لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان تورکیا سێ هاوڵاتی ڕفاند

هاوڵاتی هاوپەیمانی سەروەری بە سەرۆكایەتی محەمەد حەلبوسی و خەمیس خەنجەر و لایەنەكانی ناو هاوپەیمانێتییەكە رێكەوتون لەسەر پاڵپشتی كردنی پرۆسەی سیاسی و بەشداریكردنیان لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا و بەدەم داواكارییەكەی مالكییەوە بچن. هاوپەیمانی سەروەری، لەراگەیەندراوێكدا كە درەنگانی شەوی رابردو بڵاویكردەوە تێیدا هاتووە" لەناو بارەگای هاوپەیمانێتییەكە لەشاری بەغداد، بەسەرۆكایەتی خەمیس خەنجەر و محەمەد حەلبوسی و سەركردەكانی دیكەی سەروەری كۆبوینەوە، دواین گۆڕانكارییە سیاسییەكانی گۆڕەپانی عێراق گفتوگۆیان لەبارەوەكراوە و  جەخت لە گرنگی دەرچون بەیەك هەڵوێستی سیاسییەوە كرایەوە". هەروەها ئاماژە بەوەكراوە كە "لە كۆبونەوەكەدا رێكەوتوین لەسەر پاڵپشتیكردنی پرۆسەی سیاسی و جەختمان لە داواكاری پارێزگا رزگاركراوەكان و هاوڵاتیانیان و پشتگیركردنیان لە هەر جوڵەیەكی داهاتو كردەوە". دوای كشانەوەی كوتلەی سەدر لە پەرلەمان و سەردانی محەمەد حەلبوسی بۆ ئێران و دیدارو كۆبونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی تاراندا، حەلبوسی و خەمیس خەنجەر بەدەم داواكارییەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكانەوە چوون كە پێشتر لە رێكەوتنێكدا بوون لەگەڵ موقتەدا سەدرو بارزانی كە وەك بەرەیەكی دژ بە بەرەی چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان بەسەرۆكایەتی نوری مالكی هەژمار دەكران. هاوپەیمانی سەروەری لە هەردو هاوپەیمانی تەقەدوم و عەزم پێكهاتوە، خۆی لە 71پەرلەمانتار دەبینێتەوە و لەلایەن خەمیس خەنجەر سەرۆكی هاوپەیمانێتی عەزمەوە سەرۆكایەتی دەكرێت.  

ئارا ئیبراهیم وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە) زانیاری زۆر وردو نەبیستراو دەربارەی ورەی رووخاوی سوپاكەی ئەردۆغان ئاشكرا دەكات و دەڵێت:" ئەو سەربازانەی چالاكی گەریلا بەرانبەریان دەكرێت و لێیان دەكوژرێت، دواتر ئەوانەی ماونەتەوە بەپەلە دەیانگۆڕن بۆ ئەوەی ئەو ترس و دڵەڕاوكێیە نەگات بەسەربازانی دیكەیان". زاگرۆس هیوا، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كوردستان(كەجەكە)، بەهاوڵاتی وت:"  لەناوەڕاستی مانگی نیسانی ئەمساڵەوە كە ئۆپەراسیۆنی سوپای تورك دەستی پێكردووە تائێستا هەزارو 203 سەربازی تورك كوژراون". هەروەها وتیشی:" ئەو هەژمارەیە هەڤاڵان چوونەتە سەر جەنازەكەیان و بەچاوی خۆیان بینیویانن، رەنگە زۆرتریش بن، تا جەنازە نەبینن ناڵێن ئەوەندە كوژراو هەیە، ئەوانەشی كە رەنگە كوژرابێت و ژمارەكە نادەن بەئێمە ، ئەو ئامارانە ئەوانەیە كە گەریلا بینیویەتی كوژراوەو چووەتە سەر جەنازەكەیان". هەروەها لەبارەی شەرو پێكدادانەكانی سوپای تورك و گەریلا لەباكوری كوردستان، وتەبێژی كۆماجڤاكێن كورستان ئەوەشی ئاشكرا كرد كە" بەدیاریكراوی بیست سەربازی تورك لەشوێنی جیاجیا لەئامەدەوە تا وان كوژراون لەماوەی دوو مانگی رابردوودا". هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە چالاكی ناوشارەكان لەڕێگەی تیمەكانی تۆڵەسەندنەوەی (هەپەدەهە) ئەنجام دەدرێت، وتیشی:"(هەپەدەهە) بزوتنەوەیەكی شۆڕشگێڕییە بۆ هەموو توركیایە نەك تەنها بۆ باكوری كوردستان، لە ئەستەنبوڵەوە بیگرە تا دیاربەكرو ئامەد  هەم (یەپەسە) یەكینەكانی پاراستنی سڤیل، ئەو چالاكیانە ئەنجام دەدەن، شوێنی ئیكۆنۆمی فاشیستەكان و ئەو شوێنانەی كەوەكو سەرچاوەی داهاتی ئەكەپەو مەهەپەن كە هی جەماعەتی ئەردۆغان و باغچەلین ئەوانە دەكەنە ئامانج". زاهرۆس هیوا ئەوەشی دووپاتكردەوە كە ئەو لەشكرانەی بەو شێوەیە دادەبەزێنرێن لە هەرێمەكانی زاپ و ئاڤاشین و كوڕەژارۆو هەموو هەرێمەكانی دیكە"گورزی گەریلایان بەردەكەوێت هەموو دەروونیان تێكدەچێت، ئەو شتەی كە پێیان دەوترێت و ئەو واقعەی لەسەر ئەرزی واقع دەیبینن یەكناگرێتەوە، لەبەرئەوە زۆر دەترسن تووشی ترس و تۆقین و دڵەراوكێ دەبنەوە، ئەگەر سەیری ڤیدیۆی چالاكییەكانی گەریلا بكەیت تەنانەت سەربازەكان دەست و لاقیان ناكرێتەوە كەوەڵامیش بدەنەوەو چۆكیان دەشكێت".  

هاوڵاتی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، لەكۆبونەوەی سبەی پەرلەماندا پەرلەمانتارە جێگرەوەكانی فراكسیۆنی سەدر سوێندنی یاسایی دەخۆن، بەڵام هێشتا فراكسیۆنی پارتی و سونەكان خۆیان یەكلاینەكردووەتەوە بەشداری دەكەن یاخود نا. فازڵ موات، سەركردە لە هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا كە نوری مالیكی سەرۆكی دەكات، بە میدیاكانی عێراقی راگەیاند:" یەكەم هەنگاو بۆ كۆتاییهاتن بە چەقبەستویی سیاسی، بریتییە لە سوێندخواردنی پەرلەمانتارانی جێگرەوەی فراكسیۆنی سەدر كە بڕیارە لەكۆبونەوەی سبەی پەرلەماندا سوێندنی یاسایی بخۆن". هەروەها ئاماژەی بەوەشكرد كە دوای ئەوەی پەرلەمانتاران سوێندی یاسایی دەخۆن، رێژە و ژمارەی كورسی لایەنەكان گۆڕانكاری بەسەردا دێت و نەخشەی سیاسییش دەگۆڕێت"بۆیە باوەڕیان وایە ئەو هەنگاوەی سبەی دەبێتە سەرەتایەك بۆ كۆتاییهێنان بە قەیرانی سیاسی و پێكهێنانی حكومەت". فازڵ موات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە  چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی ئەوەی هەیە نوری مالیكی بۆ پۆستی سەرۆكی حكومەتی نوێ كاندید بكات. ئەمە لەكاتێكدایە كە لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا پێش ئەوەی سەدرو پەرلەمانتارە دەستلەكاركێشاوەكانی سەردانی سعودیە بكەن بۆ جێبەجێكردنی فەریزەی حەج پەیوەندی بە محەمەد حەلبوسی و مەسعود بارزانییەوە كردووەو پێیی راگەیاندوون كە "چاوەرێی سوپڕایزی گەورە بن تا 10ی تەموز". هێشتا پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی پارتی و سونەكان خۆیان یەكلاینەكردووەتەوە بۆ بەشداریكردن لە كۆبونەوەی سبەینێی پەرلەمانی عێراق، هەرچەندە لە میدیاكانی ێراق ئەوە ئاشكرا كراوە كە زۆرینەی پەرلەمانتارانی سونە بەرابەرایەتی محەمەد حەالبوسی بەشداری كۆبونەوەكە دەكەن و محەمەد حەلبوسی گفتوگۆی جدی لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان كردووە و جۆرێك لە رێككەوتن و هەماهەنگی دروست بووە. دوای چەقبەستویی سیاسی لە عێراق كە ماوەی هوشت مانگ زیاتر بەردەوامی بوو، ئێوارەی 12ی ئەم مانگە پەرلەمانتارانی رەوتی سەدر لەسەر داوای موقتەدا سەدر، رێبەری رەوتەكەیان بە كۆمەڵ دەستیانلەكاركێشایەوە.  

هاوڵاتی موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر پەیامێكی نهێنیی ئاراستەی بارزانیی‌و حەلبوسیی كردووە و پێی راگەیاندوون:" چاوەروانی سوپڕایزی گەورە بن لەدوای 10ی تەموزەوە". بەپێی چەند میدیایەكی عێراقیی كە پشتیان بەلێدوانی چەند سەرچاوەیەكی ئاگاداری گروپەكەی موقتەدا سەدر بەستووە، پەڕلەمانتارە دەستلەكاركێشاوەكانی كوتلەی سەدر بەهاوڕێیەتی موقتەدا سەدر بۆ ئەنجامدانی فەریزەی حەج سەردانی سعودییە دەكەن. هەروەها ئەو سەرچاوانە ئەوەیان ئاشكرا كردووە، كوتلەی سەدرو ڕێبەری كوتلەكە لەسعودیە چەند كۆبوونەوەیەكی نهێنیی لەگەڵ بەرپرسانی ئەو وڵاتە ئەنجامدەدەن كە هاوكات دەبێت لەگەڵ كۆبوونەوەكانی كۆمەڵەی وڵاتانی ئەنجومەنی هاریكاری كەنداو لە15ی مانگی داهاتوودا، ئەویش بەبەشداریی جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكاو ئامادەبوونی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق. هەروەها ئەوە دووپاتكراوەتەوە كە ئەو گەشتەی سەدر جێگەی گومانی ڕكابەرەكانییەتی، بەتایبەت كە ئەوە ئاشكرابووە، ناوبراو داوای لەهاوپەیمانەكانی (بارزانی‌و حەلبوسی) كردووە تاوەكو كاتی گەڕانەوەی ئەو لەئەنجامدانی فەریزەی حەج، لەهاوپەیمانێتییەكەیان بەردەوامبن‌و هەڵینەوەشێننەوە. هاوكات ئەوەش ئاشكرا كراوە كە "لەماوەی چەند ڕۆژی ڕابردوودا سەدر بەتەلەفۆن قسەی لەگەڵ هەریەك لەمەسعود بارزانی‌و محەمەد حەلبوسیدا كردووەو تێیدا پێیڕاگەیاندووە، لەدوای 10ی مانگی تەممووزەوە چاوەڕێی سوپرایزو گۆڕانكاریی لەناكاوبن". بەپێی هەواڵێكی پێگەی "عەرەبییە"ی سعودیی، موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر ئەو دەستپێشخەریەی چوارچێوەی هەماهەنگیی ڕەتكردۆتەوە بۆئەوەی لەبڕیاری دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارانی كوتلەكەی‌و دووركەونەوە.  

هاوڵاتی سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی گەلی جەهەپە ئاشكرای دەكات ئەردۆغان بۆ زیادكردنی مووچەكەی داوایەكی پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمانی توركیا كردووە. رۆژنامەی "بیرگون"ی توركی بڵاوی كردەوە كە ئۆزگور ئۆزەل سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە)، كە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی توركیایە، لە تویتێكدا ئاشكرای كرد، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا داوایەكی پێشكەشی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە بۆ زیادكردنی مووچەكەی بەڕێژەی 40%. هەروەها ئاماژەی بەوەكردووە كە لەئێستا مووچەی ئەردۆغان 100 هەزار لیرەی مانگانەیە كە دەكاتە پێنج هەزار و 770 دۆلار، بەڵام دوای كردووە بۆی زیادبكرێت و بكرێتە 140 هەزار لیرە كە دەكاتە هەشت هەزار و 135 دۆلار. سەرۆكی فراكسیۆنی جەهەپە، رەخنە لە ئەردۆغان دەگرێت و دەڵێت:" لە توركیا مووچەی فەرمانبەرانی دەوڵەت وەك خۆی ماوەتەوە و هیچ باسی زیادكردنی مووچەی فەرمانبەران ناكرێ، بەڵام وادیارە قەیرانی دارایی كاریگەری لەسەر سەرۆك كۆمار دروستكردووە".  

هاوڵاتی زرێپۆشێکی تورکی لە شاری عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان، هاوڵاتییەکی کورد دەکات بەژێرەوە و سەری لە لاشەکەی جیا دەکاتەوە.  بەپێی هەواڵی میدیاکانی ڕۆژئاوای کوردستان، ئەمڕۆ دووشەممە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، هاووڵاتییەکی مەدەنی کورد بەناوی (رەشید مەحک) ناسراو بە (ئەبو سوبحی)، کە خەڵکی گوندی حاج خەلیل لە قەزای راجووە، لەلایەن زرێپۆشێکی هێزەکانی دەوڵەتی تورکیاوە بەسەریدا کەوتە خوارەوە و دەستبەجێ گیانی لەدەستدا.   هەروەها سەرچاوە خۆجێیەکان رایانگەیاند" ئۆتۆمبێلێکی زرێپۆشی تورکیا بەسەر سەنتەری ناحیەی راجۆ لە گوندەکانی عەفرینی ڕۆژئاوای کوردستان رۆیشتووە، کە ئۆتۆمبێلەکە هاوڵاتییەک دەشێلێت و بووەتە هۆی جیابوونەوەی سەری لە تەرمەکەی و دەستبەجێ گیانی لەدەستداوە". 

هاوڵاتی "بەشێوازی تیمی گەڕۆك و نیمچە گەڕۆك لە باكووری كوردستانەوە تا هەرێمەكانی پاراستنی مەدیا لە باشوور جاشێك و 25 سەربازی داگیركەری تورك كوژراون". ئەمڕۆ دووشەممە 20ی حوزەیرانی 2022، ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هێزەكانی پاراستنی گەل(هەپەگە) ڕاگەیەندراوێكی لەسەر چالاكییەكانی گەریلاكانی ئازادیی دژ بە سوپای داگیركەری تورك بڵاوكردەوە.  لە ڕاگەیەندراوی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنی هەپەگەدا هاتووە:"گەریلا بەو چالاكیانە هەم گورزی قورس لە داگیركەران دەدەن هەم گەیشتووەتە ئەو ئاستەی هەرگیز زیانیان بەرناكەوێت، بەكارهێنانی رێبازی تیمەكانی گەڕۆك بە سەركەوتوویی، توانای شەڕی سەركەوتوو و ئاستی شارەزابوونی هێزەكانمان بە رۆحی فیدایی  لە هونەری سەربازی دەخاتەبەرچاو". هەروەها ئەوەش ئاشكرا كراوە كە"تیمە گەڕۆكەكانمان كە بە هەڵمەتی شۆڕشگێڕیی لە باكوورەوە تا باشوور لە هەموو شوێنێك چالاكیی دەكەن، لە ئەنجامی چالاكیی تیمە گەڕۆكەكاندا جاشێك و 25 داگیركەریان سزاداوە، چوار داگیركەریش برینداربوون، چەكێكی ئەی فۆر لەناو براوە، گۆڕەپانەكانی بەرخۆدانیش لەلایەن سوپای توركی داگیركەر بە كاتیۆشا، 21 جار بە فڕۆكەی شەڕ و 14 جاریش بە هەلیكۆپتەر بۆردومان كراون". دەقی راگەیەندراوی هەپەگە: لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕ شەهید شەڕڤان- شەهید دڵژین عەگیدانی بۆتان: ١٣ی حوزەیران لە گۆڕەپانی شاخی تەنوری هەرێمی بەستا، تیمە گەڕۆكەكانمان بە نیشان شكێن لە داگیركەرانیاندا، لە چالاكییەكەدا كۆنترایەك سزادرا و چەكێكی ئەی ٤ تێكشكێنرا. ١١ی حوزەیران سوپای توركی داگیركەر لە گۆرشەپانی كاتۆ خەلیل لە ناوچەی شاخی وان دەستی بە ئۆپەراسیۆن كرد. تیمە گەڕۆكەكانمان هێزە داگیركەرەكانیان خستە ژێر چاودێرییەوە و ١٨ی حوزەیران لە سێ قۆڵەوە بە هەماهەنگی خۆیان خستە ناو داگیركەرانەوە، لانیكەم سێ داگیركەر سزادراون. لە چوارچێوەی هەڵمەتی شۆڕشگێڕیی جەنگی خابوری شەهید شاڤاش مەرعەش: ١٩ی حوزەیران لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئێم ئێم، لە دژی داگیركەران كە دەیانویست بەرەو تونێلەكانی شەڕ بێت، تیمە گەڕۆكەكانمان چالاكییان كرد و داگیركەرێكیان سزادا. هەمان ڕۆژ دوو داگیركەر كە هەوڵیاندا بچنە لای داگیركەران كرانە ئامانج، لەلایەن تیمە گەڕۆكەكانمانەوە سزادران. دواتر گروپێكی تری داگیركەران بوونە ئامانجی تیمە گەڕۆكەكانمان و لە ئەنجامی گورز بە چەكی سوك و نارنجۆك ٢ داگیركەری تر سزادران.  كاتژمێرەكانی ئێوارە تیمە گەڕۆكەكانمان هەستیان بە داگیركەران كرد و بۆسەیان بۆ نانەوە، دواتریش شەڕ ڕوویدا، لە شەڕ و بۆسەدا نۆ داگیركەر سزادران، كە دووانیان نیشانشكێن بوون، ٤ ی دیكەش برینداربوون. ئەو داگیركەرانەی كە گورزیان بەركەوتبوو، كەوتنە دۆخی شڵەژان و بە گۆڕەپانەكەدا بڵاوبوونەوە. كاتژمێر ١٨:٣٥ خولەك تیمە گەڕۆكەكانی یەژاستارمان ئەمجارە بە نیشان شكێن بە شارەزایی لەو داگیركەرانەیاندا كە بڵاوببوونەوە و شەش داگیركەریان سزادا. ١٩ی حوزەیران لە گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی داگیركەران، كە دەیانویست تونێلەكانی شەڕ بۆمبڕێژ بكەن، كرانە ئامانجی تیمە گەڕۆكەكانمان. لەوێ دوو داگیركەر سزادران. هێرشەكانی سوپای توركی داگیركەر بە كاتیوشا، هێلیكۆپتەر هێرشبەر و فڕۆكەی شەڕ:١٩ی حوزەیران درۆن بەسەر گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی ئێف ئێم و كاركەر سوڕایەوە.  ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانی بەرخودانی وەخەلێ لەلایەن قەرەقۆڵەكانی سەر سنوورەوە بە كاتیۆشا بۆردومان كرا. ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانەكانی شاخی جودی، شاخی ئامێدی، كوڕەژارۆ، ساجا، كاركەر، چەمچۆ و دەوروبەری شیەی شارەدێی دینارتەی هەرێمی گارە ٢١ جار بە فڕۆكەی شەڕ بۆردوومان كرا. ١٩ی حوزەیران گۆڕەپانی بەرخودانی شاخی جودی و وەرخەلێ ١٤ جار بە هەلیكۆپتە بۆر دومان كران.  

هاوڵاتی پەرلەمانتارێكی پارتی لەپەرلەمانی عێراق داوای بانگهێشتكردن‌و دورخستنەوەی عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق لەپۆستەكەی دەكات. مەحما خەلیل پەرلەمانتاری پارتی لەپەرلەمانی عێراق كە هاوكات سەرۆكی لیژنەی خزمەتگوزارییەكانە ڕایگەیاند:"سیاسەتەكانی عەلی عەلاوی وەزیری دارایی عێراق خراپن و دەبێت پەرلەمان بانگهێشتی بكات‌و متمانەی لێوەربگرێتەوە". مەحما خەلیل راشیگەیاند:" بەهۆی دواكەوتنی موچەی فەرمانبەرانی عێراق سەرەڕای بەرزبوونەوەی نرخی نەوت، چەند دۆسیەیەكی گەندەڵیی پەیوەست بەوەزارەتی دارایی، دەبێت لێپرسینەوە لەعەلی عەلاوی بكرێت". پەرلەمانتارەكەی پارتی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە وەزیری دارایی سزای فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستانی داوە بەوەی مانگانە موچەی فەرمانبەرانی نەناردووە، بۆیە پێویستە لێپرسینەوەی لەگەڵدا بكرێت. لە 18ی تشرینی یەكەمی 2014، هۆشیار بوو بە وەزیری دارایی عێراق، لە ٢١ی ئەیلوولی 2016، لە پۆستەكەی دوورخرایەوە بەهۆی تۆمەتباركردنی بە"گەندەڵی"ی و وەڵامنەدانەوەی پرسیارەكانی پەرلەمانی عێراق لەسەر پرسی گەندەڵی، دوای دوورخستنەوەی لە پۆستەكەی، زێباری وتی:"هۆكاری لادانم هەڵدانەوەی گەندەڵی بەرپرسان بووە".  

عەمار عەزیز.دهۆك كچێكی دیكەی ئێزیدی لەرێگەی ئاسایشی رۆژئاڤا لە كەمپی هۆڵ ئازاد كراو لەرێگای دەروازەی رەبیعە بە كەسوكاری شادبوویەوە. روسیتا حەجی باجۆ لەدایكبووی 2007 و تەمەن 15 ساڵ كە خەڵكی كۆمەڵگای تەل قەسەبە سەر بە قەزای شەنگالە ئەمڕۆ بە كەسوكاری شادبوویەوە. رۆژی هەینی رابوردوو 17ی حوزەیران ماڵی ئێزدییان لە هەرێمی جەزیرە لە رۆژئاوای كوردستان،رزگاركردنی كچێكی دیكەی ئێزیدی ڕاگەیاند و ئەمڕۆ20ی حوزەیرانی 2022، كچەكە لەرێگای دەروازی نیودەوڵەتی رەبیعە گەیشتەوە لای كەسوكارەكەی.  فاروق توزۆ، ئەندامی ماڵی ئێزدییان لە هەرێمی جەزیرەی رۆژئاوای كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:"لە رێگای ئاسایشی رۆژئاوا توانیمان ئەو كچەیە لە كەمپی هۆڵی رۆژئاوا رزگاربكەین". ناوبراو وتیشی:" ئەمە دووەمین كچە كە لەمساڵدا رزگار بووە". هاوكات، ئەوەشی روونكردەوە كە تا ئێستا توانیوویانە 412كەس رزگاربكەن كە لەو ژمارەیە  250 منداڵی كچ و كور لەگەڵ 161 ژنی ئێزیدیدا. روسیتا حەجی باجۆ

هاوڵاتی لە دووەم ڕۆژیدا لە كۆنگرەی نۆیەمینی پارتی یەكێتی دیموكراتی (پەیەدە)، هەریەكە لە ئاسیا عەبدوڵا و ساڵح موسلیم بە هاوسەرۆكانی نوێی حزبەكە هەڵبژێردران. دوێنێ لە حەسەكە  كۆنگرەی  نۆهەمینی پارتی یەكێتی دیموكراتی (پەیەدە) بە بەشداری 700 نوێنەر دەستیپێكرد و لە ڕۆژی دووەمی كۆنگرەكەدا هەریەكە لە ئاسیا عەبدوڵا و ساڵح موسلیم وەك هاوسەرۆكانی نوێی پارتەكە هەڵبژێردران. هەروەها كۆنگرەكە بەهەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی گشتیی كە پێكدیت لە 145ئەندام بەردەوامە و پاشان ئەندامانی لیژنەی دیسپلینی حزبەكە هەڵدەبژێردرێن و ڕاپۆرتی كۆتاییان بڵاودەكاتەوە.  

هاوڵاتی وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند:" بۆ جێبەجێكردنی بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی هەموو ئامرازێكی یاسایی‌و شەرعی كە حكومەتی ناوەندی بەدەستیەوەبێت بەكاریدەهێنین". ئەمڕۆ یەكشەممە 19ی حوزەیرانی 2022، ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاند: "ئێمە لەبەغدا سورین لەسەر جێبەجێكردنی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی تایبەت بەنەوتی هەرێمی كوردستان، بۆ ئەو مەبەستە هەموو ئامرازێكی یاسایی‌و شەرعی كە حكومەتی ناوەندی بەدەستیەوەبێت دژی هەرێمی كوردستان بەكاریدەهێنین". دادگای فیدراڵی عێراق لەمانگی شوباتی ئەمساڵدا بڕیاریدا بەنادەستوریبونی یاسای نەوت‌و گازی هەرێمی كوردستان. ڕۆژی 11ی نیسانی 2022 وەفدێكی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی خالید شوانی وەزیری هەرێم بۆ كاروباری دانوستان لەگەڵ ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق كۆبوونەوە، دوای كۆبوونەوەكە ئەوە خرایە روو كەبەغدا داوای كردووە كۆمپانیا نەوتییەكان پێداچونەوە بە گرێبەستەكانیاندا بكرێت  كە لەژێر دەسەڵاتی حكومەتی عێراقدا بڕیاری لەسەر بدرێت و سەرجەم فرۆشی نەوت پارەكەی لە بانكێك دابنرێت بە چاودێری وەزارەتی نەوت و دارایی عێراق، بەڵام حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەوەی رەتكردووەتەوە. لەلایەكی دیكەوە بەپێی زانیاری میدیا عێراقییەكان، پارتی دیموكراتی كوردستان دوو مەرجی بۆ بەشداری كردن لە حكومەتی داهاتووی عێراقدا هەیە كە یەكێكیان تایبەتە بە دۆسیەی نەوتی هەرێمی كوردستان كە تا ئەو كاتەی لێكتێگەشتن و رێككەوتن لەسەر دۆسیەی نەوت دەكرێت بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی جێبەجێ نەكرێت. ئیحسان عەبدولجەبار وەزیری نەوتی عێراق، دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەكە ڕایگەیاند، "ئامانجی كۆبوونەوەكە ئەوەیە پێداچوونەوە بۆ سەرجەم گرێبەست‌و ڕێككەوتنە نەوتییەكانی هەرێم بكرێت، بەئامانجی چاكتركردنیان". وەزیری نەوت ئاماژەی بەوەشدا، یەكێك لەبنەماكان ئەوەیە دەبێت هەرێمی كوردستان سەرجەم گرێبەست‌و ڕێككەوتنەكانی بەوەزارەتی نەوت بدات، ئامانجیش لەمە پێداچوونەوەو چاككردنیەتی. كۆمپانیای بەبازاڕكردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ" لەڕاگەیەندراوێكدا ئاشكرایكردووە، تەواوی ڕێكارەكانیان گرتۆتەبەر بۆ جێبەجێكردنی ئەو بڕیارەی كە لە 15ی شوباتی ڕابردوو لەسەر نەوتی هەرێمی كوردستان دراوە.  

هاوڵاتی ئەمیندارێتی گشتیی پەرلەمانی عێراق فەرمانی پەرلەمانی بۆ دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی سەدر دەركرد. فەرمانە پەرلەمانییەكە 16ی حوزەیرانی 2022، لەلایەن ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە دەركراوە و واژۆی محەممەد حەلبوسی، سەرۆكی پەرلەمانی عێراقی لەسەرە، تێیدا ئاماژە بە كۆتاییهێنان بە ئەندامێتی ئەو پەرلەمانتارانە كراوە لەسەر بنەمای دەستلەكاركێشانەوەی خۆیان.  رۆژی 12ی حوزەیران، سەرجەم ئەندامانی فراكسیۆنی سەدر لە پەرلەمانی عێراق كە 73 ئەندام بوون دەستلەكاركێشانەوەی خۆیان پێشكێشی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق كرد و هەمان رۆژ، محەممەد حەلبووسی پەسندی كرد. دوای دەستلەكاركێشانەوە فراكسیۆنەكەی سەدر، چوارچێوەی هەماهەنگی شیعەكان كە بە نزیك ئێران هەژمار دەكرێن كار لەسەر پێكهێنانی حكومەتی نوێ دەكەن و باس لەوە كراوە كە بەهێزترین كاندید بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران نوری مالكی سەرۆكی فراكسیۆنی دەوڵەتی یاسایە.

هاوڵاتی "تیمە نیمچە گەڕۆكەكانمان داگیركەرانیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و بە تاكتیكی چوونە سەر دووژمن و دەستبەسەردا گرتن و گورزی كەمەرشكێنیان لێدراو 18 سەربازی تورك كوژران". میدیای رۆژنیوز نزیك لە پارتی كرێكارانی كوردستان ڤیدیۆی گەریلاكان لە زاپ بڵاودەكاتەوە كە چۆن دەدەن بەسەر سوپاكەی ئەردۆغاندا كە پێشتر ئەو سەربازانە چەكی كیمیاویان بەكارهێناوە دژی  بەرخودانی گەریلاكان. دەقی راگەیەندراوی ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی هەپەگە: داگیركەران بە چەكی كیمیایی و تەقەمەنی سەنگەرەكانی شاخی جەهەنەم-یان لە گۆڕەپانی بەرگریی و بەرخودانی چیاڕەشی زاپ  بۆردومان كرد، بەڵام هێزەكانمان ئەو داگیركەرانەیان خستە ژێر چاودێریی و كۆنترۆڵی خۆیان. ئەو داگیركەرانە، كە چەكی كیمیاییان لە دژی گەریلاكانی ئازادیی كوردستان بەكاردەهێنا، لە ٢٤ی ئایاردا بە ئۆپەراسیۆنی تۆڵەسەندنەوەی شۆڕشگێڕانەی هێزەكانمان سزادران”. تیمە نیمچە گەڕۆكەكانمان داگیركەرانیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و لە كاتژمێر ٠٥:٠٠ دا بە تاكتیكی چوونە سەر دووژمن و دەستبەسەردا گرتن و بە چالاكیی گەریلایی هەماهەنگ لە دووژمنیان دا”. لە قۆڵی یەكەمی ئۆپەراسیۆنەكەدا سێ چادری سەربازیی و دوو سەنگەریان كردە ئامانج، نارنجۆكی دەستییان هەڵدایە ئەو شوێنانە و بە  چەكی تاكەكەسی لێیاندان. دواتر هێزەكانیان چوونە سەر داگیركەران، كە دوو فەرماندەی گەورەی داگیركەریان تێدابوو و بە خێرایی سەنگەرەكان و چادرەكانیان تێكشكاند، لەوێدا دوو فەرماندە باڵاكە و بەگشتیی حەوت داگیركەر سزادران. هێزەكانمان ناوچەكەیان خستە ژێر كۆنترۆڵی خۆیان و چوونە سەر داگیركەران. دەستیان گرت بەسەر چەكێكی ئێم-١٦ی كورت دا، دەمانچەیەك، مۆبایلێك، ئەنگوستیلەیەكی پەیمانگەی سەربازیی و هێلەكێكی هێرش دا گرت، كە هی فەرماندەیەكی باڵای داگیركەر بوو، هاوكات هێزەكانمان چوونەتە سەر تەرمی داگیركەران و دەستیان بەسەر چەكێكی ئێم-١٦ و چەكێكی بۆمبهاوێژ و و سەرچاوەیەكی دروستكردنی وزەدا گرت. لە قۆڵی دووەمی ئۆپەراسیۆنەكەوە بە چەكی تاكەكەسی و نارنجۆكی دەستی لە دوو سەنگەر و چادرێكی سەربازیی درا. تیمە نیمچە گەڕۆكەكانی گەریلا چوونە سەر سەنگەرەكان و لە ١٠ مەترییەوە لە داگیركەرانیان دا، هێزەكانیان لەماوەیەكی كەمدا دەستیان بەسەر ئەو ناوچەیەدا گرت و چوونە سەر تەرمی پێنج داگیركەر و دەستیان بەسەر چەكێكی ئێم پی تی، چەكێكی بۆمبهاوێژ، هێلەكێكی پۆڵاین دا گرت. ئەو داگیركەرانەی لە هەرێمەكەدا بوون دەیانویست دەستوەردان لە ناوچەی چالاكییەكە بكەن، بەڵام لەلایەن هێزەكانمانەوە كرانە ئامانج. لەوێ بەلانیكەمەوە ٦ داگیركەر سزادراون. ئەو ئۆپەراسیۆنە تۆڵەسێنە شۆڕشگێڕییە لە ماوەی ١٢ خولەكدا و وەك هەورە بروسكە ئەنجامدرا، لەو ئۆپەراسیۆنە شۆڕشگێڕییەدا كەمەوە دوو فەرماندەی پلەبەرز و بە گشتی ١٨ داگیركەر سزادران. وەك بەڵگەی كوژراو و بریندارەكانی سوپای تورك، كە هەموو جارێك دەیانشارێتەوە، هێزەكانمان چوونە سەر تەرمی ١٢ داگیركەر و دەستیان بەسەر ئەنگوستیلەیەكی پەیمانگەیی سەربازییی داگیركەران،  چەكێكی بی كەی سی، ١٥٠ فیشەكی بی كەی سی، سێ چەكی  ئێم – ١٦ / M-16ی كورت، ١٨٠ فیشەكی ئەوچەكانەدا، دوو چەكی بۆمبهاوێژكراو، چەكێكی ئێم پی تی  MPT، دەمانچەیەك، دوربینێكی لەیزەری و شەوبین، موبایل، هێلەكێكی هێرش، هێلەكێكی پۆڵا، قەمەیەكی سەربازی و سەرچاوەیەكی دروستكردنی وزەدا گرت. هەروەها ٤ چادری سەربازی و ٤ سەنگەری داگیركەرانیش بە تەواوی تێكشكێنران  

هاوڵاتی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ڕایگەیاند:" لە هێرشە ئاسمانییەكەی دوێنێی دەوڵەتی توركدا لە شارۆچكەی كەلار، فەرهاد شبلی، جێگری هاوسەرۆكانی ئەنجومەنی جێبەجێكاری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا شەهیدبووە". ئەمڕۆ 18ی حوزەیرانی 2022، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا (رۆژئاڤای كوردستان) ڕاگەیەندراوێكی بڵاوكردەوە و تێیدا هاتووە:" دوێنێ لە سنووری پارێزگای سلێمانی ئۆتۆمبێلێكی مەدەنی لەلایەن فڕۆكەیەكی بێ فڕۆكەوانی توركیاوە كرایە ئامانج، كە بووە هۆی شەهیدبوونی بەڕێز فەرهاد شبلی، جێگری هاوسەرۆكانی ئەنجومەنی جێبەجێكاری ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، كە بۆ ئەنجامدانی پشكنین و چارەسەری پزیشكیی سەردانی سلێمانی كردبوو". هەروەها ئەوەشی تێدا هاتووە كە" ئەم كارە شەڕانگێزەی ئەردۆغان لە چوارچێوەی بەئامانجكردنی ئیدارەی خۆسەر و تێكدانی ئەزموونەكانییەتی لەڕێگەی لەناوبردنی بەرنامە بۆداڕێژراوی گەلەكەمانەوە". ئیداری خۆسەر ئەوەش دووپاتدەكەنەوە كە بە تووندترین شێوە ئەم كارە ترسنۆكانەی دەوڵەتی داگیركەری تورك ئیدانە دەكەن كە بەشێكە لە تیرۆری دەوڵەت و جینۆساید. هاوكات، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باكوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا داوا لە حكومەتی عێراق و حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، بەرپرسیارێتیی لە ئەستۆ بگرن و هەڵوێستی خۆیان لەسەر ئەم كردەوە تیرۆریستییە دەرببڕن،" داوا لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكەین، ڕۆڵی خۆیان بە فشار خستنە سەر دەوڵەتی تورك بگێڕن، بۆ ڕاگرتنی ئەم هێرشانە، كە سەقامگیریی ناوچەكە تێكدەدات، بەبێ ئەوەی هیچ پاساوێك هەبێت، سەروەریی وڵاتانی سەربەخۆ پێشێل دەكەن و دژایەتیی هەموو ستاندارد و جاڕنامە‌ نێودەوڵەتییەكان دەكەن". لەڕێگەی فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان، تورکیا ئوتومبێلێکی کردە ئامانج، بەو هۆیەوە چوار کەس شەهید بوون، تەقینەوەکە لە باکوری کەلار، لە پشت سایلۆی دانەوێڵەی گەرمیان و لە رێگای نێوان گوندی (بەرلوت) و (قاسم ئاغا)ی کەلار بووە. ئۆتۆمبیلەکە پێنج سەرنشینی خەڵکی ڕۆژئاڤای کوردستانی تێدا بووە، چواریان شەهید بوون کە دوانیان ژنن و یەکێکی دیکەش بریندارە.   پێشتر نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان ئاماژەى بەوە كرد لەسەر هەموو كوردێك واجبە بەرخودان بكات دژی سوپای ئەردۆغان وتى:" تەنها نیەتی قڕكردنی گەلی كوردە لەباشور بێت یان رۆژئاڤای كوردستان. ئەڤین سوێد، نوێنەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژئاڤای كوردستان) لەهەرێمی كوردستان، لە چاوپێكەوتندا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەڕەشەكانی ئەردۆغان بۆ لەشكركێشی و داگیركاری لە رۆژئاڤای كوردستان جدییەو وتی:» هێزەكانی سوریای دیموكرات هەموو رۆژێك لە شەڕدان دژی سوپای تورك و چەتەكانی و ئامادەن بەرخودان بكەن بەگیانی خۆیان بۆ پاراستنی خەڵكی رۆژئاڤای كوردستان».

هاوڵاتی پەرلەمانتارێكی نێو چوارچێوەی هەماهەنگی و سەر بەدەوڵەتی یاسا بەسەرۆكایەتیی نوری مالیكی ڕایگەیاند:"چوارچێوەی هەماهەنگی بەهاوكاریی هاوپەیمانەكانی لەیەكێتیی‌و سیادە و سەربەخۆمان توانای ئەوەمان هەیە كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار تێپەڕێنین". كازم حەیدەری دەوڵەتی یاسا ڕایگەیاند:"لەماوەی چەند ڕۆژی داهاتوودا ئەو ژمارە پەرلەمانتارە نوێیە ئاشكرادەبن كە دەچنە پاڵ چوارچێوەی هەماهەنگییەوە". هەروەها راشیگەیاند كە چوارچێوەی هەماهەنگی‌و هاوپەیمانەكانی لەگەڵ بەشێك لەهاوپەیمانی سیادە و سەبەخۆكان دەتوانن ژمارەی پێویست بۆ دروستكردنی نیسابی یاسایی پەرلەمان‌و تێپەڕاندنی كاندیدی پۆستی سەرۆك كۆمار تەواو بكەن. لەئێستادا پەرلەمانی عێراق لەسەرەتای پشووی یاسادانانی خۆیدایە، بوتەی ئەو پەرلەمانتارە بەو هۆیەوە ناكرێت لەئێستادا پرسی كاندیدی سەرۆك كۆمار یەكلایی بكرێتەوە.