لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان تورکیا سێ هاوڵاتی ڕفاند

هاوڵاتی بانگەوازەكەی موقتەدا سەدر بۆ ئەنجامدانی نوێژی هەینی لە مەدینە سەدری بەغدا لە شەوی ڕابردووەوە هەزاران كەس ڕوویان لە ئەو شوێنەكردووە و سەرجەم هێزە ئەمنییەكانی بەغدایش خراونەتە ئەو پەڕی حاڵەتی ئامادەباشییەوە.لەئێستادا زیاتر لە یەك ملیۆن كەس ئامادەن. بۆ ڕێگری لە هەر ڕووداوێكی نەخوازراو، وەزارەتی ناوخۆی عێراق بڕیاریدا هەموو هێزە ئەمنییەكان بخرێنە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. هاوكات سەرایە سەلام، كە سەر بە موقتەدا سەدرن، هاوشانی هێزە ئەمنییەكان پارێزگاری نوێژخوێناندان. حاكم زاملی، یەكێك لە ئەندامانی لیژنەی باڵای ئەنجامدانی نوێژی هەینی، بۆ سایتی (بەغداد الیوم) رایگەیاند:" پێویستە هەموو نوێژخوێنان پابەند بن بەو بڕیارو رێنماییانەی كە موقتەدا سەدر دەریكردووە بەشێوەیەكی یەكگرتوو". لیژنەی ئامادەكاری لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لە شەقامی فەلاح لەناوچەی سەدر نوێژی یەكگرتوو ئەنجام دەدرێت بەهۆی زۆری ژمارەی نوێژخوێنانیشەوە ناوچەكانی نزیك لەو شەقامە دەتوانرێت بەكاربهێندرێت. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە "شەقامی مزگەوتی موحسن و نوسینگەی سەدر بەس نین بۆ ئەنجامدانی نوێژ، ئەگەری ئەوە هەیە ژمارەی نوێژخوێنان بەدرێژایی شەقامی فەلاح تا دەگاتە شەقامی سەدە نوێژ ئەنجام بدەن، چونكە تا ئێستا زیاتر لە ملیۆنێك نوێژخوێن لە باشورەوە تا باكوری عێراق ئامادەن بەشداری بكەن". 

ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق زانیاری لەبارەی نوێژی بەكۆمەڵی سەردییەكان ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" سبەینێ سەدر پەیامێكی بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بە پێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێت". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"دوێنێ و ئەمڕۆ گفتوگۆم هەبووە لەگەڵ سەدرییەكان، ئەوان باسیان لەوەكرد كە هیچ شتێكی نەخوازراو لە رۆژی هەینی(سبەینێ) نوێژی بەكۆمەڵ روونادات و هیچ شێكی پلان بۆدارێژراو نییە". ناوبراو وتیشی:"سەدرییەكان پەیامێكیان بۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەبێت كە بەپێكهێنانی حكومەت ئیستفزاز نەكرێن، واتا كەسێكی وەك نوری مالكی نەكرێتە سەرۆك وەزیران، چونكە ئەوان قبوڵیان نییە". ئەحمەد حاجی رەشید، ئەوەشی ئاشكرا كرد كە سەدرییەكان لەكشانەوەی لە پەرلەمان زەرەرمەند بوون كە 73 كورسیان هەبووە، بەڵام كەسیان جورئەتی ئەوەیان نییە بە موقتەدا سەدر بڵێن، وتیشی:" ناكات. "ئەگەر سەدرییەكان لە پەرلەمان دەستیان لەكارنەكێشایەتەوە، تەیاری تەنسیقی(چوارچێوەی هەماهەنگی) دەیانویست پەرلەمان هەڵبوەشێننەوە، بەڵام كە سەدر كشایەوە ئەوان بوون بەزۆرینە، بۆیە دەیانەوێت لەم فرسەتدا هەمواری یاسای هەڵبژاردن بكەنەوە تۆڵە لەكازمی بكەنەوە".ئەحمەد حاجی رەشید وا دەڵێت. ئەحمەد حاجی رەشید ئەوەشی روونكردەوە كە بەشێكی زۆری وەزیرەكان و وەكیل وەزیرو  ئەمین عامی حكومەتی عێراق سەر بە سەدرن و رێگە نادات ئەوانە دووربخرێنەوە، وتیشی:" پێموایە حكومەت پێكنایات، چونكە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ناتوانن كەسێك دیاری بكەن بەبێ رەزامەندی سەدر". هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە چارەسەر بۆ دۆخی عێراق هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراق دەبێت.

هاوڵاتی جۆبایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی لەگەڵ ئیسرائیل لەدژی ئێران واژوو كرد كە هەردوولا بە هاوبەشی رووبەرووی چالاكییەكانی تاران دەبنەوە. ئەمڕۆ دوای كۆبوونەوە لەگەڵ یائیر لاپیدی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا رێككەوتنێكی ئەمنی بۆ بەهێزكردنی هاوپەیمانییەكەیان دژی ئێران واژۆ كرد و تیایدا ئەمریكا پابەندی خۆی بە پاراستنی ئیسرائیل دووپاتكردوەتەوە لە هەر دەستدرێژییەكی ئێران كە بكرێتە سەری. دوای واژۆكردنی رێككەوتنەكە لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیی هاوبەشدا بایدن رایگەیاند:" ئەمریكا پابەندە بە پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیلەوە لە هەر هێرش و دەستدرێژییەكی ئێران بۆ سەر ئیسیرائیل". سەرۆكی ئەمریكا روونیشیكردەوە یەكێك لە خاڵەكانی رێككەوتنە ئەمنییەكە ئەوەیە،كە هەرگیز رێگە بە ئێران نەدەن دەستی بگات بە چەكی ئەتۆمی. هەروەها سەرۆكی ئەمریكا ئەوەی خستەڕوو، هێشتا دەرفەتی گفتوگۆو رێگای دیبلۆماسی لەبەردەمە بۆ ئەوەی ئێران دەستبەرداری بەرنامەی ناوەكی بێت.

هاوڵاتی فەرماندەیی ناوەندی پاراستنی گەل(نەپەگە) ئاشكرای دەكات كە دەستیان بەسەر چەندین تەرمی سەربازانی دەوڵەتی توركدا گرتووە و دەشڵێت:" دەوڵەتی تورك شكستی هێناوە بۆیە چەكی كیمیایی و فسفۆر و چەكی ئەتۆمی تاكتیكیی بەكاردەهێنێت". ئامەد مەڵازگرت، ئەندامی فەرماندەیی ناوەندی پاراستنی گەل(نەپەگە) لە لێدوانێكدا بۆ ئاژانسی فورات نیوز رایگەیاند كە مانگی تەممووز بۆ ئێمە مانگێكە كە لە مێژوودا بە بەرخۆدانێكی گەورە نووسراوەتەوە" ٤٠ ساڵ لەمەوبەر لە دژی فاشیزمی دوژمن لە زیندانی ئامەد، مەزڵوم دۆغان بە چالاكییە مێژووییەكەی خۆی لە نەورۆزدا بڵێسەی ئازادیی داگیرساند، دوای ئەو چالاكییەی هاوڕێ مەزڵوم، چوار شۆڕشگێڕ چالاكییەكیان ئەنجامدا، دواتر بە پێشەنگایەتیی محەمەد خەیری دورموش و كەمال پیر كە هاوكات دامەزرێنەری پەكەكە بوون، ملیان بەرامبەر دڕندەیی نەچەماندەوە و ڕۆحی خۆفیداكارییان لەناو پەكەكەدا بونیادنا، ئەوان ڕۆحی بەرخۆدانیان وەك میراتێك بۆ مرۆڤایەتی پێشكەوتنخواز و گەلانی چەوساوە جێهێشت و بوونە ئومێد". هەروەها راشیگەیاند:"هەتا ئێستاش شەڕی قورس لە زاپ و ئاڤاشین و مەتینا بەردەوامە، ئەو هێزە تایبەتانەی كە لەلایەن دەوڵەتی توركەوە مەشقیان پێدەكرا و مۆدێرنترین تەكنەلۆژیا كە لەلایەن ناتۆوە دابینكرابوو، بەس نەبوون، بەڵكو خیانەتكارانیش لەم شەڕەدا تێوەگلاون، هاوكات لەگەڵ ئەمەشدا كەڵك لە چەتەكانی داعش و ئەلنوسرەش وەردەگرن، كە لە سووریاوە هێناویانن، هەرچەندە دەوڵەتی تورك ئەم بڕە هێز و تەكنەلۆژیایە بەكاردەهێنێت، بەڵام لە بەرامبەر گەریلا شكست دەهێنێت، هەربۆیە چەكی كیمیایی و فسفۆر و چەكی ئەتۆمی تاكتیكی بەكاردەهێنێت". هاوكات ئاشكراشیكرد:" هاوڕێیانمان لە گردی ئامێدییە دەستیان بەسەر چەند تەرمێكی سەربازاندا گرتووە، ئەو تەرمانەش تا ئێستا لە دەستی هاوڕێیانماندایە، هەرگیز نەمان وتووە دوژمن ناتوانێت بێت، چونكە ئەو دەرفەتی هەیە و هاوكاریی لە دەرەوە وەردەگرێت، بەڵام بەبێ لێپرسینەوە ناچێتە هیچ شوێنێك. ئامەد مەڵازگرت لەبارەی دۆخی شەڕی تونێلەكانیشەوە ئەوەی دووپاتكردەوە كە ماوەی سێ مانگە بەرخۆدانی وەرخەلێ لە بارودۆخێكی سەختدا بەردەوامە، وتیشی:" دوژمن لەم تونێلانەدا گازی ژەهراویی بەكاردەهێنێت، تەقینەوەی گەورە دروست دەكات، لە دەرگای چوونەژوورەوەی تونێلەكان تایەی ئۆتۆمبێل دەسووتێنێت، بەڵام هاوڕێیانمان لە وەرخەلێ بەرەنگاری ئەو هێرشانە دەبنەوە".

هاوڵاتی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر پەیامێكی نوێی لەبارەی نوێژی هەینی بڵاوكردەوەو دەڵێت لەهەموو ناڕەزایەتیەكانی پێشوو باڵاترە. رێبەری رەوتی سەدر دەڵێت، نايەوێت عێراق بخاتە "نێو ئاشووبێکی دیکەوە، هەر لەبارەی نوێژی هەینیی رۆژی 15ی تەممووزیشەوە داوای لەوانە کردووە کە بەشداری دەکەن، پابەندبن بە فەرمان و شێوازی نوێژی هەینییەوە. سەدر دەشڵێت، ئەگەر پێویست بێت، رۆژانی داهاتوو وەستانیان "بۆ پشتیوانیی چاکسازیی دەبێت". ره‌وتی سه‌در له‌ په‌رله‌مانی عێراق كشاوه‌ته‌وه‌ و ته‌واوی په‌رله‌مانتارانی ره‌وته‌كه‌ ده‌ستیان له‌كاركێشاوه‌ته‌وه‌، ئه‌وه‌ش دوای ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كانی (سوننه‌كان و پارتی)  نه‌یانتوانی حكومه‌تی عێراق دروستبكه‌ن، بڕیاریشه‌ سبه‌ی هه‌ینی "نوێژی یه‌كگرتو" له‌ به‌غدا به‌ به‌شداری لایه‌نگرانی ئه‌نجامدات.  

هاوڵاتی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پشتیوانی بۆ ئیسرائیل و فەڵەستین راگەیاند كە ببنە دەوڵەتی سەربەخۆ. ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە 13ی حوزەیرانی 2022، جۆبایدن بە سەردانێكی فەرمی گەیشتە ئیسرائیل و رایگەیاند:" جارێكی دیكە پشتیوانی دەكەین بۆ چارەسەری كێشەكانی نێوان  ئیسرائیل و فەڵەستین لەرێگەی چارەسەری دو دەوڵەت دوپات دەكەینەوە ، بەتایبەت كە لەئێستادا هەموان داوای ئاشتی دەكەن و واشنتنیش نایەوێت هەڵەكانی رابردو دوبارە ببێتەوە".  جۆ بایدن ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەم كاتەدا پەیوەندییەكانی نێوان ئیسرائیل و ئەمریكا بەهێزتر و قوڵترن لە هەر كاتێكی دیكەی رابردوو. لە یەكەم وێستگەی سەردانەكەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بایدن گەیشتە ئیسرائیل  و لەلایەن یائیر لاپید، سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەری ئەو وڵاتەوە پێشوازی لێكرا. سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەری ئیسرائیل رایگەیاند لەگەڵ سەرۆكی ئەمریكا باسیان لە پێكهێنانی حكومەتی نوێ و رێگری لە هەوڵەكانی ئێران كردوە بۆ بەدەستهێنانی چەكی ئەتۆمی.  

هاوڵاتی سەرەرای ئەوەی چوارچێوەی هەماهەنگی رایگەیاندووە لە دوو رۆژی داهاتوودا كاندیدی سەرۆك وەزیران یەكلایدەكەنەوە، بەڵام پەرلەمانتارێكی فراكسیۆنەكەی هادی عامری باسی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان دەكات. مەحمود حەیانی ئەندامی هاوپەیمانی فەتح لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند:" ئەگەر نەتوانرێت دەنگی 220 پەرلەمانتار بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار كۆبكرێتەوە، ئەوا مەحاڵە بتوانرێت بەردەوامیی بە كارەكانی حكومەتی كار بەرێكەر بدرێت". هەروەها راشیگەیاند:"سەرجەم وادە دەستوریەكان تێپەریوون، ئەگەریشی هەیە لەو حاڵەتەدا پەرلەمانی عێراق هەڵبوەشێندرێتەوە". ئەندامەكەی هاوپەیمانی فەتح ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان هەوڵی چارەسەركردنی كێشەكان دەدات و دەیەوێت رەوشەكە بگەرێنێتەوە رێرەوی ئاسایی و یاسایی، بەتایبەت كە پەرلەمانی عێراق سەلماندویتی كە توانای هەڵگرتنی بەرپرسیارێتی و چارەسەری هیچ كێشەیەكی نیە. ئەمڕۆ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان ئەوەیان دووپاتكردەووە كە لە دوورۆژی داهاتوودا كاندیدی سەركۆ وەزیرانی عێراق یەكلایدەكەنەوەو محەمەد شیاع سودانی بەهێزترین كاندیدە بەراورد بە نوری مالكی و حەیدەر عەبادی، بەڵام رۆژی هەینی نوێژی بەكۆمەڵ لەلایەن موقتەدا سەدر ئەنجام دەدرێت و ترسی تەقینەوەی جەماوەری هەیە لەبەغداد و ئەوەش دۆخەكە تێكدەدات، بەتایبەت موقتەدا سەدر، دوای كشانەوەی لەپەرلەمان بە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی و محەمەد حەلبوسی راگەیاندووە كە وڵات بۆ گەندەڵكاران چۆڵ بەجێناهێڵێت و چاوەرێی 15ی تەموز بكەن.  

هاوڵاتی حكومەتی ئێران دراوی نوێی هەزار و دوو هەزار تومەنی خستە بازاڕەوە كە چوار سفری لێكراوەتەوە. ئەمڕۆ چوارشەممە 13ی حوزەیرانی 2022، بە پێی هەواڵێكی ئاژانسی فارس دوو جۆری نوێی دراو خراوەتە بازاڕەكانی ئێرانەوە لە جۆری هەزار تومەنی و دوو هەزار تومەنی كە چوار سفریان لێ كەمكراوەتەوە. هەروەها لەو دوو جۆرەی دراوی تومەندا گۆڕانكاری كراوە لە دیزاین وژمارەی سفرەكانی پارەكە. ئەوەش روونكراوەتەوە كە لە سەردەمی بەڕێوبەری پێشووی بانكی ناوەندی ئێران تۆماركراوە و ئەمڕۆ چوارشەممە خراوەتە بازارەوە. حكومەتی ئێران بە هۆی سزا ئابوورییەكانی ئەمریكاوە بەهای تومەن بەرانبەر دراوەكانی دیكەی بیانی زیانی زۆری بەركەوتووە. ئەمڕۆ چوارشەممە لە هەرێمی كوردستان سێ ملیۆن123 هەزار تومەن بەرامبەر بە سەد دۆلاری ئەمریكی بە مامەڵەی پێوەدەكرێت.

هاوڵاتی كەناڵێكی فەرمیی توركیا ئاشكرای دەكات كە حكومەتی سوید لیستی ناوی 10 ئەندامی (پە.كە.كە)ی ئامادەكردووە بۆئەوەی بەپێی یاداشتنامە و رێككەوتننامەی نێوانیان، ڕادەستی ئەنقەرەی بكاتەوە و ئامینە كاكە باوە بەدواداچون دەكات. كەناڵی TRT Haberی توركی لەڕاپۆرتێكدا ئاشكرایكردووە، یاداشتنامەی لەیەكتێگەیشتنی نێوان توركیاو سوید بەردەوامەو لەوچوارچێوەیەدا ستۆكهۆڵم لیستێكی ئامادەكردووە كە لە10 ئەندامی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) پێكهاتووە بۆئەوەی ڕادەستی ئەنقەرەی بكاتەوە. كەناڵەكە ئەوەی بیرهێناوەتەوە كە لەنێوان ساڵی 2019 بۆ 2022 حكومەتی سوید لەكۆی 16 داواكراو، تەنها سێ داواكراوی ڕادەستی حكومەتی توركیا كردۆتەوە، بەڵام لەدوای واژۆكردنی یاداشتی لەیەكتێگەیشتنی نێوان ئەو دوو وڵاتە، پرۆسەكە خێراتركراوە و لەمدواییەدا دەزگا ئەمنییەكانی سوید لیستێكیان ئامادەكردووە كە لە10 ئەندامی پەكەكە پێكهاتووە بۆئەوەی دەستگیریان بكات‌و ڕادەستی ئەنقەرەی بكەنەوە. دەزگاكانی ڕاگەیاندنی سوید ئاشكرایانكرد، لەچوارچێوەی ڕێككەوتنی نێوان سویدو توركیا كە مانگی ڕابردوو واژۆی لەسەركرا، حكومەتی سوید چوار هاوڵاتی توركیا كە ڕەگەزنامەی سویدیان هەبووە، ڕادەستی ئەنقەرە كردۆتەوە"ئەو چوار كەسەی ڕادەستی توركیا كراونەتەوە، كەسانی سیاسی نەبوون، بەڵكو ئەوكەسانە تۆمەتباربوون بەئەنجامدانی چەندین تاوان لەتوركیا پێشئەوەی وڵاتەكەیان بەرەو سوید جێبهێڵن". دوێنی ئامینە كاكە باوە پەرلەمانتاری كورد لەپەرلەمانی سوید ڕایگەیاند، بەدواداچوونی كردووە كە حكومەتی سوید چوار كەسی ڕادەستی توركیا كردوەتەوە، بەڵام دیارنییە هەموویان كوردن یان نا، بەڵام یەكێك لەو چواركەسە توركە. هەروەها ئامینە كاكە باوە بەڵێنی داوە لەوبارەیەوە لەسەر بەدواداچونەكانی بەردەوام بێت. پاش رێككەوتنی سوید و فینلاند لەگەڵ توركیا بۆ ئەندامبوونیان لەهاوپەیمانی باكوری ئەتڵەسی(ناتۆ) حكومەتی سوید رووبەرووی رەخنەی توندی پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان و رێكخراوە مەدەنییەكان بووەتەوە كە سازشی زۆری بۆ توركیا كردووە، بەشێكیان دەڵێن:" سوید هیچ كێشەی نەبووە بوون بەئەندامی لەناتۆ وڵاتەكە تووشی شەڕ و ململانێی سیاسی لەگەڵ روسیاو ئەو وڵاتانە دەكات كە لەگەڵ روسیادان".  

هاوڵاتی وەزیری دارایی عێراق ئاشكرایكرد، جەنگی ڕوسیاو ئۆكرانیا كۆتایی بێت نرخی بەرمیلێك نەوت بۆ خوار بیست دۆلار دادەبەزێت. عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لەچاوپێكەوتنێكدا ڕایگەیاند:"بودجەی عێراق بووە بەبودجەی مووچە، چونكە ژمارەی فەرمانبەرانی عێراق زیاترە لەژمارەی فەرمانبەران بەراورد بە وڵاتە گەورەكانی  ڕوسیا، یابان‌و توركیا". هەروەها راشیگەیاند:" هەموو ماڵێكی عێراقی سێ بۆ چواركەسی فەرمانبەرەو مووچە لە حكومەت وەردەگرێت ئەمەش بارگرانی دارایی لەسەر حكومەت دروست كردووە". هاوكات پێشبینی ئەوەی كرد كە جەنگی ڕوسیا بەرانبەر ئۆكرانیا كۆتایی بێت، نرخی بەرمیلێك نەوت بۆ خوار بیست دۆلار دادەبەزێت، وتیشی:"ئەوكات ناتوانین هیچ شتێك بكەین". ئەمە لەكاتێكدایە رێكخراوی ئۆپێك كە عێراق تێدا ئەندامێكی سەرەكییە پێشبینی كردووە نرخی بەرمیلێك نەوت لەسەرو سەد دۆلار بمێنێتەوە.  

هاوڵاتی بەرپرسی دۆسیەی عێراق لە بارەگای بارزانی رایگەیاند، هەركەسێك بیەوێت ببێتە باشترین سەرۆكوەزیران پێویستە چوار مەرج جێبەجێ بكات. عەرەفات كەرەم بەرپرسی دۆسیەی عێراق لە بارەگای بارزانی لە تویتێكدا لە پەڕەی خۆی لە تویتەر نوسیویەتی:" لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ـەوە هەر كەسێك بیەوێت ببێتە باشترین سەرۆكوەزیران پێویستە چوار مەرجی تێدابێت". لەبارەی چوارمەرجەكەوە، عەرەفات ئاماژەی بەوەكردووە كە چارەسەری كێشەكانی نێوان عێراق و هەرێم بكات، رێگا لە دەستتێوەردانی دەرەكی بگرێت، رووبەڕووی گەندەڵی ببێتەوە و لێپێچینەوە لە گەندەڵكاران بكات، پێویستە چەك تەنها لە دەستی لایەنە ئەمنی دەستورییەكاندا بێت". ئەمە لەكاتێكدایە ئەمڕۆ نوری مالكی سەرۆكی كوتلەی دەوڵەتی یاسا رایگەیاندووە كە چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان نزیكن لەدیاری كردنی كاندیدی سەرۆك وەزیران. هاوكات، هەر ئەمڕۆ محەمەد شیاع سودانی، كشانەوەی خۆی لە كوتلەی دەوڵەتی یاسا راگەیاند و ئەوەی دووپاتكردەوە كە "ئێستا كەسێكی سەربەخۆیە"، میدیاكانی عێراقیش ئەوەیان ئاشكرا كردووە كە شیاع سودانی ئەو كەسەیە دەبێتە كاندیدی فەرمی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بۆ سەرۆك وەزیران.  

هاوڵاتی چەند بڕیارێكی ڕێبەری ڕەوتی سەدر بۆ نوێژخوێنانی نوێژی یەكگرتووی رۆژی هەینی داهاتوو بڵاودەكرێتەوە كە ئەو پۆستەرانەی بڵاودەكرێنەوە یەكگرتوو بێت و تەنها ئاڵای عێراق بەرزبكرێتەوە، چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكانیش ترسی گەورەیان لێ نیشتووە. ئەمڕۆ میدیاكانی عێراق بڵاویانكردەوە كە بەپێی بڕیارێكی موقتەدا سەدر، هەڵگرتنی چەك لەلایەن لایەنگرانیەوە قەدەغەیەو چەك تەنها لەدەستی هێزە ئەمنیەكاندا دەبێت بۆ پاراستنیان. بڕیارە رۆژی 15 ئەم مانگە لە مەدینە سەدری بەغدا نوێژی یەكگرتوو لەیادی شەهیدانی ئال سەدر بەڕێوەبچێت و نوێژەكە لەگەڵ ئەوەی مەراسیمێكی ئاینیە یەكەم جوڵەی جەماوەری سەدرە لەدوای بڕیاری كشانەوەی پەرلەمانتارەكانی لە حكومەت و پێشبینی دەكرێت زیاتر لە یەك ملیۆن كەس بەشداری تێدا بكەن. چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بەتەواوی ترسیان لە جوڵەكانی سەدر هەیەو بەشێكیان پێیانوایە پێكهێنانی حكومەت بەبێ سەدر دۆخەكە ئەوەندەی دیكە ئاڵۆز دەبێت، یەكەم كاردانەوەی ئەو ترسەش لەلایەن هادی عامری سەرۆكی كوتلەی فەتح راگەیەندرا كە بەشداری حكومەتی داهاتوو ناكات. چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان تورەو نیگەرانن لەهەڵوێستەكانی پارتی و یەكێتی كە تا ئێستا كاندیدی یەكگرتووی سەرۆك كۆماریان یەكلاینەكردووەتەوەو یەكێتی سورە لەسەر كاندید كردنەوەی بەرهەم ساڵح و پارتیش كاندیدەكەی رێبەر ئەحمەدە. سەرەرای ئەوەی بڕیارە بافڵ تاڵەبانی پاش جەژنی قوربان سەردانی هەموو لایەنەكان بكات بەتایبەت كۆمەڵ و یەكگرتوو بە نهێنی گفتوگۆ لەگەڵ نەوەی نوێ كراوە تا دەنگ بەكاندیدەكەی یەكێتی بدەن لە پەرلەمانی عێراق، بەڵام جارێ روون نییە كۆبونەوەی مەكتەبی سیاسی پارتی و یەكێتی ئەنجام دەدرێت لەسەر پرسی كاندیدی سەرۆك كۆمار. چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دەیانەوێت پێش جوڵەكانی سەدر بكەون بۆ پێكهێنانی حكومەت و بۆ ئەو مەبەستە باس لە سێ كاندیدی سەرۆك وەزیران دەكرێت كە پێكهاتوون لە(نوری مالكی، محەمەد شیاع سودانی، حەیدەر عەبادی) و گلۆپی سەوزی ئێرانیان بۆ هەڵكراوەو تاران رەزامەندی نیشانداوە لەسەر محەمەد شیاع سودانی تا سەدر ئەوەندەی دیكە تورە نەبێت بەكاندیدی نوری مالكی، بەڵام دەوڵەتی یاسا هەوڵەكانیان چڕ كردووەتەوە تا مالكی ببێتەوە سەرۆك وەزیران.

هاوڵاتی لیژنەی سەرچاوە ئاوییەكانی پەرلەمانی عێراق هۆشداری دەدات توركیا بەنداوێكی گەورە لە باكووری كوردستان بەناوی بەنداوی "جیزرە" دروست دەكات و ساڵێكی دیكە رووباری دیجلە وشك دەكات. رەفیق ساڵحی، ئەندامی لیژنەی سەرچاوە ئاوییەكانی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بۆ سایتی (بەغدا الیوم) رایگەیاند:" توركیا مەترسیدارترین بەنداو لەسەر رووباری دیجلە درووست دەكات و ساڵێكی دیكە تەواو دەبێت هیچ برە ئاوێك ناگاتە عێراق و دیجلە وشك دەكات، چونكە چەندین لق لەسەر بەناوەكە دروست دەكات بۆ ئاودێری و هیچ ئاوێك ناگاتە عێراق". هەروەها راشیگەیاند:" ئەو بابەتە پەیوەندییدارە بە یاسا نێودەوڵەتییەكانەوە بۆیە پێویستە عێراق لەڕووی دیبلۆماسییەوە هەوڵی خۆی بدات نەك بێدەنگ بێت، بەڵكو ڕێگە نەدات  بەنداوەكە دروست بكرێت". هاوكات مەهدی حەمدانی، وەزیری سەرچاوە ئاوویەكانی عێراق ئەوەشی روونكردووەتەوە لە ئێستادا دانیشتوانی عێراق 40 ملیۆن كەسەو ساڵانە 71 ملیار مەتر موكەعەب ئاو بەكاردەهێنن، وتیشی:" ساڵی 2035 ژمارەی دانیشتوانی عێراق دەگاتە 50 ملیۆن كەس و ئەوكات تەنها 51 ملیار مەتر موكەعەب ئاو بوونی دەبێت". بەپێی راپۆرتەكانی وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكانی عێراق، ئێران لەرێگەی گۆڕینی رێرەوی ئاو دروستكردنی بەنداو كەمترین ئاو بەردەداتەوە كە دەچێتە بەنداوی دوكان و دەربەندیخان لەهەرێمی كوردستان.    

هاوڵاتی سوپای توركیا لە بەردەم بەرخودانەكاندا بێدەرەتان و بێچارە بووە و هەشت سەربازی دیكە لێ كوژراو دۆخی سەبازانی لە زاپ و ئافاشین و مەدیا لەوپەری خراپیدایەو بۆ تۆڵەكردنەوە پەنا دەباتە بەر بەكارهێنانی بۆمبی فۆسفۆری  دەقی راگەیەندراوی ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگە: "گەریلاكان كە پشتیان بە میراتی بەرخودانی گەورەی رۆژووی مەرگی ١٤ی تەمموز بەستووە و خاكی پیرۆزی كوردستان بە شێوەیەكی گیانبازانە دەپارێزن، درێژە بە بەرخودانی مێژوویی خۆیان دەدەن. سوپای تورك كە تاوانباری شەڕە و ناتوانێت ئیرادەی هێزەكانمان كە بە رۆحی جەنگاوەری ئاپۆیی شەڕ دەكەن تێكبشكێنێت، بە بۆمبی فۆسفۆر سەنگەرەكانی شەڕی هێزەكانمان بۆردومان دەكات و جارێكی تر تاوانی شەڕی ئەنجامدا. سەرباری ئەو هێرشانەش لە چالاكی گەریلاكانی ئازادی كوردستان ٨ داگیركەر سزادران، سەنگەرێك روخێنرا. سوپای توركی داگیركەر ٢٠ جار لە دژی هێزەكانمان چەكی كیمیایی و تەقەمەنی بەكارهێنا، بە دەیان جاریش بە كاتیوشا و چەكی قورس، ٩ جار بە فڕۆكەی شەڕ هەرێمەكانی پاراستنی مێدیای بۆردومان كرد. زانیاری لە بارەی چالاكی و هێرشەكانەوە بەم جۆرەیە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە زاپ: لە ١٠ی تەمموز كاتژمێر ١٢:٠٠ داگیركەران ویستیان گۆڕەپانی بەرخودانی ئەشكەوتی برینداران بۆردومان بكەن. بە شێوەی نیشانشكێن لە داگیركەران درا و داگیركەرێك سزادرا. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە خواكورك: لە ١٠ی تەمموز كاتژمێر ٠٩:٣٠ لە دژی داگیركەران لە شاخی شەهید ئاخین، هێزەكانی یەژەئاستارمان بە چەكی قورس چالاكیان كرد. لە ئەنجامی چالاكیەكەدا سەنگەرێك روخێنرا و دوو داگیركەر سزادران. لە ١٠ی تەمموز كاتژمێر ١٦:٢٠ بە چەكی قورس لە داگیركەران لە شاخی شەهید شاهان درا و داگیركەرێك سزادرا. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی شەهید ساڤاش مەرعەشی جەنگی خابور: ١٠ی تەمموز كاتژمێر ٢٠:٤٠ لە دژی داگیركەران لە قەرەقۆڵی كانی ماسی سوپای تورك كە لە ناو خاكی باشوری كوردستاندایە بە نیشانشكێن چالاكی كرا و داگیركەرێك سزادرا. لە ١٠ی تەمووز كاتژمێر ٠٨:٠٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی لە داگیركەران درا كە لە جموجۆڵدابوون و داگیركەرێك سزادرا. لە ١١ی تەمموز كاتژمێر ٠٤:٠٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئامێدی لە دژی داگیركەران كە هەوڵیان دەدا لە دەوروبەری سەنگەرەكانی شەڕ جێگیر بن بە نیشانشكێن چالاكی ئەنجامدرا و داگیركەرێك سزادرا. لە ١١ی تەمووز كاتژمێر ٠٥:٣٠ لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئێف ئێم بە نیشانشكێن لە داگیركەراندرا و داگیركەرێك سزادرا. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی: لە ١٠ی تەمموز كاتژمێر ١٢:٥٠ سوپای توركی داگیركەر لە بەرامبەر سەنگەرەكانی شەڕی گۆڕەپانی بەرخودانی ئەشكەوتی برینداران بۆمبی فۆسفۆر و تەقەمەنی بەكارهێنا. لە ١٠ی تەمموز سەنگەرەكانی شەڕی گۆڕەپانەكانی بەرخودانی ئەشكەوتی برینداران، شاخی جودی، شاخی شەهید پیردۆغان، شاخی ئێف ئێف و شاخی هەكاری ٢٠ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی بۆردومان كران. لەلایەن هێزەكانمانەوە دەستنیشان كرا كە هەندێك چەكی كیمیایی بەكارهێنراون كە رەنگی خۆڵەمێشیان هەبووە و بۆنی دەرمانی خاوێنكردنەوەی جلوبەرگیان لێهاتووە. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر بە كاتیوشا، چەكی قورس و فڕۆكەی شەڕ: لە ١٠ی  تەمموز گۆڕەپانەكانی شاخی هەكاری، شاخی ئامێدی، شاخی جودی و شاخی شەهید پڵنگ لەلایەن قەرەقۆڵەكانی سەر سنوورەوە بە كاتیوشا و چەكی قورس بەدەیان جار بۆردومان كران. ١٠ی تەمموز گۆڕەپانی گوندی گوزە و دۆڵی شێرانەی گارە و گۆڕەپانەكانی شەهید تێكۆشەر قارەمان، سیدا، شەهید فەداكاری زاپ ٩ جار بە فڕۆكەی شەڕ بۆردومان كران".  

هاوڵاتی میدیا عێراقییەكان ئاشكرای دەكەن كە داعش خەلیفەیەكی نوێی هەڵبژاردوە كە برای ئەبو بەكر بەغدادییە و یەكە هەواڵگرییەكان خراونەتە حاڵەتی ئامادەباشییەوە. ئەمڕۆ 11ی تەموزی 2022، ماڵپەری سۆمەرییە نیوز لە سەرچاوەیەكی ئەمنییەوە راگەیاند:"عەواد ئیبراهیم بەدری كە نازناوەكەی حەسەن ئەلهاشمی قورەیشییە و برای ئەبو بەكر بەغدادییەو سەرۆكی پێشوتری ئەو رێكخراوەیە بە خەلیفەی نوێ هەڵبژێردراوە".  هەروەها ئەوە خراوەتەروو كە قورەیشی لە ئێستادا پۆستێكی باڵای لەو رێكخراوەدا هەیە و سەرۆكی ئەنجومەنی شورای داعشە. دوای بڵاوبونەوەی ئەو هەواڵە سەرجەمی یەكە هەواڵگرییەكان لە عێراقدا خراونەتە ئامادەباشییەوە و دەستیان كردوە بە كۆكردنەوەی زانیاری پێویست لەسەر ئەو كەسە و شوێنی نیشتەجێبونی. ئەبوبەكر بەغدادی یەكەم خەلیفەی داعش بوە و لە تشرینی یەكەمی 2019 لەلایەن هێزەكانی ئەمریكاوە كوژرا.