لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان تورکیا سێ هاوڵاتی ڕفاند

هاوڵاتی كەمێك بەرلەئێستا پەرلەمانی عێراق كۆبونەوەی نائاسایی خۆی تایبەت بە تاوتوێكردنی بۆردومانەكەی دوو ڕۆژی ڕابردووی سوپاكەی ئەردۆغان لە زاخۆ بە بەشداری وەزیری دەرەوە و بەرگری و سوپاسالاری عێراق دەستپێكرد. بەپێی كارنامەی كۆبوونەوەكە، لە كۆبونەوەكەدا پەرلەمانی عێراق بە ئامادەبوونی وەزیرانی بەرگریی و دەرەوە و سەرۆك ئەركانی سوپای عێراق بەشدارن. میدیا عێراقیەكان بڵاویانكردەوە كە هەڵوێستی پەرلەمانتاران توندەو چاوەروان دەكرێت پەرلەمان هەڵوێستێكی زۆر "توند" ئاراستەی توركیا بكات و چەندین بڕیار دەربكات لەنێویاندا دەرچوونی هێزەكانی سوپاكەی ئەردۆغان لەسەر خاكی عێراق. ڕۆژی چوارشەممە 20ی تەموز سوپای توركیا تۆپبارانی گوندی پەرەخی لە سنووری زاخۆ كرد و بەهۆیەوە نۆ گەشتیار گیانیان لەدەستدا و 31ی دیكەش بریندار بوون، كە سەرجەمیان لە نەتەوەی عەرەب بوون و خەڵكی ناوەڕاست و خوارووی عێراقن.  

هاوڵاتی پەرلەمانی عێراق لەبارەی تۆپبارانەی توركیا لەزاخۆ، كۆدەبێتەوەو و وەزیرانی بەرگری و دەرەوەو سەرۆك ئەركانی سوپا بانگێشت كراون، بڕیارە فوئاد حوسێن راپۆرتی لێكۆڵینەوەيان بخاتەروو. ئەمڕۆ شەممە 23ی تەموزی 2022، بەپێی كارنامەی كۆبوونەوەی ئەمڕۆ پەرلەمان، تایبەت لەبارەی هێرشەكەی ڕۆژی چوارشەممەی ڕابردووی توركیا لەزاخۆ كۆدەبێتەوە. تێیدا هاتووە، وەزیرانی (بەرگری و دەرەوە)‌و سەرۆك ئەركانی سوپای عێراق بانگهێشتكراون‌و ئامادەی كۆبوونەوەكە دەبن. بڕیارە لەو كۆبونەوەیەدا فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوە راپۆرتی لێكۆڵینەوە بخاتەروو كە سەرۆكایەتی وەفدێكی عێراقی كردو سەردانی "گوندی پەرەخێ"یان كرد. ڕۆژی چوارشەممەی ڕابردوو 20ی تەموزی 2022 بەهۆی تۆپبارانی ناوچەیەكی گەشتیاریی لەسنووری ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆ، 9 گەشتیار گیانیان لەدەستداو 26ی دیكەش برینداربوون. فوئاد حوسێن، كەلەسەر پشكی پارتی دیموكراتی كوردستان وەزیری دەرەوەی عێراقە ئەوەی دووپاتكردەوە كە سوپای توركیا لەرێگەی چوار تۆپەوە بۆردومانی گوندی پەرەخێی كردووە، هەروەها راشیگەیاند:" توركیا بەرپرسیاری رووداوەكەیەو دەبێت داوای لێبوردن بكات و قەرەبووی كوژراوان و بریندارانی رووداوەكە بكاتەوە". هاوكات دوێنێ فوئاد حوسێن لەگەڵ هاوتا ئێرانیەكەیدا جارێكی دیكە توركیای بەدرۆ خستەوەو وتی:" پەكەكە لەو ناوچەیە بوونی نییەو توركیا ئەنجامدەری رووداوەكەی زاخۆ بووە".  

هاوڵاتی چەند كەسایەتییەكی شیعی لەهەوڵدابوون بۆ ئەوەی ئاشتەوایی لەنێوان مالكی و موقتەدا دروست ببێت، بەڵام وەزیرەكەی سەدر هەموو گفتوگۆیەكی لەوبارەیەوە هەڵوەشاندەوە. ساڵح محەمەد عێراقیی ناسراو بەوەزیری سەدر لەتویتێكدا رایگەیاند:"ئەوانەی دەیانەوێت ئاشتەوایی لەگەڵ خاوەنی تۆمارە دەنگییە دزەپێكراوەكەدا بكرێت، ئایا دەتانەوێت لەگەڵ بەكرێگیراوو بكوژی میللەتدا ئاشت ببینەوە؟، یان دەتانەوێت ڕێبەرەكەمان لەگەڵ ئەوكەسەدا ئاشت ببێتەوە كە جنێو بەگەل دەدات‌و پەلاماری هێزە ئەمنییەكان‌و حەشدی شەعبی دەدات؟". پەیامەكەی وەزیرەكەی سەدر وەك ئاماژەیەكە بەوەی، موقتەدا سەدر ئامادەنییە پێشوازیی لەو دەستپێشخەرییە بكات‌و بەنوری مالیكی ببینێت.   

هاوڵاتی رووسیا و ئۆكرانیا رێككەوتنێكیان بە چاودێریی نەتەوە یەكگرتووەكان و توركیا واژۆ كرد سەبارەت بە دووبارە دەستپێكردنەوەی هەناردەی دانەوێڵە كە دەتوانێت قەیرانی خۆراكی لە جیهان چارەسەر بكات.  بۆ كردنەوەی رێگەكانی گەیاندنی خۆراك و پەینی كشتوكاڵی لە نێو دەریای رەش، سێرگی شوێیگو، وەزیری بەرگریی رووسیا و ئۆلیكساندر كوبراكۆڤ، وەزیری ژێرخانی ئۆكرانیا هەریەكەیان بە جودا رێككەوتنێكی هاوشێوەیان لەگەڵ بەرپرسانی نەتەوە یەكگرتووەكان و توركیادا واژۆكرد.  بەرپرسانی ئۆكرانیا رایانگەیاند، بەهۆی ئەو شەڕە خوێناوییەی كە ماوەی پێنج مانگە لە نێوانیاندایە، نایانەوێت ناوی خۆیان لەسەر هەمان بەڵگەنامەی رووسیا دابنێن.  دیپلۆماتەكان پێشبینی دەكەن تا ناوەڕاستی مانگی ئاب، بۆ یەكەمجار هەناردەی دانەوێڵە بە قەبارەی تەواوی خۆی بگاتە نێو دەریای رەش.   لەكاتێكدا كە دوای چەند مانگێك لە دانوستاندن رێككەوتنەكە واژۆكرا، ئەنتۆنیۆ گوتێرێز، سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان گوتی: "ئەمڕۆ ترووسكەیەك لە دەریای رەشەوە هەیە، ترووسكەیەكی هیوا، ترووسكەی ئەگەرەكان، ترووسكەیەكی بەهاناوەچوون."   گۆتێرێز گوتیشی: رێككەوتنەكە "ئاسوودەیی بۆ وڵاتانی تازەپێگەیشتووی لێواری مایەپووچبوون و خەڵكی بەشمەینەتی لێواری قاتوقڕی دەهێنێت."   هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە نەتەوە یەكگرتووەكان مەزەندە دەكات كە 47 ملیۆن كەسی دیكە لە ئەنجامی راستەوخۆی شەڕی ئۆكراینا رووبەڕووی "برسێتی تووند" بوونەتەوە.   هاوكات، رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاند:"هیوادارم ئەو رێككەوتنە لە كۆتاییدا رێگە بۆ بەرپابوونی ئاشتی لە ئۆكراینادا خۆشبكات". شەڕەكە لە یەكێك لە بەپیتترین ناوچەكانی سەرانسەری ئەوروپا لەلایەن دوو لە گەورەترین بەرهەمهێنەرانی دانەوێڵە لە جیهاندا بەڕێوەدەچێت. بەڵام كەشتییە جەنگییەكانی رووسیا و مینەكانی ئۆكرانیا بۆ رێگریكردن لە هێرشێكی وشكانی لەنێو دەریای رەشدا دانراون، بوونەتە رێگر لەبەردەم هەناردەكان، لە ئەنجامدا نزیكەی 25 ملیۆن تۆن گەنم و دانەوێڵەی دیكە لە بەندەر و سایلۆكاندا ماونەتەوە.         بەرپرسانی نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێن، بەخێرایی بڕیاردرا، چونكە لابردنی مین لە ناوچەكەدا كاتێكی زۆری دەوێت بۆ ئەوەی مەترسییەكانی برسێتی كە لەسەر هەندێك لە هەژارترین ناوچەكانی جیهان درووستبوون، كەم ببنەوە.  ئەو رێككەوتنەی كراوە، ژمارەیەك رێڕەوی سەلامەت دادەمەزرێنێت كە لە رێگەیانەوە كەشتییەكانی ئۆكراینا دەتوانن لە سێ بەندەری دیاریكراوی دەریای رەش لە ئۆدێسا و دەوروبەری بێنە ژوورەوە و دەربچن.  هەروەها هەردوولا بەڵێنیان دا كە لە كاتی هاتووچۆدا هێرش نەكەنە سەر كەشتییەكان.  میخایلۆ پۆدۆلیاك، راوێژكاری سەرۆكایەتی ئۆكرانیا هۆشداریدا كە هەر پێشێلكارییەكی رووسیا لە دژی رێككەوتنەكە یان هەر لەشكركێشییەكی بۆسەر دەوروبەری بەندەرەكانی ئۆكرانیا بە "وەڵامێكی سەربازی دەستبەجێ" وەڵام دەدرێتەوە.   ناوەندێكی هاوبەشی فەرماندەیی و كۆنترۆڵكردن لە ئەستەنبوڵ دادەمەزرێت بۆ چارەسەركردنی ناكۆكییەكان و دڵنیابوونەوە لە روونەدانی كێشە لە گواستنەوەی دانەوێڵەكان.     

هاوڵاتی فوئاد حوسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ هاوتا ئێرانییەكەی دووپاتكردەوە كە "توركیا بۆردومانەكەی زاخۆی ئەنجامدراوەو لێكۆڵینەوەی وردیان كردووەو خۆم لەوێ ئامادەبووم، تۆمەتباركردنی "پە.كە.كە" ئەسڵی نییەو دوورە لە راستییەوە". فوئاد حوسێن وەزیری دەرەوەی عێراق كە لەسەر پشكی پارتی دیموكراتی كوردستانە، ئەمڕۆ هەینی جارێكی دیكە توركیای بەدرۆ دەخاتەوە. بەپێی راگەیەندراوێكی كونسوڵخانەی كۆماری ئیسلامی ئێران لە سلێمانی، ئەمیر حسێن عبداللهیان، وەزیری دەرەوەی ئێران پەیوەندیەكی تەلەفۆنی لەگەڵ فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق ئەنجامداوە و تۆپبارانكردنی شاری زاخۆ لە دهۆكی هەرێمی كوردستانی عێراقـ كە لەلایەن توركیاوە ئەنجامدرا و كۆمەڵێك خەڵكی بێتاوان لە نێویاندا ژنان و منداڵان و چەند خێزانێك كە بە مەبەستی گەشتیاری و چێژ وەرگرتن لە سروشتی ئەو ناوچەیە لەوێدا بون، بونە قوربانی سەركۆنە كرد.  هەروەها ئاماژە بەوەشكراوە، وەزیری دەرەوەی ئێران وێڕای دەربڕینی هاوخەمی لەگەڵ خێزانی قوربانییەكان، حكومەت و گەلی عێراق، جەختی لەسەر پاڵپشتی تەواوی كۆماری ئیسلامی ئێران لە سەقامگیری و ئاسایشی عێراق كردەوە" وەزیری دەرەوەی ئێران، فوئاد حسێنی لە بڕیار و دیدگای سەرانی سێ وڵاتی بەشدار لە كۆبونەوەی ئاستانەی تاران، بە تایبەت دەربارەی جەختكردنەوە لەسەر بەكارهێنانی رێگا ئاشتیخوازەكان بۆ چارەسەركردنی كێشەكان لە سنورەكاندا، ئاگاداركردەوە." لای خۆیەوە وەزیری دەرەوەی عێراق وێڕای سوپاسی هاوخەمی و پرسەی كۆماری ئیسلامی ئێران، رایگەیاند كە"لە شوێنی تۆپبارانەكە ئامادەبووم و لە نزیكەوە بەدواداچوونم بۆ دوا گۆڕانكاریەكان كردووە و تۆپبارانكردنی ئەو ناوچەیەم بە توندی ئیدانە كردووە و ئەو كردەوەیە بە پێشێلكردنی سەروەری عێراق بووە". هەروەها فوئاد حسێن ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە "بانگەشەی بونی گروپی پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە) لەو ناوچەیەدا دورە لە راستییەوە". پاشنیوەڕۆ رۆژی چوارشەممە 20ی تەموزی 2022، ناوچە گەشتیارییەكەی زاخۆ بە چوار تۆپ لەلایەن توركیاوە تۆپباران كراو بووە هۆی كوژرانی 9 گەشتیاری عەرەب و برینداربونی 23 گەشتیاری دیكە، ڕوداوەكەش كاردانەوەی لێكەوتەوەو لایەنە سیاسییەكان بە توندی دژی هێرشەكە وەستانەوە.  ئەنجومەنی وزاری بۆ ئاسایشی نیشتمانی عێراقیش ژمارەیەك بڕیاری لەبارەی بۆردومانەكەوە دەركرد و بڕیاریدا، باڵیۆزی عێراق لە ئەنقەرە بكشێنێتەوە و بەفەرمیش لە ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتوەكان سكاڵا لەسەر توركیا تۆماربكات.  

هاوڵاتی شەشەم تۆماری دەنگی دزەپێكراو كە دەوترێت دەنگی نوری مالكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسایە بڵاوكرایەوە و تیایدا باس لە سوونەكان دەكات و دەڵێت:" شیعە لە مەترسیدایە و ئێستا بەعسییەكان بەشێوەیەكی مەترسیدار پێشكەوتوون و هاتونەتە ناو جومگەكانی دەوڵەتەوە". كەسێك بەناوی عەلی فازڵ لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی تویتەر ماوەیەكە دەستی كردووە بە بڵاوكردنەوەی كۆمەڵیك تۆماری دەنگی كە وەك خۆی دەڵێت، هەموویان لە كۆبوونەوەیەكدا تۆماركراوە و دزەی پێكراوە. لە تۆمارە دەنگییە دزەپێكراوەكەدا ئەو كەسەی دەوترێت مالكییە دەڵێت: "زۆرێك لە كەسایەتییەكان و هێزەكان لە لایەن حەلبوسییەوە بە پارە كڕدراون و هەرچی لە كۆبوونەوەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا باسی دەكەین دەگاتەوە بە حەلبوسی، چونكە لە ناوماندا بەكرێگیراوی تێدایە." لە تۆمارە دەنگییەكەدا كەسەكە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، "شیعە لە مەترسیدایە و ئێستا بەعسییەكان بەشێوەیەكی مەترسیدار پێشكەوتوون و هاتونەتە ناو جومگەكانی دەوڵەتەوە." هەروەها دەشڵێت، "بەعسییەكان حزبییان دروستكردووە لە ژێر ناوی تەقەدوم كە هی حەلبوسییە." ئەو كەسەی رۆژنامەنووسەكە دەڵێت مالیكیە باس لەوەش دەكات، بە سەرۆك وەزیرانی وتووە، "گوناحت دەگات، حەلبوسی چییە گۆڕانكاری لە سەركردە و پارێزگارەكان دەكات، بەڵام ئەو بێدەنگە تا لە بەرامبەردا حەلبوسی دەنگی پێبداتەوە بۆ پۆستی سەرۆكوەزیران." ئەوەش دەخاتەڕوو، كە مەرجەعییەتی شیعەكانی بێدەنگە، وەك ئەوەی رووداوەكان مێزەكە بەسەر ئەوان و شیعەدا هەڵنەگەڕێنێتەوە. بڵاوكردنەوەی تۆمارە دەنگییەكان لە رۆژی 13ی تەمموزەوە دەستیپێكردووە و ئەمەش شەشەم دەنگی دزە پێكراوە، بەڵام نوری مالیكی و حزبی دەعوە رەتیدەكەنەوە كە ئەو تۆمارە دەنگییانە، دەنگی ئەو بێت و رایگەیاندووە كە ئەو تۆمارە دەنگییانە، ساختەن و دروستكراون. دەسەڵاتی دادوەری عێراق رۆژی 19ی مانگ رایگەیاند، لێكۆڵینەوەكان لە راست و دروستی تۆمارە دەنگییەكانی نوری مالیكی دەستی پێكردووە.  

هاوڵاتی  كۆبونەوەكەی بەغدا بە بەشداری سەركردە سیاسیەكان و سەرۆكایەتیەكانی عیراق كۆتایی هات و تەئكید لە گرتنەبەری ڕێككارە پێویستەكان دژی بۆرودمانەكەی دەوڵەتی توركیا كرایەوە. هەرچوار سەرۆكایەتیەكەی عێراق و نوێنەری لایەنە سیاسیەكان و مالیكی و هادی عامری و سەركردە سیاسیەكانی دیكە و نوینەری موقتەدا سەدر بەشداری كۆبونەوەیەكی سیایسیان لە ابرەی وەڵامدانەوەی دەوڵەتی تورك كرد. نوسینگەی ڕاگەیاندنی مستەفا كازمی ڕایگەیاند:" پێداچوونەوەیان بە وردەكاریی دۆخی سیاسی و مەیدانی و پێشهاتەكان و وردەكارییەكانی هێرشەكەی ئەم دواییەی توركیا و بەدواداچوونی حكومەت بۆ كەسوكاری شەهیدان و بریندارەكان كردووە. هەروەها نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە، لە كۆبونەوەكەی ئەمشەودا تەئكیدیان كردەوە لەو: ڕێوشوێنانەی لە ئاستە جیاوازەكاندا گیراونەتەبەر بۆ بەرگریكردن لە سەروەری عێراق و ئەو هەنگاوە ئەمنی و سیاسی و دیپلۆماسییانەی حكومەت گرتوویانەتەبەر، ئەو سكاڵایەی عێراق دەیخاتە بەردەم ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەكگرتووەكان. هاوكات، بەپێی بەیاننامەكە، ئامادەبووان یەكڕیزی نیشتمانی عێراقیان دووپاتكردەوە لە پاراستنی سەروەری عێراق و گیانی عێراقییەكان، دەستدرێژییەكانی توركییان ئیدانە كرد و پاڵپشتیكردنی خۆیان بۆ رێكارەكانی سكاڵا نێودەوڵەتییەكان راگەیاند. بەشداربوانی كۆبونەوەكە دووپاتیان كردەوە  عێراق رێز لە بنەماكانی دراوسێیەتی باش بگیرێت، رێگری بكات لە دەستدرێژی بۆ سەر  وڵاتانی دراوسێ لە خاكەكەیەوە. لە كۆبوونەوەكەدا جەخت لەسەر یەكدەنگی هەڵوێستی سیاسی و جەماوەری بەرامبەر بەو دۆخەكرایەوە، داواش لە حكومەت كرا هەموو رێكار و هەنگاوێكی پێویست بگرێتەبەر بۆ پاراستنی ئاسایش و سەروەری عێراق ورێگری لە دووبارەبوونەوەی هێرشەكان بكات.

عەمار عەزیز دوای روداوەكەی دوێنێ سنوری قەزای زاخۆ كە نزیكەی30كەس بوونە قوربانی، چەند گروپێكی گەشتیاری عێراق، گەشتەكانیان بۆ بادینان ڕادەگرن. محەمەد مستەفا، نوێنەری کۆمپانیای بورجی العەرەب گواستنەوەی گەشتیارەكانە لە بەغدابۆ هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا هاوڵاتی وت"بە دڵنیاییەوە روداوەكەی زاخۆ كاریگەری زۆر دەكاتە سەر كەرتی گەشتیاری بۆ هەرێمی كوردستان وبەتایبەت بۆ بادینان، ئێمە بڕیارمان داوە بە ڕاگرتنی گەشتەكان تا كاتێكی نادیار، بەپێی زانیاریەكانم چەند گرۆپێكی دیكەش هەمان شت گەشتەكانیان ڕاگرتووە" تا رۆژی روداوەكە محەمەد و هاورێكانی هەفتانە سەدان گەشتیاریان لە پارێزگایەكانی خوارووی عێراق دەگواستەوە بۆ هەرێمی كوردستان. "ڕاگرتنی گەشتەكان یان كەمبوونەوەی رێژەی گەشتیاران كاریگەری زۆر لەسەر خەڵكی كوردستان وبەتایبەت شوێنە گەشتیارەكان دەكات. نوێنەری كۆمپانیا گەشتیارییەكە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە" بەدڵنیایەوە بۆ ئێمەش ناخۆشە توشی زیانێكی گەورە دەبینەوە، بەڵام پاراستنی گیانی هاوڵاتیانمان سەرووی هەموو شتێكە". هاوكات داوای لە عیراق و حكومەتی هەرێم كرد فشاری زۆر لەسەر توركیا بكەن تا چیتر شوێنە گەشتیارەكان بۆردومان نەكرێت و خەڵكی گەشتیارو مەدەنی نەبێتە قوربانی.  

هاوڵاتی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە رەتكردنەوەی بەرپرسیارێتیی لە كۆمەڵكوژیەكەی زاخۆ لەلایەن دەوڵەتی توركەوە بە خاڵێكی ڕەش دەزانێت و دەشڵێت:" بە توندترین زاراوە ئەو هێرشەمان شەرمەزار كرد،ئەمڕۆ یاداشتێكی ناڕەزایەتیمان دایە عەلی ڕەزا گونای، باڵیۆزی توركیا". ئەحمەد سەحاف، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند:" ئێستا وەزارەتەكەمان لە چوارچێوەی كاری دیپلۆماسیدا زۆرترین پەیڕەوی ڕێكارەكان دەگرێتەبەر، دوێنێش بەیاننامەیەكمان بڵاوكردەوە بە توندترین زاراوە ئەو هێرشەمان شەرمەزار كرد،ئەمڕۆ یاداشتێكی ناڕەزایەتیمان دایە عەلی ڕەزا گونای، باڵیۆزی توركیا. هەروەها ئاشكرای كرد ئەمڕۆ پەیوەندی بە نوێنەرایەتی هەمیشەیی عێراقەوە لە نیویۆرك كراوە بۆ ئەوەی داوا لە ئەنجوومەنی ئاسایش بكرێت دانیشتنێكی بەپەلە ئەنجامبدات بۆ تاوتوێكردنی دەستدرێژییەكانی توركیا و دەركردنی بڕیارنامەیەك كە گەرەنتی سەلامەتی و ئاسایشی عێراق بكات. ئەوەی توركیا دەیڵێت رێككەوتنێك هەیە رێگەی پێدەدات بچێتە ناو عێراقەوە نادروستە، بەو پێیەی تەنها تۆماری كۆبوونەوەیەك هەیە ئەنقەرە لەگەڵ رژێمی پێشوودا ئەنجامیداوە، ئەو تۆمارەش پابەندی دەكات بە داوای مۆڵەت لە حكومەتی عێراق لەشكركێسی بكات ئەویش نابێت لە ٥ كم زیاتر بێت. سەبارەت رەتكردنەوەی بەرپرسیارێتی لە هێرشەكەی دهۆك، وتەبیژی وەزارەتی دەرەوەی عیراق ڕایگەیاند:" دەوڵەتی عێراق پشتڕاستی دەكاتەوە ئەنقەرە لە پشت هێرشەكەوەیە، یەكەم هێرش نییە و زنجیرەیەك هێرشی بەردەوامە، نكۆڵیكردنی توركیا لە بونی بەرپرسیارێتی (گاڵتەیەكی ڕەشە) دیپلۆماسیەتی عێراق ئەمە قبوڵ ناكات". " عێراق چەندین بژاردەی هەیە بۆ‌ گەرەنتیكردنی  ئاسایش و سەروەری، ڕەنگە لەنێویاندا كاغەزی ئابووری هەبێت"، سەحاف وا دەڵێت.  

هاوڵاتی ئەنجومەنی ئاسایشی توركیا بە سەرۆكایەتیی رەجەب تەیب ئەردۆغان، كۆبونەوەو بەهیچ شێوەیەك باسی بۆردومانەكەی زاخۆیان نەكردووەو جەختكراوەتەوە لەوەی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكانیان بەردەوام دەبێت. رۆژی پێنجشەممە 21ی تەممووزی 2022، ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانیی توركیا لە ئەنقەرەی پایتەخت بە سەرۆكایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان كۆبووەوە، سێ كاتژمێری خایاندووە.  كۆبوونەوەكە بەئامادەبوونی یاریدەدەری سەرۆك كۆمار، وەزیرانی داد، ناوخۆ، بەرگری، دەرەوە، سەرۆكی میت، سوپاسالار، فەرماندەیی هێزەكانی ئاسمانی، دەریایی، وشكانی، سوپای یەك و دوو، هێزەكانی تایبەت و ئەندامانی دەستەی شورای سەربازیی، دوور لە چاوی كامێراكان ئەنجام دراوە.   لە راگەیەندراوی كۆتایی ئەنجومەنەكەدا هاتووە "زانیاریی بە ئەنجوومەن درا لەبارەی كۆی ئەو ئۆپەراسیۆنانەی كە بەسەركەوتوویی لە ناوخۆ و دەرەوە ئەنجامدراون لە دژی پەكەكە / كەجەكە - پەیەدە/یەپەگە، فەتۆ و داعش كە هەڕەشە و مەترسین لە دژی ئاسایشی نیشتمانیمان، هەروەها پلان و رێوشوێنەكانی داهاتووش خراونەتە بەرباس و لێكۆڵینەوە".    هەروەها ئەوە خراوەتەروو كە "هەڵسەنگاندن بۆ بابەتی لووتكەی سەركردەكانی ناتۆ لە مەدرید كراوە و بانگهێشتی هاوپەیمانەكانمان لە ناتۆ كراوە لە بەرەنگاربوونەوەی فەتۆ و پەكەكە / كەجەكه ‌- پەیەدە/ یەپەگەدا لەپاڵ توركیادا بن".     

هاوڵاتی وەزارەتی دەرەوەی عێراق لەسەر بۆردومانەكەی دوێنێی سنوری زاخۆ، بانگهێشتی باڵیۆزی توركیای لە بەغدا كردو یاداشتێكی ناڕەزایەتی توند دەدات و داوایان كرد توركیا سەرجەم هێزەكانی لەنێو خاكی عێراق بكشێنێتەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە 21ی تەموزی 2022، وەزارەتەكە، لە راگەیەندراوێكدا ئاشكرایكرد، لەسەر بۆردومانەكەی دوێنێی یەكێك لە هاوینەهەوارە گەشتیارییەكانی زاخۆ، باڵیۆزی توركیا لە بەغدا بانگهێشتكراوە بۆ وەزارەتەكەیان و یاداشتێكی ناڕەزایەتی توندی دراوەتێ و تێیدا ئیدانەی ئەو تاوانەی هێزەكانی توركیا كراوە كە لوتكەی دەستدرێژییە بەردەوامەكانی توركیایە بۆ سەر سەروەری عێراق و خاكەكەی و ناكرێت بێدەنگی لێبكرێت. هەروەها راگەیەندراوەكەی وەزارەتی دەرەوەی عێراق دوپاتیكردۆتەوە كە بەغدا هەموو مافێكی خۆی بۆ گرتنەبەری رێكارەكان بەكاردەهێنێت بۆ پاراستنی سەروەری وڵات و سەلامەتی هاوڵاتیانی لەو دەستدرێژییانە"عێراق داوای كردوە سەرجەم هێزەكانی توركیا لەنێو خاكی عێراق بكشێنرێنەوەو كێشەكانی لەناوخۆی وڵاتەكەی چارەسەر بكات بەدور لە سنورەكانی عێراق و ئازار گەیاندن بە گەلی عێراق". هاوكات لە راگەیەندراوەكەدا هاتوە، داوا لە توركیا كراوە بەشێوەیەكی رەسمی داوای لێبوردن بكات سەبارەت بە تاوانەكەی دوێنێ و قەرەبوی خانەوادەی شەهیدەكان و بریندارانی هێرشەكەش بكاتەوە.

هاوڵاتی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراق فەرماندە و سەركردە ئەمنیەكانی راسپارد، خۆیان ئامادە بكەن بۆ بەرگریكردن لە خاكی عێراق لەكاتی ئەنجامدانی هەر هێرشێك و ئەكێك كەپێیان دەسپێردرێت. مستەفا كازمی سەرۆكی حكومەتی عێراق و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان، سەرپەرشتی كۆبونەوەیەكی فەرماندە ئەمنیەكان و كادرە پێشكەوتوەكانی وەزارەتی بەرگری كرد و ستایشی سوپای عێراقی كرد، كە لە پێناو نیشتماندا قوربانیان داوە و رایگەیاند:"حكومەت لە سەرەتای پێكهێنانییەوە، كاریكردوە بۆ پشتیوانیكردن لە سوپای عێراق و بنیاتنانی دامەزراوەی سەربازی، ئەوەی زیاتریش سوپا شایستە دەكات كە ئەركەكانی خۆی لە پاراستنی سنورەكانی عێراق و ژیانی هاوڵاتیان جێبەجێبكات". هەروەها راشیگەیاند:"ئێمە یەكگرتوین و بڕیارە بەرگری لە وڵاتەكەمان بكەین، ئەركی سوپا ئەوەیە كە رێگر بێت لە هەر هەوڵێك بۆ سازشكردن لەسەر یەكپارچەیی خاكی عێراق". فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان سەركردە ئەمنییەكانی ئاڕاستە كرد كە لەم قۆناغەدا سەرنج بخەنە سەر هەوڵی هەواڵگری و بەرزكردنەوەی ئاستی مەشق و راهێنانەكان و ئاگاداری و گرنگیدان، "بۆئەوەی یەكەكانی هێزە چەكدارەكان بتوانن ئۆپەراسیۆنی پێشوەختە ئەنجامبدەن بەمەبەستی شكستپێهێنانی جموجۆڵی تیرۆرستان و بەرپەرچدانەوەی هەر هێرشێك كە بكرێتە سەر سەر خاكی عێراق بۆ پاراستنی گیان و ماڵی هاوڵاتیانمان".  

هاوڵاتی سەرۆكایەتی پەرلەمانى عێراق رۆژى شەممەى داهاتوى دیاریکرد بۆ ئەنجامدانى دانیشتنی نائاسایی تایبەت بە تاوتوێکردنى بۆردومانەکەى تورکیا لەزاخۆ. بەپێی کارنامەى دانیشتنەكە كە لەلایەن فەرمانگەی راگەیاندنی پەرلەمانەوە بڵاوكراوەتەوە، رۆژی شەممە 23/7/2022 دانیشتنی پەرلەمانی عێراق بۆ تاوتوێكردنی دەستدرێژییەكانی توركیا بۆ سەر خاكی عێراق بەڕێوەدەچێت.  كۆبونەوەكە بە ئامادەبونى وەزیرانى بەرگرى و دەرەوە و سەرۆک ئەرکانى سوپای عێراق بەڕێوەدەچێت.

هاوڵاتی مستەفا كازمی سەرۆكی حكومەتی عێراق و وەزیری بەرگری لە فرۆكەخانەی بەغدا پێشوازیان لە تەرمی ئەو نۆ قوربانییە كرد كە بەهۆی تۆپبارانی توركیاوە لە سنوری زاخۆ گیانیان لەدەستدا. تەرمی ئەو نۆهاوڵاتییە بە ڕەچەڵك عەرەبەی كە لە هێرشە خوێناوییەكەی دوێنێی دەوڵەتی توركیادا گیانیان لەدەستدا گەیشتنە فڕۆكەخانەی بەغدا و لە مەراسیمێكدا لەلایەن بەرپرسانی باڵای حكومەتی عێراقەوە پێشوازییان لێكرا. لە فڕۆكەخانەی بەغدا، مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق و جومعە عیناد، وەزیری بەرگری عێراق و بەشێك لە بەرپرسانی حكومی و كەسوكاری قوربانییەكان پێشوازی لە تەرمی قوربانییانی هێرشە خوێناوییەكەی سوپای توركیا كرد. ئەو نۆ هاوڵاتییەی لە هێرشە خوێناوییەكەی دوێیی توركیادا لە سنوری زاخۆ گیانیان لەدەستدا، حەوتیان خەڵكی پارێزگای بەغدان و دوانیشیان خەڵكی پارێزگای كەربەلان. دوێنێ چوارشەممە سوپای توركیا تۆپبارانی گوندی پەرەخی لە سنووری زاخۆ كرد و بەهۆیەوە نۆ گەشتیار گیانیان لەدەستدا و 23ی دیكەش بریندار بوون، كە سەرجەمیان لە نەتەوەی عەرەب بوون و خەڵكی ناوەڕاست و خوارووی عێراقن.

هاوڵاتی لە كاردانەوەی بۆردومانەكەی سوپای توركدا لە زاخۆ، ژووری بازرگانی دیالە بڕیارێكی بەپەلەی سەبارەت بە مامەڵەكردن لەگەڵ توركیا دەكرد و سەرجەم جوڵە بازرگانییەكانی لەگەڵیدا راگرت. موسا تەمیمی، ئەندامی ژووری بازرگانی دیالە بە سایتی مەعلومەی ڕایگەیاند:" ژووری بازرگانی دیالە بڕیارێكی بۆ هەموو بازرگانانی دەركردووە، بۆ ئەوەی كاڵای توركی هاوردەكردە نەكەن بە هەموو جۆرەكانییەوە، ئەمە جگە لەوەی داوا لە كۆمپانیا گەشتیارییەكان دەكات كە گەشت بۆ ئەنقەرە و شارەكانی توركیا ڕابگرن". هەروەها تەمیمی راشیگەیاند:" نیشتمان لە بەرژەوەندی بەنرخترە و بایكۆتكردنی كاڵاكانی توركیا زیانی قورسی لێ دەكەوێتەوە بۆ توركیا، كە ئەمەش وەڵامدانەوەی ئەو كۆمەڵكوژییانەیە توركیا لە هەرێمی كوردستانی عێراق ئەنجامیان دەدات و نوێترینیان هێرشەكەی دوێنێیە، كە نۆ هاوڵاتی گیانیان لەدەستداوە".