فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە عێراقەوە بەرەو ئیسڕائیل بەڕێکەوتن

هاوڵاتی  لەگەڵ نزیکبوونەوەی وادەی کرانەوەی قوتابخانەکان لە ئێران، پرسی گرانبوونی پێداویستییەکانی خوێندن بووە بە باسی رۆژ چونکە داهاتی مامناوەندی مانگانەی خێزانێک هەشت ملیۆن تمەن (160 دۆلار)ە و تێچووی پێداویستییەکانی خوێندنی هەر مناڵێک زیاترە لە شەش ملیۆن تمەن (120 دۆلار). بەپێی راپۆرتێکی ماڵپەڕی تجارت نیوزی ئێرانی کە رۆژی چوارشەممە 20ی ئەیلولی 2023 بڵاوی کردووەتەوە، نرخی کەرەستەکانی خوێندن 50% زیادی کردووە، ئەمەش بارگرانی زۆر دروست ئەکات بۆ زۆربەی خێزانەکانی وڵاتەکە. بەپێی ئەو راپرسییەی ماڵپەڕکە کردوویەتی، 53% قوتابیەکانی پارێزگای تاران بە پێ ئەچن بۆ قوتابخانە، لەبەرئەوەی تێچووی هاتووچۆ زیاتر لە 50% لە چاو ساڵی پێشوو زیادی کردووە. لەم راپرسییەدا، قەڵەم و کاغەز و کەرەستەکانی خوێندن بە بەراورد لەگەڵ ساڵی رابردوو، 50% گرانتر بوون و ئەم گرانبوونی تێچووی خوێندنە وا ئەکات مناڵان لە خوێندن داببڕێن، بەتایبەت مناڵانی خێزانە هەژار و کەم داهاتەکان. لەسەر گرانی نرخەکان ماڵپەڕی  دیدبان ایران لە راپۆرتێکدا چەند خێزانێکی ئێرانی دواندووە و دایکێک بەم جۆرە باس لە خەرجی کەرەستەکانی قوتابخانەی منداڵێکی دەکات: یەک ملیۆن تمەن (20 دۆلار)م دانابوو بۆ کڕینی کەرەستەکانی خوێندنی کچەکەم، توانیم بایی 800 هەزار تمەن (16 دۆلار) دەفتەر و 200 هەزار تمەن (چوار دۆلار) جاف بکڕم... کچەکەم ئەمساڵ پێویستی بە جانتا و پێڵاوی نوێ نەبوو، ئەگینا نەمدەزانی چی بکەم و چۆن بۆی بکڕم." بەپێی راپۆررتەکەی (دیدبان ایران) بۆ ئەوەی سەرجەم پێداویستییەکانی خوێندنی منداڵێک ئامادە بکرێت، هەر لە پێڵاوی نوێ، جانتا و دەفتەر و قەڵەم و جاف و شتە پێویستییەکانەوە بگرە تا کتێبی خوێندن، خێزانێک زیاتر لە شەش ملیۆن تمەنی (120 دۆلار)ی پێویستە لەکاتێکدا موچەی مانگانەی کرێکارێک نزیکە لە حەوت بۆ هەشت ملیۆن تمەن (140 بۆ 160 دۆلار). بە پێی ئەم راپۆرتە، لە ١٧ هەزار قوتابی لە پارێزگای " کەهکیلۆییە و بۆیەر ئەحمەد" نزیکەی سێ هەزار و 700 قوتابی توانای کڕینی کتێب و دەفتەر و جانتا و پێویستییەکانی تری خوێندنیان نییە و زۆربەیان واز لە خوێندن دەهێنن. بەپێی هەواڵێکی ماڵپەڕی (ایلنا) هەژاری و گرانی پێداویستییەکانی خوێندن، تەنگی بە بنەماڵەکان هەڵچنیوەو بەشێکی زۆر لە بنەماڵەکان مناڵەکانیان نانێرنە بەر خوێندن. ماڵپەڕەکە دەڵێت، زیاتر لە 911 هەزار منداڵ لە ئێران لە خوێندن دابڕاون، بەڵام ماڵپەڕی وەزارەتی پەروەردەی ئێران باس لەوە ئەکات نزیکەی ملیۆنێک منداڵ، بە هۆکاری هەژاری و هۆکارەکانیتر، لە خوێندن دابراون.

هاوڵاتی  محەممەد بن سەلمان، شازادەی جینیشینی سعودیە رایگەیاند، وڵاتەکەی نزیکە لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئیسرائیل، هۆشداریش دەدات کە ئەگەر ئێران چەکی ئەتۆمی بەدەست بهێنێت ئەوا "ئێمەش دەبێت بەدەستیبهێنین." لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا لەگەڵ کەناڵی فۆکس نیوزی ئەمریکی کاتێک محەممەد بن سەلمان پرسیاری چۆنیەتی دانوستانەکانی لێکرا سەبارەت بە ئاساییکردنەوەی پەیوەنددییەکانی سعودیە و ئیسرائیل، رایگەیاند، "هەر رۆژێک تێپەڕێت زیاتر نزیک دەبینەوە" لە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان.  وتەکانی بن سەلمان لەکاتێکدایە کە ئیدارەی بایدن لە هەوڵی جدیدایە بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی هەردوو وڵات کە هەردووکیان هاوپەیمانی سەرەکی ئەمریکان لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لە رێی پەیماننی ئەبراهام یان رێککەتننامەی ئاشتی ئەمریکا تا ئیستا چوار وڵاتی عەرەبی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی کردووەتەوە کە بریتین لە بەحرەین، ئیمارات، سودان و مەغریب. لە دانوستانەکانی ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان سعودیە داوای گەرەنتی ئاسایش لە ئەمریکا و بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی بۆ مەبەستی مەدەنی دەکات لەگەڵ سازانی ئیسرائیل لەسەر بابەتی فەلەستین. "بۆ ئێمە پرسی فەلەستینییەکان زۆر گرنگە، پیویستە ئەو بابەتە چارەسەر بکەین و تا ئیستا ستراتیجیەتێکی باشمان هەیە لەسەر ئەو بابەتە، هیوامان وایە ژیانی فەلەستینییەکان ئاسان بکەین"، بن سەلمان وای وت. محەممەد بن سەلمان سەبارەت بە هەوڵەکانی ئێران بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی رایگەیاند، "ئەگەر چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنن ئێمەش دەبێت هەمان بێت بۆ هۆکاری ئەمنی و هاوسەنگی هێز لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵام ئێمە نامانەوێت ئەوە رووبدات."

هاوڵاتی لە شاری حەسەکەی رۆژئاوای کوردستان، شەڕ و پێکدادان لە نێوان سوپای سووریا و هێزەکانی بەرگریی نیشتمانی روویدا و بەردەوامە. بەهۆی شەڕەکەوە دەیان خێزان ئاوارەبوون و دەوامی قوتابخانەکانیش وەستێندراوە. زۆرینەی سنووری پارێزگای حەسەکە لە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی سووریای دیموکرات – هەسەدە دایە، تەنها ناوچەیەک نەبێت پێی دەگوترێت، "ناوچەی چوارگۆشەی ئەمنی"، لە ژێر دەسەڵاتی حکومەتی سووریادایە و شەڕ و پێکدادانەکە لەوێ روویداوە. هەرچەندە دەگوترێت ژمارەیەک سەرباز و چەکدار لە هەردوولا کوژراو و برینداربوون، بەڵام تا ئێستا میدیای فەرمی سووریا و لایەنە پەیوەندیدارەکان هیچ ئامارێکی فەرمییان لەوبارەوە بڵاونەکردووەتەوە.  لەبارەی هۆکاری روودانی شەڕەکەش، سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەش کرد، ماوەی چەند رۆژێکە حکومەتی سووریا هەوڵدەدات عەبدولقادر حەمۆ، فەرماندەی هێزەکانی بەرگریی نیشتمانی بگۆڕێت، بەهۆی بوونی ناکۆکی لەگەڵ سەرۆکی عەشیرەتی جبوور، بەڵام عەبدولقادر حەمۆ ئەو چەندەی رەتکردووەتەوە و بەهۆیەوە شەڕ و پێکدادان روویداوە. بەگوێره‌ى زانیاریه‌كان لەشەوی ڕابردووەوە تا بەرەبەیانی ئەمڕۆ شەڕ بەردەوام بوه‌و خەڵکی حەسەکەش بەهۆی سه‌ختى شه‌ڕه‌كه‌وه‌ ترسێكى زۆریان هه‌یه‌و سەرجەم قوتابخانەو فەرمانگە بازرگانییەکانی ناوچه‌ى ئەمنی ژێر ده‌سه‌ڵاتى هێزه‌كانى سوریا داخراون. دیفاع ئەلوەته‌نی لەساڵی 2011 لەلایەن حکومەتی دیمەشقەوە لەگەڵ دەستپێکردنی شۆڕشی سوریا دامەزراوه‌.

هاوڵاتی سەرۆکی ئەمەریکا لە وتارێکیدا لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان جەختی کردەوە لەوەی واشنتۆن پابەندە بە کارکردن بۆ ئەوەی ئێران دەستی بە چەکی ئەتۆمی نەگات. جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمەریکا لە وتەی دەستپێکی کارەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان لە خولی (78)مین، وتی: واشنتۆن پشتیوانی فراوانکردنی ئەنجونەنی ئاسایشی سەر بە نەتەوە یەکگرتوەکان دەکات. وتیشی: داهاتومان، داهاتویەکی هاوبەشە و پێویستە پێکەوە روبەڕوی ئاڵنگارییەکان ببینەوە، بەتایبەت لە پرسی پەتا و نەخۆشیی، هەروەها دەبێت ئاگاداری کودەتا سەربازییەکان بین لە ئەفەریقا. سەبارەت بە پرسی چەکی ئەتۆمیش، بایدن جەختی کردەوە لەوەی واشنتۆن پابەندە بە کارکردن بۆ ئەوەی ئێران دەستی بە چەکی ئەتۆمی نەگات و باسی لەوەکردکە" لە چەند رۆژی رابردوو، پێنج هاووڵاتیی ئەمریکی لەلایەن ئێرانەوە ئازادکران و بە فڕۆکەیەک رەوانەی ئەمریکا کرانەوە، لە بەرامبەردا ئەمریکا شەش ملیار دۆلار پارەی بلۆککراوی ئێرانی گەڕاندەوە، سەرەڕای ئەو رێککەوتنە، بایدن جارێکی دیکە هەڵوێستە تووندەکەی ئیدارەکەی بەرامبەر بە بەرنامەی چەکی ئەتۆمیی ئێران دووپاتکردەوە"ز سەرۆکی ئەمەریکا وتیشی، "لەگەڵ هاوبەشەکانمان کار دەکەین بۆ تاوتوێکردنی چالاکییەکانی ئێران کە ناسەقامگیریی و مەترسی بۆ سەر ئاسایشی ناوچەکە و جیهانیش دروست کردووە. سووریشین لە پابەندییمان کە هەرگیز نابێت ئێران چەکی ئەتۆمی بەدەستبهێنێت." لەبارەی گۆڕانکاری کەشوهەواشەوە بایدن وتی: مەترسییەکانی گۆڕانکاری کەشوهەوا بۆسەر هەمو جیهان مەترسییە، پێویستە لەم دەیەیەدا کار لەسەر کەمکردنەوەی گازە گەرمەکان بکرێت بەرێژەی 30٪، بۆ ئەمەش کارکردن و هەماهەنگی لەگەڵ چین گرنگە.  

هاوڵاتی بەرپرسانی لیبیا داوا لەرۆژنامەنووسان دەکەن شاری دەرەنای لیبیا بە جێبهێڵن و نەتەوە یەکگرتووەکانیش داوای لێکۆڵینەوە لە هۆکاری داڕمانی بەنداوی دێرنە دەکات. وەزیری فڕۆکەوانی مەدەنی لە حکومەتی رۆژهەڵاتی لیبیا هیشام ئەبوشەکیوات بە ئاژانسی رۆیتەرزی راگەیاند، بەرپرسانی وڵات داوایان لە رۆژنامەنووسان کردووە شاری دەرەنا بەجێبهێڵن، ئەمەش بەهۆی ئەوەی ژمارەییەکی زۆری رۆژنامەنووس لەو شارەن و کارەکانی تیمی فریاگوزارییان قورس کردووە. ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەمەش هەوڵێکە بۆ ئەوەی تیمەکانی رزگارکردن کارەکانییان بە شێوەیەکی ئاسانتر و کاریگەرتر ئەنجام بدەن". ئەمڕۆ چەندین دەزگای راگەیاندن رایانگەیاند، بەرپرسانی لیبیا داوایان لە رۆژنامەنووسان کردووە شاری دەرەنا بەجێبهێڵن. هاوکات فەرحان حەق جێگری وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، ئەرکی حکومەت و دەسەڵاتدارانی جیهانە کە لێکۆڵینەوە لە هۆکاری داڕمانی بەنداوی دێرنە لە لیبیا بکەن کە بەهۆیەوە هەزاران هاوڵاتی گیانیان لەدەست داو ژمارەیەکیش بێسەروشوێن بون. جێگری وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان باسی لەوەشکرد، هیوادارن ئەو پشتگیرییە مرۆییانەی کە بۆ زیانلێکەوتوانی لیبیا نیشاندراوە بکرێتە هاوکاری دارایی و بۆیان بنێردرێت. دوای نیوەڕۆی رۆژی یەکشەممەی هەفتەی رابردوو، بەهۆی زریانی دانیاڵەوە، دوو بەنداو لە لیبیا تەقییەوە، کاتێک لافاو دروست بوو، بووە هۆی ڕاماڵینی باڵەخانەکان و گیان لەدەستدانی هەزاران کەس. هەروەها دەسەڵاتدارانی لیبیا بڵاویان کردەوە، کە بەلایەنی کەمەوە 2300 کەس بەو هۆیەوە گیانیان لەدەستداوە، هەروەها  تامر رەمەزان، بەرپرسی فیدراسیۆنی نێودەوڵەتی خاچی سوور و مانگی سوور گوتی: 10 هەزار کەس بێسەروشوێن بوونە لە ئەنجامی لافاوەکەی شاری دەرەنا.    

هاوڵاتی  ئاگرێکی گەورە لە فرۆکەخانەی عەربەت کەوتەوە، بەڵام تا ئێستا هۆکاری رودانی ئاگرەکە دیار نییە.  کەمێک لەمەوبەر ئاگرێکی گەورە لە فرۆکەخانەی کشتوکاڵی عەربەت کەوتەوە و هەندێک شایەتحاڵ باس لەوە دەکەن کە گوێیان لە دەنگێکی گەورە بووە.  چەند سەرچاوەیەکی نافەرمی ئاماژە بەوە دەکەن کە فرۆکەخانەکە بە درۆن هێرشی کرابێتە سەر و کوژراو و بریندار هەیە.

هاوڵاتی بەرێوەبەری راگەیاندنی دەستەی کەشناسی عێراق رایگەیاند، لەگەڵ کۆتایی مانگی (ئەیلول/9)ی ئه‌مساڵ، وەرزی هاوینیش کۆتایی دێت و پلەکانی گەرما بەرەو نزمبونەوە دەچن، بەڵام هێشتا هیچ ئاماژەیەک بۆ بارانبارین تۆمارنەکراوە. عامر جابری، به‌ڕێوه‌به‌ری راگه‌یاندنی ده‌سته‌ی كه‌شناسی عێراق رایگه‌یاند، كۆتایی ئه‌م مانگه‌ هاوینی ئه‌مساڵ كۆتایی دێت و گوتیشی: پێشبینی ده‌كرێت له‌ هه‌ندێك سات له‌ باشووری وڵات پله‌كانی گه‌رما به‌شێوه‌ی كاتی به‌رز ببنه‌وه‌، به‌ڵام به‌ گشتی تا كۆتایی ئه‌م مانگه‌ پله‌كانی گه‌رما روو له‌ نزمبوونه‌وه‌ ده‌كه‌ن. ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا، هه‌رچه‌ند له‌م ماوه‌یه‌دا بارانبارین و زریان چه‌ند وڵاتێكی گرتووه‌ته‌وه‌، به‌ڵام پێشبینییه‌كان بۆ عێراق هیچ ئاماژه‌یه‌كی بۆ دابارین و هه‌ڵكردنی نزمه‌ پاڵه‌په‌ستۆ بۆ رۆژانی داهاتوو له‌ عێراق تۆمارنه‌كردووه‌. هاوکات پێشتریش گاڤین شمیت زانای بواری کەشناسی لە دەزگای ئاسمانی ناسا رایگەیاند، هاوینی ئەمساڵ گەرمترین هاوینی مێژو بوە، ئەوەش لە بەرزبونەوەی پلەکانی گەرمای وڵاتانی ئەمریکا و ئەوروپا و چین بەدی دەکرێت. ئاماژەی بەوەشکرد، هۆکاری گەرمبونی زەویش بەو شێوەیە، دەگەرێتەوە بۆ دەردانی گازە گەرمەکان بۆ نێو بەرگەهەوای زەوی.  

هاوڵاتی  رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا رایگەیاند، ئەگەر پێویست بکات وڵاتەکەی خەونی بوون بە ئەندامی یەکێتی ئەوروپا کۆتایی پێ دەهێنێت.  ئەمڕۆ 16ی ئەیلولی 2023، سەرۆککۆماری تورکیا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، "یەکێتی ئەوروپا هەوڵ دەدات پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئێمە تێکبدات، ئێمەش بارودۆخەکە هەڵدەسەنگێنین و ئەگەر پێویست بکات ماڵئاوایی لە یەکێتی ئەوروپا دەکەین."  وتەکانی ئەردۆغان دوای ئەوە دێت کە لە راپۆرتێکی نوێی پەرلەمانی ئەروپادا هاتووە، "پرۆسەی بوون بە ئەندامی تورکیا لە یەکێتی ئەوروپا ناکرێت لەم بارودۆخەدا دەستپێبکاتەوە."  تورکیا لە ساڵی 1999 داواکاری پێشکەش کرد بۆ بوون بە ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا و گفتوگۆکان لەسەر ئەندامێتی وڵاتەکە لەساڵی 2005 دەستیپێکرد بەڵام دانوستانەکان لەساڵی 2018 لەلایەن پەرلەمانی ئەوروپاوە وەستێندران بەهۆی "پاشەکشێی دیموکراسی" لە تورکیا.

هاوڵاتی جێگری فه‌رمانده‌ی هه‌رێمی سێهه‌می ده‌ریایی سوپای پاسدارانی ئێران ئه‌مڕۆ هه‌ینی رایگه‌یاند، ده‌ستیان به‌سه‌ر دو كه‌شتی بیانیدا گرتوه‌ كه‌ یه‌ك ملیۆن و 500 هه‌زار لیتر سوته‌مه‌نی قاچاخیان هه‌ڵگرتبو، هه‌روه‌ها 37 كه‌سیشیان ده‌ستگیركردوه‌ كه‌ ئه‌ندامی تیمی ئه‌و دو كه‌شتیه‌ بون. محه‌ممه‌د شه‌ریف شێر عه‌لی جێگری فه‌رمانده‌ی هه‌رێمی سێهه‌می ده‌ریایی سوپای پاسداران دەڵێت، ئەو دوو کەشتییە لە لایەن سوپای پاسدارانەوە دەستبەسەر کراون نەوتی قاچاخیان پێبووە و ئاڵای هەریەک لە ولاتان پاناما و تانزانیایان لەسەر بووە. ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەو کەشتییانە دوو رۆژ لەوە پێش دەستیان بەسەردا گیراوەو بە شێوەی بەردەوام نەوت و غازی ئێرانیان لە کەنداو بە قاچاخ گواستۆتەوە. ئەو بەرپرسەی سوپای پاسداران دەشڵێت، کەشتییەکان گوێزراونەتەوە بۆ بەندەری ماهشەهر و ٣٧ کەس کە لەو کەشتییە کاریان ئەکرد، دراونەتە دادگا  و لێکۆڵینەوەیان لەگەڵ دەکرێت.    

هاوڵاتی  نوسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق راگەیاندراوێکی لەبارەی کۆبونەوەی ئەمڕۆی شاندی حکومەتی هەرێم و محەممەد شیاع سودانی بڵاوکردەوە و دەڵێت، جەختکراوەتەوە لەسەر چارەسەرکردنی کیشە یاسایی و داراییەکانی نیوان هەولێر و بەغدا بەپێی دەستوور. لە راگەیاندراوەکەدا هاتووە کە محەممەد شیاع سودانی، سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق وتویەتی، "حکومەت کاری کردوە و بەردەوامە لە کارکردن بۆ دڵنیابون لەوەی کە مەرجەکانی ژیانێکی شایستە بۆ هاوڵاتیانی عێراق دابین بکرێت، بە هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستانیشەوە." هاوکات باس لەوەش کراوە کە جەختکراوەتەوە لەسەر "چارەسەکردنى کێشە یاسایی و داراییەکانى نێوان حکومەتى فیدراڵ و هەرێم بەگوێرەى دەستوور و یاسا." لە راگەیاندراوەکە ئەوەش هاتووە کە سەرۆکوەزیرانی عێراق "جدیەتى حکومەتى عێراقى نیشاندا بۆ دۆزینەوەى چارەسەرێکى ریشەیی بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ هەرێمى کوردستان." تا ئێستا نزیکەی 20 جار شاندی حکومەتی هەرێم سەردانی عێراقی کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مودجە و ناردنی شایستە داراییەکانی هەرێم، بەڵام سەرجەمیان بێ ئەنجام بوون.  

هاوڵاتی ئەندامێکی شاندی حکومەتی هەرێم لە بەغدا رایگەیاند، کۆبونەوەیان لەگەڵ محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، ئەرێنی بووە و "هەواڵی خۆش بەرێوەیە."  ئەندامێکی شاندەکەی حکومەتی هەرێم بە میدیای پارتی راگەیاندووە، کۆبونەوەی ئەمڕۆ لەگەڵ محەممەد شیاع سودانی ئەرێنی بووە، "هەواڵی خۆش هەیە و بەبێ ئەنجام ناگەڕێینەوە." ئەمڕۆ پێنجشەممە شاندێکی حکومەتی هەرێم بە سەرۆکایەتی مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێم گەشتە بەغدا، بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نیوان بەغدا و هەولێر لەسەر پشکی هەرێم لە بودجە. شاندەکە هەریەک لە قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێم و ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی و رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆیی حکومەتی هەرێمی لەخۆگرتبوو لەگەڵ چەند بەرپرسێکی تری هەرێمی کوردستان.   مەسرور بارزانی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس رایگەیاند، "ئەمڕۆ لە بەغدام بۆ گفتوگۆکردن لەگەڵ جەنابی سەرۆکوەزیران و سەرکردەکانی دیکەی عێراق بۆ داکۆکیکردن لە مافە دەستوورییەکانی خەڵکی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشەکان".

هاوڵاتی  ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، دادگایەکی بەغدا سزای زیندانی بەسەر 18 پۆلیسی شارەکەدا سەپاند کە نەیانتوانیووە پارێزگاری لە باڵیۆزخناەی سوید بکەن لەکاتی سوتاندنیدا لەلایەن خۆپیشاندەرانەوە دوای ئەوەی سەلوان مۆمیکا بێڕێزی و سوکایەتی بە قورئان کرد.  لە مانگی تەمووزی 2023 دوای ئەوەی سەلوان مۆمیکا، کە بەرەگەز عێراقییە، بۆ یەکەمجار لەبەردەم مزگەوتێکی ستۆکهۆڵم سوکایەتی بە قورئان کرد و کتێبەکەی سوتاند، سەدەها خۆپیشاندەر لە بەغدا هەڵیانکوتایە سەر باڵیۆزخانەی سوید لە بەغدا و بینای باڵیۆزخانەکەیان سوتاند بەهۆی ئەوەی سوید رێگەیدابوو بە سەلوان مۆمیکا بێڕیزی بە قورئان بکات.  بەپێی بڕیاری دادگاکە، سزای 18 پۆلیسەکە لەنێوان 18 مناگ بۆ سێ ساڵدایە و بە تاوانی ئەوە سزادراون کە "ئەرکەکانیان بەجێنەهێناوە لە پاراستنی باڵیۆزخانەی سوید و رێگرییان نەکردووە لەو کەسانەی هەڵیانکوتایە سەر باڵیۆزخانەکە و سوتاندیان." سوتاندنی قورئانەوە لەلایەن سەلوان مۆمیکا و دووبارەکردنەوەی ئەو کارە بۆ چەندین جار، تووڕەیەکی گەورەی لە جیهانی ئیسلامیدا دروستکرد و چەند هەفتەیەک خۆپیشاندان لە عێراق بەردەوام بوو، جگەلەوەی کە ناکۆکی لەنێوان بەغدا و ستۆکهۆڵمیش دروستبوو و دواتریش گەشتە ئەوەی حکومەتی عێراق باڵیۆزی سوید لە وڵاتەکەی دەربکات و نوێنەری وڵاتەکەش لە سوید بانگێشت بکاتەوە.  

هاوڵاتی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە ساڵیادی دەستپێکردنی بزووتنەوەی " ژن، ژیان، ئازادی"دا راگەیاندنێکی بڵاو کردۆتەوە . لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راگەیاندراوێکدا لە ساڵیادی کوشتنی ژینا ئەمینی بە ئاماژەدان بە کوشتنی سەدان خۆپیشاندەر و دەستدرێژی و دەستبەرکردنەکان، ئەشکەنجەی دەیان هەزار کەس لە ساڵی رابردوودا، داوا لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەکات بەرامبەر ئەو تاوانانە بێدەنگنەبن. لە راگەیاندراوەکەی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیدا هاتووە:"سەرەڕای ناڕەایەتییەکانی یەکساڵی رابردوو لە ئێران دژی حیجابی زۆرەملێ، بەرپرسانی ئەو وڵاتە هێشتا "پۆلیسی ئەخلاق" وەک ئامرازێک بەکار ئەهێنن بۆ بێبەریکردنی ژنان لە مافی هەڵبژادنی جل و بەرگ. هەروەها  باسلەوەشدەکات کە :" بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی جگە لەوەی دەیان هەزار کەسیان دەستگیرکردووە، لانیکەم ٩٠ رۆژنامەنووس و ٦٠ پارێزەریان دەستبەسەر کردوەو دەستگیرکردنی سەرەڕۆیانەی بنەماڵەی کوژراوەکانی شۆڕشی ژینا و گوشار بۆ سەر خوێندکاران توندتر بۆتەوە." دیانا تەحاوی، جێگری سەرۆکی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا وتوویەتی :" بەرپرسانی ئێران لە ساڵی رابردوودا بە بێبەزەییانەترین شێوە لەگەڵ خۆپیشاندەراندا هەڵسووکەوتیان کردوەو تەنانەت لێکۆڵینەوە لە یەک بەرپرس نەکراوە چ بگا بەوەی سزابدرێت.   رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لەم راگەیاندنە نوێیەدا لەگەڵ ئەوەی باس لەوە دەکات کە هێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی بە تەقەی راستەوخۆ بوون بە هۆی نابینابوون و کەمئەندام بوونی خۆپیشاندەران، بە شێوەی راستەوخۆ دەستیان هەبووە لە ئەشکەنجەو ئازاری هەزاران خۆپیشاندەری دەستگیرکراو لە زیندان.  رێکخراوەکە ، وێڕای ئاماژە بەوەی کە کۆماری ئیسلامی "لەسێدارەدانی" وەک "کەرەستەیەک بۆ سەرکوت و ترساندن" بەکار ئەهێنێت، باسیان لەوەکردووە کە دادگای باڵای وڵات، سزای ناڕەوای لەسێدارەیان بەسەر ٧ خۆپیشاندەردا داسەپاندووە بێئەوەی بەڵگەیەکیان بەدەستەوە بێت یان لێکۆڵینەوە لەگەڵ ئەو کەسانە کرابێت و تەنها ئەوە بووە لە ژێر ئەشکەنجەدا ناچار بە دان پێدانانیان کردوون.  

هاوڵاتی  دەیڤد بارنیا، بەرێوبەری گشتی دەزگای هەواڵگری مۆسادی ئیسرائیل هەڕەشەی توند لە ئێران دەکات و دەڵێت، ئەوانەی پلان داڕێژەری هێرشن بۆ سەر ئیسرائیل لە قوڵایی ئێران و "دڵی" تاراندا دەستیان پێیان دەگات. ئاژانسی ئەسۆشەیەتد پرێسی ئەمریکی لە راپۆرتێکدا بڵاوی کردووەتەوە، دەیڤید بارنیا لە کۆنفرانسێکی ئاسایشدا وتوویەتی:" ئیسرائیل و هاوپەیمانەکانی لە ساڵی رابردوودا 27 هەوڵی تیرۆریستیان لە ئەورووپا و ئەفریقا و باشووری ئاسیا و ئەمریکای باشوور پووچەڵکردۆتەوە کە لەلایەن ئێرانەوە پلانیان بۆ دارێژرابوو." بەڕێوەبەری گشتی مۆساد هەڕەشەی توندیش لە ئێران دەکات و لە کۆبونەوەکەدا وتوویەتی، "پەیامی ئێمە روون و ئاشکرایە، ئەوانەی بڕیاری وا ئەدەن و تیمی تیرۆر دەنێرن، دڵنیابن دەستمان پێتان ئەگات بۆ ئەوەی بزانن دادپەروەری چۆن جێبەجێ ئەکرێت." دەیڤد بارنیا، باسی لەوەش کردوە کە وڵاتەکەی "بە شوێن ئەوانەوەیە کە پلان داڕێژەرن و ئەوانەی کە کەس ئەنێرن دڵنیابن لە قووڵایی ئێران و لە دڵی تاراندا، دەستمان پێیان ئەگات." ئیسرائیل و ئێران ناکۆکی توندیان هەیە و هەریەک یەکتری تۆمەتبار دەکەن بە تێکدانی سەقامگیری وڵاتەکانیان. ئیسرائیل، ئێران بە مەترسی دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی خۆی بەهۆی هەوڵی تاران بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی. هاوکات تەلئەبیب زۆرجار لە سوریا هێرش دەکاتەسەر هێزەکانی سەر بە ئێران و تارانیش دژی بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل کار دەکات.

هاوڵاتی  وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لەدەست تورکیایەوە و پەیوەندی بە حکومەتی عێراق و هەرێمەوە نەماوە. ئەمڕۆ یەکشەممە 9ی ئەیلوولی 2023، عاسم جیهاد، وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، حکومەتی هەرێم رۆژانە 50 هەزار بەرمیل رەوانەی کۆمپانیای سۆمۆ دەکات دەکات، بەڵام کێشەکە ئەوەیە "هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهان راوەستاوە." لە 25 ئازاری 2023، هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەلایەن تورکیاوە راگیراوە، ئەمەش دوای دروستبوونی کێشە لەنێوان ئەقەرە و بەغدا لەسەر بردنەوەی سکاڵایەک لەلایەن حکومەتی عێارقییەوە دژی بەغدا لە ژوری بارزگانی نێودەوڵەتی لە پاریس کە تێیدا هاتووە پێویستە حکومەتی تورکیا بە یەک ملیار و 600 ملیۆن دۆلار قەرەبووی بەغدا بکاتەوە بەهۆی هەناردەکردنی نایاسایی نەوتی هەرێمی کوردستان لەلایەن تورکیاوە لەنێوان ساڵانی 2014-2018. عاسم جیهاد لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم دەڵیت، ئەو پرسە "پەیوەندی بە هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستانەوە نەماوە و ئێستا تۆپەکە لە یاریگای تورکیادایە، دەبێت ئەو رێگە بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بدات. ئەگەر ئەو دەرگایە کراوە، هەموو کێشەکان چارەسەر دەبن." بەپێی وتەی سەفین دزەیی، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، زیانەکانی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم زیاترە لە پێنج ملیار دۆلار.