.jpeg)
ملانی جولی، وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی كه‌نه‌دا له به‌یاننامه‌یكدا، ڕایگه‌یاند، وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌ك له دژی سه‌ركوتكردنی سه‌رهه‌ڵدانه‌كان له ئێران، گه‌مارۆ به سه‌ر شه‌ش كاربه‌ده‌ستی باڵا و ناوه‌ندی حكومه‌تی تاراندا ده‌سه‌پێنێت. شورای نیگه‌هبان، مه‌جلیسی خۆبره‌گان، ئه‌نجوومه‌نی دیاریكردنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی رژێم و فه‌یله‌قی هێزی قودسی سپای پاسداران له پارێزگای به‌لووچستان ئه‌و ناوه‌ندانه‌ن كه كه‌نه‌دا ده‌یانخاته لیستی گه‌مارۆكانه‌وه. هه‌روه‌ها محه‌مه‌د كه‌ره‌می، یه‌كێك له فه‌رمانده‌كانی سپای قودس،عه‌زه‌توڵا زه‌رغامی سه‌رۆكی پێشووی ناوه‌ندی ده‌نگ و ڕه‌نگی ئێران، مه‌جید میر ئه‌حمه‌دی، بریكاری وه‌زیری ناوخۆ، سوغرا خودادی به‌رپرسی گرتووخانه‌ی قه‌ره‌چه‌ك، عه‌باس عه‌لی كه‌دخودایی، وته‌بێژی شورای نیگه‌هبان و حشمه‌توڵا فه‌لاحه‌ت پیشه نوێنه‌ری پێشوی مه‌جلیس خراونه‌ته لیسته ڕه‌شه‌كه‌ی كه‌نه‌داوه. ئه‌مه سێهه‌مین هه‌ڵویستی ده‌وڵه‌تی كه‌نه‌دایه دژی سیاسه‌تی سه‌ركوتكردن له ئێران و سه‌روه‌ك وه‌زیرانی ئه‌و وڵاته‌ش پێشتر سه‌ردانی به‌رپرسانی باڵای سپای پاسدارانی ئیرانی بۆ كه‌نه‌دا قه‌ده‌غه كرد.
هاوڵاتی موچەو دەرماڵەی سێ سەرۆكایەتییەكەی عێراق بودجەی گشتی بیماركردووە، شارەزایانی ئابووریش دەڵێن: بڕی زۆری پارەی تەرخانكراو بۆ ئەو سێ دەزگایە زیانێكی زۆر لەبودجەی ساڵانەی وڵات دەدات، لەساڵی رابردووشدا كۆی بودجەو موچەی سەرۆكایەتی كۆمارو ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكایەتی پەرلەمان بڕی ٣٤٤ ملیار دینارو ٩٥٦ ملیۆن دینار بووە. یەكێك لەو بابەتانەی كە لەگەڵ هەر هەڵبژاردنێكی سەرۆك كۆمارو سەرۆك وەزیران و خولی نوێی پەرلەمانیدا دەبێتە بابەتی گەرمی میدیایی و شەقامی عێراقی، مەسەلەی موچەو دەرماڵەو خەرجی هەرسێ سەرۆكایەتییەكەیە لەعێراقدا كە بەپێی شارەزایانی ئابووری بڕی زۆری پارەی تەرخانكراو بۆ ئەو سێ دەزگایە زیانێكی زۆر لەبودجەی ساڵانەی وڵات دەدات و هاوكات لەڕووی بەرزی و نزمی موچەشەوە لەگەڵ فەرمانبەرێكی ئاسایی نادادپەروەریی و نایەكسانییەكی زۆری تیادایەو جیاوازییەكی گەورەیان هەیە. بەپێی ئەو داتایانەی ناوەندە ئابوورییەكان لەسەر بودجەی عێراق ساڵانە بڵاویدەكەنەوە موچەو دەرماڵەی هەریەكە لەسێ سەرۆكایەتییەكە بەمجۆرەیە: موچەی بنەڕەتی سەرۆك كۆمار ٥٠ ملیۆن دینارە، كەبەرزترین رێژەی موچەی بنەڕەتییە لەعێراقدا، هاوكات ٤٠ ملیۆن دیناری وەك دەرماڵەی پۆست و بڕوانامەو بابەتەكانی دیكەی بۆ خەرجدەكرێت، كەكۆی هەمووی دەكاتە ٩٠ ملیۆن دیناری مانگانە، كە بۆ ساڵێكیش دەكاتە یەک ملیار و ٨٠ ملیۆن و بۆ هەر چوار ساڵەكەش چوار ملیارو ٣٢٠ ملیۆن دینار. ساڵانەو لەهەر چوار ساڵەكەشدا نزیكەی سێ ملیۆن و ٤٩٠ هەزار دۆلار دەكات. موچەو دەرماڵەی سەرۆك وەزیرانیش ٦٠ ملیۆن دیناری مانگانەیە، كە بۆ هەر ساڵێك دەكاتە ٧٢٠ ملیۆن و بۆ هەر چوار ساڵەكەش دوو ملیارو ٨٨٠ ملیۆن دینارە. هاوكات موچەو دەرماڵەی سەرۆكی پەرلەمان و هەردوو جێگرەكەشی بۆ هەریەكەیان ٥٥ ملیۆن دیناری مانگانەو ٦٦٠ ملیۆنی ساڵانە و دوو ملیار و ٦٤٠ ملیۆنی هەر چوار ساڵەكەیە. موچەو دەرماڵەی هەر پەرلەمانتارێكیش ٢٥ ملیۆنی مانگانەیە، بۆ هەر وەزیرێكیش بڕی ٣٥ ملیۆن دیناری مانگانە وەك موچەو دەرماڵەی خەرجدەكرێت، ئەمە جگە لەو سەدان ملیار دینارەی مانگانەی كەوەك خانەنشینی بۆ سەرۆك و پەرلەمانتارو وەزیرەكانی پێشووتر خەرجدەكرێت، هەموو ئەمانەش لەكاتێكدایە كەمترین موچەی فەرمانبەرێك ١٧٠ هەزار دینارە. بەبڕوای ئابووریناسانیش هیچ وڵاتێك نیە لەجیهاندا موچەی سەرۆك و وەزیرو پەرلەمانتارو بەرپرسەكانی هێندەی عێراق زۆر بێت، لەكاتێكدا نزیكەی پێنج هەزار بەڕێوەبەری گشتیش لەوڵاتدا بوونی هەیە، كە ئەمانەش موچەو دەرماڵەو خەرجییان زۆر زۆرە، ئەمە جگە لەو چەندان لیواو فەوجەی كە بۆ پاراستنی سەرۆكەكان و بەرپرسانی دیكە موچە و بودجە لەبودجەی گشتیی عێراق وەردەگرن. لەبودجەی ساڵی رابووردوودا (٢٠٢١) موچەی سەرۆكایەتی كۆمار گەیشتووەتە ٣٥ ملیارو ٦٣٩ ملیۆن دینار، موچەی سەرۆكایەتی پەرلەمانیش گەیشتووەتە ٢٢٨ ملیارو ١٤١ ملیۆن دینار، هەرچی موچەی ئەمیندارێتی گشتی و نووسینگەی سەرۆكایەتی وەزیرانیش گەیشتووەتە ٨١ ملیارو ١٧٦ ملیۆن دینار، كۆی هەموو ئەمانەش بڕی ٣٤٤ ملیار دینارو ٩٥٦ ملیۆن دینار لەبودجەی گشتیدا بووە. كۆی فەرمانبەرانی ئەو سەرۆكایەتیانەش ٥٩٢٦ فەرمانبەر بووە. كۆی فەرمانبەران و موچەخۆرانی عێراقیش زیاتر لە حەوت ملیۆن فەرمانبەرو موچەخۆرە، كە موچەی ساڵانەیان زیاتر لە ٦٢ ملیار دۆلارە، بەپێی تازەترین ئاماری بانكی ناوەندی عێراقیش، بڕی یەدەگی نەختینەیی عێراق زیاتر لە ٨٥ ملیار دۆلارە، چاوەڕوانیش دەكرێت بەهۆی بەرزی نرخی نەوت و بەرزی بەهای دۆلار لەبەرامبەر دینار تاكۆتایی ئەمساڵ بڕی یەدەگی نەختینەیی بگاتە ١٠٠ ملیار دۆلار.
رێکخراوی هیومان رایتس وۆچ، راپۆرتێکی لەبارەی هێرشەکانی ئەم دواییەی ئێران بۆ سەر هەرێمی کوردستان بڵاوکردەوە. لە راپۆرتی رێکخراوەکەدا ئاماژە بەوەکراوە؛ هێرشەکانی ئەم دواییە کە کرانە سەر خاکی هەرێمی کوردستان بە بیانوی بونی حزبە ئۆپۆزسیۆنە ئێرانییەکان، ناوچەی مەدەنییان گرتوەتەوە. رونیشکراوەتەوە؛ هێرشەکان هەندێك پێگە و ناوچە و گوندیان کردوەتە ئامانج کە هیچ چالاکییەکی سەربازیی و سیاسیی ئەو حزبانەی تێدا نەبوە. هیومان رایتس وۆچ جەختیش دەکاتەوە هێرشەکان لەچوارچێوەی زنجیرە هێرشە بەردەوامەکانی ئێرانن کە تێیدا خەڵکانی مەدەنی بونەتە قوربانیی.
بەهۆی فڕۆشتنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە روسیا ژمارەیەک بەرپرسی باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران لە لایەن یەکێتی ئەوروپاوە سزا دەدرێن. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاوی کردەوە؛ وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا رێککەوتون سزا نوێ بەسەر دامەزاروەکانی کۆماری ئیسلامی ئێراندا بسەپێنن کە فەرماندە باڵاکان و دامەزراوە سەربازییەکانی ئەو وڵاتە دەگرێتەوە. سزاکان هەر یەکە لە محەمەد باقری، سەرۆک ئەرکانی هێزە چەکدارەکان، بەرپرسی توێژینەوەکانی وەزارەتی بەرگریی و فەرماندەی هێزە ئاسمانییەکانی سوپای پاسداران و چەند دامەزراوەیەکی سەربازیی ئێران دەگرێتەوە. ئەو سزایانە دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و دامەزراوە سەربازییەکانی لە کاتێکدایە، یەکێتی ئەوروپا رۆژی دووشەممە (17/10/2022) بەهۆی سەرکوتی خۆپیشاندەران و خەڵکی ئێران 15 بەرپرس و دامەزراوەی ئەمنیی دەسەڵاتی تارانی سزا دا. لە چوارچێوەی ئەو سزایانەدا ئەوروپا، دەست بەسەر داهات و داراییەکانی ئەو دامەزراوە و بەرپرسانەی ئێراندا دەگرێت کە لە وڵاتانی ئەوروپا هەیانە و هاوکات گەشتیش بۆ 27 وڵاتی ئەوروپی لەو بەرپرسانە قەدەغە دەکرێت.
هاوڵاتی هەر لەگەڵ دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری دارایی بەوەكالەت، ئیحسان عەبدولجەباری وەزیری نەوت و وەزیری دارایی بەوەكالەت بەتویتێك گەندەڵی و دزییەكی گەورەی لەپارەی دەستەی باجی عێراق ئاشكراكردو دوابەدوای ئەوەش بەڵگەنامەكانی تایبەت بەو پرسە گەیشتنە میدیاو بڵاوكرانەوە. بەڵگەنامەكان باسیان لەدزینی سێ ترلیۆن و ٧٠٠ ملیۆن دیناری دەستەی باجی عێراق دەكرد كە لەلایەن پێنج كۆمپانیای وەهەمییەوە لەڕێگای چەكی بانكییەوە ئەنجامدراوە. سەرەتای بڵاوبوونەوەی ئەو هەواڵەش لەدوای بڵاوبوونەوەی دەقی نامەی دەستلەكاركێشانەوەی وەزیری دارایی بەوەكالەت كەپێشكەشی سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەری عێراقی كردووە و تێیدا باس لەدزینی ئەو بڕە پارەیە دەكات. بەگوتەی ئیحسان عەبدولجەبار، لەكاتی لێكۆڵینەوەكاندا زیجیرەیەك كاری ساختەكاری، بردنی پارە، هەواڵەكردنی چەندین بڕە پارە بۆ كۆمپانیای نوێ كراون، كە نە پەیوەندی و نە مافیان لەبەدەستهێنانی ئەو پارانەدا نەبووە، كە بڕەكەی 3.7 ترلیۆن دینار (2.5 ملیار دۆلار) بووە. بەگوێرەی نامەكەی وەزیری نەوت، پرۆسەی دزینی ئەو دوو ملیارو 500 ملیۆن دۆلارە لەنێوان 1ی ئەیلوولی 2021 تاوەكو 15ی ئابی 2022 بووە، ئەو وەزیرە دەڵێت، «هەوڵێك نەدراوە بۆ بنكۆڵكردن و گەڕان، دزییەكە ئاشكرا و بەشێوەیەكی رەها بووە». دەستەی دەستپاكیی عێراقیش لەڕاگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە كە لێكۆڵینەوەیان لەهۆكاری دیارنەمانی ئەو بڕە پارەیە كردووەو بەردەوامیش دەبن لەلێكۆڵینەوە. هەر سەبارەت بەو بابەتە مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی كاربەڕێكەر رایگەیاندووە «لەبارەی دۆسیەی ئەو پارەیەی لەدەستی باج لەوەزارەتی دارایی راكێشراوە، پێویستە لەو بارودۆخە بكۆڵدرێتەوە كە بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی گەندەڵی لەناو جومگەكانی ئەو دەستەیەدا، كە لەئەنجامدا بووەتەهۆی ئەوەی باڵ بەسەر ونبوونی دارایی گشتیدا بكێشێت، ئەم كارەش بەر لەحكوومەتی ئێستادا ئەنجامدراوە.» لەلایەن خۆشیەوە محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراو رایگەیاند «رێگە نادەین پارەی عێراقییەكان بەهەدەر بدرێت، وەك ئەوەی لەدەستەی گشتی باجەكانی سەر بەبانكی رافیدەین روویداوە.» هاوكات موحسین مەندەلاوی، جێگری یەكەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراقیش رایگەیاند: «ئەو كارە بەئاسانی تێناپەڕێت و سزای توندی ئەوانە دەدرێت كە لەو دۆسیەوە گلاون». بانكی رافیدەینیش رایگەیاندووە ئەوان هیچ پەیوەندییەكانیان بەو بابەتەوە نییەو ئەوەی باسدەكرێت پەیوەندیی بەدەستەی باج و هەژمارە بانكییهكانی خۆیانەوە هەیە. لیژنەی نەزاهەی پەرلەمانی عێراقیش بانگهێشتی وەزیری دارایی دەستلەكاركێشاوەو جێگری وەزیرو بەرپرسانی بانكی رافیدەین و دەستەی باجی كردووە بۆ لێكۆڵینەوەو لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقیش بڕوای وایە پارەی بەهەدەردراو زۆر زیاتر بێت لەو بڕەی كە باسی لێوەدەكرێت. گەندەڵیەكە لەسەردەمی عەلی عەلاوی وەزیری دەستلەكاركێشاوەی پێشوتری دارایی عێراق روویداوە، ئەو پێشتر رایگەیاند: حكومەت نەیتوانیوە رێگە لەگەندەڵی بگرێت، بەپێی چەند بەڵگەنامەیەك لەلایەن پێنج كۆمپانیای وەهمی بەناوەكانی( فائت، ئەلحوت، ریاح بەغداد، موبدیعون، بادیە) بەهاوكاری چەند فەرمانبەرێكی وەزارەتی دارایی بڕی سێ ترلیۆن و 700 ملیۆن دیناریان بە٢٤٧ چەكی بانكی دەستەی گشتی باج لەبانكی رافیدەین راكێشاوەو ئەو بڕە پارە زۆرەی براوە هی كۆمپانیا گەورەكانەو وەك باج لەلایەن حكومەتەوە وەرگیراون. دادگای كەرخ لەبەغدادیش لەسەر ئەو گەندەڵیە گەورەیە ژمارەیەك بەرپرس و فەرمانبەری دەستەی باج و بانكی رافیدەینی بۆ لێكۆڵینەوە بانگكردو چاوەڕوانیش دەكرێت ئەم دۆسییە كەسانی گەورەتری تێوەبگلێت.
.jpg)
بەهۆی بڕینی ئینتەرنێت لە ئێران زیان بە دو ملیۆن فرۆشیار دەگات و وەزیری گواستنەوە گەیاندنیش ئاشکرای دەکات سەرمایەی بازاڕی ئۆنلاین لە ئینیستاگرامی وڵاتەکە زیاتر لە یەک ملیار و 500 ملیۆن دۆلارە. پێگەی بازاڕی ئۆنلاین لە ئێران بڵاوی کردەوە زیاتر لە (10٪) کۆی داهاتی ناوخۆیی ئێرانی پشتی بە قازانجی فرۆشتنی ئۆنلاین بەستوە و ژیانی دو ملیۆن و 400 کەسیش راستەوخۆ بەستراوەتەوە بە فرۆشی ئۆنلاینەوە. بە پێی ئامارەکان (64٪)ی ئەو فڕۆشگا ئۆنلاینانەی ئێران لە لایەن ژنان و کچانەوە بەڕێوەدەچن و بڕینی ئینتەرنێت زیاترین زیان بەوان دەگەیەنێت. ئێحسان خاندوزی، وەزیری گواستنەوە و گەیاندنی ئێران ئاشکرای کردوە لە ماوەی رابردودا زیان بە فرۆشگا ئۆنلاینەکان گەیشتوە چونکە یەک ملیار و یەک ملیار و 560 ملیۆن لە کۆی داهاتی وڵاتەکە لە رێگەی فرۆشی ئۆنلاینەوەیە. دەرکەوتوە بەهۆ بڕینی ئینتەرنێت لە یەک مانگی ناڕەزایەتی و خۆپشاندانەکاندا زیان بە 50٪ی فرۆشی ئۆنلاین گەیشتەوە و لە روی مادییشەوە ئەو زیانە بە 900 ملیۆن دۆلار خەمڵێنراوە.
هه‌په‌گه رِایگه‌یاند، له چالاكیی گه‌ریلاكانی ئازادیی كوردستاندا پێنج سه‌ربازی داگیركه‌ری تورك سزادران و یه‌كێكی تریش برینداربوو، گورزیش له هێلیكۆپته‌رێكی جۆری سكۆرسكیی وه‌شێنرا. ئه‌مرِۆ ناوه‌ندی رِاگه‌یاندن و چاپه‌مه‌نیی هه‌په‌گه رِاگه‌یه‌نراوێكی له‌باره‌ی چالاكییه‌كانی گه‌ریلاكانی ئازادیی كوردستان له رِۆژانی ١٦ تا ١٨ی تشرینی یه‌كه‌م له ناوچه‌ی زاپ بڵاوكرده‌وه. له به‌شێكی تری رِاگه‌یه‌نراوه‌كه‌ی هه‌په‌گه‌دا هاتووه، “له ئه‌نجامی چالاكیی هێزه‌كانمان پێنج داگیركه‌ر سزادران، داگیركه‌رێك به سه‌ختیی برینداربوو و ١٢٠ كیلۆگرام ته‌قه‌مه‌نی كه داگیركه‌ران بۆ بۆمبرێژكردنی سه‌نگه‌ره‌كانی شه‌رِ ئاماده‌یان كردبوو، له‌ناوبراوه و گورز له هێلیكۆپته‌رێكی جۆری سكۆرسكی وه‌شێنرا، كه دوێنێ له گۆرِه‌پانی به‌رخودانی شه‌هید عادل هه‌وڵی ده‌دا هێزه‌كانی له گۆرِه‌پانه‌كه دابه‌زێنێت، به‌ر له‌وه‌ی بتوانێت ئه‌و هێزه‌كانه دابه‌زێنێت ناچاربوو گۆرِه‌پانه‌كه جێبهێڵێت”. هه‌په‌گه ئه‌وه‌شی خستووه‌ته‌رِوو، سوپای داگیركه‌ری تورك گۆرِه‌پانه‌كانی به‌رخودانی شه‌ش جار به بۆمبی قه‌ده‌غه و چه‌كی كیمیایی، ١٥ جار به فرِۆكه‌ی جه‌نگیی، ٥٨ جار به هێلیكۆپته‌ری هێرشبه‌ر و ده‌یان جاریش به كاتیوشا بۆردوومان و تۆپباران كردووه.
هاوڵاتی ژمارەیەک لایەنی سیاسیی لە عێراق رایانگەیاندووە کە بەشداری لە حکوومەتی نوێیدا دەکەن و ژمارەیەک لایەنی دیکەیش رایانگەیاندووە کە بەشداری لە حکوومەتی نوێدا ناکەن. ھاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت کە ھەریەک لە چوارچێوەی ھەماھەنگی، پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھاوپەیمانی عەزم، ھاوپەیمانی سەروەریی و بابلییۆن لە خۆدەگرێت، داوای لە ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق کردووە کە رۆژی شەممەی داھاتووە وەک وادەیەک بۆ دەنگدان لەسەر کابینەی نوێی حکوومەت دیاری بکات. بۆیە چاوەڕوان دەکرێت بەم زووانە و بەرلە کۆتایی ھاتنی وادەی پێکھێنانی حکوومەتی نوێی، محەمەد شیاع سوودانی پێکھێنانی کابینەی حکوومەتەکەی تەواو بکات و پێشکەشی بە ئەنجوومەنی نوێنەرانی بکات بۆ ئەوەی دەنگی لەسەر بدرێت. سوودانی ھەوڵدەدات بەرێککەوتنی پێشوەختە لەگەڵ لایەنە بەشداربووەکانی حکوومەت، کابینەکەی پێکبھێنێت بۆ ئەوەی لە ئەنجوومەنی نوێنەران کێشە و گرفتی بۆ دروست نەبێت و بە ئاسانی تێپەڕێندرێت. ھەروەھا راسپێردراو بۆ پێکھێنانی حکوومەتی نوێ داوای لە لایەنە سیاسییە بەشداربووەکانی حکوومەت کردووە بۆ ھەر وەزارەتێک ناوی سێ کاندید بکەن، بۆ ئەوەی خۆی بڕیار لەسەر ناوی یەکێک لە کاندیدەکان بدات. سوودانی لە میانی راسپاردنی بۆ پێکھێنانی حکوومەتی نوێ رایگەیاند کە لە ماوەی ١٠ رۆژدا، کابینەی حکوومەتەکەی پێکدەھێنێت و پێشکەش بە ئەنجوومەنی نوێنەرانی دەکات. ــ ئەو لایەنانەی کە بەشداری لە حکوومەتی نوێی عێراقدا دەکەن لە ماوەکانی رابردوودا، ھەریەک لە چوارچێوەی ھەماھەنگیی، پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھاوپەیمانی عەزم، ھاوپەیمانی سەروەریی و بابلییۆن پێکھێنانی ھاوپەیمانییەکی نوێیان بەناوی "ئیدارەی دەوڵەت" راگەیاند، ئەوەیش بە ئامانجی ھەڵبژاردنی سەرکۆماری نوێ و پێکھێنانی حکوومەتی نوێ. رۆژی پێنجشەممە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ لە دانیشتنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق تایبەت بە ھەڵبژاردنی سەرکۆمار، عەبدوللەتیف رەشید بە سەرکۆماری نوێ ھەڵبژێردرا. دواتر سەرکۆمار، عەبدوللەتیف رەشید، محەمەد شیاع سوودانی بۆ پێکھێنانی کابینەی نوێی حکوومەتی عێراق راسپارد. لە دوای ساڵی ٢٠٠٥ەوە پۆستی سەرکۆمار بۆ کورد، سەرۆکوەزیران بۆ شیعە و سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران بۆ سوننە بووە. تا ئێستا ھەریەک لە چوارچێوەی ھەماھەنگیی، پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھاوپەیمانی عەزم، ھاوپەیمانی سەروەریی و بابلییۆن لە چوارچێوەی ھاوپەیمانی "ئیدارەی دەوڵەت" رایانگەیاندووە کە بەشداری لە حکوومەتی نوێدا دەکەن و ئەوەیان بە فەرمی راگەیاندووە. ــ ئەو لایەنانەی کە بەشداری لە حکوومەتی نوێی عێراقدا ناکەن رەوتی سەدر کە موقتەدا سەدر سەرکردایەتیی دەکات ھەر لەگەڵ کشانەوەی لە ئەنحوومەنی نوێنەران و پڕۆسەی سیاسیی رایگەیاند کە بەھیچ شێوەیەک بەشداری لە حکوومەتی نوێدا ناکات. رۆژی ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ سەرکردە لە رەوتی سەدر، ساڵح محەمەد عێراقی کە بە وەزیرەکەی سەدر ناسراوە لە تویتێکدا، ھەڵوێستی رەوتەکەی لەبارەی پێکھێنانی حکوومەتی نوێ راگەیاند. ساڵح محەمەد عێراقی لە تویتەکەیدا رەخنەی لە ھەوڵەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگیی بۆ پێکھێنانی حکوومەتێکی نوێ گرت و بە "حکوومەتی ھاوپەیمانیی شوێنکەوتەیی و میلشیایی تاقیکراوە" ناوی برد، ھاوکات بەشدارییکردنی رەوتەکەی لە حکوومەتی نوێ رەتکردەوە و ئاشکرای کرد کە ھەوڵ ھەیە بۆ رازیکردنی رەوتی سەدری بۆ بەشدارییکردن بە پێدانی پۆست لەو حکوومەتەدا. ھاوکات سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانیی، عەممار حەکیم رایگەیاندووە کە بەشداری لە حکوومەتی نوێدا ناکەن. نووسینگەی سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانیی لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەداوە کە عەممار حەکیم لەگەڵ راسپێردراو بۆ پێکھێنانی حکوومەتی نوێی عێراق، محەمەد شیاع سوودانی کۆبووەتەوە. راشیگەیاندووە کە لە کۆبوونەوەکەدا، عەممار حەکیم بە محەمەد شیاع سوودانی راگەیاندووە "رەوتی حیکمەی نیشتمانیی بەشداری لە حکوومەتی نوێدا ناکات". ھەروەھا ھەریەک لە بزووتنەوەی ئیمتیداد، ئیشراقەی کانوون، نەوەی نوێ، یەکگرتووی ئیسلامی کوردستان و کۆمەڵی دادگەریی کوردستان پێشتر رایانگەیاند بوو کە دەبنە ئۆپۆزسیۆن و بەشداری لە حکوومەتی نوێدا ناکەن. ــ دابەشکردنی پۆستەکان بەپێی ئەو رێککەوتننامەیەی کە ھەریەک لە چوارچێوەی ھەماھەنگیی، پارتی دیموکراتی کوردستان، یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھاوپەیمانی عەزم، ھاوپەیمانی سەروەریی و بابلییۆن لە چوارچێوەی ھاوپەیمانی "ئیدارەی دەوڵەت" واژوویان کردووە، پۆستەکان بەم شێوەیە بەسەر ئەو ولایەنانە دابەش بوون. پۆستی سەرکۆمار بە کورد دراوە و دەگوترێت سێ جێگری دەبێت کە یەکێکیان شیعە، ئەوەی دیکە سوننە و ئەوەی دیکەیش تورکمان. سەرچاوە نافەرمییەکان باس لەوە دەکەن کە کابینەی نوێی حکوومەتی عێراق ٢٢ وەزارەت لەخۆدەگرێت کە بەپێی ئیستیحقاقی ھەڵبژاردن و ژمارەی کورسیی لایەنە سیاسییەکان لە ئەنجوومەنی نوێنەراندا دابەشکراون و ١٢یان پشکی لایەنەکانی سەربە چوارچێوەی ھەماھەنگیین کە بریتیین لە وەزارەتەکانی ناوخۆ، نەوت، دارایی، کەرەبا، تەندروستیی، خوێندنی بالا، کشتوکاڵ، گواستنەوە و گەیاندن، کارو کاروباری کۆمەڵایەتیی، وەرزش و لاوان، دەرامەتە ئاوییەکان و پەیوەندییەکان. ھاوکات پشکی سوننە لە حکوومەتی نوێی عێراق شەش وەزارەتە کە بریتیین لە وەزارەتەکانی بەرگریی، پلاندانان، پەروەردە، پیشەسازی، بازرگانیی و رۆشنبیری. ھەروەھا چوار وەزارەت لە کابینەی نوێی حکوومەت بەر کورد دەکەون کە بریتیین لە وەزارەتەکانی دەرەوە، داد، ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێبوون و ژینگە. سێ وەزارەتیش لە دەرەوەی وەزارەتە سیادییەکانی کابینەی نوێی حکوومەتدا ھەن کە دەدرێن بە سەربەخۆکان، مەسیحیی و تورکمان. سه‌رچاوه: ئاژانسی ئانادۆڵۆ
هاوڵاتی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی كەركوك دوای نزیكەی پێنج ساڵ لە بڕیاری جێبەجێكردنی و دوور لەچاوی میدیاكان و لە 16ی ئۆكتۆبەری 2022دا كرایەوە، تەوقیتی كردنەوەی فرۆكەخانەكەو چۆنیەتی بەڕێوەچوونی مەراسیمی كردنەوەكەی زۆرتین كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا. هیچ بەرپرسێكی كورد لەمەراسیمی كردنەوەی فرۆكەخانەدا بەشدارنەبوو، تادرەنگانێكی شەوی پێش كردنەوەی فڕۆكەخانەكە زانیاری دژ بەیەك بەمیدیاكان دراوەو دواجار وتراوە كە مەراسیمەكە دواخراوە، بەڵام بەیانی 16ی ئۆكتۆبەر فرۆكەیەكی حكومەتی عێراق لەفرۆكەخانەكە نیشتووەتەوەو وەفدی حكومەتی عێراق ناسر شبلی، وەزیری گواستنەوە و هەیان نعمەت، وەزیری دارایی بەوەكالەتی لێدابەزیوەو بەئامادەبوونی راكان جبوری، پارێزگاری كەركوك مەراسیمی كردنەوەی فرۆكەخانەیان راگەیاند، ئەم مەراسیمە تەنها 10 خولەكی خایاندو جگە لە راگەیاندنی پارێزگا هیچ میدیایەكی تر بانگهێشت نەكراوە، تەنانەت عەلی حەمادی یاریدەدەری پارێزگاری كەركوك دەڵێت: ئاگادارنەكراوەتەوەو هەواڵەكە بۆ ئەویش سوپرایز بووە. لە تابلۆی فرۆكەخانەكەدا زمانی كوردی تێدا نیە، بەگوێرەی هەندێك سەرچاوە بەرپرسانی كەركوك و حكومەتی عێراق چەند جارێك كردنەوەی فرۆكەخانەكەیان دواخستووە تاوەكو خستوویانەتە 16ی ئۆكتۆبەر، كە لەو رۆژەداو لەساڵی 2017 هێزە سەربازییەكانی عێراق هێرشیانكردەسەر كەركوك و ناوچە كوردستانیە دابڕاوەكان و لەماوەی كەمتر لە 48 كاتژمێردا تەواوی ئەو ناوچانەیان كۆنترۆڵكردو پێشمەرگەش كشایەوە، تەنانەت راكان جبوری پارێزگاری كەركوك لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسیدا دوای كردنەوەی فرۆكەخانەكە وەك ئاماژەیەك بۆ 16ی ئۆكتۆبەر رایگەیاند: « پێنج ساڵ بەسەر سەپاندنی یاسادا تێدەپەڕێت». نووسینگەی راگەیاندنی جێگری دووەمی سەرۆكی پەرلەمانی عێراق دەڵێت: شاخەوان عەبدوڵا جێگری سەرۆكی پەرلەمان داوای لە وەزیری گواستنەوە كرد كارەكانی فرۆكەخانەی كەركوك بوەستێنێت بەهۆی بوونی گومانی گەندەڵی لەپرۆژەكەو كێشەی ئەمنی و ئاستەنگی ئیداری و هونەری تیایدا، وتیشی: ناهێڵین ئەو فڕۆكەخانەیە بكرێتەوە، ئەوە دەروازەیەكە بۆ گەندەڵی و راپۆرتی دیوانی چاودێری داراییشی لەسەرە. دواتر بەرەی توركمانی لەبەیاننامەیەكدا وەڵامی شاخەوان عەبدوڵای دایەوەو رایگەیاند: ئەم لێدوانە مەترسیدارە كە پێچەوانەی هەموو بەها مرۆییەكان و كۆمەڵایەتییەكانە، هێرشە بۆ سەر مافەكانی خەڵكی پارێزگاكە، لەپێشینەیەكی مەترسیداردا كە بۆ یەكەمجارە لەمێژووی نوێی عێراقدا روویدا، ئەو پۆستێكی یاسایی هەیە، كە رێگەی پێنادات دەستوەردان لەكاروباری دەسەڵاتی جێبەجێكردندا بكات». دوای كردنەوەی فرۆكەخانەكەش پارێزگای كەركوك بەوەكالەت لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا لەبینای پارێزگا كردنەوەی فڕۆكەخانەكەی بەپرۆژەیەكی گرنگی ناوبردو رایگەیاند: بڕیاربوو مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیران ئامادەبێت بەڵام بەهۆی بارودۆخی بەغدا و دەستاودەستكردنی سەرۆكایەتی حكومەت، نەیتوانیوەو هەر ئەوەش هۆكاری بچووكی مەراسیمەكە بووە، وتیشی: بۆ كاتی یەكەم گەشت لەفڕۆكەخانەوە مەراسیمێكی تر دەكرێت، لەبارەی دامەزراندنی ستافی فڕۆكەخانەشەوە، هەوڵدەدەن بەپاراستنی یەكسانی نێوان پێكهاتەكان بێت. پڕۆژەی فڕۆكەخانەی كەركوك، لەكۆتایی 2017ـەوە بە‌بڕیاری حكومەتی عیراق چووە بواری جێبەجێكردنەوەو دەبوایە لەساڵی 2019 كارەكانی تەواو ببێت و بكرێتەوە، بەڵام لەوكاتەوە چەندینجار وادەی جیاواز بۆ مەراسیمی كردنەوەی دانراوە و دواتر دواخراوە، بەبێ ئەوەی هۆكارەكانی روونبكرێتەوە. لەسەردەمی نەجمەدین كەریم پارێزگاری پێشووی كەركوك بڕیاری بەمەدەنیكردنی فڕۆكەخانەكە دەركراوە، فڕۆكەخانەكە دەكەوێتە باشوری خۆرئاوای كەركوك و لەساڵی 1957ـەوە وەك فڕۆكەخانەیەكی نێودەوڵەتی لەعیراقدا تۆماركرا، بەڵام لەساڵی 2003 كرا بەبنكەیەكی سەربازی هێزەكانی ئەمەریكا.
هێمن مەحموود دواجار دوای ساڵێك چاوەڕوانی و چەندین رووداوی چاوەڕواننەكراو كەگەیشتە ئاستی بەكارهێنانی چەك لەدژی یەكتری، دوای دەستنیشانكردنی سەرۆك كۆمار بۆ پشكی كورد، محەمەد شیاع سودانی كاندیدی هاوپەیمانێتی چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت لەلایەن (لەتیف رەشید)ی سەرۆك كۆماری نوێی عێراقەوە راسپێردرا، بەشێك لەچاودێرانیش پێیان وایە كابینەكەی سودانی حكومەتێكی ئینتیقالی دەبێت، بەڵام چوارچێوەی هەماهەنگی رەتیدەكاتەوەو دەڵێت: كابینەكە لانی كەم سێ ساڵ تەمەنی دەبێت. سودانی دوای راسپاردنی لەیەكەم لێدوانیدا بەڵێنیدا پێكهێنانی حكومەتێكی بەهێز پێشكەش بكات كە توانای بنیاتنانی وڵاتی هەبێت و رایگەیاند: بەڵێن بەعێراقییەكان دەدەم بە پێكهێنانی كابینەی نوێ بەزووترین كات چاوەڕوانییەكانیان بەدی بێنم، هەروەها حكومەتێكی بەهێز پێكدەهێنین كە توانای بنیاتنانی وڵات و خزمەتكردنی هاووڵاتیان و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری و بنیاتنانی هاوسەنگی نێودەوڵەتیی هەبێت. دەربارەی كاتی راگەیاندنی كابینەكەش، هاوپەیمانێتی بەڕێوەبردنی دەوڵەت لە راگەیەنراوێكدا ئاشكرایكرد:داوایان لەپەرلەمان كردووە رۆژی شەممەی داهاتوو 22ی تشرینی یەكەم پەرلەمانی عێراق دەنگ بەكابینەكەی سودانی بدات بەهەموو وەزیرەكانیەوە. عەلی حسێن سەركردە لە هاوپەیمانی فەتح بە سایتی ئەلمەعلومەی راگەیاندوە، بەفەرمی لەهەفتەی داهاتودا كابینەی نوێی حكومەتی عیراق بەسەرۆكایەتی محەمەد شیاع ئەلسودانی رادەگەیەنرێت و ئەو ناوانەشی بڵاوكراونەتەوە بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزارەتەكان دوورن لەڕاستیەوە، وتیشی: سەرۆك وەزیرانی راسپێردراو هیچ ناوێك ئاشكراناكات تا ئەوكاتەی كابینەی حكومەتەكەی تەواو دەكات و بەفەرمی رایدەگەیەنێت، ئاماژەی بەوەشكرد سودانی پێوەری خۆی داناوە بۆ ئەو كەسایەتیانەی هەڵیاندەبژێرێت و كاندید دەكرێن بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزاریی كە تەكنۆكرات دەبن. وتیشی: سودانی ماوەی مانگێكی لەبەردەمدایە بۆ راگەیاندنی كابینەكەی و پێشكەشكردنی بەپەرلەمان، هەروەها نەخشەڕێگایەك لەبارەی چۆنیەتی دابەشكردنی وەزارەتەكان بەتایبەتی وەزارەتەكانی ناوخۆو بەرگری ئامادەكراوە و لەگەڵ هێزە شیعی و سوونیەكان گفتوگۆی لەبارەوە دەكرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەشی كەدزەیان پێكراوە پشكی لایەنەكان لەكابینە وەزارییەكەی سودانی بەم شێوەیەیە، لایەنە شیعیەكان؛ وەزارەتەكانی (كشتوكاڵ، گواستنەوە، ناوخۆ، تەندروستی، نەوت، كاروكاروباری كۆمەڵایەتی، وەرزش و لاوان، دارایی، سەرچاوە ئاوییەكان، خوێندنی باڵا، كارەبا، پەیوەندییەكان)و پشكی سوننەكان؛ وەزارەتەكانی (بەرگری، پلاندانان، پەروەردە، پیشەسازی و كانزاكان، بازرگانی، رۆشنبیری و گەشتوگوزارو شوێنەوار) و پشكی لایەنە كوردییەكانیش؛ وەزارەتەكانی (دەرەوە، داد، ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردن، ژینگە) دەبێت. هاوكات جاسم محەمەد، وەزیر لەكابنەی پێشوو ئەندامی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لەلێدوانێكی رۆژنامەنووسیدا رایگەیاند: هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بەئامادەبوونی سەرۆك وەزیرانی راسپێردراو بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق كۆبووەتەوەو دابەشكردنی وەزارەتەكانیان لەنێوان پێكهاتەكان تاووتوێكردووە، بەوتەی ئەو ئەندامەی هاوپەیمانیی دەوڵەتی یاسا، سەرۆك كۆمار سێ جێگری دەبێت و سەرۆك وەزیرانیش هیچ جێگرێكی نابێت. دابەشكردنی وەزیرەكان بەپێی خاڵ دەبێت و هەر پەرلەمانتارێك بەخاڵێك ئەژمار دەكرێت، وەزیرێكی سیادی 13 خاڵ دەبێت و وەزیری خزمەتگوزاری هەشت خاڵی بۆ دیاریكراوە. سەبارەت بەڕێكاری دابەشكردنی پۆستەكانیش، ئەندامەكەی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا دەڵێت: «پشت بەژمارەی كورسییەكانی هەر لایەنێك دەبەسترێت، بۆ نموونە ئەگەر هەر لایەنێك فراكسیۆنەكەی گەیشتە 50 كورسی ئەوا چوار وەزارەتی دەبێت. ئەوانەی 10 كورسی و كەمتر و زیاتر لە 10 كورسیان هەبێت پۆستێكیان دەبێت، واتە پۆستەكان و وەزارەتەكان بەو شێوەیە دابەشكراون. جێگری سەرۆك كۆمارو وەزارەتی سیادی و پۆستی سیادی ئەمانە هەریەكەیان كێشیان زیاترە، واتە كورسی زیاتر دەبەن بەراورد بەپۆستی دیكە.» هەر بەگوێرەی زانیارییەكان لیژنەیەكی تەكنیكی بۆ دیاریكردنی كاندیدانی كابینەی حكومەتی داهاتووی عێراق پێكدەهێندرێت و بەشێك لەكاندیدەكان لەلایەن كوتلە سیاسییەكان و بەشێكی دیكەیان لەلایەن سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوەوە دەدرێنە لیژنەكە. سەبارەت بەتەمەنی كابینەكەی سودانی كە بەشێك لەچاودێران پێیان وایە حكومەتێكی ئینتیقالی دەبێت، چوارچێوەی هەماهەنگی رەتیدەكاتەوە حكومەتی ئینتیقالی بێت و دەڵێت لانی كەم سێ ساڵ تەمەنی دەبێت. چوارچێوەی هەماهەنگی لەڕاگەیەندراوێكدا دەڵێت: كابینەی داهاتوو گرنگی زۆر بە بابەتی هەڵبژاردن و یاساكەی دەدات، بەڵام حكومەتی ئینتیقالی نابێت، چونكە بەلایەنی كەم تەمەنی دەگاتە سێ ساڵ، هاوكات هەموو دەسەڵاتێكی بۆ رووبەڕووبوونەوەی دۆسییەكانی گەندەڵی دەبێت. هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانێـتی فەتح لای خۆیەوە داوایكردووە هەموو لایەك هاوكارییەكی تەواوی لەگەڵ سەرۆك وەزیرانی راسپێردراودا هەبێت بۆ تەواوكردنی كابینەكەی و هەڵبژاردنی وەزیرەكانی لەسەر بنەمای پیشەیی. ئەوەشی تائێستا بەفەرمی رەتیكردۆتەوە بەشداری لەكابینەكەی سودانیدا بكات، رەوتی سەدرو رەوتی حیكمەی عەمار حەكیمە، كە بەفەرمی رایانگەیاندووە بەشداری ئەو حكومەتە ناكەن، بەڵام بەپێی ئەو زانیارییانەشی لەناو چوارچێوەی هەماهەنگییەوە دزەیان پێكراوە فشاری ئێرانییەكان بۆ سەر چوارچێوەكە دەستیپێكردووە ئەویش بەئامانجی ئەوەی لەگەڵ رەوتی سەدردا جۆرێك ئارامی درووستبكرێت و چەند وەزارەتێكیان بۆ پێشنیازكراوە، بەڵام ئەستەمە سەدر بەمە رازی بێت. هاوكات چوارچێوەی هەماهەنگی هەر لەتەوەری ئاشتبوونەوە لەگەڵ رەوتی سەدر، پێشنیازی كاتێك بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنێكی نوێ دەخاتە بەردەم سەدرییەكان، بەڵام پێش ئەوە پێویستە یاسای هەڵبژاردن هەموار بكرێتەوەو كۆمیسیۆنێكی نوێ بۆ هەڵبژاردن درووستبكرێت، كە ئەمەش لانی كەم ساڵێك زیاتر دەبات. هاوكات لەلایەن خۆیەوە ئەیاد عەللاوی سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق و سەرۆكی هاوپەیمانێتی نیشتیمانی، لەراگەیەندراوێكدا داوای لە محەممەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی راسپێردراوی عێراق كردووە، ئەو هەڵانە راستبكاتەوە كە حكومەتەكانی پێشوو كردوویانە، وتیشی ئەركی حكومەتی داهاتوو ئامادەكارییە بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە لەعێراقدا. دەربارەی پشكی كوردیش لەكابینە چاوەڕوانكراوەكەی سودانی، فراكسیۆنی پارتی لەبەغدا پێی وایە دەبێت كورد چوار وەزارەتی بدرێتێ، یەكێتی پۆستی سەرۆك كۆماری بردووەو دەبێت پێگەی پارتی لەو وەزارەتانە لەبەرچاو بگیرێت. سەباح سوبحی پەرلەمانتاری پارتی لەبەغدا دەڵێت لەكابینەی داهاتووی حكومەتی عێراق بەسەرۆكایەتیی محەممەد شیاع سودانی، كورد داوای چوار وەزارەت دەكات كە دوو وەزارەتیان سیادی دەبێت ئەوانیش دارایی و دەرەوە دەبن. دەشڵێت، سەرۆك كۆمار بەركەوتەی یەكێتییەو پیرۆزباییان لێدەكەین، هەروەك لەپۆستە وەزارییەكاندا دەبێت پێگەی پارتی لەبەرچاو بگیرێت. هاوكات باس لەوەدەكرێت كه هەردوو وەزارەتی (دارایی و نەوت) بە كورد نەدرێت و رەنگە یەك وەزارەتی سیادی(دەرەوە) و سێ وەزارەتی خزمەتگوزاری بەكورد بدرێت، كە لەمەشدا لەنێوان حزبە كوردییەكاندا دابەشدەكرێت. ئەوەشی چاوەڕواندەكرێت لەدابەشكردنی وەزارەتە سیادییەكانی دیكەدا (بەرگری، دارایی، پلاندانان، ناوخۆ، نەوت) لایەنە شیعەو سونییەكان ناكۆكییەكانیان بەدیاربكەوێت، چونكە هەر لایەن و گرووپێك داوای پشكی زیاتر بۆ خۆیان دەكەن. لەئێستاشدا شەقامی عێراقی كه بەدەستی چەندین گرفتی كەڵەكەبووی ئابووری و سیاسی و كۆمەڵایەتی و دارییەوە دەناڵێنێت، لەچاوەڕوانی راگەیاندنی كابینەكەی محەممەد شیاع سودانین تا بزانن چییان بۆ دەگۆڕێت، ئەوەشی ئەوە دیاری دەكات تەنیا كاتەو هیچی تر، كه ئایا حكومەتەكەی سودانیش بەدەردی حكومەتەكانی پێش خۆی دەچێت یان نا؟.
هاوڵاتی لە حکومەتی نوێی عێراق چوار وەزارەت بۆ کورد دیاری کراون و هاوپەیمانیی بەڕێوەبردنی دەوڵەت داوای لە پەرلەمانی عێراق کرد، رۆژی شەممە 22-10-2022 دەنگ بە کابینەی نوێ بدات. لە کابینەی نوێی حکومەتی ئێراقدا چوار وەزارەت وەک پشکی کورد دیاریکراون؛ ئەوانیش وەزارەتەکانی دەرەوە، ئاوەدانکردنەوە و ژینگە لەگەڵ جێگری سەرۆکوەزیران و وەزارەتی دادن بەڵام ناوی وەزیرەکان تاوەکو ئێستا پێشکێش نەکراون. هەروەها محەممەد شیاع سوودانی داوا لە لایەنەکان دەکات بۆ هەر وەزارەتێک سێ ناو پێشنیاز بکەن. لە کابینەی نوێی حکومەتدا بۆ شیعەکان 12 وەزارەت دیاریکراون و بۆ سوننەش شەش وەزارەت، لەنێو شیعەکاندا شەش وەزارەت بەر هاوپەیمانیی فەتح دەکەوێت و چوار وەزارەتیش بۆ دەوڵەتی یاسا و دوو وەزارەتیش بۆ ئەو پەرلەمانتارە سەربەخۆیانەیە کە هاوپەیمانیی چوارچێوەی هاوئاهەنگین. دابەشکردنی ئەم پشکانەش لە حکومەتی نوێی عێراق وابەستەیە بە قەبارەی لایەنە سیاسییەکان ژمارەی کورسییەکانیان لە پەرلەمانی عێراق.
.jpg)
هاوڵاتی ناوەندێکی مافی مرۆڤ ئاشکرای دەکات لانیکەم 32 مێردمنداڵ لە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانی ئێران کوژراون و نەتەوەیەکگرتوەکانیش ئیدانەی کوشتنی 23 مێردمنداڵ لەو وڵاتە دەکات. دەستەی پارێزگاری لە مافەکانی مێردمنداڵان لە نەتەوە یەکگرتوەکان (سی ئاڕ سی) ئیدانەی کوشتنی ٢٣مێردمنداڵ لە خۆپیشاندانەکانی ئێران دەکات، کە لەنێویاندا منداڵێکی تەمەن ١١ ساڵان هەیە . (سی ئاڕ سی) ئاماژەی بە خراپی مامەڵەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران بەرامبەر بە خۆپیشاندەران کرد و رایگەیاندوە ئەوەی هێزە ئەمنییەکان دەیکەن پێشێلکردنی تەواوەتی مافەکانی منداڵانە و داواش لە بەرپرسانی باڵای تاران دەکات بەپەلە دەست لە کوشتنی منداڵ هەڵبگرن. نەتەوەیەکگرتوەکان ئاماژەی بەوە کردوە بە پێی ئەو زانیارییانەی دەست ئەوان کەوتوە سەرجەم ئەو 23 مێردمنداڵە لە خۆپیشاندانەکانی ئێران کوژراون و زۆرینەشیان بە دەستڕێژی گولـلە کراونەتە ئامانج و هەندێکی دیکەیان بەهۆی لێدانی زۆرەوە گیانیان لەدەستداوە. لە لایەکی دیکەوە ناوەندی هەرانا بۆ مافەکانی مرۆڤ جەختی لەوە کردوەتەوە کە 32 منداڵ و مێردمنداڵ لە خۆپیشاندانەکانی یەک مانگی رابردوی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران کوژراون.
هاوڵاتی پێگەیەکی ئابوریی ئێران ئاشکرای دەکات زیاتر لە 40 ملیۆن لە دانیشتوانی وڵاتەکە لە ژێر هێڵی هەژارییەوە دەژین و داهاتی زۆرینەی خێزانەکانیش ناگاتە 300 دۆلار. پێگەی (ئیقتیساد 24) لە ئێران بڵاوی کردەوە؛ هەر خێزانێکی دانیشتوی وڵاتەکە بۆ ژیانێکی ئاسایی پێویستی بە 18 ملیۆن و 290 هەزار تمەنە کە لە ئێستادا دەکاتە نزیکەی 520 دۆلار و ئەگەر لەو داهاتە کەمتری هەبێت ئەوا ئەو خێزانانە لە ژێر هێڵی هەژارییەوە دەژین. پێگەکە رونی کردوەتەوە بە پێی ئەو بەراورد و لێکۆڵینەوە ئابورییانەی لە دۆخی ئێستا ئێران کراوە لە کۆی نزیکەی 85 ملیۆن کەس لە دانیشتوانی وڵاتەکە 77 ملیۆن کەس هاوکاریی ئابوریی وەردەگرن کە بە (یارانە) ناودەهێنرێت. هەروەها دەرکەوتوە داهاتی زیاتر لە 44 ملیۆن کەس لە چوارچێوەی خێزانەکانی ناو ئێراندا لە ژێر هێڵی هەژارییەوە و دەژین. پسپۆڕانی ئابوریی ئێران ئاماژەیان بەوە کردوە ئابوریی ئێستا هاوشێوەی ئەوە وایە کە نەخۆشێک تەنها 10%ی دڵی کار دەکات . بە پێی نوێترین راپۆرتی نێودەوڵەتیی زیاتر لە 60 ملیۆن دانیشتوی ئێران بەهۆی دۆخی خراپی ئابورییە بە هەژار ئەژمار دەکرێن.
هاوڵاتی دیپلۆماتێکی باڵای ئەمریکا رایگەیاند؛ واشنتۆن پشتیوانیی لە گۆڕینی رژێمی ئێران ناکات و وتەبێژی کۆشکی سپی ئاشکرای دەکات رێککەوتنی ئەتۆمیی کارا ناکرێتەوە. رۆبێرت مالی، نوێنەری ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران رایگەیاند؛ واشنتۆن هیچ پشتیوانییەک بۆ گۆڕینی دەسەڵات لە ئێران ناکات بەڵام چیتر هەوڵی رێککەوتن نادات لەگەڵ ئەو دەسەڵاتە. مالی وتویەتی؛ ئەمریکا سورە لەسەر ئەوەی لە رێگەی دیپلۆماسییەوە رێگریی لە ئێران بکات کە دەستی بە چەکی ئەتۆمیی نەگات بەڵام کاری سەرەکیی ئێستای واشنتۆن کاراکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمیی نییە، تەنها پشتیوانیی لە مافی هاوڵاتییانی ئێران دەکات دەکەین هاوشێوەی هەمو جیهان. لە لایەکی دیکەوە کارین ژان پیەر، وتەبێژی کۆشکی سپی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند؛ لە ئێستادا واشنتۆن سەرنجی لەسەر هاوکاری و پشتگیریی خەڵکی ناڕەزایییە لە دژی دەسەڵاتی ئێران. لێدوانەکەی ژان پیەر لە کاتێکدایە ئەمریکا و ولاتانی بەشداربوی رێککەوتنی ئەتۆمیی نزیکەی یەک ساڵە لە چوارچێوەی دانوستانە ئەتۆمییەکانی ڤیەننا سەرقاڵی کاراکردنی ئەو رێککەوتنەن کە ساڵی 2015 دوای 20 مانگ دانوستانی نێودەوڵەتیی هاتە ئاراوە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشوی ئەمریکا ساڵی 2018 کشانەوەی لە رێککەوتنەکە راگەیاند و ژمارەیەک سزای دژی ئێران سەپاند.
.jpg)
هاوڵاتی بەپێی هەواڵی میدیاکانی ئێران،چوار زیندانیی دیکەی زیندانی ئێڤین کە بەهۆی جێگیر نەبوونی باری تەندروستییەوە بۆ نەخۆشخانە گواسترابوونەوە، گیانیان لەدەست دا. لەوبارەیەوە ناوەندی ڕاگەیاندنی دەزگای دادی ئێران بڵاوی کردەوە: پاش گیان لەدەست دانی 4 زیندانیی دیکە بەهۆی سەختیی برینەکانیانەوە کۆی ئەو زیندانییانەی بەهۆی ڕووداوی ئاگرکەوتنەوەی زیندانی ئێڤین گیانیان لەدەست گەیشتە 8 کەس. هەر بەپێی ڕاپۆرتەکان هەر هەموو ئەو 8 کەسەی کە تا ئێستا گیانیان لەدەست داوە بە تاوانی، تاوانەکانی پێوەندییدار بە دزیەوە دەستگیر کرابوون.
