.jpeg)
83 رۆژە ناڕەزایەتییەکان بەردەوامە و ئەمڕۆش لە سنە و ئەراک و دزفول و چەند شارێک رێوڕەسمی جەماوەریی بۆ کوژاوانی ناڕەزایەتییەکان بەڕێوەچو و دەسەڵاتیش بە هەموشێوەیەک هەوڵی سەرکوتی ناڕەزایەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان و شارەکانی دیکە دەدات لە شاری سنە کەشێکی ئەمنی و سەربازیی باڵی لەسەر شارەکەدا کێشا و هێزە ئەمنییەکانیش بە گازی فرمێسکڕێژ هێرشیان کردە سەر خەڵک لە بازاڕای بالە (تاناکۆرا) لەو شارە. هاوکات سەرەڕای هەمو رێگرییەکان جەماوەرێکی زۆری خەڵکی شاری سنە بە رێپێوان چونە بەردەم ماڵی هومەن عەبدوڵڵاهی کە شەوی چوارشەممە لە ناڕەزایەتییەکانی ئەو شارە کوژرا و هێزە ئەمنییەکانیش دوای رفاندنی تەرمەکەی رێگەیان نەدا بە بەشداریی جەماوەریی بەخاک بسپێردرێت. لە دەستپێکی ناڕەزایەتییەکانی دوای مەرگی ژینا ئەمینی تەنها لە شاری سنە 17 گەنج و لاوی ئەو شارە کوژراون. هەر لەو شارە بە بەشداریی جەماوەرێکی زۆر رێوڕەسمی چلەی مەرگی سارینا ساعدی، بەڕێوچو کە بەهۆی لێدانی هێزە ئەمنییەکان گیانی لەدەستدا. هاوشێوەی سنە لە شاری پیرانشار بە بەشداریی جەماوەرێکی زۆر رێوڕەسمی چلەی مەرگی کۆمار دەرئۆفتادە ئەو لاوە 16 ساڵەی بەهۆی گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی ئێران کوژرابو، بەڕێوەچو. دوای ئەوەی رۆژی رابردو پزیشکێک بە ناوی ئیمان نەوابی لە نەخۆشخانەی کەوسەر لە شاری سنە لە لایەن هێزە ئەمنییەکانەوە رفێنرا تا ئێستا چارەنوسی نادیارە و سەرچاوەکانی هەواڵ ئاماژە بەوەدەکەن ئەو پزیشکی نەشتەرگەرییە کە خەڵکی شاری مەشهەد-ە لە باکوری رۆژهەڵاتی ئێران خزمەتی زۆری بە نەخۆش و بریندارەکانی ماوەی رابردوی ناڕەزایەتییەکانی شاری سنە کردوە و داوای پشتیوانیی جەماوەری بۆ ئەو پزیشکە دەکرێت. لە ئەراک سەر بە پارێزگای (مەرکەزی) لە ئێران رێوڕەسمی چلەی مەرگی مێهرشاد شەهیدی، یەکێک لە کوژراوانی شارەکە بەڕێوچو و هێزێکی زۆری ئەمنیش لە دەوری گۆرستان و ناو ئەو شارە بڵاوەیان پێکرا. لە شاری دێزفول لە پارێزگای خوزستان رێوڕەسمی چلەی محەمەد قایمیفەر بەڕێوچو و بەشداربوانی رێوڕەسمەکەش دروشمیان لە دژی دەسەڵاتی ئێران وتەوە. هاوکات لە شاری رامسەر لە باکوری ئێران رێوڕەسمی جەماوەریی بۆ چلەی مەرگی مائیدە جەوانفەر ئەو کچە پەرستارەی کە بەهۆی هێرشی هێزە ئەمنییەکانەوە کوژرابو بەڕێوچو، جوانفەر تەمەنی 28 ساڵ بو کە لە ناڕەزایەتییەکانی شاری رەشت کوژرا. ئەمشەو هێرش کرایە سەر بینای داواکاری گشتی لە شاری مازەندەران لە باکوری ئێران و بیناکە سوتێنرا. لە شاری جوانڕۆ پێکدادان لە نێوان کاسباران و دوکانداری شارەکە لەگەڵ هێزە ئەمنییەکان رویدا و سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە دەسەڵات لە سێ رۆژی رابردودا ژمارەیەک زۆر لە دوکان و بازاڕ و کاسبکارانی بە بیانوی بەشداریی لە مانگرتنی سەرتاسەریی سزا داوە و زۆربەی ئەو دوکانانەش بۆ ماوەیەک مانگێک کلۆم و داخراون. شەوی پێنجشەممە گەنجانی شارەکانی سەقز و سنە بە کردنەوەی ئاگر لە چەند شەقام و گەڕەکێک بەردەوامبون لە دەربڕینی ناڕەزایەتیی و دروشم دژی کۆماری ئیسلامی ئێران و بەرپرسانی وترایەوە. هاوکات لەگەڵ سنە و سەقز و چەند شارێکی دیکە بە شەو لە چەند شەقامێکی شاری تاران و یەزد و مەشهەد ناڕەزایەتیی بەڕێوچو و دروشم دژی دەسەڵاتدارانی وڵاتەکە وترایەوە. ئەمڕۆش لە شاری زاهیدان لە پارێزگای سیستان و بەلوچستان بۆ سێیەمین رۆژی مانگرتنی سەرتاسەریی هاوشێوەی زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و هەندێک شاری ئێران بەردەوامبو و زۆربەی دوکان و بازاڕەکان نەکرانەوە. لە سێدارەدانی موحسین شکاری لە بەرەبەیانی رۆژی پێنجشەممە کاردانەوەی نێودەوڵەتی و نێوخۆیی لە رۆژهەڵات و ئێران لێکەوتوەتەوە و رێکخراوەکانی مافی مرۆڤ هۆشدارییان داوە لە جێبەجێکردنی سزای سێدارەی 10 خۆپیشاندەری دیکە و هاوکات هەر ئەمڕۆ دەزگای داد لە وڵاتەکە ئاگادرکردنەوەی سزای سێدارەی بۆ کەسوکاری سامان یاسین، هونەرمەندی کورد لە کرماشان ناردەوە. سامان یاسین لە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکانی شاری کەرەج دەستگیرکرا و دادگای ئەو شارە بە تۆمەتی دژایەتی خودا و تێکدانی ئاساێشی کۆماری ئیسلامی ئێران سزای سێدارەی بەسەردا سەپاند. بە پێی زانیارییەکان چوار کورد لە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکاندا دەستگیر و دواتر دادگایی کراون مەترسیی لەسێدارەدانیان لەسەرە.
هاوڵاتی سه‌رچاوه‌یه‌كی ئه‌منی له به‌غدا ڕایگه‌یاند، ئێواره‌ی پێنجشه‌ممه دوای به‌ڕێوه‌چونی یاری تۆپی پێی نێوان دو تیپی، شه‌ڕ و پێكدادان له‌نێوان هانده‌ران هه‌ردولا رویدا و به‌وهۆیه‌وه كه‌سێك كوژرا و دو كه‌سی دیكه‌ش برینداربون. ئێواره‌ی ئه‌مڕۆ یاریه‌كی تۆپی پێ له‌نێوان دوو تیپ له یاریگای كه‌رتی 42ی ناوچه‌ی سه‌دری به‌غدا به‌ڕێوه‌چوه، به‌ڵام له‌ناو یاریگاكه شه‌ڕو ده‌مه‌قاڵێ دروستبوه و له‌ئه‌نجامیشدا هانده‌رانی هه‌ردولا به‌چه‌قۆ روبه‌ڕوی یه‌كتر بونه‌ته‌وه. بە پێی زانیارییەکان سێ كه‌س له‌ڕوداوه‌كه برینداربون و بۆ نه‌خۆشخانه گواستراونه‌ته‌وه، به‌ڵام كه‌سێك كه چه‌قۆ به‌ر ملی كه‌وتوه و به‌هۆی سه‌ختی برینه‌كه‌یه‌وه گیانی له‌ده‌ستداوه. لە ئێستادا هێزێكی زۆری ئه‌منی گه‌یشتونه‌ته ناو یاریگاكه و ده‌ستبه‌جێ لێكۆڵینه‌وه و به‌دواداچونیان ده‌ستپێكردوه.
رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی مافەکانی مرۆڤ و بەرپرسانی باڵای ئەمریکا و ئەوروپا دژی لەسێدارەدانی گەنجێکی خۆپیشاندەر لە تاران ئیدانەی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران دەکەن. بەریتانیا،فەڕەنسا، ئەڵمانیا، ئۆسترالیا و نەمسا و جێگری سەرۆکی پەرلەمانی یەکێتی ئەوروپا ئیدانەی کۆماری ئیسلامی ئێرانیان کرد بەهۆی لەسێدارەدانی مۆحسین شکاری تەمەن 23 ساڵ بە تۆمەتی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی لە وڵاتەکەی. هاوکات وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا و رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیی سەر بە نەتەوەیەکگرتوەکان ئیدانەی جێبەجێکردنی سزای سێدارەیان لە ئێران کرد و رایانگەیاند لەسێدارەدانی شکاری لە تاران ئەو راستییەی ئاشکرا کردوە کە دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران و دەزگای دادی ئەو وڵاتە بە دور لە رەوشت و مافەکانی مرۆڤە. وەزارەتی دەرەوەی نەمسا دوای لەسێدارەدانی شکاری رایگەیاند؛ ئەو کارەی کۆماری ئیسلامی ئێران نەگونجاو و نامرۆڤانەیە و بە توندی ئیدانەی دەکات. نەمسا لەگەل دەربڕینی دژایەتیی وڵاتەکەی بۆ سزای سێدارە داوای لە کۆماری ئیسلامی ئێران کردوە کە سەرجەم ئەو سزاکانی سێدارەی خۆپیشاندەرانی وڵاتەکە رابگرێت. جەیمز کلێڤێرلی، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا توڕەیی وڵاتەکەی بۆ لەسێدارنی کەسێکی ناڕازیی لە تاران دەربڕیی و وتی ئەو خەمبارە بەو روداوە و جیهان ناتوانێت چاوپۆشیی لەو توندوتیژیانە بکات کە دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران دژی خۆپیشاندەران و خەڵک بەکاری دەهێنێت. کلێڤێرلی رایگەیاند؛ بەریتانیا دژی هەمو جۆرە سزایەکی سێدارەیە. ئانالینا بەیربۆک، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا بە پەیامێک لە تویتەر رایگەیاند؛ لە سێدارەدانی ئەو گەنجەی لە تاران بە نامرۆڤانە لەقەڵ دا و دەسەڵاتی ئێران ناتوانێت بەو سزایە دەنگی ئازادیخوازیی لە وڵاتەکە بێدەنگ و کپ بکات. بەیربۆک نوسیویەتی: رفتارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران نامرۆڤانەیە و هیچ سنورێکی نییە. رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە پەیامێکدا رایگەیاند؛ مۆحسین شکاری لە ماوەی سێ هەفتەدا بە شێویەکی نادادپەروەرانە سزای سێدارەی بەسەردا سەپاوە و دەستبەجێش ئەو سزایەی جێبەجێ کراوە کە ئەوەش ئەوپەڕی نادادپەروەریی و مەترسیداربونی سیستمی کۆماری ئیسلامی ئێران دەردەخات. رێکخراوەکە داوای لە وڵاتانی جیهان کردوە بە زوترین کات و بەپەلە رێگریی لە دەسەڵاتی ئێران بکەن بۆ ئەوەی چیتر سزای سێدارە لەو وڵاتە جێبەجێ نەکرێت و سەرجەم سزاکانی سێدارە بە تەواوەتی راگیرێت. هاوکات وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا و فەڕەنسا دژایەتیی خۆیان بۆ جێبەجێکردنی سزای سێدارە لە ئێران راگەیاند و ئیدانەی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێرانیان کرد بەهۆی بەکارهێنانی توندوتیژی و سزای سێدارە لە دژی خەڵکی ناڕازیی. خۆپیشاندەرێکی لە ئێران لەسێدارە درا
هاوڵاتی دەستەی داواكانی موڵكداریی عێراق ، بڕی سێ ملیار دینار بەسەر ئەو كەسانە دابەشدەكات كە زیانلێكه‌وتووی دەستی رژێمی بەعس بوون. رۆژی پێنجشەممە، 8-12-2022، تارا ئەنوەر قەرەداخی، بەڕێوەبەری گشتی لە دەستەی داواكانی موڵكداریی عێراق (هیئە دعاوی الملكیە)، لەبارەی بەردەوامیی پرۆسەی قەرەبووکردنەوەی ئەو کەسانەی زەرەرمەندی دەستی رژێمی پێشووی بەعسن رایگەیاند، "لە ئەنجامی هەوڵەكانی دەستەی داواكانی موڵكداری بە سەرۆكایەتیی سەرۆكی دەستە دادوەر عەلا جەواد ساعدی، جارێكی دیكە بڕێك پارە بەسەر زەرەرمەندانی دەستی رژێمی بەعس دابەش دەكرێت." وتیشی ئەم پارەیە ئەو كەسانە دەگرێتەوە كە داواكارییان پێشكەشی دەستەكەمان كردووە، دوای ئەوەی ئەو داواكارییانەی پێشكەشكراون، دەستەكەمان لە لێژنەی دادوەری پلەی كۆتایی وەرگرتووە و بڕیاری دابەشكردنی ئەو بڕە پارەیە دراوە. لەبارەی بەردەوامیی پرۆسەی قەرەبووکردنەوەش، تارا ئەنوەر قەرەداخی گوتی: "هاووڵاتییانی خوشەویست ئاگادار دەكەینەوە پێشتریش پرۆسەی خەرجكردنی بڕە پارە بۆ زیانلیكەوتوواون هەبووە و بەردەوامیش دەبێت." بەپێی زانیارییەکانی بەڕێوەبەری گشتی لە دەستەی داواکانی موڵکداریی عێراق، بڕی ئەو قەرەبووەی لە دوایین جار بڕیاری لەبارەوە بۆ دەرچووە و دابەشدەکرێت، سێ ملیار دینار دەبێت و 500 کەس لێی سوودمەند دەبن
هاوڵاتی میدیای هەنگاریا رایگەیاند، کاتالین نۆڤاک، سەرۆکی ئەو وڵاتە ئەمڕۆ پێنجشەممە بەرەو عێراق بەڕێدەکەوێت و رۆژی هەینیش سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات. ئەمڕۆپێنجشەممە، میدیاکانی هەنگاریا بڵاویان کردەوە، کاتالین نۆڤاک کە یەکەمین خانمە پۆستی سەرۆکایەتی هەنگاریای وەرگرتبێت، بەرەوعێراق بەڕێدەکەوێت و دەبێتە یەکەمین سەرۆکی ئەو وڵاتە لە مێژوودا سەردانی عێراقی کردبێت. بەگوێرەی نووسینگەی سەرۆکایەتیی هەنگاریا، خانمە سەرۆکەکە تاوەکو شەممە لە عێراق دەمێنێتەوە، بڕیارە لەو ماوەیەدا سەردانی هێزەکانی هەنگاریا بکات کە لە چوارچێوەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش لە هەرێمی کوردستان و عێراق جێگیرکراون. سەرۆکی هەنگاریا هەروەها سەردانی ئەو پڕۆژە مرۆییانە دەکات کە بە سەرپەرشتیی بەرنامەی هاریکاری هەنگاری لە عێراق و هەرێـمی کوردستان جێبەجێکراون. ئەمە لەکاتێکدایە، هەنگاریا لە ساڵی ٢٠١٤ەوە ئەندامی هاوپەیمانی ناتۆیە و پێشتریش پیتەر سیارتۆ، وەزیری دەرەوەی ئەو وڵاتە ئاشکرای کرد، ١٧٠ سەربازیان لە هەرێمی کوردستان و عێراق جێگیرکراونو ژمارەیەک سەربازی دیکەیان لە چوارچێوەی ئەرکی ناتۆدا، مەشق و راهێنان بە پێشمەرگە و هێزە ئەمنییەکانی عێراق دەکەن. هاوکات بەگوێرەی ماڵپەڕی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتیی دژی داعش، لە ساڵی 2014ـەوە، هەنگاریا دوو ملیۆن و 200 هەزار یۆرۆی وەکو یارمەتی بە عێراقداوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشە و قەیرانانەی لە ئەنجامی هێرشەکانی داعش دروستبوون.
هاوڵاتی ئەسیر غرەیری، وەزیری بازرگانی، ئەوەی پشتڕاستی كردەوە كە تەرخانكردنی بەشەخۆراكی لە بودجەی ساڵی داهاتووی ٢٠٢٣دا مادەكانی زیاتر لە ساڵێك دەگرێتەوە، و وێڕای دیاریكردنی قەبارەی عەمباركردنی بەردەست بۆ گەنم، دەستپێكردنی گرێبەستێكی بۆ بڕی كڕینی بۆ ساڵی داهاتوو. غرەیری ، بۆ ئاژانسی هەواڵی عێراقی راگەیاند، كە "تەرخانكردنی بەشەخۆراكی لەسەر بنەمای گۆڕاوە داراییەكان و تەرخانكردنەكان دیاری دەكرێت"، جەختیشی لەوە كردەوە كە "تەرخانكردنی بەشەخۆراكی لە بودجەی ساڵی ٢٠٢٣دا جێگیركراوە و هەوەرها لە گەڵ دابینكردنی پێداویستییەكانی خۆراك بۆ ماوەی ساڵێك." ئاماژەی بەوەشكرد، "هەڵگرتنی كەلوپەلەكانی سەبەتەی خۆراك بۆ زیاتر لە دوو مانگ، وەزارەت دەستیكردووە بە دابەشكردنی ژەمی یازدەهەمی ئەو"، ئاماژەی بەوەشكرد ". ئاماژەی بەوەشكردووە، "هەڵگرتنی بەردەستی مادەی گەنم نزیكەی ٧٥٠ هەزار تەنە، و لە ماوەی ٢٠ ڕۆژدا گرێبەستی لەگەڵدا كراوە لە سەرچاوە نێودەوڵەتییەكانەوە" جەختیشی لەوە كردەوە كە "گرێبەستەكان بەردەوامن".
هاوڵاتی هێزە ئەمنییەکانی عێراق ئۆپەراسیۆنێکیان بۆسەر ئەندامانی رێکخراوی تیرۆریستی داعش لە باشووری شاری کەرکووک دەست پێکرد. بەرپرسی راگەیاندنی بەڕێوبەرایەتی پۆلیسی کەرکووک، ئەمیر نووری، ڕایگه‌یاندووه باسی لەوە کرد ئۆپەراسیۆنەکەیان لە نزیک گوندەکانی حەمیدییە و مالیحە و چەند گوندێکی دیکەی سەر بە قەزای حەویجە و دۆڵەکانی حەسا، جەنابی و ئەلیۆرگون ئەنجامداوە. ئاماژەی بەوەش دا هێزەکانی حەشدی شەعبی بەشدارییان لە ئۆپەراسیۆنەکەدا کردووە کە بە پاڵپشتیی هێزە ئاسمانییەکانی عێراق بەڕێوە چووە. رێکخراوی تیرۆریستی داعش لە حوزەیرانی ٢٠١٤دا تەواوی پارێزگاکانی مووسڵ، سەڵاحەددین و ئەنبار و بەشێکی پارێزگاکانی دیالە و کەرکووکی کۆنترۆڵ کرد. وێڕای تێپەڕینی پێنج ساڵ بەسەر ئازاد کردنی ئەو ناوچانەدا تا ئێستا پەلامارەکانی ئەندامانی داعش لە پارێزگاکانی کەرکووک، دیالە، مووسڵ، سەڵاحەددین و ئەنبار، بەردەوامن.
جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە پەیامێکدا رایگەیاند ئازایەتی و بوێریی ژنانی ئێران هاندەرەێکی گەورەیە و واشنتۆن لەگەڵ هاوپەیمانەکانی دەسەڵاتی ئیران ناچار دەکەن بە وەڵامدانەوە لە ئاستی سەرکوتی دڕندانەی ناڕەزایەتییەکان. کامالا هاریس، لە پەیامێکیدا لە تویتەر رایگەیاند؛ بوێری و ئازایەتیی ژنان و کچانی ئێران هاندەرێکی سەرەکیی بون بۆ ئەو و دەبێت دەسەڵاتی ئێران ناچار بکرێت بە راگرتنی توندوتیژیی دڕندانە لە دژی خەڵک و خۆپیشانداەران وڵاتەکە. ئەو بەرپرسەی ئەمریکا بە دانانی وێنەی بەرگی یەکەمی گۆڤاری تایم کە ژنانی ئێرانی تێدا بڵاو کراوەتەوە ئەوانی بە پاڵەوانی جیهان ناوهێناوە. جێگری سەرۆکی ئەمریکا جەختی کردوەتەوە وڵاتەکەی و هاوپەیمانەکانی بەردەوام دەبن لە پشتیوانیی ژنان و خۆپیشاندەرانی ئێران بۆ راگرتنی توندوتیژییەکان لە ئاست ناڕەزایەتییەکاندا.
رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، ژمارەی کوژراوانی خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکانی ئیران و رۆژهەڵاتی کوردستان بۆ ٤٥٨ کەس بەرزبووەتەوە و سزای لەسێدارەدانیش بەسەر ١١ کەسدا سەپێندراوە. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران دوایین ئاماری کوژراوانی خۆپیشاندان و نارەزایەتیەکانی سەرتاسەری ئێران و رۆژهەڵاتی کوردستانی بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئامارەکە، ٤٥٨ کەس کوژراون کە ٢٩ کەسیان ژن و ٦٣ کەسیان منداڵن. کوژراوەکان بەگوێرەی شارەکان بەم شێوەیەیە؛ سیستان و بەلوچستان ١٢٨ کەس، سنە ٥٣ کەس، ورمێ ٥٣ کەس، تاران ٤٦ کەس، مازەندەران ٣٧ کەس، کرماشان ٢٥ کەس، گیلان ٢٥ کەس، ئەلبورز ١٨ کەس، ئیسفەهان ١٤ کەس، خوزستان ١٠ کەس، فارس ٨ کەس، خوراسان ڕەزەوی ٧ کەس، زەنجان ٥ کەس، تەورێز ٤ کەس، لوڕستان ٣ کەس، مەرکەزی ٣ کەس، قەزوین ٣ کەس، هەمەدان 3 کەس، کۆهگیلویە و بۆیر ئەحمەد ٣ کەس، ئیلام ٢ کەس، ئەردەبیل ٢ کەس، بوشێهر ٢ کەس، هورموزگان ٢ کەس، سێمنان کەسێک، کرمان کەسێک و گۆڵستان کەسێک. رێکخراوی مافەکانی مرۆڤی ئێران دەڵێت، دادگای تاران سزای لەسێدارەدانی بەسەر ١١ کەسدا سەپاندووە کە لە خۆپیشاندانەکاندا دەستگیرکراون و مەترسی سەپاندنی سزای لەسێدارەدان بەسەر دەیان کەسی دیکەدا هەیە. دوێنێش رێکخراوی هەنگاو بۆ مافەکانی مرۆڤ ئاماری کوژراوانی رۆژهەڵاتی کوردستانی بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئامارەکەی هەنگاو، تاوەکو ئێستا لە سەرتاسەری رۆژهەڵاتی کوردستان، ١٢٢ کەس کوژراون و نزیکەی هەشت هەزار کەسیش بریندار بوون.
ناڕەزیەتییەکان لە رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران بەردەوامە شەوی رابردوش گەنجێک لە شاری سنە بە گوللـەی هێزە ئەمنییەکانی گیانی لەدەستدا. لە خۆپیشاندانەکانی شەوی رابردوی شاری سنە لە رۆژهەڵاتی کوردستان گەنجێک بە ناوی هومەن عەبدوڵڵاهی 21 ساڵ بە چەکی ساچمەیی بە سەختی بریندار دەبێت و دوای یەک کاتژمێر مانەوە لە نەخۆشخانە بەهۆی سەختی برینەکانیەوە گیانی لەدەستدا. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە تەرمی هومەن لە لایەن هێزە ئەمنییەوەکانەوە و رفێنراوە و رێگە بە کەسوکاری نەدراوە تەرمەکەی بە بەشداریی جەماوەریی بەخاک بسپێردرێت رۆژی رابردو لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و لە تاران و مەشهەد و ئەسفەهان هێزی زۆری ئەمنیی بڵاوەی پێکرا و سەرەرای ئەوەش خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان بەردەوامبون. بە پێی دوایین ئامار لە 82 رۆژی ناڕەزایەتییەکاندا 123 کەس لە رۆژهەڵاتی کوردستان کوژراون و بە گشتی ژمارەی کوژراوانی سەرتاسەری ئێران 476 کەسی تێپەڕاندوە.
دەزگای دادی ئێران سزای سێدارەی گەنجێکی بە بیانوی داخستنی شەقامێکی تاران لە ناڕەزایەتییەکان جێبەجێ کرد. لە راگەیەنراوێکدا بڵاوی کردەوە موحسین شکاری کە لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی وەک ناڕەزایەتیی شەقامی سەتتارخان لە تارانی پایتەختی داخستوە و ئەندامێکی هێزە ئەمنییەکانیشی بریندار کردوە. دەزگای داد ئاشکرای کردوە بەرەبەیانی رۆژی پێنجشەممە ئەو گەنجە بە پێی یاسا و رێساکانی کۆماری ئیسلامی ئێران، سزای سێدارەدانی بەسەردا جێبەجێ کراوە. لە سێدارەدانی ئەو گەنجە لە تاران لەکاتێکدا تا ئێستا زیاتر لە 50 خۆپیشاندەر بە بیانوی تێکدانی ئاسایشی کۆماری ئیسلامی ئێران سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە و ئەگەری لەسێدارەدانیان هەیە. رۆژی چوارشەممەی رابردوش نێد پرایس، وتەبێژی وەزارەتی درەوەی ئەمریکا رایگەیاند؛ لەسێدارەدانی خۆپیشاندەران ئاماژەیەکی رونی لاوازیی کۆماری ئیسلامی ئێرانە.
هاوڵاتی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکانی عێراق محەمەد شیاع سودانی سەرۆکایەتی کۆبوونەوەیەکی ئەنجوومەنی ویزاری ئاسایشی نیشتیمانی کرد محەمەد شیاع سودانی فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان، ئێوارەی ئەمڕۆ چوارشەممە، سەرۆکایەتی کۆبوونەوەیەکی ئەنجوومەنی ویزاری ئاسایشی نیشتیمانی کرد. لەو کۆبوونەوەیەدا رەوشی ئەمنی وڵات و چاودێریکردنی ئەدای هێزە چەکدارەکان لەچوارچێوەی جبێەجێکردنی ئەرک وکارەکانی لەپاراستنی ئاسایش و سەقامگیری و روانانی پاشماوەکانی تیرۆر تاوتوێکران. هەروەها ئەنجوومەن رووداوەکانی خۆپیشاندەکانی شاری ناسریە خستە بەرباس وگفتوگۆ، وبڕیاریدا لیژنەیەکی ئەمنی باڵا بۆ پارێزگای زیقار رەوانەبکات بەمەبەستی لێکۆڵینەوە لەرووداوەکان کەژمارەک شەهید وبریندار لەڕیزەکانی خۆپیشاندەران و هێزە ئەمنیەکانی لێکەوتۆتەوە. ئەنجوومەنی ویزاری ئاسایشی نیشتیمانی جەختی لەسەر پێویستی پاراستنی گیانی خۆپیشاندەرانی سڤیل و ڕێگریکردن لەهەر لایەنێک بیەوێت بەسیاسی بکات یان بۆ بەرژەوەندی کەسێتی بەکار بێنێت کردەوە. هەروەها بابەتەکانی ناو کارنامەی کۆبوونەوە گفتوگۆکران و چەندین بڕیار دەرکران: ١ـ تەواوکردنی بابەتی لێکۆڵینەوەی ئەمنی بۆ پاراستنی ڕێز وکەرامەتی هاوڵاتی و بۆ جێبەجێکردنی پێداویستیەکانی کاری هەواڵگیری. ٢ـ ئەنجوومەن رەزامەندی دەربڕی لەسەر گواستنەوەی پلانی ئەمنی لەوەزارەتی بەرگری بۆ وەزارەتی ناوخۆ، ئەویش بەرادەستکردنی مەلەفی ئەمنی بە وەزارەتی ناوخۆ لەم پارێزگایانە، موسەننا، ودیوانیە و واست وەکو قوناغی یەکەم ودواتر ئەم هەنگاوە هەڵسەنگاندنی بۆ دەکرێت. ٣ـ تەکیدکردن لەسەر گەرەنتیکردنی هێڵی سفری سنووری لەگەڵ هەر یەک لەتورکیا وئێران و پێشکێش کردنی هەموو پشتگیریەکی لۆجستی بەمەبەستی سەرخستنی ئەم کارە.
هاوڵاتی دەستەى دەستپاکیى عێراق رایگەیاند، فەرمانى راپێچکردن بۆ بەردەم دادگە لەدژى خانمە پەرلەمانتارێکى عێراق دەرکراوە بە تۆمەتى ئەوەى پشکنینى کۆرۆناى ساختە کردووە بۆ ئەوەی لە دۆسیەیەکى دیکەدا نەچێتە بەردەم دادگە. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 7ی تشرینی دووەمی 2022، دەستەی دەستپاکیی عێراق لە راگەیه‌ندراوێکدا ئاشکرایکرد، دادگای لێکۆڵینەوەی دووی کەرخ لە بەغدا فەرمانی داوە بە راپێچکردنی ئەو پەرلەمانتارە بەبێ ئەوەی ناوی بڵاوبکاتەوە کە گوایە پشکنینی تووشبوونی بە پەتای کۆرۆنا ساختە کردووە تا خۆی بدزێتەوە لەوەی بچێتە بەردەم دادگا بەمەبەستی وەرگرتنی وتە لێی لە دۆسیەیەکی دیکەدا. بەگوێرەى راگەیێندراوەکە، فەرمانگەى تەندروستیى رەسافە لە بەغدا ئەوەى پشتڕاستکردووەتەوە کە ئەو پشکنینەى پەرلەمانتارەکە لە نەخۆشخانەى ئیمام عەلى دەرنەچووە، وەک ئەوەى ئەو خانمە پەرلەمانتارە پێشکێشیکردووە کە تایبەت بووە بە تووشبوونى بە پەتاى کۆرۆنا. فەرمانى راپێچکردنى ئەو خانمە پەرلەمانتارە بەگوێرەى هەردوو مادەى 289 و 298ى یاسای سزادانى عێراقى بووە، کە ماددەى یەکەمیان تایبەتە بە دەستوەردان لە نووسراوە فەرمییەکان و سزاکەى دەگاتە 15 ساڵ بەندکردن، ماددەى دووەمیشان تایبەتە بە ساختەکردن و سزاکەى دەگاتە دوو ساڵ بەندکردن.
لەگەڵ بەردەوامبونی 82 رۆژ ناڕەزایەتیی هێزی ئەمنیی زۆر لە رۆژهەڵات و شارەکانی ئێران بڵاوەیان پێدەکرێت
هاوڵاتی ئەمڕۆ سەرەڕای هەڕەشە و داخستنی دەیان دوکان لە لایەن دەسەڵاتی ئێرانەوە، مانگرتنی کاسبکاران لە زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵات بۆ سێیەم رۆژ لە دوای یەک، بەردەوامبو و هاوکات ژمارەیەک دوکان لە شارەکانی تاران و یەزد و ئەسفەهان و چەند شارێکی دیکە نەکرانەوە و مانگرتن و ناڕەزایەتیی خوێندکارانی زانکۆش بەردەوامبو. ئێوارەی چوارشەممە لە ترسی خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی، هێزی زۆری ئەمنیی و سەربازیی لە شارەکانی تاران و کەرج و یەزد و ئەسفەهان و شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاوەی پێکرا. لە شارەکانی سنە و کرماشان و ئیلام و پاوە و مەریوان و جوانڕۆ و بۆکان و مەهاباد و بانە و سەقز و دیواندەرە و زۆربەی شارەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بۆ سێیەم رۆژ دوکان و بازاڕەکان نەکراونە و مانگرتنی کاسبکاران بەردەوامبو لە ماوەی 82 رۆژی ناڕەزایەتییەکاندا تەنها لە شارەکانی رۆژهەڵات زیاتر لە 23 جار مانگرتنی سەرتاسەریی لەو بەشە لە کوردستان بەڕێوەچوو. سەرچاوەکانی هەواڵی رۆژهەڵاتی کوردستان بڵاویان کردوەتەوە تەنها لە شاری سنە دەسەڵات 300 دوکانی بە بیانوی بەشداریی لە مانگرتنەکان بۆ ماوەی مانگێک داخستوە و هاوکات ئەژماری بانکیی 500 کاسبکاریش هەر بە بیانوی بەشداریی لە مانگرتنی دوکان و بازاڕەکان راگرتوە. ئەمڕۆش گرتن و رفاندنی هاوڵاتییانی رۆژهەڵاتی کوردستان بەردەوامبو و تەنها لە کامیارن سێ لاوی 16 ساڵ دەستگیرکران و دەیان کەسیش لە شارەکانی دیکە دەستگیر کران. لە شاری قوروە لە پارێزگای سنە مانگرتن و رێپێوانی ناڕەزایەتیی بەڕێوەچو و هێزێکی زۆری ئەمنیی بەشارەکەدا بڵاوی پێکرا. لە زۆربەی زانکۆکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و تاران و مەشهەد و شیراز گردبونەوەی ناڕەزایەتیی بەڕێوەچو و بایکۆتی هۆڵەکانی خوێند بەردەوام بو و هێزە ئەمنییەکان لە زانکۆی مەشهەد هێرشیان کردە سەر خۆپیشاندەران. نێد پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند؛ سزای سێدارە ترسێکی رون و ئاشکرای کۆماری ئیسلامی ئێرانە لە خەڵکی وڵاتەکە. بەدری خامنەیی، تاقانە خوشکی عەلی خامنەیی رێبەری کۆماری ئیسلام ئێران لە بەیاننامەیەکدا بێبەریبونی خۆی و خانەوادەکەی لە براکەی راگەیاند و وتیشی خامنەیی هاوشێوەی روحەڵلا خومەینی دامەزرێنەری کۆماری ئیسلامی بەردەوامە لە سەرکوتی خەڵکی بوێر و بەشەرفی وڵاتەکە. عەلی ساڵح ئابادی، بەڕێوبەری بانکی ناوەندیی ئێران رەتی کردەوە بانکەکان راسپێردرابن ئەژماری بانکیی کچان و ژنانی بێسەرپۆش راگیرێت لە کاتێکدا پێشتر حسێن جەلالی، ئەندامی دەستەی فەرهەنگ و دابونەریت لە پەرلەمانی وڵاتەکە رایگەیاندبو ژنان و کچانی بێسەرپۆش ئەژماری بانکییەکانیان رادەگیرێت. ئەو لە بەیاننامەکەیدا وتویەتی: خامنەیی تەنها گوێ لە بەکرێگیراوانی چاوردەوری دەگرێت کە بە درۆ هەواڵی دۆخی وڵاتەکەی پێدەگەیەنن. ناوەندی مافی مرۆڤی ئێران هەرانا بڵاوی کردوەتەوە لە 81 رۆژی ناڕەزایەتییەکانی سەرتاسەری ئێران ژمارەی کوژراوان گەیشتوەتە 473 کەس کە 64 کەسیان تەمەنیان لە 18 ساڵ کەمتر بوە. هەر بە پێی ئامارەکانی ئەو ناوەندە ناڕەزایەتیی لە دژی دەسەڵاتی ئێران 159 شار و شارۆچکەی گرتوەتەوە و لە 143 زانکۆشدا بایکۆت و گردبونەوەی ناڕەزایەتیی بەڕێوەچوە.
لە پەرلەمانی تورکیا رێگە نادرێت پەرلەمانتارێکی هەدەپە بە کوردیی قسە بکات و ئەو پەرلەمانتارەش دەڵێت تا پرسی کورد چارەسەر نەبێت دیموکراسی لە وڵاتەکەدا دروست نابێت. لە کاتی گفتوگۆی پەرلەمانی تورکیا لەسەر بودجەی ساڵی 2023 ی وڵاتەکە ئیمام تاشچیئەر، پەرلەمانتاری پارتی دیموکراتی گەلان هەدەپە ویستی بە زمانی کوردیی وتارەکەی پێشکەش بکات بەڵام لە لایەن حەیدەر ئاکمر، جێگری سەرۆکی پەرلەمانی تورکیا رێگریی لێکرا. پەرلەمانتارەکەی هەدەپە ویستی بە زمانی کوردی باس لە تەرخان نەکردنی بودجە بۆ کورد بکات بەڵام مایکەکەی بەسەردا داخرا و سەرەڕای ئەوە ئەو پارلەمانتارە لە هۆڵی پەرلەمانی تورکیا بە زمانی کوردی قسەکانی خۆی کرد. ئیمام تاشچیئەر لە کۆتایی وتەکانیدا رایگەیاند تا پرسی کورد چارەسەر نەکرێت ئەوا پرسی دیموکراسی لە تورکیا جێبەجێ ناکرێت. لە ماوەی رابردودا دەیان جار رێگریی لە پەرلەمانتارانی کورد کراوە کە وتارەکانیان لە پەرلەمانی تورکیا بە زمانی کوردیی پێشکەش بکەن.
.png)
