدات، بەڵام پێویستمان بە وڵاتانێکە کە ئامادەبن قبوڵیان بکەن".  ناوبراو ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەمە ئەوەیە کە ئێستا کار لەسەر دەکەین"، ئاماژەی بەوەشکرد کە مەزەندەی کردووە "زیاتر لەسەدا ٥٠یان دەڕۆن" ئەگەر دەرفەتیان پێبدرێت. بەگوێرەی بەیاننامەیەکی نووسینگەکەی، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل دووپاتی کردەوە کە سوپا لە چەند ڕۆژی داهاتوودا "بە هەموو توانایەوە" دەچێتە ناو کەرتی غەززە. ئاماژەی بەوەشکرد، "سیناریۆیەک نابینێت کە هێزەکانی ئیسرائیل شەڕەکە بوەستێنن" لەسەر کەرتی وێرانکراوی فەلەستین. لە ڕاگەیەندراوەکەدا هاتووە: "لە ڕۆژانی داهاتوودا بە هەموو هێزمانەوە دەچینە ناو غەززە بۆ تەواوکردنی ئۆپەراسیۆنەکە. تەواوکردنی ئۆپەراسیۆنەکە بە واتای شکستپێهێنان و لەناوبردنی حەماسە. ئاماژەی بەوەشکرد: هیچ دۆخێک نییە کە شەڕەکە ڕابگرین. ئاژانسی فرانس پرێس بڵاویکردەوە، "ڕەنگە ئاگربەستێکی کاتی ڕووبدات". لە پێشهاتێکی پەیوەندیداردا، حەماس ڕۆژی سێشەممە پشتڕاستی کردەوە کە ئازادکردنی بارمتەی ئیسرائیلی-ئەمریکی عیدان ئەلێکساندەر "بەرهەمی" پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا بووە، نەک دەرئەنجامی فشارە سەربازییەکانی ئیسرائیل. بزووتنەوەی حەماس لە بەیاننامەیەکدا وتی: گەڕانەوەی ئەلێکساندەر لە ئەنجامی پەیوەندیی جیددی لەگەڵ ئیدارەی ئەمریکا و هەوڵی ناوبژیوانەکانە و دەرئەنجامی دەستدرێژیی زایۆنیستەکان یان وەهمی فشاری سەربازی نییە، بە پێچەوانەی ئەوەی کە سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل بانگەشەی بۆ کردووە. 

  سەرۆک کۆمارى ئێران ڕایدەگەیەنێت دانوستانەکان بە ئاگادارى و هەماهەنگی تەواو لەگەڵ ڕێبەری باڵاى ئێران ئەنجام دەدرێن، ڕێنماییەکانیشی دەبێتە چرای ڕێنماییکارمان لەسەر ئەم ڕێگایە، ئێمە ژیان و بژێوی میللەتمان بە دانوستانەوە نەبەستووەتەوە و نایکەین. بە پێی ڕاپۆرتی ئاژانسی هەواڵی تەسنیمی ئێران، مەسعوود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئیران لە دیدارێکدا لەگەڵ ئەندامانی پەرلەمانى وڵاتەکەى ئاماژەی بەوەکرد هیچ جیاوازییەک لە نێوان بەرپرسانی حکومەت و ئەندامانی پەرلەماندا ناکەین. هەروەها لەبارەی دانوستانی ناڕاستەوخۆ لەگەڵ ئەمریکا جەختی کردەوە  لە دانوستاندا بە هیچ شێوەیەک لە پرەنسیپەکانمان پاشەکشە ناکەین و لە هەمان کاتدا گرژیمان ناوێت. سەبارەت بە قەیرانی ناهاوسەنگی بەتایبەت لە کەرتی وزە، سەرۆک کۆمار هەروەها وتی: چارەسەرکردنی ئەم ناهاوسەنگیانە پێویستی بە کات و حیکمەتی بەکۆمەڵ و کاری پسپۆڕانە هەیە. تا ئێستا چەندین کۆبوونەوە لەگەڵ شارەزایانی پشتیوان و ڕەخنەگرانە ئەنجام دراون و بۆچوونەکانیان لە داڕشتنی سیاسەتی حکومەتدا لەم بارەیەوە لەبەرچاو گیراوە. لێدوانی سەرۆک کۆمار لە کاتێکدایە، رۆژی یەکشەممە گەڕی چوارەمی دانوستاندنەکانی نێوانی ئێران و ئەمریکا بە سەرپەرشتی عەباس عێراقچی، وەزیری دەرەوەی ئیران و ستیڤ ویتکۆف، نێردەی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڕێوەچوو.   دوای کۆتاییهاتنی گفتوگۆکانیش، عەباس عێراقچی قسەی بۆ میدیای وڵاتەکەی کرد و رایگەیاند، "ئەم خولەی دانوستاندن بەراورد بە سێ گەڕی پێشووتر زۆر جیدیتر و راشکاوانەتر بوو. لەم گەڕەدا لە بابەتە گشتییەکان دوورکەوتینەوە و چووینە نێو وردەکارییەکان. سرووشتییە لە هەلومەرجێکی ئاوادا دانوستاندن قورستر بێت."   عێراقچی گوتیشی، "سەرەڕای سەختی و راشکاویی دانوستاندنەکان، گفتوگۆی زۆر سوودبەخش کران. ئێستا دەتوانین بڵێین، هەردوولا تێگەیشتنی باشتریان لە هەڵوێستی یەکدی هەیە."   ئەمریکا و وڵاتانی رۆژئاوا گومانیان هەیە کە ئێران سەرقاڵی پەرەپێدانی بۆمبی ئەتۆمی بێت، بەڵام تاران بەردەوام ئەو تۆمەتەی رەتکردووەتەوە و رایگەیاندووە، تاکە ئامانجی بەرنامە ئەتۆمییەکەی، بەرهەمهێنانی کارەبا و لێکۆڵینەوەی پزیشکییە.

  له‌ یه‌كه‌م گه‌شتیدا بۆ ده‌ره‌وه‌ی وڵاته‌كه‌ی دوای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی به‌ سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا، دۆناڵد تره‌مپ ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ 13ـی ئایاری 2025 گەیشتە خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و سه‌ردانی سعودیه‌ و قه‌ته‌ر و ئیمارات ده‌كات. سەرۆکی ئەمەریکا، گەیشتە سعوودیە و گەشتەکەی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەستی پێ کرد، هاوکات بەگوێرەی ئاژانسەکان پێشبینی دەکرێت ڕێککەوتنی ملیار دۆلاری لەگەڵ وڵاتانی کەنداو بکات و لە ماوەی چوار ساڵی داهاتوو ملیاران دۆلار وەبەرهێنان لە ئەمەریکا بکرێت. سێشەممە 13ـی ئایاری 2025، دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا گەیشتە ڕیاز و لەلایەن محەممەد بن سەلمان شازادەی جێنشینی سعوودییە پێشوازی لێ کرا.   ئاژانسی هەواڵی ڕۆیتەرز بڵاوی کردووەتەوە، گەشتەکەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمەریکا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چوار ڕۆژ دەبێت و سەرەتا دەچێتە سعوودییە و ڕۆژی چوارشەممەش بۆ قەتەر و پێنجشەممەش بۆ ئیمارات بەڕێ دەکەوێت. پێشبینی دەکرێت گەشتەکە دۆناڵد ترەمپ بۆ سعوودییە، ئیمارات و قەتەر زیاتر بەمەبەستی ڕێککەوتنی ئابووریی بێت، نەک چارەکردنی قەیرانە ئەمنییە بەردەوامەکانی ناوچەکە، لەوانە شەڕی غەززە و بەرزبوونەوەی گرژییەکان لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران. بەگوێرەی ئاژانسەکە شاندێکی باڵا یاوەری دۆناڵد ترامپ دەکەن لەوانیش ئیلۆن ماسک، ملیاردێر و بەڕێوبەری وەزارەتی کارامەیی، مارکۆ ڕوبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا، پێت هێکسێت، وەزیری بەرگری و سکۆت باسن، سکۆت باسێنت، وەزیری گەنجینەی ئەمەریکا و ژمارەیەک بەرپرسی دیکەش. هەروەها دوێنێ دۆناڵد ترەمپ ڕایگەیاند، ئەگەر پێنجشەممە گفتوگۆی باش لە نێوان شاندی ئۆکرانیا و ڕووسیا لە ئیستەنبۆڵ بکرێت، ئەوە بە دووری نازانێت بچێتە تورکیا. ئەو ئاژانسە ئەمەریکییە باسی لەوەش کردووە، پێشبینی دەکرێت سعوودییە و قەتەر و ئیمارات بە بەهای ملیاران دۆلار وەبەرهێنان لە ماوەی چوار ساڵی داهاتوو لە ئەمەریکا ڕابگەینن. بەگوێرەی ئاژانسی "SPA"ـی سعوودییە، دۆناڵد ترەمپ، لەگەڵ بەرپرسانی سعوودییە و سەرکردەکانی کەنداو 10 پرس تاوتوێ دەکەن، لەوانە ئاسایشی ناوچەکە، وزە، بەرگریی و هاوکاریی ئابووریی دەبێت. هاوکات واشنتن هەوڵ دەدات هاوبەشی ستراتیجیی خۆی لەگەڵ هاوبەشەکانی لە کەنداودا بەهێز بکات لە ژێر ڕۆشنایی گۆڕانی خێرای بارودۆخی نێودەوڵەتیدا. هەروەها وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا دووپاتی کردەوە، سەردانەکەی سەرۆک ترەمپ بۆ سعوودییە و وڵاتانی کەنداو تیشک دەخاتە سەر ئەو بایەخەی کە ئەمەریکا بە پەیوەندییەکانی لەگەڵ هاوبەشەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دەیدات. وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا ڕایگەیاند، سەرۆک ترەمپ یەکەم سەردانی خۆی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەکات لە دوای دەستبەکاربوونی پۆستی سەرۆکایەتیی ئەمەریکا.  دۆناڵد ترەمپ ئێوارەی دووشەممە 12ـی ئایاری 2025، واشنتنی بەجێهێشت و بە فڕۆکەی AIR FORCE ONE بەڕەو سعوودیە بەجێهێشت.

  دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا ڕایگەیاند، "بیر لەوە دەکاتەوە" ڕۆژی پێنجشەممە گەشت بۆ تورکیا بکات بۆ بەشداریکردن ئەگەری دانوستانەکانی نێوان ئۆکرانیا و ڕووسیا، ئەوەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی ئەگەر بە سوودی بزانێت ئەو کارە دەکات. ترەمپ لە کۆشکی سپی پێش ئەوەی بەرەو سعودیە بەڕێبکەوێت لە دەستپێکی گەشتەکەیدا بۆ کەنداو، بە ڕۆژنامەنووسانی وتووە، لە ڕاستیدا بیرم لەوە کردۆتەوە گەشتێک بۆ ئەوێ بکەم. "نازانم ڕۆژی پێنجشەممە لە کوێ دەبم، کۆبوونەوەیەکی زۆرم هەیە، بەڵام پێم وابوو سواری فڕۆکەیەک بم و بچمە ئەوێ، پێموایە ئەگەرێک هەیە ئەگەر ببینیت شتەکان ڕوودەدەن". ناوبراو زیادی کرد: پێموایە کۆبوونەوەی ڕۆژی پێنجشەممەی تورکیا لە تورکیەی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا دەتوانێت دەرئەنجامێکی ئەرێنی لێبکەوێتەوە و پێموایە هەردوو سەرکردە بەشداری دەکەن، بە ئاماژەدان بە ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا و ڤۆلۆدیمێر زێلێنسکی سەرۆکی ئۆکرانیا. لە وەڵامی پرسیاری ئەوەی کە ئایا ئەگەر پوتین بە ئاگربەستی ٣٠ ڕۆژە ڕازی نەبێت سزا بەسەر ڕووسیادا دەسەپێنێت یان نا، لە وەڵامدا وتی "هەستێکم هەیە ئەوان ڕازی دەبن، بەڵێ هەستێکم هەیە". لای خۆیەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ڕۆژی دووشەممە لەگەڵ هاوتا تورکەکەی هاکان فیدان قسەی کردووە و سوپاسی تورکیەی کردووە کە "میوانداری و ئاسانکاری بۆ دانوستانی ڕاستەوخۆی نێوان ڕووسیا و ئۆکرانیا کردووە". ڕوبیۆ کە یاوەری ترەمپە لە گەشتەکەیدا بۆ کەنداو، پێشوازی لە "ئەگەری ئاگربەستی دەستبەجێ" کرد.

  ڕۆژنامەی تایمز ڕۆژی دووشەممە لە ڕاپۆرتێکدا ڕایگەیاند ستیڤ ویتکۆف، نێردەی تایبەتی دۆناڵد ترەمپ بۆ کاروباری رۆژهەڵاتی نێوەڕاست پشتگیری لە ئەنجامدانی کۆبوونەوەی نێوان سەرۆکی ئەمریکا و ئەحمەد شەرع هاوتا سورییەکەی لە ڕیاز لە کاتی سەردانەکەی دۆناڵد ترەمپ بۆ سعودیە دەکات. ڕۆژنامەکە لە زاری سەرچاوەکانی خۆیەوە ڕایگەیاندووە کە ڕەنگە شەرع ڕێکەوتنێکی کانزاکان پێشکەش بە ترەمپ بکات، هاوشێوەی ئەوەی ئۆکرانیا کردوویەتی و ئاماژەی بەوەشکردووە، سەرۆکی سوریا دەیەوێت هاوتا ئەمریکییەکەی سزاکان هەڵبگرێت لە بەرامبەر هەندێک دەستکەوتدا، وەک ڕۆژنامەکە باسی لەوە کردووە. بەپێی هەواڵێکی تایمز، ویتکۆف کۆبوونەوەی ترەمپ و شەراع بە "دەرفەتێک بۆ شکاندنی نەریت" دەبینێت. سەرچاوەکانی تایمز ڕایانگەیاندووە ڕەنگە شەرع دانوستانەکانی ئاشتی لەگەڵ ئیسرائیل پێشکەش بە ترەمپ بکات، ڕەنگە ڕازی بێت بە ناوچەیەکی بێ سەربازی لە نزیک بەرزاییەکانى جۆلان، ئاماژەی بەوەشکرد، سەرۆکی سوریا ڕەنگە ڕازی بێت بە مانەوەی ئیسرائیل لە نزیک بەرزاییەکانی جۆلان لە بەرامبەر هەڵگرتنی سزاکان لەسەر سوریا. لای خۆیەوە ئاژانسی ڕۆیتەرز لەزاری چەند سەرچاوەیەکی ئاگادارەوە ڕۆژی یەکشەممە ڕایگەیاند، "کەمکردنەوەی گرژییەکان لەگەڵ ئیسرائیل و ڕێگەدان بە ئەمریکا دەستڕاگەیشتن بە نەوت و غازی سوریا، بەشێکە لە پلانێکی ستراتیژی" کە شەرع بۆ گەیشتن بە واشنتۆن پەسەندی کردووە. جۆناسان باس، چالاکوانێکی ئەمریکی لایەنگری ترەمپ کە لە ٣٠ی نیساندا بۆ ماوەی چوار کاتژمێر لە دیمەشق لەگەڵ شەرع کۆبووەوە، لەگەڵ چالاکوان و بەرپرسانی دیکەی سوریا، هەوڵدەدات لەم هەفتەیەدا لە پەراوێزی سەردانەکەی ترەمپ بۆ سعودیە و ئیمارات و قەتەر کۆبوونەوەی نێوان هەردوو سەرۆک ڕێکبخات.

  ئاژانسی هەواڵیی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، ئەحمەد شەرع سەرۆککۆماری سوریا پلانێکی ستراتیژی پەسەند دەکات لەبارەی رێگەدان بە کۆمپانیاکانی ئەمریکا تاوەکو وەبەرهێنان لە کەرتی نەوت و گازی سوریا بکەن. رۆیتەرز بە پشتبەستن بە چەند سەرچاوەیەک بڵاویکردووەتەوە، ئەم هەنگاوەى ئەحمەد شەرع لە پێناو باشکردنى پەیوەندییەکانى سوریایە لەگەڵ ئەمریکا. پێشتر رۆژنامەی واڵ ستریتی جۆرناڵ رایگەیاند، ئەحمەد شەرع لە هەوڵی ئەوەدایە ئیدارەکەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا رازی بکات سزا ئابوورییەکانی سەر وڵاتەکەی هەڵگرێت، لەبەرامبەردا هەندێک کار دەکات کە واشنتن دەیەوێت، لەوانە دەستگیرکردنی بەشێک لە سەرکردە فەڵەستینییەکان لە سوریا، دڵنیایی کردنەوەی واشنتن لەوەی خۆی دوورپەرێز دەگرێت لە ململانێی لەگەڵ ئیسرائیل و رێدان بە وەبەرهێنانی ئەمریکا لە کەرتی نەوت و گازی سوریا. لە راپۆرتەکەی رۆیتەرزدا هاتووە، ئەمریکا هێشتا سیاسەتێکی روونى بەرامبەر دەسەڵاتى نوێى سوریا نییە و ئیدارەی ترەمپ زیاتر لە روانگەى بەرەنگاربوونەوەی تیرۆرەوە مامەڵە لەگەڵ سوریا دەکات. باس لەوەشکراوە ئەحمەد شەیبانى وەزیرى دەرەوەى سوریا لە نیویۆرک لەگەڵ بەرپرسێکی باڵای بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کۆبووەتەوە و شەیبانی ئاگادارکردووەتەوە کە ئەو هەنگاوانەی دیمەشق گرتوویانەتەبەر هێشتا لەئاست چاواڕوانی واشنتۆندا نین.