هاوڵاتی ناوچەی هەورامان کە ناوچەیەکی سەختی ئاووهەوا فێنکی پارێزگای هەڵەبجەیە خاوەن باخێکی زۆری گوێزە، ئەمە جگەلەوەی باخی میوەکانی تریش هەن وەک توو و هەڵوژە و قەیسی و ترێ و هەرمێ و قۆخ. لەم باخانەدا دارگوێزی تیایە ٣٠٠ ساڵ تەمەنیەتی. لەم ساڵدا بەهۆی سەرماوسۆڵەی سەختی زستانی رابردوو، هاوکات بەهۆی ئەو وشکەساڵیەی ماوەیەک هەرێمی کوردستانی عێراقی گرتۆتەوە چاوەڕێ دەکرێت بەرهەمەکانی گوێز کە ناوچەی هەورامانی پێناسراوە، کەم بکات. فاتیح تەحسین عەبدولرەحمان، خاوەن باخی گوێز، ٧٠ ساڵان لەبارەی کاریگەریی وشکەساڵی لەسەر بەرهەمی گوێز بە ئاژانسی ئانادۆڵوی گوت "ساڵی پار و ئەمساڵیش باران کەم بوو و وشکەساڵییە، تەنانەت هەندێک لە باخەکانی ناو دێ وشک بوون. تەماشای دار و درەختی ئێرەیش بکە بەهۆی گەرما و تینی خۆرەوە بیست لە سەدای زیاتر سووتاوە. ئاویش زۆر کەم بووەتەوە، بەجۆرێک لەکۆی ١٠ کانی لەم ناوچەیەدا تەنها دوو کانییان ئاویان تێدایە. ئەمساڵ ئاو زۆر کەم بووە." لەبارەی بەرهەم و ژمارەی گوێزی دارگوێزەکان لە رابردوو و ئێستادا ئەو خاوەن باخە دەڵێت، ''لە ساڵانی شەستەکان دارگوێزمان هەبووە سێ شەنیەر چوونە سەرەوەی شەست هەزار گوێزیان تەکاندووە، بەڵام ئەمساڵ پەنجا دارگوێز بتەکێنە شەست هەزار گوێزیان پێوە نییە." لەبارەی ئەو نەخۆشییەی داویەتی لە باخەگوێزەکانی تەوێڵە، مام تەحسینی باخەوان دەڵێت، "ئەوە شێرپەنجەی پێ دەڵێن، لایەکی گوێزەکە رەش دەبێتەوە. ئێمە بە چەقۆیەکی تیژ توێکڵەکەی دەگرینەوە و ئاوێکی زەردی لێ دێتە خوارەوە کە بۆنەکەی زۆر پیسە. ئینجا شوێنی چەقۆکە بە سابوون و تایت دەشۆین، ئەگەر زوو فریای بکەوین وشک نابێت. بەڵام ئەگەر پێی نەزانیت هەمووی وشک دەبێت. ئێستا لەو چەمەی خوارەوە ٣٠ لە سەدای گوێزەکان وشک بوون، هەمووشی بەهۆی فاست و سابووناوە کە چەمەکەی خوارەوە لەگەڵ خۆی دەیهێنێت لەکاتێکدا باخەکان بەو ئاوە ئاو دەدرێن. بەڵام باخەکانی بەشی سەرەوەی تەوێڵە کەم وشک بوون کە بەنزیکەی دەکاتە یەک لەسەدا. گوێزەکانی چەمی ئاوێسەر زۆر کەم تووشی ئەو نەخۆشییە بوون.'' سەبارەت بە کەم بوونی بەرهەمی کشتوکاڵی لەمساڵدا، بەڕێوەبەری گشتیی کشتوکاڵی هەڵەبجە، ستار مەحموود بە ئاژانسی ئانادۆڵوی گوت، "بەهۆی وشکەساڵی و ئەو سەرما و سۆڵە و بەفرەی لە زستاندا ناوچەکەی گرتەوە، کاریگەری زۆری نەرێنییان بەجێهێشتووە لەسەر کەرتی کشتوکاڵ بەتایبەت لەسەر باخداری، باخی گوێز لەمساڵدا لە بارودۆخێکی زۆر خراپدایە، هەروەها بەرهەمەکانی تریش وەک هەنار و زەیتون لەدۆخێکی خراپدان هۆکارەکەش ئەو دووانە کە باسم کرد". لەبارەی هەوڵەکانی وەزارەتی کشتوکاڵی هەرێمی کوردستانی عێراق بۆ بەرگرتن لە دیاردەی کەمبوونی بەرهەمی کشتوکاڵییە بەهۆی وشکەساڵی و سەرماوسۆڵەوە، ستار مە‌حمود دەڵێت، "دیاردەی وشکەساڵی کارێکی سروشتییە و لەسەروتوانای حکوومەتەوەیە کە بتوانێت بەزوویی چارەسەرێکی تەواوی بکات، بەڵام پلانی حکوومەت بۆ دوورمەودا ئەوەیە لەئێستادا لەهەوڵدایە بۆ دروستکردنی بەنداو و تەنگاو و لەوشوێنانەی گونجاون بۆ گلدانەوەی ئاو، هاوکات حکوومەت لە ساڵی پاردا لیژنەیەکی دروست کردووە بۆ ئەوباخانەی کە زیانیان بەرکەوتووە، مۆڵەتی پێدان کە ژمارەیەکی باش مێرگ دروست بکەن بۆ ئەوەی وەک بەدیل بەکاری بهێنن بۆ ئاودێری لەباخەکاندا". گوێز توێکڵێکی تەنکی هەیە لەژێر توێکڵەی دیوی دەرەوەدا و لە رابردوودا دەبرایە بەغدا بۆ کارگەکان بۆ دروست کردنی سوورا و و بۆیاخی نینۆکی ژنان، ئەمە گوتەی مام تەحسین-ی باخەوانە. سەبارەت بە چۆنیەتی بڵاو بوونەوەی نەخۆشی لەنێو دارگوێزەکاندا، ئەو باخەوانە بەئەزموونەی هەورامان، دەڵێت، ''ئەم توێکڵە تەنکە رەنگ زەردە خواردن دەبات بۆ گوێزەکان و هەر نەخۆشی و شتێک هەبێت لەڕێگەی ئەو توێکڵەوەیە. گوێزی پیر، واتە ئەو دارگوێزانەی تەمەنیان لە سەروو ١٠٠ ساڵەوەیە تووشی نەخۆشی نابن، بەڵکو نەمامەکان تووش دەبن. لە کۆنیشدا هەبووە دارگوێزەکان تووشی سەرەتان ببن، بەڵام حاڵەتەکە کەم یان دەگمەن بووە. ئەو ئاوەشی دەڕوات بۆ دارگوێزەکان ئەگەر لە دارگوێزێکەوە کە تووشی نەخۆشی بووە بڕوات بۆ دارگوێزێکی دیکە ئەوا ئەویش تووشی نەخۆشییەکە دەبێت.'' ئەو باخەوانە باس لەوە دەکات کە لە کاتی جەنگی عێراق-ئێران لە هەشتاکانی سەدەی رابردوو کە سەربازانی عێراق لەم ناوچەیە بوون، ئێران تۆپبارانی ئەم ناوچانە و باخەکانیشی کردووە و پارچەتۆپ و گوللەی بەرکەوتووە، بەهۆی ئەوەی دارگوێز زۆر ناسکە بە گوللەیەک ناوەوەی دەڕزێت. ناوچەی هەورامان شوێنێکی جوگرافی گونجاوە بۆ گەشەکردنی داری گوێز هەر لەبەر ئەوە خەڵکی ئەم ناوچەیە زۆر گرنگی بەم دارە دەدەن و ساڵانە بڕێکی زۆر بەرهەم دەهێنن. هەورامان ناوچەیەکی کوردنشینە و پڕیەتی لە شاخ و داخ و چیا و دۆڵ و نشێو ، چەندەها دەربەند و نواڵە و کەمەر و مای تێدایە ، دەشتایی و تەختایی زۆر کەمە شاخ و چیاکانی هەورامان درێژبوونەوەی زنجیرە شاخەکانی (زاگرۆس)ن بەرزی شاخەکانی لەنێوان (١٢٧٠-٣٣٩٠م)دان، سروشتی خاکەکەی وای کردووە زەوی و زاری گونجاوی کەم بێت بۆ کشتوکاڵ و کشتیاری و بە تایبەت بۆ دانەوێڵە هەر ئەمە وای کردووە خەڵکەکەی بە زەحمەت و رەنجێکی زۆر بتوانن لە و شاخ و داخە، زەویوزار رێک بخەن بۆ کشتوکاڵ و باخ و باخات ، لەبەر ئەمەشە کە باخەکانیان خۆشەویستن لەلایان، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا هەورامان هەر لە دێر زەمانەوە بەوە ناسراوە کە پڕە لە دارگوێز و هەنار و قەیسی. رەوا مە‌حمود حەسەن، ئاژانسی ئانادۆڵۆ
هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی رووسیا، سێرگی لاڤرۆڤ ئاماژەی بەوە کرد کە وڵاتانی خۆرئاوا بۆ ئەوەی رووسیا لاواز بکەن ئامانجیان ئەوەیە تا له‌توانایاندایه پێکدادانەکانی ئۆکراینا درێژبکەنەوە و رایگه‌یاند: "هێڵێکی لەو شێوەیە مانای ئەوە دەدات کە وڵاتانی رۆژئاوا راستەوخۆ دەستیان لە پێكدادانه‌كانی ئۆکراینادا هەیە و ئەوانیش ده‌بنه لایەنێک". سێرگی لاڤرۆڤ لەو گوتارەی کە لە ئەنجوومەنی ئاسایش پێشکەشی کرد ئاشكرایكرد، سوپای ئۆکراینا و پێکهاتە نەژادپەرستەکان ماوەی هەشت ساڵە دانیشتووانی دۆنباس دەکوژن و بەردەوامن لە کوشتنیان. لاڤرۆڤ ئەوەشی خستەڕوو کە خەڵکی دۆنباس بڕیاریانداوە بەرگری لە مافەکانیان لە ئازادیی بەکارهێنانی زمانی رووسی وەک زمان دایک کە بەپێی دەستووری ئۆکراینی دەستەبەر کراوە، بکەن. وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی رووسیا باسی لەوەش کرد، ئەوەیان دەستنیشان کردووە کە باڵادەستترین فەرماندەی نێو سوپای ئۆکراینا، ئەفسەرەکان و سەربازە بەکرێگیراوەکانی وڵاتانی دیکەش لە ئۆکراینا تاوانی جەنگیان ئەنجامداوە و جەختی لەوە کردەوە کە لێپرسینەوە لەگەڵ ٢٢٠ کەس دەکەن. سێرگی لاڤرۆڤ ئاماژەی بەوە کرد کە سوپای رووسیا تەنها رووبەڕووی هێزە سەربازییەکانی کیێڤ نەبووەتەوە بەڵکو لە هەمان کاتدا رووبەڕووی بزوینەری سەربازیی خۆرئاوا بووەتەوە و ئاماژه‌ی به‌وه‌كرد چیتر وڵاتانی خۆرئاوا نیازەکانیان ناشارنەوە. لاڤرۆڤ رایگه‌یاند: "سەرەڕای زیان و کاولکارییەکان ئامانجیان ئەوەیە تا له توانایاندایه ململانێکان درێژبکەنەوە بۆ ئەوەی رووسیا ماندوو و لاواز بکەن. هێڵێکی لەو شێوەیە مانای ئەوە دەدات کە وڵاتانی رۆژئاوا راستەوخۆ دەستیان لە ململانێکانی ئۆکراینادا هەیە و ئەوانیش ده‌بنه لایەنێک. هەروەها هاندانی بە ئەنقەستی خۆرئاوا بۆ ئەم ململانێیە بەبێ سزادان دەڕوات".
هاوڵاتی لە ساڵۆگەڕی دامەزراندنیدا پارتی یەکێتیی دیموکرات بەیاننامەیەکی بڵاو کردەوە و ڕایگەیاند تەنها ڕێگای چارەسەر کردنی قەیرانی سووریا ڕێگاجارەیەکی سیاسییە لەسەر بنەما دیموکراتیکەکان. لە بەیاننامەیەکدا کە بە بۆنەی نۆزدەهەمین ساڵیادی دامەزراندنی، پارتی یەکێتی دیموکرات (PYD) بڵاوی کردۆتەوە؛ تاکە چارەسەری قەیرانی سووریا بە چارەسەرێکی سیاسیی ئاشتیخوازانە لەسەر بنەمای پرەنسیپە دیموکراسیەکان دەزانێت. لەم بەیاننامەیەدا کە ئاژانسی هەواڵی "هاوار" بڵاوی کردۆتەوە، ئاماژە بە رۆڵی پەیەدە کراوە وەک ستراتیژی هێڵی سێیەم لە سیاسەتی سووریادا، کە بە سیاسەتێک کە لەسەر بنەمای دیموکراسی بنیات نراوە تەنیا هەوڵی بەدەستهێنانی مافەکانی خەڵک و پاراستنی پێکهاتەی گشتیی سووریا. پارتی یه‌کێتیی دیموکرات راشیگه‌یاند که له سه‌ره‌تای شه‌ڕی سووریاوه هه‌میشه جه‌ختیان له‌سه‌ر ئه‌وه کردووه‌ته‌وه که بژارده‌ی سه‌ربازی هیچ چاره‌سه‌رێک ناهێنێت و په‌یه‌ده خوازیاری گفتوگۆ و چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌یه. جگە لەوەش پەیەدە جەختی لەوە کردووەتەوە کە "تەنها چارەسەر بۆ قەیرانی سووریا چارەسەرێکی سیاسییە لەسەر بنەمای پرەنسیپە دیموکراسیەکان" و هەوڵەکانیان بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی سووریا بە شێوەیەکی ئاشتیانە بەردەوام دەبێت. پەیەدە زیاتر گوتی: "ئێمە لە حاڵەتی شەڕداین، هەڕەشەی راستەوخۆ لەسەرمان هەیە، پێویستە گەلەکەمان بزانێت کە هەموو پرسەکان لەگەڵ ئەواندا هاوبەش دەکەین". وەک چۆن سەختترین مەرجەکانمان تێپەڕاند، قۆناغەکانی داهاتووش تێدەپەڕین. پێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە پارتی یەکێتی دیموکرات لە ساڵی ٢٠٠٣ دامەزراوە و لە سەرەتای قەیرانی سووریاوە ڕۆڵی سەرەکی لە پێشهاتەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریادا هەبووە.
هێمن مەحموود هێشتا حەماسەت و خرۆشانی جەماوەری شیعە مەزهەب بۆ یادی چلەی ئیمام حسێن بەتەواوەتی نەڕەویوەتەوەو خەڵكانێكی زۆر لەكوچەو كۆڵانەكانی كەربەلادا ماونەتەوەو ئەو شوێنە پیرۆزەی مەزهەبەكەیان جێنەهێشتووە، كەچی قەیرانی سیاسی جارێكی تر دوای كپبوونەوەی بۆ ماوەیەكی كاتی بەهۆی ئەو مەراسیمانەوە خەریكە سەرهەڵدەداتەوەو لایەنە ناكۆكەكان جەنگی لێدوانی ئاگرینیان لەدژی یەكتری دەستپێكردووەتەوەو هەموویان دەیانەوێت پێش رووداوەكان بكەون و ئارامی دوای زریان خەریكە كۆتایی دێت. چاودێران باس لەوەدەكەن چوارچێوەی هەماهەنگی بەهۆی گفتوگۆكردن لەگەڵ سەدرو دووبارە كاندیدكردنەوەی مستەفا كازمی بۆ سەرۆك وەزیرانی عێراق ناكۆكیی تێكەوتووەو ئەگەری هەڵوەشاندنەوەیان هەیە. موقتەدا سەدر كە بەپیاوی هەڵوێستە سیاسییە جیاوازو كتوپڕەكان ناسراوە، لەماوەكانی رابردوودا توانیویەتی شەقامی عێراقی بەدەستەوە بێت و هەر ماوە ناماوەیەك چ بەخۆپیشاندان و چ بەپەلاماردانی پەرلەمان بێت بوونی خۆی بسەلمێنێت، بەتایبەت لەوەتەی پەرلەمانتارەكانی لەپەرلەمان كشاندووەتەوە هەڵوێستەكانی دژ بەتەواوی پرۆسەی سیاسی وەرگرتووەو چەندین جار رایگەیاندووە دەبێت ئەمجۆرە لەحوكمڕانی كۆتایی پێ بێت. هەرچەندە موقتەدا سەدر لەچەندین لێدوانی پێشووتریدا دژی كاراكردنەوەی پەرلەمان و پێكهێنانی حكومەتە لەلایەن نەیارەكانیەوە، بەڵام بەپێی بۆچوونی چاودێرانی دۆخی عێراق ئەم كارەكتەرە سیاسییە هەمیشە لەپاڵ توندییەكانی خۆیدا دەروازەیەكی بۆ دانوستان و گفتوگۆ لەگەڵ نەیارەكانیدا هێشتووەتەوەو لەدواجاردا پەنای بۆ بردووەو لەسێ وێستگەی ژیانی سەدردا ئەمە بەڕوونی دەبینین، بۆ نموونە لەڕووداوو شەڕەكانی ساڵەكانی 2004 و 2007 و 2008 لەگەڵ نەیارەكانیدا لەهەڵوێستەكانی پەشیمان بووەتەوە. لەئێستاشدا جۆرێك لەئاماژەكانی رێككەوتن بەدیدەكرێت بەتایبەت بڕیاروایە رۆژی ٢٨ی ئەم مانگە دادگای باڵای فیدراڵیی لەعێراق بڕیار لەسەر سكاڵایەك بۆ تانەدان لەبارەی پەسەندكردنی دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامانی فراكسیۆنی رەوتی سەدر لەئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق بدات و پێشبینی دەكرێت بڕیار لەسەر نایاسایی بوونی پەسەندكردنی ئەو دەستلەكاركێشانەوانە بدات. لەلایەكی ترەوە دوای ئەوەی سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی رایانگەیاندبوو، دوای چلەی ئیمام حوسێن كۆبوونەوەكانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێدەكاتەوە (كە لە ٢٣ی تەمموزی رابردووەوە كۆنەبووەتەوە) رێكارەكانی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمارو سەرۆكی حكومەت دەستپێدەكەن، ئەمەش وەك هەنگاوی یەكەم بۆ پێكهێنانی كابینەی داهاتووی حكومەتی نوێی عێراق. لەنوێترین هەڵوێستیشدا چوارچێوەی هاماهەنگی رۆژی 19ی ئەیلوولی 2022 بە ئامادەبوونی سەرجەم سەركردەكانی لەشاری بەغدا كۆبوونەوەی ئاسایی خۆی كردو لەبەیاننامەیەكدا جەخت دەكاتەوە كە محەممەد شیاع سودانی، تاكە كاندیدیانە بۆ پۆستی سەرۆكوەزیرانی عێراق، جگە لەوەش هەموو دەنگۆكان رەتدەكەنەوە كەگوایە كاندیدەكەیان دەگۆڕن. ئەوە لەكاتێدایە چەند سەرچاوەیەك دەڵێن: هادی عامری و حەیدەر عەبادی، جەختیان لەدانوستان لەگەڵ رەوتی سەدر كردووەتەوەو هەڕەشەیان كردووە ئەگەر لایەنی بەرامبەریان بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی هەوڵی سەپاندنی بۆچوونی خۆی بدات، لەچوارچێوەی هەماهەنگی دەكشێنەوە. ئەو سەرچاوانە كە بەڕۆژنامەی «عەرەبی جدید»یان راگەیاندووەو ناوەكانیان ئاشكرانەكراوە، باس لەوە دەكەن، كەچوارچێوەی هەماهەنگی بەسەر دوو گرووپ دابەشبووە، یەكەمیان بەسەرۆكایەتی نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا، قەیس خەزعەلی سكرتێری گشتی عەسائیب ئەهلی حەق و عەمار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمەو گرووپی دووەم بەسەرۆكایەتی هادی عامری سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح، حەیدەر عەبادی سەرۆك وەزیرانی پێشووترو فاڵح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی، كەئەم گرووپە بەردەوام تەئكید لەدانوستان لەگەڵ رەوتی سەدر بەسەرۆكایەتی موقتەدا سەدر، «بەدوور لەدۆڕاوو براوەو سەپاندنی ئەمری واقع»، دەكاتەوە، بەڵام گرووپی یەكەم بەسەركردایەتی نوری مالیكی، سوورن لەسەر پێكهێنانی حكومەت بەسەرۆكایەتی محەمەد شیاع سودانی، بەڵام لایەنی دووەمی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی ئەمەی رەتكردووەتەوە. لەنوێترین زانیاریشدا رۆژنامەی (شەرقولئەوسەت) لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە ئاشكرای كردووە كاندیدكردنی (مستەفا كازمی) بۆ ویلایەتی دووەمی سەرۆك وەزیرانی ناكۆكی خستۆتە ناو چوارچێوەی هەماهەنگییەوە، بەجۆرێك ئەوانەی كەزیاتر مەیلیان بۆ ئێران هەیە وەك نوری مالیكی و قەیس خەزعەلی دژی كاندیدكردنەوەی كازمین، بەڵام بەرەیەكی تر كە عەمار حەكیم نوێنەرایەتیان دەكات لەگەڵ دانانەوەی كازمیدایەو پێیان وایە هێنانە پێشەوەی ناوی كازمی وادەكات گفتوگۆكان لەگەڵ موقتەدا سەدردا زیاتر بەرەوپێشەوەبچن. رۆژنامەكە لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە ئەوەشی وتووە كە لەئێستادا ئەو بەرەیەی پێیان باشە كازمی ببێتەوە بەسەرۆك وەزیران و دەیانەوێت بڕوا بەئێران بهێنن تا رەزامەندی لەسەر كازمی بدات. رۆژی 5ی ئەیلوول لەكۆبوونەوەی دیالۆگی نیشتمانیی سەركردە سیاسییەكانی عێراق بڕیادرا لیژنەیەكی تەكنیكی پێكبهێندرێت بۆ وەرگرتنی بۆچوونی لایەنەكان لەبارەی پرسی هەڵبژاردنی پێشوەخت و هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، بەڵام تاوەكو ئێستا بەفەرمی رەوتی سەدر بڕیاری نەداوە بەشداری لەو لیژنەیەدا بكات. لەبەرەكەی تری نەیاری موقتەدا سەدریشەوە، نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا داوای كاركردنەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و دەستپێكردنەوەی گفتوگۆكان بۆ پێكهێنانی حكومەت دەكات و ئاماژەی بەوەدەكات، دوای بریارەكەی دادگای فیدراڵی قۆناغێكی نوێ هاتووەتە ئاراوەو چیتر دۆخەكە پێویستی بەدەستپێشخەری نییە بۆ یەكلاییكردنەوەی دۆخی سیاسی، بەڵكو گرنگە لەئێستادا هەوڵەكان بۆ پێكهێنانی حكومەتێك لەسەر بنەمای سازانی نیشتمانی چڕبكرێنەوە تاخزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتیان و پاراستنی ئارامی سیاسی و ئەمنی بۆ وڵات دابینبكات. ئەمە لەكاتێكدایە مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق لەپەیامێكدا رایگەیاند، «عێراق و عێراقییەكان شایستەی ئەوەن كە قوربانییان لەپێناودا بدەین.» دشڵێت، «عێراق بەقەیرانێكی سیاسیدا تێدەپەڕێت كە رەنگە لەدوای ساڵی 2003ـەوە قورسترین بێت.» ئەمەش وەك ئاماژەیەك بۆ ئەو قەیرانە قوڵەی نزیكەی ساڵێكە عێراقی گرتووەتەوە. بەپێی راپۆرتی میدیایەكی ئەمریكیش عێراق نزیك دەبێتەوە لەلێواری شەڕێكی ناوخۆیی شیعەكان، گۆڤاری «فۆرین پۆلسی» ئەمریكی پێی وایە، ململانێی ئەمدواییەی عێراق دەربارەی هەژموونی ئێرانە لەعێراق و ركابەری توندی نێوان ئێران و موقتەدا سەدر ئایندەی عێراق دیاری دەكات. ئاماژەی بۆ ئەوەشكردوە رووداوە توندوتیژییەكانی ئەمدواییە خراپترین ململانێی شیعیی نێوخۆییە لەعێراق لەماوەی چەند ساڵێكدا، چونكە زۆرینەی شیعە لەدوای رووخانی رژێمی بەعس لەساڵی 2003 بەشێوەیەكی گەورە یەكدەنگ بوون. هاوكات بزووتنەوەی (نازل ئاخوز حەقی)، كە خۆی بەهەڵقوڵاوی خۆپێشاندانەكانی تشرینی ساڵی 2019 دژی حكومەت و لایەنە سیاسییەكانی عێراق ناودەبات، رایگەیاند، لەمانگی داهاتووەوە خۆپێشاندانی ناڕەزایەتیی تشرینییەكان دژی سیاسەتمەدارانی عێراق دەستپێدەكەنەوەو وابڕیارە لە 01-10-2022ـەوە خۆپێشاندانی لایەنگرانی خۆپێشاندانەكانی تشرینی ساڵی 2019 لەعێراق دەستپێبكەنەوە؛ بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی دژی لایەنە سیاسییەكان و دۆخی سیاسیی . لەئاستی حزبە كوردستانییەكانیشدا هەرچەندە پارتی دیموكراتی كوردستان لەپێشووتردا لەبەرەی سەدرییەكان بوو، بەڵام بەپێی زانیارییە میدیاییەكان وەفدێكی چوارچێوەی هەماهەنگی سەردانی مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییان كردووەو جۆرە نیمچە رێككەوتنێكیان ئەنجامداوە بەجۆرێك كە پارتی دەنگ بەكاندیدی محەمەد شیاع سوودانی كاندیدی چوارچێوەی هەماهەنگی بدات لەبەرامبەر ئەوەی سودانی بەڵێنی ئەوەی داوە كێشەی نەوت و غاز لەگەڵ هەرێم چارەسەربكات. رۆژنامەی شەرقولئەوسەت لەزاری چەند سەرچاوەیەكەوە بڵاویكردووەتەوە: كە گۆڕانكاری جەوهەری لەدانوستانی نێوان پارتی دیموكراتی كوردستان‌و یەكێتی نیشتمانی كوردستاندا رویداوەو تاڕادەیەك یەكلابووەتەوە ئەو دوو حزبە بەدوو كاندیدەوە بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار ناچنە بەردەم پەرلەمانی عێراق، پارتی‌و یەكێتی رێككەوتوون لەسەر زیندوكردنەوەی بەرەی یەكگرتووی كورد هاوشێوەی پێشتر، ئەم بەرە دووقۆڵییە سەرەتا لەسەر هاوكێشەی سیاسی نوێی هەرێمی كوردستان دانوستان دەكات نەك لەسەر پۆستی سەرۆك كۆمار، ئاماژەشی بۆ ئەوەشكردووە: دانوستانی نێوان پارتی‌و یەكێتی لەقۆناغێكی پێشكەوتوودایە‌و هەردوو حزبەكە گەیشتوونەتە فۆرمۆلەیەكی نوێ، ئەوەش بەوەی پۆستی سەرۆك كۆمار بكرێت بەیەكێك لەدەرچەكانی یەكلاكردنەوە نەك پێشەكی دانوستانەكان.
هەژار ئەنوەر بەسەدان هاووڵاتی لەهەرێمی كوردستان بەمامەڵەكردن بەدراوی ئەلكترۆنی بەتایبەتی (بیتكۆین و كریپتۆ) زیانمەندبوون، دراوی ئەلكترۆنی نزیكەی (11) هەزار جۆری هەیە، حكومەتی هەرێم قەدەغەی كردووە، بەڵام هەر مامەڵەی پێوەدەكرێت، شارەزایانی ئابووری ئەم جۆرە دراوە بەمەترسی گەورە دەزانن لەسەر تاك بە گشتی و رێگەیەكی ئاسانە بۆ بردنە دەرەوەی پارە لەهەرێمی كوردستان، سەرۆكی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی كوردستانیش دەڵێت: مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی لەڕووی شەرعەوە بەهیچ جۆرێك ڕێگەپێدراو نییە، هاوڵاتی ئەو كەسانەی دوواندوە كەمامەڵە بەم دراوەوە دەكەن و زیانمەند بوون. لەساڵی 2009 لەلایەن هاووڵاتیەكی چینی بەناوی (ساتووشی) سایتێكی دراوی ئەلیكترۆنی دامەزرا كە دیارترینیان بیتكۆین و كریپتۆیە، ئێستا مامەڵەكردن بەم دراوە لەهەرێمی كوردستان كاری پێدەكرێت، بەڵام ئەم مامەڵەكردنە مەترسی لەسەر ئابووری تاك دروستكردووە. بانكی ناوەندی عێراقی بڕیاری قەدەغەكردنی مامەڵەكردنی بەم دراوە دەركردووەو لەهەرێمی كوردستانیش لەڕێگەی وەزارەتی ناوخۆوە وەزارەتی گواستنەوەو گەیاندن راسپێردراوە قەدەغە بكرێت و بڕیارەكەش چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، چونكە بەسەدان هاووڵاتی تووشی زیانی ماددی زۆر بوون. نەجات فارس كە هاووڵاتیەكی شاری هەولێرە باسی سەرەتای مامەڵەكردنی بەدراوی ئەلیكترۆنی بۆ هاوڵاتی دەكات و دەڵێت: "سەرەتای بەشداریكردنم لەبازاڕی كریپتۆ دەگەڕێتەوە بۆ دوو ساڵ پێش ئێستا، لەڕێگەی چەند هاوڕێیەكی نزیكی خۆمەوە هاتمە ناو ئەم بازاڕەو دەستمكرد بەكڕینی دراوی ئەلیكترۆنی، كە هیچ شارەزایم لەسەری نەبوو، تەنها ئەوەم دەزانی هاوڕێكانم بەبڕە پارەیەكی كەم دراویان كڕیبوو قازانجێكی باشیان كردبوو، منیش بەو شیوەیە هاتمە نێو ئەم بازاڕە، بەو مەبەستەی بتوانم قازاجێكی باش بكەم". وتیشی:" تاكو ئێستا زیاتر لە (40) هەزار دۆلارم خۆستووەتە نێو ئەم مامەڵەیە بەشێوەكی رێژەیی هەر جارەو بەبڕێك بەشداریم كردووە، و زۆرێك لەنزیكەكانی خۆم لەڕێگەی منەوە هاتوونەتە نێو ئەم بازاڕە كە هەریەكەیان بەزیاتر لە (100) هەزار دۆلار هاتوونەتە ناو ئەم بازاڕەوە. "ئەگەر شارەزاییت هەبێ دەتوانی قازانج بكەی، بۆ نموونە دراوێك دەكڕی لە (500) دۆلار (50) دۆلارت خێربێ، بەكاتێكی كەم، ئەمە وادەكات تەماح بتگرێت و پارەیەكی زیاتر بخەیتە نێو مامەڵەكە بۆ ئەوەی قازانجی زیاتر بەدەست بێنی، ئینجا ناشزانی لەكوێ بەرز دەبێتەوە یان دادەبەزێت، بۆیە لەناكاو دابەزینێكی زۆر خێرا دێت و تووشی زیانێكی زۆر دەبی، من تائێستا (3) هەزارو (700) دۆلار زیانم كردووە، چونكە شارەزاییم لەم بازاڕەدا نەبووە، ئیشكردن لەم بازاڕە زانستە ئەگەر شارەزاییت لەو زانستە نەبێت كاری تێدانەكەی باشترە، خەڵكانێك هەیە قەرزی بۆ دەكات یاخود ئۆتۆمبێلەكەی دەفرۆشت لەپێناو بەدەستهێنانی قازانجێك، لەكاتێكدا شارەزایشی نیەو تووشی زەرەری زۆر دەبێت، زۆرجارێش كێشەی كۆمەڵایەتی لێ دروستبووە، تا حاڵەتی جیابوونەوەش روویداوە لەنێو هاوسەرەكاندا"، نەجات فارس وای وت. شارەزایانی ئابووری ئەم جۆرە دراوە بەمەترسی گەورە دەزانن لەسەر تاك بۆ گشتی، چونكە رێگەیەكی ئاسانە بۆ بردنە دەرەوەی پارە لەهەرێمی كوردستان بۆ دەرەوە، بەجۆرێك كاریگەی لەسەر ئابووری دروستدەكات. بەپێچەوانەی ئەو هاووڵاتیانەی زیانمەند بوون، رێباز حەسەن شارەزای دراوی ئەلیكترۆنی، بۆ هاوڵاتی دواو و دەڵێت: "ئەم مامەڵەیە جیهانییەو تایبەت نییە بەوڵاتێك و تائێستاش هیچ وڵاتێك نەیتوانیوە رێگری لێبكات و لەهەرێمی كوردستان ئەو مامەڵەیە دەكرێت و رێگریكردن لێی ئەستەمە". وتیشی: "هۆكاری زیانی ماددی نەشارەزاییەو دەبێ دراوی ئەلكترۆنی و ئەو كۆمپانیایانەی كار بەدراوی ئەلیكترۆنی دەكەن جیاكەینەوە، ئەوانەی زەرەریان زۆر كردووە پارەكانیان داوەتە ئەو كۆمپانیایانە، بۆیە زەرەرمەند بوونە، ئەوەی تر مامەڵەكە لە دەستە خۆتە، كڕین و فرۆشتن دەكەی". ئەو شارەزاییەی دراوی ئەلیكترۆنی ئاشكرایدەكات:"تائێستا هیچ شوێنێكی فەرمی نییە لەهەرێمی كوردستان بۆ ئەم كارە ئەوەی هەیە بەئۆنلاین ئاڵوگۆڕی پێدەكرێت". لای خۆشیەوە ئابووریناس و مامۆستای زانكۆ نەوزاد هەمەوەندی بە هاوڵاتی راگەیاند:" مەترسیەكانی دراوی ئەلیكترۆنی باڵی بەسەر جیهان و عێراق و هەرێمی كوردستانیش كێشاوە، ئەم دراوە گریمانەییانە ئیفلاسی هێناوەو هیچ پاڵپشتیەكی یاسایی و نێودەوڵەتی نییە، مەترسیەكەی بەجۆرێكە ئێستا نزیكەی (11) هەزار جۆری هەیە". "هیچ نێوەندگیرییەك نییە بۆ نموونە وەك بانك، راستەوخۆ كڕیار مامەڵەكە دەكات، جگە لەمانەش كارە تیرۆریستیەكانیش لەڕێگەی دراوی ئەلیكترۆنی دەكرێن چونكە لەكاتی حەواڵەكردن و ئاڵوگۆڕكردن هیچ جۆرە دەموچاوێك و ناونیشانێك دیارنییە، بەمەش ئاسانكاری دەكرێت بۆ كاری نایاسایی، لەماوەی چەند مانگی رابردوو دراوێك بەناوی لونە چەندین ملیۆن دۆلاری خەڵكی بردوو سایتەكەش داخرا بەم هۆیەوەش خەڵكێكی زۆر مایەپووچ بوون، دراوی پای یارییەكی مەترسیدارەو پێویستە هاووڵاتیان زۆر بەوردی ئاگاداربن، لەبەرئەوەی سوودمەندبوون ئاسان نییە، رەنگە بۆ هەندێ كەس وابێت، بەڵام بەشێوەیەكی گشتی قازانجكردنی زەحمەتە"، نەوزاد هەمەوەندی وای وت. محەمەد شوانی یەكێكی ترە لەكڕیارو فرۆشیاری دراوی ئەلیكترۆنی، ئەو دەڵێت:"لەرێگەی هاوڕێیەكمەوە زانیارییە سەرەتاییەكانم وەرگرت و بەشداری ئەم مامەڵەیەم كردو حەزم كرد زوو دەوڵەمەندبم، تاوەكو ئێستاش نزیكەی (10) هەزار دۆلارم زەرەر كردووە، لەم مامەڵەیە 90%ی قازانج ناكەیت". عەبدوڵا وەیسی سەرۆكی یەكێتی زانایانی ئاینی ئیسلامی لە كوردستان بە هاوڵاتی ڕاگەیاند:" لێژنەی باڵای فەتوا لەهەرێمی كوردستان لەساڵی 2020 و 2021، دوو فەتوای دەركردووە لەسەر مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی، كە لەڕووی شەرعەوە بەهیچ جۆرێك ڕێگەپێدراونییە، لەبەر ئەوەی هیچ پاڵپشتی یاسایی و داراییان نییە بۆیە ناكرێ وەك دراویش مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت". وتیی:" ئەنجومەنی باڵای فەتوا بڕیاریداوە كە مامەڵەكردن بەدراوی ئەلیكترۆنی دەچێتە چوارچێوەی بەهەدەردانی ماڵی خۆت بە ناحەق، چونكە پاراستنی سەروەت و ماڵ لەئاینی ئیسلامدا بەهایەك و رێزێكی زۆر گەورەی هەیە، بۆیە داوا لە هاووڵاتیانیش دەكەین خۆیان بەدووربگرن لەم جۆرە مامەڵەكردنانە". هاووڵاتیەكی دیكە بەناوی یاسر محەمەد باسلەوە دەكات كە بەشداریكردنی لە دراوی ئەلیكترۆنی بۆ هاورێكانی دەگەڕێتەوە، كە بۆیان باسكردووە، قازانجی زۆرە، كە ئەگەر بەبڕی چەند سەد دۆڵارێك بكرێت، دواتر دەبێتە سێ هێندەو پارەیەكی باشی دەستدەكەوێت. یاسر محەمەد وتیشی: هەركاتێك نرخەكەی دادەبەزی پارەی كاشم تێدەكرد بەو نیەتەی كەڕۆژێك هەر بەرز دەبێتەوەو قازانجی لێدەكەم، نزیكەی (20) هەزار دۆلارم تێكردووە، ئێستا نەك قازانجم نەكردووە بەڵكو رۆژ بەڕۆژ چاوەڕێ دەكەم نرخەكەی بەرزبێتەوەو ئەو پارەیەی خستوومەتە نێو ئەم مامەڵەیە بێتەوە دەستم، ئینجا ناتوانین سكاڵا لەهیچ كەسێك بكەین، چونكە نازانین ئەم پارەیە دەچێتە گیرفانی كێ". بیتكۆین دراوێكی ئەلیكترۆنەو ژمارەیان (12) ملیۆن بیتكۆینە، لەسەر سیستەمی بلۆك چەین كار دەكات و لە ساڵی 2009 دروستكراوە، هەر بیتكۆینێك دابەش دەبێت بۆ (100) ملیۆن ساتۆش، ساتۆشیش ناوی داهێنەری بیتكۆینە.
هاوڵاتی دوای ئه‌وه‌ی دوێنێ شه‌و له كه‌ناراوه‌كانی سووریا، یه‌ختێكی په‌نابه‌ران نوقومبوو، ژماره‌ی قوربانیان گه‌یشته 73 كه‌س. حه‌سه‌ن غه‌باش وه‌زیری ته‌ندروستی سووریا، به ئاژانسی فرانس پرێسی راگه‌یاند، ژماره‌ی ئه‌و كۆچبه‌رانه‌ی كه له نزیك كه‌ناراوه‌كانی ته‌رتووس گیانیان له‌ده‌ست داوه، گه‌یشته 73 كه‌س. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند، نزیكه‌ی 20 په‌نابه‌ری دیكه‌ی رزگاربوو له نه‌خۆشخانه‌ی باسل له ته‌رتووس چاره‌سه‌ری وه‌رده‌گرن. به‌هۆی خراپی گوزه‌رانه‌وه، ساڵانه له لوبنان هه‌زاران كه‌س وه‌ك كۆچبه‌ر له رێی ده‌ریاوه روو له قوبرس ده‌كه‌ن و به‌شێكیان به‌هۆی ژێرئاوكه‌وتنی یه‌خته‌كانیان گیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن.
هاوڵاتی هونه‌رمه‌ندێكی شاری دهۆك به‌هۆی وتنی گۆرانیه‌ك بۆ ده‌ستگیركراوانی بادینان دوو مانگه بێ دادگاییكردن ده‌ستگیركراوه. به‌شدار حه‌سه‌ن، ئه‌ندامی تیمی پارێزه‌رانی گیراوانی بادینان له‌لێدوانێكدا به هاوڵاتی راگه‌یاند:12 ده‌ستگیركراوه‌كه‌ی بادینان كه دوویان له‌بادینان زیندانیكراون تائێستا ئازاد نه‌كراون، خه‌ڵكێكی دیكه‌ش هه‌یه به‌ده‌ر له‌وانه‌ی بێ دادگاییكردن سزادراون. وتیشی: یه‌كێك له‌وانه هونه‌رمه‌ندێكه به‌ناوی بڵند ئامێدی دوو مانگه به‌بێ دادگاییكردن و به‌هۆی وتنی گۆرانییه‌ك بۆ ده‌ستگیركراوانی بادینان له‌ناو ماڵه‌كه‌ی خۆیدا له دهۆك ده‌ستگیركراوه.
عەمار عەزیز سەرباری هەموو گرفتەكانی تر، پەروەردەو خوێندن لەشەنگال ئەمساڵیش بەكۆمەڵێك كێشەوە پێدەنێتە ساڵێكی تری خوێندن، لەگەڵ ئەوەشدا خوێندنی كوردی پڕكێشەترین سێكتەرە لەو قەزایە، كەمی بینای خوێندنگاو كەمی و نەبوونی مامۆستاو كتێبی پرۆگرامی خوێندن گرفتی زۆریان بۆ دروستكردووە، بەدوو بۆ سێ خوێندكار یەك كتێبیان هەیەو چەندین جاریش حكومەتی هەرێم بەڵێنی چارەسەری پێداون بەڵام چارەسەری نەكردووە، لەسەدا 90ی مامۆستاكانیشی وانەبێژن. كەمال حەسەن بەڕێوەبەری ئامادەیی سەركەوتن لەناوەندی قەزای شەنگال كە سەر بەبەشی كوردی پەروەردەی شەنگالە بە هاوڵاتی راگەیاند: «سێ كێشەی سەرەكیمان هەیە، یەكەم بینای خوێندنگاكان لەسنوری قەزای شەنگال سەرووی 80% هی پەروەردەی عەرەبییە، ئەو بینایانەی ئێستا ئێمە دەوامی تێدادەكەین هی پەروەردەی عەرەبییەو ئێمە میوانین، لەدوای ساڵی 2012 حكومەتی هەرێم دەستیكرد بەدروستكردنی ژمارەیەك خوێندنگا بەڵام بەهۆی شەڕی داعش و ئەو بارودۆخەی ئێستا لەقەزاكە هەیە تەواونەكران». كێشەی دووەم؛ لەكاتی خۆیدا كتێبەكانی پرۆگرامی خوێندن رەوانەی شەنگال ناكرێن، ئێستا هەر دوو بۆ سێ خوێندنكار یەك كتێبیان هەیەو بەرپرسانی پەروەردەی حكومەتی هەرێمیش بەڵێنیانداوە ئەم كێشەیەمان بۆ چارەسەر بكەن بەڵام تائێستا هیچ دیارنیە». « كێشەی سێیەم؛ كەمی مامۆستای میلاكە، لەئامادەیی سەركەوتن 250 خوێندنكار دەوامدەكەن بۆ ئەمساڵ تەنها من و دوو مامۆستای تر هەمیشەیین، ئەوانەی تر هەموو مامۆستای وانەبێژە كەژمارەیان 14 مامۆستایە، 80%ی مامۆستایانی ناوەندی شەنگال و دەوروبەری وانەبێژن، لەهەر 100 خوێندنكارێک سێ بۆ چوار خوێندنكار بەهۆی هەژاری و هۆكاری تر واز لەخوێندن دەهێنن، ساڵی رابردوو لەئامادەیی ئێمە شەش بۆ حەوت خوێندكار وازیان لەخوێندن هێنا، ئەم رێژەیە لەهەموو خوێندنگایەك هەیە لەوانەیە لەهەندێك شوێن زیاتریش بێت «، مامۆستا حەسەن وای وت. ئاوارەیی هەڕەشە لەخوێندن دەكات قاسم قەوال، هاووڵاتییەكی دانیشتوی كەمپی سەردەشتە لەچیای شەنگال، خاوەنی سێ كچ و شەش كوڕە، دوو منداڵی وازیان لەخوێندن هێناوە ئەوەش بەهۆی هەژاری و دۆخی سەختی ژیانی ئاوارەیی، ئەو بۆ هاوڵاتی دواو وتی:» هیچ منداڵێكم ناچێتە خوێندنگا، منداڵێكم لەپۆلی سێی بنەڕەتی و یەكێكی تر لەپۆلی شەشی بنەڕەتی وازیان لەخوێندن هێناو ئەوانەی تریش هەر لەسەرەتاوە نەیانخوێندووە، پارەم نیە پێداویستی خوێندنیان بۆ دابینبكەم». «هیچ مووچەیەكەم نیە لەگەڵ كوڕەكانم ئیشی كرێكاری رۆژانە دەكەین، ئەو پارەیەی دەستماندەكەوێت تەنها بەشی خەرجی رۆژانەی خێزانەكەم دەكات، حكومەت و رێكخراوەكان هاوكاریمان ناكەن و پێداویستی خوێندن بۆ خوێندكاران دابین ناكەن، هەموو شت لەسەر حسابی ئێمەیە، ئەوەش بەمن ناكرێت، پێم ناخۆشە كەمنداڵەكانم وازیان لەخوێندن هێناوە، بەڵام ناچاری هەموو شتێك بەمرۆڤ دەكات، دەیان كەسی تر وازیان لەخوێندن هێناوە.«قاسم قەوال وای وت. خێرخوازان لەجیاتی حكومەت بەدەستپێشخەری نادیە مورادو بەهاوكاری لەگەڵ ئاژانسی ئەمریكی بۆ گەشەپێدان 27 خوێندنگا نۆژەنكراونەتەوەو پێداویشیتیان بۆ دابینكراوە. سەڵاح حەسەن بەڕێوەبەری بەشی لۆجستی لەپرۆژەی دەستپێشخەری نادیە موراد لەشەنگال بە هاوڵاتی راگەیاند:» لە 2019ەوە كۆمەڵێك پرۆژەمان لە سنوری قەزای شەنگال جێبەجێكردووە، لەوانە هەشت خوێندنگامان دروستكردووەو 27 خوێندنگاشمان نۆژەنكردووەتەوە، لەگەڵ دابینكردنی تەواوی پێداویستیەكانی خوێندنیان، وەكو رەحلە، وایت بۆرد، ئامێری كۆپیكردن و مێزو كورسی، هەروەها پێداویستی ترمان بۆ 52 خوێندنگای تر دابینكردووە.» وتیشی: « باخچەی منداڵانمان لەشەنگال نۆژەنكردووەتەوە، لەئێستادا سێ خوێندنگای تر كەبریتین لە(حەردان، مەحمودیە، رسكا) دەستمان بەنۆژەنكردنەوەیان كردووە». 10%ی خوێندكاران وازدەهێنن حەسەن ساڵح، بەڕێوەبەری پەروەردەی شەنگال بەشی عەرەبی بەهاوڵاتی وت:» بۆ ئەمساڵ نزیكەی هەزار خوێندنگامان هەیە، ژمارەی مامۆستایانی هەمیشەیی سەرووی 700 مامۆستان و مامۆستایانی گرێبەستیش 315 مامۆستایە، كۆی گشتی سەرووی هەزار مامۆستامان هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا 250 وانەبێژی خوبەخشمان هەیەو لە 2019 تاوەكو ئێستا بەردەوامن، بەڵام بۆ ئەمساڵی خوێندن پەروەردەی نەینەوا هێشتا رەزامەندییان دەرنەبڕیوە ئەو 250 وانەبێژە دەوام بكەن ئەگەر ئەوان دەوام نەكەن رووبەڕووی كێشەیەكی زۆر گەورە دەبینەوە، نزیكەی 10 خوێندنگامان هەیە كەتەنها بەڕێوەبەری خوێندنگاكە لەگەڵ یەك تا دوو مامۆستا هەمیشەیین، ئەوانەی تر هەموویان وانەبێژی خوبەخشن». « لەسەدا 90ی خوێندنگاكانی شەنگال و دەوروبەری نۆژەنكراونەتەوە، كێشەی سەرەكیمان ئەوەیە بەشێك لەمامۆستاكانمان لەسەر پەروەردەی شەنگال دامەزراون ماڵیان لەدهۆكەو ئێستا داوای گواستنەوە دەكەن و ئێمەش نازانین چی بكەین رێگایان پێبدەین خوێندنگاكانمان تووشی كەمی مامۆستا دەبن،»حەسەن ساڵح وای وت. بەڕێوەبەری پەروەردەی شەنگال بەشی عەرەبی دەڵێت:»رێژەی وازهێنان لەخوێندن بەم دواییە زیادیكردووە، ئەوەش لەبەر دوو هۆكار یەكەم كۆچكردنی رێژەیەكی زۆر لەئێزدییەكان بۆ دەرەوەی وڵات و دووبارە ئاوارەبوونیان بۆ پارێزگای دهۆك، ئەوەش بەهۆی ئەو گرژی و ئاڵوزییانەی كەپێش چەند مانگێك لەنێوان یەپەشەو سوپای عێراق دروستبوو، لەهەر 100 خوێندكارێک نزیكەی 10 خوێندكار وازیان لەخوێندن هێناوە، ئەگەر كێشەكانی ئیداری و خزمەتگوزاری چارەسەرنەكرێن رەنگە رێژەكە بەرزتر ببێتەوە». هاوكات شەهاب ئەحمەد، بەڕێوەبەری كارگێڕی لەبەشی كوردی پەروەردەی شەنگال كە لەپارێزگای دهۆك دەوام دەكات بەهاوڵاتی وت: «لە كەمپەكانی هەرێمی كوردستان ژمارەی خوێندكارانمان 16 هەزارو 534 خوێندكارن، لەشنگال و دەوروبەریشی 11 هەزارو 592 خوێندكارمان هەیە ، لەسنوری قەزای شەنگال و دەوروبەری نۆ خوێندنگای ئامادەییمان هەیە لەگەڵ 46 خوێندنگای بنەڕەتی.» لەبارەی هۆكاری وازهێنانی خوێندكاران لەخوێندن، وتی: سێ هۆكاری سەرەكی رێژەی وازهێنان لەخوێندن زیادیكردووە، كۆچكردن بۆ دەرەوەی وڵات، دۆخی سەختی ژیانی ئاوارەیی و هەژاری لای بەشێك لەخێزانەكان، بێزاربوونیان لەژیانی كەمپ و بێهیوابوونیان لەگەڕانەوەیان بۆ زێدی خۆیان، بەپێی دوایین ئاماریش لەپارساڵەوە تاوەكو ئێستا لەسنوری پەروەردەی شەنگال هەزارو 945 خوێندكار وازیان لەخوێندن هێناوە «.
هاوڵاتی سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم ده‌ڵێت:"كێشه‌ی سه‌ره‌كی ئێمه له‌وه‌به‌رهێنان هه‌ماهه‌نگییه له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌كانی حكومه‌ت تائه‌وان ئاسانكاری بكه‌ن مۆڵه‌تی زیاتر ده‌درێته پرۆژه‌كان و جێبه‌جێ ده‌كرێن". محه‌مه‌د شوكری سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم به‌هاوڵاتی راگه‌یاند:" وه‌به‌رهێنان له‌سلێمانی نه‌وه‌ستاوه، دوو هه‌فته له‌مه‌وبه‌ر سه‌ردانی پرۆژه‌ی میران سیتی و پرۆژه‌ی به‌بازارِكردنی گه‌نمم كرد، كه مانگی 10 كۆتایی دێت، پرۆژه‌ی بیناسازی هه‌یه، به‌شێك له‌و پرۆژانه‌ی پێشتر په‌سه‌ندكرابوون و زه‌وییان بۆ ته‌رخانكرابوو و مامه‌ڵه‌كانیان بۆ رایی نه‌كرابوون ئه‌وانه كاتی ده‌ستپێكردنیان مابوو، وابڵاوكرایه‌وه كه‌رِاگیراون به‌ڵام رانه‌گیرابوون ته‌نها مامه‌ڵه‌كانیان به‌رِێوه‌نه‌ده‌چوو". وتیشی: "هه‌ر پرۆژه‌یه‌كی وه‌به‌رهێنان نرخی راسته‌قینه‌ی زه‌وییه‌كه‌ی چه‌ند بێت، ده‌بێت ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی له‌سه‌ری دروستده‌كرێت 300%ی نرخی زه‌وییه‌كه‌ی بێت، ئه‌گه‌ر وانه‌بێت له‌وه‌به‌رهێنان په‌سه‌ندناكرێت، ئه‌گه‌ر پێشتریش كرابێت هه‌وڵده‌ده‌ین سه‌رمایه‌كه‌ی پێ زیاتربكه‌ین و شتی دیكه‌ی له‌گه‌ڵ دروستبكات". سه‌رۆكی ده‌سته‌ی وه‌به‌رهێنانی هه‌رێم رونیشیكرده‌وه: "ئه‌وه‌ی وه‌زاره‌تی دارایی پشتیوانی دارایی ده‌كات پرۆژه‌ی حكومه‌ته، ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش، كه‌رتی تایبه‌ت خۆیان ده‌یكه‌ن و په‌یوه‌ندی به‌بودجه‌ی حكومه‌ته‌وه نییه". وتیشی: له‌هه‌ڵه‌بجه و گه‌رمیانیش پرۆژه‌ی دیكه هه‌یه پێویسته جێبه‌جێ بكرێن، به‌ڵام هیچ پرۆژه‌یه‌ك له‌هه‌ڵه‌بجه رانه‌گیراوه".
هاوڵاتی له‌ئێستادا خۆپیشاندان و ناره‌زاییه‌كان به‌رامبه‌ر گیانله‌ده‌ستدانی "ژینا ئه‌مینی" فراواتر بووه‌و زیاتر له ٨٠ شاری ئێران و رۆژھه‌ڵاتی كوردستانی گرتووه‌ته‌وه، له خۆپیشاندانه‌كانیشدا ٣٢ كه‌س گیانیان له ده‌ستداوه كه ١٦یان خه‌ڵكی رۆژھه‌ڵاتن. شه‌وی رابردوو له خۆپیشاندانه‌كانی شاری كرماشان (مینوو مه‌جید) ژنه چالاكوانی رۆژھه‌ڵاتی كوردستان گیانی له‌ده‌ستداو له‌شاره‌كانی ئه‌نزه‌لی و سنه و مه‌ریوانیش شه‌رِ و رووبه‌رووبونه‌وه له‌نێوان خۆپیشانده‌ران و ھێزه ئه‌منییه‌كانی ئێران روویدا و له ٨٥ شاریش به‌رده‌وام خۆپیشاندان و نارِه‌زایی ده‌ربرِین ھه‌یه. دژی گیانله‌ده‌ستدانی ژینا ئه‌مینی كچه كورده‌كه‌ی سه‌قز، ماوه‌ی حه‌وت رۆژه خۆپیشاندان و نارِه‌زایی له له شاره‌كانی ئێران و رۆژھه‌ڵات و وڵاتانی ئه‌وروپا و چه‌ند وڵاتێكی تر به‌رده‌وامه و له‌سه‌ر ئاستی نێوده‌وڵه‌تیش كاردانه‌وه‌ی فراوانی سیاسی به‌دوای خۆیدا ھێناوه. به‌پێی دوایین ئاماریش، ٣٢ خۆپیشانده‌ر كوژراون و زیاتر له ٧٥٠ی تر برینداران، ھاوكات سێ ئه‌ندامی ھێزه ئه‌منییه‌كان به چه‌قۆ كوژراون.
هاوڵاتی سیستمی ئەلیكترۆنی پێدانی مۆڵەتی شۆفێری ماوەی نزیكەی مانگێكە لەهەولێر دەستیپێكردووە، بەڵام تائێستا لەسلێمانی دەستی پێنەكردووەو سیستمەكە نەخراوەتە بواری جێبەجێكردنەوە، وتەبێژی هاتوچۆی سلێمانیش دەڵێت لەئایندەیەكی نزیكدا دەست بەجێبەجێكردنی دەكرێت، لەگەڵ ئەوەشدا سیستمەكە لەشاری هەولێر بەخاوی بەڕێوەدەچێت. سیستمی مۆڵەتی ئەلیكترۆنی سیستمێكی نێودەوڵەتییەو لەزۆرێك لەوڵاتانی جیهاندا پەیڕەو دەكرێت، پێشووتر لەسیستمی پێشوو كە لەعێراق و هەرێمی كوردستاندا كاری پێدەكرا چوار جۆر مۆڵەتی شۆفێری هەبوو، ئەوانیش تایبەت- گشتی-بیناسازی و كشتوكاڵی- ماتۆڕسكیل، بەڵام لەم سیستمە نوێیەدا ١٣ جۆر مۆڵەت دەدرێت و ئێستا پۆلێنی مۆڵەت هەیەو هاووڵاتی دەتوانێت وەریبگرێت، بەوتەی بەرپرسانی هاتوچۆ بەپێی تەمەن و مەرجی خۆیی و سیستمێكی خێرایە ماوەی ٣٠-٣٥ خولەكی بۆ دانراوە تاسەرجەم كارەكانی تەواو بێت و مۆڵەتەكەی وەربگرێتەوە. فازڵ حاجی وتەبێژی هاتوچۆی هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند:» 24ی ئابی 2022 لەهەولێر بەشێوەیەكی فەرمی دەست بەو سیستمە نوێیە كراو لەو سیستمەدا ساختەكاری نامێنێت چونكە سیستمەكە و كوالێتییەكەی پێشكەوتووەو هەمووی دەبێتە ئەلیكترۆنی و داتا سەنتەرێك دەبێت و زانیاریەكان داخڵ دەكرێت تێیدا». وتیشی: «سیستمەكە تەواو جێگیر ببێت، سیستمێكی خێرایەو لەئێستادا دەستمان بەتازەكردنەوە كردووە كە ئەوانەی مۆڵەتەكانیان بەسەرچووە بەم سیستمە نوێیە بۆیان نوێدەكرێتەوە». «ئەو سیستەمە نوێیە وا پێویست دەكات هەر هاووڵاتییەك كەدەچێت بۆ ماوەی نیو كاتژمێر داتاكانی و بەسمەی چاوو پەنجەكانی وەردەگیرێت و وا پێویست دەكات هاوشێوەی كارتی نیشتیمانی ماوەیەك لای سیستمەكە بمێنێتەوە ئینجا كارەكانی جێبەجێ دەبێت، بۆیە لەسەرەتادا كەمێك خاوترە تاكو داتاكان لەهاووڵاتی وەردەگیرێت و لەئێستاشدا لۆدێكی زۆر لەسەر بەشی مۆڵەتی كارمەندانی هاتوچۆ هەیە». فازڵ حاجی وای وت. هاوكات، بەختیار محەمەد بەڕێوەبەری راگەیاندنی هاتوچۆی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند: «ئەم سیستمە جیاوازترە لەسیستمەكەی رابردوو، ئەمجارە وێنەگرتن و پەنجەمۆرو كۆمەڵێك رێكاری تێدایە كەپێشتر لەهاتوچۆی كوردستاندا نەكراوەو زانیارییەكانی وردتر دەپارێزرێت پارێزگارییەكی باشتری زانیارییەكانی تێدایە، هەر لەشاری سلێمانی جێبەجێدەكرێت، لەئێستاشدا ئەفسەران و كارمەندانی بەشی مۆڵەت لەمەشقدان و سەرقاڵی ئەوەن چۆن ئەو سیستمە بەكاربێنن». وتیشی: «وەزارەتی ناوخۆ هەنگاوی ناوە بۆ ئەوەی كەپێشخستن لەسیستمی مۆڵەتەكەدا بكات و مۆڵەتەكە دەبێتە پلاستیكی و ئەو كاغەزە نامێنێت هاوشێوەی هەموو وڵاتانی دونیا، لەداهاتوودا دەردەكەوێت كە لەڕووی سەلامەتییەوە زۆرباشە. وتەبێژی هاتوچۆی سلێمانی دەڵێت: «بڕیارەكە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆیەو لەسلێمانیش هاوشێوەی هاتوچۆی هەولێرو دهۆك و سەرجەم ناوچەكانی كوردستان و لەئایندەیەكی نزیكیشدا جێبەجێدەكریت». بەپێی بڕیارە نوێیەكەی وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان، هەر كەسێك مۆڵەتە تایبەتییەكەی بگۆڕێت ئەوا بەگوێرەی ئەو پۆلێنە نوێیە، پۆلێنی B پێدەدرێت كە هەموو ئۆتۆمبێلە تایبەتەكان دەگرێتەوەو مەرجیشە تەمەنی كەسەكە 18 ساڵ بەسەرەوە بێت و لەڕووی تەندروستیشەوە هیچ كێشەیەكی نەبێت، ئەوانەی كەمۆڵەتەكەی پێشوویان جۆری گشتییە ئەوا جۆریB ، D1 و C1ی پێدەدرێت، كە C1 بارهەڵگرە مامناوەندو بچووكەكان و D1 پاسی بچووك تا 16 نەفەری دەگرێتەوە، ئەوانەی مۆڵەتەكانیشیان بەسەرنەچووە دەتوانن وەك خۆیان بەكاری بێنن، بەڵام لەگەڵ تازەكردنەوە دەبێت دیاریی بكرێت كە كامە جۆر ئۆتۆمبێل لێدەخوڕێت، ئەگەر ویستی ئۆتۆمبێلی (قاتیرەو مەقتورە) یان پاس لێبخوڕێت دەبێت ئۆتۆمبێلەكە بەناوی یەكێك لەئەندامانی خێزانەكەی بێت و بۆ ئەمەش بیسەلمێنێت كەكار بەو ئۆتۆمبێلە دەكات. هەر بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی ناوخۆ، لەسیستمە كۆنەكە پێویست بوو شۆفێری تاكسی مۆڵەتی گشتیی هەبوایە، بەڵام لەسیستمی نوێدا جگە لەو سێ جۆرەی سەرەوە، لەبەشی تێبینی دەنووسرێت تاكسی و جگە لەو شۆفێرانە كەسی تر ناتوانێت تاكسی لێبخوڕێت. دەربارەی نرخی مۆڵەتە نوێیەكەش بەپێی رێنماییەكانی وەزارەتی ناوخۆ 55 هەزار دیناری تێدەچێت، لەكاتێكدا مۆڵەتە كۆنەكە نزیكەی 45 هەزار دیناری تێدەچوو.
.jpg)
هاوڵاتی دوای گیانلەدەستدانی ژینا ئەمینی، واشنتۆن سزای سەپاند بەسەر گەورە بەرپرسە ئەمنی و سەربازییەکانی ئێران ئەمڕۆ پێنجشەممە، وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا، سزای ئابووری سەپاند بەسەر زۆرێک لە بەرپرسە ئەمنییەکانی ئێران بەهۆی گیانلەدەستدانی مەهسا ئەمینی( ژینا ئەمینی) و بەکارھێنانی توندوتیژی دژی خۆپیشاندەران. جانێت یەلین، وەزیری گەنجینەی ئەمریکا ڕایگەیاند "ئەم سزایانە پابەندبوونی ڕوونی ئیدارەی سەرۆک جۆ بایدن دەسەلمێنێت لەپێناو بەرەی بەرگریی لە مافەکانی مرۆڤ و مافی ئافرەتان لە ئێران و جیهان". سزاکان ٦ کەسی دەگرێتەوە لەنێوانیاندا فەرماندەی وشکانی لە سوپای پاسداران و سەرۆکی پۆلیسی ئەخلاق و وەزیری هەواڵگریی ئێرانن.
هاوڵاتی بۆ یەکەم جار لەسەر ئاستی جیهان مامۆستایەکی زانکۆی سلێمانی هەستەوەری نانۆیی بەریۆم-فیرایت دروست دەکات و زاراوەیەکی نوێ بۆ فەرهەنگی زانستی جیهانی سەربار دەکات. پرۆفیسۆری یاریدەدەر، د. بروسکە عەبدوڵڵا ئەژدەر، مامۆستا لە کۆلێجی زانست به‌شی فیزیا،و مامۆستا سەروەر حەسەن، توێژەر لەکۆلێژی ئەزمەڕ بۆ بەهرەداران .توێژینەوەکەیان ئەنجامداوە لە بواری تەکنەلۆژیای نانۆدا، کە بۆ یەکەمجار لە زانكۆی سلێمانی ئەنجامدرا، تایبەتە بە هەستەوەری شێ لە ماددەی نانۆیی باریۆم- فیرایت بەدوو ستراکچەری جیاواز. لەئەنجامی ئەم توێژینەوەیە، داهێنانی زاراوەیەکی نوێ و ناوازە لەلایەن زانکۆی سلێمانییەوە بەناوی (Humidito-dielectric)، کە بۆ یەکەم جار لەسەر ئاستی جیهان زاراوەکە بۆ فەرهەنگی زانستی سەربار کرا. مەبەست لە زاراوەکە لێکۆڵینەوەو لێکدانەوەی گۆڕانکارییەکانی سیفەتە کارەباییەکی ماددەی نانۆییە لەژێر کاریگەریی ڕێژەی جیاوازی شێدا. ئەم توێژینەوەیە دەروازەیەکی نوێی لەبەردەم توێژەرانی چەندین بواردا واڵادەکات، وەک بوارەکانی ئەلیکترۆنیک و پزیشکی و ژینگە و کشتوکاڵ ...هتد جێگەی باسە ئەنجامەکانی توێژینەوەکە لەگۆڤارێکی نێودەوڵەتی ڕەسەنی ئاست-بەرزدا (Results in Physics) بڵاوکردووەتەوە. بۆ بینینی توێژینەوەکە کلیک لێرە بکە
هاوڵاتی دوای هەشت ساڵ ١٢ خێزانی ئاوارە گەڕانەوە زێدی خۆیان ١٢ خێزانی ئاوارەیی ئێزیدی دوای 8 ساڵ لەژیانی ئاوارەیی گەڕانەوە کۆمەڵگای سیبا سەربە ناحیەی گرعوزێر لە سنوری قەزای شەنگال. خودێدا جمیل حەمو، نیشتەجێی سەنتەری ناحیەی گرعوزێرە بە هاوڵاتی ی وت "گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ زێدی خۆیان لە سنوری ناحیەی گرعوزێر و تەواوی قەزای شەنگال بەردەوامە،و١٢خێزانی تر دوای ٨ساڵ لەژیانی ئاوارەیی گەڕانەوە زێدی خۆیان لە کۆمەڵگای سیبا سەربە ناحیەی گرعوزێر". خودێدا جەمیل ووتیشی" کێشەکانی سنوری ناحیەی گرعوزێر بەتایبەت ئاوو کارەبا چارەسەرکراون، هەربۆیە خەڵک دەگەرێتەوە ئەو ناوچەیە، هەروەها لایەنی ئەمنی هیچ کێشەیەکی نیە و دوخەکە لەژێر کونترولی هێزە ئەمنیەکانی عیراقدایە".
هاوڵاتی لە ڕاگەیەندراوێکدا ڕێکخراوی هەنگاو بۆ مافی مرۆڤ ڕایگەیاند تا ئێستا لە خۆپیشاندانەکانی ئێران ١٥ خۆپیشاندەر کوژراون و ٧٣٣ کەسی دیکەش برینداربوون. ئەمڕۆ پێنجشەممە، رێکخراوی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ نوێترین ئاماری خۆی لەبارەی خۆپیشاندانەکانی ئێران بڵاوکردەوە و تیایدا هاتووە: لە خۆپیشاندانەکانی دوێنێ چوارشەممە لانی کەم هەشت هاوڵاتی ناڕازیی کورد بە تەقەی ڕاستەوخۆی هێزە ئەمنییەکانی ئێران کوژراون. زیاتر لە ٢٨١ هاوڵاتی دیکەش بریندار بوون و دەیان کەسیش دەستبەسەر کراون ولەناو ئەوکەسانەی کوژراون و دوومێرد منداڵی تەمەن ١٥ ساڵ و ١٦ ساڵ بوونیان هەیە. ئەوەشیان ڕاگەیاند کوژراوەکان بەسەر شارەکانی ئورمیە، شنۆ، شائاباد، و ئەیوان دابەشبوون. لەبەشێکی دیکەی ئامارەکەی رێکخراوی هەنگاودا ، پۆلێنبەندیی ١٥ هاوڵاتی کوژراو بەگوێرەی شارەکان کراوە : ئورمیە: ١-فەرجاد دەروێشی ٢- عەبدوڵڵا محەممەدپوور ٣- مەتین عەبدوڵلاپوور ٤- دانش ڕاهنەما شنۆ: ١-ئەمین مەعرفەت ١٦ساڵە ٢-میلان حەقیقی ٣- سەدرەدین لێتانی دیواندەرە: ١-فواد قەدیمی ٢- موحسین محەممەدی سەقز: ١-فەرەیدوون مەحموودی کرماشان: ١- مینوو مەجیدی شائاباد: ١- سەعید محەممەدی ئیلام: ١- موحسین قەیسەری دێولان ١- رەزا لوتفی پیرانشار: ١_ زەکەریا خەیاڵ
