.jpeg)
هاوڵاتی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق ئاشکرای کرد كە خورما لە پێشەنگدایە لە پرۆسەی هەناردەكردنی بەروبووم بۆ وڵاتانی دراوسێ، هاوكات گرنگی ساڵنامەی كشتوكاڵی لە كۆنتڕۆڵكردنی نرخ و پاراستنی بەكاربەران ئاشكراکرد. "میساق عەبدولحسێن" بریکاری تەکنیکی وەزارەت ،لەلێدوانێکیدا بە ئاژانسی هەواڵی عێراقى راگەیاندووه"بە مەبەستی پاراستنی بەرهەمی ناوخۆیی لە وەرزی هاوین و زستاندا پەرە بە رۆژمێری کشتوکاڵی دراوە، لە هەمان کاتدا چاودێری نرخی بەرهەمەکان لە بازاڕە ناوخۆییەکان دەکرێت ،ھەروەک ڕێگە بە پاراستنی بەکاربەرانی دەدات . بریکاری وەزارەت ئاماژەی بەوەشکرد، "هاتنە ناوەوەی بەرهەمی کشتوکاڵی قاچاخ دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە جووتیاران لە ئەنجامی فڕێدانی بەرهەمی هاوردەکراو لە بازاڕەکاندا، هەروەها کاریگەری لەسەر سەقامگیری نرخەکان دەبێت . وتیشی" وەزارەتی کشتوکاڵ، بە هەماهەنگی لەگەڵ لایەنە ئەمنییەکان کاردەکەن بۆ ڕێگریکردن لە قاچاخچیەتی ، بە تایبەت کە زۆربەی بەرهەمی قاچاخ کوالیتییەکی باشیان نی یە و خراپ و نادروستە. "عەبدولحسێن" جەختی لەوە کردەوە، "وەزارەت بەردەوام دەبێت لە هاندانی جووتیاران و کۆمپانیاکان بۆ هەناردەکردنی بەرهەمی ناوخۆیی لە وەرزی زۆری بەرھەمدا ، بەتایبەتی کە پرۆسەی هەناردەکردن، پاڵپشتێکی گرنگی ئابووری نیشتمانییە. ھەروەک وتیشی "هێشتا خورما لە عێراق لە پێشەنگدایە لە پرۆسەی هەناردەکردندا.
رۆژی 28-9 ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوەو تیادا محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران دەستلەكاردەكێشێتەوە. بەپێی كارنامەی دانیشتنەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كە بڵاوكراوەتەوە، كۆبونەوەكە بۆ دوو مەبەستە یەكەمیان، دەنگدانە لەسەر دەستلەكاركێشانەوەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە پۆستەكەی، دوەمیشیان هەڵبژاردنی جێگری یەكەمی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقە. هەر بەپێی كارنامەكە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كاتژمێر 1ی پاشنیوەڕۆ ئەنجام دەدرێت.
هاوڵاتی مستەفا کازمی لە ھەڤیەیڤینێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی هەواڵیی " Al-Monotor" کە بارەگاکەی لە ئەمریکایە رایگەیاندووە، عێراق پێویستی بەوەیە لە رابردوو کە پڕە لە توندوتیژی دوور بکەوێتەوە، بەرەو ئایندەیەک کە لەسەر بنەمای دیالۆگ بێت، ھەنگاو بنێت و گوتی: "لەئێستادا، سەرجەم لایەنەکان لەوە تێگەیشتوون، ئەستەمە، بتواندرێت حکوومەتی نوێی عێراق بەبێ بەشدارییکردنی سەکردەی رەوتی سەدر، موقتەدا سەدر پێکھێندرێت". ئاماژەی بەوەشدا کە ھەر حکوومەتێک بەبێ بەشدارییکردنی رەوتی سەدر پێکبھێندرێت، بەرەوڕووی قەیران و ئاڵنگاریی گەورە دەبێتەوە. سەرۆکوەزیرانی عێراق گوتیشی: "لایەنە سیاسییەکان لە عێراق بەرەوڕووی قەیرانی متمانە لەگەڵ جەماوەر بوونەتەوە، ئەگەری ھەیە دوورخستنەوەی سەدر بۆ نموونە، ئەوەی لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٩دا روویدا، خراپتر دووبارە ببێتەوە". مستەفا کازمی باسی لە کاری لەپێشنەی خۆی کردووە و گوتوویەتی: "لەئێستادا، کاری لەپێشنەم، ئەنجامدانی دیالۆگ و گفتوگۆیە لەنێوان لایەنە سیاسییەکاندا". سەرۆکوەزیرانی عێراق ئاشکراشی کردووە کە ئێران، ژمارەیەک دۆستی لە عێراقدا ھەیە و دەتوانێت کاریگەریان لەسەر دروست بکات و ھانیان بدات لە بری بەکارھێنانی چەک، گفتوگۆ ئەنجام بدەن و گوتی: "ئێمە پێویستییمان بە پەیوەندی باش ھەیە و لەئێستادا، پەیوەندیی باشمان لەگەڵ ئێراندا، ھەیە".
هاوڵاتی ئه‌مڕۆ شه‌ممه، هێزی ئاسمانی عێراق به فڕۆكه‌ی F16 هێرشی كرده سه‌ر مۆڵگه‌كانی داعش له دیاله. به‌پێی زانیارییه‌كان له‌و هێرشه‌دا چه‌ندین مۆڵگه‌ی تیرۆرستان خاپوور كران، به‌ڵام تائێستا زیانه گیانییه‌كانی تیرۆرستان نه‌زانراوه. ئه‌م هێرشه‌ی هێزی ئاسمانی عێراق به‌پێی زانیاریی وردی هه‌واڵگیری ئه‌نجامدراوه‌و چه‌ندین مۆڵگه‌ی تیرۆرستان كراونه‌ته ئامانج.
هاوڵاتی به‌پێی ڕاگه‌یه‌ندراوێک هاوپه‌یمانێتی فه‌تح پیشبینی دەکات رۆژی سێشەممە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەنجام بدرێت. ھاوپەیمانی فەتح کە ھادی عامری سەرۆکایەتی دەکات و بەشێکە لە چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان رایگەیاند، ئەنجامی ھەوڵ و گفتوگۆ و دانوستانەکان بەرەو ئەوە دەچێت رۆژی سێشەممە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێبکەنەوە بۆئەوەی رێکارە یاساییەکانی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق تەواو بکرێت. ئاماژەی بەوەشکردوە، یەکێک لە تەوەرە سەرەکییەکانی کۆبوونەوەکە پڕکردنەوەی پۆستی جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەبێت و پۆستەکەش دەدرێتە پەرلەمانتارە سەربەخۆکان و پەرلەمانتار مەحمود مەندەلاویش بۆ ئەو پۆستە کاندید دەکرێت.
هاوڵاتی دوای ئەوەی کە ژمارەیەک درۆنی ئێرانی کە لە لایەن رووسیاوە بەکارهاتبوون، لە نێوەڕاست و باشووری ئۆکراینا خرانەخوارەوە، سەرۆکی ئۆکراینا ڕایگه‌یاند وەزارەتی دەرەوەی وڵاتەکەی راسپاردووە "کاردانەوەی تووند" دژی ئێران بنوێنن، ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراینا لە گوتاری شەوانەی خۆیدا، رۆژی هەینی 24-09-2022، ئاماژەی بەوە کرد، بڕیاریانداوە باڵیۆزی ئێران دەربکەن و ژمارەی ستافی باڵیۆزخانەکەش کەمبکەنەوە، هاوکات وەزارەتی دەرەوەی ئۆکراینا رایگەیاند، لەسەر ئەو پرسە، "رێکخەری کاتیی کاروباری ئێرانیان لە ئۆکراینا بانگهێشتکردووە". کیێڤ بە دیپلۆماتە ئێرانییەکەی گوتووە، پێدانی چەک لە لایەن ئێرانەوە بە رووسیا، "راستەوخۆ دژی بێلایەنبوونە،" و "کارێکی نادۆستانەیە کە گورزێکی گەورە لە پەیوندییەکانی ئۆکراینا و ئێران دەدات." هەر لە رۆژی هەینی کیێڤ گوتی، کەسێکی سڤیل لە هێرشێکی درۆنیی هێزەکانی رووسیادا بۆ سەر شاری ئۆدێسای باشووری ئۆکراینا کوژراوە و درۆنێکی دروستکراوی ئێرانی لە لایەن هێزە ئۆکراینییەکانەوە خراوەتەخوارەوە، گوتەبێژی زیلینسکی دەڵێت، "بەکارهێنانی چەکی ئێرانی لە لایەن سەربازانی رووسیاوە، هەنگاوەکانی ئێرانن دژی سەروەری و یەکپارچەیی وڵاتەکەمان." دەقی گوتەکانی ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی، سەرۆکی ئۆکراینا: "سوپای رووسیا درۆنی ئێرانییان بەکارهێنا بۆ هێرشکردنە سەر شارەکانی دنیپرۆ پێترۆڤسک و ئۆدێسا. من وەزارەتی دەرەوەم راسپارد کاردانەوەی تووند دژی ئەمە بنوێنن. جیهان هەموو راستیێک لەبارەی هاوکاریکردنی لایەنی شەڕانگێز دەزانێت و ئەوە لێکەوتی خۆی دەبێت. بڕیاردراوە مۆڵەت لە باڵیۆزی ئێران لە ئۆکراینا بسەندرێتەوە و ژمارەی کارمەندانی باڵیۆزخانەی ئێرانیش بە شێوەیەکی بەرچاو کەمبکرێتەوە. شەش لەو درۆنە ئێرانییانە لە لایەن چەکی دژەفڕۆکەی هێزەکانمان لە رۆژهەڵات و باشوور خرانەخوارەوە. یەکێکی دیکەیان لە لایەن سیستمی بەرگریی ئاسمانیی هێزە دەریاییەکانمان خرایەخوارەوە."
هاوڵاتی سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق، له‌میانی کۆبوونه‌وه‌ی خولی 77هه‌مینی کۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان له نیویۆرک گوتاری عێراقی پێشکه‌ش کرد و ڕایگه‌یاند عێراقییەکان بە نوێنەرایەتیی هەموو جیهان شەڕی تیرۆریستانی داعشیان کرد مسته‌فا کازمی له‌میانه‌ی گوتاره‌که‌یدا ئاماژه‌ی به سه‌رکه‌وتنی عێراق کرد له شه‌ری دژ به تیرۆر و رایگه‌یاند، ئه‌و شه‌ڕه‌ی عێراقییه‌کان کردیان به نوێنه‌رایه‌تی هه‌موو جیهان بوو دژ به تیرۆریستانی داعش. کازمی ستایشی رۆڵی هاوپه‌یمانانی کرد له شه‌ری دژی تیرۆر و سه‌پاندنی یاسا له‌ناوچه ئازادکراوه‌کان، هه‌روه‌ها داواکاری حکومه‌تی عێراقیشی بۆ به‌رده‌وامبوون له به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر کرده‌وه و به پێویستی زانی هه‌موولایه‌نه‌کان له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تی بۆ ئه‌و مه‌به‌سته هه‌ماهه‌نگی بکه‌ن. مسته‌فا کازمی داوای له کۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیش کرد، پشتیوانییه‌کانیان بۆ گه‌لی عێراق به مه‌به‌ستی ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی وڵاته‌که‌یان زیاتر بکه‌ن که به‌هۆی شه‌ڕی دژ به تیرۆریستانی داعشه‌وه دووچاری وێرانی زۆربووه. کازمی ئاماژه‌ی به هه‌وڵه‌کانی حکوومه‌تی کرد بۆ گێرانه‌وه‌ی خێزانه عێراقییه‌کانی که‌مپی هۆل له سووریا و گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ناوچه‌کانی خۆیان، هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد، حکوومه‌تی عێراقی به‌رنامه‌یه‌کی تێروته‌سه‌لی داڕشتووه بۆ دووباره ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی ناوچه ئازادکراوه‌کان و بوژانه‌وه‌ی ژێرخانی ئابووری و گێڕانه‌وه‌ی ئاسایش و سه‌قامگیری بۆ ئه‌و ناوچانه. سه‌رۆک وه‌زیرانی عێراق له نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان رایگه‌یاند، له‌م سه‌کۆیه‌وه جارێکیتر داوای پابه‌ندبوون له یاسا نێوده‌وڵه‌تییه‌کان ده‌کاته‌وه بۆ رێزگرتن له سه‌روه‌ری خاکه‌که‌ی و پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی وڵاته‌که‌ی. هه‌روه‌ها گوتیشی، عێراق ده‌خوازێت خاڵی کۆکه‌ره و چاره‌سه‌ری ناکۆکییه‌کان بێت له ناوچه‌که. کازمی روونیکرده‌وه، عێراق ده‌خوازێت هه‌موو کێشه‌کان له رێگه‌ی که‌ناڵه دیپلۆماسییه‌کانه‌وه چاره‌سه‌ربکرێت له‌سه‌ر بنه‌مای رێزگرتن له سه‌روه‌ری ده‌وڵه‌ت و دراوسێیه‌تی له‌گه‌ڵ وڵاتانی ده‌وروبه‌ر، نه‌ک ده‌ست له‌کاروباری ناوخۆی عێراقدا وه‌ربده‌ن. له به‌شێکی دیکه‌ی گوتاره‌یکه‌دا، کازمی ئاماژه‌ی به هه‌ڵبژاردنه‌کانی مانگی ئۆکتۆبه‌ری ساڵی رابردوو کرد، گوتی به پاڵپشتی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و ئه‌نجوومه‌نی ئاسایش و و رێکخراوه نێوده‌وڵه‌تییه‌کانی دیکه، توانیمان پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن به‌شێویه‌کی سه‌رکه‌وتوویی ئه‌نجام بده‌ین. سه‌باره‌ت به دۆخی ناوخی عێراقیش، کازمی جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه کرده‌وه که پێویسته چه‌ک ته‌نها له‌ده‌ستی ده‌وڵه‌تدا بێت و ململانێکان به گفتوگۆی نیشتمانی چاره‌سه‌ربکرێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌موو لایه‌نه باڵاکانی عێراق ده‌یانه‌وێت رێز له بنه‌ماکانی دیموکراسییه‌ت بگیرێت.
هێمن مەحموود هێشتا حەماسەت و خرۆشانی جەماوەری شیعە مەزهەب بۆ یادی چلەی ئیمام حسێن بەتەواوەتی نەڕەویوەتەوەو خەڵكانێكی زۆر لەكوچەو كۆڵانەكانی كەربەلادا ماونەتەوەو ئەو شوێنە پیرۆزەی مەزهەبەكەیان جێنەهێشتووە، كەچی قەیرانی سیاسی جارێكی تر دوای كپبوونەوەی بۆ ماوەیەكی كاتی بەهۆی ئەو مەراسیمانەوە خەریكە سەرهەڵدەداتەوەو لایەنە ناكۆكەكان جەنگی لێدوانی ئاگرینیان لەدژی یەكتری دەستپێكردووەتەوەو هەموویان دەیانەوێت پێش رووداوەكان بكەون و ئارامی دوای زریان خەریكە كۆتایی دێت. چاودێران باس لەوەدەكەن چوارچێوەی هەماهەنگی بەهۆی گفتوگۆكردن لەگەڵ سەدرو دووبارە كاندیدكردنەوەی مستەفا كازمی بۆ سەرۆك وەزیرانی عێراق ناكۆكیی تێكەوتووەو ئەگەری هەڵوەشاندنەوەیان هەیە. موقتەدا سەدر كە بەپیاوی هەڵوێستە سیاسییە جیاوازو كتوپڕەكان ناسراوە، لەماوەكانی رابردوودا توانیویەتی شەقامی عێراقی بەدەستەوە بێت و هەر ماوە ناماوەیەك چ بەخۆپیشاندان و چ بەپەلاماردانی پەرلەمان بێت بوونی خۆی بسەلمێنێت، بەتایبەت لەوەتەی پەرلەمانتارەكانی لەپەرلەمان كشاندووەتەوە هەڵوێستەكانی دژ بەتەواوی پرۆسەی سیاسی وەرگرتووەو چەندین جار رایگەیاندووە دەبێت ئەمجۆرە لەحوكمڕانی كۆتایی پێ بێت. هەرچەندە موقتەدا سەدر لەچەندین لێدوانی پێشووتریدا دژی كاراكردنەوەی پەرلەمان و پێكهێنانی حكومەتە لەلایەن نەیارەكانیەوە، بەڵام بەپێی بۆچوونی چاودێرانی دۆخی عێراق ئەم كارەكتەرە سیاسییە هەمیشە لەپاڵ توندییەكانی خۆیدا دەروازەیەكی بۆ دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ نەیارەكانیدا هێشتووەتەوەو لەدواجاردا پەنای بۆ بردووەو لەسێ وێستگەی ژیانی سەدردا ئەمە بەڕوونی دەبینین، بۆ نموونە لەڕووداوو شەڕەكانی ساڵەكانی 2004 و 2007 و 2008 لەگەڵ نەیارەكانیدا لەهەڵوێستەكانی پەشیمان بووەتەوە. لەئێستاشدا جۆرێك لەئاماژەكانی رێككەوتن بەدیدەكرێت بەتایبەت بڕیاروایە رۆژی ٢٨ی ئەم مانگە دادگای باڵای فیدراڵیی لەعێراق بڕیار لەسەر سكاڵایەك بۆ تانەدان لەبارەی پەسەندكردنی دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامانی فراكسیۆنی رەوتی سەدر لەئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بدات و پێشبینی دەكرێت بڕیار لەسەر نایاسایی بوونی پەسەندكردنی ئەو دەستلەكاركێشانەوانە بدات. لەلایەكی ترەوە دوای ئەوەی سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی رایانگەیاندبوو، دوای چلەی ئیمام حوسێن كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێدەكاتەوە (كە لە ٢٣ی تەمموزی رابردووەوە كۆنەبووەتەوە) رێكارەكانی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارو سەرۆكی حكومەت دەستپێدەكەن، ئەمەش وەك هەنگاوی یەكەم بۆ پێكهێنانی كابینەی داهاتووی حكومەتی نوێی عێراق. لەنوێترین هەڵوێستیشدا چوارچێوەی هاماهەنگی رۆژی 19ی ئەیلوولی 2022 بە ئامادەبوونی سەرجەم سەركردەكانی لەشاری بەغدا كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی كردو لەبەیاننامەیەكدا جەخت دەكاتەوە كە محەممەد شیاع سودانی، تاكە كاندیدیانە بۆ پۆستی سەرۆكوەزیرانی عێراق، جگە لەوەش هەموو دەنگۆكان رەتدەكەنەوە كەگوایە كاندیدەكەیان دەگۆڕن. ئەوە لەكاتێدایە چەند سەرچاوەیەك دەڵێن: هادی عامری و حەیدەر عەبادی، جەختیان لەدانوستان لەگەڵ رەوتی سەدر كردووەتەوەو هەڕەشەیان كردووە ئەگەر لایەنی بەرامبەریان بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی هەوڵی سەپاندنی بۆچوونی خۆی بدات، لەچوارچێوەی هەماهەنگی دەكشێنەوە. ئەو سەرچاوانە كە بەڕۆژنامەی «عەرەبی جدید»یان راگەیاندووەو ناوەكانیان ئاشكرانەكراوە، باس لەوە دەكەن، كەچوارچێوەی هەماهەنگی بەسەر دوو گرووپ دابەشبووە، یەكەمیان بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، قەیس خەزعەلی سكرتێری گشتی عەسائیب ئەهلی حەق و عەمار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمەو گرووپی دووەم بەسەرۆكایەتی هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح، حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووترو فاڵح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی، كەئەم گرووپە بەردەوام تەئكید لەدانوستان لەگەڵ رەوتی سەدر بەسەرۆكایەتی موقتەدا سەدر، «بەدوور لەدۆڕاوو براوەو سەپاندنی ئەمری واقع»، دەكاتەوە، بەڵام گرووپی یەكەم بەسەركردایەتی نوری مالیكی، سوورن لەسەر پێكهێنانی حكومەت بەسەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی، بەڵام لایەنی دووەمی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی ئەمەی رەتكردووەتەوە. لەنوێترین زانیاریشدا رۆژنامەی (شەرقولئەوسەت) لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە ئاشكرای كردووە كاندیدكردنی (مستەفا كازمی) بۆ ویلایەتی دووەمی سەرۆك وەزیرانی ناكۆكی خستۆتە ناو چوارچێوەی هەماهەنگییەوە، بەجۆرێك ئەوانەی كەزیاتر مەیلیان بۆ ئێران هەیە وەك نوری مالیكی و قەیس خەزعەلی دژی كاندیدكردنەوەی كازمین، بەڵام بەرەیەكی تر كە عەمار حەكیم نوێنەرایەتیان دەكات لەگەڵ دانانەوەی كازمیدایەو پێیان وایە هێنانە پێشەوەی ناوی كازمی وادەكات گفتوگۆكان لەگەڵ موقتەدا سەدردا زیاتر بەرەوپێشەوەبچن. رۆژنامەكە لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە ئەوەشی وتووە كە لەئێستادا ئەو بەرەیەی پێیان باشە كازمی ببێتەوە بەسەرۆك وەزیران و دەیانەوێت بڕوا بەئێران بهێنن تا رەزامەندی لەسەر كازمی بدات. رۆژی 5ی ئەیلوول لەكۆبوونەوەی دیالۆگی نیشتمانیی سەركردە سیاسییەكانی عێراق بڕیادرا لیژنەیەكی تەكنیكی پێكبهێندرێت بۆ وەرگرتنی بۆچوونی لایەنەكان لەبارەی پرسی هەڵبژاردنی پێشوەخت و هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، بەڵام تاوەكو ئێستا بەفەرمی رەوتی سەدر بڕیاری نەداوە بەشداری لەو لیژنەیەدا بكات. لەبەرەكەی تری نەیاری موقتەدا سەدریشەوە، نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا داوای كاركردنەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان بۆ پێكهێنانی حكومەت دەكات و ئاماژەی بەوەدەكات، دوای بریارەكەی دادگای فیدراڵی قۆناغێكی نوێ هاتووەتە ئاراوەو چیتر دۆخەكە پێویستی بەدەستپێشخەری نییە بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆخی سیاسی، بەڵكو گرنگە لەئێستادا هەوڵەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتێك لەسەر بنەمای سازانی نیشتمانی چڕبكرێنەوە تاخزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیان و پاراستنی ئارامی سیاسی و ئەمنی بۆ وڵات دابینبكات. ئەمە لەكاتێكدایە مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەپەیامێكدا رایگەیاند، «عێراق و عێراقییەكان شایستەی ئەوەن كە قوربانییان لەپێناودا بدەین.» دشڵێت، «عێراق بەقەیرانێكی سیاسیدا تێدەپەڕێت كە رەنگە لەدوای ساڵی 2003ـەوە قورسترین بێت.» ئەمەش وەك ئاماژەیەك بۆ ئەو قەیرانە قوڵەی نزیكەی ساڵێكە عێراقی گرتووەتەوە. بەپێی راپۆرتی میدیایەكی ئەمریكیش عێراق نزیك دەبێتەوە لەلێواری شەڕێكی ناوخۆیی شیعەكان، گۆڤاری «فۆرین پۆلسی» ئەمریكی پێی وایە، ململانێی ئەمدواییەی عێراق دەربارەی هەژموونی ئێرانە لەعێراق و ركابەری توندی نێوان ئێران و موقتەدا سەدر ئایندەی عێراق دیاری دەكات. ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە رووداوە توندوتیژییەكانی ئەمدواییە خراپترین ململانێی شیعیی نێوخۆییە لەعێراق لەماوەی چەند ساڵێكدا، چونكە زۆرینەی شیعە لەدوای رووخانی رژێمی بەعس لەساڵی 2003 بەشێوەیەكی گەورە یەكدەنگ بوون. هاوكات بزووتنەوەی (نازل ئاخوز حەقی)، كە خۆی بەهەڵقوڵاوی خۆپێشاندانەكانی تشرینی ساڵی 2019 دژی حكومەت و لایەنە سیاسییەكانی عێراق ناودەبات، رایگەیاند، لەمانگی داهاتووەوە خۆپێشاندانی ناڕەزایەتیی تشرینییەكان دژی سیاسەتمەدارانی عێراق دەستپێدەكەنەوەو وابڕیارە لە 01-10-2022ـەوە خۆپێشاندانی لایەنگرانی خۆپێشاندانەكانی تشرینی ساڵی 2019 لەعێراق دەستپێبكەنەوە؛ بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی دژی لایەنە سیاسییەكان و دۆخی سیاسیی . لەئاستی حزبە كوردستانییەكانیشدا هەرچەندە پارتی دیموكراتی كوردستان لەپێشووتردا لەبەرەی سەدرییەكان بوو، بەڵام بەپێی زانیارییە میدیاییەكان وەفدێكی چوارچێوەی هەماهەنگی سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییان كردووەو جۆرە نیمچە رێككەوتنێكیان ئەنجامداوە بەجۆرێك كە پارتی دەنگ بەكاندیدی محەمەد شیاع سوودانی كاندیدی چوارچێوەی هەماهەنگی بدات لەبەرامبەر ئەوەی سودانی بەڵێنی ئەوەی داوە كێشەی نەوت و غاز لەگەڵ هەرێم چارەسەربكات. رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردووەتەوە: كە گۆڕانكاری جەوهەری لەدانوستانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا رویداوەو تاڕادەیەك یەكلابووەتەوە ئەو دوو حزبە بەدوو كاندیدەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار ناچنە بەردەم پەرلەمانی عێراق، پارتی‌و یەكێتی رێككەوتوون لەسەر زیندوكردنەوەی بەرەی یەكگرتووی كورد هاوشێوەی پێشتر، ئەم بەرە دووقۆڵییە سەرەتا لەسەر هاوكێشەی سیاسی نوێی هەرێمی كوردستان دانوستان دەكات نەك لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، ئاماژەشی بۆ ئەوەشكردووە: دانوستانی نێوان پارتی‌و یەكێتی لەقۆناغێكی پێشكەوتوودایە‌و هەردوو حزبەكە گەیشتوونەتە فۆرمۆلەیەكی نوێ، ئەوەش بەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار بكرێت بەیەكێك لەدەرچەكانی یەكلاكردنەوە نەك پێشەكی دانوستانەكان.
هاوڵاتی دوای ئه‌وه‌ی دوێنێ شه‌و له كه‌ناراوه‌كانی سووریا، یه‌ختێكی په‌نابه‌ران نوقومبوو، ژماره‌ی قوربانیان گه‌یشته 73 كه‌س. حه‌سه‌ن غه‌باش وه‌زیری ته‌ندروستی سووریا، به ئاژانسی فرانس پرێسی راگه‌یاند، ژماره‌ی ئه‌و كۆچبه‌رانه‌ی كه له نزیك كه‌ناراوه‌كانی ته‌رتووس گیانیان له‌ده‌ست داوه، گه‌یشته 73 كه‌س. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند، نزیكه‌ی 20 په‌نابه‌ری دیكه‌ی رزگاربوو له نه‌خۆشخانه‌ی باسل له ته‌رتووس چاره‌سه‌ری وه‌رده‌گرن. به‌هۆی خراپی گوزه‌رانه‌وه، ساڵانه له لوبنان هه‌زاران كه‌س وه‌ك كۆچبه‌ر له رێی ده‌ریاوه روو له قوبرس ده‌كه‌ن و به‌شێكیان به‌هۆی ژێرئاوكه‌وتنی یه‌خته‌كانیان گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
هاوڵاتی له‌ئێستادا خۆپیشاندان و ناره‌زاییه‌كان به‌رامبه‌ر گیانله‌ده‌ستدانی "ژینا ئه‌مینی" فراواتر بووه‌و زیاتر له ٨٠ شاری ئێران و رۆژھه‌ڵاتی كوردستانی گرتووه‌ته‌وه، له خۆپیشاندانه‌كانیشدا ٣٢ كه‌س گیانیان له ده‌ستداوه كه ١٦یان خه‌ڵكی رۆژھه‌ڵاتن. شه‌وی رابردوو له خۆپیشاندانه‌كانی شاری كرماشان (مینوو مه‌جید) ژنه چالاكوانی رۆژھه‌ڵاتی كوردستان گیانی له‌ده‌ستداو له‌شاره‌كانی ئه‌نزه‌لی و سنه و مه‌ریوانیش شه‌رِ و رووبه‌رووبونه‌وه له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و ھێزه ئه‌منییه‌كانی ئێران روویدا و له ٨٥ شاریش به‌رده‌وام خۆپیشاندان و نارِه‌زایی ده‌ربرِین ھه‌یه. دژی گیانله‌ده‌ستدانی ژینا ئه‌مینی كچه كورده‌كه‌ی سه‌قز، ماوه‌ی حه‌وت رۆژه خۆپیشاندان و نارِه‌زایی له له شاره‌كانی ئێران و رۆژھه‌ڵات و وڵاتانی ئه‌وروپا و چه‌ند وڵاتێكی تر به‌رده‌وامه و له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تیش كاردانه‌وه‌ی فراوانی سیاسی به‌دوای خۆیدا ھێناوه. به‌پێی دوایین ئاماریش، ٣٢ خۆپیشانده‌ر كوژراون و زیاتر له ٧٥٠ی تر برینداران، ھاوكات سێ ئه‌ندامی ھێزه ئه‌منییه‌كان به چه‌قۆ كوژراون.
.jpg)
بەپێی راپۆرتێک کە ماڵپەڕی ئێندێپێندێنتی فارسی بڵاوی کردۆتەوە، لە درێژەی داخستن و هاک کردنی ماڵپەڕەکانی سەر بە کۆماری ئیسلامی، بەرەبەیانی ئەمڕۆ پێنج شەممە ٢٢ی سێپتەمبەر، ماڵپەڕی دامەزراوەی سەرۆک کۆماری ئێران و ماڵپەڕی هەواڵنیری خوێندکارانی ئێران داخران. پێشتریش ژمارەیەک لە ماڵپەڕەکان لەوانە ماڵپەڕی دەنگ و رەنگی کۆماری ئیسلامی، ماڵپەڕی پزیشکی داد، هاک کراوبوون. گرووپی هاککەری "ئانانیمۆس" رایگەیاندوە، بۆ پشتیوانیکردن لە خەڵکی ئێران و بە ناڕەزایەتی بە سەرکوتی خەڵک ئەم ماڵپەڕانەی داخستووەو رایانگەیاندووە هەموو ئەوانە لە ئەنتێرنێت دەسڕنەوە کە دژی خەڵکی ئێرانن.
هاوڵاتی سه‌رۆك وه‌زیران مسته‌فا كازمی له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی ئێران ئیبراهیم ره‌ئیسی باسیان له هاوكاری دووقۆڵی كرد و جه‌ختیان له‌سه‌ر كاركردنی خێرا به‌رێكه‌وتنی تایبه‌ت له‌نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به‌چاره‌سه‌ریه‌كانی كێشه‌كانی كه‌شوهه‌وا كرده‌وه. نووسینگه‌ی راگه‌یاندنی سه‌رۆك وه‌زیران له‌راگه‌یندراوێكدا رایگه‌یاند" له‌په‌راویزی كاره‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان كه‌ئێستا له‌شاری نیۆیۆرك به‌رێوه‌ده‌چێت، سه‌رۆك وه‌زیران مسته‌فا كازمی چاوی كه‌وت به‌ئیبراهیم ره‌ئیسی سه‌رۆكی كۆماری ئیسلامی ئێران وپێكه‌وه باسیان له‌په‌یوه‌ندی دوو قۆڵی و میكانیزمه‌كانی به‌هێزكردنیان و گرنگترین پرسه هه‌رێمایه‌تییه‌كان كرد. هه‌روه‌ها وتی" له‌دیداره‌كه‌دا ئاماژه به‌رۆڵی گرنگی عێراقیان دا له‌دابینكردنی ئارامی و سه‌قامگیری ناوچه كه وه‌كو چاره‌سه‌ركردنی ناكۆكیه‌كانی نێوان ده‌وڵه‌تان به‌پشتبه‌ستن به‌سیاسیه‌تی دیالۆگ و ئارامكردنه‌وه ونزیككردنه‌وه‌ی راو بۆچوونه‌كان تاگه‌یشتن به‌ئاشتی و ئارامی ناوچه‌كه، هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌شی دا كه‌هه‌ردوولا ته‌كیدیان له‌سه‌ر گرنگی به‌رده‌وامی دووقۆڵی له‌نێوان هه‌ردوو وڵاتی هاوسۆزی له‌ته‌واوی بواره‌كان كرده‌وه به‌تایبه‌تی له‌بواری ئابووری و ئه‌منی و رۆشنبیری و وزه و هه‌ماهه‌نگی بۆ رووبه‌ربوونه‌وه‌ی كێشه‌كانی گۆرینی كه‌شوهه‌وا وخێراكردنی كاركردن به‌رێكه‌وتنی نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به‌كێشه‌كانی كه‌شوهه‌وا و چاره‌سه‌ریه‌كانی. به‌پێی راگه‌یندراوه‌كه ره‌ئیسی جه‌ختی له‌سه‌ر پشتگیری خۆی بۆ پێكهێنانی حكومه‌تێكی عێراقی سه‌قامگیر كردۆته‌وه و ده‌ستپێشخه‌ری كازمی سه‌باره‌ت به‌دیالۆگی نیشتیمانی بۆ چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانی سیاسی به‌رز نرخاندووه.
.jpg)
هاوڵاتی له‌ماوه‌ی چه‌ند رۆژی رابردوودا چه‌ندین حاڵه‌تی توشبوون به په‌تای كۆلێرا له سوریا تۆمار ده‌كرێت. له‌و باره‌یه‌وه رێكخراوی ته‌ندروستی جیهانی هۆشداریی ده‌دات و ئاماژه بۆ ئه‌وه‌ده‌كات حاڵه‌ته‌كانی توشبوون به كۆلێرا رۆژ دوای رۆژ له سوریا زیاتر ده‌بێت و پێویسته رێگری له بڵاوبوونه‌وه‌ی زیاتری ئه‌و په‌تایه بكرێت. رێكخراوه‌كه ئاماژه بۆ ئه‌وه‌شده‌كات، پێویسته خه‌ڵك كه‌متر سه‌ردانی سوریا بكه‌ن و خۆیان له‌و په‌یایه بپارێزن، كه‌له‌ئێستادا بوه‌ته هه‌ڕه‌شه له‌سه‌ر ئه‌و وڵاته‌و ده‌یان كه‌س توشی كۆلێرا بوون چه‌ند كه‌سێكیش به‌و په‌یتایه گیانیان له‌ده‌ستداوه.
هاوڵاتی راوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق ئاشکرای دەکات کۆی گەشەی بەرهەمی ناوخۆ بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراو بووە و زیادی کردووە. مەزهەر محەمەد ساڵح ڕاوێژکاری ئابووری سەرۆک وەزیرانی عێراق لە نوێترین لێدوانیدا ئاشکرای دەکات بە گوێرەی خەمڵاندنەکانی بانکی جیهانی، گەشەی کۆی بەرهەمی ناوخۆ لەمساڵدا سەدا 9 دەبێت. هەروەها ئەوەشی ئاشکراکرد رێژەی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراو بووە و بە گوێرەی خەمڵاندنەکانیان بەرزبوونەوەی رێژەی گەشە لە ساڵانی ئایندەش بەردەوام دەبێت. ئەو ڕاوێژکارە پێی وایە، ڕێژەی گەشەی ئابووری بۆ ئەمساڵ پێشبینی نەکراوەو هۆکەشی بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی بەرهەمهێنان و نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیهان دەگەڕیتەوە، کە جەنگی ئۆکرانیا و رێککەوتنی ئۆپێک پڵاس وایکرد نرخی نەوت بۆ بەرزترین ئاستەکانی بەرزبێتەوە. ئەمەش لەکاتێکدایە رێژەی گەشەی ئابووری عێراق لە سەردەمی بڵاوبوونەوەی پەتای کۆرۆنا بۆ سالب 11 دابەزی، کاتێکدا سەرجەم کەرتە ئابوورییەکان بۆ ماوەی نزیکەی شەش مانگ پەکیان کەوت. لە کۆتایدا مەزهەر محەمەد ساڵح ئاماژەی بەوەدا پێشبینی دەکات، رێژەی گەشە لە ساڵی داهاتوو سەدا 4 تاوەکو سەدا 5 بێت.
هاوڵاتی لەلێدوانێکی ڕۆژنامەنوسیدا بەڕێوەبەری کۆمپانیای فرۆشتنی نەوتی خاوی عێراق ناسراو بە سۆمۆ رایگەیاند، داوایان لە کۆمپانیا جیهانییەکان کردووە نەوتی خاو لە هەرێمی کوردستان نەکڕن، حکومەتی هەرێمی کوردستانیش ناچارە بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵی جێبەجێ بکات. لەوبارەیەوەعەلا یاسری، بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ، شەوی رابردوو 19/9/2022، بە ئاژانسی فەرمیی هەواڵەکانی عێراقی راگەیاندووە: بەپێی بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵی هەموو ئەو گرێبەستانەی کە حکومەتی هەرێمی کوردستان واژووی کردوون بۆ دەرهێنان و هەناردەکردنی نەوت پووچەڵن. عەلا یاسری وتی: وەزارەتی نەوت رێکاری گرتووەتەبەر بۆ گواستنەوەی ئەم دۆسیەیە بەتەواوەتی (دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان) بۆ ژێر دەسەڵاتی حکومەتی فیدراڵی، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەم هەنگاوەی لا پەسەند نەبوو، بۆیە وەزارەتی نەوت رێکاری یاسایی گرتەبەر". بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ دەڵێت: حکومەتی هەرێمی کوردستانیش ناچارە بڕیارەکەی دادگەی فیدراڵی جێبەجێ بکات. دەشڵێت: کۆمپانیای سۆمۆ داوای لە هەموو کۆمپانیا جیهانییەکان کردووە نەوتی خاو لە هەرێمی کوردستان نەکڕن. بە وتەی بەڕێوەبەری کۆمپانیاکە ساڵی رابردوو هەرێمی کوردستان، رۆژانە نزیکەی 420 هەزار بەرمیل نەوتی خاوی هەناردە کرد، بەڵام ئەمساڵ بڕی هەناردەی رۆژانەی دابەزیوە بۆ 355 هەزار بەرمیل لە رۆژێکدا. بەڕێوەبەری کۆمپانیای سۆمۆ دەڵێت:حکومەتی هەرێمی کوردستان نەوتی خاو بە نرخێکی کەمتر دەفرۆشێت بەراورد بە نرخی فرۆشتنی نەوت لە لایەن حکومەتی فیدراڵەوە، جیاوازیی نێوان هەردوو نرخەکە 16 بۆ 20 دۆلار دەبێت بۆ هەر بەرمیلێک.
