سێ وڵات داوا لە حـ.ـە.ما.س دەکەن پلانەکەى ترەمپ قبوڵ بکات

سازدانی: هاوڵاتی ئەندامێكی تیمی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە دەڵێت راستە دەستەكەیان هەڵوەشاندووەتەوە، بەڵام سێ كەس ماونەتەوە بۆ بەدواداچوونی ئەو (150) هەزار واژۆیەی كە گەیاندوویانەتە بەغدا بۆ بڕیاردان لەسەری. كاروان مەحمود حاجی ئەندامی دەستەی بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە پرۆژەكەیان بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە بۆ خزمەتكردنی ناوچەكەیە. هاوڵاتی: بۆچی ئەنجومەنی بەهەرێمكردنی سلێمانی هەڵوەشایەوە؟ كاروان مەحمود: ئێمە سەرەتا ئەو دەستەیەمان دروستكرد وتوومانە بۆ مەبەستێكی دیاریكراوە، كۆمەڵێك خەڵكی بێلایەنین، بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانیە، لەگەڵ تەواوبوونی كارەكانیدا  دەستەكە هەڵدەوەشێتەوە، تەنیا دوو سێ كەس دەمێنێتەوە،  كە من و كاك عەبدولرەزاق و كاك بەیار عومەرە، كە چاودێریی ئیشوكارەكانی دەكەین، بەڵام وەك دەستە بەو فراوانیە ئەم ئیشە تەواو بوو هەڵیدەوەشێنینەوە لەگەڵ پارێزەرەكەمان قسەمان كردووە تاكارەكانی خۆی لەبەغدا ئەنجامبدات كە واژۆ كۆكراوەتەوەو تەسلیمی كۆمسیۆنی باڵا لەبەغدا كراوە. هاوڵاتی: پرسی بەهەرێمكردن تەنها لەڕێگای كۆكردنەوەی واژۆكردن ئەنجامتانداوە؟ كاروان مەحمود: بەدوو رێگا دەكرێت ئەم كارە، یەكێكیان  لەلایەن ئەنجومەنی پارێزگاوەو رێگایەكیان لەلایەن ئیمزاكردنی خەڵكەوە، ئێمە لەسەدا دووی ئیمزامان دەوێت، كە دەنگدەرەكانی كوردستان (30) بۆ (35) هەزارە، ئێمە لەسەدا  (10)مان كۆكردۆتەوە، چوار ئەوەندەمان كۆكردۆتەوە، كە زانیاری تەواوی ئەو كەسەی تیدایە كەئیمزای كردووە كە ژمارەیان نزیكەی (150) هەزار كەسەو تەواوی زانیارییەكانی لەگەڵدایە. هاوڵاتی: كۆمسیۆن وەڵامی چی بووە؟ كاروان مەحمود: ئەوان هیچ كێشەیان نیەو بیروڕایان وایە كە ئەوان رەوانەی ئەنجومەنی وەزیرانی دەكەن و دەبێت ئەوان بڕیاری لەسەربدەن، واتە بچێتە لای كازمی و ئەوان بڕیاری لەسەر بدەن. هاوڵاتی: دەوترێت بۆیە دەستەكە هەڵوەشاوەتەوە چونكە رێككەوتن لەنێوان هەرێم و عێراق كرا لەسەر یاسای بودجە ئیشەكەی ئێوەش تەنیا بۆ فشاركردن بووە؟ كاروان مەحمود: ئەوە بنەمای نیە و دورە لەڕاستیەوەو  ئێمە سی چوار رۆژ پێش ئەوە رامانگەیاند كە لەفڵان رۆژدا نەتیجەكە رادەگەیەنین، ئەسڵەن بودجە هەر لەكێشەدا بوو،  پێشبینیش نەدەكرا كە پەسەند بكرێت، بە رێكەوتێكی سەیر كەوتە ئەو رۆژەوە، هیچ لایەنێك پشتگیری ناكات، گەورەترین بەڵگەش بۆ ئەوە ئێمە مۆڵەتی دەستەكەیان نەداینێ، مۆڵەتی  ئیشوكاریشیان نەداینێ‌ و زیاتر لەحەوت جار تیمەكانمان گیراون، ئەگەر لایەنێك پشتگیری ئێمەی بكردایەو بەحوڕییەت كارمان بكردایە سەرەو (200) هەزار ئیمزامان كۆدەكردەوە، لەهەموو ناوچەكاندا تیمەكانمان گیراون. هاوڵاتی: بەرپرسانی پارتی زۆر باسیان لەوە كردووە كە ئەم گروپە بۆ لایەنێكی سیاسی كاردەكەن؟ كاروان مەحمود: ئەوان بە چ دیكۆمێنتێك بیسەلمێنن سەر بەئەوەن ئەوە بێمنەت بن، ئێمە بێمنەتیان دەكەین، بەڵام ئەم شتە سیاسییە لەناو ئێمەدا باوە، گرفتێك هەیە كە ئیشەكەی ئێمە لەگەڵ لامەركەزی تێكەڵ بووە،  كە یەكێتی  جار جار لامەركەزی گەرم دەكاتەوەو سارد دەبێتەوە، كەگەرمی دەكاتەوە بۆ پارتییە بۆ بەدەستهێنانی كۆمەڵێك پۆست، بۆیە لامەركەزیەت بۆتە كارتێكی سووتاو، بۆیە بەپێچەوانەوە  یەكێتی حەزی لە لامەركەزیەتە و ئێمە پێمانوایە سووتاوەو هیچ كەس لەسەرانی هیچ حزبێك پشتگیری نەكردووین، بەڵام وەك كەسایەتی ناو حزبەكان و ئەندامی بچووكی ناو حزبەكان زۆرینەی پێی خۆشە و بەشێكیان  ئیمزای كردووە. هاوڵاتی: ئایا ئەندام و كادری پارتی هەبووە واژۆی بۆ كردبێتن بۆ بەهەرێمكردنی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە؟ كاروان مەحمود: خەڵكی ناو پارتی هەبووە ئیمزای كردووەو  خەڵكی باشیش هەیەو دەڵێت من خێرو خۆشی سلێمانم دەوێت و پشتگیری دەكەم، بەداخەوە یەكێتی و پارتی بەردەوام ئەوە دەكەن،  بەردەوام بۆ مردنی ئەم جووڵە زیندووانەیە كە لەسلێمانیدا هەیە، بۆ ئەوەی بیمرێنن ئەیدەنە پاڵ حزبێك، بۆیە ئێمە لەپاڵ حزبێكدا بووینایە سەروو (300) هەزار ئیمزامان كۆدەكردەوە. هاوڵاتی: ئەگەر لامەركەزی بەكرداری جیبەجێ بكرێت پێتوایە  داهات و سەرچاوە داراییەكان لەهەرێمی سلیمانیدا بەفعلی بەرجەستە دەبێت؟ كاروان محمود: ئەگەر لامەركەزی ئیداری و دارایی بێت، كە من پێم خراپ نیە، وەك دەستە پێمانوایە پرۆژەی بەدیل بۆ ئەم ناوچەیە پرۆژەی بەهەرێمبوونە، چونكە بمانەوێت و نەمانەوێت لامەركەزییەكە لەلایەن پەرلەمانەوە دەكرێت و پەرلەمانیش زۆرترینی پارتی و حزبە دەسەڵاتدارەكانن، بۆیە ئەمە دووبارە دەكەوێتەوە ململانێ‌، بەڵام بەهەرێمبوون دووبارە بڕیارێكە، بەدەنگی خەڵك دەكرێت، بۆیە هیچ هیزێك نیە بتوانێت بەرامبەری بوەستێتەوە، دەبێت بەهەرێمێكی سەربەخۆ، دەتوانین دەستور بنووسینەوە، دەستور زامنی هەموو ئەم شتانەیە، كوردستان (30) ساڵە حوكم دەكات نەتوانراوە كە دەستورێك بنووسرێتەوە كەئێمە كار بۆ ئەوە دەكەین. هاوڵاتی: كەواتە كارەكانی ئێوە تەنها لایەنی یاسای ماوە تاحكومەتەكەی كازمی وەڵامتان بدەنەوە؟ كاروان مەحمود: ئێمە تیمی پارێزەرانمان بۆ دیاریكردووە، بۆیە كارەكە بووەتە كارێكی یاسایی و لەڕێگەی ئەنجومەنی وەزیرانەوەیە، بۆیە ئەو تیمە خەریكی ئیجرائاتەكانن تاوەڵام وەربگرینەوە، ئەگەر وەڵامەكان نەرێنی بێت ئەوا سكاڵا لەدادگای فیدراڵی تۆمار دەكەین، چونكە ئەو كارەی كردوومانە بۆ خزمەتی پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەیە تادۆخی دارایی و سیاسی و كارگێڕی باش بكرێت، داهاتەكان بۆ خزمەت و ئاوەدانی و بووژاندنەوەی ناوچەكە خەرجبكرێت.  

هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، داوای زیاترکردنی رۆڵی نێودەوڵەتی دەکات لە جێبەجێکردنی ماددەی 140 و هەروەها چارەسەرکردنی کێشەکان لەنێوان هەولێر و بەغدا. نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، لە نامەیەکی فەرمی بۆ سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان و 15 وڵاتی ئەندام لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی،  ژمارەیەک داواکاری بە فەرمی ئاراستەی چەقی بڕیاری نێودەوڵەتی دەکات. کورتەی داواکارییەکانی نێچیرڤان بارزانی لە نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی:   - نێردەی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دەسەڵاتی زیاتری پێبدرێت و رۆڵی زیاتری هەبێت لە نێوەندگیری نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان بەتایبەتی کێشەی دابەشکردنی سامانە سرووشتییەکان و هەروەها جێبەجێکردنی ماددەی 140. - سەرۆکی هەرێمی کوردستان پشتگیری لە داواکارییەکەی حکومەتی عێراق دەکات بۆ ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی بۆ زیاترکردنی رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان لە بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنەکان لە عێراق و دڵنیابوون لەوەی کە هەڵبژاردنەکانی مانگی ئۆکتۆبەری ئەمساڵ لە عێراق بە باشی بەڕێوەبچێت دوور لە پێشێلکاری. - لە نامەکەی سەرۆکی هەرێمی کوردستاندا داوای ئەوە دەکات کە لە دەقی پرۆژەبڕیاری نوێی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەربارەی عێراق پشتگیریی فەرمی ئەنجوومەنەکە هەبێت بۆ ئەو رێککەوتنەی کە لەم دواییە لەنێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان روویدا دەربارەی بودجە و دابەشکردنی سامانە سرووشتییەکان. - نێچیرڤان بارزانی داوای هاوکاریی مرۆیی و پشتگیریی زیاتر دەکات بۆ ئاوارەکانی هەرێمی کوردستان و باشترکردنی ژیانیان لەنێو کامپەکان.

هاوڵاتی وەزارەتی تەندروستی هەرێمی کوردستان ئاماری رۆژانەی تایبەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنای بڵاوکردەوە و رایگەیاند، 1277 تووشبووی نوێی ڤایرۆسەکە دەستنیشانکراون و لەو ماوەدا 14 تووشبووی کۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە، هاوکات 716 تووشبووی پێشووش چاکبوونەتەوە. بەپێی ئامارەکەی وەزارەتی تەندروستی، لە 24 کاژێری رابردوودا نۆ هەزار و 229 پشکنینکراون، ئەنجامی پشکنینی 1277 کەس پۆزەتیڤ بوون، زۆرترین تووشبوو لە پارێزگای سلێمانی بووە. تووشبووەکان بەمشێوەیە بەسەر پارێزگاکان دابەشبوون هەولێر: 256 تووشبوو سلێمانی: 325 تووشبوو دهۆك: 231 تووشبوو هەڵەبجە: 13 تووشبوو گەرمیان: 59 تووشبوو ئیدارەی راپەڕین: 17 هاوکات 716 تووشبووی پێشوو چاکبوونەتەوە: هەولێر: 88 چاکبوونەوە سلێمانی: 213 چاکبوونەوە دهۆك: 354 چاکبوونەوە هەڵەبجە: 4 چاکبوونەوە گەرمیان: 47 چاکبوونەوە راپەڕین: 10 چاکبوونەوە   لەو ماوەدا 14 تووشبووی کۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە:   هەولێر: دوو گیانلەدەستدان سلێمانی: سێ گیانلەدەستدان دهۆک: نۆ گیانلەدەستدان ئاماری گشتی: پشکنینەکان: 1553674 پشکنین تووشبووان: 140573 تووشبوو چاکبووان: 118168 کەس ئەوانەی لەژێر چارەسەردان: 18515 کەس گیانلەدەستدان: 3890 کەس وەزارەتی تەندروستی داوا لە هاونیشتمانیان دەکات پابەندبن بە رێنوێنییەکانی تەندروستی و لە شوێنی قەرەباڵخ دووربکەونەوە و ماسک و دەستکێش بپۆشن، لەکاتی پێویستیشدا پەیوەندی بکەن بە هێڵی گەرمی ژمارە 122.

هاوڵاتی ئیسرائیل لەماوەی ساڵێكدا سێ گورزی ئەتۆمیی گەورەو كاریگەر لەئێران دەوەشێنێت، گرنگترینیان كوشتنی موحسین فەخری زادە بوو كە بەباوكی ئەتۆمیی ئێران ناودەهێنراو دوایین گورزیش تەقینەوەی بەشێك لەوێزگەی ئەتۆمیی نەتەنز بوو، كەئەمەش بەرپرسانی تارانی تووڕە كردووەو هەڕەشەی تۆڵە كردنەوە دەكەنەوە. هەرچەندە ئەمەریكا وەك زلهێزێك بەدوژمنی یەكەمی ئێران لەقەڵەمدەدرێت، بەڵام ئەو گورزانەی ئیسرائیل رەنگە كاریگەریی لەسزاكانی واشنتۆن بۆ سەر كۆماری ئیسلامی ئێران زیاتر بێت و تاران زیاتر تووڕە بكات، بۆیە بەپێی هەڕەشەكانی بەرپرسانی ئێران چیتر ئەو وڵاتە لەئاستی هەوڵەكانی ئیسرائیل بۆ پەكخستنی بەرنامەی ئەتۆمیی وڵاتەكەیان بێدەنگ نابن و كاردانەوەی توندیان دەبێت و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكەنە گۆڕەپانێكی ئاگر بۆ ململانێی ئەو دوو وڵاتە. لەجیاتی تەلئەبیب هەولێر دەكرێتە ئامانج نوێترین هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر وێزگەی ئەتۆمیی نەتەنز لەپارێزگای ئەسفەهانی ئێران لە رێككەوتی شەممە (10/4/2021) روویدا رێك لەو كاتەدا كەبەرپرسانی ئێران سەرقاڵی راگەیاندنی (113) دەستكەوتی نوێی ئەتۆمیی بوون و لەو رووداوەشدا وتەبێژی ئاژانسی وزەی ئەتۆمیی ئێران بەهۆی كەوتنەخوارەوە لەبەرزاییەكی وێزگەكە بریندرا بوو، موحسین رەزایی سەرۆكی ئەنجومەنی دەستنیشانكردنی بەرژەوەندییەكانی كۆماری ئیسلامی رایگەیاند؛ چیتر نابێت قبوڵی ئەم جۆرە رووداوانە بكرێت و دەزگا ئەمنی و ئاسایشییەكانی كۆماری ئیسلامیی پێویستی بەپاكسازییەو (30) ساڵە ئەو كارە نەكراوە، لەكاتێكدا دەبێت هەموو (10) ساڵ بۆ (20) ساڵ ئەو دەزگا ئەمنی و هەواڵگرییانە پاكسازیی تێدا بكرێت. لێدوانی رەزایی ئاماژەیە كەئیسرائیل توانیویەتی تەشەنە بكاتە ناو گرنگترین و سەرەكیترین دەزگا ئەمنیی و هەواڵگرییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران، بۆیە دوور نییە كە كۆماری ئیسلامی ئێران بەو بیانوەوە لەئاستی ناوخۆدا ریفۆرمخوازان بێدەنگ بكات و لەئاستی ناوچەییشدا هێرش بكاتەسەر كۆمەڵێك بنكەو بارەگا لەناوچەكەدا بەناوی دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل، كە نوێترین نموونە لەهێرشەكانی رۆژی سێشەممەو چوارشەممە بۆ سەر هەولێر ئەو هەنگاوە بەدیكرا، چونكە دەستبەجێ تەلەفیزیۆنی (ئەلعالەم) كە بەزمانی عەرەبی لەتارانەوە پەخش دەكرێت، هێرشەكەی  شەوی چوارشەممە هەفتەی رابردووی بۆ سەر هەولێری بەهێرشكردنەسەر بنكەی هەواڵگریی ئیسرائیل (مۆساد) ناوبرد، كەئەمەش كاردانەوەی حكومەتی هەرێمی لێكەوتەوەو ئەو هەواڵە رەتكرایەوە. لەبەرامبەردا رۆژی پێنجشەممە  ئەلعالەم هەواڵێكی دیكەی لەزاری گروپی (سەرایا ئەولیا ئەلدەم ) سەر بەحەشدی شەعبی هەواڵی هێرشكردنە سەر بنكەیەكی هەواڵگریی ئیسرائیل لەهەولێر پشتڕاست دەكاتەوەو رایگەیاندووە لەو رووداوەدا (10) كەسی بە رەچەڵەك ئیسرائیلی كوژراون كە ناوی سێ كەسیان بڵاوكراوەتەوەو بەپێی ناسنامەكانیان هەرسێ كەسەكە ئەفسەری هەواڵگریی ئیسرائیل (مۆساد) بوون. بەوتەی بەرپرسانی ئێران هەوڵ و هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ ئەوەیە كەخولی نوێی دانوستانە ئەتۆمییەكان لەڤیەننا-ی پایتەختی وڵاتی نەمسا شكست بهێنێت، چونكە ئەگەری زۆری هەیە دوای ئەو كۆبوونەوانە واشنتۆن و تاران گفتوگۆی راستەوخۆ بۆ گەڕانەوە بۆ رێككەوتنی ئەتۆمیی ئێران و وڵاتانی (5+1) دەستپێبكەن، كەئەمەش دەبێتە مایەی پەراوێزخستنی ئیسرائیل لەناوچەكەدا. ئێران و ئیسرائیل لەدۆستایەتیی هەواڵگرییەوە بۆ دوژمنایەتیی ئەتۆمیی ئەگەرچی پەیوەندییەكانی ئێسرائیل  و ئێران پەیوەندییەكی كورتخایەن بووە، بەڵام لە ساڵانی (1973) ئاستی بازرگانیی نێوان ئەو دوو ولاتە لە یەك ملیار دۆلار نزیك بووەتەوەو (7%)ی سەرجەم كاڵای هەناردەی ئیسرائیل رەوانەی ئێران دەكراو هەر لەو ساڵانەشدا ئەندازیارانی ئیسرائیل گەورەترین پڕۆژەی ئەو سەردەمەی هێزی دەریاوانیی ئێرانیان لەبەندەرەكانی بەندەر عەباس و بوشەهر جێبەجێ كرد. سەرچاوە مێژووییەكان ئاماژە بەوە دەكەن كەپەیوەندیی دەزگای هەواڵگریی مۆسادو دەزگای هەواڵگریی سەر بەسیستمی پاشایەتیی ئێران (ساواك) بۆ (1956) دەگەڕێتەوەو ئەم قۆناغە بەلوتكەی هاوكاریی ئەو دوو دەزگا هەواڵگرییە ئەژماردەكرێت، چونكە ئەو كارانەی بەدەزگای هەواڵگریی ئەمەریكا (سی ئای ئەی) لەناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەكراوە، بە مۆسادو ساواك سپێردراوەو واشنتۆن زۆر سوودی لەهاوكارییەكانی ئەو دوو دەزگا هەواڵگرییە بینیوە كەئەركیی سەرەكییان چاودێریی جموجۆڵەكان لە (عێراق، ئەفغانستان، لوبنان، فەلەستین) بووە. ئیسرائیل لەسەردەمی محەمەدڕەزا پەهلەوی دوایین پاشای ئێران شەش پڕۆژەی هاوبەشیی سەربازیی و  ئەتۆمیی لەژێر ناوی (Operation Tzor) لەگەڵ ئێران دەستپێدەكات، كە یەكێك لەو پڕۆژانە دروستكردنی موشەكیی ئەتۆمیی (Jericho) بووە، بەڵام دواتر بەرپرسانی تەلئەبیب رایانگەیاند لەو پڕۆژانەدا تەنها پارەو سەرمایەی ئێران بۆ گەشەی بواری سەربازیی بەكارهێنراوەو ئیسرائیل هیچ جۆرە چەكێكی بۆ ئێران دروست نەكردووە. ئیسرائیل پێی وایە ئەگەر كۆماری ئیسلامی ئێران ببێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمیی، دەبێتە گەورەترین هەڕەشەو مەترسیی بۆ سەر وڵاتەكەی و لەو چوارچێوەیەشدا هەوڵی هێرشی پێشوەخت دەدات بۆ راگرتنی بەرنامە ئەتۆمییەكانی ئێران، بەڵام كۆماری ئیسلامی ئێران رایگەیاندووە لەبەرامبەر هەر جۆرە لەو هێرشانەی كەئیسرائیل بانگەشەی بۆ دەكات وەڵامی توندمان دەبێت. ئیسرائیل گەورەترین نەیاری ئێرانە لەنەتەوەیەكگرتوەكان و زۆر زیاتر لەئەمەریكا دژی بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران هەڵوێستی دەربڕیوەو رێككەوتنی ئەتۆمیی ئێران و وڵاتانی (5+1) بەسەرپەرشتیی نەتەوەیەكگرتووەكانی بەگەورەترین مەترسیی بۆ جیهان و ناوچەكە لەقەڵەمداوە. پێشتر ئیسرائیل لەساڵی (2010) لەڕێگەی ڤایرۆسی ستوكس نێت (Stuxnet) وێزگەی ئەتۆمیی نەتەنزی كردە ئامانج، بەڵام دواتر میدیاكانی ئەمەریكا بڵاویانكردەوە كەئەو ڤایرۆسە بەفەرمانی راستەوخۆی باراك ئۆباما سەرۆكی پێشوتری ئەمەریكا دروستكراوە، لەساڵی (2013) ئێدوارد سنۆدن كە پێشتر راوێژكاری دەزگای ئاسایشی نەتەوەیی ئەمەریكا (NSA)بوو، ئاشكرای كرد كەئەو ڤایرۆسە بەهاوكاریی ئیسرائیل بەمەبەستی زیانگەیاندن بەكۆمپیوتەرەكانی وێزگە ئەتۆمییەكانی ئێران دروست كراو توانیویەتی زیان بە (58%)ی سەرجەم كۆمپیوتەرەكانی وێزگە ئەتۆمییەكانی ئێران بگەیەنێت. ئێران لەبەرامبەر ئەو ڤایرۆسەدا ڤایرۆسی شەمعون (Shamoon)ی دروستكرد، كە بەپێی زانیارییەكانی دەزگای هەواڵگریی ئەمەریكا ئەو ڤایرۆسە لەجیاتی ئەوەی زیان بەئیسرائیل بگەیەنێت بووەتە هۆی زیانگەیاندن بەهەزاران كۆمپیوتەری كۆمپانیای نیشتیمانیی سعودیە (ئارامكۆ)و كۆمپانیای (راسگاز) لەقەتەر. ئێران لەسەردەمی رەزا پەهلەوی لەساڵی (1947) دوای توركیا دووەم وڵاتی موسوڵمان دەبێت كە وڵاتی ئیسرائیل بە رەسمیی دەناسێت، بەڵام دوای هاتنەسەركاری سیستمی كۆماری ئیسلامی ئێران لەساڵی (1979) سەرجەم پەیوەندییە بازرگانی و سیاسییەكانی لەگەڵ ئیسرائیل كۆتایی پێدەهێنرێت. بەپێی ئامارەكان (135) هەزار جولەكەی بەناسنامە ئێرانی لەوڵاتی ئیسرائیل دەژین و كۆچی جولەكەكانی ئێران بۆ ئیسرائیل تائێستاش بەردەوامە، رادیۆی دەنگی ئیسرائیل بڵاویكردووەتەوە كە تائێستا (250) هەزار ئێرانی لەئیسرائیل دەژین. جولەكەكانی ئێران لەئیسرائیل توانیویانە ببنە خاوەن پێگەی سیاسی لەو وڵاتە، موتشە كاتساڤ هەشتەمین سەرۆك كۆماری ئیسرائیل لەو ئێرانییە ناسراوانەیە كە لەپارێزگای یەزد لەئێران لەدایكبووەو ساڵی (1951) لەدۆخێكی هەژارییدا رووی لەئیسرائیل كردووە و ساڵی (2000) دەبێتە هەشتەمین سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتەو تا زیاتر لەحەوت ساڵ لەو پۆستەدا دەمێنێتەوە، بەڵام دواتر بەتۆمەتی دەستدرێژی لەساڵی (1990) كە ئەوكات وەزیری گەشتوگوزار بووە حەوت ساڵ سزای زیندانی بەسەردا دەسەپێت. كورد لەبەرداشی مۆسادو ساواك بەپێی هەندێك سەرچاوەی مێژوویی و بەڵگەنامەكانی وەزارەتی دەرەوەی ئێران؛  دەزگای هەواڵگریی سەردەمی پاشایەتی لەئێران (ساواك) لەگەڵ دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل (مۆساد) لەژێر چاودێریی دەزگای هەواڵگریی ئەمەریكا (سی ئای ئەی) هاوكاریی گروپە چەكدارە كوردییەكانیان لەعێراق كردووە، واتە لەساڵی (1965) تاساڵی (1975) مۆسادو ساواك پێكەوە یارمەتیی ئەو گروپانەیان دژی دەسەڵاتی ناوەندیی عێراق داوە، بەڵام لەگەڵ ئیمزاكردنی (رێككەوتنی جەزائیر) لەنێوان بەغداو تاران، ساواك هاوكارییەكانی بۆ ئەو گروپانە راگرتووە. بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی ئێران بەبەردەوامی گومانیان هەیە كەئێستاش هاوكاریی مۆساد بۆ لایەنێكی كورد لەهەرێمی كوردستان بەردەوام بێت و ئیسرائیل لەڕێگەی كوردەوە زیان بەبەژەوەندییەكانی ئێران بگەیەنێت، ئەمەش وایكردووە تاران زۆر بەهەستیارییەوە چاودێریی پەیوەندییەكانی هەرێم و ناوچەكە بكات. دوور نییە كۆماری ئیسلامی لەو سۆنگەیەوە لەڕێگەی گروپە چەكدارەكانی شیعە هەوڵی بەئامانجگرتنی كۆمەڵێك بنكەو بارەگا بدات بەبیانوی پەیوەندییان بەئیسرائیلەوە. ئیسرائیل هێرش دەكات و ئێران هەڕەشە لەساڵی (1979) تائێستا جەنگێكی رانەگەیەنراوو راسپێردراو لەنێوان ئیسرائیل و ئێران بەڕێوەدەچێت كە نموونەی بەرچاویان بریتین لەكوشتنی پێنج زانای ئەتۆمیی ئێران ، موحسین فەخری زاد كە بەباوكی ئەتۆمیی ئێران دەناسرا، نوێترین نموونەی كوشتنی زانایەكی ئەتۆمیی بەدەستی ئیسرائیل بووە لەماوەی (10) ساڵی رابردوودا. هاوكات لەگەڵ سەرهەڵدانی جەنگی ناوخۆیی سوریا لەساڵی (2011) تائێستا دەیان بنكەو بارەگای سەربازیی سەر بەسوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران و گروپە چەكدارەكانی نزیك لەو هێزە لەڕێگەی فڕۆكەی جەنگیی و فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی ئیسرائیلەوە كراونەتە ئامانج و بەهۆیەوە دەیان ئەفسەرو راوێژكاری سەربازیی ئێران كوژراون. لەنوێترین لێدواندا گەبی ئەشكەنازی، وەزیری دەرەوەی ئیسرائیل رایگەیاندووە تەلئەبیب ئامادەیە هەموو هەوڵ و كارێكی خۆی بخاتەگەڕ بۆ ئەوەی ئێران نەتوانێت چەكی ئەتۆمیی بەدەستبهێنێت. كۆماری ئیسلامی ئێران كەئیسرائیل بەوڵات یان رژێمی (زایۆنی) ناودەبات، دەیان جار هەڕەشەی سڕینەوەی ئەو وڵاتەی لەسەر نەخشە كردووە و بەرپرسانی تاران وتوویانە هەر هەڵەیەكی ئیسرائیل دەبێتەهۆی وەڵامی توندی ئێران و بەمووشەك تەلئەبیب و حەیفا لەئیسرائیل دەكەنە ئامانج، بەڵام تائێستا بەو هەڕەشانەی ئێران و بەرپرسەكانی، زیانێكی ئەوتۆ لەئیسرائیل و بەرژەوەندییەكانی لەناوچەكەدا نەدراوەو تاران تەنها بەپشتیوانیی لەگروپی (حزبوڵڵای لوبنان) و حەماس و فەتح لەفەلەستین شەڕێكی راسپێردراوی بەو گرووپانە لەدژی ئیسرائیل كردووە كەزیانەكانی ئەوانیش بەراورد ناكرێت بەو زیانانەی ئیسرائیل بەئێران و گروپە چەكدارەكانی نزیك لەو وڵاتەی گەیاندووە. نوێترین هەوڵی ئیسرائیل بۆ ریگریی لەبەرنامەی ئەتۆمیی ئێران لەكارخستنی وێزگەی ئەتۆمیی نەتەنز بوو، كە بەشی دابەشكردنی كارەبای ئەو وێزگەیە تەقییەوەو زیانی ماددی زۆری لێكەوتەوە، بەرپرسانی ئێران لەنەتەوەیەكگرتووەكان سكاڵایان تۆمار كردو ئەو كارەیان بەئەنجامی كارە تێكدەرانەكانی ئیسرائیل لەقەڵەمداو جەختیان كردەوە كەئەگەری هەبووە ئەو تەقینەوەیە ببێتە هۆی بڵاوبوونەوەی تیشكی ئەتۆمیی و دروستبوونی كارەساتی مرۆیی. ئیسرائیل گفتوگۆ ئەتۆمییەكانی كردووەتە ئامانج محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران لەلێدوانێكدا سەبارەت بەتەقینەوەی بەشێك لەوێزگەی ئەتۆمیی نەتەنز رایگەیاند: مەبەستی ئەو كارە تێكدەرانەیە كەئاشكرایە دەستی ئیسرائیلی لەپشتە، تێكدانی ئەو دانوستان و گفتوگۆ ئەتۆمییانەیە كە لەڤیەننا لەنێوان ئێران و كۆمیسیۆنی هاوبەشی ئەتۆمیی و وڵاتانی بەشداربوو لە رێككەوتنی ئەتۆمیی بەڕێوەدەچێت. لەلایەكی دیكەوەو بەپێی زانیارییەكانی ئاژانسەكانی هەواڵی ئێران، رۆژی هەینی رابردوو ئەمەریكا پەیامێكی توندی ئاڕاستەی بەرپرسانی ئیسرائیل كردووە كە لێدوانی توندو هەڕەشەئامێزی دژی بەرنامەی ئەتۆمیی ئێران رابگرن، چونكە دەبێتە هۆی لەباربردنی هەوڵەكانی ئەمەریكا بۆ گەڕاندنەوەی ئێران بۆ رێككەوتنی ئەتۆمیی. پێدەچێت ئەمەریكا نەیەوێت لێدوانەكانی ئیسرائیل ببێتە هۆكارێك بۆ ورووژاندنی كۆماری ئیسلامی ئێران و گروپە چەكدارەكانی نزیك لەو وڵاتە، بەتایبەت كە دەركەوتووە هێرشەكانی ئەمدواییەی سەر فڕۆكەخانەی سەربازیی ئەمەریكا لەهەوڵێر لەلایەن گروپێكی چەكداریی تازە دامەزراوی شیعە ئەنجامدراوەو ئەمەش دۆخی هەرێم و عێراق و ناوچەكە ئاڵۆزو ناسەقامگیر دەكات

شاناز حەسەن وتەبێژی دەستەی ژینگەی حكومەتی هەرێم ئاماژە بەوەدەدات چەندینجار نووسراویان ئاراستەی حكومەت كردووە، بەڵام داهاتی ژینگە لەسەدا (20) بۆ وەزارەتی ناوخۆیەو ئەوی دیكەی بۆ حكومەتی هەرێمە نەك بۆ دەستەكەیان. ئەحمەد محەممەد، وتەبێژی دەستەی ژینگەی هەرێم، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»لەئێستادا هەرسێ رەگەزەكەی ژینگە بە ئاوو هەواو خاكەوە مەترسی پیسبوونی لەسەرە، بەڵام بەپلەی یەكەم هەوایە كەمەترسییەكە لەسەری گەورەترەو زۆربەی بوارەكانی ژیان وادەكات كوالێتی هەوای هەرێم پیس ببێت كە ئەمەش خراپترین جۆری پیس بوونە، پیسبوونی هەوا ئەستەمە و مەترسی دیكەی بەدواوەیە». وتەبێژی دەستەی ژینگە ئەوەشی روونكردەوە وتیشی:»ئەو بڕە پارەیەی  بەناوی ژینەگەوە لەهاووڵاتیان وەردەگیرێت لەكاتی نوێكردنەوەوی ساڵانەی ئوتۆمبێلدا لەسەدا (20) بۆ وەزارەتی ناوخۆ خەرج دەكرێت و لەسەدا (80)ی دەچێتەوە خەزێنەی دەوڵەت، بەداخەوە هیچ بڕە پارەیەك كەپەیوەندی بەناوی ژینگەوە وەردەگیرێت نایەتەوە لای ئێمە، بۆیە داوامان كردووە ئەو پارانە لەخزمەتی ژینگە خۆیدا خەرج بكرێتەوە». هەروەها ئەوەشی دووپاتكردەوە كەچەندین جار نووسراویان كردووە بۆ حكومەتی هەرێم بۆ ئەوەی ئەو پارەیە بڕێكی بگەڕێتەوە بۆ ژینگە، وتیشی:»ناكرێت بەناوی ژینگە پارە وەربگیرێت و لەخۆشیدا خەرج نەكرێت، لەكاتێكدا هەزارەها گرفتمان هەیە بەهۆی نەبوونی بودجەوە ناتوانین ئامێرێكی پێوانەی هەوا یان چالاكییەكان پەرەپێبدەین كە نەبوونی بودجەو پارەی پێویست لەسەدا سەد رێگری پاراستنی ژینگە بووە». هاوكات وتەبێژەكەی دەستەی ژینگە ئەوەشی روونكردەوە كەسندوقێكیان هەیە ئەو پارانەی خۆیان لەسەرپێچیكردنی شوێنە گەشتیارەكان و مۆلیدەو ئەوانەی دێنەوە دەستیان وەریدەگرن و دەیكەنە ئەو سندوقەوە و لەخزمەتگوزاری ژینگەییدا خەرجی دەكەنەوە. هەرێمی كوردستان لەسەدا (12.4) سەوزاییەو بەپێی ستانداردی جیهانی پێویستە لەسەدا 15% بۆ لەسەدا 30% بێت، بەرپرسەكەی دەستەی ژینگە وتی:»بەداخەوە تائێستا رێژەی سەوزایی نەگەیشتۆتە ئاستی كەمترین ستانداری جیهانی كەدانراوە». ئەندامێكی لیژنەی ناوخۆی پەرلەمان دەڵێت پێویستە پارەی ژینگە بۆ خزمەتی ژینگە خەرج بكرێت نەك بۆ شتی دیكە. عەبدولناسر ئەحمەد، ئەندامی لیژنەوی ناوخۆو  ئاسایش لەپەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: »ئەم پارەیە هەر لەبنەڕەتدا كەوەردەگیرێت بۆ بابەتی ژینگەو رێگاوبانە، بۆیە پێویستە هەر لەو بوارەشدا سودی لێوەربگریت، بەڵام بەداخەوە بەهۆی قەیرانەكانەوە، هەموو ئەو پارانە و پارەكانی تریش لەوەزارەتی ناوخۆوە راستەوخۆ دەچنەوە خەزێنەی دەوڵەتەوە». ئەندامەكەی لیژنەی ناوخۆ ، ئەوەشی روونكردەوە لەئێستادا بەهۆی قەیرانی دارایی و هاتنی پێشهاتە كتوپڕەكانەوە هەموو ئەو پارانە لەخزمەتی موچەدا خەرجدەكرێت، بۆیە حكومەتی عێراقی موچەو بودجەی پێویست بنێرێت، ئەوا دەتوانرێت هەریەك لەو باجانەی لەهاووڵاتیان وەردەگیرێت لەبوارەكەی خۆیدا خەرج بكرێتەوە. ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشی دووپاتكردەوە وەك كاری خۆیان بەدواداچوونی بۆ دەكەن و هاوڕاین لەگەڵ دەستەی ژینگەو پێویستە لەپێناو ژینگەی هەرێمی كوردستان خەرج بكرێت.

شاناز حەسەن ئەندامێكی كورد لەلیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەڵێت:» لەبنەڕەتدا یاسای باج خستنەسەر موچەخۆران بوونی هەیەو وەزیری دارایی دەیەوێت بۆ لەمەودوا جێبەجێ بكرێت». جەمال كۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد وەزیری دارایی عێراق لەدوایین نووسراویدا كەواژۆی عەلی عەلاوی، وەزیری دارایی لەسەرە پێشنیاز كراوە بۆ ئەمیندارێتی گشتی ئەنجومەنی وەزیران بۆ ئەوەی رێنمایی دارایی ژمارە (1) ی ساڵی 2007 كارابكرێتەوەو لێبڕین لەسەر باجی بەدەستهاتوو لەكۆی داهاتی مانگانەی مووچە لەم مانگەوە بخرێتەبواری جێبەجێكردنەوە هەروەها باسی لەوەشكرد ئەوە بۆچوونی وەزیری داراییەو ئەوە لەبنەڕەتدا یاسایەك هەیە، لەكاتی كابینەكەی مالیكی كەنرخی نەوت زۆر بەرز ببووەوە، ئەوكات بڕیار دراو ئەو لێبڕینە لابراو وتیان پێویستیان پێی نیە، بەڵام پێشتر ئەو باجە لەسەر موچەی فەرمانبەران هەبووە.  جەمال كۆچەر پێشیوابوو وەزیری دارایی عێراق بەنیازە ئەو یاسایە كارا بكاتەوە كە بەبڕیارێك وەستاوەو دەتوانێت كارای بكاتەوە، چونكە پێویستیان بەزیادكردنی داهات هەیە. بەپێی پێشنیارەكەی وەزیری دارایی ئەوە خراوەتەڕوو پێشنیاز دەكەن دانانی باج لەسەر سەرجەم داهاتی موچە بێت، لەوانەش (مووچەی بنەڕەتی، دەرماڵە، هاندان، دەستكەوتی مانگانە، ساڵانە، پاداشت، ئیفادو هەر داهاتێكی دیكە)و بڕیارەكەش لەم مانگەوە بچێتە بواری جێبەجێكردەوە. پێشنیازەكەی وەزارەتی دارایی كاردانەوەی ئەندامانی لیژنەی دارایی پەرلەمان، شەقام و هێزە سیاسییەكانی لێكەوتەوە، بەتایبەت كەعێراق بەرەو هەڵبژاردنی پێشوەخت  هەنگاو دەنێت و زۆرێك لەهاووڵاتیان بەهۆی بڕیاری دابەزینی بەهای دینار بەرانبەر بەدۆلار لەكڕینی كاڵاو مامەڵەكانیان زەرەرمەند بوون و لایەنەكان نایانەوێت لەوە زیاتر رێكار بگیرێتەبەر كەزیان لەپێگەی جەماوەرییان بدات.

هاوڵاتی وەزارەتی پلاندانانی عێراق رایگەیاند، بەهۆی بەرزبونەوەی بەهای مادە خۆراکییە بەڕێژەیەکی بەرچاو و هەڵاوسانی نرخەکان بەڕێژەی 5%، رێژەی هەژاری بۆ 27% بەرزبوەتەوە و وەزارەتەکەیان لەئێستادا بەرنامەیەکی گشتگیری چاکسازی و بەرەنگاربونەوەی ئاستەنگییەکانی هەیە، بەو پێیەی وڵات بەدو قەیرانی دارایی و تەندروستیدا تێدەپەڕێت و بەهای خۆراک بەرزبوەتەوە و هەژاریش زیادیکردوە.  عەبدولزەهرە هینداوی، وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عێراق ئەمڕۆ دوو شەممە، 19 نیسانی 2021 بە رۆژنامەی سەباح-ی راگەیاندوە، ی"دوای بەرزکردنەوەی بەهای دۆلار بەرامبەر دیناری عێراقی، ئامارەکان ئاماژە بەوە دەکەن هەڵاوسانی نرخەکان بەڕێژەی 4.9 بۆ 5% بەرزبوەتەوە، هەروەها رێژەی هەژاری گەیشتوەتە 26 بۆ 27 %". ئاماژەی بەوەشكردوە، وەزارەتی پلاندانان سەرقاڵی جێبەجێکردنی بەرنامەیەکی چاکسازی و فریاگوزارییە بۆ بەرەنگاربونەوەی ئاستەنگییەکان، بە لەبەرچاوگرتنی دۆخی وڵات و ئەو قەیرانەی دارایی و تەندروستییەی پێیدا تێپەڕدەبێت، بەرنامەکە ماوەی دو ساڵ بەردەوام دەبێت و کار لەسەر سێ ئاست دەکات لەوانەش باشترکردنی ئاستی ئابوری بە باشترکردنی دۆخی دارایی و پشتیوانی کەرتی تایبەت، ئاستی کۆمەڵایەتی بە پشتیوانیکردنی کەرتی تەندروستی و خوێندن، ئاستی سێیەمیش دۆزینەوەی میکانزمێکە بۆ گەشەپێدانی پارێزگاکان". وەزارەتی پلاندانانی عێراق 16ی ئازاری ئەمساڵ رایگەیاندبو، رێژەی هەژاری لەوڵاتدا بۆ 25% کەمبوەتەوە، لەکاتێکدا ساڵی 2020 رێژەی هەژاری لەوڵاتدا 31.7% بوە

ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق دەڵێت:» بەغدا رازیی نابێت ئەو بودجەیەی كە رەوانەی هەرێمی كوردستانی دەكات موچە بەلێبڕینەوە دابەشبكات، چونكە ئەولەویەت بۆ موچەیە». شیروان میرزا، ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی لەلیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بەپێی ماددەی (11) لەبودجەی گشتی 2021ی عێراق لەبڕگەیەكدا ئەوە جێگیركراوە ئەو بودجەیەی رەوانەی هەرێمی كوردستان دەكرێت ئەولەویەتی بۆ موچەیە، ئەگەر حكومەتی هەرێم لێبڕینی بمێنێت بەغدا بودجە رەوانەی هەرێم ناكات». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد تیمی حكومەتی هەرێم كەچەندین جار سەردانی بەغدایان كردووەو گەیشتووەتە رێككەوتن ناكرێت موچە بەلێبڕینەوە دابەش بكرێت، چونكە «وەفدەكە چەندین جار باسیان كردووە دەیانەوێت كێشەی دارایی و بەتایبەت پرسی موچە چارەسەر بكەن». ناوبراو ئەوەشی خستەڕوو بڕیارە لەم هەفتەیەدا یان سەرەتای هەفتەی داهاتوو وەفدێكی حكومەتی هەرێم بچێتە بەغدا بۆ رێككەوتن لەسەر میكانیزمی جێبەجێكردنی ماددەی (11) كە تایبەتە بەپشكی هەرێم، وتیشی:» ئایا حكومەتی هەرێم داهاتە نەوتی و نانەوتییەكان دەكاتە سەر هەژمارێكی بانكی و بەمەقاسە ئەوەی دیكەی بۆ رەوانە دەكرێت یان دەبێت هەرێم داهاتەكان رەوانە بكات ئینجا بەغدا پشكی هەرێم دەنێرێت، ئەمە پێویستە یەكلابكرێتەوە». ئەو ئەندامەی لیژنەی دارایی ئەوەشی دووپاتكردەوە كە یاسای بودجە كەوتووەتە بواری جێبەجێكردنەوەو لەلایەن وەزارەتەكانەوە رێنمایی پێ دەردەچێت و چاوەڕوان دەكرێت هەفتەی ئایندە پشكی هەرێم رەوانە بكرێت، دوای رێكکەوتن لەسەر میكانزمی جێبەجێكردنی ماددەی (11)ی یاسای بودجە لەنێوان حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستاندا.

هاوڵاتی پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەی گشتیی عێراق بۆ ساڵی 2021 بە 11 تریلیۆن و 482 ملیار دینار دیاریکرا. پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجە پێکهاتووە لە هەشت تریلیۆن و 161 ملیار دینار بۆ خەرجی، سێ تریلیۆن و 271 ملیار دینار بۆ وەبەرهێنان و 923 ملیار و 434 ملیۆن دیناریش وەکو خەرجیی حاکیمە دانراوە. هەشت تریلیۆن و 161 ملیار بۆ خەرجی دانراوە، لەگەڵ سێ تریلیۆن و 271 ملیار و 384 ملیۆن دینار بۆ وەبەرهێنان و 50 ملیۆن دیناری دیکەش وەکو زیادە دەچێتە سەر ئەو بڕە، هاوکات 923 ملیار و 434 ملیۆن و 626 هەزار دینار وەکو  نەفەقاتی حاکیمە دانراوە. هەرێمی کوردستان مانگانە بەبێ لێبڕین پێویستی بە 895 ملیار دینارە، لە ساڵێکدا 10 تریلیۆن و 740 ملیار دینار تەنیا بۆ مووچە پێویستە.

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی كاره‌بای حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان جێبه‌جێكردنی سێ پڕۆژه‌ی به‌رهه‌مهێنانی وزه‌ی خۆر و دامه‌زراندنی وێستگه‌یه‌كی مۆبایلی كاره‌بای راگه‌یاند. به‌پێی چه‌ند نووسراوێكی وه‌زاره‌تی كاره‌با، لە رێگەی كەمكردنەوەی نهێنییەوە پڕۆژەیەكی دامەزراندنی وێستگەیەكی مۆبایلی كارەبای پردی حافز لە قەزای چۆمان و ئەنجامدانی سێ پرۆژەی دیكەی بەرهەمهێنانی كارەبا بەوزەی خۆر بەتوانای 25 مێگاوات كارەبا بۆ هەر یەك لە پارێزگاكانی (هەولێر و دهۆك و سلێمانی) راگەیاند.    

شاناز حەسەن سزادراوانی رۆژنامەنووسانی بادینان ماوەی زیاتر لەمانگێكە چاوەڕوانی دادگای پێداچوونەوەن تاوەڵامیان بداتەوەو بەسزاكانیاندا بچنەوە، بەڵام تائێستا وەڵام نەدراونەتەوەو ئەندامێكی لیژنەی مافی مرۆڤیش دەڵێت داواكارییەكانیان گەیاندووەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان. محەمەد، پارێزەری شێروان شێروانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» هەفتەی رابردوو سەردانی دادگای پێداچوونەوەم كردو وتیان تائێستا كەیسەكە لای دەزگای داواكاری گشتی بووەو تازە گەیشتووەتە لای ئێمە». پارێزەرەكەی شێروان شێروانی جەختی لەوەكردەوە ماوەی زیاتر لەمانگێكە بڕیاركە تەممیز كراوەتەوەو نێردراوە بۆ دادگای پێداچوونەوە، وتیشی:» لەدوای سەپاندنی سزا بەسەر پێنج بەندكراوەكەی بادیناندا ماوەی مانگێك دیاریكرا بۆ تەممیزكردنەوەی سزاكە كە لە 17ی ئازارەوە مانگەكە تەواو بووەو نێردراوە بۆ دادگای پێداچوونەوە و لەئێستادا چاوەڕوانی وەڵامی دادگاین». لیژنەی مافی مرۆڤ لەپەرلەمان داوا لەئەنجومەنی دادوەری دەكات كار لەسەر پێداچوونەوەی سزای بەندكراوانی بادیناندا بكات. بەدریە ئیسماعیل، ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤ، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»لەدوای سەردانكردنمان بۆ لای زیندانییەكان و سەردانی كەسوكاریان، راپۆرتێكمان لەسەر بارودۆخی ژیانیان ئامادە كردو پێشكەش سەرۆكایەتی پەرلەمانمان كردووە كەزۆر جەختیشمان لەپێداچوونەوە بەسزاكانیاندا كردووەتەوە». هەروەها ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: « بەتایبەت داوامان لەلایەنی پەیوەندیدارو سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووە كار بۆ پێداچوونەوەی سزاكە بكەن». بەدریە ئیسماعیل، ئەوەشی دووپاتكردەوە لەكاتی سەردانكردنی زیندانییەكان پەیمانیان پێداون هەموو كارئاسانییەكیان بۆبكەن بۆ بینینی كەسوكاریان و پێداچوونەوەی سزاكەیان و باشتركردنی شوێنی مانەوەیان و وتی:» پێنج كەسیانمان بینی و  بەدەل بەرواری باری تەندروستی ناجێگیرەو چەند جارێك بردوویانەتە لای دكتۆر». بەدریە ئیسماعیل وتیشی» بەتایبەتی نووسراومان ئاراستەی لایەنی پەیوەندیدارو ئەنجومەنی دادوەری كردووە كەپێویستە كار لەسەر بریاری تەممیزی هەموو زیندانیان بكرێت، چونكە بەپێی یاسا دەبێت كەمتر لەشەش مانگ تەممیز بكرێتەوە كەزیندانی هەیە شەش ساڵە سزاكەیان تەممیز نەكراوەتەوە». نوێنەری كەسوكاری زیندانیانی بادینان دەڵێت باری تەندروستی سزادراوان زۆر خراپەو شەڕی دەروونییان لەگەڵدا دەكرێت. ئەیهان سەعید نوێنەری زیندانیانی بادینان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «شەڕی دەروونی لەگەڵ زیندانییان دەكرێت و رێگەنادرێت هەموو هەفتەیەك پەیوەندی بەكەسوكاریانەوە بكەن، بەمەش دەروونی زیندانییان باش نیە.

سازدانی: ئارا ئیبراهیم ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی، پارتی تۆمەتبار دەكات كە پابەند نەبووە بە رێكکەوتنەكەیان لەكابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمدا و دەشڵێت:» فشارەكان گەیشتووەتە ئێسقانمان لەحكومەتی هەرێمدا... ئەگەری كشانەوەمان هەیە». ئارێز عەبدوڵا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ هاوڵاتی دەشڵێت:» هەموو یەكێتی یەك هەڵوێستی هەیە لەبارەی حكومەتی هەرێمەوە، ئەگەر كێشەكان چارەسەر نەكرێت، یەكێتی قایل نییە بەم حكومەتەو ئەگەری كشانەوەمان دەبێت». هاوڵاتی: دوای رێككەوتنی حكومەتی هەرێم و عێراق دەوترێت فشارێك لەلایەن یەكێتییەوە هەیە بۆ كۆتایهێنان بەلێبڕینی موچەو باشكردنی دۆخی هاووڵاتیان؟ ئارێز عەبدوڵا: یەكێتی گەیشتووەتە ئێسقانی لەوەی كەپارتی هەوڵی چارەسەركردنی  كێشە ئابووری و سیاسییەكان نادات، بەجێبەجێكردنی بەرنامەی كابینەی نۆیەم پابەند نابێت بەو رێككەوتنانەش پابەند نابێت كە لەنێوان یەكێتی و پارتی ئەنجامدراوە، بۆیە لەناو یەكێتی فشارێكی زۆر زۆر هەیە كە یەكێتی هەڵوێستی هەبێت. ناكرێت سیاسەتی حكومەت و پەیوەندیە دبلۆماسییەكانی حكومەتی هەرێم تەنها لەخزمەتی كاری حزبێك بێت، لەبەرنامەی حكومەت هاتووەو لە رێكکەوتنی ئێمەو پارتیدا هەیە كە پێویستە سیستمی (ناناوەندێتی) لامەركەزی جێبەجێ بكرێت پارتی دەستی بەدەستی پێ دەکات و نایەتە ژێربار. تائێستاشی لەگەڵدا بێت دامودەزگاكانی حكومەت لەهەولێرو دهۆك بەشێوەیەك بەڕێوە دەبرێت كەفشار لەئەندامانی یەكێتی و كادرانی یەكێتی دەكرێت ناچار بەوازهێنان دەكرێن و دەستگیر دەكرێن و ئیهانە دەكرێن و كاریان ناڕوات، ئەو شتانە هەمووی هەیە. هاوڵاتی: باس لەوە دەكرێت لەكۆبوونەوەی سەرۆكایەتی هەرێم بافڵ تاڵەبانی بەتوندی قسەی كردووە لەسەر حكومەت و بەڕێوەبردن؟زانیاریتان هەیە؟ ئارێز عەبدوڵا: ئاگادارم لەو كۆبوونەوەیەی لایەنەكان كەهاوسەرۆكی یەكێتی تێیدا بەشداربووە، یەكێتی ئامادەنەبووە بەیاننامەیەك بەناوی حزبە كوردستانییەكانەوە دەربكرێت و یەكێتی ئامادە نەبووە واژۆی بكات، هەر لەسەر ئەو بنەمایەش بەیاننامەی حزبە هاوبەشەكان دەرنەكراوە. هاوڵاتی: باشە كەدەڵێن ئازارو فشارەكە گەیشتووەتە ئێسقانتان مەبەستتان لەچییە؟ ئارێز عەبدوڵا: دەبێت پارتی لەگەڵ هاوبەشەكانیدا لەحكومەتی هەرێم گفتوگۆ بكات و بەرنامەی حكومەت جێبەجێ بكات لەگەڵ رێككەوتنەكاندا، دەبێت سیستمی ناناوەندێتی جێبەجێ بكات، دەبێت پەیوەندییەكانی حكومەتی هەرێم ئاشكرا بن و پەیوەندییە حزبی و حكومییەكان لێك جیابكرێتەوە. هاوڵاتی: ئەوە نزیكەی دوو ساڵە كابینەی نۆیەم بەردەوامەو یەكێتی هەر ئەو قسانە دەكات، ئەگەری كشانەوەتان لەم كابینەیەدا هەیە ئەگەر پارتی پابەندنەبێت بە رێككەوتنەكان و بەرنامەی حكومەت؟ ئارێز عەبدوڵا: ئێمە بەپێی رێككەوتن بەشدارین لەحكومەت، كاتێك دەبینین ئەو رێكکەوتنە جێبەجێ ناكرێت، دڵنیاین كەحكومەت هەنگاو نانێت بۆ چارەسەركردنی قەیرانە داراییەكان، ئەوكاتە بێگومان مادام پێی قایل نییە هەڵوێستی دەبێت، هەڵوێستی یەكێتی یەكێك لەئەگەرەكان ئەوەیە لەحكومەت بكشێتەوە. هاوڵاتی: هەڵوێستی ئەگەری كشانەوە لەحكومەت هەڵوێستی هاوسەرۆكان و قوباد تاڵەبانییە؟ ئارێز عەبدوڵا: هەموو یەكێتی یەك دەنگە و پێمانوایە تا دواسات هەوڵبدرێت كێشەكان چارەسەر بكرێت، بەڵام ئەگەر پارتی ئامادەنەبێت كێشەكان چارەسەر بكات ئەگەری كشانەوەمان دەبێت و لەگەڵ ئەوەداین هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجامبدرێت، چونكە ئەگەر حكومەت كێشەكان چارەسەر نەكات مانەوەمان لەو حكومەتەدا هیچ سوودی نابێت. هاوڵاتی: پەرلەمانتارانی كورد لەبەغدا دەڵێن ئەو پارەیەی كەدێت بەشی موچە دەكات، ئەگەر بەلێبڕینەوە دابەش بكرێت هەڵوێستان دەبێت؟ ئارێز عەبدوڵا: ئەو رێككەوتنەی نێوان هەرێم و عێراق نەك تەنها لەڕووی داراییەوە بەڵكو لەڕووی سیاسییەوە بۆ هەرێمی كوردستان زۆر زۆر گرنگ بووە، با ئەوەش بزانین لایەنە شیعییەكان خۆیان زۆر باش بۆ ئامادە كردبوو، بۆیە هەوڵەكانی وەفدی هەرێم جێی بایەخبوون. ئەگەر بزانین ئەو بودجەیەی كەدێت بەشی موچەی تەواو دەكات پێویستە لێبڕینی موچە نەمێنێت، واتا یەكێتی لەگەڵ ئەوەدایە لێبڕینی موچە نەمێنێت.

هاوڵاتی وەزیرێكی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێم ئەوە ئاشكرادەكات كەوەفدێكی حكومەتی هەرێم سەردانی بەغدا دەكات و دوای روونبوونەوەی پشكی هەرێم پرسی موچە یەكلادەكرێتەوەو دەشڵێت:» ئەولەویەتی حكومەتی هەرێم بۆ موچەیەو هەموو تیمی حكومەت لەگەڵ ئەوەدان پارەكەی بەغدا بەشی موچە بكات، بێ لێبڕین دابەش دەكرێت». لەیاسای بودجەی عێراقدا پشكی هەرێم بەڕێژەی لەسەدا (12.67) دانراوەو بەپێی نووسراوی فەرمی وەزارەتی پلاندانانی عێراقیش پشكی هەرێم بەپێی ژمارەی دانیشتوان (13.9) دیاری كراوە. حكومەتی هەرێمی كوردستان لەماوەی چەند مانگی رابردوودا بەهۆی دابەزینی نرخی نەوت و كەمبوونەوەی داهاتەكانی لێبڕینی موچەی فەرمانبەرانی ئەنجامدا بەڕێژەی لەسەدا (21%) بۆ فەرمانبەران و بۆ پلەباڵاكان بەڕێژەی لەسەدا پەنجا، ئەوەش بازاڕی هەرێمی لەجووڵە خست، بەڵام پاش رێكکەوتنی هەرێم و عێراق لەسەر بودجەو داهاتە نەوتی و نانەوتییەكان هاووڵاتیان چاوەڕێی ئەوە دەكەن لێبڕینی موچە كۆتایی پێبهێندرێت. دانا عەبدولكەریم، وەزیری ئاوەدانكردنەوەو نیشتەجێكردنی حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئاماژەی بەوەكرد ئەو بڕیارە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیرانە، بڕیاری هەموو كوتلە وەزارییەكان بووە، وەكو حكومەتی هەرێم لەگەڵ حكومەتی عێراقی رێككەوتبوون میزانییەی 2021 بەچ ئاراستەیەك بڕوات، وتیشی:» حكومەتی عێراق داواكارییەكانی حكومەتی هەرێمی لەیاسای بودجە جێكردووەتەوە، بەداخەوە كەچووە پەرلەمانی عێراق كەمێك گۆڕانكاری تێدا كراو لەگەڵ ئەوەشدا حكومەتی هەرێم پێی رازیی بووە، ئێمە وەكو حكومەتی هەرێم بەهەموو پێكهێنەرەكانییەوە ئامادەین رەزامەندیمان دەربڕیوەو یاساكە وەكو خۆی جێبەجێ بكەین». ناوبراو وتیشی:» ئەو بودجەیەی كە پشكی هەرێمە بێت بەشی موچە بكات بەدڵنیاییەوە بەبێ لێبڕین دابەش دەكرێت». دانا عەبدولكەریم پێشیوابوو وەفدێكی حكومەتی هەرێم و عێراق لەم نزیكانە كۆبوونەوە ئەنجامدەدەن بۆ میكانیزمی جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە، «بەدڵنیایی بەشی ئەوەندە بودجە بێت لێبرینی موچەی پێ پڕبكەینەوە، لێبڕینی موچە نامێنێت، ئەوە تەنها بۆچوونی ئێمە نییەو بۆچوونی هەموو كوتلە وەزارییەكانە». ئەو وەزیرە

هاوڵاتى  ‌عیماد ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت، "که‌سایه‌تیى هێرۆ خان تایبه‌ته‌، زۆربه‌ى ژیانى له‌گه‌ڵ مام جه‌لال به‌سه‌ربرد، به‌ڵام مام جه‌لال نه‌یتوانى که‌سایه‌تى و خه‌سڵه‌ته‌کانى قووت بدات"، ده‌شڵێت"دواى هه‌ڵبژاردنى ساڵى 2009 و پاشه‌کشه‌ى ده‌نگه‌کانى یه‌کێتی، من به‌رپرسى مه‌کته‌بى رێکخستن بووم، رۆژێک خۆى و کاک دلێرى سه‌ید مه‌جید هاتنه‌ لام، گوتى هاتووم گه‌ر پێت ئاسایى بێت ده‌مه‌وێت به‌رپرسیارێتیى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى وه‌ربگرم". عیماد ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى پێشووى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى و ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى ئێستاى یه‌کێتی، له‌ وتارێکدا که‌ له‌ژێر ناوى "داده‌ى کوردایه‌تى و ته‌واره‌که‌ى شۆڕش" بڵاویکردۆته‌وه‌، ئاماژه‌ به‌وه‌شده‌کات، "ره‌نگه‌ زیاده‌ڕۆیى نه‌بێت گه‌ر بڵێین مێژووى یه‌کێتى و تۆمارى شۆڕشى نوێ به‌بێ هێرۆ خان ناته‌واوه‌، چونکه‌ ساته‌کانى ئه‌و قۆناخه‌ جیاوازانه‌ گه‌ر تۆمارکرابن ئه‌وه‌ به‌شێکى به‌سه‌ر شانى ئه‌وه‌وه‌ ئه‌نجامدراوه‌، به‌شێک له‌ حه‌کایه‌ته‌ ده‌گمه‌نه‌کانى شۆڕش له‌ڕێگه‌ى هێرۆ خانه‌وه‌ تۆمار و ئه‌رشیف کران، ئه‌و ساته‌وه‌خاتانه‌ى که‌ دووباره‌ نابنه‌وه‌". باس له‌وه‌شده‌کات، "به‌هۆى دۆخى تایبه‌تى و ته‌ندروستییه‌که‌ى و په‌تاى کۆرۆناوه‌، ماوه‌یه‌که‌ من له‌ ‌دیدار و هاموشۆى ئه‌و بێبه‌شم، به‌ڵام هه‌میشه‌ بیرى ده‌که‌م، ئێستاش که‌ به‌ ‌ده‌باشاندا ره‌تده‌بم، به‌ ‌ده‌ستى راستم روو ده‌که‌مه‌ ماڵى مام جه‌لال و دوعاى خێر بۆ هێرۆ خان و به‌ده‌ستى چه‌پیشم روو ده‌که‌مه‌ مه‌زارى مام و فاتیحا بۆ گیانى مام جه‌لال ده‌خوێنم". ده‌قى وتاره‌که‌ى عیماد ئه‌حمه‌د داده‌ى کوردایه‌تى و ته‌واره‌که‌ى شۆڕش زۆرێکمان به‌رله‌وه‌ى له‌نزیکه‌وه‌ بیبینین و هاموشۆى بکه‌ین، ناسیومانه‌، چونکه‌ که‌سایه‌تى و تێکه‌ڵه‌یه‌کى سیاسى و رۆشنبیرى و کۆمه‌ڵایه‌تیى زۆر تایبه‌ته‌، ئه‌و ته‌نیا له‌ ‌ده‌رگاى سیاسه‌ت و خه‌باته‌وه‌ نه‌هاتبووه‌‌ مه‌یدانه‌وه‌، به‌ڵکو باکگراو‌ند و پاشخانێکى ده‌وڵه‌مه‌ندترى هه‌بوو، دواتر که‌ هاوسه‌ره‌که‌ى بووه‌ هێما و لۆگۆى کوردایه‌تی، ئه‌و هه‌میشه‌ له‌پشتیه‌وه‌ وه‌ستابوو، بۆ ئێمه‌مانانیش بووه‌ خوشک و دایکێکى میهره‌بان، بۆیه‌ ده‌گوترێت ئه‌و خانمێکه‌ پشتى مام جه‌لال و جه‌رگى برایم ئه‌حمه‌د و بینایى حه‌مزه‌ عه‌بدوڵڵا-یه‌، ئه‌و شاژنێک بوو له‌سه‌ر عه‌رشى نه‌هامه‌تییه‌کانى شۆڕش و له‌ناو کۆشکى بێنازى پێشمه‌رگایه‌تى دانیشتبوو، دوور له‌ جگه‌رگۆشه‌کانیان له‌گه‌ڵ هاوسه‌ره‌که‌ى به‌ رێگه‌ خۆڵه‌مێشییه‌کانى تێکۆشاندا ئه‌ڕۆیشتن و له‌ قاوه‌خانه‌ى به‌رخۆداندا دوکه‌ڵى مه‌راقى کوردایه‌تیى به‌با ده‌کرد، ئیدى وه‌کو ئه‌و گوڵه‌ هێرۆیه‌ى ناوه‌که‌ى هه‌ڵگرتبوو، گوڵى خۆڕسک و ساده‌ و ساکارى کوردایه‌تى بوو‌.   شوێنپێى هێرۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له‌ توله‌ڕێکانى شۆڕش و پێشمه‌رگایه‌تیدا، له‌ هه‌وڵدان بۆ گه‌ڵاڵه‌کردنى مۆدێلێکى سیاسى و نوێخوازیى کوردایه‌تی، وه‌کو خۆى سه‌نگین، به‌ڵام بێده‌نگن، له‌وانه‌یه‌ که‌م که‌س بزانێت که‌ ئه‌و خاتوونه‌ له‌ شانه‌کانى دامه‌زراندنى کۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌رانى کوردستاندا بووه‌ ‌و له‌ ‌سه‌ره‌تاکانى له‌دایکبوونیدا به‌شداربووه‌، ئیدى قۆناخه‌کانى دواترى ژیانى سیاسیى هێرۆ خان به‌ ‌هه‌مان شێوه‌ هێمن، به‌ڵام کاریگه‌ر و پێ‌ مانا بوون، تاوه‌کو گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ى له‌ ‌ساڵى 1979 په‌یوه‌ندیى به‌ شۆڕشى نوێ و هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌ بکات و ئیدى بۆ هه‌میشه‌ رووى کرده‌ کوردایه‌تى و مام جه‌لال، دواتریش به‌ ‌ته‌ونى شۆڕش رێگه‌ى نۆکان و توژه‌ڵه‌ و شێنێیان به‌سته‌وه‌ به‌ کۆشکى کۆمارى له‌ به‌غدا و تیایدا مام جه‌لال بوو به‌ ‌شۆڕه‌سوارى دیموکراسى و به‌ ‌حیکمه‌ت و پشودرێژیى خۆى ته‌لیسمه‌کانى ئه‌و کۆشکه‌ و کۆده‌کانى دیکتاتۆریه‌تى شکاند و قۆناخێکى تازه‌ى سیاسیى له‌ ‌عێراقدا نه‌خشاند، سه‌ره‌نجام مامى کوردایه‌تى بوو به‌ ‌یه‌که‌مین سه‌رۆککۆمارى کورد و مامۆژنیش بوو به‌ ‌خانمى یه‌که‌م-ى کورد له‌ هه‌موو عێراقدا.   ره‌نگه‌ زیاده‌ڕۆیى نه‌بێت گه‌ر بڵێین مێژووى یه‌کێتى و تۆمارى شۆڕشى نوێ به‌بێ هێرۆ خان ناته‌واوه‌، چونکه‌ ساته‌کانى ئه‌و قۆناخه‌ جیاوازانه‌ گه‌ر تۆمارکرابن ئه‌وه‌ به‌شێکى به‌سه‌ر شانى ئه‌وه‌وه‌ ئه‌نجامدراوه‌، به‌شێک له‌ حه‌کایه‌ته‌ ده‌گمه‌نه‌کانى شۆڕش له‌ڕێگه‌ى هێرۆ خانه‌وه‌ تۆمار و ئه‌رشیف کران، ئه‌و ساته‌وه‌خاتانه‌ى که‌ دووباره‌ نابنه‌وه‌، ئه‌و کردنى به‌ تۆمارێکى نه‌مر و نه‌وه‌کانى داهاتوو به‌هۆیه‌وه‌ ده‌توانن به‌سه‌ر په‌نجه‌ره‌کانى شۆڕشى نوێوه‌ بڕوانن، ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ى پاڵپشتیى به‌رده‌وامى مام بوو، دایک و خوشکێکى به‌رده‌وامى شۆڕشگێڕان و پێشمه‌رگه‌کان بوو، ئه‌و زۆرجار خۆى ده‌کرده‌ قه‌ڵغان بۆ هاوڕێ و دۆسته‌کانی.   من بۆ یه‌که‌مجار له‌ ساڵى 1989 له‌ قاسمه‌ڕه‌ش له‌نزیکه‌وه‌ هێرۆ خانم بینى و یه‌کترمان ناسی، دواى ئاساییبوونه‌وه‌ى نێوان یه‌کێتى و ئاڵاى شۆڕش له‌سه‌ر داواى مام جه‌لال له‌ ره‌زایه‌وه‌ له‌گه‌ڵ کاک ئه‌رسه‌لان بایز به‌ره‌و قاسمه‌ڕه‌ش که‌وتینه‌ رێ، له‌ قاسمه‌ڕه‌ش به‌ره‌و خانوویه‌کى گڵ چووین که‌ به‌ر هه‌یوانه‌که‌ى به‌ نایلۆن گیرابوو، ده‌رکه‌وت ئه‌وه‌ کۆشکى شۆڕش و کوردایه‌تییه‌ و ئیدى له‌وێ من بۆ یه‌که‌م جار هێرۆ خانم به‌ شه‌رواڵێک و کراسێکى خاکى و به‌ ‌قژێکى ره‌ش و تاڵ تاڵ سپییه‌وه‌ بینی، ته‌وقه‌یه‌کى گه‌رمى له‌گه‌ڵ کردم، ئیدى له‌وێوه‌ ئاشنایى و نزیکى من له‌گه‌ڵ هێرۆ خان ده‌ستیپێکرد، تاوه‌کو ئه‌مڕۆشى له‌گه‌ڵدابێت، سه‌ختییه‌کانى ژیان و هه‌ڵبه‌ز و دابه‌زى دنیاى سیاسه‌ت و ناکۆکییه‌کانى نه‌یانتوانى درز بکه‌نه‌ ئه‌و په‌یوه‌ندییه‌، له‌ ‌هه‌ر وێستگه‌ ‌و هه‌لومه‌رجێکدا بووبێت، ئیدى دڵسۆز و خه‌مخۆرى یه‌کتر بووین و ئه‌و هه‌میشه‌ هاوکار و پشتیوانى من بووه‌. ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌شمان هه‌میشه‌ بۆ خێرى یه‌کێتى و دۆست و هه‌ڤاڵان بوو، به‌یه‌که‌وه‌ زۆر کێشه‌ و ناخۆشى و ناکۆکیمان چاره‌سه‌رکرد.   هێرۆ خان له‌ ناخى خۆیدا به‌ر له‌وه‌ى سیاسى بێت، شتى دیکه‌یه‌‌، ئه‌وانه‌ى له‌نزیکه‌وه‌ ئه‌و ژنه‌ بناسن، ده‌زانن هونه‌ر و هونه‌رمه‌ندان، ئه‌ده‌ب و ئه‌دیبان، دنیاى منداڵ و مافه‌کانیان، میدیا و میدیاکاران ئیهتیمامى یه‌که‌مى ئه‌و بوون، ده‌یویست سیاسه‌ت بخاته‌ خزمه‌تى پرۆژه‌یه‌کى کو‌لتوورى بۆئه‌وه‌ى ناسنامه‌ى کوردایه‌تى ته‌نیا ناسنامه‌یه‌کى سیاسى نه‌بێت و بواره‌کانى دیکه‌ش پێشبکه‌ون.   که‌سایه‌تیى هێرۆ خان تایبه‌ته‌، زۆربه‌ى ژیانى له‌گه‌ڵ مام جه‌لال به‌سه‌ربرد، به‌ڵام مام جه‌لال نه‌یتوانى که‌سایه‌تى و خه‌سڵه‌ته‌کانى قووت بدات، ئه‌و له‌ پرۆژه‌ى سیاسیدا کتومت کۆپیى مام بوو، به‌ڵام له‌ ‌شتى دیکه‌ ناسنامه‌ى خۆى هه‌بوو، بۆیه‌ هه‌میشه‌ هه‌ندێک شتى ده‌کرد، ته‌نیا له‌ ‌خۆى ده‌وه‌شایه‌وه‌.   دواى هه‌ڵبژاردنى ساڵى 2009 و پاشه‌کشه‌ى ده‌نگه‌کانى یه‌کێتی، من به‌رپرسى مه‌کته‌بى رێکخستن بووم، رۆژێک خۆى و کاک دلێرى سه‌ید مه‌جید هاتنه‌ لام، گوتى هاتووم گه‌ر پێت ئاسایى بێت ده‌مه‌وێت به‌رپرسیارێتیى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانى وه‌ربگرم، ئه‌مه‌ بۆ من مایه‌ى پرسیار بوو، چۆن که‌سێک دواى شکست بیر له‌وه‌ بکاته‌وه‌ به‌رپرسیارێتى وه‌ربگرێت، به‌تایبه‌تى مه‌ڵبه‌ندى سلێمانی، که‌ گۆڕان توانیى ده‌نگى زۆر بهێنێت و کاک نه‌وشیروان خۆیشى له‌ ‌کایه‌که‌دا بوو، به‌ڵام ئه‌و پۆسته‌که‌ى وه‌رگرت و له‌و وێستگه‌یه‌ش به‌ ره‌فتار و کرداره‌کانى ئه‌و، په‌یوه‌ندیمان زۆر له‌ ‌جاران باشتر بوو، زوو زوو یه‌کتریمان ده‌بینى و پرس و راوێژمان به‌ یه‌ک ده‌کرد، دواى ئه‌و قۆناخه‌ و له‌ ‌کۆنگره‌ى سێیه‌میش به‌ راسته‌وخۆ هاته‌ ناو کارى حیزبایه‌تى و یه‌که‌م ده‌نگى کۆنگره‌ى به‌ده‌ستهێنا و بوو به‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسی.   هێرۆ خان ژنێکى سه‌رڕاست و ئازا و بێ منه‌ت بوو، به‌ ‌جه‌سته‌ لاواز و باریک بوو، به‌ڵام له‌ ‌ناخ و جه‌وهه‌ردا قایم و پته‌و و وه‌کو دارحه‌یزه‌ران به‌رز، ژنێکى قسه‌ له‌ڕوو و نادیپلۆماسى بوو، ئه‌وه‌ى له‌ ‌دڵى بوو نه‌یده‌شارده‌وه‌، نه‌ک هه‌ر بۆچوون و رایه‌کانى پێ نه‌ده‌شاردرایه‌وه‌، بگره‌ له‌ ‌په‌یوه‌ندیى کۆمه‌ڵایه‌تیشدا دانى به‌خۆیدا نه‌ده‌گرت و هه‌ندێک شتى قووت نه‌ده‌دایه‌وه‌.   خه‌سڵه‌تێکى دیکه‌ى یه‌کجار تایبه‌تى هه‌بوو، که‌ بێده‌نگییه‌که‌ى بوو، ئه‌و زۆر که‌مدو و بێده‌نگ بوو، به‌ڵام بێده‌نگییه‌که‌ى هێنده‌ى هاوارى زۆر که‌سى دیه‌ک کاریگه‌ر و بیستراو بوو. هه‌میشه‌ بێده‌نگیى ئه‌و جۆرێک‌ بوو له‌ قسه‌کردن که‌ به‌رامبه‌ره‌کانى به‌ ‌روونى لێى تێده‌گه‌یشتن.    به‌هۆى دۆخى تایبه‌تى و ته‌ندروستییه‌که‌ى و په‌تاى کۆرۆناوه‌، ماوه‌یه‌که‌ من له‌ ‌دیدار و هاموشۆى ئه‌و بێبه‌شم، به‌ڵام هه‌میشه‌ بیرى ده‌که‌م وه‌کو چۆن بیرى ئه‌ڵوه‌ن و دایکم و حه‌مید ئه‌کبه‌رى هاوڕێم ده‌که‌م که‌ له‌ ‌شه‌هیدبوونیه‌وه‌ بۆ ساتێکیش له‌یادم نه‌چووه‌، ئێستاش که‌ به‌ ‌ده‌باشاندا ره‌تده‌بم، به‌ ‌ده‌ستى راستم روو ده‌که‌مه‌ ماڵى مام جه‌لال و دوعاى خێر بۆ هێرۆ خان و به‌ده‌ستى چه‌پیشم روو ده‌که‌مه‌ مه‌زارى مام و فاتیحا بۆ گیانى مام جه‌لال ده‌خوێنم.   هێرۆخان هاوڕێ و خوشک و پشتیوانێکى به‌هێزى هاوڕێکانى بووه‌، هه‌میشه‌ بیرى ده‌که‌م، چونکه‌ دابڕانى بۆ ئێمه‌مانان که‌لێنێکى گه‌وره‌یه‌.   ئه‌مه‌ ته‌نیا چه‌ند دێڕێکى وه‌فادارییه‌ بۆ هێرۆخانى هاوڕێم، ئه‌گه‌ر په‌یکه‌رتاش بوومایه‌ ره‌نگه‌ له‌جیاتیى ئه‌م چه‌ند وشه‌یه‌، هه‌وڵم بدابووایه‌ په‌یکه‌رێکى بۆ دابتاشم، چونکه‌ ئه‌و مرۆڤانه‌ شایسته‌ى ئه‌وه‌ن یاد و یادگارییان به‌رز رابگرین.   

هاوڵاتى له‌ هێرشه‌که‌ى ئه‌مشه‌و کاتى به‌ربانگ که‌ به‌ دوو گووله‌ هاوه‌ن کرایه‌ سه‌ر شارى کفرى هاوڵاتییه‌کى به‌ته‌مه‌ن بریندار بوو زیانى مادییى به‌ر ماڵێکیش که‌وتووه‌.