لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان تورکیا سێ هاوڵاتی ڕفاند

هاوڵاتی لە ناوچەكانی زاپ و خواكورك، ئاڤاشین و مەتینا 26 سەربازی دیكەی تورك كوژراون و لە بادینان سوپاكەی ئەردۆغان لە"ترسی گەریلا" شوێن بەخۆیان ناگرن. ئەمڕۆ 27ی حوزەیرانی 2022، ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل(هەپەگە) لە ڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە كە گەریلاكانی ئازادی كوردستان بە شێوەیەكی فیدایی شەڕ دەكەن و گورزی دژوار لە سوپای توركی داگیركەر دەوەشێنن و تووشی ترس و تۆقاندن بونەتەوە بەهۆی فیداییەكانی گەریلاوە. دەقی راگەیەندراوی هەپەگە:  لە ئەنجامی ئەو چالاكیانەدا كە هێزەكانمان بە گیانی جەنگاوەری ئاپۆیی ئەنجامیاندا، ٢٦ داگیركەر سزادران، سیستمێكی كامێرای حەراری، خێمەیەكی سەربازی و سەنگەرێك تێكشكێنران، سیستمێكی كامێرای حەراریش دەستی بەسەردا گیرا. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی خواكورك لە ماوەی ڕۆژانی ٢٣ ٢ ٢٤ و ٢٦ی مانگدا چەند چالاكیەك ئەنجامدراوە كە تیایدا ٧ داگیركەر سزادران و كامێرایەكی حەراری دەستی بەسەردا گیراوە و دانەیەكی دیكەش لەناو برا. لەچوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی ئاڤاشین لە دوو چالاكیدا لە ڕۆژانی ٢٥ و ٢٦ مانگدا شەش داگیركەر سزادران. لە هەڵمەتی شۆڕشگێڕی هەڵۆكانی زاگرۆس لە هەرێمی زاپ لە ڕۆژانی ٢٥ و ٢٦ ی مانگدا  شەش داگیركەر سزادران و لە هەڵمەتی شۆڕشگێڕی شەهید شاڤاش مەرعەشی جەنگی خابوردالە ڕۆژانی ٢٦ و ٢٧ی مانگدا  ٦ داگیركەری دیكە سزادران. داگیركەران  لە ٢٥و ٢٦ی حوزەیراندا گۆڕەپانەكانی بەرخودانی شەهید بەرخودان و ئەشكەوتی برینداران ٢٤ جار بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی بۆردومان كرد.  

هاوڵاتی سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاند كەسوورن لەسەر ئەنجامدانی "ئۆپەراسیۆنێكی نوێی سەربازی لە باكووری سووریا لەپێناو پاراستنی ئاسایشی سنوورەكەمان". رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆك كۆماری توركیا رایگەیاند:"لەگەڵ تەواوكردنی كەموكوڕییەكانی ناوچەی ئارام، ئۆپەراسیۆنی نوێی سەربازی لە باكووری سووریا دەست پێدەكەین". ئەمە چەندینجارە ئەردۆغان و بەرپرسانی دیكەی باڵای ئەو وڵاتە هەڕەشە دەكەن بۆ ئەنجامدانی داگركارییەكانیان لە رۆژئاوای كوردستان. مەزڵوم عەبدی، فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە ئەوان شەڕخواز نین و ئەوە توركیایە ئەوەی دەوێت، بەڵام بەرگری لە خاكی رۆژئاڤای كوردستان(باكورو رۆژهەڵاتی سوریا) دەكەین.  

هاوڵاتی سەركردەیەكی سەر بەهاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتیی نوری مالیكی  تۆمەتی سیخوڕیكردن بۆ ئەمریكا دەداتە پاڵ مستەفا كازمیی سەرۆك وەزیرانی عێراق، دەشڵێت:"كازمیی ڕۆڵی هەبووە لەتیرۆركردنی قاسم سولەیمانی‌و ئەبو مەهدی موهەندیس". ئەمڕۆ دووشەممە 27ی حوزەیرانی 2022، فازیل كەسسار سەركردەی سەر بەهاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بە میدیاكانی عێراقی راگەیاند:"مستەفا كازمیی هیچ لێوەشاوییەكی بۆ بەڕێوەبردنی وڵات نییە، بەڵام بەهۆی پشتیوانیی ئەمریكییەكان لەو پۆستە دانراوە، جگەلەوەی بەكرێگیراوێتیی‌و كاركردنی بۆ بەرژەوەندیی ئەمریكا ڕوون‌و ئاشكرابووە". هەروەها ئەوەشی ئاشكرا كرد كە "دەزگای هەواڵگریی عێراق زانیاریی وردی لەسەر قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سەر بەسوپای پاسداران‌و ئەبومەهدی موهەندیس جێگری سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی داوەتە ئەمریكییەكان، كە ئەمەش پرۆسەی تیرۆركردنەكەیانی ئاسانكردووە". "كازمی هەر بەوە نەوەستاوە، بەڵكو ژێربەژێر لەگەڵ توركەكانیش پەیوەندیی هەیەو بۆ لەشكركێشییەكانیان بۆ ناو خاكی عێراق ئاسانكارییان بۆ دەكات"، فازیل كەسسار سەركردەی سەر بەهاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا وا دەڵێت. لەماوەی ڕابردوودا كازم حەیدەری پەرلەمانتاری سەر بەهاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، مستەفا كازمی تۆمەتباركرد بەوەی ڕێگریدەكات لێكۆڵینەوە لەدۆسیەی تیرۆركردنی قاسم سولەیمانیی‌و ئەبومەهدی موهەندیس دەستپێبكاتەوە، هەروەك ئۆباڵی تیرۆركردنی ئەو دووكەسەی بەتەواوەتیی خستە ئەستۆی ناوبراو. ئەمە لەكاتێكدایە كە دوێنێ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق لە سعودییەوە چووە ئێران و لەلایەن ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆك كۆماری ئێران پێشوازیەكی گەرمی لێكرا. چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بە سەرۆكایەتی مالكی دەیانەوێت بە پەلە حكومەت پێكبهێنن و كاندیدی بەهێزیش بۆ ئەو پۆستە نوری مالكییە، بەڵام بەریتانیاو ئەمریكا لەهەوڵدان حەیدەر عەبادی كاندید بكەن.  

هاوڵاتی قەیران و ئێران بوونەتە دوو وشەی دانەبڕاو لەیەکتر بەتایبەت  کە ئەو وڵاتە سەرەڕای قەیرانە سیاسی و ئابورییەکان رووبەڕووی قەیرانی زۆری منداڵانی ئیشکەریش بووەتەوەو لەئامارەکاندا دەرکەوتووە ئەو وڵاتە یەکێکە لەوڵاتانی جیهان کەزیاترین منداڵی ئیشکەری تێدایە. ژمارەی منداڵانی ئیشکەر لەئێران دەگاتە نزیکەی یەک ملیۆن منداڵ و لەو ژمارەیەش زۆرینەیان رووبەڕووی دەستدرێژی و بێڕێزیی بوونەتەوەو سەرەڕای ماندوێتی و بەناچاری کارکردن ، پۆلیس و خەڵکی ئاسایی و رێبوارەکانی شەقام و شۆستەکانیش ئازاریان داون. بەرپرسانی پەیوەندیدار بەبواری کۆمەڵایەتی و منداڵانی ئیشکەر رایانگەیاندووە سەرهەڵدانی تاڵیبان لەئەفغانستان بووەتە هۆی ئەوەی ژمارەی ئەو منداڵانە لەیەک ساڵدا 20 هێندە لەئێران زیاد بکات. بەوتەی ئەو بەرپرسانە زیاترین منداڵی ئیشکەر بەتایبەت لەتاران-ی پایتەخت سەرقاڵی کۆکردنەوەی پاشماوەی پلاستیک و کاغەز و ئاسنن، چونکە تەنها ئەو شارە لەساڵێکدا زیاتر لە 200 ملیۆن دۆلار لەو پاشماوانە فڕێدەدات کە دواجار دەبێتە سەرچاوەیەکی ناوخوێی و ناتەندروست بۆ منداڵانی کار. نەخوێندەواری، بەدخۆراکی، دەستدرێژی، خەمۆکی و تەنانەت خۆکوژیی گەورەترین هەڕەشەن بۆ سەر ئەو ژمارە زۆرە لەمنداڵانی کار لە ئێران کە ئەوەش داهاتوی وڵاتەکە و نەوەیەکی نوێی تەندروستی خستەوەتە ژێر مەترسییەوە. ئەحمەد وەحیدی، وەزیری ناوخۆی ئێران جەختی لەوە کردووەتەوە زۆربەی منداڵانی ئیشکەر لەوڵاتەکە خەڵکی ئەفغانستانن و ئەمریکا هۆکاری سەرەکەیی ئەو دیاردەو حاڵەتەیە کە بەرۆکی ئێرانی گرتووەتەوە چونکە ئەمریکا بووەتە هۆی بەردەوامبوونی شەڕو ئاژاوە لەئەفغانستان و ئاوارەکانی ئەو وڵاتەش روو لەئێران دەکەن.  بەرپرسانی ئێران لەدەیان بۆنەو بەرنامە و رۆژنامەدا ئاماژەیان بەوەکردووە کەوڵاتەکەیان لە 43 ساڵی رابردوودا زیاتر لە پێنج ملیۆن هاووڵاتی ئەفغانستانی داڵدە داوە کە 33%یان منداڵ بوون و ئەو منداڵانەش بەهۆی هەژاریی خێزانەکانیان زۆربەیان بە ناچاریی کاریان کردووە و ئێستاش زۆرینەی منداڵانی ئیشکەر لەئێران هەر ئەندامی ئەو خێزانانەن. ئێران زیاترین منداڵی ئیشکەری تێدایە لەئامارە نێودەوڵەتییەکاندا دەرکەوتووە زیاتر لە 160 ملیۆن منداڵ لەسەرتاسەری جیهان بۆ بژێوی خۆیان و خێزانەکانیان بەناچاری کاردەکەن کە بەمنداڵانی کار یان منداڵانی ئیشکەر ناودەهێنرێن. لەئامارە رەسمییەکانی حکومەت لەئێران وا بڵاوکراوەتەوە کە 70 هەزار منداڵ لەسەرتاسەری ئەو وڵاتە کاردەکەن لەکاتێکدا ئامارە نافەرمییەکان باس لە بوونی نزیکەی یەک ملیۆن منداڵی ئیشکەر دەکەن. بەوتەی رێکخراوەکان ئەو یەک ملیۆن منداڵەی کە لەئێران بەناچاریی کاردەکەن 80%یان  بەناسنامە خەڵکی ئەو وڵاتە نین و تەنها 20%ی دانیشتوی وڵاتەکەن واتە لەو یەک ملیۆنە، رەنگە تەنها 200 هەزار کەسیان لەئێران لەدایکبووبێتن یان بەهاووڵاتیی وڵاتەکە ئەژمار بکرێن. ئامارەکانی حکومەت و رێکخراوو ئەنجومەنە ناحکومییەکانی ئێران بۆ منداڵانی ئیشکەر جیاوازە. بەڵام رێژەی ئەو تاوانانەی بەرامبەریان دەکرێت و جیاوازیی رەگەزیی لەهەردوو ئامارەکەدا هاوشێوەیە. بۆ نموونە لە راپۆرتی ناوەندی ئاماری ئێراندا کەناوەندێکی رەسمییە 600 هەزار منداڵ کە تەمەنیان لەنێوان 10 بۆ 14 ساڵە لەئێران بەدەستی کاری وڵاتەکە ئەژمار کراون کەدەکاتە 4%ی کۆی دەستی کار لەئێران. بەپێی رێژەکان زۆربەی منداڵانی ئیشکەر لە رەگەزی نێرینەن کەنزیکەی 67% دەکات و 23%یان رەگەزی مێینەن. لەکۆی ئەو دوو رەگەزە لەمنداڵانی ئیشکەر 1.6% رووبەڕووی دەستدرێژی و گێچەڵی سێکسی بوونەوە، 22.7% بەهۆی سەرماو گەرمای زیاد لە رادە، تووشی کێشەی تەندروستیی بوونەتەوە، 15.4% لەو منداڵانە لەلایەن پۆلیسەوە بێڕێزییان پێکراوەو لێدانیان بەرکەوتوە، 21% لە لایەن خەڵکەوە بێڕێزییان پێدەکرێت و لێیان دەدرێت، 3%یان هیچ شوێنێکی حەوانەوەو نووستنیان نییە، 20.7%یا رووبەڕووی برسێتیی دەبنەوە، 13.8% بەهۆی رووداوەکانی هاتوچۆوە زیانیان پێدەگات و ئەگەری مردنیشیان هەیە. لە رێژەکان و ئامارەکاندا هاتووە 2%ی کۆی منداڵانی ئیشکەر بێ دایک و باوکن و لەکۆی منداڵانی ئیشکەر تەنها 34%یان رووبەڕووی ئازارو لێدان و دەستدرێژیی نابنەوە. زبڵ و پاشماوەکان دەبنە بژێویی منداڵان قاسم حەسەنی، بەڕێوەبەری ئەنجومەنی پشتیوانیی لەمنداڵانی کار لەئێران رایگەیاندووە؛ بەپێی هەندێک ئامار نزیکەی 900 هەزار منداڵ لەئێران بەشێوەی خوازراوو نەخوازراو کاردەکەن کە پێچەوانەی ئەو جاڕنامەی مافەکانی منداڵانە لەجیهانداو ئێرانیش لەساڵی 1994 پابەندبوونی خۆی بەو جاڕنامەیەوە راگەیاندووە. ئەو وتی لەساڵی 2019 بەپێی توێژینەوەیەکی ئەنجومەنەکەیان ئەنجامی داوە نزیکەی چوار هەزار منداڵی ئیشکەر سەرچاوەی بژێوییان گەڕان لەپاشماوەکان و زبڵەکاندا بووە و لەو ساڵەدا بەری رەنجی ئەو منداڵانە 156 ملیۆن دۆلار بووە کە کەمترینی دەست خۆیان کەوتووە و قازانجەکەی بۆ دەڵاڵ و بازرگانەکان و هەندێکجاریش بۆ شارەوانییەکان بووە. هەر بەپێی توێژینەوەکە لەساڵی 2021 لەسەر دەستی منداڵانی ئیشکەر زیاتر لە 234 ملیۆن دۆلار تەنها لەتارانی پایتەخت کۆکراوەتەوە کە داهاتی ئەوەش کەمترینی بۆ ئەو منداڵانە بووە. بەوتەی شارەوانییەکانی تارانی پایتەخت، 93%ی ئەو منداڵانەی لەزبڵەکاندا سەرقاڵی کۆکردنەوەی پاشماوەی پلاستیک و کاغەزن، ئێرانیی نین و خەڵکی وڵاتانی دیکەن. تاران، پایتەختی منداڵانی ئیشکەر لە ئامارەکاندا دەرکەوتووە تەنها لەشاری تارانی پایتەخت کە زیاتر لە 14 ملیۆن دانیشتوای هەیەو رۆژانە لەنێوان چوار بۆ شەش ملیۆن خەڵک لە دەرەوەو ناوخۆی ئێران رووی تێدەکەن زیاتر لە 30 هەزار منداڵی ئیشکەر هەیە. دیاردەی کاری منداڵان بەشێوەیەکی بەرچاو لەشەقام و کۆڵان و شوێنە سەرەکییەکانی تاراندا بەدیدەکرێت، ئەو دیاردەیە بووەتە یەکێک لەدیمەنەکان کە بەناسنامەی تاران لەقەڵەمدەدرێت. لە تووێژینەوەیەک لەسەر منداڵانی ئیشکەر لەتاران دەرکەوتووە لە کۆی ئەو ئامارانەی کە سەبارەت بەکاری منداڵان ئاشکرا بووە 12 هەزارو 490 منداڵ تەنها بژێویان لەسەر دەستگێڕیی لە شەقامەکانی ئەو شارەدایە. دیمەنی منداڵانی دەستفرۆش لەتاران کە داوا لە رێبواران و شۆفێران دەکەن شتەکانیان لێبکڕن چیتر لەو شارە نامۆ نییەو ئەو منداڵانەش بە منداڵانی سەرشەقامەکان ناویان دەهێنرێت. هەژاری و  کۆرۆناو کار منداڵانی ئێران لەخوێندن بێبەش دەکەن منداڵانی کار بەهۆی توانای کەمی دارایی و دابینکردنی بژێویی خێزانەکانیان ناچارن دەستبەرداری خوێندن ببن و یان تەنانەت نەچنە بەر خوێندنیش لەدوایین راپۆرتی ناوەندی بەرگریی لەمافەکانی منداڵان ئاشکرابووە کە 14% منداڵانی ئیشکەر هیچ خوێندەوارییەکیان نییە و هاوکات 40 بۆ 60%ی ئەو منداڵانەی کە کاردەکەن بەبێ تەواوکردنی پڕۆسەی خوێندن دەستبەرداری خوێندن و خوێندگە دەبن سیامەک زەند رەزەوەی ، شارەزای کۆمەڵناسیی لەئێران رایگەیاندووە تەنها بەهۆی کۆرۆناوە سێ ملیۆن و 500 هەزار منداڵ لەوڵاتەکە لەپڕۆسەی خوێندن دواکەوتون کە هۆکاری سەرەکیشی قەیرانی ئابوریی بووە و خێزان و کەسوکاری ئەو منداڵانە توانای ماددی و ئابورییان نەبووە تابلێت و هێڵی ئینتەرنێت دابین بکەن تا منداڵەکانیان لەخوێندنی ئۆنلاین سوودمەند بن. زەند رەزەوی ئاماژەی بەوە کردووە ئەگەرچی ئامارەکانی نەخوێندەواری لەناو منداڵانی ئیشکەر زۆر مەترسیدارە، بەڵام هاوشانی ئەوان نزیکەی نیو ملیۆن منداڵ لەئێران بەهۆی هەژارییەوە نەیانتوانیوە بەشداریی پڕۆسەی خوێندن بکەن و بەزمانێکی دیکە خانەوادەی ئەو منداڵانە بەهۆی ئەوەی نەیانتوانیوە پێداویستییەکانیان بۆ دابین بکەن، نەیان ناردوونەتە بەردەم خوێندن. ئەو وتیشی حکومەتی ئێران بەرپرسیاری یەکەمە لەو منداڵانەی کە لەخوێندن بێبەش بوون، چونکە بەپێی جاڕنامەکانی مافی مرۆڤ حکومەتی هەر وڵاتێک دەبێت تاقۆناغی ناوەندیی خوێندن هەموو بوارو پێداویستییەکان بۆ منداڵان دابین بکات. زەند رەزەوی بەمیدیای وڵاتەکەی راگەیاندووە حکومەتی ئێران 40 ساڵە لەبواری مافەکانی منداڵاندا پاشەکشێی کردووە و بە بەردەوامیی رێژەو ئاماری قەیرنەکانی لەبواری پێشێلکردنی مافەکانی منداڵانی شاردراوەتەوە  یان حاشای لێکراوە کە ئەوەش داهاتووی وڵاتەکە بەرەو تاریکیی دەبات، چونکە بە بێ دابینکردن و مسۆگەرکردنی مافەکانی منداڵان داهاتووی هەر وڵاتێک تاریک و ناڕوون دەبێت. منداڵانی ئیشکەر دەروون و جەستەیان رووبەڕووی کێشەی تەندروستیی دەبێتەوە دامەزراوەی بێهزیستی (ژیانی باشتر) کە سەر بەحکومەتە بڵاوی کردووەتەوە 80%ی منداڵانی ئیشکەر بەژن و باڵایان هاوشێوەی منداڵانی ئاسایی گەشە ناکات و 86%یش کێشیان کەمە، 77%ی ئەو منداڵانە کێشەی تەندروستیی دەم و ددانیان هەیە، 73%یش رووبەڕووی کێشەی بینین و تەندروستیی دەبنەوەو 61%یش گیرۆدەی کێشەی هەناسەدانن.   لەو ئامارو رێژانەی دامەزراوەی بێهزیستیدا هاتووە 60%ی منداڵانی ئیشکەر کێشەی قوڕگ و گوێیان هەیەو 82% کێشەی تەندروستیی پێست و 64% نەخۆشییەکانی دڵ و 60%یان نەخۆشییەکانی گەدە هەڕەشە لەژیانیان دەکات. بەپێی تووێژینەوەکانی ئەو ناوەندە جگە لەو نەخۆشییە جەستەییانە، نەخۆشییە دەروونییەکانیش بەرۆکیان دەگرێت چونکە 80%ی ئەو منداڵانە تووشی هەڵەشەیی و توندوتیژیی دەبن و ناکرێت بەراورد بکرێن بەمنداڵێکی ئاسایی. منداڵانی ئیشکەر هەر بەهۆی ئەو ژینگەو دۆخە نەخوازراوەی کە لەئێران رووبەڕوویان بووەتەوە پەنا بۆ تاوان دەبەن و لە تووێژینەوەکانی وڵاتەکەدا دەرکەوتووە 50%ی منداڵانی ئیشکەری دزی دەکەن، 41%یان کڕین و فرۆشتن بەماددە هۆشبەرەکانەوە دەکەن، 85%یشیان زیان بەدارایی گشتی و حکومیی دەگەیەنن ، 54%یان بێڕێزیی بەخەڵک دەکەن و 55%یان مەیل و خواستی تاوانکارییان هەیە. لەتووێژینەوەکاندا دەرکەوتووە توانای تێگەیشتنی منداڵانی ئیشکەر بەهۆی زیانە دەروونی و جەستەییەکانیانەوە بەراورد بەمنداڵانی ئاسایی زۆر کەمتر، لەبەراوردکارییەکاندا ئەوە روون بووەتەوە کە 32%ی منداڵانی ئیشکەر کێشەی لەبیرچوونەوەیان هەیە، 30%یان کێشەی فێربوونیان هەیە، 71%ی بە رێژەیەکی کەم بیرو هۆشیارییان رووبەڕووی کێشە بووەتەوەو 61%یشیان کێشەیان لەقسەکردن و دەربڕیندا هەیە.  هۆکاری حاشاکردنی بەرپرسانی ئێران لەمنداڵانی ئیشکەر بەوتەی زۆربەی بەرپرسانی باڵای ئێران زۆرینەی ئەو منداڵانەی رۆژانە لەشەقامەکانی شارو ناوچە جیاوازەکاندا دەبینرێن خەڵکی وڵاتەکە نین و 70 بۆ 80%یان منداڵانی ئەفغانستانن کە بەهۆی بەدەسەڵات گەیشتووی تاڵیبان لەو وڵاتە ئەو منداڵانە لەگەڵ خێزانەکانیان روویان لە ئێران کردووە. ئەمانوڵڵا قەرائی، پسپۆڕی پێشکەوتوی کۆمەڵناسی لەئێران بەئاژانسی (دانشجو)ی لەوڵاتەکەی راگەیاندووە؛ هاووڵاتییانی ئێران رۆژانە بە بینینی ئەو ژمارە زۆرە لەمنداڵانی ئیشکەرو بە تایبەت ئەوکیژو منداڵە کچانەی کە دەستگێڕی دەکەن و هەندێکیشیان سواڵکردنیان کردووە بەپیشە، تووشی شۆک دەبن، چونکە ناکرێت وڵاتێکی وەک ئێران ئەو ژمارە زۆرە لەمنداڵانی کاری لەسەر شەقام و کۆڵانەکان و چواڕیان و شوێنە گشتییەکاندا هەبێت!. بەوتەی قەرائی ئەو دیاردەیە کاریگەریی زۆر نەرێنیی لەسەر باری دەروونیی دانیشتوانی ناوچە جیاوازەکانی ئێران داناوەو تەنانەت لەکۆنتڕۆڵی بەرپرسانیشدا نەماوە، بۆیە ناچار حاشای لێدەکەن.

هاوڵاتى دوای دەستلەكاركێشانەوەی 73 پەرلەمانتارەكەی سەدرو شوێنگرتنەوەیان بە كاندیدانی دیكە، چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بەتایبەت فراكسیۆنی فەتح كە هاادی عامری و قەیس خەز عەلی سەرپەرشتی دەكەن زۆرترین چانسیان هەبووە. رۆژی پێنجشەممەی رابردوو كۆبونەوەی پەرلەمان ئەنجامدرا بە ئامادەبوونی 202 ئەندامی پەرلەمان، 64 پەرلەمانتاری نوێ سوێندی یاساییان خوارد لە شوێنی پەرلەمانتارانی دەستلەكاركێشاوەی سەدر، كە هێشتا 9 كورسی دیكە ماوە شوێنیان پڕبكرێتەوە. پێشتر هاوپەیمانی فەتح كە هادی عامری و قەیس خەزعەلی سەرۆكایەتی دەكەن، تەنها 22 كورسیان هەبوو، بەڵام 13 كورسی دیكەیان بۆ زیاد بوو و ژمارەی كورسییەكانیان گەیشتە 35 كورسی. هەروەها دەوڵەتی یاسا كە نوری مالكی سەرۆكایەتی دەكات پێشتر 34 كورسی هەبوو، بەڵام ئەویش پێنج كورسی دیكە زیادی كردو ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمانی گەیاندە 39 كورسی. هەروەها لیستی(قوی الدولە) كە حەیدەر عەبادی و عەمار حەكیم سەرپەرشتیان دەكرد تەنها چوار كورسیان هەبوو، ئەوانیش هەشت كورسی دیكە زیادیان كردوو گەیشتە 12 كورسی پەرلەمان. هاوكات، لیستی (العقد الوطنی) كە فالح فەیاز سەرۆكایەتی دەكات پێشتر سێ كورسی هەبووە، بەڵام پێنج كورسی دیكە زیادی كردوو گەشتە هەشت كورسی. محەمەد شیح سودانی، كەپێشتر كاندیدی سەرۆك وەزیران بوو كە لیستی (تیار الفراتین)ی هەبوو تەنها یەك كورسی هەبوو، ئەویش دوو كورسی زیادی كردووە. تەحالف تصمیم كە لەلایەن چەند كەسایەتییەكەوە بەرێوە دەبرادوو كورسیان هەبوو ئەوانیش پێنج كورسی دیكە زیادیان كردووە. لەئێستادا هاوپەیمانی شیعەكان ژمارەی كورسییەكانیان گەیشتووەتە نزیكەی 129 كورسی و ئەگەر ئەو 9 كورسییەی دیكە كە ماوە هێشتا پەرلەمانتارانی شوێنگرەوە سوێندی یاساییان نەخواردووە، كە شەش كورسی بۆ هاوپەیمانی شیعەكان دەبێت و كورسییەكیان لە بەغدا بۆ سونەكان دەروات، ئەوا ژمارەی كورسییەكانیان دەگاتە 135 كورسی و دەبنە زۆرینەی نێو پەرلەمان بەراورد بە فراكسیۆنەكانی دیكە. لەلایەكی دیكەوە بەشێك لە شوێنگرتنەوەی پەرلەمانتارانی سەدر بەتایبەت لە بەغداو چەند پارێزگایەكی دیكە سونەكان پڕیان كردووەتەوە ئەوەش بە قازانجی محەمەد حەلبوسی و خەمیس خەنجەرو چەند لیستێكی دیكەی سونەی تێدا بووە. هاوڵاتی ناوی هەموو پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی فەتح كە هادی عامری و خەزعەلی سەرۆكایەتی دەكات بڵاویدەكاتەوە: نواب الفتح ١ حسن سالم ٢ زينب الموسوي ٣ سهيلة السلطاني ٤ أحمد الاسدي ٥ مديحة الموسوي ٦ مهدي تقي امرلي ٧ ناسك مهدي الزنكي ٨ محمد البلداوي ٩ غريب عسكر ١٠ أحمد الموسوي ١١ همام التميمي ١٢ سهام الموسوي ١٣ عباس الزاملي ١٤ حميد الزاملي ١٥ وليد السهلاني ١٦ امل عطية ١٧ عزيز المياحي ١٨ ابتسام الهلالي ١٩ زهرة البجاري ٢٠ رفيق الصالحي ٢١ فالح الخزعلي ٢٢ انتصار الموسوي ٢٣ عدي عواد ٢٤ عدنان فيحان ٢٥ ثامر ذيبان ٢٦ علي تركي ٢٧ محاسن الدليمي ٢٨ معين الكاظمي ٢٩ علا الناشي ٣٠ حسين اليساري ٣١ وفاء الشمري ٣٢ قحطان عدنان كاظم ٣٣ مرتضى علي الساعدي ٣٤ كريم عليوي ٣٥ منتهى عبد الوهاب    

عەمار عەزیز حزب و گروپە چەكدارەكان داوای دانانی قایمقامێكی بێ لایەن بۆ شەنگال دەكەن  و راپۆرتێكی وورد لەرووی ئەمنی و گەڕانەوەی ئاوارەكان دەدەنە بەغدا و بڕیارە بەرهەم ساڵح پەیامەكە بگەیەنێتە مستەفا كازمی. وەفدێكی باڵا لە هەموو پێكهاتەكان و هێز و گروپە جیاوازەكان و قایمقامی شەنگال بەوەكالەت و بەرێوەبەری ناحیەی سنون لەبەغدا لەگەڵ بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عیراق كۆبوونەوە. عومەر ساڵح، سەرۆكی حزبی پادێ،یەكێك لەبەشداربوونی كۆبوونەوەكە لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت" نوێنەرانی شیعە، توركمان، سوننە، یەكێتی گرۆپە چەكدارەكانی ناو شەنگال هەموویان ئامادەبوون جگە لە پارتی نەبێت". هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد كە راپۆرتێكی ووردیان ئامادەكردبوو لەسەر دۆخی شەنگال لەرووی ئەمنی، خزمەتگۆزاری، ئاوەدانكردنەوە، گەڕانەوەی ئاوارەكان و زۆر بواری دیەو ئاراستەی بەرهەم ساڵح سەرۆك كۆماری عێراقیان كردووە. هەروەها ئەوەشی خستەروو كە لە كۆبوونەوەكە زۆر بە ووردی باسیان لەدانانی ئیدارەیەكی نوێی قایمقامێكی بێ لایەنیان كرد كە بەلایەنی كەمی بۆ ماوەی ئەو شەش مانگەی كە ماوەدەست بەكاربێت تا حكومەتی نوێی عێراق پێك بهێنرێت. هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە "بە سەرۆك كۆماری عیراقمان ووت ناكرێت چیتر شەنگال بێ قایمقام و ئیدارە بێت، لە رێككەوتنی بەغدا وهەولێر بە روونی بە بەرهەم ساڵحمان ووت كە ئێمە كۆی بەندەكانی ئەو رێككەوتنەیە ڕەت ناكەینەوە بەڵام لە بابەتی دانانی ئیدارە و دەبێت بۆچوونی خەڵكی شەنگالی تێدا بێت". لەبەرانبەردا بەرهەم ساڵح پێی راگەیاندوون كە بە ئەمانەتەوە داواكارییەكانتان لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی عیراق تاوتویێ دەكەین بەمەبەستی جێبەجێكردنیان. بەرهەم ساڵح پێشی راگەیاندوون:" زۆر جار لەگەڵ مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عیراق باس لە دۆخی شەنگال دەكەین". نوسینگەی سەرۆك كۆماری عیراق ڕاگەیاندراوێكی بڵاوكردەوە كە نیگەرانیان دەربڕیووە ئەو گرژی و ئاڵۆزییانەی بەم دواییە لە شەنگال روداون، پێویست دەكات هەموو لایەنێك كار بۆ بەرقەراركردنی هێمنی شارەكە بدات تا خەڵك دڵنیا بێتەوە و ئاوارەكان بگەرێنەوە زێدی خۆیان". لەلایەكی دیكەوە خودێدا چوكی ، بەرێوەبەری ناحیەی سنون بۆ هاوڵاتی ئەوەی دووپاتكردەوە كە هەرلەسەرەتای دەست بەكاربوونی بەرهەم ساڵح وەك سەرۆك كۆماری عیراق تا ئێستا لەگەڵیاندا هاوكارە و هەوڵ دەدات كێشەكان چارەسەربكات. هەروەها وتی:" ئامانجی سەرەكیمان دانانی ئیدارەیەكی نویێ بۆ قەزایەكە دابنرێت، هەروەها كەسێكی سەربخۆ بكرێتە قایمقام جا ئەوكەسە لەناو هێزی ئەمنی دابێت یان شوێنێكی تربێت، دڵنیام سەرۆك كۆماری عیراق ئەوەی لەتوانای دابێت بۆ خزمەتكردنی شەنگال درێغی ناكات".

هاوڵاتی بانكی رافدەینی عێراقی رایگەیاند، دەستیان بە پێدانی قەرزی 150 ملیۆن دیناری كردوە بۆ ئەو هاوڵاتیانەی دەیانەوێت یەكەی نیشتەجێبون بكڕن.  ئەمڕۆ هەینی 24ی حوزەیران، بانكی رافدەین لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، قەرزی 150 ملیۆن دیناری بۆ ئەو هاوڵاتیانە تەرخاندەكرێت كە كرێچین و دەیانەوێت یەكەی نیشتەجێبون بكڕن، رێژەی سوی وەرگرتنەوەی ئەو قەرزەش تەنها 4% دەبێت. هەروەها ئاماژە بەوە كراوە كە جێبەجێكردنی رێكار و مامەڵەكان لەڕێگەی لقەكانی بانكی رافدەینەوە لە بەغدا و پارێزگاكانی دیكەی عێراق دەبێت كەسانی بەشدار لەبانكی ڕافیدەین، دەتوانن قەرزی درێژخایەن لەسەر موچەكانیان وەربگرن و مانگانە بڕێك لەموچەكانیان لەلایەن ئەو بانكەوە وەردەگیرێتەوە . تا ئێستا هەردوو بانكی ڕافدەین و ڕەشید كە بە دوو بانكی نیمچە فەرمی، ناسراون سەرەڕای چەند هەوڵێكیش، بەڵام لقەكانیان لەشارەكانی هەرێم نییەو حكومەتی هەرێم ئامادە نییە ئەو موڵكانەیان پێبداتەوە كە پێشتر هەیانبووە، بۆ ئەو مەبەستە چەند جارێك پەرلەمانتارانی خولی پێشووی پەرلەمانی عێراق هەوڵیانداوە، بەڵام حكومەتی هەرێم هاوكاری نەكردوون. لەكاتێكدا ئەو دوو بانكە بۆ هاوڵاتیانی 15 پارێزگای عێراق بوونەتە خێرو بەرەكەت و بەردەوام قەرز دەداتە هاوڵاتیان، بەڵام لەهەرێمی كوردستان هیچ بانكێك نییە قەرزی بەو شێوەیە بداتە خەڵك، ئەوەش بارگرانی لەسەر هاوڵاتیان زیاد كردووە كە بەپێی ئاماری فەرمی لەسەدا 25ی هاوڵاتیانی هەرێم لە خانوو و یەكەی كرێچیدان و ئەوانەی ناویان لە كۆمەڵەی كرێنشینان تۆمار كردووە.

هاوڵاتی دانیشتنی پەرلەمانی عێراق بۆ سوێندخواردنی پەرلەمانتارە جێگرەوەكانی فراكسیۆنی سەدر كۆتاییهات و دانیشتنی داهاتووی پەرلەمان خرایە دوای جەژنی قوربان. لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەمانی عێراقدا، 64 پەرلەمانتاری نوێ ئامادەبوون و سوێندی یاساییان خوارد. هەرچەندە بڕیار بوو 73 پەرلەمانتار وەكو جێگرەوەی پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی سەدر ئامادە بن، بەڵام چوار پەرلەمانتاری دیكەی رەوتی سەدر و پێنج پەرلەمانتاری فراكسیۆنی "حقوقین" بەشداریی دانیشتنەكەیان نەكرد. ئەو 64 پەرلەمانتارە نوێیە سەر بە دەوڵەتی یاساو كوتلەی فەتح و خەزعەلی و كوتلەی نەسری حەیدەر عەبادی و چەند پارتێكی دیكە بوون. زۆرترین كورسی نوێی پەرلەمان بۆ پارتەكەی هادی عامری بوو كە پێشتر 16 پەرلەمانتاری هەبوو، ئەمڕۆ ژمارەی كورسییەكانی گەیشتە 31 كورسی پەرلەمان. بەبەشداری 201 پەرلەمانتار كۆبونەوەی نائاسایی پەرلەمانی عێراق ئەنجامدراو فراكسیۆنی پارتی و سونەكان تێیدا بەشداریان كرد چەقبەستوویی سیاسی كۆتایی هات پاش دەستلەكاركێشانەوەی فراكسیۆنی سەدر كە 73 ئەندامی پەرلەمانی هەبووە، ئەندامە نوێیەكان كە سوێندی یاسایی دەخۆن گۆرانكاری بەسەر كوردسییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دێت كە لە شەش پارتی سیاسی پێكهاتوون.  

هاوڵاتی بەبەشداری 201 پەرلەمانتار كۆبونەوەی نائاسایی پەرلەمانی عێراق دەستیپێكرد، لەكۆبونەوەكەدا پەرلەمانتارانی نوێ لەجێگەی پەرلەمانتارە دەستلەكاركێشاوەكانی فراكسیۆنی سەدر سوێندی یاسایی دەخۆن و فراكسیۆنی پارتی و سونەكان تێیدا بەشدارن. دوای ئەوەی زەنگی چونەژورەوەی پەرلەمان لێدرا و كۆبونەوەی پەرلەمان دەستیپێكرد، لەكۆبونەوەكەشدا پەرلەمانتارانی جێگرەوەی فراكسیۆنی سەدر سوێندی یاسایی دەخۆن. بەرنامەی كاری كۆبونەوەكە بریتین لە دەنگدان لەسەر هەمواری ژمارەیەك برگەی پەیڕەوی ناوخۆ و سوێندخواردنی پەرلەمانتارانی جێگرەوەی فراكسیۆنی سەدر. چەقبەستوویی سیاسی كۆتایی هات پاش دەستلەكاركێشانەوەی فراكسیۆنی سەدر كە 73 ئەندامی پەرلەمانی هەبووە، ئەندامە نوێیەكان كە سوێندی یاسایی دەخۆن گۆرانكاری بەسەر كوردسییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان دێت كە لە شەش پارتی سیاسی پێكهاتوون.  

هاوڵاتی سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق لەپەیامێكدا رایگەیاند، دادگای فیدڕاڵی بەپێی دەستور بڕیارەكانی ناچارین بۆ هەمو لایەنەكان راشیگەیاند:"دۆسیەی نەوتی هەرێم لەبەرژەوەندی سكاڵاكار كە وەزارەتی نەوت بوو یەكلاكراوەتەوە". فایەق زێدان، سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای دادوەری عێراق لە چاوپێكەوتنێكدا رایگەیاند كە دادگای فیدڕاڵی عێراق بەشێكە لە دەسەڵاتی دادوەری و كارەكانی بەشێوەیەكی سەربەخۆ دەكات كە بە تەواوی جیاوازە لە كاروباری حكومەت، بۆ دەرخەری ئەو راستیەش بەشێك لە بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی دژی خواستی حكومەت بون. هەروەها راشیگەیاند:" دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان جێگەی مشتومڕ و ناكۆكی بوو، دادگای فیدڕاڵی دۆسییەكەی لە بەرژەوەندی وەزارەتی نەوت یەكلایی كردەوە، هۆكارەكەشی ئەوەبو كە وەزارەتی نەوت لایەنی سكاڵاكار بوە وەك هەر دۆسییەكی دیكە و بەڵگەكانی خۆی پێشكەش كردووە، دادگاكە مافی مامەڵەكردن بە سامانی سروشتی بە گوێرەی دەستوریی، بۆ حكومەتی فیدڕاڵی گەڕاندووەتەوە". هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە دەسەڵاتی دادوەری عێراق نابێتە بەشێك لە ناكۆكی نێوان لایەنەكان. لەمانگی شوباتی ئەمساڵدا دادگای فیدڕاڵی عێراق بڕیارێكی لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە دەركرد كە ماف دەدات بە وەزارەتی نەوت دەستبگرێت بەسەر بیرە نەوتییەكانی هەرێم و داهاتەكەی بگەرێنێتەوە بۆ خەزێنەی گشتی عێراق. لە بەرانبەردا حكومەتی هەرێمی كوردستان روئیای خۆی لەبارەی مامەڵەكردن لەسەر دۆسیەی نەوت ئەوەیە كە دوو كۆمپانیای خۆماڵی دروست بكات و هەماهەنگی بكەن لەگەڵ كۆمپانیای بەبازاركردنی نەوتی عێراق(سۆمۆ) و جێگری بەرێوەبەری كۆمپانیای سۆمۆ كەسێكی كورد بێت و مافی ڤیتۆكردنی هەبێت لەبارەی بریارو مامەڵەكان. هەروەها حكومەتی هەرێم ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە ئامادەن فرۆشتنی نەوت بە هەماهەنگی بێت لەگەڵ سۆمۆدا، بەڵام داهاتی نەوت بخرێتە سەر حساب بانكییەك كە حكومەتی هەرێم بانكەكە دیاری دەكات و دەسەڵاتی راكێشانی پارەكەی دەبێت نەك بەغدا.  

هاوڵاتی هاوپەیمانی سەروەری بە سەرۆكایەتی محەمەد حەلبوسی و خەمیس خەنجەر و لایەنەكانی ناو هاوپەیمانێتییەكە رێكەوتون لەسەر پاڵپشتی كردنی پرۆسەی سیاسی و بەشداریكردنیان لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا و بەدەم داواكارییەكەی مالكییەوە بچن. هاوپەیمانی سەروەری، لەراگەیەندراوێكدا كە درەنگانی شەوی رابردو بڵاویكردەوە تێیدا هاتووە" لەناو بارەگای هاوپەیمانێتییەكە لەشاری بەغداد، بەسەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر و محەمەد حەلبوسی و سەركردەكانی دیكەی سەروەری كۆبوینەوە، دواین گۆڕانكارییە سیاسییەكانی گۆڕەپانی عێراق گفتوگۆیان لەبارەوەكراوە و  جەخت لە گرنگی دەرچون بەیەك هەڵوێستی سیاسییەوە كرایەوە". هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە "لە كۆبونەوەكەدا رێكەوتوین لەسەر پاڵپشتیكردنی پرۆسەی سیاسی و جەختمان لە داواكاری پارێزگا رزگاركراوەكان و هاوڵاتیانیان و پشتگیركردنیان لە هەر جوڵەیەكی داهاتو كردەوە". دوای كشانەوەی كوتلەی سەدر لە پەرلەمان و سەردانی محەمەد حەلبوسی بۆ ئێران و دیدارو كۆبونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی تاراندا، حەلبوسی و خەمیس خەنجەر بەدەم داواكارییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكانەوە چوون كە پێشتر لە رێكەوتنێكدا بوون لەگەڵ موقتەدا سەدرو بارزانی كە وەك بەرەیەكی دژ بە بەرەی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بەسەرۆكایەتی نوری مالكی هەژمار دەكران. هاوپەیمانی سەروەری لە هەردو هاوپەیمانی تەقەدوم و عەزم پێكهاتوە، خۆی لە 71پەرلەمانتار دەبینێتەوە و لەلایەن خەمیس خەنجەر سەرۆكی هاوپەیمانێتی عەزمەوە سەرۆكایەتی دەكرێت.  

ئارا ئیبراهیم وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) زانیاری زۆر وردو نەبیستراو دەربارەی ورەی رووخاوی سوپاكەی ئەردۆغان ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" ئەو سەربازانەی چالاكی گەریلا بەرانبەریان دەكرێت و لێیان دەكوژرێت، دواتر ئەوانەی ماونەتەوە بەپەلە دەیانگۆڕن بۆ ئەوەی ئەو ترس و دڵەڕاوكێیە نەگات بەسەربازانی دیكەیان". زاگرۆس هیوا، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە)، بەهاوڵاتی وت:"  لەناوەڕاستی مانگی نیسانی ئەمساڵەوە كە ئۆپەراسیۆنی سوپای تورك دەستی پێكردووە تائێستا هەزارو 203 سەربازی تورك كوژراون". هەروەها وتیشی:" ئەو هەژمارەیە هەڤاڵان چوونەتە سەر جەنازەكەیان و بەچاوی خۆیان بینیویانن، رەنگە زۆرتریش بن، تا جەنازە نەبینن ناڵێن ئەوەندە كوژراو هەیە، ئەوانەشی كە رەنگە كوژرابێت و ژمارەكە نادەن بەئێمە ، ئەو ئامارانە ئەوانەیە كە گەریلا بینیویەتی كوژراوەو چووەتە سەر جەنازەكەیان". هەروەها لەبارەی شەرو پێكدادانەكانی سوپای تورك و گەریلا لەباكوری كوردستان، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كورستان ئەوەشی ئاشكرا كرد كە" بەدیاریكراوی بیست سەربازی تورك لەشوێنی جیاجیا لەئامەدەوە تا وان كوژراون لەماوەی دوو مانگی رابردوودا". هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە چالاكی ناوشارەكان لەڕێگەی تیمەكانی تۆڵەسەندنەوەی (هەپەدەهە) ئەنجام دەدرێت، وتیشی:"(هەپەدەهە) بزوتنەوەیەكی شۆڕشگێڕییە بۆ هەموو توركیایە نەك تەنها بۆ باكوری كوردستان، لە ئەستەنبوڵەوە بیگرە تا دیاربەكرو ئامەد  هەم (یەپەسە) یەكینەكانی پاراستنی سڤیل، ئەو چالاكیانە ئەنجام دەدەن، شوێنی ئیكۆنۆمی فاشیستەكان و ئەو شوێنانەی كەوەكو سەرچاوەی داهاتی ئەكەپەو مەهەپەن كە هی جەماعەتی ئەردۆغان و باغچەلین ئەوانە دەكەنە ئامانج". زاهرۆس هیوا ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەو لەشكرانەی بەو شێوەیە دادەبەزێنرێن لە هەرێمەكانی زاپ و ئاڤاشین و كوڕەژارۆو هەموو هەرێمەكانی دیكە"گورزی گەریلایان بەردەكەوێت هەموو دەروونیان تێكدەچێت، ئەو شتەی كە پێیان دەوترێت و ئەو واقعەی لەسەر ئەرزی واقع دەیبینن یەكناگرێتەوە، لەبەرئەوە زۆر دەترسن تووشی ترس و تۆقین و دڵەراوكێ دەبنەوە، ئەگەر سەیری ڤیدیۆی چالاكییەكانی گەریلا بكەیت تەنانەت سەربازەكان دەست و لاقیان ناكرێتەوە كەوەڵامیش بدەنەوەو چۆكیان دەشكێت".  

هاوڵاتی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، لەكۆبونەوەی سبەی پەرلەماندا پەرلەمانتارە جێگرەوەكانی فراكسیۆنی سەدر سوێندنی یاسایی دەخۆن، بەڵام هێشتا فراكسیۆنی پارتی و سونەكان خۆیان یەكلاینەكردووەتەوە بەشداری دەكەن یاخود نا. فازڵ موات، سەركردە لە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا كە نوری مالیكی سەرۆكی دەكات، بە میدیاكانی عێراقی راگەیاند:" یەكەم هەنگاو بۆ كۆتاییهاتن بە چەقبەستویی سیاسی، بریتییە لە سوێندخواردنی پەرلەمانتارانی جێگرەوەی فراكسیۆنی سەدر كە بڕیارە لەكۆبونەوەی سبەی پەرلەماندا سوێندنی یاسایی بخۆن". هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد كە دوای ئەوەی پەرلەمانتاران سوێندی یاسایی دەخۆن، رێژە و ژمارەی كورسی لایەنەكان گۆڕانكاری بەسەردا دێت و نەخشەی سیاسییش دەگۆڕێت"بۆیە باوەڕیان وایە ئەو هەنگاوەی سبەی دەبێتە سەرەتایەك بۆ كۆتاییهێنان بە قەیرانی سیاسی و پێكهێنانی حكومەت". فازڵ موات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە  چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی ئەوەی هەیە نوری مالیكی بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەتی نوێ كاندید بكات. ئەمە لەكاتێكدایە كە لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا پێش ئەوەی سەدرو پەرلەمانتارە دەستلەكاركێشاوەكانی سەردانی سعودیە بكەن بۆ جێبەجێكردنی فەریزەی حەج پەیوەندی بە محەمەد حەلبوسی و مەسعود بارزانییەوە كردووەو پێیی راگەیاندوون كە "چاوەرێی سوپڕایزی گەورە بن تا 10ی تەموز". هێشتا پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی پارتی و سونەكان خۆیان یەكلاینەكردووەتەوە بۆ بەشداریكردن لە كۆبونەوەی سبەینێی پەرلەمانی عێراق، هەرچەندە لە میدیاكانی ێراق ئەوە ئاشكرا كراوە كە زۆرینەی پەرلەمانتارانی سونە بەرابەرایەتی محەمەد حەالبوسی بەشداری كۆبونەوەكە دەكەن و محەمەد حەلبوسی گفتوگۆی جدی لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان كردووە و جۆرێك لە رێككەوتن و هەماهەنگی دروست بووە. دوای چەقبەستویی سیاسی لە عێراق كە ماوەی هوشت مانگ زیاتر بەردەوامی بوو، ئێوارەی 12ی ئەم مانگە پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر لەسەر داوای موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتەكەیان بە كۆمەڵ دەستیانلەكاركێشایەوە.  

هاوڵاتی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر پەیامێكی نهێنیی ئاراستەی بارزانیی‌و حەلبوسیی كردووە و پێی راگەیاندوون:" چاوەروانی سوپڕایزی گەورە بن لەدوای 10ی تەموزەوە". بەپێی چەند میدیایەكی عێراقیی كە پشتیان بەلێدوانی چەند سەرچاوەیەكی ئاگاداری گروپەكەی موقتەدا سەدر بەستووە، پەڕلەمانتارە دەستلەكاركێشاوەكانی كوتلەی سەدر بەهاوڕێیەتی موقتەدا سەدر بۆ ئەنجامدانی فەریزەی حەج سەردانی سعودییە دەكەن. هەروەها ئەو سەرچاوانە ئەوەیان ئاشكرا كردووە، كوتلەی سەدرو ڕێبەری كوتلەكە لەسعودیە چەند كۆبوونەوەیەكی نهێنیی لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە ئەنجامدەدەن كە هاوكات دەبێت لەگەڵ كۆبوونەوەكانی كۆمەڵەی وڵاتانی ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو لە15ی مانگی داهاتوودا، ئەویش بەبەشداریی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكاو ئامادەبوونی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق. هەروەها ئەوە دووپاتكراوەتەوە كە ئەو گەشتەی سەدر جێگەی گومانی ڕكابەرەكانییەتی، بەتایبەت كە ئەوە ئاشكرابووە، ناوبراو داوای لەهاوپەیمانەكانی (بارزانی‌و حەلبوسی) كردووە تاوەكو كاتی گەڕانەوەی ئەو لەئەنجامدانی فەریزەی حەج، لەهاوپەیمانێتییەكەیان بەردەوامبن‌و هەڵینەوەشێننەوە. هاوكات ئەوەش ئاشكرا كراوە كە "لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا سەدر بەتەلەفۆن قسەی لەگەڵ هەریەك لەمەسعود بارزانی‌و محەمەد حەلبوسیدا كردووەو تێیدا پێیڕاگەیاندووە، لەدوای 10ی مانگی تەممووزەوە چاوەڕێی سوپرایزو گۆڕانكاریی لەناكاوبن". بەپێی هەواڵێكی پێگەی "عەرەبییە"ی سعودیی، موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر ئەو دەستپێشخەریەی چوارچێوەی هەماهەنگیی ڕەتكردۆتەوە بۆئەوەی لەبڕیاری دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارانی كوتلەكەی‌و دووركەونەوە.  

هاوڵاتی سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی گەلی جەهەپە ئاشكرای دەكات ئەردۆغان بۆ زیادكردنی مووچەكەی داوایەكی پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمانی توركیا كردووە. رۆژنامەی "بیرگون"ی توركی بڵاوی كردەوە كە ئۆزگور ئۆزەل سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە)، كە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی توركیایە، لە تویتێكدا ئاشكرای كرد، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا داوایەكی پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە بۆ زیادكردنی مووچەكەی بەڕێژەی 40%. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە كە لەئێستا مووچەی ئەردۆغان 100 هەزار لیرەی مانگانەیە كە دەكاتە پێنج هەزار و 770 دۆلار، بەڵام دوای كردووە بۆی زیادبكرێت و بكرێتە 140 هەزار لیرە كە دەكاتە هەشت هەزار و 135 دۆلار. سەرۆكی فراكسیۆنی جەهەپە، رەخنە لە ئەردۆغان دەگرێت و دەڵێت:" لە توركیا مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت وەك خۆی ماوەتەوە و هیچ باسی زیادكردنی مووچەی فەرمانبەران ناكرێ، بەڵام وادیارە قەیرانی دارایی كاریگەری لەسەر سەرۆك كۆمار دروستكردووە".