ئەردۆغان: ئەوەی ئیسرائیل لە سوریا دەیکات قبوڵی ناکەین

هاوڵاتی لەڕاپۆرتێکدا بانکى نێودەوڵەتى ئاماژە بەوەدەکات بەهۆى گۆڕانکاریی کەشوهەواوە تاوەکو ساڵى 2035 جیاوازى ئاوى بەردەست لەگەڵ خواستى بەکارهێنانى دەگاتە 5 بۆ 11 ملیار مەتر سێجا، ئاماژە بەوەشدەکات سیستمى خوێندن لە عێراق "بێهێزترینە" لە ناوچەکە. بەپێی ڕاپۆرتەکە کەمبوونەوەی ئاو لە عێراق بەشێوەیەکى خێرایە و پێشبینیدەکرێت تاوەکو ساڵى 2035 جیاوازى بڕى ئاوى داواکراو لەگەڵ ئەو بڕەى لەبەردەستە بگاتە نێوان 5 بۆ 11 ملیار مەتر سێجا و ئەوەش دەکاتە تێکڕاى 15%ى خواست لەسەر ئاو. لە بەشێکى دیکەى راپۆرتەکەدا هاتووە، گۆڕانکارى کەشوهەوا و بەرزى پلەى گەرمى و کەم بارانى لە عێراق دەبێتە هۆى کەمبوونەوەى ئاوى پێویست بۆ کشتوکاڵ بە رێژەى 20%، بەهۆى ئەوەشەوە تێکڕاى بەرهەمى نێوخۆیی بە رێژەى 3.9% کەم دەکات. بانکى نێودەوڵەتی ئاماژەى بەوەشداوە کە لە چوار بەش، سێ بەشی گازە زیانبەخشەکان بۆ ژینگە لە عێراق لە کەرتى کارەبا، نەوت، گواستنەوەیە و ئەو گازەى لە عێراق دەسووتێت. بانکى نێودەوڵەتی ئاماژەى بەوەشداوە کە سیستمى خوێندن لە عێراق "بێهێزترینە" لە ناوچەکە و ئەو منداڵەى لە عێراق لەدایک دەبێت تەنها 40%ى تواناکانى دەخاتەکار. ئاماژە بەوەشکراوە "تەنها 13%ى خانمان هێزی کارى عێراق پێکدەهێنن؛ لە دواى یەمەن بە دووەم کەمترین رێژەی کارکردنى خانمان دادەنرێت لەسەر ئاستى جیهان."

بە هۆی هێرشێکی چەکداریی لە تاران فەرماندەیەکی سوپای پاسدارانی ئێران کوژرا. ئاژانسی هەواڵی فارس بڵاوی کردەوە، شەوی رابردو لە هێرشێکی چەکداریدا لە تارانی پایتەختی ئێران ئەفسەرێک بە ناوی قاسم فەتحوڵڵاهی کە ئەندامی لقی ساروڵڵای بەسیج-ی سەر بەو سوپای پاسداران کوژراوە. ئاژانسەکە کە نزیکە لە سوپای پاسدارانەوە و هێرشەکەی بە تیرۆریسی ناوهێناوە و ئاشکرای کرد سێ گوللـە بەر ئەو ئەفسەرە کەوتوە . لە ماوەی رابردودا ژمارەیەک ئەفسەر و ئەندامی هێزە ئەمنییەکانی ئێران بەهۆی بەشدارییان لە سەرکوتی خۆپیشاندەران کراونەتە ئامانج و بە پێی ئامارەکانیش لە 109 رۆژی ناڕەزایەتییەکان لانیکەم 69 ئەندام و چەکداری هێزە ئەمنی و سەربازییەکان کوژراون کە زیاتر لە 40 کەسیان سەر بە سوپای پاسداران بون.  عەلی سەباحی، سەرۆکی بنکەی زانیارییەکانی پۆلیس لە تاران رایگەیاند: بەردەوامن لە لێکۆڵینەوە لە روداوەکە و دواتر وردەکارییەکان بڵاودەکەنەوە.

 سەرۆک کۆماری ئێران لە وتارێکیدا بۆ سێیەم ساڵیادی کوژرانی سولەیمانی, رایگەیان;د تۆڵەی ئەو فەرماندەیەی سوپای پاسداران دەکەنەوە و رێگە نادەن خوێنی بەفیڕۆ بچێت. لە تاران پایتەختی ئێران یادی سێیەمین ساڵی کوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاسداران بەڕێوچو و ئیبراهیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری وڵاتەکەش جەخت دەکاتەوە کە تۆڵەی ئەو فەرماندەیەیان دەکەنەوە. رەئیسی وتیشی رێگە نادەن ئەوانەی دەستیان لە کوشتنی قاسم سولەیمانیدا هەبوە بە ئاسودەیی سەر بنێنەوە و دەبێت تۆڵەیان لێبکرێتەوە. یادی سێەم ساڵی کوشتنی سولەیمانی لە مزگەوتی خومەینی لە تاران بە ئامادەبونی رەئیسی و حوسێن سەلامی ، فەرماندی گشتیی سوپای پاسداران ، ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس ، بەرپرسانی حکوومی، فەرماندە سەربازییەکان، نوێنەرانی وڵاتان، بنەماڵەی سولەیمانی و هاووڵاتییان بەڕێوەچوو.‎ ‎ئەمریکا لە سێی کانونی دوەمی ساڵی 2020 بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان هێرشی کردە سەر ئۆتۆمبێلەکانی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەھدی موھەندس، جێگری سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی،  لە نزیک فڕۆکەخانەی بەغدا و لە ئەنجامدا ئەو دو بەرپرسە و ژمارەیەک پاسەوانیان کوژران.  

هاوڵاتی ئیتامار بن گڤیر، وەزیری ئاسایشی نوێ وسیاستەمەتداری توندڕەوی ئیسرائیل لە ژێر ئاسایشێکی توندا چووە" حەرام شەریف" کە لەلایەن جولەکەکانەوە بە چیای پەرستگا ناودەبرێت، کاردانەوەی فەڵەستینیەکان و سعودیە وئیاماراتی لێکەوتەوە  و ئیدانەی سەردانەکەیان کرد و بە هێرشکردنە سەر شوێنی پیرۆزی موسڵمانانیان ناوبرد. هاوکات لەگەڵ سەردانەکەشدا، ئیتامار بن گڤیر، لە تویتیکدا ڕایگەیاند، چیای پەرستگا بەڕووی هەموو کەسێکدا کراوەیە، ئەگەر حەماس پێی وایە دەتوانێ بە هەڕەشەکردن ڕێگری لەمن بکات، ئەوا دەبێ بزانێت سەردەم گۆڕاوە وحوکمەتی نوێی ئسرائیل هاتووە بۆ کارکردن لە قودس. دوابەدوای ئەم گەشتە وپەیامەکەی ئیتامار بن گڤیر، کاردانەوەی حەماس وفەڵەستینیەکان، هەروەها وڵاتانی دیکەی عەرەبی لێکەوتەوە کە لەنێویاندا سعودیە وئیماراتی عەرەبی ئیدانەی سەردانەکەیان کرد. وتەبێژی بزوتنەوەی حەماس، کە کۆنتڕۆڵی کەرتی غەزە دەکات، سەردانەکەی بە تاوان ناوبرد، هاوکات لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی فڕانس پرێسی ڕاگەیاند، ئەم شوێنە هەر بەشوێنی پیرۆزی فەڵەستین وعەرەبی ئیسلامی دەمێنێتەوە. لەدرێژەی کاردانەوەکاندا لەسەر ئەم سەردانەی ئیتامار بن گڤیر، حوکمەتی ئوردن کە سەرپەرشتی حەرام شەریف دەکات، ئیدانەی سەردانەکەی کرد و وتی، ئەمە هێرشە بۆسەر مزگەوتی ئەقسا. جگە لە وڵاتانی عەرەبی ئەم سەردانەی وەزیری ئاسایشی ئیسرائیل، وتەبێژی کۆشکی سپیشی هێنایە دەنگ و ڕایگەیاند، کە داوادەکەن ئاسایشی ئێستای دۆخی قودس وشوێنە پیرۆزەکانی بپارێزرێت، هەروەها هەموو کارێکی تاکلایەنانە کە ئەو ئاسایشە بخاتە مەترسیەوە قەبوڵناکرێت. ئەم سەردانەی ئیتامار بن گڤیر، لەکاتیکدایە کە بڕیارە هەفتەی داهتوو بنیامین نەتەنیاهوو سەردانی ئیامارات بکات، لەگەڵ ئەوەی کە بەپێی زانیاریەکان ئەم سەردانە بە مۆڵەتی بنیامین نەتەنیاهوو سەرۆکوەزیرانی نوێی ئیسرائیل کراوە. دوابەدوای پیکهینانی حوکمەتی نوێی ڕاستڕەوی نوێی ئیسرائیل بە سەرکردایەتی بنیامین نەتەنیاهوو، کاردانەوەکان وگرژیەکان زیاتر پەرەیان سەند وئەم سەردانەی وەزیری ئاسایشی نوێی ئیسرائیلیش گرژیەکانی زیاتر کرد و توڕەویی فەڵەستینیەکانی گەورەتر کرد.

هاوڵاتی دوای ئەوەی لەماوەی ڕابروودا گەورەترین دزی پارە لەعێراق کراو بڕی سێ ترلیۆن و ٧٠٠ ملیار دینار لە پارەی باجی بانکی رافیدەین دزا، لە ئێستادا بەرپرسانی عێراق ناوەناوە ئاماژە بەگەڕانەوەی بڕی جیاوازی پارەکە دەکەن. لە نوێترین گۆڕانکاریەکاندا سەرۆکی دەستەی دەستپاکی ئاماژە بەگەڕانەوەی بڕی 4ملیار لە پارەکە دەکات. حەیدەر حەنون سەرۆکی دەستەی دەستپاکی عێراق لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی ڕایگەیاند: ئەو 4 ملیارە بەشێکە لەو 17 ملیارەی لای یەکێک لەتۆمەتبارەکان بوە بەشێکه لەپارەی دزینی سەدە ئەو ئاماژەی بەوەشدا له چەند ڕۆژی ئایندە حکومەتی بەغدا بڕیاری 80میۆن دۆلار دۆلار لە ئەمریکاوە دەگەڕێنێتەوه کە بەقاچاخ بردرابوون. وتیشی، ھەموو پارانەی دەگەڕێنرێنەوە لە لقێکی بانکی رافیدەین لە ناو وەزارەتی بەرگری عێراق کۆدەکرێتەوە تا ئەو کاتەی ھەموو پارەکە دەگەڕێنرێتەوە و دواتر رادەستەی وەزارەتی دارایی عێراق دەکرێت. جێی ئاماژە بۆ کردنە پێشتر سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق گەڕانەوەی بڕی 452 ملیار دیناری پارەی دزراوی بانکی ڕافیدەین ڕاگەیاند بەهۆی گەورەیی قەبارە ئەم دزییه لەعێراق ناونرا دزی سەدە

سزای سێدارە بەسەر دوو گەنجی دەستگیرکراوی ناڕەزایەتییەکان لە ئێراندا سەپێنرا و بەوەش ژمارەی ئەو کەسانی سزای سێدارە دەیان گرێتەوە بۆ زیاتر لە 100 کەس بەرز دەبێتەوە. ئەمیر هاشمی، بەڕێوبەری راگەیاندنی دەزگای داد لە ئێران بڵاوی کردەوە؛ سزای سێدراە بۆ دوو دەستگیرکراوی دیکەی ناڕەزایەتییەکان لە لایان دادگای وڵاتەکەوە دەرچوە و سێ سزای سێدارەش راگیراوە. هەر یەکە لە محەمەدمەهدی کەرەمی تمەن 22 ساڵ و محەمەد حسێنی ئابرام بە تۆمەتی بەشداریی لە ناڕەزایەتییەکان و کوشتنی ئەندامێکی سەر بە سوپای پاسداران لە چلەی مەرگی حەدیس نەجەفی، سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە. لە دۆسیەی کوشتنی روحەڵڵا عەجەمیان کە ئەندامی سوپای پاسداران بوە جگە لە کەرەمی و ئابرام ، سزای سێدارە بەسەر سێ کەسی دیکەدا سەپێنڕاوە بەڵام سزای سێدارەی ئەوە سێ کەسە جارێکی دیکە چوەتە بەردەم دادگای پێداچونەوە و لە ئێستادا سزاکان هەڵپەسێراون. رۆژی رابردوش سزای سێدارە بەسەر دوو گەنج بە ناوەکانی مەهدی مەحەمەدی فەرد و محەمەد برۆغنی دا سەپاند کە تەمەنیان 18 و 19 ساڵ بو. بە گشتی تا ئێستا لانیکەم 104 کەس لە دەستگیراوانی ناڕەزایەتییەکان سزای سێدارە دەیان گرێتەوە و رەنگە ئەو ژمارەیەش بەشێوەیەکی بەرچاو زیاد بکات بە تایبەت کە بە پێی ئامارە نافەرمییەکان زیاتر 24 هەزار کەس لە ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران دەستگیر کراون.

هاوڵاتی مەسعود ستایشی، وتەبێژی دەسەڵاتی دادوەری ئێران ئەمڕۆ ڕایگەیاند، دەسەڵاتی دادوەری ئێران تۆمەتی سیخوڕیکردنی خستە پاڵ دوو هاوڵاتی فەڕەنسی، هەروەها سزایەکیشی بەسەر هاوڵاتیەکی بەلجیکیدا سەپاند، بەڵام سزاکە ئاشکرا نەکراوە. دەسەڵاتی دادوەری ئێران لەبارەی ناسنامەی ئەو دوو هاوڵاتیە فەڕەنسیەوە و هەروەها هاوڵاتیەکی بەلجیکیش کە سزایەکی نادیاریان بەسەردا سەپێنراوە هیچ زانیاریەکی نەخستۆتەڕووهاوکات ،لەبارەی ئەو تۆمەتانەی خراونەتە پاڵ هەریەک لەو هاوڵاتە بیانیانە، دەسەڵاتی دادوەری ئێران ڕایگەیاندووە کە هەوڵی سیخوڕێکردن وتێکدانی ئاسایشی ئێرانیان داوە. ماڵپەڕی تاسنیمی ئێرانی، ڕۆژی سێشەممە لەبارەی ئەو هاوڵاتیە بەلجیکیەوە ڕایگەیاند، ئەو هاوڵاتیە بەلجیکیە کە دەستگیرکراوە بەتۆمەتی سیخوڕیکردن وپارەدان بەوگروپانەی کە دژی ئێران دەجوڵێنەوە دەسبەسەرکراوە وسزایەکی نادیاریشی بەسەردا سەپاوە. جێگەیباسە، دەستگیرکردنی ئەم دوو وهاوڵاتیە لەکاتێکدایە کە مانگی تشرینی دووەم وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا کاترین کۆلۆنا ڕایگەیاند، ئێران دوو هاوڵاتی فەڕەنسی دەستگیرکردووە کە ناسنامەیان دیارنیە، بەمەش ژمارەی ئەو هاوڵاتیانەی لە ئێران دەستبەسەرکراون گەشتە حەوت کەس. هاوکات جگە لە هاوڵاتیانی فەڕەنسی، لەسەرەتای شۆڕشی ژینا ئەمینی ئێران دەیان هاوڵاتی بیانی دەستگیرکردووە بە تۆمەتی سیخوڕیکردن.

گروپی لێکۆلینەوەی هەڵاوسانی تورکیا رایگەیاند، هەرچەندە، رێژەی هەڵاوسان لە هەندێک مانگدا، کەمی کردووە، بەڵام بە گشتی رێژەکە بەگوێرەی ساڵی رابردوو زیادی کردووە. گروپی لێکۆلینەوەی هەڵاوسانی تورکیا کە لە ژمارەیەک ئابوریناس و ئەکادیمی بواری دارایی تورک پێک دێت، ئامارێکی نوێی لەبارەی رێژەی هەڵاوسان لە تورکیا بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئاماری گروپەکە، مانگی رابردوو، رێژەی هەڵاوسان ٥.١٨٪ زیادی کردووە. هەروەها لە ماوەی شەش مانگی رابردووشدا رێژەی هەڵاوسان ٣٨.٥٧٪ زیادی کردووە. لە ئێستاشدا رێژەکە گەیشتووەتە ١٣٧.٣٣٪. دوێنێش رۆژنامەی سوزجوی نزیک لە پارتی کۆماری گەل (جەهەپە)ی ئۆپۆزسیۆن ئامارێکی نوێی لەبارەی گرانی رێژەی باج و بەهای ئاو و کارەبا لە تورکیا بڵاوکردەوە. بەگوێرەی ئاماری رۆژنامەکە، نرخى کارەبا و غازی ماڵان بە رێژەى ١٥٠٪ بۆ ٢٠٠٪ بەرزبووەتەوە، باجی سەر موڵک و خانووبەرە بە رێژەی ٦٦٪ بەرزبووەتەوە، سزای سەرپێچیەکانی هاتوچۆی لەنێوان ١٠٪ بۆ ٥٠٪ بەرزبووەتەوە. ژووری کشتوکاڵی تورکیاش دوێنێ رایگەیاند، نرخی سەوزە و میوە لەو وڵاتەدا بەگوێرەی ساڵی ٢٠٢١، بە رێژەی ١٠٠٪ بۆ ٣٠٠٪ زیادیان کردووە. ئەمەش لە کاتێکدایە کە حکومەت دەڵێت، رێژەی هەڵاوسان لە وڵاتەکەیان نزیکە ٨٥.٥٪.

هاوڵاتی  سه‌ركرده‌یه‌كی باڵای چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی ڕایدەگەیەنێت، هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خته‌ی په‌رله‌مانی عێراق‌ له‌ماوه‌ی ساڵی 2023ـدا ئه‌نجامنادرێت. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه‌ ، حەسەن فەدعەم، سه‌ركرده‌ له‌ چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی به‌ میدیاكانی عێراقی راگه‌یاند، لە داهاتوویەکی نزیک و لەمساڵدا هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق وه‌كو ئه‌وه‌ی لایه‌نه‌ سیاسییه‌كانی عێراق و هه‌رێمی كوردستان له‌سه‌ری رێككه‌وتوون ئه‌نجامنادرێت. ئه‌و سه‌ركرده‌ی چوارچێوه‌ی هه‌ماهه‌نگی راشیگه‌یاند، "لایەنەکان ئامادەکارییان بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخته‌ ئەنجامنەداوە و ئەزموونی عێراقیش ئەوەی سەلماندووە هەڵبژاردنی پێشوەخت کێشەکان چارەسەرناکات، بەڵکو زیاتر ئاڵۆزیان دەکات و دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی ئەنجومەنی نوێنەران." به‌گوته‌ی حه‌سه‌ن فه‌دعه‌م، "لە ئێستادا هیچ پاساوێک بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق نییە."

ئێران رایگەیاند دۆسیەی کوشتنی قاسم سولەیمانی 94 تۆمەتباری هەیە کە سەرەکیترینیان دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشوی ئەمریکایە. کازم غەریب ئابادی، ئەمینداری مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند؛ دۆسیەی کوشتنی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشوی فەیلەقی قودس لە عێراق و ئێران بە کراوەیی ماوەتەوە و تا ئێستا سێ گەڕی دانیشتن و دانوستان لە نێوان تاران و بەغداد بەڕێوەچوە بۆ ئاشکرابونی راستی روداوەکە و یەکلابونەوەی ئەو دۆسیەیە. غەریب ئابادی، وتویەتی: 94 کەس تۆمەتبارن بە کوشتنی سولەیمانی کە بریتین لە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی پێشوی ئەمریکا و مایک پۆمپیۆ-ی وەزیری دەرەوە و ژنەڕال مەکێنزی فەرماندەی پێشوی هێزە چەکداراەکانی ئەو وڵاتە . بە وتەی غەریب ئابادی، هاوڵاتییانی حەوت وڵاتی جیهان تۆمەتبارن بە کوشتنی سولەیمانی و پێنج تۆمەتباری سەرکەیی لە عێراق و 17 کەسی دیگەش هەر لەو وڵاتە گومانیان لەسەرە کە هاوکاربوبن بۆ تیرۆری ئەبو مەهدی موهەندیس، جێگیری سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی و قاسم سولەیمانی. بەرەبەیانی سێی کانونی دوەمی ساڵی 2020 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانەکانی ئەمریکا ئۆتۆمبێلەکانی قاسم سولەیمانی و ئەبومەهدی موهەندیس-یان لە نزیک فرۆکەخانەی بەغداد کردە ئامانج و بەهۆیەوە ئەو دوکەسە و ژمارەیەک پاسەوانیان کوژران و ئەمڕۆش لە عێراق و ئێران رێوڕەسمی سێیەم ساڵیادی کوژرانیان بەڕێودەچێت

  هاوڵاتی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند ساڵی رابردوو عێراق بە بەھای ١١٥ ملیار دۆلار نەوتی فرۆشتووە، رۆژانەش بە تێکڕا سێ ملیۆن و ٣٢٠ ھەزار بەرمیل نەوتی ھەناردەکردووە.   حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق، ئاماری فرۆشتن و داھاتی نەوتی لە ساڵی ٢٠٢٢دا بڵاوکردەوە و رایگەیاند، بە کۆی گشتیی لەو ساڵەدا زیاتر لە یەک ملیار و ٢٠٩ ملیۆن بەرمیل نەوتی خاویان ھەناردەکردووە، واتا بە تێکڕا رۆژانە سێ ملیۆن و ٣٢٠ ھەزار بەرمیل نەوت فرۆشراوە. وەزیری نەوت وتیشی، کۆی گشتیی داھاتی نەوتی فرۆشراو لە ساڵی ٢٠٢٢، زیاتر بووە لە ١١٥ ملیار دۆلار، بۆ ئەو دەستکەوتەش سوپاسی فەرمانبەرانی وەزارەتی نەوت و لایەنە پەیوەندیدارەکانی کرد.

بڕیارە بەریتانیا لە بەرامبەر دەستگیرکردنی ژمارەیە هاوڵاتیی وڵاتەکەی، سوپای پاسدارانی ئێران دەخاتە لیستی تیرۆروە. رۆژنامەی تێلێگراف لە بەریتانیا بڵاوی کردەوە؛ بە پێی زانیارییەکانی رۆژنامەکە، لەندەن بڕیاری داوە وەک کاردانەوە بەرامبەر دەستگیرکردنی حەوت هاوڵاتی بەریتانی لە ناوخۆی ئێران، سوپای پاسدارانی ئەو وڵاتە بەفەرمی وەک دامەزراوەیەکی تیرۆریستی لەقەڵەم بدات. بە پێی زانیارییەکانی ئەو رۆژنامەیە وەزارەتی ناوخۆ و ئاسایش، ئامادەکاریی تەاویان کردوە بۆ ئەوەی حکومەتی بەریتانیا بە فەرمی سوپای پاسداران وەک دامەزراویەکی تیرۆریستی لەقەڵەم بدات و لەندەن بە پێی ئەو بڕیارە مامەڵە لەگەڵ سوپای پاسداران بکات. هەفتەی رابردو هێزی ساڕوڵڵا-ی سەر بە سوپای پاسداران لە بەیاننامەیەکدا ئاشکرای کرد حەوت هاوڵاتیی بەریتانیای دەستگیر کردوە کە رۆڵیان هەبوە لە ناڕەزایەتییەکانی وڵاتەکەدا و ئەوەش کاردانەوەی لەندەنی لێکەوتەوە و بەرپرسانی ولاتەکەش رایانگەیاند بە بارمتەگرتنی هاوڵاتییانمان وەک کارتێکی فشاری سیاسی لە تاران قبوڵ ناکەین.   پێشتر ئالیشا کرن، سەرۆکی دەستەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی پەرلەمانی بەریتانیا رایگەیاند؛ دەستگیرکردنی هاوڵاتییانی وڵاتەکەی لە لایەن ئێرانەوە هاوشێوەی بەدیلگرتن و وەک بارمتەبەکارهێنانیانە، بۆیە لەندەن بە قوڵی لەو کارەی کۆماری ئیسلامی ئێران نیگەرانە و وەڵامی گونجاو و توندی دەبێت.      

سەلاحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە کە لە ئێستادا لە زینداندایە، تویتێکی لەبارەی بریارەکانی زوختو ئارسلان سەرۆکی دادگای دەستووری تورکیا بڵاوکردەوە کە لە هەموو بڕیارەکاندا پشتگیری لە دەسەڵات دەکات. دەمیرتاش لە تویتەکەیدا وتی، " دەمەوێت زوختو ئارسلان سەرۆکی دادگای دەستووری تورکیا، بەرلەوەی ماوەی سەرۆکایەتیەکەی کۆتایی بێت، وڵامی پرسیارەکانم بداتەوە." دەمیرتاش ئەم پرسیارانەی خوارەوە لە سەرۆکی دادگای دەستووری تورکیا کرد، " لە کاتێکدا کە راتانگەیاندبوو، دادگای دەستووری لەمەرامبەر من و فیگەن یوکسەکداغ پیشێلکاری نەکردووە، بۆچی دادگای باڵای مافەکانی مرۆڤی ئەوروپا بڕیارەکانی دژی ئێمەی بە پێشێلکاری لەقەڵەمدا و لەگەڵ ئەوەشدا ئێوە بێدەنگ دەمێننەوە  و هیچ شتێک لەم بارەیەوە ئاشکرا ناکەن، ئایا لەژێر فشاردان و هەڕەشەتان لێدەکرێت." لە بەشێکی تویتەکەی دەمیرتاشدا هاتووە، " ئایا لەبارەی دۆسیەی داخستنی هەدەپە و بڕێنی بودجەی هەدەپە لە خەزێنەی دەوڵەت، هیچ فشار و هەڕەشەیەکتان پێگەیشتووە یان نا؟" هاوسەرۆکی پێشووی هەدەپە لە کۆتایی تویتەکەیدا دەڵێت، " بەڕێز سەرۆکی دادگای دەستووری تورکیا، ئێمە لە زینداندا بە دڵێکی ئارام دەخەوین، چونکە بێتاوانین و ویژدانمان ئارامە. ئێمە و ملیۆنان کەس گەردنی ئێوە ئازاد ناکەین و رۆژێک دێت کە حسابی ئەم هەموو سکاڵا نادادپەروەرانە دەپرسین  و دەمەوێت بزانیت کە رۆژێک یاسا لێپێچینەوەت لەگەڵدا دەکات."

دەسەڵاتی تاڵیبان رایگەیاند؛ ژمارەیەک تەنکەری سوتەمەنی بۆ ئێران گەڕاندوەتەوە کە لەگەڵ پێوەر و ستاندرادەکانی ئەفغانستان گونجاو نەبوە. بەرێوبەرایەتی ستانداردی نیشتیمانیی ئەفغانستان رۆژی یەکشەممە بڵاوی کردەوە؛ ئەو 26 تەنکەر بەنزینەی کە لە ئێرانەوە بۆ وڵاتەکە رەوانەکرابون بەهۆی خراپیی و نەگونجابونی جۆری سوتەمەنییەکە بۆ ئێران گەڕێنراونەتەوە. تاڵیبان لە بەیاننامەیەکدا داوای لە بازرگانانی ئەفغانستان کردوە کە خۆیان دور بگرن لە هاوردەکردنی بەنزین و سوتەمەنیی نەگونجاو بۆ ناو وڵاتەکە. پێشتریش تاڵیبان دەستی گرتبو بەسەر 500 هەزار لیتر بەنزینی ئێراندا بەهۆی نەگونجاوبون و کوالێتیی خراپ. لە لایەکی دیکەوە حەمید حەسەنی، سەرۆکی یەکێتی هەناردەکارانی بەرهەمە نەوتییەکانی ئێران رایگەیاند؛ ئەو تەنکەرە سوتەمنیانە لە لایەن ئێرانەوە بۆ ئەفغانستان هەناردە نەکراون و پێدەچێت بۆ وڵاتێکی دیکە بوبێت و تەنها بە سنوری ئەفغانستاندا تێپەڕیبن. دەسەڵاتی تاڵیبان بۆ دابینکردنی سوتەمەنی بۆ ئەفغانستان 70%ی باجی بۆ هاوردەکردنی سوتەمەنی ئێران لابردوە.  

  هاوڵاتی روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ، ئاشکرایکرد، لە هێرشێکی دابەزاندنی هێز لە فڕۆکەوە، یەکەیەکی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش سەرکردەیەکی بەناوبانگی داعشیان لە ریفی دێرزوور، لە رۆژهەڵاتی سوریا دەستگیرکرد. ئەمڕۆ، دووشەممە، روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ، لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند، "نیوەشەوی رابردوو رووبەڕووبوونەوەی چەکداریی روویداوە بە چەکی سووک، پاش ئەوەی لە هێرشێکی دابەزاندنی هێز لە فڕۆکەوە کە یەکەیەکی سەربازیی هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی بۆ رووبەڕووبوونەوەی داعش ئەنجامیان دابوو، بە هاوکاریی هێزەکانی سوریای دیموکرات (قەسەدە) لە گەڕەکی عەتال لە رۆژهەڵاتی شاری دێرزوور". بەپێی بەیاننامەکە، هێزێکی یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) چواردەوری ماڵی سەرکردەیەکی داعشیان داوە و توانیویانە دەستگیری بکەن، پاشان هێزەکە کشاونەتەوە بە ئاڕاستەی گێڵگەی نەوتی عومەر لە رۆژهەڵاتی دێرزوور. هاوکات بەپێی زانیارییەکان، ئەو سەرکردەیەی داعش، پێشتر دیارترین سەرکردەی داعش بووە لە دێرزوور، لە چەند ساڵی رابردوودا هەسەدە دەستگیریانکردووە، بەڵام بەشێوەی مەرجدار و پاش داواکاریی خێڵ و عەشرەتە عەرەبەکانی ناوچەکە ئازادکرابوو. روانگەی سوریی ئاماژەیان بەوە کردووە، ئەم هێرشە هاوبەشە یەکەم پرۆسەی سەربازیی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتییە لە ساڵی نوێدا ئەنجامدرابێت.