ڕاسپۆتین، شەیتانە ڕاستەقینەکەی مۆسکۆ

هاوڵاتى ئێران دوای دوو مانگ هەڕەشە لەهەرێم و ئامادەكاریی سەربازیی و ئەمنیی لە رۆژهەڵاتی كوردستان دواجار بەچڕی و بەچەكێكی نوێ و تۆپخانەی زیرەك هێرشەكەی بەبیانوی حزبەكانی رۆژهەڵاتەوە دەستپێكرد. كۆماری ئیسلامی ئێران لەساڵی (1991) تا ئێستا دەیان هێرش و پەلاماری لەدژی بنكە و بارەگا و ئەندامانی حزبەكانی رۆژهەڵاتی لەهەرێمی كوردستان ئەنجامداوە و دەڵێت ئەو حزبانە دوای (25) ساڵ بەڵێنی خۆیان بۆ ئەنجامنەدانی هێرش لەناو خاكی ئێراندا شكاندوەو لە رێگەی هەرێمی كوردستانەوە دژی ئێران چالاكیی دەكەن، بۆیە موشەكەكانی سوپای پاسداران ئامادەن بۆ بە ئامانجگرتنی ئەو حزبانە و نەیارەكانی كۆماری ئیسلامی لەناوچەكەدا. سەرەتای هەڕەشە و هێرشەكانی ئەم دواییە بۆ بناری هەڵگورد لەناوچەی سیدەكان بە بیانوی بوونی پێشمەرگەكانی ئەو حزبانەوە لەمانگی رابردو و لەكاتی سەردانەكەی فواد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ تارانی پایتەخت دەستیپێكرد و لەلایەن ئێرانەوە بە رەسمیی هۆشداریی درایە بەرپرسانی بەغدا و هەرێم كەسوپای پاسداران هێرشەكانی ئەنجامدەدا و لەدوایین پێشهاتیشدا سەرەڕای ئەو هێرشانە كە چەند رۆژێكە بەردەوامە، داوا لە مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق كرا كەپێشمەرگەكانی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان چەك بكرێن و لەهەرێمی كوردستان دوربخرێنەوە. حزبەكانی رۆژهەڵات زیاتر لە (35) ساڵە بنكە و بارەگایان لەهەرێمی كوردستان هەیە بەڵام ئەو حزبانە لە ماوەی بوونیان لە هەرێم، چالاكییەكی ئەوتۆی سەربازییان دژی ئێران ئەنجام نەداوە و بە بەردەوامی جەختیان لەوە كردوەتەوە كە پاراستنی سەروەریی خاكی هەرێم بۆ ئەوان گرنگە و نایانەوێت ببنە بیانوی نەیارانی كورد بۆ هێرشكردنەسەر هەرێمی كوردستان. هەڕەشە و هێرشەكانی ئێران هەرچەندە كۆماری ئیسلامی ئێران (35) ساڵە دژی بنكەو بارەگاكانی حزبەكانی رۆژهەڵات لەهەرێم هەڕەشە و هێرشی سەربازیی ئەنجام دەدات، بەڵام سەرەتای هەڕەشەو هێرشەكانی ئەم دواییە دەگەڕێتەوە بۆ دووەم گەشتی فواد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ تاران و كۆبوونەوەی لەگەڵ عەلی شەمخانی سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانی كۆماری ئیسلامی ئێران لە رێككەوتی (10/8/2021). شەمخانی كە نوێنەری عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێرانە لەئەنجومەنی ئاسایشی وڵاتەكەی لەو كۆبوونەوەیەدا لەگەڵ فواد حسێن بە راشكاوی رایگەیاند كەتاران بەرپرسانی بەغداو هەولێر-ی لەجموجۆڵی نەیارانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەهەرێمی كوردستان و ناوچە سنورییەكان ئاگادار كردووەتەوە و ئەگەر بەرپرسانی عێراق و هەرێمی كوردستان حزبەكانی رۆژهەڵات لەهەرێم دەرنەكەن ئەوا سوپای پاسداران كاردانەوەی توندی بەرامبەر ئەو حزبانە دەبێت. لەبەرامبەردا وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند؛ لەدژی هەر حزب و لایەنێك كە ببێتە هەڕەشە و مەترسیی بۆسەر ئێران كاردانەوەیان دەبێت، چونكە ئەوە پێچەوانەی هەڵوێستی حكومەتی ئێستای بەغدایە. دوای مانگێك لەهەڕەشەی سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی ئێران لە رۆژی (1/9/2021) سوپای پاسداران لە راگەیەنراوێكدا بڵاوی كردەوە كە پێنجشەمەی رابردوو (26/8/2021) لە گوندێكی ناوچەی مەریوان لە رۆژهەڵاتی كوردستان لەلایەن ژمارەیەك چەكدارەوە هێرش كراوەتەسەر ئەندامانی سوپاكەیان و دوو كەسیان كوژراوە و ئەو چەكدارانە لەهەرێمی كوردستانەوە هاتوونەتە خاكی ئێران و هێرشەكەیان ئەنجامداوە، بەڵام تۆڵەی توند چاوەڕوانی ئەو چەكدارانە دەكات. رۆژی یەكشەممە (12/9/2021) دوای ئەوەی مستەفا كازمی لەگەڵ عەلی شەمخانی، سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانیی كۆماری ئیسلامی ئێران كۆبووەوە، شەمخانی داوای لێكرد كە بەپەلە نەیارەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەهەرێمی كوردستان دەربكرێن، چونكە بەوتەی ئەو بەرپرسە، جموجۆڵ و چالاكیی ئەو هێزانە لەچوارچێوەی پلانەكانی ئەمەریكادایە لەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران. شەمخانی لەكاتی گفتوگۆ لەگەڵ كازمی، جەختی لەوە كردووەتەوە كە حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان  لەهەرێم مەترسین بۆسەر ئاسایشی سنورەكانی نێوان عێراق و ئێران، بۆیە دەبێت بەپەلە پێشمەرگەكانی ئەو حزبانە لەچەك داماڵرێن و لەهەرێم دەربكرێن. هۆكاری بوونی حزبەكانی رۆژهەڵات لەهەرێم ساڵی (1984) دوای سەرهەڵدانی شەڕی ناوخۆیی نێوان پارتەكانی رۆژهەڵات و فشارەكانی سوپای پاسداران، هێزەكانی ئەو پارتانە بەتەواوەتی لە رۆژهەڵاتی كوردستان دابڕان و روویان لە ناوچەكانی (سەفرە، زەرون، گەڵاڵە، مەعلومە و چەند ناوچەیەكی دیكە)ی زۆنی دەسەڵاتی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لەباشوری كوردستان كردو دوای ساڵانێك مانەوە لەو شوێنانە و دوای راپەڕینی ساڵی (1991)ی باشور هێزەكانی سەر بە حزبی دیموكراتی كوردستان و كۆمەڵە و خەباتی ئیسلامی بەتەواوەتی لەچەند بارەگا و ئۆردوگایەكی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی یەكێتی جێگیركران و لەسەر داواو رێنمایی بەرپرسانی هەرێم زۆربەی چالاكی و جموجۆڵە سەربازییەكانی خۆیان لە دژی كۆماری ئیسلامی ئێران راگرت. هەروەها راگرتنی چالاكییەكانی ئەو حزبانە بووە هۆی سەرهەڵدانی ململانێ ناوخۆییەكان و دواجار جیابوونەوە چەند باڵ و حزبێكی دیكە، بۆ نموونە ئێستا حزبی دیموكرات بووەتە دوو حزبی (حدكا) و  حزبی (حدك) و كۆمەڵە لەئێستادا سێ حزبە  كە بریتین لە (حزبی كۆمۆنیستی ئێران رێكخراوی كوردستانی كۆمەڵە) و (كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان) و (كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی كوردستانی ئێران)  هەروەها خەباتی ئیسلام چەند جارێك جیابوونەوە و باڵی جیاوازی لێكەوتووەتەوە. بەشێك لەحزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان كە بریتین لە حزبی دیموكراتی كوردستان (حدك) و حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدكا) و هەروەها كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی كوردستان و كۆمەڵەی زەحمەتكێشانی كوردستان لەساڵی (2016)وە بەشێك لەبنكە سەربازییەكانی خۆیان لەبناری چیای هەڵگورد لە ناوچەكانی نێوان رۆژهەڵاتی كوردستان و هەرێمی كوردستان جێگیر كردوە و چالاكییەكانیان لەو ناوچە سنورییانەوە ئەنجام دەدەن و ئەمەش بوەتە مایەی توڕەیی كۆماری ئیسلامی ئێران و كاردانەوەی چەكدارانی سوپای پاسداران دژی بنكەكانی پێشمەرگەكانی ئەو حزبانە. ئێران چەكی نوێی لەهەرێم تاقیكردەوە رێككەوتی (6/8/2021) پێگەی فەرمیی راگەیاندنی سوپای پاسداران بڵاویكردەوە محەمەد پاكپور، فەرماندەی هێزە وشكانییەكانی پاسداران رایگەیاندوە رۆژی پێنجشەممە (2/9/2021) هێزێكی چەكداری نەیاری ئێران لەهەرێمی كوردستانەوە خۆیان گەیاندووەتە ناوچەی مەریوان و هێرشیان كردووەتە سەر بنكەیەكی سەربازیی و لەئەنجامدا دوو چەكدارای سوپای پاسداران كوژراوە، بۆیە تۆڵەیەكی توند چاوەڕێی ئەو هێزانە دەكات. پاكپور وتوویەتی: نابێت بەرپرسانی هەرێم رێگە بەنەیارانی ئێران بدەن بنكە و بارەگایان لەناو خاكی هەرێمی كوردستان هەبێت، چونكە ئەو دژیی رەوشتی دراوسێیەتیی نێوان ئێران و عێراقە و  داوا لەخەڵكی هەرێمی كوردستان دەكەین دوربكەونەوە لەبنكە و بارەگاكانی حزبەكانی رۆژهەڵات بۆ ئەوەی زیانیان پێی نەگات، بەڵام ئەم وتەیە كاردانەوەی بەغدای لێكەوتەوەو تەحسین خەفاجی فەرماندەی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەكانی عێراق رایگەیاند رێگە بەهیچ كەس و لایەنێك نادەین كە ببێتە مایەی تێكدانی ئاسایش و سەروەریی خاكی هەرێم و عێراق لەبەرامبەردا جارێكی دیكە محەمەد تەقی ئۆسانلو فەرماندەی ناوەندی (حەمز) سوپای پاسداران كە مێژوویەكی دورودرێژی لەشەڕ دژی حزبە كوردییەكانی رۆژهەڵات هەیە جەختی كردەوە كە هێرش دەكەنەسەر هەرێمی كوردستان لەدژی نەیارانی كۆماری ئیسلامی ئێران. هاوكات، رۆژی سێشەممە (7/9/2021) رۆژنامەی (وەتەنێ ئێمروز)ی ئێران لە لاپەڕەی یەكەمی خۆیدا بەناونیشانی «موشەكەكان ئامادەی ئاڕاستەكردنن» لێدوانی ئەو دوو فەرماندەیەی سوپای پاسداران و محەمەد باقری، سەرۆكی ناوەندی گشتیی هێزە چەكدارەكانی كۆماری ئیسلامی ئێرانی بڵاوكردەوە كەتێیدا باقری ئاماژە بەوە دەكات حزبی دیموكراتی كوردستان بە ئاگاداری بەرپرسانی هەرێم بەڵێنی نووسراویان  هەیە كە لەساڵی (1996)ەوە هیچ هێرشێكی سەربازیی لەخاكی ئێراندا ئەنجام نەدەن، بەڵام ئەو حزبە لە ژێر كاریگەریی پلانی ئەمەریكا دژی ئێران جموجۆڵەكانی لەساڵی (2017) دەستپێكردەوە، بۆیە سوپای پاسداران بە حەوت موشەك وەڵامی ئەو جموجۆڵانەیان دایەوە. باقری جەختی لەوە كردووەتەوە كە موشەكەكانی سوپای پاسداران بەسوودوەرگرتن لەنوێترین تەكنەلۆژیا ئامادەی پێكانی ئامانجەكان و نەیارانی كۆماری ئیسلامی ئێرانن لەناوچەكەدا. دواجار رۆژی هەینی (12/8/2021) سوپای پاسداران هەڕەشەكانی كرد بەهێرش و لە راگەیەنراوێكدا ئاشكرای كرد بە (حەوت فڕۆكەی خۆكوژ) كە نوێترین تەكنەلۆژیای فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی سەربازیی ئێرانە هێرش كراوەتەسەر بنكەكانی حزبە نەیارەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەبناری چیای هەڵگوردو هاوكات بەفڕۆكەی جەنگی و بە تۆپخانەی زیرەك بەچڕی تۆپباران و بۆردومانی ئەو بنكانە كراوە . موشەك و سێدارە خەڵاتی ئێران بۆ كورد لە رۆژهەڵات بەرەبەیانی رۆژی شەممە (8/9/2018) هەواڵی لەسێدارەدانی زانیار مورادی و لوقمان مورادی و رامین حسێن پەناهی سێ زیندانیی كوردو ئەندامی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بڵاوبوەوەو هەر هەمان رۆژ لەسەعات (11)ی پێشنیوەڕۆ بەموشەك هێرش كرایەسەر بارەگای سەرەكیی حزبی دیموكراتی كوردستان (حدك) لەقەزای كۆیە. هێزە ئاسمانییەكانی سوپای پاسدارانی ئێران لە (8/9/2018) بارەگای سەركردایەتیی حزبی دیموكراتی كوردستانی لەكۆیە بەحەوت موشەكی جۆری (فاتح) كردە ئامانج و بەهۆی ئەو هێرشەوە زیاتر لە (16) كەسی ئەندام و پێشمەرگەی ئەو حزبە گیانیان لەدەستدا كە شەش كەسیان ئەندامی سەركردایەتیی حزبەكە بوون. لەساڵی (2019) سوپای پاسدارن جارێكی دیكە بەفڕۆكەی بێفرۆكەوان هێرشیان كردەسەر بنكەیەكی سەربازیی هێزەكانی پێشمەرگەی حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەبناری چیای هەڵگورد لەناوچەی باڵەكایەتی و دواتر كۆمەڵەی زەحمەتكیشانی كوردستان لە راگەیەنراوێكدا ئاشكرای كرد كە سێ پێشمەرگەیان بەسەختی برینداربوون و یەكێك لەو بریندارانەش قاچێكی لەدەستداوە ئەوەی جێگەی سەرنجە هاوكاتبوونی موشەكبارانی كۆیە و لەسێدارەدانی سێ چالاكی كورد لە رۆژهەڵات كە بەبڕوای زۆر كەس بەهەڵكەوت نەبووە، چونكە ئێران دوای دوو مانگ هەڕەشە لەكاتێكدا كە تەنها دوو رۆژ بەسەر سێیەم ساڵیادی موشەكبارانەكەی كۆیە تێپەڕیوە، رۆژی هەینی بەفڕۆكەی خۆكوژو تۆپخانەی زیرەك هێرشی كردەسەر بنكە و بارەگای حزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەبناری هەڵگورد. بەپێی سەرچاوەكانی هەواڵی رۆژهەڵاتی كوردستان زیاتر لەیەك مانگە لەسەرەتای مانگی هەشتی ئەمساڵەوە هێزەكانی سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران بەچەك و زرێپۆش و كەرەستەی سەربازیی پێشكەوتوو، هێزی زۆری لەسەرجەم ناوچەكانی نێوان رۆژهەڵات و هەرێمی كوردستان جێگیر كردووەو هێزی ئەمنیشی لەناوخۆی رۆژهەڵاتدا بڵاوەپێكردوە.  لەلایەكی دیكەوە لەكاتی هێرشەكەی بۆ سەر ئەو بنكەكانی حزبەكانی رۆژهەڵات تۆڕەكانی گواستنەوە بەتایبەت هێڵەكانی تەلەفۆن و ئینتەرنێت لەناوخۆی رۆژهەڵاتی كوردستان رووبەڕوی كێشە بوونەتەوە و رێوشوێنی ئەمنیی توند لەو بەشەی كوردستان گیراوەتە بەر. ئامانجەكانی ئێران، روو لەهەرێمی كوردستان زۆربەی بەرپرسە سەربازییەكانی ئێران لەلێدوانەكانیاندا حزبەكانی رۆژهەڵات بەبەشێك لەپیلان و پلانی دوژمنانی خۆیان لەناوخۆی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران دەزانن، بۆیە دوور نییە بەم بیانوەوە هێزی سەربازیی خۆی پیشان بداو بوون و قورسایی لەعێراق بۆ ئەمەریكا و بەپرسانی بەغداو هەرێم دەربخات بەمەبەستی دەستوەردان لەكاروباری عێراق و هەرێمی كوردستان و پاشەكشێ بەداواكارییەكانی واشنتۆن و بەغدا لەتاران بەتایبەت كە پارەیەكی زۆری ئێران لەبانكی ناوەندیی عێراق بلۆك كراوەو سەرجەم سەرمایە بلۆككراوەكانی لەعێراق بەنزیكەی (36) ملیار دۆلار دەخەمڵێنرێت. راستییەكی دیكە ئەوەیە لەئێستادا باڵی محافزكار بەتەواوەتی بەسەر ئێراندا زاڵەو ئەو باڵە بڕوای بەكاردانەوەی توند لەدژی نەیارانی ناوخۆی و نێودەوڵەتیی هەیە بۆ گەیشتن بەئامانجەكانی.  

نامۆ سەربەست نزیكەی 300 كاندیدی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەكەی عێراق بەربژێری 20 گروپ و میلیشیای چەكدارین و لەبەرانبەردا كاندیدە سەربەخۆ مەدەنییەكان هەڕەشەیان لەسەرەو داوای كشانەوەیان لێدەكرێت. بەپێی ماددەی 9ی دەستوری عێراق، هەر لایەنێك خاوەنی هێزو میلیشیای چەكداربێت، بۆی نییە بەشداریی هەڵبژاردنەكان بكات، بەڵام ئەو ماددەیەی دەستور پێشێل كراوەو میلیشیا چەكدارەكان بە فەرمی سەدان كاندیدیان هەیە. بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان، لەهەڵبژاردنەكانی 10ی تشرینی یەكەمدا سێ هەزارو 249  كاندید كێبڕكێ لەسەر 329 كورسی پەرلەمان دەكەن كەنوێنەری 21 هاوپەیمانی و 109 پارتی سیاسین و دابەشبوون بەسەر 83 بازنەی هەڵبژاردندا. رەوتە مەدەنییەكان و كاندیدە سەربەخۆكان بەهۆی ئەو هەڕەشانەی لێیان دەكرێت و ئەو فشارانەی دەیخەنە سەریان بۆ كشانەوە لەزیادبووندایە. موئەید ئەلجحێشی شارەزای ئەمنی و سیاسی عێراقی بەماڵپەڕی عەرەبی 21ی راگەیاند:»سیاسییە عێراقیەكان پابەند دەبن بەدەستورەوە و دواتر پێشێكلی دەكەن، چونكە ماددەی 9ی دەستور دەڵێت نابێت هیچ پارتێك كەگروپی چەكداری هەبێت بەشداریی هەڵبژاردن بكات، كەواتە بۆ لێپێچینەوە لەوانە ناكرێت؟ ئەوە پێشێلكارییەكی ئاشكرا نییە؟» جحێشی روونیشیكردەوە كە لەسەدا 90%ی كاندیدی گروپەكان بە سیفەتی سەربەخۆبوون چوونەتە هەڵبژاردنەكانەوە، راشیگەیاند:» ئەو 300 كاندیدە چانسی زۆر گەورەیان هەیە، چونكە حەشدی شەعبی كۆنترۆڵی قەزاو ناحیەكانی چەند پارێزگایەكی كردووە، بەتایبەتی لەنەینەوا و بەدانیشتوانی چەند گوندێكیان وتووە كە دەبێت چەند كەسێكی دیاریكراو هەڵبژێرن و ئەگەر وا نەكەن ئەوا چارەنووسیان ئاوارەكردن دەبێت». «بەلایەنی كەمەوە 75 كاندیدی میلیشیاكان كورسی بەدەستدەهێنن و هێزە مەدەنییەكان چانسێكی گەورەیان نییە لەهەڵبژاردنەكاندا، چونكە واقع دەڵێت دەسەڵات لای میلیشیاكانە و ئەوانیش هەڕەشە لەهەر كەسێك دەكەن لەگەڵ خۆیاندا نەبێت»، موئەید ئەلجحێشی شارەزای ئەمنی و سیاسی عێراقی وادەڵێت. گروپە چەكدارییە بەشدارەكان و كاندیدەكانیان: گروپەكانی هاوپەیمانیی فەتح بەسەرۆكایەتی هادی عامری: هاوپەیمانیی فەتح بەسەرۆكایەتی هادی عامری بەرپرسی رێكخراوی بەدر، كە یەكێكە لەگەورەترین گروپە چەكدارەكانی ناو حەشدی شەعبی و 13 لیوای حەشد پێكدەهێنێت و چەكدارەكانی بەنزیكەی 24 هەزار كەس دادەنرێن، لەزۆرینەی پارێزگاكان بەشداری هەڵبژاردنەكانەو 73 كاندیدی هەیە. هاوپەیمانێتییەكە شەش رەوت لەخۆدەگرێت دیارترینیان بریتییە لەڕەوتی سادقون كە باڵی سیاسی عەسائبی ئەهلی حەقە و قەیس خەزعەلی سەرۆكایەتی دەكات، عەسائب دوو لیوای لەحەشددا هەیەو چەكدارەكانی بەنزیكەی 10 هەزار دەخەمڵێندرێن. هەروەها گردبوونەوەی سەند بەسەرۆكایەتی پەرلەمانتار ئەحمەد ئەلئەسەدی بەرپرسی كەتائبی جوندول ئیمام لەخۆدەگرێت كە لیوایەكی حەشدیان هەیە. هاوكات بزوتنەوەی جیهادو بینا‌و بەسەرۆكایەتی حەسەن رازی بەرپرسی سەرایای جیهادو لیوای 17ی حەشد. رەوتی سەدر بەڕابەرایەتی موقتەدا:  رەوتی سەدر كە لەژێر ناوی هاوپەیمانیی سائیروندا بەشداری هەڵبژاردنەكانە، لیوایەكی لە حەشددا هەیە بەناوی سەرایا ئەلسەلام كە بە 15 هەزار چەكدار دادەنرێن و 95 كاندیدیان هەیە لەهەڵبژاردنەكاندا. ئەو باڵە سەربازییانەی یەكەمجارە بەشداریدەكەن: هەندێك لەگروپەكان بۆ یەكەمجارە باڵی سیاسی دروستدەكەن و بەشداریی هەڵبژاردنەكان دەكەن، ئەوانیش بریتین لە: بزوتنەوەی حقوق كە سەر بەكەتائبی حزبولای عێراقییە و حسێن موئنس سەرۆكیەتی. موئنس تۆمەتباری سەرەكییە لەكوشتنی هشام هاشمی شارەزای ئەمنی و ستراتیجیداو دەوترێت ئەو كەسەیە كە خۆی بە ئەبوعەلی ئەلعەسكەری دەناسێنێت و تویتە ئاگرینەكانی دەیان كێشەی گەورەی ناوەتەوەو چەند مانگێك لەمەوبەر، دوای بەئامانجگرتنی ناوچەی سەوز بەئاشكرا هەڕەشەی لە مستەفا كازمی سەرۆكوەزیران كرد. بزوتنەوەكە 40 كاندیدی هەیە لە هەڵبژاردنەكاندا و لیوایەكی هەیە لەحەشد هەشت هەزار چەكدار لەخۆدەگرێت. هاوكات كەتائب لەنەوچەی جرف ئەلسەخر بڵاون كە لەدانیشتوانی مەدەنی چۆڵكراوەو تەنانەت وەزیری ناوخۆ و حەیدەر عەبادی لەكاتێكدا سەرۆك وەزیران بوو رێگەیان پێنەدرا سەردانی بكەن و لەم دواییانەشدا چەند پەرلەمانتارێك ویستیان سەردانی بكەن، بەڵام بۆ ماوەی شەش سەعات دەستبەسەركران و لەلایەن كەتائبەوە لێكۆڵینەوەیان لێكرا. بزوتنەوەی عێراقی نیشتیمانی پارتێكی تری نوێیەو محەمەد ئەلشەمەری فەرماندە لەكەتائبی ئیمام عەلی سەرۆكایەتی دەكات كە خاوەنی لیوایەكی حەشدە و 24 كاندیدی هەیە.  مانگی ئایاری رابردوو بەهۆی دەستگیركردنی قاسم موسڵح فەرماندە لە حەشدی شەعبی، كەتائبی ئیمام عەلی مانۆڕێكیان لەبەردەم ناوچەی سەوزدا كردو هەڕەشەی چوونە ناوەوە و داگیركردنیان كرد ئەگەر ئازادی نەكەن. بزوتنەوەی تەحەدی بەسەرۆكایەتی كەسێكە بە ئەبو عەلی دەراجی بانگ دەكرێت، بەڵام تائێستا ناوە راستییەكەی نەزانراوەو شەش كاندیدی هەیە. دەراجی بەرپرسی كەتائبی ئەبی فەزڵ ئەلعەباسە كەگروپێكی چەكدارییە و سەر بەحەشدی شەعبیش نییە، بەڵام بەشداریی شەڕی دژی داعشی كردووە. لەلایەكی دیكەوە هاوپەیمانیی قادرون بەسەرۆكایەتی حەسەن حەسناوی ئەمینداری گشتیی هێزەكانی ئیمام، خاوەنی گروپێكی چەكدارین كە سەر بەحەشد نین، بەڵام بەشداری شەڕی داعشیان كردووە. هاوپەیمانییەكە هەردوو رەوتی سیقە و ئەلئەبرار ئەلوەتەنی لەخۆدەگرێت و 26 كاندیدی هەیە. كاندید یوسف حەسناوی سەرۆكایەتی پارتی تۆڵەی خودای ئیسلامی دەكات كە پارتێكە تۆمەتبارە بەڕاوەدونان و بەئامانجگرتنی چالاكوانەكانی بەسرەو سێ كاندیدی هەیە. پەرلەمانتار فالح ئەلخوزاعی كە یاریدەدەری جیهادیی كەتائبی سەید ئەلشوهەدایە، لە بزوتنەوەیەكی نوێدا بەشداری دەكات بەناوی قادمون. چەند مانگێك لەمەوبەر بەپێی ئەو دانپێدانانانەی دەسەڵاتدارانی هەرێمی كوردساتن بڵاویانكردەوە، كەتائب تۆمەتباركرا بە هێرشكردنەسەر فڕۆكەخانەی هەولێر. حەشدەكانی ڕۆژئاوا: لەپاڵ ئەو گروپە شیعییانەدا، چەند رەوت و كەسایەتییەكی سوننە بەشدارن لە هەڵبژاردنەكاندا كەگروپی چەكداری و حەشدی عەشایەرییان هەیە و هەندێكیان سەر بەحەشدی شەعبین، ئەوانیش بریتین لە: رەوتی محافزون كە یەكەم جارە بەشداری دەكات و وائل شمەری فەرماندەی حەشدی بەرگری سەرۆكایەتی دەكات و 12 كاندیدی هەیە. حەشدی بەرگری زۆرینەی لەعەشایەرە سوننەكان پێكدێت كە پارێزگاریی لەهەندێك ناوچەی ئەنبار دەكەن بەتایبەتی دوای ئازادكردنی لەداعش. لەچوارچێوەی هاوپەیمانێتی پێشكەوتندا كە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان سەرۆكایەتی دەكات، سێ كەسایەتی هەیە كە حەشدیان هەیە لەئەنبار ئەوانیش، عیسا ئەلسایر فەرماندەی لیوای درعی فەلوجە. رافع ئەلفەهداوی بەرپرسی حەشدی نخوەت ئەلنەشاماو پەرلەمانتار نەعیم ئەلگعود سەرۆكی حەشدی ئەلبو نەمر. هاوكات، عەبدوڵا جغیفی، بەرپرسی هێزەكانی ئەحرار ئەلفرات لەڕۆژئاوای ئەنبار، لەسەر لیستی هاوپەیمانیی نەسر بەسەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی سەرۆكوەزیرانی پێشوو خۆی كاندید كردووە. لەپارێزگای نەینەوا سێ كاندیدیان هەیە كە یەكێكیان وەزیرە و یەكێكیان سەرۆكی لیستەو هەرسێكیان خاوەنی حەشدی عەشایەرین، ئەوانیش، فەلاح زێدان وەزیری پێشوی كشتوكاڵ لەسەر لیستی تەقەدوم، كە لێپرسراوی حەشدی لەهیبە لەباشوری موسڵ. پەرلەمانتار عەبدول رەحیم شەمەری بەرپرسی حەشدی نەوادر لەڕۆژئاوای موسڵ لەگەڵ هاوپەیمانیی ئەلعەقد ئەلوەتەنی بەسەرۆكایەتی فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی حەشدی شەعبی، هەروەها ئەحمەد ئەل جبوری پەرلەمانتاری نەینەوا كەسەرۆكایەتی بزوتنەوەیەكی نوێ دەكات بەناوی حەسم و سەرپەرشتیاری حەشدی فرسان ئەلجبورە لەڕۆژئاوای موسڵ. كۆتاكان: لەكۆتای پێكهاتەكاندا دیارترین ركابەر لەسەر كورسی مەسیحییەكان رەیان كلدانییە كە فەرماندەیەكی باڵایە لەحەشدی شەعبی و لێپرسراوی فەسیڵی بابلیونە لەحەشد، بابلیون پێنج كاندیدیان هەیە، دیارترینیان ئیڤان یەعقوب وەزیری كۆچ و كۆچبەرانە. ركابەرێكی تر كە لەسەر كۆتای شەبەكە بریتییە لە وەعد قەدو، لەچوارچێوەی خۆكاندیدكردنە تاكەكاندا (واتە لەچوارچێوەی لیستدا نییە). قەدو تۆمەتبارە بەوەی زیاتر لەجارێك فڕۆكەخانەی هەولێری كردووەتە ئامانج، پێشتر سەرۆكایەتی لیوای 30ی حەشدی شەبەكی دەكرد لەدەشتی نەینەوا، بەڵام بەهۆی ئەو تۆمەتانەوە كازمی دوریخستەوە، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی ناوەندەكانی راگەیاندن هێشتا ئەو كۆنترۆڵی فەسیڵەكە دەكات، بەتایبەتی دوای مردنی ئەبو جەعفەر شەبكیی جێگرەوەی.

  نامۆ سەربەست   بەپێی شیكردنەوەی ئەو وێنانەی ئاژانسی ئەسۆشیەیتد پرێس لەمانگە دەستكردەكانەوە وەریگرتووە، لەم چەند هەفتەیەی دوایدا، ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پێشكەوتوترین سیستمی بەرگری موشەكی و باترییەكانی سیستمی پاتریۆتی لەشانشینی عەرەبیی سعودی كشاندووەتەوە، تەنانەت لە ئەو كاتانەشدا كە سعودیە رووبەڕووی هێرشی بەردەاوم دەبوەوە لەلایەن حوسییەكانی یەمەنەوە. دووبارە دابەشكردنەوەی بەرگرییەكان لەبنكەی ئاسمانیی شازادە سوڵتان لەدەرەوەی شاری ریازی پایتەختی سعودیە لەكاتێكدا بوو، هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەوڵاتەكانی كەنداوی عەرەبی، بەدوودڵییەوە چاودێریی كشانەوە فەوزاوییەكەی هێزەكانی ئەمریكایان دەكرد لەئەفغانستان، لە نێویاندا ئەو كشانەوانەی لەدواساتەكاندا لەفڕۆكەخانەی كابولدا كران. لەكاتێكدا هێشتا دەیان هەزار سەربازی ئەمریكی لەهەموو بەشەكانی نیمچەدورگەی عەرەبیدان و وەك بارستاییەكی بەهێزن بۆ راگرتنی هاوسەنگی لەبەرامبەر ئێراندا، بەڵام وڵاتە عەرەبیەكانی كەنداو دوودڵن سەبارەت بەپلانەكانی داهاتووی ویلاتە یەكگرتووەكان، كە هەست بەزیاتربوونی هەڕەشەكان دەكەن لەئاسیادا و ئەوەش وادەكات بوونی ئەو بەرگرییە موشەكییانە زۆر پێویست بێت. هەروەها گرژییەكان تائێستا زۆر توندن و پێدەچێت گفتوگۆ راگیراوەكانی ڤیەننا لەنێوان ئێران و هێزە جیهانییەكاندا لەسەر بەرنامە ئەتۆمییەكەی، بەتەواوی لەناوبچێت و بە ئەوەش مەترسیی رووبەڕووبوونەوەی راستەوخۆ لەداهاتوودا زیاتر دەبێت لەناوچەكەدا. رایس كریستیان ئۆلریشن، لێكۆڵەر لەپەیمانگای جەمیس بەیكەر بۆ سیاسەتی گشتی بە ئەسۆشیەیتد پرێسی راگەیاند:»بۆچوونەكان گرنگن، جا چ لەواقعێكی ساردەوە هاتبێتن یان نا، بۆچوونەكەش لە دیدی زۆر لەو كەسانەوە كە دەسەڵاتی بڕیار دروستكردنیان هەیە لەناوچەكەدا زۆر ئاشكرایە، ئەویش ئەوەیە كە ویلایەتە یەكگرتووەكان وەكو جاران پابەند نییە بەرامبەر وڵاتانی كەنداو». ئۆلریشن راشیگەیاند:»لەدیدی سعودیەوە ئێستا وادەبینن كە ئۆباما و ترەمپ و بایدن – سێ سەرۆكی دوا بەیەكی ئەمریكا – بڕیاری ئەوتۆ دەدەن كەتاڕادەیەك ئاماژەیە بۆ دەستبەرداربوونە لێیان». بنكەی ئاسمانیی شازادە سوڵتان كە نزیكەی 115 كیلۆمەتر لەباشوری رۆژهەڵاتی ریازەوە دوورە، لەساڵی 2019ەوە دوای ئەوەی بەموشەك و فڕۆكە هێرشكرایە سەر سەنتەری بەرهەمهێنانی نەوت (ئارامكۆ) لەشانشینی سعودیە، چەند هەزار سەربازێكی ئەمریكی تێدا جێگیر بوو. سەرەڕای ئەوەی ئەوكات حوسییەكان بەرپرسیارێتی خۆیان لەهێرشەكان راگەیاند، بەڵام بەپێی وتەی شارەزایان و ئەو پاشماوە مادەییانەی موشەك و فڕۆكەكان بەجێیانهێشتووە، پێدەچێت هێرشەكان ئێران كردبێتنی، بەڵام وێڕای ئەوەی ئێران لەمانۆڕێكی سەربازییدا، درۆنی هاوشێوەی بەكارهێنا، حكومەتی تاران رەتیكردەوە دەستی هەبێت لەو هێرشانەدا. لەباشوری خۆرئاوای مەدرەجی بنكە ئاسمانییەكەدا، ناوچەیەك هەیە رووبەرەكەی كیلۆمەترێكی چوارگۆشەیە. لەوێدا هێزە ئەمریكییەكان باتری موشەكەكانی پاتریۆت و یەكەی (تێرمیناڵ های ئەڵتیتیود ئێر دیفێنس Terminal High Altitude Air defense) یان داناوە كە سیستمێكی پێشكەوتووی بەرگری موشەكییەو بە  پاد Thad ناودەبرێت. بەپێی ئەو وێنەیەی مانگە دەستكردەكان كەكۆمپانیای پلانت لابز دابینی كردووە، سیستمی بەرگریی موشەكیی Thad ی ئەمریكی دەتوانێت موشەكە بالیستییەكان لە بەرزاییەكی بەرزتر لەموشەكی پاتریۆت بتەقێنێتەوە، ئەو وێنانەشی لەكۆتایی مانگی ئابدا دەست ئاژانسی ئەسۆشیەیتد پرێس كەوتوون، دەریدەخەن كە وێڕای بوونی جوڵەی ئۆتۆمبێلەكان، بەڵام هەندێك لەپاترییەكانی سیستمی پاتریۆت لەناوچەكەدا نەماون. دواتریش رۆژی هەینی 10ی ئەیلول وێنە ئێچ دیەكانی پلانت لابز دەریخست كە ناوچەكە چۆڵكراوە لە باترییەكان و هیچ چالاكییەكی تێدا نەماوە. چەند مانگێكە دەنگۆی دووبارە بڵاوكردنەوەی موشەكەكان هەیە، بەشێكی بۆ ئەو ویستەی بەرپرسە ئەمریكییەكان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی بە (ململانێی زلهێزەكان) ناوی دەبەن لەگەڵ چین و روسیادا، كە ئاماژەكانی لەئاسۆوە دەركەوتووە. لەگەڵ ئەوەشدا كشانەوەكە لەكاتێكدایە كە حوسییەكان بەدرۆن هێرشیان كردەسەر سعودیە و هەشت كەس بریندار بوون و فڕۆكەیەكیش لەفڕۆكەخانەی ئەبهای سعودیە زیانی پێكەوت، ئەمە لەكاتێكدایە كە شانشینەكە لەئازاری 2005ەوە لە جەنگێكی تراجیدیدایە لەگەڵ حوسییەكاندا. سەبارەت بە كشانەوەی سیستمەكانی بەرگری، جۆن كێربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا، دوای پرسیارلێكردنی لەلایەن ئەسۆشیەیتد پرێسەوە، دانی نا بەوەی:»هەندێك یەكەی بەرگریی دیاریكراو دووبارە بڵاوكراونەتەوە، ویلایەتە یەكگرتووەكان پارێزگاریی لەپابەندییەكی قوڵ و فراوان كردووە بەرامبەر هاوپەیمانەكانی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا». هاوكات ئاشكراشیكرد:»وەزارەتی بەرگری دەیان هەزار سەربازی لەوێ هەیە، ئەوە سەرەڕای دۆخی سەربازیی پشتیوانیكراو لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە نوێنەرایەتی هەندێك لەپێشكەوتوترین توانا ئاسمانی و دەریاییەكانمان دەكەن، ئەوانەش بۆ پشتیوانیكردنی بەرژەوەندییە نیشتیمانییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان و هاوبەشییە هەرێمایەتییەكانمان». لەبەیاننامەیەكیشدا كە وەزارەتی بەرگری سعودیە بۆ ئەسۆشیەیتد پرێسی نارد سەبارەت بەو بابەتە، وێڕای داننان بەكێشانەوەی سیستمی بەرگرییە موشەكییەكانی ئەمریكا، بەڵام پەیوەندییەكانی لەگەڵ ویلایەتە یەكگرتووەكاندا بە «بەهێز و مێژوویی و درێژخایەن» لەقەڵەمداو وتی سوپای سعودیە «دەتوانێت بەرگری لەخاكەكەی و دەریاكانی و ئاسمانەكانی بكات و گەلەكەی بپارێزێت». بەیاننامەكە ئەوەشی تێدا هاتبوو كە «دووبارە بڵاوكردنەوەی هەندێك لەتوانا بەرگرییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان لەناوچەكە، لەڕێی لێكتێگەیشتنی هاوبەش و دووبارە رێكخستنەوەی ستراتیجییە بەرگرییەكاندا بووە». وێڕای ئەو جەختكردنەوانە، شازادە توركی ئەلفەیسەڵ سەرۆكی پێشوی دەزگای هەواڵگریی سعودیە، كە زۆرجار لێدوانە ئاشكراكانی دەربڕی بیركردنەوە نهێنییەكانی خێزانی ئال سعودی دەسەڵاتدارە، ئۆپراسیۆنی دووبارە بڵاوكردنەوەی موشەكەكانی پاتریۆتی بەستەوە بەپەیوەندی نێوان واشنتۆن و ریازەوە. ئەو شازادەیە لەچاوپێكەوتنێكدا بەتۆڕی سی ئێن بی سی CNBC ئەمریكی راگەیاند:» ئێمە پێویستمان بەدڵنیاكردنەوە هەیە سەبارەت بە پابەندیی ئەمریكی، بۆ نموونە موشەكی پاتریۆتەكان نەكشێنێتەوە لەكاتێكدا سعودیە رووبەڕووی هێرشی موشەكی و هێرشی فڕۆكەی بێفڕۆكەوان دەبێتەوە، نەك تەنیا لە یەمەنەوە، بەڵكو لە ئێرانیشەوە». بڕیاربوو لوید ئۆستن وەزیری بەرگریی ئەمریكا لەگەشتەكەیدا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە لەم رۆژانەی دواییدا كردی، بچێت بۆ سعودیە، بەڵام بەهۆی ئەوەی بەرپرسانی پەنتاگۆن بەكێشەی جەدوەلی كاتەكانەوە ناویانبرد، سەردانەكەی هەڵوەشاندەوە و نەچوو. دوای كشاندنەوەی بەرگرییە موشەكییەكانیش، سعودیە ئامادە نەبوو قسە لەسەر هەڵوەشاندنەوەی سەردانەكەی ئۆستن بكات. لەلایەكی دیكەوە، شانشینی عەرەبی سعودی خۆی چەند باترییەكی پاترۆتی تایبەت بەخۆی هەیە و بۆ هەر ئامانجێك دوو موشەك دەتەقێنێت، بەڵام لەگەڵ هەڵمەتی حوسییەكاندا، تێچووەكەی زۆر زیاتر بووە، چونكە هەر موشەكێكی پاتریۆت نرخەكەی سێ ملیۆن دۆلارە. سعودیە دەشڵێت بەنزیكەیی هەموو ئەو موشەك و درۆنەكانی گیراونەتە شانشینەكە، خستوونیەتە خوارەوە، ئەوەش رێژەیەكی هێندە بەرزە شارەزاكان گومانیان لەڕاستییەكەی هەیە. لەمانگی نیساندا یۆنان رەزامەندیی نیشاندا لەسەر ئەوەی باتریەكی پاتریۆت بەقەرز بداتە حكومەتی سعودیە تا بەكاری بهێنێت، بەڵام ئەوە بەتەنیا بەس نییە و لەئێستادا كشانەوەی ئەمریكییەكان دۆخێكی لێڵ و نادڵنیایی لەناوچەكەدا دروستكردووە، بەتایبەتی سەبارەت بەهەڵوێست و پلانەكانی داهاتوو، هەر بۆیە سعودیە و وڵاتانی تری كەنداو، هەنگاو دەنێن بەرەو ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان و دروستكردنی پەیوەندی دیبلۆماسی لەگەڵ ئێراندا، وەك پێشخان وەرگرتنێك بۆ ئەگەری پشتێكردنی ئەمریكا. لەو بارەیەشەوە كریستیان ئۆلریشن رایگەیاند:»پێم وایە لەلێدوانەكانی بایدندا سەبارەت بەئەفغانستان ئەو شێوازەمان بەئاشكرا بینی كە بەرژەوەندییەكانی ویلایەتە یەكگرتووەكان دەخاتە پێش هەموو شتێكەوە، ئاشكراشە ئەوە بێهیواییەكی لای هاوبەش و هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لەسەرتاسەری جیهاندا دروستكرد، كە هیوایان وابوو دوای ترەمپ شتێكی جیاواز دەبینن». هەروەها راشیگەیاند:»ئەوە بەتەواوی هاوشێوەی مەنهەجەكەی (لەپێشدا ئەمریكا)ی ترەمپە و تەنیا لەهجەكەی گۆڕاوە».

عەمار عەزیز رۆژانە فرۆكە بێفرۆكەوانەكانی توركیا بەسەر ئاسمانی كەمپی مەخموردا دەسوڕێنەوەو سەرەڕای مەترسییەكانی داعش كە هێرشیان كردووەتەسەر گوندەكانی دەوروبەری مەخموور، سەرۆكی شارەوانی كەمپی مەخمور دەڵێت:» ئێمە پێویستیمان بەپارویەكی ژیان نیە، تەنها دەمانەوێت شەرەف و كەرامەتی ئێمە پارێزراو بێت «. كەمپی پەنابەرانی قەزای مەخموری باشوری خورهەڵاتی موسڵ ، لانیكەم 12 هەزار كوردی باكوری كوردستانی تێدا نیشتەجێیە، دوای ئەوە لەنەوەكانی سەدەی رابوردوو بەهۆی ئۆپراسیۆنەكانی توركیاوە ناوچەكانی خۆیان بەجێهێشت، كەمپەكەش لەلایەن حكومەتی عێراق و نەتەوەیەكگرتووەكان بەفەرمی تۆماركراوە. یوسف ئەمین، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبردنی كەمپی مەخمور، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»  مانگانە هیچ هاوكارییەك لەلایەن رێكخراوەكان و یوئێن و حكومەتی عیراق بۆ خەڵكی كەمپەكە دابەشناكرێت ئەمەش دۆخی خەڵك سەختكردووە ، ئەوەی ئیشێكی هەیە لەناو كەمپ یاخود لەدەرەوە بژێویی ژیانی خۆی پێ‌ دابیندەكات». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە مەترسی چەكدارانی داعش لەسەر كەمپەكەو دەوروبەری هەیە، هەرچەندە لەدوای رزگاركردنی پارێزگای نەینەوا تائێستا هیچ هێرشێك نەكراوەتە سەر كەمپەكە بەڵام مەترسی ماوەو كۆتایی نەهاتووە، لەشەڕی دژی داعش شەش هاووڵاتی سڤیلی كەمپەكە شەهیدكراون و نزیكەی 12 كەسیش برینداربوون. هەروەها یوسف ئەمین وتیشی:» دەزگا ئەمنیەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان و ئەو لیوایانەی لەسنوری قەزاكەن تاڕادەیەك دەمانپارێزن، بەڵام وەك پێویست نیەو توركیا چەندین جار بۆردومانی كەمپەكەی كردووە « كارگێڕی كەمپەكە لەلایەن خەڵكەوە سەرپەرشتی دەكرێت و نەتەوەیەكگرتووەكان سەرپەرشتی كەمپەكە دەكەن كە لەساڵی 1998وە ئەو كەمپە دروستكراوە»هێشتا رەزگەزنامەی عێراقیمان وەرنەگرتووە، تەنها ئیقامەی نیشتەجێ‌بوونمان هەیە، ئێمە بێ‌بەشین لە هەموو جۆرە هاوكارییەك بۆیە داوا لە رێكخراوەكان و دەزگا پەیوەندیدارەكان دەكەین هاوكاری دانیشتوانی كەمپی مەخمور بكەن»، یوسف ئەمین وای وت. سەرۆكی شارەوانی كەمپی مەخمور دەڵێت:» تائێستا حەوت جار شوێنی نیشتەجێبوونی پەنابەرانی باكوری كوردستان لەناو هەرێمی كوردستان گۆڕدراوە ، ئێمە پێویستیمان بەپارویەكی ژیان نیە، تەنها دەمانەوێت شەرەف و كەرامەتمان پارێزراو بێت». بەدران پیرانی ، سەرۆكی شارەوانی كەمپی مەخمور لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» حكومەتی عێراق و هەرێمی كوردستان و رێكخراوەكانی یوئێن ، خاچی سوری نێودەوڵەتی ، مانگانە ئەرزاقی وشك و چەند پێداویستیەكی تریان دابەشدەكرد، بەڵام دوای هاتنی داعش و كۆنتروڵكردنەوەی پارێزگای موسڵ لەدەست داعش كارگێڕی كەمپ نەماوە و بەغداو حكومەتی هەرێم و رێكخراوەكان لەساڵی 2016 تائێستا هاوكارییەكانیان راگرتووە». هاوكات، پیرانی ئەوەی دووپاتكردەوە كە ماوەی پێنج ساڵە هیچ هاوكارییەك بەسەر پەنابەرانی كەمپەكەدا دابەش نەكراوە. بەدران پیرانی وتیشی :» رۆژانە داعش هێرش دەكاتەسەر گوندەكانی دەوروبەری مەخمورو چیای قەرەچۆغ ، پێش چەند رۆژێك بەهۆی هێرشێكی داعش بۆ سەر گوندێكی سنوری مەخمور چوار كەس لەسوپای عیراق كوژران و نزیكەی هەشت كەسیش برینداربوون،  ئەمە ترسێكی گەورەی لای خەڵكی كەمپ دروستبووە كە لەناكاو داعش دووبارە هێرش بكاتەسەر كەمپی مەخمور، جگە لەمەش رۆژانە فرۆكەی بێفروكەوانی توركیا لەسەر ئەسمانی كەمپی مەخمور دەسوڕێنەوە». رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا بەفەرمی لە دووی حوزەیرانی ئەمساڵدا لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ كەناڵی تەرەتەی توركی رایگەیاند:» كەمپی مەخمور هاوشێوەی قەندیل جێی مەترسییە»، لەدوای ئەو قسانەی ئەردۆغانەوە، بەفرۆكەی بێ فرۆكەوان توركیا چەندین جار بۆردومانی كەمپەكەی كردووەو چەندین هاووڵاتی سڤیلی باكوری كوردستان كە لەو كەمپەدا نیشتەجێن  بوونەتە قوربانی. «بەرپرسیارێتی گیانی ئێمە لەئەستۆی بەغداو حكومەتی هەرێمە ، داوا لەیوئێن و وڵاتانی ئەوروپا دەكەین فشار لەسەر توركیا بكەن تاچیتر كەمپی مەخمور بۆردومان نەكات  و خەڵك بەئاسایی و بەبێ‌ ترس ژیانی خۆی بەڕێبكات « بەدران پیرانی وای وت.   بەرپرسێكی پارتی لەمەخمور" دەسەڵاتی حكومەتی هەرێم لەمەخمور نەماوەو لەژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبیدایە"   بەرپرسێكی پارتی لەمەخمور دەڵێت:» دەسەڵاتی حكومەتی هەرێم لەمەخمور نەماوەو لەژێر دەسەڵاتی حەشدی شەعبیدایە». ‌عەبدوڵا تاهیر، بەرپرسی لیژنەی ناوچەی پارتی لەقەزای مەخمور لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « لەدوای 16ی ئوكتۆبەر قەزای مەخمورو دەوروبەری كەوتووەتە دەست هێزەكانی عێراقی و حەشدی شەعبی، دەسەتەڵاتی حكومەتی هەرێم لەو ناوچەیە نەماوە، ئێستا هیچ پەیوەندیمان بەكەمپی مەخمور نەماوە». ناوبراو هێمای بۆ ئەوەشكرد كە حكومەتی هەرێم پێشتر لەڕووی مرۆڤایەتی هاوكاری خەڵكی كەمپی مەخموری كردووە،  وتیشی:»ئەركی پاراستنی ئەو ناوچانەی سوپای عێراق و حەشدی شەعبی باڵادەستن  لەئەستوی حكومەتی عێراقە ، حكومەتی هەرێم و پارتی لێی بەرپرسیار نین».

ئارا ئیبراهیم بەرپرسانی كۆمەڵ و یەكگرتوو ئەوە دووپاتدەكەنەوە كە ئەگەر هەماهەنگی یەكتر بكەن لەو بازنانەی لایەنێكیان كاندیدی هەیەو ئەوی دیكە نییەتی دەتوانن هەردوولا قازانج بەیەكتر بگەیەنن بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق و دەشڵێن:» هەوڵ و گفتوگۆ هەیە». بڕیارە 10ی تشرینی یەكەمی مانگی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق ئەنجامبدرێت، بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردن، عێراق دابەشكراوە بۆ 83 بازنەی هەڵبژاردن و كێبڕكێ كەوتووەتە نێوان كاندیدی حزبەكانەوە. هەریەك لە كۆمەڵی دادگەری كوردستان و یەكگرتووی ئیسلامی بەجیا بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەن كە وەك دوو پارتی ئیسلامین تائێستا نەیانتوانیوە هەماهەنگی بكەن لەو بازنانەی كە لایەنێكیان كاندیدی هەیەو ئەوی دیكە نییەتی و چاوەڕێی بڕیاری باڵا دەكەن لەهەردوولاوە. كۆمەڵی دادگەری كوردستان لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەساڵی 2018 دا، 91 هەزارو 961 دەنگی بەدەستهێنا لەسەر ئاستی پارێزگاكانی هەولێرو سلێمانی و دهۆك و بووە خاوەنی دوو كورسی. هەروەها یەكگرتوو لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق لەساڵی 2018 دا، 98 هەزارو 19 دەنگی بەدەستهێناو بووە خاوەنی دوو كورسی. كۆمەڵی دادگەری كوردستان پێنج كاندیدی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق دیاری كردووە و یەكگرتووش شەش كاندیدی بەشێوەی سەربەخۆ هەیەو حزبەكە پاڵپشتیان دەكات، بەڵام تائێستا هیچ هەماهەنگییەك لەنێوانیاندا بوونی نییە. لەپارێزگای دهۆك كۆمەڵی دادگەری كاندیدی نییەو لەهەڵبژاردنەكانی 2018ی پەرلەمانی كوردستان زیاتر لە پێنج هەزار دەنگی هەبوو، هەروەها یەكگرتوو لە ناوچەی پشدەرو بتوێن و دوكان چەند هەزار دەنگێكی هەیەو كاندیدی نییە. چاودێرێكی سیاسی ئەوە دەخاتەڕوو كە كۆمەڵ و یەكگرتوو دەتوانن هەماهەنگی یەكتر بكەن و قازانج بە یەكتری بگەیەنن. ئەبوبەكر كاروانی، چاودێری سیاسی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» دەبوو كۆمەڵ و یەكگرتوو بە یەك لیست بەشداری هەڵبژاردنی پێشوەختەی عێراقیان بكردایەو هەماهەنگیان بكردایە لەدانانی كاندیدەكان لە بازنەكاندا ئەوكاتە كێبڕكێیان لەگەڵ لایەنەكانی دیكە دەبردە ئاستێكی زۆر بەرزتر». ناوبراو وتیشی:»  ئێستاش دەتوانن لەو بازنانەی لایەنێكیان كاندیدی هەیەو ئەوی دیكە نییەتی هەماهەنگی بكەن بەوەش قازانج بەهەردوولایان دەگەیەنێت بە بەدەستهێنانی دەنگ و مسۆگەركردنی كورسی كاندیدەكانیان». كارگێڕێكی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتووی ئیسلامی دەڵێت:» تا ئێستا گفتوگۆی فەرمی لەگەڵ كۆمەڵی دادگەری نەكراوە، بەڵام كات ماوە». مستەفا عەبدوڵا، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» پێش دەستپێكردنی پرۆسەی هەڵبژاردن گفتوگۆ لەنێوان ئێمەو كۆمەڵ هەبوو، بەڵام نەگەیشتینە ئەنجام لەبەر هۆكاری جۆراوجۆر، ئێستاش هیچ گفتوگۆیەكی فەرمی نییە، بەڵام دەتوانین هەماهەنگی بكەین و قازانج بە یەكتری بگەیەنین». بەرپرسەكەی یەكگرتوو وتیشی:»هەموو تەنسیق و هەماهەنگییەك لەنێوان ئێمەو كۆمەڵی دادگەری قازانج بە هەردوولا دەگەیەنێت بەتایبەت لەو بازنانەی لایەكمان كاندیدی هەیەو ئەوی دیكە نییەتی، كات لەبەردەماندا ماوە بۆ ئەوەی ئەنجامی بدەین، ئەوەش بڕیاری سەركردایەتی هەردوولای دەوێت كە پێویستی بەموبادەرەكردنە». هەرچەندە بزوتنەوەی ئیسلامی لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان لە 2018دا لەگەڵا یەكگرتوو یەك لیستیان هەبوو، بەڵام بۆ ئەم هەڵبژاردنە پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق بەشداری نەكردووە، روون نەبووەتەوە كە پاڵپشتی چ لایەنێكی ئیسلامی دەكات. عەبدولستار مەجید، سەرۆكی فراكسیۆنی كۆمەڵ لەپەرلەمانی كوردستان یەكێكە لە كاندیدانی كۆمەڵی دادگەری لەهەولێر دەڵێت:» گفتوگۆ لەنێوان ئێمەو یەكگرتوودا هەیە». عەبدولستار مەجید لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»ئێستا ئەو هەوڵە هەیە لەنێوانماندا بۆ ئەوەی هەماهەنگی بكەین، بۆ نموونە یەكگرتوو لە پشدەر كاندیدی نییە ئێمە هەمانە، لە دهۆك كۆمەڵ كاندیدی نییە یەكگرتوو هەیەتی، دەكرێت ئەو هەماهەنگییە بكەین». هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە هەماهەنگی كردن لەنێوان هەردوولا قازانجی زۆری دەبێت، بەڵام بەپێچەوانەوە ئەگەر هەماهەنگی نەكەن هەردوولایان زەرەر دەكەن.   كاندیدەكانی یەكگرتوو بۆ پەرلەمانی عێراق موسەنا ئەمین، كاندید لە لەبازنەی (3)ی سلێمانی كە ( هەڵەبجە، شارەزور، سەیدسادق، پێنجوێن) دەگرێتەوە،  دارا سێكانیانی كاندید لەبازنەی (4)ی سلێمانی كە ( باكوری قەزای سلێمانی، ماوەت، شارباژێڕ) دەگرێتەوە. هەروەها پەخشان شیان كاندید لەبازنەی (3)ی هەولێر كە (خۆرئاوای قەزای هەولێر) ، زوهێر خۆشناو كاندید لەبازنەی (4)ی هەولێر كە (خۆرهەڵاتی قەزای هەولێر) دەگرێتەوە. هاوكات جەمال كۆچەر كاندید لەبازنەی (1)ی دهۆك كە ( دهۆك ،  ئامێدی) دەگرێتەوە و  عومەر كۆچەر، كاندید لەبازنەی (2)ی دهۆك كە ( زاخۆ، سیمێل) دەگرێتەوە. ‌كاندیدەكانی كۆمەڵی دادگەری بۆ پەرلەمانی عێراق: ئەحمەد حاجی رەشید كاندید لەبازنەی (3)ی سلێمانی كە ( هەڵەبجە، سەیدسادق، شارەزوور، پێنجوێن و هەورامان) دەگرێتەوە، سۆران عومەر، كاندید لەبازنەی (4)ی سلێمانی كە ( رانیە، قەڵادزێ، دوكان) دەگرێتەوە. هەروەها مرواری محەمەد، كاندید لەبازنەی (2)ی سلێمانی كە ( باشوری سلێمانی، عەربەت تا بەردەقارەمان، قەرەداغ) دەگرێتەوە، هاوكات،  عەبدولستار مەجید كاندید لەبازنەی (4)ی هەولێر كە ( بەشی خۆرهەڵاتی قەزای هەولێر) دەگرێتەوە، قومریە محەمەد بەرزنجی كاندید لەبازنەی (3)ی هەولێر كە (خۆرئاوای قەزای هەولێر) دەگرێتەوە.

عەمار عەزیز كێبڕكێ بۆ بەدەستهێنانی سێ كورسی قەزای شەنگال و كورسییەكی كۆتایی ئێزیدیەكان لەنێوان كاندیدانی لایەن و قەوارە سیاسییەكان زیاتر بووە، بەرپرسێكی پارتی ئەوە دەخاتەڕوو كە بنكەی بانگەشەی هەڵبژاردن لەشەنگال دەكەنەوە، بەڵام لایەنەكانی دیكە دەڵێن:» پارتی ناتوانێت لەناو قەزای شەنگال بنكەی هەڵبژاردن بكاتەوە». پارتی لەدوای داگیركارییەكانی شەنگال لەلایەن داعشەوەو ئازادكردنەوەی لەلایەن پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) و هێزەكانی دیكەی عێراق بەهاوكاری پێشمەرگە نەچووەتەوە قەزای شەنگال و لقی 17ی پارتی لەناوەندی شەنگالەوە، بەفەرمانی سەركردایەتی گواستراوەتەوە بۆ قەزای سێمێلی سەر بەپارێزگای دهۆك، بەڵام بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەنیازن بنكەیەكی بانگەشە لەشەنگال بكەنەوە.  ئیدریس زۆزانی، لێپرسراوی بەشی راگەیاندن و پەیوەندییەكان لەلقی 17 پارتی لەشەنگال كە ئێستا لەدهۆك دەوام دەكەن لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتىوت: « ئێمە سێ‌ كاندیدمان داناوە بۆ بازنەی شەنگال ، هەرسێكیان خەڵكی شەنگال و ئێزیدین، هەریەكێك لەكاندیدەكانمان چەند لیژنەیەكیان  بۆ خۆیان دروستكردووە و دەستیان بە بانگەشە كردووە لەسنوری پارێزگای دهۆك و قەزای شەنگال». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە مافی ئەوانە بچنەوە ناوەندی شەنگال و بانگەشەی خۆیان بكەن، وتیشی: «ناچارن بچینە شەنگال، چونكە تەنها خەڵكی قەزاكە و ئاوارەكان مافیان هەیە دەنگ بەكاندیدەكان بدەن «. هەروەها ئیدریس زۆزانی وتیشی: « بەدڵنیاییەوە بنكەی بانگەشەمان لەشەنگال دەبێت، بەڵام هێشتا بڕیارمان نەداوە لەچ ناوچەیەكی قەزاكە بكەینەوە، جگە لەمەش تیمی تایبەتمان دەبێت بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن». لەشەنگال هێزەكانی حەشدی شەعبی و یەبەشە بوونیان هەیە لەگەڵ پۆلیسی فیدراڵی، هەروەها چەندین لایەنی ئێزیدی كاندیدیان هەیە لەناو قەزای شەنگالداو حەوت كاندیدیش كێبڕكێ دەكەن بۆ كورسی كۆتای ئێزیدییەكان. «نابێت هیچ هێزو لایەنێك رێگری لەكاندیدەكانمان بكەن، چونكە ئەمە هەڵبژاردنی عێراقە، لەهەڵبژاردنی 2018 ستەمێكی گەورە لەئێمەو دەنگدەرانمان كرا، هیچ دەنگێكی ئاوارەكان هەژمار نەكرا بۆیە هیچ كورسیەكمان نەهێنا، ئەمەش پلانێكی داڕێژراو بوو ، هەندێك لایەن و هێزی سەرەكی لەعێراق نەیاندەویست دەنگەكانمان هەژماربكرێن «، ئیدریس زۆزانی وای وت. هەروەها خاڵا عەلی ، فەرماندەی حەشدی شەعبی لەشەنگال لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « بەپێی زانیارییەكانم پارتی لەمەزارگای شەرەفەدین بنكەیەكی بانگەشەی هەڵبژاردن دەكاتەوە، مەزارگای شەرەفەدین لەلایەن قاسم شەشۆ سەر بەپارتی سەرپەرشتی و پاراستنی مەزارگاكە دەكات». فەرماندەكەی حەشدی شەعبی ئاماژەی بەوەشكرد كە پارتی ناتوانێت هیچ بنكەیەكی بانگەشە لەناوەندی شەنگال و ناوچەكانی تر بكاتەوە جگە لەمەزارگای شەرەفەدین نەبێت، «من ناتوانم  بڵێم هەڵویستی ئێمە چی دەبێت، چونكە خۆی لەبنەڕەتدا پارتی ناتوانێت بنكەیەكی بانگەشە لەناوەندی شەنگال بكاتەوە». هاوكات، عومەر ساڵح ، سەرۆكی پارتی ئازادی و دیمۆكراتی ئێزدییان ، پارتەكەیان لەساڵی 2017 بەفەرمی موڵەتی وەرگرتووە، ساڵی 2018 بەشدارییان لەهەڵبژاردنی خولی پەرلەمانی عێراقدا كردووە، لەلێدوانێكدا  بە هاوڵاتىوت:» بەدڵنیاییەوە خەڵكی شەنگال رێگانادات پارتی هیچ بنكەیەكی بانگەشە لەقەزاكە بكاتەوە، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هەڵوێستەكانی پارتی لەبەرامبەر خەڵكی قەزاكە، ئەگەر پارتی بنكەیەكی بانگەشە بكاتەوە، هەڵوێستی شەقامی شەنگال چی بێت ئێمە پشتگیری بۆچوونی ئەوان دەكەین».

نامۆ سەربەست تاڵیبان كۆنترۆڵی ویلایەتی پەنجشێریان راگەیاندووەو بەرەی بەرگری باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد شا مەسعود دەڵێن لەچیاكان و ناوچەكانی دەوروبەری پەنجشێر بەرگری كردن بەردەوامە. دوای ئەوەی بزوتنەوەی تاڵیبان كۆنترۆڵی كابولی پایتەختی كرد، لەویلایەتی پەنجشێر بەرەی بەرگریی باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد مەسعود كوڕی ئەحمەد شا مەسعودی سەركردەی دیاری ئەفغانستان پێكهات، بۆ بەرگریكردن دژی رژێمی تاڵیبان. رۆژی دوو شەممە 5ی ئەیلول، زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند:» كۆنترۆڵی تەواوی ویلایەتی پەنجشێریان كردووەو بەوەش وڵات لەزۆلكاوی جەنگ چووە دەرەوە». وێڕای هەوڵەكان بۆ بەئاشتی كۆتایی هێنان بەناكۆكییەكان، بەڵام دواجار شەڕ دەستیپێكردو بزوتنەوەی تاڵیبان بەتەواوی هێزیەوە هێرشی كردەسەر پەنجشێر، لەشەڕەكاندا بەردەوام بەرەی بەرگری تاڵیبانی تۆمەتباردەكرد بەوەی لەگەڵ رێكخراوی قاعیدەدا هاوپەیمانیی بەستووە لەدژیان و چەندین ئاماری كوژراو بریندارو بەدیلگیراوی قاعیدەی بڵاوكردەوە، بەڵام تاڵیبان بەردەوام ئەو تۆمەتانەی رەتدەكردەوە. سەرەتای هەفتەی رابردوو سەرۆك عەشیرەتەكانی پەنجشێرو ویلایەتەكانی دەوروبەری، سەردانی كابولیان کرد تا بگەنە چارەسەرێك بۆ كێشەكان، بەڵام هەوڵەكانیان بێسود بوو. لەڕۆژانی شەمەو یەكشەمەی رابردوودا هێرشەكانی تاڵیبان زۆر چڕ ببووەوەو شەڕەكان زۆر توندتر ببوون و ژمارەی قوربانییەكان زۆر زیاتر بوو. بۆیە ئەنجومەنی زانایانی ئیسلامیی ئەفغانستان داوایكرد شەڕ رابگیڕێت و وتووێژی ئاشتی دەستپێبكات. هاوكات سەعید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، سەبارەت بەهێرشەكانی تاڵیبان بۆ پەنجشێر لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:»ئەو راپۆرتانەی پێمان گەیشتون ئاماژە بە ئابڵوقەدانی ناوچەی پەنجشێرو بڕینی كارەبا لێی و برسیكردنی دانیشتوانەكەی دەكەن، ئەوەش دژی یاسا نێودەوڵەتییەكانە». لەكۆنگرەكەدا، خەتیب زادە زۆر بە توندی ئیدانەی دەستوەردانە دەرەكییەكانی كرد لەئەفغانستاندا و راشیگەیاند:»دەستوەردانی دەرەكی لەئەفغانستاندا دەرئەنجامەكەی شكستە، گەلی ئەفغانی گەلێكی بەغیرەتەو هەوڵی سەربەخۆیی دەدات، بۆیە هەموو دەستوەردانێكی دەرەكی لەئەو وڵاتە رەتكراوەیە، دۆزی پەنجشێر دەبێت سیاسییانە و لەڕێی نێوەندگیرییەوە چارەسەر بكرێت و نابێت بە براكوژی كۆتایی بێت و تاڵیبان دەبێت پەیمانەكانی جێبەجێ بكات». مەبەستی خەتیب زادە لەدەستوەردانە دەرەكییەكان، هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ بزوتنەوەی تاڵیبان. هەر ئەو رۆژە لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی رۆیتەرز ئەحمەد مەسعود ئامادەیی نیشاندا بۆ راگرتنی شەڕ بەمەرجێك تاڵیبان هێزەكانی لە ویلایەتەكە بكشێنێتەوە، بەڵام تاڵیبان هەر بەردەوامبوو لە هێرشەكانی و رۆژی دووشەممە زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەكە لەبەیاننامەیەكدا كۆنترۆڵكردنەوەی پەنجشێری رایگەیاندو نووسی:»لەگەڵ ئەم سەركەوتنەدا وڵاتەكەمان لەزۆلكاوی جەنگ هاتە دەرەوە، هەڵگەڕاوەكان كوژران و هەندێكیشیان رایانكرد، دانیشتوانی پەنجشێر دڵنیا دەكەینەوە كەس رووبەڕووی جیاكاری نابێتەوە، ئەوان برامانن و پێكەوە بۆ وڵاتێك و ئامانجێك كاردەكەین» هەروەها زەبیحوڵا ئاشكراشیكرد لەڕۆژی سێشەممەوە خزمەتگوزارییەكانی كارەباو مۆبایل و ئینتەرنێت دەگەڕێتەوە بۆ ویلایەتی پەنجشێرو وتیشی:» بزوتنەوەی تاڵیبان توانی دوایەمین چاڵی تیرۆر لە ئەفغانستاندا لەناوبەرێت». وتەبێژەكەی تاڵیبان داوای لەوڵاتان كرد بەردەوامبن لە هاوكاریكردنی وڵاتەكەی و ئاماژەی بەدەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانییە ناوخۆییەكان كردو وتی چاوەڕێی دەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانیە نێودەوڵەتییەكانن. هاوكات موجاهد هەڕەشەی لەهەركەسێك كرد كە بەڕووی تاڵیباندا هەڵگەڕێتەوەو رایگەیاند:»ئیمارەتی ئیسلامی زۆر هەستیارە بەرامبەر بزوتنەوەكانی هەڵگەڕانەوە و هەركەسێك هەڵبگەڕێتەوە گورزێكی توند دەخوات و رێگا بە هەڵگەڕانەوەی تر نادەین». داواشی لە ئەندامانی هێزە سەربازی و ئەمنییەكانی ئەفغانستانكرد بگەڕێنەوە و تێكەڵی سیستمی نوێ ببن و وتی:»ئەو هێزە ئەفغانییانەی لە ماوەی 20 ساڵی رابردوودا مەشقیان وەرگرتووە، داوایان لێدەكرێت بچنە بەڕێوەبەرایەتییە ئەمنییەكانەوە لە پاڵ ئەندامانی تاڵیباندا». هاوكات بزوتنەوەكە وێنەی چەكدارەكانی لەبەردەم باڵەخانەی ویلایەتی پەنجشێردا بڵاوكردەوە و لەگرتەیەكی ڤیدیۆییشدا نیشانیدا كەچۆن ئاڵای تاڵیبان لەسەر باڵەخانەكە هەڵدەكەن. دواتر لەپەیامێكی دەنگیدا ئەحمەد مەسعود دانی بەوەدا نا كە تاڵیبان ویلایەتەكەی كۆنترۆڵكردووە، بەڵام وتی ئەوان تەنیا شارەكەیان گرتووە و شوێنەكانی تری دەرەوەی شار بەدەست بەرەی بەرگرییەوەیە و بەرگریكردن بەردەوام دەبێت. لەقسەكانیدا مەسعود ئاماژەی بە ئەوەدا كە بەهۆی زۆریی قوربانییەكانەوە و لەسەر داوای زانایانی ئیسلامی ئامادەییان نیشانداوە بۆ گفتوگۆ، بەڵام تاڵیبان گوێی بە زانایانی ئاینیش نەدا و بەوەش زیاتر سەلماندیان كە دژی ئاین و دژی مرۆڤایەتین. ئاشكراشیكرد كەتەنانەت لە ناو خێزانەكەی خۆشیدا قوربانیی و كوژراو هەیە. لەدرێژەی پەیامەكەیدا ئەحمەد مەسعود وتیشی:»بەرگریی دژی تاڵیبان لە پەنجشێر بەردەوامە، تاڵیبان بیانییەكان دەهێنێت بۆ كوشتنی ئەفغانییەكان، ئێمە دەستوەردانی دەرەكیی بەهەموو شێوەیەك رەتدەكەینەوە، ئەگەرچی ئەوان پایتەختی ویلایەتەكەیان بەدەستەوەیە، بەڵام سەرجەم شوێن و پێگە ستراتیجییەكان بەدەست بەرەی بەرگرییەوەن» ئەویش بە هەمان شێوەی خەتیب زادە، مەبەستی لە بیانییەكان هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ تاڵیبان. لەسەرەتای دروستبوونی تاڵیبانەوە پاكستان بەهەموو شێوەیەك هاوكاری دارایی و سەربازی و لۆجستی كردوون، تەنانەت دوای ڕوداوەكانی 11ی سێپتەمبەر و داگیركردنی ئەفغانستان لەلایەن ئەمریكاشەوە، ئەو هاوكارییانە بەردەوامبوو، هۆكاری سەرەكیی ئەو پشتیوانییەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، پاكستان دەیەوێت لە ئەفغانستاندا حكومەتێك هەبێت لایەنگری خۆی بێت دژی هیندستان، تا لەڕكابەرییە مێژوییەكەیدا لەگەڵ ئەو وڵاتە، پێگەی خۆی بەهێزتربكات. مەسعود لە پەیامە دەنگییەكەیدا كە بۆ دەزگاكانی راگەیاندنی جیهانی ناردبوو، داوای ڕاپەڕینێكی نیشتیمانیی كرد و بە ئەفغانییەكانی راگەیاند:»لەهەر شوێنێكن، لە ناوەوە و دەرەوە، هانتان دەدەم بۆ دەستپێكردنی راپەڕینێكی نیشتیمانی لەپێناو كەرامەت و ئازادی و گەشەكردنی وڵاتەكەماندا» بەرەی بەرگریش لە تویتەری فەرمی خۆی رایگەیاند، فەهیم دەشتی وتەبێژی بەرەكە و جەنەراڵ عەبدولوەدود زادە، یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی بەرەكە، لە شەڕەكاندا كوژراون. لە دوای كۆنترۆڵكردنی كابولەوە، بەردەوام بزوتنەوەی تاڵیبان راگەیاندنی حكومەتی ئەو وڵاتە دوا دەخات، بەڵام بەپێی ڕاپۆرتێكی ئاژانسی رۆیتەرز، لەگەڵ راگەیاندنی كۆتایی هێنان بەبەرەی بەرگریدا، لەهەفتەی داهاتوودا تاڵیبان پێكهاتە حكومییەكەی ئاشكرادەكات. پێشتر چەند سەرچاوەیەكی تاڵیبان ئاشكرایانكرد كە عەبدولغەنی برادەر، یەكێك لەدامەزرێنەرانی بزوتنەوەكە سەرۆكایەتی حكومەتەكە دەكات. رۆژنامەی واشینتن پۆست لەڕاپۆرتێكدا ئاماژەی بە ئەوە كرد، بزوتنەوەكە لە هەوڵی ئەوەدایە سیستمێكی سیاسی هاوشێوەی ئێران دابمەزرێنێت و ئەم چەند رۆژەی دوایی راوێژە سیاسییەكان لە ناو بزوتنەوەكەدا بەردوام بووە بۆ دامەزراندنی حكومەتێكی ئاینی بەسەرۆكایەتی هەیبەتوڵا ئاخوند زادە سەرۆكی بزوتنەوەكە، كە پێشبینی دەكرێت ببێتە (رابەری باڵای ئەفغانستان) هاوشێوەی پەیكەرە سیاسییەكەی ئێران. سەبارەت بەحكومەتە نوێیەكە و چارەنووسی ئەفغانستان لەژێر دەسەڵاتی تاڵیباندا، جەنەراڵ مارك میلی سەرۆكی دەستەی ئەركانی هاوبەشی ئەمریكا، پێشبینی ئەوە دەكات ئەفغانستان بەرەو شەڕی ناوخۆ بخزێت و گومانی هەیە لەوەی تاڵیبان بتوانێت ئیدارەی وڵات بكات و پێشبینیی گەڕانەوەی گروپە تیرۆریستییەكانیشی كرد. میلی لەلێدوانێكیدا بۆ كەناڵی فۆكس نیوز رایگەیاند:»بەپێی هەڵسەنگاندنە سەربازییەكانم، ئەگەری زیاتر ئەوەیە بارودۆخی ئێستا تەشەنەبكات بۆ شەڕی ناوخۆ، ئەگەرێكی گەورە هەیە بۆ هەڵگیرسانی شەڕێكی ناوخۆی لەئێستا فراوانترو ئەوەش دۆخێك دروستدەكات رێگا بەگەڕانەوەی بزوتنەوەی قاعیدە و گەشەكردنی داعش و گروپە تیرۆریستییەكانی تر دەدات.» هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەماوەی 12 تا 36 مانگی داهاتوودا دەركەوتنەوەی تیرۆر لەو ناوچەیە (ئەفغانستان) ببینن. لەلایەكی دیكەوە، ینس ستولبێرگ، ئەمینداری گشتی ناتۆ لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی سەندەی تێلێگرافی بەریتانی رایگەیاند:»دەبێت كۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێكەوە، بە روسیا و چینیشەوە، كاربكەین بۆ ڕێگریكردن لە ئەوەی ئەفغانستان ببێتە سەنتەری رێكخراوە تیرۆریستییەكان و ئازادانە كاری تێدا بكەن و ئامادەكاری و پلانڕێژی بكەن بۆ هێرشكردنە سەر وڵاتەكانمان».

نامۆ سەربەست تادێت هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی پەرلەمانی عێراق نزیكتر دەبێتەوەو مشتومڕەكانی لەنێوان شەقام و سیاسییەكان دابەشكردووەو كاندیدەكان دەستیان كردووە بە بانگەشە لەبازنە دیاریكراوەكانیاندا. لەڕووی بەشداریكردنەوە عێراق بووەتە دوو بەشی بەشدارو بایكۆت، چ لەسەر ئاستی لایەنە سیاسییەكان و چ لەسەر ئاستی دەنگدەران و پرسی ساختەكارییەكانیش گفتوگۆی چڕی لەسەر دەكرێت، بەرەیەك بەسەرۆكایەتی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران و كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان و هاوڕاكانیان كە دەڵێن ئەگەری ساختەكاری نییە، یاخود زۆر زۆر كەمە. بەرەیەكیش بەسەركردایەتی بایكۆتكەرەكان كە دەڵێن هیچ شتێك بەراورد بەهەڵبژاردنەكانی 2018 دا نەگۆڕاوەو چەكی بەرەڵاو پارەی سیاسی و ساختەكارییەكان وەك خۆیانن و ئەم هەڵبژاردنەش هیچ گۆڕانكارییەك دروست ناكات. بایكۆتی هەڵبژاردنی پێشوەختە: وێڕای گەڕانەوەی موقتەدا سەدرو هاوپەیامانیی سائیرون، بەڵام هێشتا چەندین لایەنی دیكە بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووەو هەندێكیان لەناوە دیارەكانی پرۆسەی سیاسی عێراقن، بەپێی دوا ئامارەكان ئەوانەی بایكۆتیان كردووە بریتین لە: هاوپەیمانیی (المنبر العراقی) بەسەرۆكایەتیی ئەیاد عەلاوی سەرۆكوەزیرانی پێشوتری عێراق، كە لەئێستادا 19 كورسی پەرلەمانی هەیە. حزبی شیوعی عێراقی. پارتی (التجمع الجمهوری) سوننە، پارتی گەلی توركمان. حزبی دەعوە (رێكخستنی ناوخۆ) شیعە، پارتی (المرحلە) شیعە. پارتی (ابنا‌و النهرین) خۆیان وەك بەشێك لە خۆپیشاندەرانی تشرین دەناسێنن. هەروەها پارتی (الشعب للاصلاح) بەسەرۆكایەتی فائق الشیخ علی كە پارتێكی مەدەنیە و بەشێكە لەهاوپەیمانیی (تمدن). لەوانە گرنگتر، 40 پارت و بزوتنەوە كە لەهەناوی خۆپیشاندانەكانی تشرینی 2019 دروستبوون و ئەم هەڵبژاردنە پێشوەختە یەكێك لەداواكارییە سەرەكییەكانی ئەوان بوو، لە كۆنگرەیەكدا پێكەوە لەبەرەیەكدا بە ناوی (بەرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی) كۆبوونەوە و بڕیاری بایكۆتكردنی هەڵبژاردنیاندا. ئەوانە بەدەر لەدەیان كاندیدی سەربەخۆ لەبازنە جیاوازەكاندا، كە بڕیاریاندا هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیان هەڵپەسێرن و بەشداری نەكەن. لەبەرامبەردا 41 هاوپەیمانی و 257 پارت و لایەنی سیاسی و چەند كاندیدێكی سەربەخۆ بەشداری دەكەن. هەروەها لەناو پارتە كوردییەكاندا، هەریەك لە بزوتنەوەی ئیسلامی، هاوپەیمانی نیشتمانی و چەندین لایەنی دیكە بەشداری هەڵبژاردنەكان ناكەن. فشارو ساختەكارییەكان: هەموو ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە، چ لە هاوپەیمانی و لایەن و بزوتنەوە سیاسییەكان، یان هاووڵاتیانی ئاسایی كە دەڵێن دەنگ نادەن و بەشداری ناكەن، هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگێڕنەوە كە شێوازەكانی ساختەكاری ئەگەر زیاتر نەبووبێتن ئەوا هیچیان لە ئەوانەی 2018 كەمتر نییە. گەورەترین ئەو فشارو ساختەكارییانە خۆیان لەدوو شتدا دەبیننەوە، چەكی بەرەڵا و پارەی سیاسی. چەكی بەرەڵا كە زیاتر مەبەست لێی بوونی میلیشیاو گروپە چەكدارییە سوننە و شیعەكانە كە پێیانوایە كۆنترۆڵی دۆخی عێراقیان كردووە. لەناوچە شیعەكان، گروپەكانی سەر بەحەشدی شەعبی بەئاشكرا هەڕەشە لەچالاكوان كاندیدە سەربەخۆكان و ئەوانەشی سەر بەپارتە مەدەنی و بێ چەكەكانن دەكەن و رێگریی خۆكاندیدكردن و بانگەشەی هەڵبژاردنیان لێدەكەن و زۆر جاریش لەژێر هەڕەشەدا كارتی دەنگدان لەهاووڵاتییانی ئاسایی دەسەنن تا دەنگەكانیان ببەن بۆ خۆیان. لەناوچە سوننەكانیش، هەمان شت لەلایەن حەشدی عەشایەری و عەشیرەت و تیرە جیاوازاكانەوە دەكرێت، كە هەریەكەیان سەر بەیەكێك لەپارتە سوننییە باڵادەستەكانن. هاوكات، 20 ئەندامی پەرلەمانی عێراق بەیاننامەیەكیاندایە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان، سەبارەت بەو پێشێلكارییانەی حەشدی عەشایەری و عەشیرەتەكان دەیكەن، لەوەی چۆن فشار دەخەنەسەر ئەندامەكانیان تاكاندیدێكی دیاریكراو هەڵبژێرن و كارتی دەنگدانی خۆیان و خێزانەكانیان لێ زەوت دەكەن و پارەش لەموچەكانیان دەبڕن بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنی ئەو كاندیدانە بەكاریبهێنن. ئەوە بەدەر لەوەی هەردوولا (حەشدی شەعبی و عەشایەری) سەرچاوە حكومییەكانی بەردەستیان لەئۆتۆمبێل و فەرمانبەرو كەرەستەی ئەلكترۆنی و بودجەی تەرخانكراو بۆ حەشدەكان، لەهەڵمەتی كاندیدەكانیاندا بەكاردەهێنن و ئەو وەزیرو بەڕێوەبەرە گشتییانەی سەر بەگروپەكانیانن، سەرچاوە حكومییەكانی وەزارەت و فەرمانگەكانیان دەخەنە كار بۆ ئەو مەبەستە. لەوبارەیەوە حەیدەر ئەلحلفی یەكێك لەڕێكخەرانی كۆنگرەی هێزە تشرینییەكان بە (النهار العربی) راگەیاند:»نەبوونی ژینگەیەكی ئاسایش و بڵاوبوونەوەی چەكی بەرەڵا كە تائێستا حكومەت نەیتوانیوە كۆیانبكاتەوە، وای لەو رەوتە سیاسییانە كرد كە لەهەناوی ناڕەزایەتییەكانی تشرینەوە هەڵقوڵابوون، بایكۆتی هەڵبژاردنەكان بكەن و نایانەوێت بەشداریی سیستەمێكی گەندەڵ بكەن، بەڵكو ئامانجیانە بیگۆڕن». هەروەها شێوازێكی تری ساختەكارییەكانی ئەمجارە لەناو چەكدارەكاندایە، چ لەڕیزی سوپا یان حەشدەكان، لەوبارەیەوە سەرچاوەیەكی تایبەت كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت بەهاوڵاتی راگەیاند:»لەئێستادا زۆرینەی ئەوانەی لەهێزە سەربازییەكاندان بەتایبەتی لەپارێزگاكانی كەركوك و بەغدا، دوو كارتی دەنگدانیان بۆ كراوە، كارتێكیان وەك هاووڵاتی مەدەنی و كارتێكیان وەك ئەندامی هێزە سەربازییەكان كە بەشداریی دەنگدانی تایبەتی پێدەكات». پارەی سیاسی كە چەندین ساڵە لەنێوەندە عێراقییەكاندا باسدەكرێت و بێهودە هەوڵی بنبڕكردنی دەدرێت، مەبەست لێی ئەو پارانەیە كەگروپ و پارتە سیاسییەكان لەڕێگای گەندەڵیی حكومی و گرێبەستە وەهمییەكان و فرۆشتنی نەوتی قاچاغ و قاچاغچییەتی خاڵە سنورییەكان و سەرانە وەرگرتن و بودجەی وەزارەت و حەشدەكان و ....هتد دەستیان دەكەوێت و بەملیارەها دۆلار دەخەمڵێنرێت، ئەو پارت و گروپانە لەهەڵمەتەكاندا ئەو پارانە بەكاردەهێنن بۆ كڕینی خەڵك، سەورە خەلەفی پەرلەمانتاری عێراق بەمەوازین نیوزی راگەیاند:»لە ئێستادا پارەی بێشوومار دەبینین كە هەمووی پارەی حەرامە و كارتی دەنگدانی پێدەكڕن، نرخی كارتێك لە نێوان 200 بۆ 300 دۆلاردایە، ئەوەشی 300 دەنگ بۆ لایەنێك كۆبكاتەوە، ئۆتۆمبێلێكی بە دیاری دەدەنێ». ئامار و وەڵامەكان: رێژەی دەنگدان یەكێكی ترە لەو بابەتانەی دوو بەرەی لەسەر دروستبووە. ئەوانەی بەشداریدەكەن دەڵێن رێژەكە زۆر لە ساڵی 2018 زیاتر دەبێت و بایكۆتكەرانیش دەڵێن نەك زیاتر نابێت، بگرە لەوانەیە كەمتریش بێت. لەوبارەیەوە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەوەڵامی داوایەكی ماڵپەڕی هەواڵیی (مگلع) دا ئاماری ژمارەی دەنگدەران و ژمارەی كارتی بایۆمەترییە دەركراوەكانی خستەڕوو. هەروەها حەسەن سەلمان بەڕێوەبەری فەرمانگەی راگەیاندن و پەیوەندیی جەماوەریی كۆمسیۆن لەلێدوانێكدا بۆ مگلع رایگەیاند:»كۆی گشتی ئەو دەنگدەرانەی دەتوانن بەشداریی هەڵبژاردنەكانی تشرین بكەن، 25 ملیۆن دەنگدەر تێدەپەڕێنێت، بەكرداریی 17 ملیۆن كارتی بایۆمەتری دەنگدان چاپ كراوە و زیاتر لە 15 ملیۆنی بەسەر دەنگدەراندا دابەشكراوە» سەبارەت بەپێشبینییەكانیش بۆ رێژەی دەنگدان، بەتایبەتی لەبوونی بایكۆتكەراندا كازم حاج شیكەرەوەی سیاسی عێراقی بەئاژانسی میهری ئێرانی راگەیاند:»ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە بنكەیەكی جەماوەریی فراوانیان نییە، بۆیە كاریگەرییەكی ئەوتۆیان نابێت لەسەر پرۆسەكە و خۆشیان لەئەوە تێدەگەن». هاوكات محەمەد ئەلغزی پەرلەمانتاری رەوتی سەدر لە لێدوانێكیدا بۆ كەناڵی حوڕە رایگەیاند:»گەڕانەوەی رەوتی سەدر هانی دەنگدەران دەدات بۆ بەشداریكردن، ئێمە جەماوەرێكی زۆرمان هەیەو بەشداریكردن بەڕێژەیەكی زۆر دەبێت». هەروەها پێشیوابوو ئەگەر رێژەی دەنگدان 5٪یش بێت ئەوا ئەنجامەكان ئەژمار دەكرێن، چونكە دەستوری عێراق رێژەیەكی دیاریكراوی دەنگدانی دیارینەكردووە تا پشتی پێ ببەسترێت لەئەژماركردن یان نەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا. لەبەرامبەردا نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵی (الغد) ئەوەی خستەڕوو كە رێژەی بەشداریكردن لەهەڵبژاردنەكاندا لەوەی 2018 تێناپەڕێت، راشیگەیاند:»جەماوەری عێراقی باش دەزانێت ئەو لایەنە سیاسییە تەقلیدییانەی نوێنەركانیان كاندید كردووە بۆ پەرلەمان، هەمان ئەوانەن كە هۆكاری خراپبوونی دۆخی سیاسی و ئابوری و ئەمنیی وڵاتن، بێگومان بەشدارنابن لەهەڵبژاردنێكدا كە هەمان ئەو رووخسارانە دووبارە ببنەوە». «ئەوەی لەتشریندا روویدا مەزاج و هۆشیاریی سیاسیی عێراقییەكانی زۆر گۆڕی، بۆیە زۆر بەدووری دەزانم رێژەی دەنگدان بەرزبێت»، نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی وا دەڵێت. بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆن ساڵی 2018 رێژەی بەشداریكرن 44.5٪ بوو، بەڵام هەندێك سەرچاوە رایانگەیاند رێژەكە 32٪ بووە و كۆمسیۆن زیادەڕۆیی لەژمارەكاندا كردووە.

  هاوڵاتى   سەرەڕای سێ كۆبوونەوەی لوتكە لەنێوان كۆماری ئیسلامی ئێران و سعودیە لە بەغدای پایتەختی عێراق هێشتا هیچ دەرئەنجامێكی لێنەكەوتووەتەوەو تاران ئامادەیە هێرشی حوسییەكان بۆ سەر كێڵگە نەوتییەكانی ریاز رابگرێت لەبەرانبەر فرۆشتنی نەوتەكەی لەڕێگەی حكومەتە سونییەكەی سعودییەوە. سعودیە و ئێران زیاتر لە (40) ساڵە لە جەنگێكی ناڕاستەوخۆدان كە بەجەنگی سارد یان راسپێردراو ناو دەهێنرێت و هێندەی نەماوە ژمارەی پێوانەیی جەنگی ساردی نێوان ئەمەریكا و یەكێتی سۆڤیەت تێپەڕێنن كە (44) ساڵی خایاند. سعودیە و ئێران كە بەدوژمنی دین و دنیای یەكتر دەناسرێن هەردووكیان خاوەنی زۆرترین یەدەگی نەوتی جیهانن و لە رووی دینی و ئاینییشەوە ئەو دوو وڵاتە بە جەمسەرەكانی ناكۆكیی نێوان شیعە و سوننە ئەژمار دەكرێت. ئەگەرچی هەردوو وڵات خۆیان بەخاوەن و پشتیوانی موسوڵمانانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەنانەت هەموو جیهان دەزانن، بەڵام جەنگێكی گەرموگوڕی سارد لەدژی یەكتر لەگۆڕەپانی وڵاتانی (سوریا، عێراق، یەمەن) بەڕێوە دەبەن كەدوای پشتیوانیی سعودیە لە ساڵی (1980) بۆ رژێمی سەددام حسێن لەجەنگ دژی كۆماری ئیسلامی ئێران ئەم جەنگە دەبێتە ئاگرێكی بڵێسەدارو لەو مێژووەوە ئاگری شەڕی راسپێردراوی گروپە چەكدارییەكانی سەر بەو دوو وڵاتە رانەوەستاوە و بەردەوام بووە و تەنها گۆڕەپانی جەنگە ساردەكانی نێوانیان گۆڕاوە وەك ئەوەی (11) ساڵە لەسوریا روو ەدات و ئێران لەساڵی (1980) پشتیوانیی حوسییەكان لە یەمەن دەكات و ئێستاش عێراق بووەتە هێڵی پێشەوەی ململانێی ریاز و تاران بۆ سەپاندنی هەیمەنەی سیاسیی و ئابوریی. عێراق كە قوربانییەكی گەورەی جەنگی ساردی نێوان سعودیەو ئێرانە، دەیەوێت ئاوێك بكات بە ئاگرەكەداو دڵی هەردوو وڵات بەدەست بهێنێت و دوای شەش ساڵ لەپچڕانی تەواوەتی پەیوەندییەكانی نێوان ریازو تاران  ببێتە مایەی ئاشتییان و تائێستا نێوەندگیریی لە سێ بۆ چوار گەڕی دانوستانی نهێنی و ئاشكرای ئەو دوو وڵاتەدا كردووە بە هیوای ئەوەی زیانەكانی دابڕان و ململانێی سعودیە و ئێران لەخۆی دوربخاتەوە. سعودیە بۆ دوژمنایەتیی ئێران پشتیوانیی لەعێراق دەكات.. لەساڵی (1930) تا (1970) بەهۆی جیاوازیی لەتێڕوانینی ئاینیی و سیاسیی لەنێوان دەسەڵاتدارانی عێراق و سعودیە، پەیوەندییەكانی ئەو دوو وڵاتە ساردوسڕیی زۆری تێدابوو، بەڵام دوای ساڵی (1974) بەغدا بڕیاریدا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ریاز ئاسایی بكاتەوە و دواتر كە لەساڵی (1980) بە سەركردایەتیی سەدام حسێن، سەرۆكی رژێمی بەعس لەعێراق جەنگ لەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران راگەیەنرا، سعودیە بەهۆی ترس لەدەسەڵاتی روحەڵڵا خومەینی، وەك سەركردەیەكی شیعە و دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی ئێران ، پشتیوانیی خۆی بۆ سەدام حسێن راگەیاند. دەسەڵاتی پاشایەتیی سعودیە كە ترسی هەبوو هەیمەنەی شیعە بەهۆی ئێرانەوە لەناوچە عەرەبییەكان بەهێز ببێت و راستەوخۆ ببێتە مایەی مەترسیی لەسەر دەسەڵاتی پاشایەتیی، هەوڵی دا بەپشتیوانیی بۆ عێراق و سەددام حسێن لەجەنگی دژی ئێراندا ئاگری ئەو جەنگە و مەترسیی رووخانی تەخت و بەختی پاشایەتییەكی دیكەی ناوچەكە دوای سیستمی پاشایەتیی ئێران لەخۆی دووربخاتەوە. بەپێی سەرچاوە مێژووییەكان هیچ كاتێك سعودیە لە رووی سەربازییەوە هاوكاریی عێراقی نەكردووە و تەنها لە سەردەمی جەنگی هەشت ساڵەی نێوان ئێران و عێراق بە پێدوایستیی و خۆراك هاوكاریی عێراقی كردووە. سعودیە لەساڵی (1991) لەگەڵ سەرهەڵدانی جەنگی كەنداو، باڵیۆزخانەی خۆی لەبەغدا داخست و داوای لەئەمەریكا كرد دژی عێراق بوەستێتەوە كە ئەمەش پێچەوانەی هەڵوێستی رابردوی بوو كە پشتیوانیی لە سەددام حسێن دەكرد. دوای هێرشی ئەمەریكا بۆ سەر عێراق و رووخانی رژێمەكەی سەدام حسێن و داگیركردنی عێراق لەساڵی (2003) سعودییەكان هەوڵیاندا پەیوەندییەكانیان لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی ئەو وڵاتە دەستپێبكەنەوە و دواجار عێراق لەساڵی (2009) باڵیۆزخانەكەی لە ریاز كردووە و سعودیەش لەساڵی (2012) باڵیۆزخانەكەی لەبەغدا كردەوە. لەساڵی (1979) تائێستا زۆربەی هەڵسوكەوتەكانی سعودیە لەگەڵ دەسەڵاتی بەغدا لەچوارچێوەی كەمكردنەوەی هەیمەنەی ئێران لەو وڵاتەو ناوچەكەدا بووە. كارەبا و غاز ناكۆكیی ئێران و سعودیە لەعێراق سعودیە بەدروستكردنی دوو وێستگەی كارەبایی كە زیاتر لە (700) مێگاوات كارەبا بەرهەمدەهێنن دەیەوێت جێ بە كارەبا و غازی ئێران بۆ عێراق لێژ بكات، چونكە تا دوو هەفتە پێش ئێستاش رۆژانە زیاتر لە (45) مەتر سێجا غاز لەئێرانەوە هاوردە دەكرا بەمەبەستی دابینكردنی سوتەمەنی بۆ وێستگە كارەباییەكانی عێراق، بەڵام حەسەن مونتەزرتوربەتی، بەڕێوەبەری گشتیی كۆمپانیای گازی نیشتیمانیی ئێران ئاماژەی بەوە كردووە كە پێشتر رۆژانە نزیكەی (40) بۆ (45) ملیۆن مەترسێجا غاز رەوانەی عێراق كراوەو قەرزەكانی ئەو وڵاتە لە ساڵی رابردوودا بووە هۆی كەمكردنەوەی ئاستی هەناردەی غاز بۆ عێراق. هاوكات ئاژانسی كۆماری ئیسلامی ئێران (ئیرنا) بەپێی راگەیەنراوێكی وەزارەتی كارەبای عێراق بڵاوی كردووەتەوە كە ئاستی هەناردەی رۆژانەی غازی ئێران بۆ عێراق لە (49) ملیۆن مەتر سێجا بۆ (8) ملیۆن مەتر سێجا كەمی كردووە و ئەمەش واتای كەمبوونەوەی بڕی پێنج هەزارو (500) مێگاوات كارەبای وڵاتەكەیە. بەڕێوەبەری بەشی كۆنتڕۆڵ لەكۆمپانیای غازی نیشتیمانیی ئێران رایگەیاندوە ئاستی هەناردەی رۆژانەی غازی وڵاتەكە بۆ عێراق، (38) ملیۆن مەتر سێجا كەمی كردووە و ئەم كەمكردنەش پێش دوو هەفتە بەغدای لێ ئاگادار كراوەتەبوە. لەلایەكی دیكە عەبدولعەزیز بن سەلمان، وەزیری وزەی سعودیە رایگەیاندووە بەدروستكردنی وێستگەیەكی كارەبایی لەناوچە باكورییەكانی وڵاتەكەی كە بەوزەی با كار دەكات، بڕی (300) مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنرێت و وێستگەیەكی دیكەی كارەباش كە بەوزەی خۆر كاردەكات بڕی (400) مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنێت و بەم دوو وێستگە گرنگە هێڵەكانی كارەبای سعودیە دەبەسترێتەوە بە وڵاتانی (ئوردن، میسر، عێراق)و وڵاتانی دەوروبەری كەنداوە. وتەكانی عەبدولعەزیز ئاماژەیەكی روونە كە سعودیە دەبێتە بەدیلی غازو كارەبای ئێران لەعێراق و بەرپرسانی ئێرانیش ئەم وێستگانە بەپیلانی سعودیە دژی وڵاتەكەیان ناو دەبەن. نەوت خاڵی ناكۆكیی نێوان سعودیە و ئێران! سعودیە كە خاوەنی (267) ملیار بەرمیل نەوتەو دەكاتە (19%) یەدەگی نەوتی جیهان بەدووەم گەورەترین بەرهەمهێنی نەوت ئەژمار دەكرێت و دوای ئەویش ئێران دێت كەخاوەنی (251) ملیار بەرمیل یەدەگە كە دەكاتە (18%)ی یەدەگی نەوت لەجیهاندا، بەڵام ئێران بەهۆی سزاكانی ئەمەریكاوە ناتوانێت نەوت بفرۆشێت، بۆیە بەپێی لێدوانی بەرپرسانی عێراق، كۆماری ئیسلامی ئێران لە یەكێك لەدانوستانە نهێنییەكانی نێوان تاران و ریاز لەبەغدا داوای كردووە سعودیە بەشێك لە نەوتەكەی ئێران بەنهێنیی بفرۆشت و لەبەرامبەر ئەمەشدا ئێران رێگریی دەكات لەهێرشی حوسییەكانی یەمەن بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی سعودییە. هەروەها بڵاوكراوەی میدێڵ ئێست ئەی (Middle East Eye) لەسەر ئەم بابەتە ئاشكرای كردووە لە ئێستادا ئێران پشتی بەوڵاتی ئیمارات و وڵاتی عوممان بەستووە بۆ ئەوەی نەوتی خۆی بفرۆشێت بەڵام بەهۆی نێوەندگیریی بەغدا لەدانوستانەكانی نێوان تاران و ریاز، ئێران داوای كردووە سعودیە دوور لەچاوی ئەمەریكا، نەوتەكەی بۆ بفرۆشێت لە كاتێكدا ریاز بە هاوپەیمانێكی سەرەكیی واشنتۆن لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەژمار دەكرێت. رۆژێك پێش بڵاوكردنەوەی راپۆرتی میدێڵ ئێست، محەمەد جواد زەریف، وەزیری دەرەوەی پێشوی ئێران رایگەیاند كە بەرپرسانی سعودیە و ئێران لەبەغدا كۆبوونەوەتەوە و گەیشتوونەتە رێككەوتنی دڵخۆشكەر بۆ كۆتایهێنان بەجەنگی یەمەن. لەلایەكی دیكەوە بەرپرسێكی عێراقیی كە نەیویستوە ناوی ئاشكرا بكرێت، رایگەیاندووە سعودییەكان لەدانوستان لەگەڵ ئێرانییەكان گەورەترین ئامانجیان راگرتنی هێرشی حوسییەكان بووە بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی سعودیە. محەمەد جەواد زەریف لەتۆمارێكی دەنگیی نهێنیدا كە ئەمساڵ لەوڵاتەكەی بڵاوكرایەوە، رایگەیاندوە لەساڵی (2014) و لەكاتی دانوستانە چڕوپڕەكانی نێوان ئێران و وڵاتانی (5+1) بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمیی، سعود فەیسەڵ، وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی سعودیە پێشنیاری بە ئەمەریكییەكان كردووە كە نرخی نەوت لەجیهاندا دادەبەزێنێت بۆ ئەوەی ئێران مل بەداواكارییەكانی وڵاتانی رۆژئاواو بەتایبەت ئەمەریكا بدات. زەریف ئاماژەی بەوە كردوەو كە سعودیە بە بەرزكردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوتی خۆی لەو ساڵەدا ئاستی هەناردەی نەوتی وڵاتانی هەناردەكاری نەوت (ئۆپیك)ی گەیاندە (30) ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا بەڵام بەهۆی دابەزینی بەهای نەوت لە (72) دۆلارەوە بۆ نزیكەی (30) دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك، لەو پلانەیدا شكستی هێناو بەناچاری پەنای بۆ روسیا هێنا كە بازاڕی نەوت كۆنتڕۆڵ بكات و ساڵی (2015) ئێران رێككەوتنی لەگەڵ وڵاتانی (5+1) واژۆ كرد. ئارامكۆ ئارامیی لەسعودیە بڕی لە(14)ی سێبتەمبەری ساڵی (2019) حوسییەكانی یەمەن كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانیی دەكرێن بەسودوەرگرتن لەفڕۆكەی بێفڕۆكەوان گەورەترین هێرشیان بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی كۆمپانیای هاوبەشی نەوتیی سعویەو ئەمەریكا ئەنجام داو واشنتۆن رایگەیاند كەئێران لە رێگەی عێراقەوە ئەو هێرشەی ئەنجام داوە، بەڵام حوسییەكان ئەو لێدوانەی واشنتۆنیان رەتكردەوە و رایانگەیاند هێرشەكەیان لە رێگەی (17) فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە ئەنجامداوە. ئەو هێرشە ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی سعودیەی لە (10) ملیۆن بەرمیلی رۆژانەوە بۆ پێنج ملیۆن بەرمیل دابەزاندو ئەم رووداوە لە رووی سەربازیی و ئابورییە بەیەكێك لەجەنگە پێشكەوتووەكان ئەژمار دەكرا چونكە سیستمی قەڵغانی دژە موشەكیی ئەمەریكا ناسراو بەپاتریۆت نەیتوانی ئەو هێرشە پوچەڵ بكاتەوە. ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) لە (25)ی نۆڤەمبەری ساڵی (2019) لە راپۆرتێكدا ئاشكرای كرد كەچوار مانگ پێش رووداوی هێرشكردنەسەر ئارامكۆ، ژمارەیەك بەرپرسی سەربازیی و دەستەبژێری بواری موشەكیی و جەنگی تایبەت لەئێران لەشوێنێكی نهێنیدا كۆبوونەتەوە و لەو كۆبوونەوەیەدا جەنەڕاڵ رەحیم سەفەوی راوێژكاری سەربازیی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران و نوێنەری قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس لەو كۆبوونەوەیەدا ئامادەبوون كە پێدەچێت پلانی لێدانی ئارامكۆیان داڕشتبێت.  رۆیتەرز ئاماژەی بەوە كردووە كە خامنەیی پلانی ئەو هێرشەی پەسند كردووەو جەختی لەوەكردووەتەوە كە نابێت هیچ كەسێكی سەربازیی ئەمەریكاو سعودیە بكرێتە ئامانج و دەبێت زیانەكانی ئەو هێرشە تەنها ماددی بێت. لوتكەی بەغدا ساردوسڕیی گەرم نەكردەوە بڕیاربوو سەركردە باڵاكانی كۆماری ئیسلامی ئێران و سعودیە لەكۆنفڕانسی بەغدا (لوتكەی بەغدا بۆ هاوكاریی) كۆببنەوە و عێراق لەگۆڕەپانی ململانێوە ببێتە شوێنی پێكگەیشتن و رێككەوتنی نێوان ریازو تاران، لە كاتێكدا فواد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند؛ گەڕی دیكەی دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەبەغدا بەڕێوەچووە، ئیرج مەسجدی، باڵیۆزی ئێران لەبەغدا رایگەیاند؛ تەنها سێ گەڕی دانوستان لەنێوان بەرپرسانی ئێران و سعویە بەڕێوەچووە و هاوكات ئەمیر عەبدوڵاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند؛ لەداهاتوودا گەڕی چوارەمی دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە بەڕێوەدەچێت و ئەمەش پەیوەندیی بەهەنگاوەكانی ئەوانەوە هەیە لەپایتەختی وڵاتەكانیان واتە دەبێت لەتاران و ریازەوە هەنگاو بنرێت بۆ بەردەوامبوونی دانوستانەكان. بەپێی رۆژنامەو میدیاكانی ئێران؛ لوتكەی بەغدا ساردوسڕیی نێوان تاران و ریازی پێ گەرم نەبووەتەوە، چونكە بەرپرسانی باڵای وڵاتەكە ئامادەنەبوون پێكەوە كۆببنەوە. رۆژنامەی (ئارمانێ میللی) نزیك لە ریفۆرمخوازان بەناونیشانی كۆنفڕانسی بەغدا لەگەرموگوڕیی كەوت. نووسیویەتی: عێراق دەیەوێت دوای ساڵانێك جەنگ و ئاژەوە لەوڵاتەكەی پێگەی ناوچەیی خۆی بەدەستبهێنێتەوە و بەڕێوەچونی لوتكەی بەغدا لەو چوارچێوەیەدایەو مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەم كۆبوونەوەیە وەك دوایین كارتی هەڵبژاردنەكانی وڵاتەكەی بۆ پیشاندانی بەهێزیی حكومەتەكەی دەخاتەڕوو، بەڵام ئێران و سعودیە لەئاستی باڵادا نوێنەری خۆیان رەوانەی لوتكەكە نەكردووە لە كاتێكدا بڕیاربوو ئەو لوتكەكە ببێتە شوێنی ئاشتیی نێوان ریازو تاران. هاوكات، مێژووی حكومەتەكان لەئێران ئاماژەیە كەهەر كاتێك محافزكاران دەسەڵاتیان هەبووبێت پەیوەندییەكانی نێوان تاران و ریاز ئاڵۆزیی زیاتری بەخۆیەوە بینیوەو تەنانەت ئەگەر حكومەتی ریفۆرمخوازان هەوڵی ئاشتیی و رێككەوتنی لەگەڵ سعودییەكان دابێت ئەوا محافزكارە توندڕەوەكان دەستوەردانیان كردووە و جەنگی ساردی نێوان ئەو دوو وڵاتەیان گەرم كردووەتەوەو لوتكەی بەغداش هەر بەهۆی محافزكارانەوە نەبووە شوێنی ئاشتیی سعودیەو ئێران. هەروەها  ئاستی ناڕەزایەتیی وەزیری دەرەوەی ئێران كە سەر بەمحافزكارانە گەیشتە قۆناغێك كە بە ریزی دووەم و دەستنیشانكراوی وەستان لەهۆڵی كۆنفڕاسەكە رازیی نەبوو بەسەركێشی و دور لەڕێوشوێن و پرۆتۆكۆلەكان خۆی گەیاندە ریزی یەكەمی وەستانی نوێنەری وڵاتان وەك ئاماژەیەك بۆ پیشاندانی بەهێزیی وڵاتەكەی كە ئەمەش بووە جێی نیگەرانیی بەپرسانی بەغداو دەنگدانەوەی لەمیدیاكاندا.

پ. دهۆك ئەم هەفتەیە بانگەشەی لایەنە كوردستانییەكان بەفەرمی دەستپێدەكات و ركابەری و ململانێكان لەهەرێمی كوردستاندا لەنێوان پارتی و هاوپەیمانێتییەكەی (یەكێتی، گۆڕان) توندتر دەبێتەوە بۆ بەدەستهێنانی كورسی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق. بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان، عێراق دابەشكراوە بۆ 81 بازنەی هەڵبژاردن و بەشێك لەلایەنەكان هاوپەیمانێتییان راگەیاندووەو بەشێكی دیكەیان بەجیاو هەندێكیان پاڵپشتی كاندیدە سەربەخۆكان دەكەن. هەریەك لەیەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان هاوپەیمانێتییەكیان راگەیاندووە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق كەبڕیارە لە 10ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵدا ئەنجامبدرێت و بڕیارە ئەو دوو لایەنە 9ی ئەیلول دەست بە بانگەشەی فەرمی بكەن و كاندیدەكانیان بناسێنن بەدەنگدەران. لەپارێزگای دهۆك لەهەموو هەڵبژاردنەكانی رابردوو یەكگرتوو وەك یەكێك لەو لایەنانە هەژمار دەكرا كە ركابەری سەرەكییە بەرانبەر پارتی، بەڵام ئەمجارە هاوپەیمانێتییەكەی (یەكێتی، گۆڕان) هاوكێشەكەی گۆڕیوەو ركابەری و ململانێكانیان لەگەڵ پارتیدا دەبێت.  موئید ئەحمەد، بەرپرسی مەكۆی بزوتنەوەی گۆڕان لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە وت:» ئێمە هاوپەیمانێتییەكمان لەگەڵ هەڤاڵانی یەكێتی ئەنجامداوەو پاپەندین پێوەی، لەسنوری پارێزگای دهۆك وەك بزوتنەوەی گۆڕان هیچ كاندیدێكمان نیە، بەڵام ئێمە دەنگ بە كاندیدەكانی هاوپەیمانی دەدەین بەكاندیدی خۆمان دەزانین و بەهەموو شێوەیەك پشتگیری و پاڵپشتی سەركەوتنیان بۆ دەكەین».  هاوپەیمانی دوو كاندیدی هەیە یەكێك لەبازنەی ئاكرێ‌، شێخان ، بەردەرەش و ئەوەی تر لەبازنەی سێمێل  لەزاخۆ. بەرپرسەكەی بزوتنەوەی گۆڕان پێشیوابوو ئەمجارە لەسنوری پارێزگای دهۆك ركابەری زیاتر لەنێوان پارتی و هاوپەیمانی دەبێت، وتیشی:» پارتی دهۆك بەموڵكی خۆی دەزانێت، بەڵام ئەمجارە هاوپەیمانی (یەكێتی، گۆڕان) كە دوو هێزی سەرەكین لەهەرێمی كوردستان دەنگێكی زۆر بەدەستدەهێنین ، هەموو هەوڵێك دەدەین ئەو دوو كاندیدە دەربچن». هەروەها موئید ئەحمەد ئاماژەی بەوەشكرد  لەهەڵبژاردنی 2018 هیچ كاندیدێكیان وەك بزوتنەوەی گۆڕان دەرنەچووە ، بەڵام  هەزارو یەك تێبینییان لەسەر ئەنجامەكان هەبووە، «دەنگی راستەقینەی هیچ هێزێكی سەرەكی نەبوو ئەوەش بەشاهیدی زۆرینەی ئەو لایەنانەی كەبەشدارییان كردبوو لەهەڵبژاردن ، هیوادارین ئەو ساختەكارییە دووبارە نەبێتەوە». پارێزگای دهۆك دابەشی سێ بازنە كراوە كەپێكهاتوون لە(بازنەی دهۆك، ئامێدی/ بازنەی ئاكرێ‌، بەردەرەش ، شێخان/ بازنەی زاخۆ، سێمێل ) لەبەرانبەردا بەرپرسی راگەیاندنی لقی یەكی پارتی لەدهۆك دەڵێت گۆڕان و یەكێتی ناتوانن هاوكێشەكە لەپارێزگای دهۆك بگۆڕن. مەسعود سەرنی، بەرپرسی بەشی راگەیاندنی لقی یەكی پارتی لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە  وت:» لەسنوری پارێزگای دهۆك 11 كاندیدمان هەیە كە دابەشكراون بەسەر بازنەكاندا، بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەش هەموو هەوڵێك دەدەین هەر 11 كورسی پارێزگای دهۆك بەدەستبهێنین». پارتی دیموكراتی كوردستان رۆژی 11ی ئەیلول دەست بە بانگەشەكانی دەكات بەفەرمی و كاندیدەكانی لەناوچە جیاجیاكان بەهاووڵاتیان دەناسێنێت. مەسعور سەرنی باسی لەوەشكرد 11ی ئەیلول لەپارێزگای دهۆكەوە بانگەشەی هەڵبژاردنەكانیان دەستپێدەكات و هانی هاووڵاتیان دەدەن بچن بۆ دەنگدان، وتیشی:»راستە لەهەڵبژاردنەكانی رابردوو یەكگرتووی ئیسلامی ركابەری ئێمە بوو، بۆ ئەمجارەش گۆڕان و یەكێتی ناتوانن هاوكێشەكە بگۆڕن ، ئێمە هەر حزبی یەكەم دەمێنینەوە، ئەو خەڵكەی لەهەڵبژاردنی رابردوو دەنگی بەئێمە داوە ئەمجارەش دەنگمان هەر پێدەدەنەوە». یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەپارێزگای دهۆك دوو كاندیدیان بەشێوەی سەربەخۆ كاندید كردووە. سەعید عەلی عەبۆ، بەرپرسی مەڵبەندی سێی یەكگرتوو لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە وت:» ئێمە دوو كاندیدمان هەیە كە بەشێوەی تاك خۆیان كاندید كردووە، هەموو هەوڵێكی خۆمان دەدەین ئەو دوو كاندیدەیە دەربچێنین ، ئامادەكارییەكی باشمان كردوو بۆ پشتگیریكردنی ئەوان». بەرپرسەكەی یەكگرتوو ئەوەشی ئاشكرا كرد كە تائێستا لەدهۆك هیچ رێككەوتنێكیان لەگەڵ هیچ  حزبێك نەكردووە، بەڵام» پێدەچێت تێشگەیشتنمان هەبێت لەگەڵ لایەنێك، بەڵام تائێستا هیچ شتێكی فەرمی نیە، ئەوە دەمێنێتەوە بۆ بڕیاری سەركردایەتی یەكگرتوو بڕیاری كۆتایی لای ئەوانە». سەعید عەلی عەبۆ پێشیوابوو حزبەكەی لەپارێزگای دهۆك بە ركابەرو تاكە مونافسی پارتی ماوەتەوە» لەهەموو هەڵبژاردنێك ركابەری پارتی بووین، ئەمجارەش هەروا دەبێت، پشتیوان بەخواو ئەندام و لایەنگرانمان  هەردوو كاندیدەكەمان دەردەچن». پێی بەدواداچوونەكانی ، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان چەند جارێك لەسەر ئاستی مەڵبەندو سەركردایەتی بادینانیان گفتوگۆیان لەگەڵ كۆمەڵی دادگەری ئەنجامداوە بۆ ئەوەی دەنگدەرانی كۆمەڵ دەنگ بەدوو كاندیدەكەی یەكگرتووی ئیسلامی بدەن، بەڵام هێشتا سەركردایەتی كۆمەڵ بڕیاری كۆتایی لەسەر نەداوە. فەلاح مستەفا، بەرپرسی كۆمەڵی دادگەری دهۆك لەلێدوانێكدا بۆ ، ئەوەی ئاشكراكرد كە  لەسنوری پارێزگای دهۆك هیچ كاندیدێكیان نییەو  رێككەوتنیشیان لەگەڵ هیچ هێزو لایەنێك ئەنجامنەداوە، وتیشی:» ئەندامان و لایەنگرانی كۆمەڵی دادگەری لەسنوری پارێزگای دهۆك ئازادن لەوەی دەنگ بەهەر لایەنێك بدەن، نە بەئاشكرا و نە بەنهێنی هیچ رێككەوتنێكمان لەگەڵ هیچ حزبێك نەكردووە».  پێشتر ئێمە حەزمان دەكرد رێككەوتن لەگەڵ حزبێك بكەین، بەڵام مادەم لەهەولێرو سلێمانی ئەو رێككەوتنە دروست نەبوو با دهۆكیش وەكو ناوچەكانی دیكە بێت». «ئەم سیستەمی هەڵبژاردنەی ئەمجارە كە بازنەی هەڵبژاردنەكان لە 18 بازنەوە بۆ 81 بازنە لەعێراقدا زیاد كراوە، بۆ بەشێك لەحزبەكان زۆر خراپ بووە كە بازنەكان زیاد كراوە، بۆیە كۆمەڵی دادگەری هیچ كاندیدێكی دانەنا لەپارێزگای دهۆكدا»، بەرپرسەكەی كۆمەڵی دادگەری وای وت.  

شاناز حەسەن «لە دووەم رۆژی تووشبوون بە كۆرۆنا بردوومانەتە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو»، برایەكی هونەرمەند عەبدوڵا خەیات بۆ هاوڵاتی وا دەڵێت.  بەرەبەیانی رۆژی شەممە 4ی ئەیلول لە سلێمانی، عەبدوڵا خەیات بەهۆی ئەوەی ماوەی چەند ڕۆژێك بوو توشی كۆرۆنا بوو بەو هۆیەوە سییەكانی لەكار كەوتووەو دوای مانەوەی 10ڕۆژ لەنەخۆشخانەكاندا  بەڤایرۆسی كۆچی دوایی كرد. عەبدوڵای خەیات كە ناسرابوو بە»گوڵی بامێ»، هونەرمەندی شانۆكاری شاری سلێمانیەو لەساڵی 1964 لەدایكبووەو یەكەم كاری هونەری بەناوی شانۆی ڕێژنە بووە لەساڵی 1979، هاوكات خاوەنی 30 كاری شانۆییەو بەشداری چەندین فیلم‌و دراماشی كردووە. كارزان، برای هونەرمەند عەبدوڵای خەیات، ئاماژە بەوە دەدات براكەی پێشتر شەكرەی هەبووە، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» عەبدوڵای برام هەر لە دووەم ڕۆژی توشبونی بە كۆرۆنا بردمانە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو». ئەوەی گێڕایەوە كە عەبدوڵای خەیات، بە واستەیەكی زۆر كە هونەرمەندە و لەرێگەی برادەریەوە لە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی وەرگیرا، بەڵام دوای شەش ڕۆژ لە نەخۆشخانەكە باری تەندروستی خراپتربووە. هەروەها براكەی ئاماژەی بەوەشكرد لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی بەشی وردبینی كۆرۆنا تەنیا ئاوێك یان ئازار شكێن هەبووە و بۆی دانراوە. كارزان وتیشی:» بەرچاوی نەخۆشەكاندا دوو بۆ سێ نەخۆش گیانیان لەدەستدەدا چونكە هەر ژورێك 11 نەخۆشی تێدا بووە، ئەوە دەبوە هۆی ئەوەی نەخۆشەكان تەواو بەرگریان دابەزێت و ورەیان لەدەست بدەن». خێزانی عەبدوڵای خەیات لەبەر نەبونی بێ جێگەیی لەنەخۆشخانە ئەهلیەكاندا بردبویانە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی حكومی، تا دوای شەش رۆژ مانەوەی لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی كە پێشتر ناویان نوسیوە پەیوەندیان پێوە كراوە و بردویانەتە نەخۆشخانە ئەهلیەكە»پێیان وتین لەدەست دەرچووە و تەواوی سیەكانی لەدەستداوە». براكەی عەبدوڵا جەختی لەوەكردەوە كە تا مردن خزمەتكاری خەڵكی هەرێمی كوردستانە، كە بەو هەموو دڵسۆزی و خەمخۆریەوە هاوخەمیان بوون و وتیشی» لەدەرەوەی وڵات كەسانێك پرسەیان بۆ داناوە كە ئێمە هەر نامانناسیون، ئەوە نەمری و گەورەییە بۆ ئێمە ، بەرپرسانی هەرێمیش تەنیا هەندێكیان بە پرسە نامە هاوخەمیان كردووین، كە بەداخەوە تا مابوو هیچ هاوكاریان نەكردووە».  

عەمار عەزیز  پارتی و یەكێتی بۆ بەدەستهێنانی دەنگی كوردەكانی پارێزگای موسڵ كێبڕكێ دەكەن كە یەك لەسەر سێی دانیشتوانەكەی كوردن، هەر یەكێكیان هەوڵدەدات زۆرترین كاندیدی بگەیەنێتە پەرلەمان. بڕیارە لە 10ی تشرینی یەكەم، مانگی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت كە عێراق دابەشی 81 بازنە كراوە لەسەرتاسەری وڵاتدا. لەموسڵ زیاتر لە دوو ملیۆن و 330 هەزار دەنگدەر بەسەر هەشت بازنەی هەڵبژاردندا دابەشكراون و 31 كورسی بۆ دیاری كراوە و هەشت كورسی بۆ ژنانە، ئەوەش بەبێ‌ كۆتای كەمینەكان كە چوار كورسیان هەیە و كۆمسیۆن ناوی 401 كاندیدی لەو پارێزگایەدا پەسەندكردووە. غەیاس سورچی، بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لەموسڵ كە ئێستا بەشێكیان لە باشیك و بەشەكەی تر لەشێخان دەوام دەكەن لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت» ئێمەو بزوتنەوەی گۆڕان هاوپەیمانیەكمان بەستووە بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمساڵ، ئەم هاوپەیمانیەش بۆ هەمووو ناوچەكەیە ئێمە لەپێنج بازنە كاندیدمان هەیە، واتە پێنج كاندیدی هاوبەشمان هەیە ، لەسێ‌ بازنەش هیچ  كاندیدێكمان نیە». یەكێتی نیشتمانی كوردستان  لەهەڵبژاردنەكانی ساڵی 2014ی پەرلەمانی عێراق  دوو كورسی و لەهەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراق یەك كورسی لەو پارێزگایە بەدەستهێنا.  غەیاس سورچی وتی:»بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمساڵ ئامادەكارییەكی زۆر باشمان كردووە، بەرنامەیەكی زۆر رێكوپێكمان داڕشتووە بۆ چۆنیەتی دەرچوونی كاندیدەكانمان، ناتوانم بڵێم چەند كورسی دەهێنین، بەڵام هەموو هەوڵێك دەدەین هەر پێنج كاندیدەكەمان دەربچن «. «زۆر پێویستەو گرنگە كورد  10 كورسی بە دەستبهێنێت، باسی هیچ حزبێك ناكەین ، گرنگە كورد لەپارێزگای موسڵ سەنگی خۆی لەدەست نەدات، ئەگەر كورد 10 كورسی هێنا كەس ناڵێت یەكێتی یان پارتی ئەو كورسیانە كورد خاوەنی دەبێت»، غەیاس سورچی وادەڵێت . بێجگە حزبە كوردستانییەكان، سوننەكان لەهەوڵی ئەوەدان زۆرترین كورسی پارێزگاكە بەدەستبهێنن كە پێكهاتوون لە كوتلەی (نوجەیفی، حەشدی شەعبی، حەلبوسی، فەتح)و دەیان كوتلەی تر. لەخولی داهاتووی پەرلەمانی عێراق نۆ كورسی كۆتا بۆ كەمینەكان دانراوە كە 65 كاندید لەسەرتاسەری وڵاتدا كێبڕكێی بە دەستهێنانی دەكەن، ئێزدییەكان بە حەوت كاندید چاویان لەكورسییەكی پەرلەمانی عێراقە. سەعید مەموزینی، بەرپرسی راگەیاندنی لقی 14ی پارتی موسڵ لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی باس لەوە دەكات كە حزبەكەیان بە گڕوتینێكی گەورە خۆی ئامادەكردووە وتیشی:» لە هەڵبژاردنی رابردوو پارتی شەش كاندیدی موسڵی ناردە پەرلەمان، بۆ ئەمجارە هەوڵدەدەین سەرووی شەش كورسی بەدەستبهێنین، ئەمە بەقسە نابێت، دەمێنێتەوە سەر هەوڵی لایەنەكان كە چەند خۆیان ماندوو دەكەن  تابتوانن دەنگی خەڵك بەدەستبهێنن «. بەرپرسی راگەیاندنی لقی 14ی پارتی ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە كێبڕكێكانیان لەگەڵ حزبە سونییەكاندایە لە سنوری پارێزگای موسڵ 14 كاندیدیان هەیە  وتیشی:»ركابەری سەرەكی پارتی لەموسڵ حزبە عەرەبیەكانن، بەڵام خەڵكمان هەیە دەنگمان پێ‌ دەدات و باوەڕیەكی زۆریان بە پارتەكەی خۆیان هەیە، پێشبینی دەكەم پێنج تا شەش كورسی بە دەستبهێنین»  

شاناز حەسەن بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم جەخت لەوەدەكاتەوە نەبەستنی پێوەری ئاو هیچ سزایەكی نیەو دەشڵێت:»ئەو پارەیەی كە ئێستا لەهاووڵاتیان وەردەگیرێت تەنیا كرێی ئاوە نەك نەبەستنی پێوەری ئاو». ئاری ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»تائێستا نەبەستی پێوەری ئاو هیچ سزایەكی نیەو نە سزاكە بەپارە بۆ هیچ هاووڵاتیەك هاتووەتەوە نە لێشی وەرگیراوە». هەروەها وتیشی:» لەئێستادا ئەوەی وەردەگیرێت تەنیا كرێی ئاوە، جا بەپێوەر بێت بۆ ئەوانەی كە پێوەری ئاویان بەستووە یان بەبێ‌ پێوەر بۆ ئەوانەی تائێستا پێوەرەكەیان نەبەستووە». هاوكات، بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم باسی لەوەشكرد «ئەو هاوبەشانەی كە پێوەری ئاویان نەبەستووە، مانگانە 80 هەزاریان لێوەردەگیرێت، بەڵام ئەوانەی پێوەری ئاویان بەستووە، مانگانە 45 هەزاری بۆ دەنووسرێت لەدوای ئەوەوە بە پێوەرەكە هەژمار دەكرێت». بەستنی پێوەری ئاو لەساڵی 2015وە لەهەرێمی كوردستان لەڕێگەی پڕۆژەیەكەوە دەستی پێكرد، تائێستا نزیكەی لەسەدا 64ی بەشداربووی ئاو لەهەرێمدا پێوەری ئاوی بەستووە، لەو ژمارەیەی كە زیاتر لە 982 هەزار هاوبەشی ئاو هەیە. هەندێك لە پەرلەمانتارانی پەرلەمانی كوردستان نووسراوێكی فەرمییان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان سەبارەت بەسزادانی نەبەستنی پێوەری ئاوو رایدەگەیەنن ئەو سزادانە نایاساییە و پێویستە هەڵبوەشێنرێتەوە. عومەر گوڵپی، ئەندامی فراكسیۆنی كۆمەڵ لەپەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»بەنووسراوی‌ فەرمی‌ داوامانكرد سەرۆكایەتی‌ پەرلەمان حكومەت لە نایاساییبوونی‌ سزای‌ نەبەستنی‌ (پێوەری‌ ئاو)ی‌ هاووڵاتیان ئاگاداربكاتەوەو سزاكە هەڵوەشێنێتەوەو لە بری‌ ئەوە كار بەیاسا نوێیەكە بكەن».  عومەر گوڵپی هێمای بۆ ئەوەشكرد حكومەت دەبێت لەمامەڵەكردن لەگەڵ بابەتی‌ پێوەری‌ ئاو بەرنامەو سیاسەتێكی‌ نوێ بگرێتە بەر كەگونجاو بێت لەگەڵ دۆخی‌ ژیانی‌ هاووڵاتیان‌و كێشەو داواكانیان‌و خراپی‌ دۆخی‌ ئاوی‌ خواردنەوە لەژمارەیەك شارو شارۆچكەدا. ئەو پەرلەمانتارەی كۆمەڵ پێشیوابوو لەكاتی هەڵبژاردن بەداخەوە بە پسوڵەی سزایەكی پێنجسەد هەزارییەوە لەبەردەرگای كەسوكاری شەهیدانی ئەنفال و جینۆساید وەستاون، لەكوێش؟ لەناحیەی شۆڕش و قەزای چەمچەماڵ، پسوڵەی سزای نەبەستنی ئاویان بە 500 هەزار دینار بۆ هاتووەتەوە. ئەندامێكی دیكەی پەرلەمانی كوردستان جەخت لە سزادانی هاووڵاتیان دەكاتەوە كە پێوەری ئاویان نەبەستووە. دابان محەمەد، ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» لەپەرلەمانی كوردستان و لەپرۆژەیاسای پاراستنی تۆڕە بنچینەكانی ئاوو ئاوەڕۆدا، رەتمان كردەوە هیچ سزایەكی هاووڵاتیان بدرێت بەهۆی نەبەستنی پێوەر». ئەم پەرلەمانتارە داواش لە هاووڵاتیان دەكات هیچ كەسێك پارەی سزای نەبەستنی پێوەری ئاو نەدات و وتی:» ئەو سزایانەی لەڕابردوو و ئێستاشدا هاتوونەتەوە، هەژمار ناكرێت، هیچ پاڵپشتییەكی یاسایی نیە بۆ نەبەستنی پێوەری ئاو، سزاكان تەنیا فشارەو ئەگەر یاساو لێپێچینەوە هەبێت، دەبێت بەرپرسانی وەزارەتی شارەوانی و ئەوانەی تێوەگلاون! سزا بدرێن نەك هاووڵاتیان». ‎ «گەورەترین سەرپێچی و كاری نایاسایی وەزارەتی شارەوانی ئەوەیە، لەماوەی رابردوودا سزای نەبەستنی پێوەری بەسەر خەڵكدا سەپاند هەر جارەو بەبڕێك، پارە لەهەندێك كەس وەرگیراوە، ئێستا لەدووڕیانی ئەوەدان ئەو پارانە بۆ خەڵك بگێڕنەوە یاخود بەردەوام بن لەسزادانی خەڵك! بۆیە پێویستە داواكاری گشتی لەسەر ئەم پرسە بێتە دەنگ»، پەرلەمانتارەكەی گۆڕان وای وت.  

  هاوڵاتى  قایمقامی پارێزگای هەڵەبجە جەخت لەوە دەكاتەوە كە لەڕێگەی دوو رێكخراوی فەرەنسییەوە هاوكاری دەگەیەنرێتە پارێزگاكەیان بۆ نەخۆشخانەی كیمیاوی و ئاوەدانكردنەوەی گوندی هاوار (كاكەییەكان). دوای تەواوبوونی سەردانەكەی بۆ بەغدا، ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لەكاتی سەردانی بۆ هەرێمی كوردستانی لە بەرواری 29ی ئابی 2021، لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا كە لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەنجامیدا تێیدا باسی هاوكاری و هەماهەنگی نێوان فەرەنسا و هەرێمی كوردستانی كرد لە رووی مرۆییەوە. ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا رایگەیاند:» ئێوە دەزانن كە دۆستایەتیەكی تایبەت لەنێوان فەرەنساو كوردستان هەیە؛ گەلی كوردو گەلی فەرەنسا پەیوەندییەكی تایبەت لەنێوانیاندا هەیە كە لەبڕیاری نەتەوەیەكگرتووەكانەوە دەستپێدەكات بەتایبەت بڕیاری ژمارە 688ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كە وەكو بنچینەیەكە بۆ هەرێمی كوردستانی ئۆتۆنۆمی....بەڕاستی مێژوویەكی دۆستانەی گەرموگوڕمان هەبووە كە لەلایەن رۆشنبیرەكانمانەوە بەردەوام بوو». هەروەها راشیگەیاند:»لەهاوكاریكردن لەبارەی بڕینی مێژووییتان بەردەوام دەبین و هەربۆیە لەچەند هەفتەی داهاتوودا فەرەنسا هاوكاریی نەخۆشخانەی هەڵەبجە دەكات كە قوربانیانی هێرشی كیمیایی چارەسەر دەكات». هاوكات ماكرۆن راشیگەیاند:» ئێمە ژمارەیەك پرۆژەی كۆنكرێتی لەم بوارەدا جێبەجێ دەكەین، بەسەرۆك وەزیرانی عێراقم وت، هاوكارییەكانمان بەیەكەوە لەهەموو بوارەكاندا زیاددەكەین، بۆ گەشەپێدانی ئەم  هەرێمە لەخزمەت و بەرژەوەندی گەلی كورددا». نوخشە ناسیح، قایمقامی پارێزگای هەڵەبجە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» ئولیڤیێ دێكوتینی كونسوڵی فەرەنسا لەهەولێر لەگەڵ نوێنەری حكومەتی فەرەنسا لە 16ی ئازاری ئەمساڵدا، تەبعەن كونسوڵی فەرەنسا زۆر ئارەزووی ئەوە دەكات ئیش بۆ هەڵەبجە بكەن، بەتایبەت چەند جارێك هاتووە بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری بەركەوتووانی كیمیاوی كە چیان پێویستە تا دابینی بكەن». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە كونسوڵی فەرەنسا وەك كونسوڵی وڵاتانی دیكە نەبووەو بەجددی هاتۆتە پێشەوەو بەڵێنی پێداین كە هەوڵدەدات» ئێمە بەردەوام داوا دەكەین لەوڵاتان كە نوێنەرایەتیان هەیە لەهەرێمدا سەردانی پارێزگاكە دەكەن، بەڵام كەسیان وەك كونسوڵی فەرەنسا بە عەمەلی نەهاتۆتە پێشەوە». قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە وتیشی:» كونسوڵی فەرەنسا پێیوتین حەز دەكەن هاوكاری كەمایەتییە ئایینی و نەتەوەییەكان بكەن وەك كاكەییەكان و پێكەوەچوون بۆ گوندی هاوار، كە پرۆژەی ئاویان بۆ جێبەجێ دەكەن». هەروەها نوخشە ناسیح باسی لەوەشكرد كە لە 16ی ئازاری ئەمساڵدا و لەیادی كیمیابارانی هەڵەبجەدا نوێنەری بەشی قەیرانەكانی حكومەتی فەرەنسا هاتە هەڵەبجە، وتیشی:» حكومەتی فەرەنسا فەند دەدات بەچەند رێكخراوێك، رێكخراوێكی فەرەنسی هاتووە كە پرۆژەیەكی خزمەتگوزاری گوندی هاوار دەكەن دەكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، چەند پێداویستییەك بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری كیمیاوی دەكڕن». هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە رێكخراوێكی دیكەی فەرەنسی بۆ ماوەی نۆ مانگ خولی راهێنان دەكاتەوە بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری كیمیاوی هەڵەبجەو نەخۆشەكان كە لەڕووی دەروونییەوە چۆن مامەڵە بكەن و لەگەڵیاندا بكرێت و بڕیارە ئەو كارانە بكەن. قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە فەرەنسا یەكێكە لەو وڵاتانەی دەیانەوێت بەردەوام بن لەهاوكارییەكانیان بۆ پارێزگای هەڵەبجە

شاناز حەسەن وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی كوردستان رایگەیاند:» بڕی ئەو مووچانەی وەرگیراوە لەلایەن ئەو مووچەخۆرانەوە كە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە لێیان وەردەگیرێتەوە و تەنیا ئەو مووچەیە وەردەگرێت كە خۆیان هەڵیانبژاردووە». دووشەممە 6ی ئەیلولی 2021 وەزارەتی دارایی و ئابووریی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەنووسراوێكدا كە واژۆی ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی لەسەرە، بڵاویكردووەتەوە و رایگەیاندووە:» بڕی ئەو مووچانەی وەرگیراوە لەلایەن ئەو مووچەخۆرانەوە كە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە پێش 1-7-2020 لێیان وەرناگیرێتەوە». هەروەها تێیدا هاتووە كە» بەڵام ئەوانەی لەدوای 1-7-2020 زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە لێیان وەردەگیرێتەوە و تەنیا ئەو مووچەیە وەردەگرێت كە خۆیان هەڵیانبژاردووە، هەر بڕە پارەیەكیش لەپێش ئەو بەروارە لێیان وەرگیرابێ بۆیان دەگەڕێندرێتەوە». حكومەتی هەرێم ساڵی رابردوو لەپەرلەمانی كوردستان یاسای چاكسازی پەسەند كردو تێیدا بڕیاردرا كابینەی نۆیەم دەست بەجێبەجێكردنی ماددەو بڕگەكانی بكات، كە تێیدا باسی ئەوانە كراوە كە بە نایاسایی دوو مووچەو سێ مووچەیی وەردەگرن لێیان ببڕدرێت تا دادپەروەری لە دابەشكردنی مووچەدا بێتە دی. بەرپرسێكی باڵا لە وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم كە نەیویست ناوی بنووسرێت بۆ هاوڵاتى  ئەوەی ئاشكرا كرد، لەئێستادا بەهۆی جێبەجێكردنی یاسای چاكسازییەوە تەنیا بڕیارەكە دەرچووە كە مووچەكانیان لێوەردەگیرێتەوە، بەڵام تائێستا دیارینەكراوە بە چ میكانیزمێك لێیان وەردەگیرێتەوە. هەروەها وتیشی:» نازانرێت رێژەیەك لە مووچەكانیان دەبڕدرێت یاخود لە مووچەكانیان مانگانە لێیان وەردەگیرێتەوە». سەرۆكی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:» بڕیارەكە دەرچووە لێیان وەردەگیرێتەوە، لەوانەیە لەو مووچەیە بێت كە هەیانە». زیاد جەبار، سەرۆكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی كوردستان، بە هاوڵاتى  وت:» بەپێی یاساكە كە ماوەیەكی دوورودرێژە سیستمی بایۆمەتری كراوە، بەوردی لە تەحقیقدا بووە و وردبینی تەواوی تێداكراوە نەكا هەڵەیەك بكرێت، كەسێك بەهەڵە و بەناهەق مووچەكەی ببڕدرێت و وانەبێت، بۆیە لە ئەنجامدا بڕیاردراوە ئەوانە راستەقینەن و مووچەكانیان ببڕدرێت». هەروەها سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەوەشی خستەڕوو بەپێی ئەوەی لەنووسراوەكەدا باسكراوە و  مووچەكانیان لەمانگی حەوتەوە لێوەردەگیرێتەوەو ئەوەشی پێشتر تێپەڕیوەو و رۆیشتووە لەپێش بەرواری 1ی 7ی 2020 وە لێان وەرناگیرێتەوە.   لە یاسای چاكسازیدا باسی شێوازی وەرگرتنەوەكەی نەكراوە، چونكە خۆی لە بنەڕەتدا ئەوەی كراوە پێچەوانەی یاسایە كە ئەوانە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە.   زیاد جەبار ئەوەشی دووپاتكردەوە كە بەدڵنیاییەوە كە بڕیارەكە دەرچووە لێیان وەردەگیرێتەوە، وتیشی:»لەوانەیە لەو مووچەیەی بێت كە هەیانە». هاوكات، شێركۆ جەودەت، ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت:»ئەو بڕیارە بۆ ئەوانەیە كە سەرە مووچەن و لەمووچەیەك زیاتریان هەیە لەسیستمی بایۆمەتریدا دەركەوتووە، بەپێی بڕیارەكەی وەزارەتی دارایی بەو شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵدا دەكرێت كە مووچەكانیان لێوەربگیرێتەوە». « لەم مانگەوە مووچەكانیان تەواو رادەگیرێت، وەزارەتی دارایی داواشیان لێدەكات ئەو مووچانەی وەریانگرتووە بەزیادە لێیان وەربگیرێتەوە»، شێركۆ جەودەت وای وت. شێركۆ جەودەت ئەوەشی روونكردەوە كە لە یاسای چاكسازیدا باسی شێوازی وەرگرتنەوەكەی نەكراوە، چونكە خۆی لە بنەڕەتدا ئەوەی كراوە پێچەوانەی یاسایە كە ئەوانە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە.