.jpg)
راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق جەختی لەوە کردەوە کە "ئاسایشی ئێران، ئاسایشی عیراقە" و رێگە نادەن خاکی عیراق بۆ هێرشکردنە سەر ئێران بەکاربهێنرێت. لە دیدارێکدا لەگەڵ قاسم ئەعرەجی، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق، فەرماندەی گشتیی سوپای پاسدارانی ئێران هۆشداریدا و رایگەیاند؛ ئەگەر هێرشمان بکرێتە سەر، وەڵاممان توندتر دەبێت لە شەڕی 12 رۆژە و ژیانی دوژمنانمان دەکەینە دۆزەخ. سەرلەشکر پاکپوور ئاماژەی بەوەشکرد، لە "جەنگی 12 رۆژە"دا توانیویانە بەسەر سیستمی بەرگریی موشەکیی ئیسرائیل و ئەمریکادا زاڵ بن. هاوکات داوای جێبەجێکردنی تەواوەتیی رێککەوتنە ئەمنییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێکهێنانی لیژنەی مەیدانیی کرد بۆ چاودێریکردنی ناوچە سنورییەکان. لە بەرامبەردا، قاسم ئەعرەجی جەختی لەوە کردەوە کە "ئاسایشی ئێران، ئاسایشی عیراقە" و رێگە نادەن خاکی عیراق بۆ هێرشکردنە سەر ئێران بەکاربهێنرێت. هەروەها پێکهێنانی لیژنەیەکی هاوبەشی بۆ چاودێریکردنی جێبەجێکردنی رێککەوتنە ئەمنییەکە پشتڕاستکردەوە. راوێژكاری ئاسایشی نیشتمانیی عیراق رایگهیاند: لهپێناو مانهوهی ئێران ئامادهی شههیدبوون و كاولكردنی عێراقن.
.jpg)
منداڵێکی سێ مانگە لە لایەن دایک و باوکییەوە بە هۆی هەژاری زۆر و نەتواین لە دابین کردنی خەرجەکانی ژیان، لە شاری کرماشان لەڕۆژهەڵاتى کوردستان بە نرخی ٢٥٠ میلیۆن تمەن بە بنەماڵەیەکی دیکە فرۆشتراوە. بە پێی ڕاپۆرتێکى ڕێکخراویی مافی مرۆڤی هەنگاو، لەم هەفتەیەدا منداڵێکی سێ مانگە لە شاری کرماشان کە ناسنامەکەی لە لای ئەوان (هەنگاو) پارێزراوە، لە لایەن بنەماڵەکەیەوە بە نرخی ٢٥٠ میلیۆن تمەن فرۆشراوە. ئەم مامەڵە پاش بڵاو کردنەوەی ڕیکلامی فرۆشتنی منداڵ لە ماڵپەڕی ئینتێرنتی کڕین و فرۆشتن «دیوار» جێبەجێ کراوە. بنەماڵەی فرۆشیار کە خەڵکی ناوچەکانی دەورووبەری شاباد بوونە و لە ئێستادا لە کرماشان نیشتەجێن، بە هۆی کێشەی زۆری ئابووری و کەم داهاتی لە سەرپەرشیاری، ناچار بوون منداڵەکەی خۆیان بفرۆشن. بنەماڵەی کڕیاریش دانیشتووی کرماشانن و بە هۆی منداڵ نەبوون لە ساڵەکانی ژیانی هاوسەرگیرییاندا، هەوڵیان بۆ کڕینی ئەم منداڵە داوە. بە وتەی سەرچاوەکان، ئەم مامەڵە بە بێ چاودێری فەرمی ناوەندە دەوڵەتییەکان و پشتگیرییەکان جێبەجێ کراوە و هەتا ئێستا هیچ جۆرە پەیگیریی یا کاردانەوەیەکی خێرا لە لایەن بەرپرسان ڕووی نەداوە. دیاردەی فرۆشتنی منداڵ لە ئێران لە ماوەی ئەم ساڵانەی دواییدا، لە پێناو هەژاریی بەریندا، تۆماری ئابووریی و نەبوونی سیستەمی پشتگیری کاریگەر بۆ بنەماڵە لاوازەکان، بە شێوەیەکی نیگەرانکەر ڕوو لە زیاد بوونە. ڕاپۆرتەکان لە شارە جیاوازەکان وەک مەشهەد، تاران و ئەهواز دەری دەخەن کە ئەم دیاردە ئیتر پەیوەندیی بە ناوچەیەکی تایبەتەوە نییە و بووەتە قەیرانێکی کۆمەڵایەتی. سەرەڕای هەبوونی ئاگادار کردنەوەیەکی زۆری شارەزایان و تەنانەت دانپێدانانی فەرمی ڕێکخراوی خۆشبژێوی کۆمەڵایەتی لەسەر بنەمای فرۆشتنی منداڵ نموونەیەکی ئاشکرای قاچاخی مرۆڤە، دەزگای دادوەریی و ناوەندە حکومەتییەکانی کۆماری ئیسلامی نە تەنیا کاردانەوەیەکی کاریگەر و مرۆڤییان نیشان نەداوە، بەڵکوو بە سەرکوتی ناوەندە مەدەنییەکان و دەستبەسەر کردنی چالاکانی بواری پشتگیری لە منداڵان، ڕێگایان بۆ خراپتر کردنی ئەم قەیرانە ئاسان کردووەتەوە.
رۆژنامەی "جمهوریەت"ی توركی، دەڵێت: داواكەی دەوڵەت باخچەلی، سەرۆکی پارتی بزوتنەوەی نەتەوەپەرستی توركیا، لەبارەی سەردانی لیژنەكەی پەرلەمان بۆ ئیمرالی مشتومڕێکی بەرفراوانی لە ناوەندە سیاسییەكانی ئەنكەرە بەدوای خۆیدا هێناوە. رۆژنامەكە لە راپۆرتێكدا ئاماژە بەوەدەكات: بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی دەستیان کەوتووە، سەردانەکە لە کارنامەی لیژنەکەدا نییەو لەلایەن ئەندامانی لیژنەكەوە پشتیوانی ناكرێت، ژمارەیەکی زۆر لە پەرلەمانتاران بە ئاشکرا دژی ئەوەن و دەڵێن ئەمە قبوڵ ناکرێت. راشیگەیاندووە، لە نێو ئەندامانی لیژنەکەدا ژمارەیەکی بەرچاو لەبارەی پێشنیازی سەردانی ئیمرالی نتمی (تحفط) یان هەيە، لە کاتێکدا هەندێکی تر لە پەرلەمانتاران بە وریاییەوە مامەڵەی لەگەڵ دەكەن، هەندێکی تریشیان دەڵێن، هەنگاوێکی لەو شێوەیە لە دەرەوەی چوارچێوەی کاری لیژنەکەیە. هەندێكی تریش لە ئەندامانی لیژنەكە بەتوندی دژایەتی بیرۆکەی سەردانی ئیمراڵی دەکەن و دەڵێن، ئەمە ناكرێت، نە ئەرکی لیژنەکەیە و نە هەنگاوێکی سیاسی دروستە، ئەو پەرلەمانتارانەی ئەم بۆچوونەیان هەیە، ئاماژە بەوەدەكەن، سەردانێکی لەو شێوەیە گومان لەبارەی شەرعیەتییەکەی دروست دەکات و رەنگدانەوەی لەسەر کاری لیژنەکە دەبێت. بەگوێرەی رۆژنامە توركیەكە، لەگەڵ ئەوەشدا پارتی داو گەشەپێدان دەرگاکەی بە تەواوی دانەخستووەو رایگەیاندووە، هێشتا هیچ سەردانێک پلانی بۆ دانەنراوە، بابەتەکەشی بۆ هەڵسەنگاندنی لیژنەکە جێهێشتووە، ئەمەش ئەو بڕوایە بەهێزتر دەکات کە پرۆسەکە لە ئاستێکی تەکنیکیدا بەرەوپێش دەچێت نەک سیاسی. دوابەدوای لێدوانەکەی باخچەلی، لە پشت پەردەوە پرسیارێکی دووبارەبووەوە دەكرێت: ئایا باخچەلی ئەم پێشنیازەی وەک بانگهێشتێکی راستگۆیانە پێشکەش کردووە، یان ئەم لێدوانەی بۆ فشارخستنە سەر حکومەت و لیژنەکە داوە؟.
123 پالێتی کاخەزی دەنگدان گەیشتە پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان و زۆترینیان نێردراوە بۆ پارێزگای سلێمانی، کۆی کاخەزی گەیشتووی دەنگدان نزیکەی سێ ملیۆن و 500 هەزار کاخەز دەبێ. نەبەرد عومەر، بەرپرسی دەستەی هەڵبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، "کۆمەڵێک کەلوپەل لە عێراقەوە بۆ هەرێمی کوردستان نێردراون پێویستیی هەڵبژاردنن، بەڵام گرنگترینیان کاخەزی دەنگدانە، شەوی دووشەممە گەیشتووەتە هەرێمی کوردستان." کاخەزی دەنگدان لیستێکە ناو و لۆگۆی هەموو حیزب و بەربژێرە سیاسییەکانی لەسەرە، دەنگدەر بەبژێر و حیزبی دڵخوازی خۆی تێیدا هەڵدەبژێرێت، کۆمیسیۆن تاوەکو رۆژی دەنگدان ئەو کارتانەی دەنگدان لای خۆی دەپارێزێت، پێش ئەوەی لە رۆژی دەنگداندا بەسەر دەنگدەراندا دابەش بکرێت. بەپێی ئەو زانیارییانەی دەستکەوتوون، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق 123 پالێت کاخەزی دەنگدانی بۆ هەرێمی کوردستان ناردووە، هەر پالێتێک هەزاران کاخەزی تێدایە. کاخەزەکان بەگوێرەی پارێزگاکانی هەرێمی کوردستان دابەشکراون، کۆی گشتیی کاخەزە نێردراوەکانی دەنگدان بۆ هەرێمی کوردستان 3 ملیۆن و 497 هەزار و 650 کاخەزن. ژمارەی ئەو کاخەزانەی بۆ پارێزگاکان نێردراون: پارێزگای هەولێر: 1,257,65 پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە: 1,361,600 پارێزگای دهۆک: 878,400 بڕیارە 11ـی تشرینی دووەم هەڵبژاردن بەڕێوەبچێت، موزەفەر عەبدولڕەحمان، بەرپرسی هەماهەنگیی ئەمنیی کۆمیسیۆن لە هەرێمی کوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "لە 5ـی تشرینی دووەم قوتابخانەکان لە وەزارەتی پەروەردە وەردەگرین و هێزە ئەمنییەکان بەسەر قوتابخانەکاندا دابەشدەکرێن بۆ پاراستنی کاخەزەکان و ئاسایشی رۆژی دەنگدان." بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، 21.4 ملیۆن کەس لە عێراق و هەرێمی کوردستان دەتوانن دەنگ بدەن کە کارتی بایۆمەتریی دەنگدانیان هەیە. دەنگدان بۆ هەڵبژاردن بە سیستمی ئەلیکترۆنی و لە رێگەی کارتی بایۆمەترییەوە دەبێت.
هێزەکانی سوریای دیموکرات پێشوازییان لە شاندێکی حکومەتی سوریا لە شاری تەبقە لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریاکردووە، ڕایانگەیاند ژمارەیەک لە دەستگیرکراوانی هێزەکانی حکومەتیان ڕادەستکردوەتەوەو ئەمەش "وەک ئاماژەیەک بۆ نیازپاکی". لە بەیاننامەیەکدا، هێزەکانی (هەسەدە) ڕایگەیاند، لیژنەیەکی سەربازی هێزەکانیان پێشوازییان لە شاندێکی حکومەتی سوریا کردوە لە شاری تەبقە کە لەژێر کۆنترۆڵی هێزەکانی سوریادایە. لە کۆبوونەوەکەدا باس لە "ئەو گرژییانەی لە دەوروبەری گەڕەکەکانی شێخ مەقسود و ئەشرەفیە لە حەلەب ڕوودەدەن، و ڕێگاکانی چارەسەرکردنی ئاشتیانەیان بە شێوەیەک کە گەرەنتی ئاسایش و سەقامگیری دانیشتووان بکات و ڕێگری لە هەر جۆرە پەرەسەندنێکی مەیدانی بکات"، بە گوێرەی ڕاگەیەندراوەکە. هەسەدە ئاماژەی بەوەدا کە "ژمارەیەک دەستگیرکراوی هێزەکانی حکومەتی دیمەشقیان ڕادەستکردووە، کە لەم ماوەیەی دواییدا لە شوێنی جیاواز دەستگیرکراون، وەک ئاماژەیەک بۆ نیازپاکی". لە میانی کۆبوونەوەکەدا، لیژنەی هەسەدە "پابەندبوونی بەردەوامی خۆی بە پەسەندکردنی چارەسەری ئاشتیانە و پاراستنی سەقامگیری و پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی لە هەموو بوارەکاندا" دووپاتکردەوە. بەگوێرەی میدیا ناوخۆییەکان، شاندەکەی سوریا سەر بە وەزارەتی ناوخۆیە و بریتین لە محەمەد عەبدولغەنی فەرماندەی ئاسایشی ناوخۆی حەلەب و سەراقە عاموری بەرپرسی ئاسایشی گشتی ناوچەی عەفرین. ڕۆژێک پێشتر هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ (ئەسەییش) لە حەلەب، "بەردەوامی هێرش و ئیستفزازی هێزەکانی حکومەتی کاتی و چەکدارەکانیان" ئیدانەی کرد، بە ئاماژەدان بە هێزەکانی حکومەت.
بنیامین نەتانیاهوو، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕایگەیاند، سوپای وڵاتەکەی 153 تۆن تەقەمەنیان لە ناوچە جیاوازەکانی غەززە بەکارهێناوە. نەتانیاهوو لە وتارێکدا بەبۆنەی دەستپێکردنی خوولی زستانەی پەرلەمانی ئیسرائیل "کنێست" ڕایگەیاند، پاش کوژرانی دوو سەربازمان لەلایەن حەماسەوە لە غەززە، یەکشەممە بە 153 تۆن تەقەمەنی، غەززەمان بۆردوومان کرد. ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردوو، سوپای ئیسرائیل کوژرانی دوو سەربازیی وڵاتەکەی لە کەرتی غەززە ڕاگەیاند، پاش درووستبوونی پێکدادان لەگەڵ چەکدارانی حەماس لە ڕەفەح. ئیسرائیل حەماس بە پێشێلکردنی ڕێککەوتنی ئاگربەست تۆمەتبارکرد و زنجیرەیەک هێرشی لە غەززە ئەنجامدا. لای خۆیەوە حەماس بێئاگایی خۆی لە پێکدادانەکەی ڕەفەح ڕاگەیاند و پابەندبوونی خۆی بە ئاگربەستەوە دووپاتکردەوە. بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل، ئاماژەى بۆ ئەوەشکرد، هێشتا جەنگ كۆتایی نەهاتووەو دوێنێ بینیمان چۆن حەماس رێككەوتنی ئاگربەستی پێشێل كرد.، وتیشى: هێرشمان كردە سەر دەیان ئامانج لە كەرتی غەززە بۆ وەڵامدانەوەی پێشێلكردنی رێككەوتنی ئاگربەست لەلایەن حەماسەوە. ئەو باسى لەوەکرد کە چەكمان بەدەستەوەیەو دەستێكی ترمان درێژە بۆ هەر كەسێك كە ئاشتی بوێت، سیاسەتی من ئەوەیە ئاشتی لەگەڵ بەهێزەكان دەكرێن نەك لاوازەكان.
بەپێی ڕاگەیەندراوی بارەگای بارزانی سهرۆك بارزانی لهگهڵ ژمارهیهك له مامۆستایانی زانكۆ، نووسهران، رۆژنامهنووسان، ئهدیب و هونهرمهندان و وهرزشوانان كۆبووهوه و تێیدا هیوای خواست: هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، ببێته هۆی ئهوهی عێراق بكهوێته سهر ڕێی ڕاست و گوتی: هێشتا فهرههنگی حكوومهتی مهركهزی زاڵه بهسهر بیركردنهوه له بهغدا. رۆژی دووشهممه 20ی تشرینی یەکەمی 2025 له شاری ههولێر، سهرۆك مەسعود بارزانی لهگهڵ ژمارهیهك له مامۆستایانی زانكۆ، نووسهران ، رۆژنامهنووسان، ئهدیب و هونهرمهندان و وهرزشوانانی كوردستان كۆبووهوه. بەپێی ڕاگەیەندراوی بارەگای بارزانی، لهو كۆبوونهوهیهدا سهرۆك بارزانی گوتاریكی پێشكهشی ئامادهبووان كرد و خۆشحاڵیی خۆی بهو كۆبوونهوهیه دهربڕی و باسی له ڕهوشی ئێستا و بابهتی ههڵبژاردنی خولی شهشهمی ئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراق كرد. لهوبارهیهوه سهرۆك بارزانی رایگهیاند: ههڵبژاردن پڕۆسهیهكی دیموكراسییه و گهل دهبێ خۆی بڕیار له چارهنووسی خۆی بدات و به ئازادانه نوێنهرانی خۆی ههڵبژێرێت. سهرۆك بارزانی دووپاتی كردهوه به نیسبهتی ئێمه، ههڵبژاردن مهسهلهیهكی مهبدهئییه و بڕوامان پێیهتی، له كاتی راپهڕین له مانگی ئاداری ساڵی 1991 له كۆیه من ئهو كات داوام كرد كه ههڵبژاردن بكرێت، بۆیه به نیسبهت ئێمه شتێكی مهبدهئییه. ههروهها رایگهیاند: یهكهم ههڵبژاردنی ئازاد له 1992 له كوردستان ئهنجام درا و بووه بناغهیهك بۆ ئهوهی دامودهزگاكانی ههرێمی كوردستان دابمهزرێن، له عێراقیش بۆ یهكهم جار له مێژووی ئهو وڵاتهدا له ساڵی 2005 یهكهم ههڵبژاردنی ئازاد كرا دوای ئهوهی كه لهسهر دهستوورێك بۆ ئهم وڵاته رێككهوتین. ههر لهو چوارچێوهیهدا سهرۆك بارزانی سهرباری خستنهڕووی تێبینییهكانی لهبارهی یاسای ههڵبژاردن له عێراق دوای ساڵی 2010، رایگهیاند: لهبهر بهرژهوهندیی گشتی بهشداری له ههڵبژاردن دهكهین. سهرۆك بارزانی هیوای خواست ئهم ههڵبژاردنه ببێته هۆی ئهوهی عێراق بكهوێته سهر ڕێی راست و كار به دهستوور بكرێت. لهبارهی خهبات و قوربانیدان و دهستكهوتهكانی ههرێمی كوردستان، سهرۆك بارزانی رایگهیاند: له دهستكهوتهكانی ههرێم كهس منهتی به ئێمه نهكردووه و كهسیش ناتوانێت منهت لهسهر ئێمه بكات، ئهمه بهرههمی خوێنی شههیدانه، بهرههمی فرمێسكی دایكی شههیدانه، بهرههمی ڕهنجی ئهم میللهتهیه. ههر له وتارهكهیدا، سهرۆك بارزانی باسی له قۆناغی عێراقی نوێی دوای 2003 كرد و رایگهیاند: له دوای 2003 ئێمه به ئیرادهیهكی بههێز و نیهتێكی زۆر زۆر پاك چووینه بهغدا بۆ ئهوهی عێراقێكی تازه دروست بكرێت و ههموو ههوڵێكمان دا تا گهیشتینه 2005 و ئهو دهستوورهی كه ئێستا ههیه. سهرۆك بارزانی رایگهیاند: ئهو دهستووره ئهوه نییه ههموو تموحی ئێمهی تێدا بێت، بهڵام دهستوورێكه بهشی ئهوه شتی ئیجابی تێدایه كه ئێمه پێی ڕازی بین و پشتیوانیی لێبكهین، ئێستاش ئهگهر ئهو دهستووره جێبهجێ بكرێت، دهستوورێكی باشه. سهرۆك بارزانی دووپاتی كردهوه ئهگهر ئهم دهستووره جێبهجێ كرابا، نه له شوێنهكانی تری عێراق و نه له پهیوهندییهكانی ههولێر و بهغدا، زۆرێك لهو كێشانه ڕوویان نهدهدا. هاوكات سهرۆك بارزانی ڕایگهیاند: بهداخهوه ئهوهی ئێمه بینیمان، هێشتا فهرههنگی حكوومهتی مهركهزی زاڵه بهسهر بیركردنهوه له بهغدا. جهختیشی لهوه كردهوه كهمتر له دهستوور قبووڵ ناكهین. سهبارهت به بابهتی نهوت و رێككهوتنی ئێستای سێقۆڵی نێوان حكوومهتی ههرێم و حكوومهتی فیدراڵ و كۆمپانیاكانی نهوت، سهرۆك بارزانی هیوای خواست ئهم رێككهوتنه سهربگرێت و ببێته بنهمایهك بۆ یاسای نهوت و گاز و ئهم كێشهیه چارهسهر بكرێت. ههروهها لهبارهی مافه دهستوورییهكانی خهڵكی كوردستان، سهرۆك بارزانی دووپاتی كردهوه ئهو مافانه ئهمانهتێكن خوێنیان بۆ دراوه و ههزاران ڕۆڵهی ئازیز خوێنیان بۆ ڕشتووه. ههر لهو كۆبوونهوهیهدا سهرۆك بارزانی لهبارهی بڕینی بودجه و مووچهی خهڵكی كوردستان رایگهیاند: لای من و له لای ههموو كوردێكی دڵسۆز و ئهوهی كهمێك ویژدانیشی ههبێت، ئازاری نانبڕینی خهڵكی كوردستان كهمتر نهبووه له ئهنفال و كیمیاباران. سهرۆك بارزانی له بهشێكی دیكهی وتارهكهیدا ڕووی له ئامادهبووان كرد و پێی ڕاگهیاندن، چۆن پێشمهرگه تیرۆریستانی داعشی تێكشكاند، ئێوهش به پێنووس و هزر و بیری خۆتان، به ههوڵ و ماندووبوونی خۆتان دهبێ شهڕی ئهو فهرههنگه نامۆیه بكهن كه خهریكه له كوردستان بڵاودهبێتهوه كه تاكی كورد بڕوای بهخۆی نهمێنێت و گهنجی كورد سۆز و ئینتیمای بۆ نیشتمانهكهی نهمێنێت. سهرۆك بارزانی ههروهها ئاماژەی بهوه دا، ههوڵ دهدرێت نههێشتنی بیری نهتهوهیی و نائومێدی لهناو میللهتی ئێمهدا بڵاو بكهنهوه، ئهو فهرههنگه دهوڵهمهندهی كه ئێمه ههمانه و شانازیی پێوه دهكهین كه پێكهوهژیانه، خهریكه به شێوهیهك له شێوهكان ئهم فهرههنگهش نههێڵن، بۆیه دهبێ ههمووان ڕووبهڕووی ئهم پیلانه ببنهوه و نههێڵن سهربگرێت. ههروهها سهرۆك بارزانی باسی له پێشكهوتنهكانی كوردستان كرد له بوارهكانی پهروهرده، خوێندنی باڵا، ئاوهدانی، كارهبا، ڕێگهوبان و دروستكردنی بهنداو و پۆندهكان. باسیشی له گرنگی و بابهخی پاراستنی ژینگه و ژینگهپارێزی كرد و داوای كرد ههموو لایهك هاوكار بن له زیاتر بهرهوپێشبردنی ژینگهپارێزی و پاراستنی سروشتی كوردستان . سهرۆك بارزانی ئاماژهی به گرنگیی دروستكردنی بهنداوهكان كرد و ڕایگهیاند، دروستكردنی ئهمانه كاریگهریی زۆریان ههیه له پاراستنی ئاو و بهرهنگاربوونهوهی قهیرانی ئاو له داهاتوودا و دهبێ كارێك بكهین خهڵكی كوردستان تووشی كێشهی بێ ئاوی نهبێت و دهبێ سیاسهتێكی ڕاست و دروستی بهڕێوهبردنی ئاو ههبێت. لهبارهی ههڵمهتی بانگهشهی ههڵبژاردن، سهرۆك بارزانی داوای كرد كه ههڵمهتی بانگهشه به ئارامی و هێمنی و دوور له توندوتیژی بهڕێوه بچێت و نابێ رێگه بدرێت هیچ شتێكی خراپ ڕوو بدات، ههر كهسێكیش ئازاده بانگهشهی خۆی بكات و دهنگ به كێ دهدات. راشیگهیاند: سیاسهتی پارتی و سیاسهتی حكوومهتی ههرێم ئهوهیه كه بیر لهوه بكاتهوه ژێرخانێكی تهواو له ههموو بوارهكاندا بۆ نهوهكانی داهاتوو بنیات بنێت و دهبێ كار لهسهر ئهوه بكرێت كه له خزمهتی ههموو خهڵكی كوردستانه بۆ ئهوهی ئاییندهیهكی خۆش و گهش و تهندروست بۆ میللهتهكهمان دهستهبهر بكرێت. لهبارهی ڕهوشی ناوخۆی كوردستان و پێكهێنانی كابینهی نوێی حكوومهت، سهرۆك بارزانی ڕایگهیاند: له دوای ڕاگهیاندنی ئهنجامی ههڵبژاردن داوامان له ههموو لایهنهكان كرد حكوومهتی بنكهفراوان پێك بهێنرێت، بهڵام ههندێكیان نههاتن و هەندێكیان گوتیان دهبینه ئۆپۆزسیۆن، ئهمه مایهوه له نێوان پارتی و یهكێتی. سهرۆك بارزانی ڕایگهیاند، لهسهر بهرنامهی كاری حكوومهت ڕێككهوتنی زۆر باش كراوه و بهرنامهیهكی زۆر ڕێكوپێكه، پێویسته ئهنجامهكانی ههڵبژاردن لهبهرچاو بگیرێت و ههر لایهنه به پێی ئیستیحقاقی ههڵبژاردنی خۆی پۆست وهربگیرێت و هیوای خواست كه لهسهر ئهمهش ڕێككهوتن بكرێت و بەر لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق حكوومهتی ههرێمی كوردستان پێك بهێنرێت.
شارهزایهكی بواری كهشناسی رایگهیاند، سبهی شهپۆلێكی باران بارین و ههوره بروسكه ناوچه جیاجیاكانی ههرێمی كوردستان دهگرێتهوهو هۆشداریش دهدات له دروستبونی لافاوی خێرا له ههندێك شوێنی پارێزگای دهۆك. ئاراس جهبار، شارهزای بواری كهشناسی، ئهمڕۆ دوشهممه، له راگهیهندراوێكدا وتی، سبەی سێشەممە کاریگەری شەپۆلەکەی دەریای ناوەڕاست دەگاتە ناوچەکانمان و لەکاتەکانی نیوەڕۆوە ئاسمانی هەرێم بە زۆری دەگۆڕێت بۆ نیمچە هەور و هەوری تەواو لەگەڵ دەستپێکردنی تاوە باران و هەورە بروسکە لەناوچە جیاجیاکانی سنوری پارێزگای دهۆک و ئیدارەی زاخۆ و ئیدارەی سۆران و ناوچە شاخاوییەکانی ئیدارەی راپەرین و لە سەنتەری پارێزگاکانی هەولێر و سلێمانی و کەرکوک و هەڵەبجە ئاسمان بە زۆری دەگۆڕێت بۆ نیمچە هەور و لەهەندێ شوێندا هەورە بروسکە چالاک ئەبێت لەگەڵ بارینی نمە باراندا. وتوشیهتی، سبهی پلەکانی گەرما بەراورد بە ئەمڕۆ، 2 پلە نزم دەبنەوە و خێرایی با مامناوەند ئەبێت. ئهو شارهزایه ئاماژهی بهوهشداوه، لە کاتەکانی نێوان سبەی شەو بۆ بەرەبەیانی رۆژی چوارشەممە، کاریگەری ئەو ناجێگیرییە لەسەر ناوچەکانی پارێزگای دهۆک و ئیدارەی زاخۆ و ناوچە شاخاوییەکانی پارێزگاکە زیاتر ئەبێت، بۆیە هۆشداری ئەدەین لە دروستبون و چالاکبونی کەڵەکە هەوری بە بروسکەی بەهێز و هەروەها ناوبەناو تەرزە و بارانێکی بەخوڕ و زۆر ئەبارێت کە ئەمەش ئەبێتە هۆی دروستبونی لافاوی خێرا لە هەندێ شوێنی پارێزگاکەو پێویستە هاوڵاتیان لەو ناوچانەدا ئاگاداربن. ئهوهشی خستۆتهڕو، لەناوچەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان لەم قۆناغەدا ئەگەری هەورە بروسکە و بارانێکی کەمی پچڕپچڕ ئەبێت، دواتر لە رۆژی چوارشەممە بەشێوەی ناوخۆیی هەورە بروسکە و تاوە باران لەهەندێ شوێندا چالاک ئەبێتەوە و کاتەکانی ئێوارە کۆتایی پێدێت . ئاراس جهبار هێمای بۆ ئهوهش كردوه، لەکۆتایی ئهم مانگهدا بۆ سەرەتای مانگی 11، پێشبینی هاتنی شەپۆلێکی دیکەی هەورە بروسکە و بارانبارین بۆ ناوچەکانی هەرێمی کوردستان ئەکەین.
مەسرور بارزانى ڕلیدەگەیەنێت، پارتی بەهێزترین و گەورەترین پارتی سیاسیە لەسەر ئاستی کوردستان،دەمانەوێت بیسەلەمێنین کە لەسەر ئاستی عێراقیش بەهێزترین و گەورەترینە. بە ئامادەبوونی مەسرور بارزانی، جێگری سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، لە شاری هەولێر کەرنەڤاڵی ناساندنی کاندیدانی پارتی بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەدەچێت. لە وتارێکدا مەسرور بارزانی، جێگری سەرۆکی پارتی وتی، هەموومان خۆمان ئامادە دەکەین بۆ هەڵبژاردنێکی دیکە و بۆ سەرکەوتنێکی دیکەی پارتی. جێگری سەرۆکی پارتی ڕایگەیاند "سەرەڕای ئەو هەموو قەیرانانەی بۆ ئێمە دروست کران، هەموو ئەو پلانانەی لە ناوخۆ و دەرەوە بۆ ئێمە داڕێژران، ئێمە بە پڕۆژە و دەستکەوت وەڵامی ناحەزانمان دایەوە. ئەمانە دەسکەوتی خۆتانن و پێویستە شانازی بەخۆتانەوە بکەن." چەند پەیامێکى دیکەى مەسرور بارزانى بەکورتى.. ٠ لەسەر ئاستی عێراق ڕێگری لە پێشکەوتنەکانی کوردستان کراوە. ٠ نەیانتوانیوە پێشکەوتنەکانی هەرێمی کوردستان بووەستێنن. ٠ بەرگری لە مافی هەموو پێکهاتەکان دەکەین. ٠ هەموو هەوڵێک بۆ بچووککردنەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان دراوە. ٠ بەشێکی زۆری ناوچەکانی عێراق بەدەست نەبوونی خزمەتگوزارییەوە دەناڵێنن. ٠ دابینکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان ئەرکە لەسەر بەغدا. ٠ ئاسایش و سەقامگیری لەهەرێمی کوردستان نموونەی نییە. ٠ کوردستان یەکێکە لە سەقامگیرترین وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ٠ کوردستان بووەتە پەناگەیەک بۆ هەموو ئەوانەی لە تووندڕەوی ڕادەکەن.
بافڵ تاڵەبانی لە بانگەشەی هەڵبژاردنی یەكێتیدا لە هەڵەبجە ڕایگەیاند: ناهێڵین غازەكە بخۆن هەموو لەناوچەی ئێمەیە، بۆیە كارەبای 24ی كاتژمیریی هەیە. ئەمڕۆ دووشەممە لە کەرنەڤاڵی بانگەشەی هەڵبژاردن بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، لەهەڵەبجە وتارێکی پێشکەش کرد و تێیدا جەختی لە گرنگی و پێگەی تایبەتی هەڵەبجە کردەوە و بەڵێنی دا کە نوێنەرانی یەکێتی لە بەغداد دەبنە پشتیوان و هێزی خەڵکی ئەو شارە. لەبەشێکى وتارەکەیدا بافڵ جەلال تاڵەبانی باسى لە پرۆژەى کارەباى ٢٤ کاتژمێرى کرد، وتى: بەرنامەو پشتیوانى هەموو حزبەکان بوو بۆ ئەو کارەبایە، نەمانهێشت غازەکە ببەنە دەرەوە، بۆیە کارەبا بووە 24 کاتژمێریی. سەرۆکی یەکێتی ئاشکرایکرد کە بیرۆکەی بەپارێزگاکردنی هەڵەبجە خەونێکی دێرینی مام جەلال، سکرتێری کۆچکردووی یەکێتی بووە و گوتی: "پڕۆژەی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە لە ساڵی 1999ەوە لای مام جەلال گەڵاڵە بوو." ناوبراو جەختی لەوە کردەوە کە "هەڵەبجە دەبێت وەکو شوێنەکانی دیکە خزمەت بکرێت" و ڕایگەیاند: "پارەیەکی زۆر لە بەغداد هەیە و دەبێت ئەو پارەیە لێرە، لە هەڵەبجە و هەرێمی کوردستان، خەرج بکرێت.
لە ماوەی کەمتر لە سێ هەفتەدا، لانیکەم 10 ژن لە شارە جیاوازەکانی ئێران و ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەلایەن هاوسەر یان کەسە نزیکەکانی خێزانەکانیانەوە کوژراون، دیاردەیەک کە ئامارەکان دەریدەخەن بە شێوەیەکی مەترسیدار لە زیادبووندایە. ڕۆژنامەی "ئیعتیماد"ی ئێرانی لە ڕاپۆرتێکدا بڵاویکردەوە، ژنە کوژراوەکان خەڵکی پارێزگاکانی ورمێ، سنە، سیستان و بەلوچستان، تاران و هەمەدان بوون. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، زۆرینەی ئەو ژنانە بە بیانووی "شەرەف" یان بەهۆی کێشەی خێزانییەوە دەکوژرێن. ڕۆژنامەکە هۆشداری دەدات کە ئامارەکانی کوشتنی ژنان لە وڵاتەکەدا پێنج هێندە زیادیانکردووە و زۆرینەی قوربانییەکانیش، قوربانیی توندوتیژیی خێزانی بوون. "ئیعتیماد" دەنووسێت، لە ئێستادا "ڕۆژ نییە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا هەواڵی کوشتن و توندوتیژیی خێزانی بەرامبەر بە ژنان لە ئێران بڵاونەکرێتەوە و نەبیسترێت." پێشتریش ڕێکخراوی مافی مرۆڤی "هەنگاو" ڕایگەیاندبوو، تەنها لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵدا، لانیکەم 14 ژن لە شارە جیاوازەکانی ئێران کوژراون، کە زۆرینەیان لەلایەن هاوسەرەکانیانەوە بووە. ئەم توندوتیژییانە لە کاتێکدایە کە بەپێی ئامارە فەرمییەکانی ناوەندی ئاماری ئێران، نایەکسانییەکی گەورەی ئابووری لە نێوان ژنان و پیاواندا هەیە: ڕێژەی بێکاریی ژنان: دوو هێندەی پیاوانە. ڕێژەی دامەزراندنی ژنان: پێنج هێندە کەمترە لە پیاوان.
ئەمڕۆ ساڵڕۆژی ئازادکردنی شاری ڕەققەی سوریایە لەژێر دەستی داعش لەلایەن شەڕڤانانەوە و هەسەدەش ڕایدەگەیەنێت: ڕێگە بە گەڕانەوەی هیچ جۆرە تیرۆرێک نادەن و سازش لەسەر خوێنی شەهیدانی ئازادیی ناکەن لە بەرامبەر دوژمنانی ئازادیی. ئەمڕۆ 20ی تشرینی یەکەم هەشت ساڵ بەسەر ئازادکردنی شاری ڕەققەی سوریایە پایتەختی خەلافەتەکەی داعشە، لەسەر دەستی شەڕڤانان لە ڕۆژئاوای کوردستان و لە ساڵڕۆژەکەشدا هێزەکانی سوریای دیموکرات- هەسەدە- پەیامێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند: شەڕڤانانی نێر و مێ و تەواوی پێکهاتەکان پێکەوە پایتەختی خەلافەتێکی مەترسیدار و تاریکپەرستیان لەناوبرد و سەرکەوتنێکی مێژوییان تۆمارکرد. هەسەدە: ڕەققە سەردەمێک پایتەختی تیرۆر بوو، بەڵام ئێستا هێمای ڕزگاریی و پێکەوژیانە و خواست و نەبەزیی گەلانی ناوچەکەیە، سەرکەوتنەکە بە خوێنی شەهیدان نوسراو و پیرۆزکراوە و بەو جۆرە دەمێنێتەوە. هەسەدە لە ڕاگەیەندراوەکەیدا ئاماژەی بەوەشداوە، شکۆی مرۆڤ لەسەرو هەموو شتێکەوەیە و ناهێڵن دوژمنانی ئازادیی یاریی بە چارەنوسی گەل بکەن، بە هیچ جۆرێک ڕێگە بە گەڕانەوەی تیرۆر نادەن لەژێر هەر ناو و بەرگێکدا بێت، هیچ کاتیش سازش لەسەر خوێنی شەهیدان و ئامانجەکان ناکەن...
ئەندامی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکیی کامەران عوسمان ڕایگەیاند، دەوڵەتی تورک هەڵمەتێکی فراوانیان بۆ تاڵانکردن و بڕینەوە و وێرانکردنی دارستانەکانی بادینان دەست پێکردووە، تەواوی دارەکان بە تراکتۆری مەدەنی، دەگوازرێنەوە بۆ ناو تورکیا. کامەران عوسمان ئەندامی ڕێکخراوی سی پی تی ئەمریکیی ڕایگەیاند، لە سەرەتای مانگی ئەیلوولەوە، سوپای تورکیا هەڵمەتێکی فراوانی بڕینەوەی دارستان و پارچە پارچەکردنی دارەکانی کوردستانی لە ناوچەکانی زاپ و ئاڤاشین، لە سنووری شارۆچکەی ئامێدی دەستپێکردووە. وتیشی: دارەکان بە شۆفڵ و حەفارە دەردەهێندرێن و بە ئامێری بڕەڕی پێشکەوتوو پارچە پارچە دەکرێن. ئاماژەی بەوەشدا، “تەواوی دارەکان بە تراکتۆری مەدەنی، دەگوازرێنەوە بۆ ناو تورکیا و بەشێکی بۆ سووتەمەنی سوودی لێوەردەگیرێت، بەشە زۆرەکەشی بۆ درووستکردنی کورسی و قەنەفە و کەلوپەلی لە تەختە دروستکراوی ناو ماڵ لەلایەن کارگەکانی تورکیاوە بەکاردەبرێن و دواتر ئەم کەلوپەلانە دەنێردرێنەوە ناو بازاڕەکانی کوردستان و بە دانیشتووانی هەرێمی کوردستان دەفرۆشرێنەوە!.” کامەران عوسمان ئەوەشی ڕاگەیاند، “پاراستنی سنوور و ژینگە و دارستانەکانی کوردستان لە بەرنامە و پرۆگرامی چ حزبێکی کوردستانی دایە؟! لەبەر شەڕە پەڕۆی هەڵبژاردن و درووشمی ڕەنگا و ڕەنگ، کام حزب ئاگای لە وێرانکردنی ژینگەی سەوزی کوردستانە؟!”
سەرۆکی ئەمریکا بڵاویکردەوە، مارک ساڤایای وەکو نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ عێراق دیاریکردووە. دەشڵێت، ئەو تێگەیشتنێکی باشی لە پەیوەندییەکانی واشنتن و بەغدادا هەیە. دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تروس سۆشیاڵ نووسیویەتى: "خۆشحاڵم مارک ساڤایا وەکو نێردەی تایبەتمان بۆ خزمەتکردن لە کۆماری عێراق ڕادەگەیەنم". مارک ساڤایا وەبەرهێنەرێکی ئەمریکییە و ئەو هاودامەزرێنەر و بەرێوەبەری کۆمپانیایەکی بەرهەمهێنانی حەشیشە لە ئەمریکا. ئەو هەروەها هاودامەزرێنەر و بەڕێوەبەری جێبەجێکاری کۆمپانیای " Future Grow Solutions"ـە کە دەرمانی پزیشکی لە حەشیش دروست دەکات. سەرۆکی ئەمریکا دەشڵێت، "تێگەیشتنی قووڵی مارک لە پەیوەندییەکانی عێراق و ئەمریکا و ناوچەکە، یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییەکانی گەلی ئەمریکا"، هاوکات پیرۆزبایی ئەو پۆستە نوێیەی لە مارک کرد و جەختی لە ڕۆڵی سەرەکیی دەکاتەوە لە بانگەشەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ئەمریکادا لە میشیگن و دەڵێت: "مارک یارمەتیدەر بووە بۆ دەستەبەرکردنی دەنگێکی پێوانەیی موسڵمانە ئەمریکییەکان لەو ویلایەتە"، کە ڕێژەیەکی زۆر موسڵمانی ئەمریکی تێدا دەژی. مارک ساڤایا یەکێکە لەو کەسانەی رۆڵێکی کاریگەری لە ئازادکردنی ئیلیزابێس تسورکۆڤدا هەبووە. ئەو بارمتەیەکی ئیسرائیلی بوو کە 9ی ئەیلوولی ئەم ساڵ دوای چەند ساڵێک لە بارمتەبوونی لەلای گرووپە چەکدارەکانی عێراق ئازاد کرا. رۆژی 3ی تشرینی یەکەمی ئەم ساڵ، تسورکۆڤ لە ئێکسەکەیدا نووسی، "زۆر سوپاسگوزاری ئادەم بۆیلە، نێردەی تایبەت بۆ کاروباری بارمتەکان، مارکۆ روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، مارک ساڤایا و میک بیرگمان دەکەم بۆ ئەو هەوڵانەی دایان بۆ ئازادکردنم". سەرۆکی ئەمریکا گوتیشی، "مارک کارەکتەرێکی سەرەکیی کەمپەینەکەم بوو لە میشیگن، کە تێیدا ئەو و کەسانی دیکەش هاوکاربوون لە بەدەستهێنانی دەنگی موسڵمانان (لەو ویلایەتەدا). پیرۆزە مارک!"
سەرۆکی ئەمریکا لەسەر چەکەکانی حەماس ڕایدەگەیەنێت بەڵێنیان دابوو چەک دابنێن، بەڵام ئەگەر ناچار بین لەڕێگەی خۆمانەوە یان بەپشتیوانی ئیسرائیل لەڕێگەى ئەوانەوە ئەو چەکانەیان پێدادەنێین. ڕۆژی یەکشەممە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا هۆشداریدا لەوەی ئەمریکا دەتوانێت دەستوەردانێکی ڕاستەوخۆ یان لە ڕێگەی ئیسرائیلەوە بکات بۆ چەکداماڵینی حەماس ئەگەر پابەند نەبێت بە بەڵێنەکەی بۆ داماڵینی چەک، هاوکات جەختی لەوە کردەوە کە وڵاتەکەی "سەربازەکانی لەسەر زەوی جێگیر ناکات" لە فەلەستین و کەرتى غەززە. ترەمپ لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوز ڕایگەیاند، ئیسرائیل ڕەزامەندی دەربڕیوە لەسەر ڕێککەوتنی ئاشتی، ئاماژەی بەوەشکرد، "هەر کە ئەوان (ئیسرائیل) ڕۆیشتن، حەماس حەوت کەسی لەسێدارەداوە، دواتر 30 کەسی دیکەیان لەسێدارەداوە"، بڕوای خۆی دەربڕی کە بزووتنەوەکە "رێککەوتنەکە پێشێل دەکات، ئێستاش ئەو کارە دەکەن". دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەشکرد، تائێستا هیچ وادەیەکی دیاریکراو بۆ چەک دانانی حەماس نییە، بەڵام پێویستە بە زوترین کات ئەو کارە ئەنجام بدەن. هاوکات لێپرسراوێکی سەربازی ئیسرائیل ئاشکرایکردووە، پێدەچێت تەلئەبیب بە لێدانی زیاتر بزووتنەوەکە بکاتە ئامانج، لە کاردانەوەی ئەوەی کە ئەمڕۆ حەماس پێشێلکاری لەرێککەوتنی ئاگربەست ئەنجامداوە. لەلایەکى دیکەوە، نووسینگەی بنیامین نەتەنیاهوو، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، تاوەکو حەماس تەرمی هەموو بارمتەکان رادەست نەکاتەوە، دەروازەی رەفەح ناکرێتەوە. لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە: "سەرۆکوەزیران نەتەنیاهوو فەرمانیکردووە دەروازەی رەفەح تاوەکو ئاگادارکردنەوەیەکی دیکە بە داخراوی بمێنێتەوە". نووسینگەکە گوتیشی: "کردنەوەی دەروازەکە لەسەر بنەمای ئەوە تاوتوێ دەکرێت، کە حەماس چۆن پابەندییەکانی بۆ گەڕاندنەوەی بارمتەکان و تەرمی کۆچکردووان جێبەجێ دەکات و مەرجە رێککەوتن لەسەرکراوەکانی ئاگربەستەکە جێبەجێ دەکات" رێککەوتنەکە کە بە سەرپەرشتیی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا کراوە، ئامانجی کۆتاییهێنانی یەکجارەکییە بە جەنگی غەززە. لەوەتەی ئاگربەستەکە دەستیپێکردووە، کە سێیەمین ئاگربەستە لەوەتەی شەڕ لە 7ی تشرینی یەکەمی 2023ـەوە هەڵگیرساوە، سەتان هەزار فەلەستینی گەڕاونەتەوە باکووری کەرتەکە بۆ ماڵەکانیان.
