ئەو هەڵەیەی چینی کردە پێشەنگی بۆشایی ئاسمان!

عەمار عەزیز كێبڕكێ بۆ بەدەستهێنانی سێ كورسی قەزای شەنگال و كورسییەكی كۆتایی ئێزیدیەكان لەنێوان كاندیدانی لایەن و قەوارە سیاسییەكان زیاتر بووە، بەرپرسێكی پارتی ئەوە دەخاتەڕوو كە بنكەی بانگەشەی هەڵبژاردن لەشەنگال دەكەنەوە، بەڵام لایەنەكانی دیكە دەڵێن:» پارتی ناتوانێت لەناو قەزای شەنگال بنكەی هەڵبژاردن بكاتەوە». پارتی لەدوای داگیركارییەكانی شەنگال لەلایەن داعشەوەو ئازادكردنەوەی لەلایەن پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) و هێزەكانی دیكەی عێراق بەهاوكاری پێشمەرگە نەچووەتەوە قەزای شەنگال و لقی 17ی پارتی لەناوەندی شەنگالەوە، بەفەرمانی سەركردایەتی گواستراوەتەوە بۆ قەزای سێمێلی سەر بەپارێزگای دهۆك، بەڵام بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەنیازن بنكەیەكی بانگەشە لەشەنگال بكەنەوە.  ئیدریس زۆزانی، لێپرسراوی بەشی راگەیاندن و پەیوەندییەكان لەلقی 17 پارتی لەشەنگال كە ئێستا لەدهۆك دەوام دەكەن لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتىوت: « ئێمە سێ‌ كاندیدمان داناوە بۆ بازنەی شەنگال ، هەرسێكیان خەڵكی شەنگال و ئێزیدین، هەریەكێك لەكاندیدەكانمان چەند لیژنەیەكیان  بۆ خۆیان دروستكردووە و دەستیان بە بانگەشە كردووە لەسنوری پارێزگای دهۆك و قەزای شەنگال». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە مافی ئەوانە بچنەوە ناوەندی شەنگال و بانگەشەی خۆیان بكەن، وتیشی: «ناچارن بچینە شەنگال، چونكە تەنها خەڵكی قەزاكە و ئاوارەكان مافیان هەیە دەنگ بەكاندیدەكان بدەن «. هەروەها ئیدریس زۆزانی وتیشی: « بەدڵنیاییەوە بنكەی بانگەشەمان لەشەنگال دەبێت، بەڵام هێشتا بڕیارمان نەداوە لەچ ناوچەیەكی قەزاكە بكەینەوە، جگە لەمەش تیمی تایبەتمان دەبێت بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن». لەشەنگال هێزەكانی حەشدی شەعبی و یەبەشە بوونیان هەیە لەگەڵ پۆلیسی فیدراڵی، هەروەها چەندین لایەنی ئێزیدی كاندیدیان هەیە لەناو قەزای شەنگالداو حەوت كاندیدیش كێبڕكێ دەكەن بۆ كورسی كۆتای ئێزیدییەكان. «نابێت هیچ هێزو لایەنێك رێگری لەكاندیدەكانمان بكەن، چونكە ئەمە هەڵبژاردنی عێراقە، لەهەڵبژاردنی 2018 ستەمێكی گەورە لەئێمەو دەنگدەرانمان كرا، هیچ دەنگێكی ئاوارەكان هەژمار نەكرا بۆیە هیچ كورسیەكمان نەهێنا، ئەمەش پلانێكی داڕێژراو بوو ، هەندێك لایەن و هێزی سەرەكی لەعێراق نەیاندەویست دەنگەكانمان هەژماربكرێن «، ئیدریس زۆزانی وای وت. هەروەها خاڵا عەلی ، فەرماندەی حەشدی شەعبی لەشەنگال لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « بەپێی زانیارییەكانم پارتی لەمەزارگای شەرەفەدین بنكەیەكی بانگەشەی هەڵبژاردن دەكاتەوە، مەزارگای شەرەفەدین لەلایەن قاسم شەشۆ سەر بەپارتی سەرپەرشتی و پاراستنی مەزارگاكە دەكات». فەرماندەكەی حەشدی شەعبی ئاماژەی بەوەشكرد كە پارتی ناتوانێت هیچ بنكەیەكی بانگەشە لەناوەندی شەنگال و ناوچەكانی تر بكاتەوە جگە لەمەزارگای شەرەفەدین نەبێت، «من ناتوانم  بڵێم هەڵویستی ئێمە چی دەبێت، چونكە خۆی لەبنەڕەتدا پارتی ناتوانێت بنكەیەكی بانگەشە لەناوەندی شەنگال بكاتەوە». هاوكات، عومەر ساڵح ، سەرۆكی پارتی ئازادی و دیمۆكراتی ئێزدییان ، پارتەكەیان لەساڵی 2017 بەفەرمی موڵەتی وەرگرتووە، ساڵی 2018 بەشدارییان لەهەڵبژاردنی خولی پەرلەمانی عێراقدا كردووە، لەلێدوانێكدا  بە هاوڵاتىوت:» بەدڵنیاییەوە خەڵكی شەنگال رێگانادات پارتی هیچ بنكەیەكی بانگەشە لەقەزاكە بكاتەوە، ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هەڵوێستەكانی پارتی لەبەرامبەر خەڵكی قەزاكە، ئەگەر پارتی بنكەیەكی بانگەشە بكاتەوە، هەڵوێستی شەقامی شەنگال چی بێت ئێمە پشتگیری بۆچوونی ئەوان دەكەین».

نامۆ سەربەست تاڵیبان كۆنترۆڵی ویلایەتی پەنجشێریان راگەیاندووەو بەرەی بەرگری باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد شا مەسعود دەڵێن لەچیاكان و ناوچەكانی دەوروبەری پەنجشێر بەرگری كردن بەردەوامە. دوای ئەوەی بزوتنەوەی تاڵیبان كۆنترۆڵی كابولی پایتەختی كرد، لەویلایەتی پەنجشێر بەرەی بەرگریی باكور بەسەرۆكایەتی ئەحمەد مەسعود كوڕی ئەحمەد شا مەسعودی سەركردەی دیاری ئەفغانستان پێكهات، بۆ بەرگریكردن دژی رژێمی تاڵیبان. رۆژی دوو شەممە 5ی ئەیلول، زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەی تاڵیبان رایگەیاند:» كۆنترۆڵی تەواوی ویلایەتی پەنجشێریان كردووەو بەوەش وڵات لەزۆلكاوی جەنگ چووە دەرەوە». وێڕای هەوڵەكان بۆ بەئاشتی كۆتایی هێنان بەناكۆكییەكان، بەڵام دواجار شەڕ دەستیپێكردو بزوتنەوەی تاڵیبان بەتەواوی هێزیەوە هێرشی كردەسەر پەنجشێر، لەشەڕەكاندا بەردەوام بەرەی بەرگری تاڵیبانی تۆمەتباردەكرد بەوەی لەگەڵ رێكخراوی قاعیدەدا هاوپەیمانیی بەستووە لەدژیان و چەندین ئاماری كوژراو بریندارو بەدیلگیراوی قاعیدەی بڵاوكردەوە، بەڵام تاڵیبان بەردەوام ئەو تۆمەتانەی رەتدەكردەوە. سەرەتای هەفتەی رابردوو سەرۆك عەشیرەتەكانی پەنجشێرو ویلایەتەكانی دەوروبەری، سەردانی كابولیان کرد تا بگەنە چارەسەرێك بۆ كێشەكان، بەڵام هەوڵەكانیان بێسود بوو. لەڕۆژانی شەمەو یەكشەمەی رابردوودا هێرشەكانی تاڵیبان زۆر چڕ ببووەوەو شەڕەكان زۆر توندتر ببوون و ژمارەی قوربانییەكان زۆر زیاتر بوو. بۆیە ئەنجومەنی زانایانی ئیسلامیی ئەفغانستان داوایكرد شەڕ رابگیڕێت و وتووێژی ئاشتی دەستپێبكات. هاوكات سەعید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، سەبارەت بەهێرشەكانی تاڵیبان بۆ پەنجشێر لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند:»ئەو راپۆرتانەی پێمان گەیشتون ئاماژە بە ئابڵوقەدانی ناوچەی پەنجشێرو بڕینی كارەبا لێی و برسیكردنی دانیشتوانەكەی دەكەن، ئەوەش دژی یاسا نێودەوڵەتییەكانە». لەكۆنگرەكەدا، خەتیب زادە زۆر بە توندی ئیدانەی دەستوەردانە دەرەكییەكانی كرد لەئەفغانستاندا و راشیگەیاند:»دەستوەردانی دەرەكی لەئەفغانستاندا دەرئەنجامەكەی شكستە، گەلی ئەفغانی گەلێكی بەغیرەتەو هەوڵی سەربەخۆیی دەدات، بۆیە هەموو دەستوەردانێكی دەرەكی لەئەو وڵاتە رەتكراوەیە، دۆزی پەنجشێر دەبێت سیاسییانە و لەڕێی نێوەندگیرییەوە چارەسەر بكرێت و نابێت بە براكوژی كۆتایی بێت و تاڵیبان دەبێت پەیمانەكانی جێبەجێ بكات». مەبەستی خەتیب زادە لەدەستوەردانە دەرەكییەكان، هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ بزوتنەوەی تاڵیبان. هەر ئەو رۆژە لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی رۆیتەرز ئەحمەد مەسعود ئامادەیی نیشاندا بۆ راگرتنی شەڕ بەمەرجێك تاڵیبان هێزەكانی لە ویلایەتەكە بكشێنێتەوە، بەڵام تاڵیبان هەر بەردەوامبوو لە هێرشەكانی و رۆژی دووشەممە زەبیحوڵا موجاهد وتەبێژی بزوتنەوەكە لەبەیاننامەیەكدا كۆنترۆڵكردنەوەی پەنجشێری رایگەیاندو نووسی:»لەگەڵ ئەم سەركەوتنەدا وڵاتەكەمان لەزۆلكاوی جەنگ هاتە دەرەوە، هەڵگەڕاوەكان كوژران و هەندێكیشیان رایانكرد، دانیشتوانی پەنجشێر دڵنیا دەكەینەوە كەس رووبەڕووی جیاكاری نابێتەوە، ئەوان برامانن و پێكەوە بۆ وڵاتێك و ئامانجێك كاردەكەین» هەروەها زەبیحوڵا ئاشكراشیكرد لەڕۆژی سێشەممەوە خزمەتگوزارییەكانی كارەباو مۆبایل و ئینتەرنێت دەگەڕێتەوە بۆ ویلایەتی پەنجشێرو وتیشی:» بزوتنەوەی تاڵیبان توانی دوایەمین چاڵی تیرۆر لە ئەفغانستاندا لەناوبەرێت». وتەبێژەكەی تاڵیبان داوای لەوڵاتان كرد بەردەوامبن لە هاوكاریكردنی وڵاتەكەی و ئاماژەی بەدەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانییە ناوخۆییەكان كردو وتی چاوەڕێی دەستپێكردنەوەی گەشتە ئاسمانیە نێودەوڵەتییەكانن. هاوكات موجاهد هەڕەشەی لەهەركەسێك كرد كە بەڕووی تاڵیباندا هەڵگەڕێتەوەو رایگەیاند:»ئیمارەتی ئیسلامی زۆر هەستیارە بەرامبەر بزوتنەوەكانی هەڵگەڕانەوە و هەركەسێك هەڵبگەڕێتەوە گورزێكی توند دەخوات و رێگا بە هەڵگەڕانەوەی تر نادەین». داواشی لە ئەندامانی هێزە سەربازی و ئەمنییەكانی ئەفغانستانكرد بگەڕێنەوە و تێكەڵی سیستمی نوێ ببن و وتی:»ئەو هێزە ئەفغانییانەی لە ماوەی 20 ساڵی رابردوودا مەشقیان وەرگرتووە، داوایان لێدەكرێت بچنە بەڕێوەبەرایەتییە ئەمنییەكانەوە لە پاڵ ئەندامانی تاڵیباندا». هاوكات بزوتنەوەكە وێنەی چەكدارەكانی لەبەردەم باڵەخانەی ویلایەتی پەنجشێردا بڵاوكردەوە و لەگرتەیەكی ڤیدیۆییشدا نیشانیدا كەچۆن ئاڵای تاڵیبان لەسەر باڵەخانەكە هەڵدەكەن. دواتر لەپەیامێكی دەنگیدا ئەحمەد مەسعود دانی بەوەدا نا كە تاڵیبان ویلایەتەكەی كۆنترۆڵكردووە، بەڵام وتی ئەوان تەنیا شارەكەیان گرتووە و شوێنەكانی تری دەرەوەی شار بەدەست بەرەی بەرگرییەوەیە و بەرگریكردن بەردەوام دەبێت. لەقسەكانیدا مەسعود ئاماژەی بە ئەوەدا كە بەهۆی زۆریی قوربانییەكانەوە و لەسەر داوای زانایانی ئیسلامی ئامادەییان نیشانداوە بۆ گفتوگۆ، بەڵام تاڵیبان گوێی بە زانایانی ئاینیش نەدا و بەوەش زیاتر سەلماندیان كە دژی ئاین و دژی مرۆڤایەتین. ئاشكراشیكرد كەتەنانەت لە ناو خێزانەكەی خۆشیدا قوربانیی و كوژراو هەیە. لەدرێژەی پەیامەكەیدا ئەحمەد مەسعود وتیشی:»بەرگریی دژی تاڵیبان لە پەنجشێر بەردەوامە، تاڵیبان بیانییەكان دەهێنێت بۆ كوشتنی ئەفغانییەكان، ئێمە دەستوەردانی دەرەكیی بەهەموو شێوەیەك رەتدەكەینەوە، ئەگەرچی ئەوان پایتەختی ویلایەتەكەیان بەدەستەوەیە، بەڵام سەرجەم شوێن و پێگە ستراتیجییەكان بەدەست بەرەی بەرگرییەوەن» ئەویش بە هەمان شێوەی خەتیب زادە، مەبەستی لە بیانییەكان هاوكارییەكانی پاكستان بوو بۆ تاڵیبان. لەسەرەتای دروستبوونی تاڵیبانەوە پاكستان بەهەموو شێوەیەك هاوكاری دارایی و سەربازی و لۆجستی كردوون، تەنانەت دوای ڕوداوەكانی 11ی سێپتەمبەر و داگیركردنی ئەفغانستان لەلایەن ئەمریكاشەوە، ئەو هاوكارییانە بەردەوامبوو، هۆكاری سەرەكیی ئەو پشتیوانییەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، پاكستان دەیەوێت لە ئەفغانستاندا حكومەتێك هەبێت لایەنگری خۆی بێت دژی هیندستان، تا لەڕكابەرییە مێژوییەكەیدا لەگەڵ ئەو وڵاتە، پێگەی خۆی بەهێزتربكات. مەسعود لە پەیامە دەنگییەكەیدا كە بۆ دەزگاكانی راگەیاندنی جیهانی ناردبوو، داوای ڕاپەڕینێكی نیشتیمانیی كرد و بە ئەفغانییەكانی راگەیاند:»لەهەر شوێنێكن، لە ناوەوە و دەرەوە، هانتان دەدەم بۆ دەستپێكردنی راپەڕینێكی نیشتیمانی لەپێناو كەرامەت و ئازادی و گەشەكردنی وڵاتەكەماندا» بەرەی بەرگریش لە تویتەری فەرمی خۆی رایگەیاند، فەهیم دەشتی وتەبێژی بەرەكە و جەنەراڵ عەبدولوەدود زادە، یەكێك لە فەرماندە باڵاكانی بەرەكە، لە شەڕەكاندا كوژراون. لە دوای كۆنترۆڵكردنی كابولەوە، بەردەوام بزوتنەوەی تاڵیبان راگەیاندنی حكومەتی ئەو وڵاتە دوا دەخات، بەڵام بەپێی ڕاپۆرتێكی ئاژانسی رۆیتەرز، لەگەڵ راگەیاندنی كۆتایی هێنان بەبەرەی بەرگریدا، لەهەفتەی داهاتوودا تاڵیبان پێكهاتە حكومییەكەی ئاشكرادەكات. پێشتر چەند سەرچاوەیەكی تاڵیبان ئاشكرایانكرد كە عەبدولغەنی برادەر، یەكێك لەدامەزرێنەرانی بزوتنەوەكە سەرۆكایەتی حكومەتەكە دەكات. رۆژنامەی واشینتن پۆست لەڕاپۆرتێكدا ئاماژەی بە ئەوە كرد، بزوتنەوەكە لە هەوڵی ئەوەدایە سیستمێكی سیاسی هاوشێوەی ئێران دابمەزرێنێت و ئەم چەند رۆژەی دوایی راوێژە سیاسییەكان لە ناو بزوتنەوەكەدا بەردوام بووە بۆ دامەزراندنی حكومەتێكی ئاینی بەسەرۆكایەتی هەیبەتوڵا ئاخوند زادە سەرۆكی بزوتنەوەكە، كە پێشبینی دەكرێت ببێتە (رابەری باڵای ئەفغانستان) هاوشێوەی پەیكەرە سیاسییەكەی ئێران. سەبارەت بەحكومەتە نوێیەكە و چارەنووسی ئەفغانستان لەژێر دەسەڵاتی تاڵیباندا، جەنەراڵ مارك میلی سەرۆكی دەستەی ئەركانی هاوبەشی ئەمریكا، پێشبینی ئەوە دەكات ئەفغانستان بەرەو شەڕی ناوخۆ بخزێت و گومانی هەیە لەوەی تاڵیبان بتوانێت ئیدارەی وڵات بكات و پێشبینیی گەڕانەوەی گروپە تیرۆریستییەكانیشی كرد. میلی لەلێدوانێكیدا بۆ كەناڵی فۆكس نیوز رایگەیاند:»بەپێی هەڵسەنگاندنە سەربازییەكانم، ئەگەری زیاتر ئەوەیە بارودۆخی ئێستا تەشەنەبكات بۆ شەڕی ناوخۆ، ئەگەرێكی گەورە هەیە بۆ هەڵگیرسانی شەڕێكی ناوخۆی لەئێستا فراوانترو ئەوەش دۆخێك دروستدەكات رێگا بەگەڕانەوەی بزوتنەوەی قاعیدە و گەشەكردنی داعش و گروپە تیرۆریستییەكانی تر دەدات.» هاوكات ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەماوەی 12 تا 36 مانگی داهاتوودا دەركەوتنەوەی تیرۆر لەو ناوچەیە (ئەفغانستان) ببینن. لەلایەكی دیكەوە، ینس ستولبێرگ، ئەمینداری گشتی ناتۆ لە لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەی سەندەی تێلێگرافی بەریتانی رایگەیاند:»دەبێت كۆمەڵگای نێودەوڵەتی پێكەوە، بە روسیا و چینیشەوە، كاربكەین بۆ ڕێگریكردن لە ئەوەی ئەفغانستان ببێتە سەنتەری رێكخراوە تیرۆریستییەكان و ئازادانە كاری تێدا بكەن و ئامادەكاری و پلانڕێژی بكەن بۆ هێرشكردنە سەر وڵاتەكانمان».

نامۆ سەربەست تادێت هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی پەرلەمانی عێراق نزیكتر دەبێتەوەو مشتومڕەكانی لەنێوان شەقام و سیاسییەكان دابەشكردووەو كاندیدەكان دەستیان كردووە بە بانگەشە لەبازنە دیاریكراوەكانیاندا. لەڕووی بەشداریكردنەوە عێراق بووەتە دوو بەشی بەشدارو بایكۆت، چ لەسەر ئاستی لایەنە سیاسییەكان و چ لەسەر ئاستی دەنگدەران و پرسی ساختەكارییەكانیش گفتوگۆی چڕی لەسەر دەكرێت، بەرەیەك بەسەرۆكایەتی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیران و كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان و هاوڕاكانیان كە دەڵێن ئەگەری ساختەكاری نییە، یاخود زۆر زۆر كەمە. بەرەیەكیش بەسەركردایەتی بایكۆتكەرەكان كە دەڵێن هیچ شتێك بەراورد بەهەڵبژاردنەكانی 2018 دا نەگۆڕاوەو چەكی بەرەڵاو پارەی سیاسی و ساختەكارییەكان وەك خۆیانن و ئەم هەڵبژاردنەش هیچ گۆڕانكارییەك دروست ناكات. بایكۆتی هەڵبژاردنی پێشوەختە: وێڕای گەڕانەوەی موقتەدا سەدرو هاوپەیامانیی سائیرون، بەڵام هێشتا چەندین لایەنی دیكە بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووەو هەندێكیان لەناوە دیارەكانی پرۆسەی سیاسی عێراقن، بەپێی دوا ئامارەكان ئەوانەی بایكۆتیان كردووە بریتین لە: هاوپەیمانیی (المنبر العراقی) بەسەرۆكایەتیی ئەیاد عەلاوی سەرۆكوەزیرانی پێشوتری عێراق، كە لەئێستادا 19 كورسی پەرلەمانی هەیە. حزبی شیوعی عێراقی. پارتی (التجمع الجمهوری) سوننە، پارتی گەلی توركمان. حزبی دەعوە (رێكخستنی ناوخۆ) شیعە، پارتی (المرحلە) شیعە. پارتی (ابنا‌و النهرین) خۆیان وەك بەشێك لە خۆپیشاندەرانی تشرین دەناسێنن. هەروەها پارتی (الشعب للاصلاح) بەسەرۆكایەتی فائق الشیخ علی كە پارتێكی مەدەنیە و بەشێكە لەهاوپەیمانیی (تمدن). لەوانە گرنگتر، 40 پارت و بزوتنەوە كە لەهەناوی خۆپیشاندانەكانی تشرینی 2019 دروستبوون و ئەم هەڵبژاردنە پێشوەختە یەكێك لەداواكارییە سەرەكییەكانی ئەوان بوو، لە كۆنگرەیەكدا پێكەوە لەبەرەیەكدا بە ناوی (بەرەی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی) كۆبوونەوە و بڕیاری بایكۆتكردنی هەڵبژاردنیاندا. ئەوانە بەدەر لەدەیان كاندیدی سەربەخۆ لەبازنە جیاوازەكاندا، كە بڕیاریاندا هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانیان هەڵپەسێرن و بەشداری نەكەن. لەبەرامبەردا 41 هاوپەیمانی و 257 پارت و لایەنی سیاسی و چەند كاندیدێكی سەربەخۆ بەشداری دەكەن. هەروەها لەناو پارتە كوردییەكاندا، هەریەك لە بزوتنەوەی ئیسلامی، هاوپەیمانی نیشتمانی و چەندین لایەنی دیكە بەشداری هەڵبژاردنەكان ناكەن. فشارو ساختەكارییەكان: هەموو ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە، چ لە هاوپەیمانی و لایەن و بزوتنەوە سیاسییەكان، یان هاووڵاتیانی ئاسایی كە دەڵێن دەنگ نادەن و بەشداری ناكەن، هۆكارەكەی بۆ ئەوە دەگێڕنەوە كە شێوازەكانی ساختەكاری ئەگەر زیاتر نەبووبێتن ئەوا هیچیان لە ئەوانەی 2018 كەمتر نییە. گەورەترین ئەو فشارو ساختەكارییانە خۆیان لەدوو شتدا دەبیننەوە، چەكی بەرەڵا و پارەی سیاسی. چەكی بەرەڵا كە زیاتر مەبەست لێی بوونی میلیشیاو گروپە چەكدارییە سوننە و شیعەكانە كە پێیانوایە كۆنترۆڵی دۆخی عێراقیان كردووە. لەناوچە شیعەكان، گروپەكانی سەر بەحەشدی شەعبی بەئاشكرا هەڕەشە لەچالاكوان كاندیدە سەربەخۆكان و ئەوانەشی سەر بەپارتە مەدەنی و بێ چەكەكانن دەكەن و رێگریی خۆكاندیدكردن و بانگەشەی هەڵبژاردنیان لێدەكەن و زۆر جاریش لەژێر هەڕەشەدا كارتی دەنگدان لەهاووڵاتییانی ئاسایی دەسەنن تا دەنگەكانیان ببەن بۆ خۆیان. لەناوچە سوننەكانیش، هەمان شت لەلایەن حەشدی عەشایەری و عەشیرەت و تیرە جیاوازاكانەوە دەكرێت، كە هەریەكەیان سەر بەیەكێك لەپارتە سوننییە باڵادەستەكانن. هاوكات، 20 ئەندامی پەرلەمانی عێراق بەیاننامەیەكیاندایە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی پەرلەمان، سەبارەت بەو پێشێلكارییانەی حەشدی عەشایەری و عەشیرەتەكان دەیكەن، لەوەی چۆن فشار دەخەنەسەر ئەندامەكانیان تاكاندیدێكی دیاریكراو هەڵبژێرن و كارتی دەنگدانی خۆیان و خێزانەكانیان لێ زەوت دەكەن و پارەش لەموچەكانیان دەبڕن بۆ بانگەشەی هەڵبژاردنی ئەو كاندیدانە بەكاریبهێنن. ئەوە بەدەر لەوەی هەردوولا (حەشدی شەعبی و عەشایەری) سەرچاوە حكومییەكانی بەردەستیان لەئۆتۆمبێل و فەرمانبەرو كەرەستەی ئەلكترۆنی و بودجەی تەرخانكراو بۆ حەشدەكان، لەهەڵمەتی كاندیدەكانیاندا بەكاردەهێنن و ئەو وەزیرو بەڕێوەبەرە گشتییانەی سەر بەگروپەكانیانن، سەرچاوە حكومییەكانی وەزارەت و فەرمانگەكانیان دەخەنە كار بۆ ئەو مەبەستە. لەوبارەیەوە حەیدەر ئەلحلفی یەكێك لەڕێكخەرانی كۆنگرەی هێزە تشرینییەكان بە (النهار العربی) راگەیاند:»نەبوونی ژینگەیەكی ئاسایش و بڵاوبوونەوەی چەكی بەرەڵا كە تائێستا حكومەت نەیتوانیوە كۆیانبكاتەوە، وای لەو رەوتە سیاسییانە كرد كە لەهەناوی ناڕەزایەتییەكانی تشرینەوە هەڵقوڵابوون، بایكۆتی هەڵبژاردنەكان بكەن و نایانەوێت بەشداریی سیستەمێكی گەندەڵ بكەن، بەڵكو ئامانجیانە بیگۆڕن». هەروەها شێوازێكی تری ساختەكارییەكانی ئەمجارە لەناو چەكدارەكاندایە، چ لەڕیزی سوپا یان حەشدەكان، لەوبارەیەوە سەرچاوەیەكی تایبەت كە نەیویست ناوی ئاشكرابكرێت بەهاوڵاتی راگەیاند:»لەئێستادا زۆرینەی ئەوانەی لەهێزە سەربازییەكاندان بەتایبەتی لەپارێزگاكانی كەركوك و بەغدا، دوو كارتی دەنگدانیان بۆ كراوە، كارتێكیان وەك هاووڵاتی مەدەنی و كارتێكیان وەك ئەندامی هێزە سەربازییەكان كە بەشداریی دەنگدانی تایبەتی پێدەكات». پارەی سیاسی كە چەندین ساڵە لەنێوەندە عێراقییەكاندا باسدەكرێت و بێهودە هەوڵی بنبڕكردنی دەدرێت، مەبەست لێی ئەو پارانەیە كەگروپ و پارتە سیاسییەكان لەڕێگای گەندەڵیی حكومی و گرێبەستە وەهمییەكان و فرۆشتنی نەوتی قاچاغ و قاچاغچییەتی خاڵە سنورییەكان و سەرانە وەرگرتن و بودجەی وەزارەت و حەشدەكان و ....هتد دەستیان دەكەوێت و بەملیارەها دۆلار دەخەمڵێنرێت، ئەو پارت و گروپانە لەهەڵمەتەكاندا ئەو پارانە بەكاردەهێنن بۆ كڕینی خەڵك، سەورە خەلەفی پەرلەمانتاری عێراق بەمەوازین نیوزی راگەیاند:»لە ئێستادا پارەی بێشوومار دەبینین كە هەمووی پارەی حەرامە و كارتی دەنگدانی پێدەكڕن، نرخی كارتێك لە نێوان 200 بۆ 300 دۆلاردایە، ئەوەشی 300 دەنگ بۆ لایەنێك كۆبكاتەوە، ئۆتۆمبێلێكی بە دیاری دەدەنێ». ئامار و وەڵامەكان: رێژەی دەنگدان یەكێكی ترە لەو بابەتانەی دوو بەرەی لەسەر دروستبووە. ئەوانەی بەشداریدەكەن دەڵێن رێژەكە زۆر لە ساڵی 2018 زیاتر دەبێت و بایكۆتكەرانیش دەڵێن نەك زیاتر نابێت، بگرە لەوانەیە كەمتریش بێت. لەوبارەیەوە كۆمسیۆنی هەڵبژاردنەكان لەوەڵامی داوایەكی ماڵپەڕی هەواڵیی (مگلع) دا ئاماری ژمارەی دەنگدەران و ژمارەی كارتی بایۆمەترییە دەركراوەكانی خستەڕوو. هەروەها حەسەن سەلمان بەڕێوەبەری فەرمانگەی راگەیاندن و پەیوەندیی جەماوەریی كۆمسیۆن لەلێدوانێكدا بۆ مگلع رایگەیاند:»كۆی گشتی ئەو دەنگدەرانەی دەتوانن بەشداریی هەڵبژاردنەكانی تشرین بكەن، 25 ملیۆن دەنگدەر تێدەپەڕێنێت، بەكرداریی 17 ملیۆن كارتی بایۆمەتری دەنگدان چاپ كراوە و زیاتر لە 15 ملیۆنی بەسەر دەنگدەراندا دابەشكراوە» سەبارەت بەپێشبینییەكانیش بۆ رێژەی دەنگدان، بەتایبەتی لەبوونی بایكۆتكەراندا كازم حاج شیكەرەوەی سیاسی عێراقی بەئاژانسی میهری ئێرانی راگەیاند:»ئەوانەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكانیان كردووە بنكەیەكی جەماوەریی فراوانیان نییە، بۆیە كاریگەرییەكی ئەوتۆیان نابێت لەسەر پرۆسەكە و خۆشیان لەئەوە تێدەگەن». هاوكات محەمەد ئەلغزی پەرلەمانتاری رەوتی سەدر لە لێدوانێكیدا بۆ كەناڵی حوڕە رایگەیاند:»گەڕانەوەی رەوتی سەدر هانی دەنگدەران دەدات بۆ بەشداریكردن، ئێمە جەماوەرێكی زۆرمان هەیەو بەشداریكردن بەڕێژەیەكی زۆر دەبێت». هەروەها پێشیوابوو ئەگەر رێژەی دەنگدان 5٪یش بێت ئەوا ئەنجامەكان ئەژمار دەكرێن، چونكە دەستوری عێراق رێژەیەكی دیاریكراوی دەنگدانی دیارینەكردووە تا پشتی پێ ببەسترێت لەئەژماركردن یان نەكردنی ئەنجامی هەڵبژاردنەكاندا. لەبەرامبەردا نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی لەلێدوانێكیدا بۆ ئاژانسی هەواڵی (الغد) ئەوەی خستەڕوو كە رێژەی بەشداریكردن لەهەڵبژاردنەكاندا لەوەی 2018 تێناپەڕێت، راشیگەیاند:»جەماوەری عێراقی باش دەزانێت ئەو لایەنە سیاسییە تەقلیدییانەی نوێنەركانیان كاندید كردووە بۆ پەرلەمان، هەمان ئەوانەن كە هۆكاری خراپبوونی دۆخی سیاسی و ئابوری و ئەمنیی وڵاتن، بێگومان بەشدارنابن لەهەڵبژاردنێكدا كە هەمان ئەو رووخسارانە دووبارە ببنەوە». «ئەوەی لەتشریندا روویدا مەزاج و هۆشیاریی سیاسیی عێراقییەكانی زۆر گۆڕی، بۆیە زۆر بەدووری دەزانم رێژەی دەنگدان بەرزبێت»، نەجم قەساب شیكەرەوەی سیاسی وا دەڵێت. بەپێی ئامارەكانی كۆمسیۆن ساڵی 2018 رێژەی بەشداریكرن 44.5٪ بوو، بەڵام هەندێك سەرچاوە رایانگەیاند رێژەكە 32٪ بووە و كۆمسیۆن زیادەڕۆیی لەژمارەكاندا كردووە.

  هاوڵاتى   سەرەڕای سێ كۆبوونەوەی لوتكە لەنێوان كۆماری ئیسلامی ئێران و سعودیە لە بەغدای پایتەختی عێراق هێشتا هیچ دەرئەنجامێكی لێنەكەوتووەتەوەو تاران ئامادەیە هێرشی حوسییەكان بۆ سەر كێڵگە نەوتییەكانی ریاز رابگرێت لەبەرانبەر فرۆشتنی نەوتەكەی لەڕێگەی حكومەتە سونییەكەی سعودییەوە. سعودیە و ئێران زیاتر لە (40) ساڵە لە جەنگێكی ناڕاستەوخۆدان كە بەجەنگی سارد یان راسپێردراو ناو دەهێنرێت و هێندەی نەماوە ژمارەی پێوانەیی جەنگی ساردی نێوان ئەمەریكا و یەكێتی سۆڤیەت تێپەڕێنن كە (44) ساڵی خایاند. سعودیە و ئێران كە بەدوژمنی دین و دنیای یەكتر دەناسرێن هەردووكیان خاوەنی زۆرترین یەدەگی نەوتی جیهانن و لە رووی دینی و ئاینییشەوە ئەو دوو وڵاتە بە جەمسەرەكانی ناكۆكیی نێوان شیعە و سوننە ئەژمار دەكرێت. ئەگەرچی هەردوو وڵات خۆیان بەخاوەن و پشتیوانی موسوڵمانانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و تەنانەت هەموو جیهان دەزانن، بەڵام جەنگێكی گەرموگوڕی سارد لەدژی یەكتر لەگۆڕەپانی وڵاتانی (سوریا، عێراق، یەمەن) بەڕێوە دەبەن كەدوای پشتیوانیی سعودیە لە ساڵی (1980) بۆ رژێمی سەددام حسێن لەجەنگ دژی كۆماری ئیسلامی ئێران ئەم جەنگە دەبێتە ئاگرێكی بڵێسەدارو لەو مێژووەوە ئاگری شەڕی راسپێردراوی گروپە چەكدارییەكانی سەر بەو دوو وڵاتە رانەوەستاوە و بەردەوام بووە و تەنها گۆڕەپانی جەنگە ساردەكانی نێوانیان گۆڕاوە وەك ئەوەی (11) ساڵە لەسوریا روو ەدات و ئێران لەساڵی (1980) پشتیوانیی حوسییەكان لە یەمەن دەكات و ئێستاش عێراق بووەتە هێڵی پێشەوەی ململانێی ریاز و تاران بۆ سەپاندنی هەیمەنەی سیاسیی و ئابوریی. عێراق كە قوربانییەكی گەورەی جەنگی ساردی نێوان سعودیەو ئێرانە، دەیەوێت ئاوێك بكات بە ئاگرەكەداو دڵی هەردوو وڵات بەدەست بهێنێت و دوای شەش ساڵ لەپچڕانی تەواوەتی پەیوەندییەكانی نێوان ریازو تاران  ببێتە مایەی ئاشتییان و تائێستا نێوەندگیریی لە سێ بۆ چوار گەڕی دانوستانی نهێنی و ئاشكرای ئەو دوو وڵاتەدا كردووە بە هیوای ئەوەی زیانەكانی دابڕان و ململانێی سعودیە و ئێران لەخۆی دوربخاتەوە. سعودیە بۆ دوژمنایەتیی ئێران پشتیوانیی لەعێراق دەكات.. لەساڵی (1930) تا (1970) بەهۆی جیاوازیی لەتێڕوانینی ئاینیی و سیاسیی لەنێوان دەسەڵاتدارانی عێراق و سعودیە، پەیوەندییەكانی ئەو دوو وڵاتە ساردوسڕیی زۆری تێدابوو، بەڵام دوای ساڵی (1974) بەغدا بڕیاریدا پەیوەندییەكانی لەگەڵ ریاز ئاسایی بكاتەوە و دواتر كە لەساڵی (1980) بە سەركردایەتیی سەدام حسێن، سەرۆكی رژێمی بەعس لەعێراق جەنگ لەدژی كۆماری ئیسلامی ئێران راگەیەنرا، سعودیە بەهۆی ترس لەدەسەڵاتی روحەڵڵا خومەینی، وەك سەركردەیەكی شیعە و دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی ئێران ، پشتیوانیی خۆی بۆ سەدام حسێن راگەیاند. دەسەڵاتی پاشایەتیی سعودیە كە ترسی هەبوو هەیمەنەی شیعە بەهۆی ئێرانەوە لەناوچە عەرەبییەكان بەهێز ببێت و راستەوخۆ ببێتە مایەی مەترسیی لەسەر دەسەڵاتی پاشایەتیی، هەوڵی دا بەپشتیوانیی بۆ عێراق و سەددام حسێن لەجەنگی دژی ئێراندا ئاگری ئەو جەنگە و مەترسیی رووخانی تەخت و بەختی پاشایەتییەكی دیكەی ناوچەكە دوای سیستمی پاشایەتیی ئێران لەخۆی دووربخاتەوە. بەپێی سەرچاوە مێژووییەكان هیچ كاتێك سعودیە لە رووی سەربازییەوە هاوكاریی عێراقی نەكردووە و تەنها لە سەردەمی جەنگی هەشت ساڵەی نێوان ئێران و عێراق بە پێدوایستیی و خۆراك هاوكاریی عێراقی كردووە. سعودیە لەساڵی (1991) لەگەڵ سەرهەڵدانی جەنگی كەنداو، باڵیۆزخانەی خۆی لەبەغدا داخست و داوای لەئەمەریكا كرد دژی عێراق بوەستێتەوە كە ئەمەش پێچەوانەی هەڵوێستی رابردوی بوو كە پشتیوانیی لە سەددام حسێن دەكرد. دوای هێرشی ئەمەریكا بۆ سەر عێراق و رووخانی رژێمەكەی سەدام حسێن و داگیركردنی عێراق لەساڵی (2003) سعودییەكان هەوڵیاندا پەیوەندییەكانیان لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی ئەو وڵاتە دەستپێبكەنەوە و دواجار عێراق لەساڵی (2009) باڵیۆزخانەكەی لە ریاز كردووە و سعودیەش لەساڵی (2012) باڵیۆزخانەكەی لەبەغدا كردەوە. لەساڵی (1979) تائێستا زۆربەی هەڵسوكەوتەكانی سعودیە لەگەڵ دەسەڵاتی بەغدا لەچوارچێوەی كەمكردنەوەی هەیمەنەی ئێران لەو وڵاتەو ناوچەكەدا بووە. كارەبا و غاز ناكۆكیی ئێران و سعودیە لەعێراق سعودیە بەدروستكردنی دوو وێستگەی كارەبایی كە زیاتر لە (700) مێگاوات كارەبا بەرهەمدەهێنن دەیەوێت جێ بە كارەبا و غازی ئێران بۆ عێراق لێژ بكات، چونكە تا دوو هەفتە پێش ئێستاش رۆژانە زیاتر لە (45) مەتر سێجا غاز لەئێرانەوە هاوردە دەكرا بەمەبەستی دابینكردنی سوتەمەنی بۆ وێستگە كارەباییەكانی عێراق، بەڵام حەسەن مونتەزرتوربەتی، بەڕێوەبەری گشتیی كۆمپانیای گازی نیشتیمانیی ئێران ئاماژەی بەوە كردووە كە پێشتر رۆژانە نزیكەی (40) بۆ (45) ملیۆن مەترسێجا غاز رەوانەی عێراق كراوەو قەرزەكانی ئەو وڵاتە لە ساڵی رابردوودا بووە هۆی كەمكردنەوەی ئاستی هەناردەی غاز بۆ عێراق. هاوكات ئاژانسی كۆماری ئیسلامی ئێران (ئیرنا) بەپێی راگەیەنراوێكی وەزارەتی كارەبای عێراق بڵاوی كردووەتەوە كە ئاستی هەناردەی رۆژانەی غازی ئێران بۆ عێراق لە (49) ملیۆن مەتر سێجا بۆ (8) ملیۆن مەتر سێجا كەمی كردووە و ئەمەش واتای كەمبوونەوەی بڕی پێنج هەزارو (500) مێگاوات كارەبای وڵاتەكەیە. بەڕێوەبەری بەشی كۆنتڕۆڵ لەكۆمپانیای غازی نیشتیمانیی ئێران رایگەیاندوە ئاستی هەناردەی رۆژانەی غازی وڵاتەكە بۆ عێراق، (38) ملیۆن مەتر سێجا كەمی كردووە و ئەم كەمكردنەش پێش دوو هەفتە بەغدای لێ ئاگادار كراوەتەبوە. لەلایەكی دیكە عەبدولعەزیز بن سەلمان، وەزیری وزەی سعودیە رایگەیاندووە بەدروستكردنی وێستگەیەكی كارەبایی لەناوچە باكورییەكانی وڵاتەكەی كە بەوزەی با كار دەكات، بڕی (300) مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنرێت و وێستگەیەكی دیكەی كارەباش كە بەوزەی خۆر كاردەكات بڕی (400) مێگاوات كارەبا بەرهەم دەهێنێت و بەم دوو وێستگە گرنگە هێڵەكانی كارەبای سعودیە دەبەسترێتەوە بە وڵاتانی (ئوردن، میسر، عێراق)و وڵاتانی دەوروبەری كەنداوە. وتەكانی عەبدولعەزیز ئاماژەیەكی روونە كە سعودیە دەبێتە بەدیلی غازو كارەبای ئێران لەعێراق و بەرپرسانی ئێرانیش ئەم وێستگانە بەپیلانی سعودیە دژی وڵاتەكەیان ناو دەبەن. نەوت خاڵی ناكۆكیی نێوان سعودیە و ئێران! سعودیە كە خاوەنی (267) ملیار بەرمیل نەوتەو دەكاتە (19%) یەدەگی نەوتی جیهان بەدووەم گەورەترین بەرهەمهێنی نەوت ئەژمار دەكرێت و دوای ئەویش ئێران دێت كەخاوەنی (251) ملیار بەرمیل یەدەگە كە دەكاتە (18%)ی یەدەگی نەوت لەجیهاندا، بەڵام ئێران بەهۆی سزاكانی ئەمەریكاوە ناتوانێت نەوت بفرۆشێت، بۆیە بەپێی لێدوانی بەرپرسانی عێراق، كۆماری ئیسلامی ئێران لە یەكێك لەدانوستانە نهێنییەكانی نێوان تاران و ریاز لەبەغدا داوای كردووە سعودیە بەشێك لە نەوتەكەی ئێران بەنهێنیی بفرۆشت و لەبەرامبەر ئەمەشدا ئێران رێگریی دەكات لەهێرشی حوسییەكانی یەمەن بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی سعودییە. هەروەها بڵاوكراوەی میدێڵ ئێست ئەی (Middle East Eye) لەسەر ئەم بابەتە ئاشكرای كردووە لە ئێستادا ئێران پشتی بەوڵاتی ئیمارات و وڵاتی عوممان بەستووە بۆ ئەوەی نەوتی خۆی بفرۆشێت بەڵام بەهۆی نێوەندگیریی بەغدا لەدانوستانەكانی نێوان تاران و ریاز، ئێران داوای كردووە سعودیە دوور لەچاوی ئەمەریكا، نەوتەكەی بۆ بفرۆشێت لە كاتێكدا ریاز بە هاوپەیمانێكی سەرەكیی واشنتۆن لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەژمار دەكرێت. رۆژێك پێش بڵاوكردنەوەی راپۆرتی میدێڵ ئێست، محەمەد جواد زەریف، وەزیری دەرەوەی پێشوی ئێران رایگەیاند كە بەرپرسانی سعودیە و ئێران لەبەغدا كۆبوونەوەتەوە و گەیشتوونەتە رێككەوتنی دڵخۆشكەر بۆ كۆتایهێنان بەجەنگی یەمەن. لەلایەكی دیكەوە بەرپرسێكی عێراقیی كە نەیویستوە ناوی ئاشكرا بكرێت، رایگەیاندووە سعودییەكان لەدانوستان لەگەڵ ئێرانییەكان گەورەترین ئامانجیان راگرتنی هێرشی حوسییەكان بووە بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی سعودیە. محەمەد جەواد زەریف لەتۆمارێكی دەنگیی نهێنیدا كە ئەمساڵ لەوڵاتەكەی بڵاوكرایەوە، رایگەیاندوە لەساڵی (2014) و لەكاتی دانوستانە چڕوپڕەكانی نێوان ئێران و وڵاتانی (5+1) بۆ گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمیی، سعود فەیسەڵ، وەزیری دەرەوەی ئەوكاتی سعودیە پێشنیاری بە ئەمەریكییەكان كردووە كە نرخی نەوت لەجیهاندا دادەبەزێنێت بۆ ئەوەی ئێران مل بەداواكارییەكانی وڵاتانی رۆژئاواو بەتایبەت ئەمەریكا بدات. زەریف ئاماژەی بەوە كردوەو كە سعودیە بە بەرزكردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوتی خۆی لەو ساڵەدا ئاستی هەناردەی نەوتی وڵاتانی هەناردەكاری نەوت (ئۆپیك)ی گەیاندە (30) ملیۆن بەرمیل نەوت لە رۆژێكدا بەڵام بەهۆی دابەزینی بەهای نەوت لە (72) دۆلارەوە بۆ نزیكەی (30) دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك، لەو پلانەیدا شكستی هێناو بەناچاری پەنای بۆ روسیا هێنا كە بازاڕی نەوت كۆنتڕۆڵ بكات و ساڵی (2015) ئێران رێككەوتنی لەگەڵ وڵاتانی (5+1) واژۆ كرد. ئارامكۆ ئارامیی لەسعودیە بڕی لە(14)ی سێبتەمبەری ساڵی (2019) حوسییەكانی یەمەن كە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانیی دەكرێن بەسودوەرگرتن لەفڕۆكەی بێفڕۆكەوان گەورەترین هێرشیان بۆ سەر دامەزراوە نەوتییەكانی كۆمپانیای هاوبەشی نەوتیی سعویەو ئەمەریكا ئەنجام داو واشنتۆن رایگەیاند كەئێران لە رێگەی عێراقەوە ئەو هێرشەی ئەنجام داوە، بەڵام حوسییەكان ئەو لێدوانەی واشنتۆنیان رەتكردەوە و رایانگەیاند هێرشەكەیان لە رێگەی (17) فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە ئەنجامداوە. ئەو هێرشە ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی سعودیەی لە (10) ملیۆن بەرمیلی رۆژانەوە بۆ پێنج ملیۆن بەرمیل دابەزاندو ئەم رووداوە لە رووی سەربازیی و ئابورییە بەیەكێك لەجەنگە پێشكەوتووەكان ئەژمار دەكرا چونكە سیستمی قەڵغانی دژە موشەكیی ئەمەریكا ناسراو بەپاتریۆت نەیتوانی ئەو هێرشە پوچەڵ بكاتەوە. ئاژانسی هەواڵی (رۆیتەرز) لە (25)ی نۆڤەمبەری ساڵی (2019) لە راپۆرتێكدا ئاشكرای كرد كەچوار مانگ پێش رووداوی هێرشكردنەسەر ئارامكۆ، ژمارەیەك بەرپرسی سەربازیی و دەستەبژێری بواری موشەكیی و جەنگی تایبەت لەئێران لەشوێنێكی نهێنیدا كۆبوونەتەوە و لەو كۆبوونەوەیەدا جەنەڕاڵ رەحیم سەفەوی راوێژكاری سەربازیی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران و نوێنەری قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس لەو كۆبوونەوەیەدا ئامادەبوون كە پێدەچێت پلانی لێدانی ئارامكۆیان داڕشتبێت.  رۆیتەرز ئاماژەی بەوە كردووە كە خامنەیی پلانی ئەو هێرشەی پەسند كردووەو جەختی لەوەكردووەتەوە كە نابێت هیچ كەسێكی سەربازیی ئەمەریكاو سعودیە بكرێتە ئامانج و دەبێت زیانەكانی ئەو هێرشە تەنها ماددی بێت. لوتكەی بەغدا ساردوسڕیی گەرم نەكردەوە بڕیاربوو سەركردە باڵاكانی كۆماری ئیسلامی ئێران و سعودیە لەكۆنفڕانسی بەغدا (لوتكەی بەغدا بۆ هاوكاریی) كۆببنەوە و عێراق لەگۆڕەپانی ململانێوە ببێتە شوێنی پێكگەیشتن و رێككەوتنی نێوان ریازو تاران، لە كاتێكدا فواد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند؛ گەڕی دیكەی دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە لەبەغدا بەڕێوەچووە، ئیرج مەسجدی، باڵیۆزی ئێران لەبەغدا رایگەیاند؛ تەنها سێ گەڕی دانوستان لەنێوان بەرپرسانی ئێران و سعویە بەڕێوەچووە و هاوكات ئەمیر عەبدوڵاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند؛ لەداهاتوودا گەڕی چوارەمی دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە بەڕێوەدەچێت و ئەمەش پەیوەندیی بەهەنگاوەكانی ئەوانەوە هەیە لەپایتەختی وڵاتەكانیان واتە دەبێت لەتاران و ریازەوە هەنگاو بنرێت بۆ بەردەوامبوونی دانوستانەكان. بەپێی رۆژنامەو میدیاكانی ئێران؛ لوتكەی بەغدا ساردوسڕیی نێوان تاران و ریازی پێ گەرم نەبووەتەوە، چونكە بەرپرسانی باڵای وڵاتەكە ئامادەنەبوون پێكەوە كۆببنەوە. رۆژنامەی (ئارمانێ میللی) نزیك لە ریفۆرمخوازان بەناونیشانی كۆنفڕانسی بەغدا لەگەرموگوڕیی كەوت. نووسیویەتی: عێراق دەیەوێت دوای ساڵانێك جەنگ و ئاژەوە لەوڵاتەكەی پێگەی ناوچەیی خۆی بەدەستبهێنێتەوە و بەڕێوەچونی لوتكەی بەغدا لەو چوارچێوەیەدایەو مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەم كۆبوونەوەیە وەك دوایین كارتی هەڵبژاردنەكانی وڵاتەكەی بۆ پیشاندانی بەهێزیی حكومەتەكەی دەخاتەڕوو، بەڵام ئێران و سعودیە لەئاستی باڵادا نوێنەری خۆیان رەوانەی لوتكەكە نەكردووە لە كاتێكدا بڕیاربوو ئەو لوتكەكە ببێتە شوێنی ئاشتیی نێوان ریازو تاران. هاوكات، مێژووی حكومەتەكان لەئێران ئاماژەیە كەهەر كاتێك محافزكاران دەسەڵاتیان هەبووبێت پەیوەندییەكانی نێوان تاران و ریاز ئاڵۆزیی زیاتری بەخۆیەوە بینیوەو تەنانەت ئەگەر حكومەتی ریفۆرمخوازان هەوڵی ئاشتیی و رێككەوتنی لەگەڵ سعودییەكان دابێت ئەوا محافزكارە توندڕەوەكان دەستوەردانیان كردووە و جەنگی ساردی نێوان ئەو دوو وڵاتەیان گەرم كردووەتەوەو لوتكەی بەغداش هەر بەهۆی محافزكارانەوە نەبووە شوێنی ئاشتیی سعودیەو ئێران. هەروەها  ئاستی ناڕەزایەتیی وەزیری دەرەوەی ئێران كە سەر بەمحافزكارانە گەیشتە قۆناغێك كە بە ریزی دووەم و دەستنیشانكراوی وەستان لەهۆڵی كۆنفڕاسەكە رازیی نەبوو بەسەركێشی و دور لەڕێوشوێن و پرۆتۆكۆلەكان خۆی گەیاندە ریزی یەكەمی وەستانی نوێنەری وڵاتان وەك ئاماژەیەك بۆ پیشاندانی بەهێزیی وڵاتەكەی كە ئەمەش بووە جێی نیگەرانیی بەپرسانی بەغداو دەنگدانەوەی لەمیدیاكاندا.

پ. دهۆك ئەم هەفتەیە بانگەشەی لایەنە كوردستانییەكان بەفەرمی دەستپێدەكات و ركابەری و ململانێكان لەهەرێمی كوردستاندا لەنێوان پارتی و هاوپەیمانێتییەكەی (یەكێتی، گۆڕان) توندتر دەبێتەوە بۆ بەدەستهێنانی كورسی بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق. بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردنەكان، عێراق دابەشكراوە بۆ 81 بازنەی هەڵبژاردن و بەشێك لەلایەنەكان هاوپەیمانێتییان راگەیاندووەو بەشێكی دیكەیان بەجیاو هەندێكیان پاڵپشتی كاندیدە سەربەخۆكان دەكەن. هەریەك لەیەكێتی نیشتمانی كوردستان و بزوتنەوەی گۆڕان هاوپەیمانێتییەكیان راگەیاندووە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق كەبڕیارە لە 10ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵدا ئەنجامبدرێت و بڕیارە ئەو دوو لایەنە 9ی ئەیلول دەست بە بانگەشەی فەرمی بكەن و كاندیدەكانیان بناسێنن بەدەنگدەران. لەپارێزگای دهۆك لەهەموو هەڵبژاردنەكانی رابردوو یەكگرتوو وەك یەكێك لەو لایەنانە هەژمار دەكرا كە ركابەری سەرەكییە بەرانبەر پارتی، بەڵام ئەمجارە هاوپەیمانێتییەكەی (یەكێتی، گۆڕان) هاوكێشەكەی گۆڕیوەو ركابەری و ململانێكانیان لەگەڵ پارتیدا دەبێت.  موئید ئەحمەد، بەرپرسی مەكۆی بزوتنەوەی گۆڕان لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە وت:» ئێمە هاوپەیمانێتییەكمان لەگەڵ هەڤاڵانی یەكێتی ئەنجامداوەو پاپەندین پێوەی، لەسنوری پارێزگای دهۆك وەك بزوتنەوەی گۆڕان هیچ كاندیدێكمان نیە، بەڵام ئێمە دەنگ بە كاندیدەكانی هاوپەیمانی دەدەین بەكاندیدی خۆمان دەزانین و بەهەموو شێوەیەك پشتگیری و پاڵپشتی سەركەوتنیان بۆ دەكەین».  هاوپەیمانی دوو كاندیدی هەیە یەكێك لەبازنەی ئاكرێ‌، شێخان ، بەردەرەش و ئەوەی تر لەبازنەی سێمێل  لەزاخۆ. بەرپرسەكەی بزوتنەوەی گۆڕان پێشیوابوو ئەمجارە لەسنوری پارێزگای دهۆك ركابەری زیاتر لەنێوان پارتی و هاوپەیمانی دەبێت، وتیشی:» پارتی دهۆك بەموڵكی خۆی دەزانێت، بەڵام ئەمجارە هاوپەیمانی (یەكێتی، گۆڕان) كە دوو هێزی سەرەكین لەهەرێمی كوردستان دەنگێكی زۆر بەدەستدەهێنین ، هەموو هەوڵێك دەدەین ئەو دوو كاندیدە دەربچن». هەروەها موئید ئەحمەد ئاماژەی بەوەشكرد  لەهەڵبژاردنی 2018 هیچ كاندیدێكیان وەك بزوتنەوەی گۆڕان دەرنەچووە ، بەڵام  هەزارو یەك تێبینییان لەسەر ئەنجامەكان هەبووە، «دەنگی راستەقینەی هیچ هێزێكی سەرەكی نەبوو ئەوەش بەشاهیدی زۆرینەی ئەو لایەنانەی كەبەشدارییان كردبوو لەهەڵبژاردن ، هیوادارین ئەو ساختەكارییە دووبارە نەبێتەوە». پارێزگای دهۆك دابەشی سێ بازنە كراوە كەپێكهاتوون لە(بازنەی دهۆك، ئامێدی/ بازنەی ئاكرێ‌، بەردەرەش ، شێخان/ بازنەی زاخۆ، سێمێل ) لەبەرانبەردا بەرپرسی راگەیاندنی لقی یەكی پارتی لەدهۆك دەڵێت گۆڕان و یەكێتی ناتوانن هاوكێشەكە لەپارێزگای دهۆك بگۆڕن. مەسعود سەرنی، بەرپرسی بەشی راگەیاندنی لقی یەكی پارتی لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە  وت:» لەسنوری پارێزگای دهۆك 11 كاندیدمان هەیە كە دابەشكراون بەسەر بازنەكاندا، بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمجارەش هەموو هەوڵێك دەدەین هەر 11 كورسی پارێزگای دهۆك بەدەستبهێنین». پارتی دیموكراتی كوردستان رۆژی 11ی ئەیلول دەست بە بانگەشەكانی دەكات بەفەرمی و كاندیدەكانی لەناوچە جیاجیاكان بەهاووڵاتیان دەناسێنێت. مەسعور سەرنی باسی لەوەشكرد 11ی ئەیلول لەپارێزگای دهۆكەوە بانگەشەی هەڵبژاردنەكانیان دەستپێدەكات و هانی هاووڵاتیان دەدەن بچن بۆ دەنگدان، وتیشی:»راستە لەهەڵبژاردنەكانی رابردوو یەكگرتووی ئیسلامی ركابەری ئێمە بوو، بۆ ئەمجارەش گۆڕان و یەكێتی ناتوانن هاوكێشەكە بگۆڕن ، ئێمە هەر حزبی یەكەم دەمێنینەوە، ئەو خەڵكەی لەهەڵبژاردنی رابردوو دەنگی بەئێمە داوە ئەمجارەش دەنگمان هەر پێدەدەنەوە». یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان لەپارێزگای دهۆك دوو كاندیدیان بەشێوەی سەربەخۆ كاندید كردووە. سەعید عەلی عەبۆ، بەرپرسی مەڵبەندی سێی یەكگرتوو لەدهۆك لەلێدوانێكدا بە وت:» ئێمە دوو كاندیدمان هەیە كە بەشێوەی تاك خۆیان كاندید كردووە، هەموو هەوڵێكی خۆمان دەدەین ئەو دوو كاندیدەیە دەربچێنین ، ئامادەكارییەكی باشمان كردوو بۆ پشتگیریكردنی ئەوان». بەرپرسەكەی یەكگرتوو ئەوەشی ئاشكرا كرد كە تائێستا لەدهۆك هیچ رێككەوتنێكیان لەگەڵ هیچ  حزبێك نەكردووە، بەڵام» پێدەچێت تێشگەیشتنمان هەبێت لەگەڵ لایەنێك، بەڵام تائێستا هیچ شتێكی فەرمی نیە، ئەوە دەمێنێتەوە بۆ بڕیاری سەركردایەتی یەكگرتوو بڕیاری كۆتایی لای ئەوانە». سەعید عەلی عەبۆ پێشیوابوو حزبەكەی لەپارێزگای دهۆك بە ركابەرو تاكە مونافسی پارتی ماوەتەوە» لەهەموو هەڵبژاردنێك ركابەری پارتی بووین، ئەمجارەش هەروا دەبێت، پشتیوان بەخواو ئەندام و لایەنگرانمان  هەردوو كاندیدەكەمان دەردەچن». پێی بەدواداچوونەكانی ، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان چەند جارێك لەسەر ئاستی مەڵبەندو سەركردایەتی بادینانیان گفتوگۆیان لەگەڵ كۆمەڵی دادگەری ئەنجامداوە بۆ ئەوەی دەنگدەرانی كۆمەڵ دەنگ بەدوو كاندیدەكەی یەكگرتووی ئیسلامی بدەن، بەڵام هێشتا سەركردایەتی كۆمەڵ بڕیاری كۆتایی لەسەر نەداوە. فەلاح مستەفا، بەرپرسی كۆمەڵی دادگەری دهۆك لەلێدوانێكدا بۆ ، ئەوەی ئاشكراكرد كە  لەسنوری پارێزگای دهۆك هیچ كاندیدێكیان نییەو  رێككەوتنیشیان لەگەڵ هیچ هێزو لایەنێك ئەنجامنەداوە، وتیشی:» ئەندامان و لایەنگرانی كۆمەڵی دادگەری لەسنوری پارێزگای دهۆك ئازادن لەوەی دەنگ بەهەر لایەنێك بدەن، نە بەئاشكرا و نە بەنهێنی هیچ رێككەوتنێكمان لەگەڵ هیچ حزبێك نەكردووە».  پێشتر ئێمە حەزمان دەكرد رێككەوتن لەگەڵ حزبێك بكەین، بەڵام مادەم لەهەولێرو سلێمانی ئەو رێككەوتنە دروست نەبوو با دهۆكیش وەكو ناوچەكانی دیكە بێت». «ئەم سیستەمی هەڵبژاردنەی ئەمجارە كە بازنەی هەڵبژاردنەكان لە 18 بازنەوە بۆ 81 بازنە لەعێراقدا زیاد كراوە، بۆ بەشێك لەحزبەكان زۆر خراپ بووە كە بازنەكان زیاد كراوە، بۆیە كۆمەڵی دادگەری هیچ كاندیدێكی دانەنا لەپارێزگای دهۆكدا»، بەرپرسەكەی كۆمەڵی دادگەری وای وت.  

شاناز حەسەن «لە دووەم رۆژی تووشبوون بە كۆرۆنا بردوومانەتە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو»، برایەكی هونەرمەند عەبدوڵا خەیات بۆ هاوڵاتی وا دەڵێت.  بەرەبەیانی رۆژی شەممە 4ی ئەیلول لە سلێمانی، عەبدوڵا خەیات بەهۆی ئەوەی ماوەی چەند ڕۆژێك بوو توشی كۆرۆنا بوو بەو هۆیەوە سییەكانی لەكار كەوتووەو دوای مانەوەی 10ڕۆژ لەنەخۆشخانەكاندا  بەڤایرۆسی كۆچی دوایی كرد. عەبدوڵای خەیات كە ناسرابوو بە»گوڵی بامێ»، هونەرمەندی شانۆكاری شاری سلێمانیەو لەساڵی 1964 لەدایكبووەو یەكەم كاری هونەری بەناوی شانۆی ڕێژنە بووە لەساڵی 1979، هاوكات خاوەنی 30 كاری شانۆییەو بەشداری چەندین فیلم‌و دراماشی كردووە. كارزان، برای هونەرمەند عەبدوڵای خەیات، ئاماژە بەوە دەدات براكەی پێشتر شەكرەی هەبووە، لە لێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» عەبدوڵای برام هەر لە دووەم ڕۆژی توشبونی بە كۆرۆنا بردمانە نەخۆشخانە، بەڵام بەهۆی بێ خزمەتگوزاری و نەبونی دەرمان و كەرەستەی پێویست هەر هات و باری دەرونی و تەندروستی خراپتر بوو». ئەوەی گێڕایەوە كە عەبدوڵای خەیات، بە واستەیەكی زۆر كە هونەرمەندە و لەرێگەی برادەریەوە لە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی وەرگیرا، بەڵام دوای شەش ڕۆژ لە نەخۆشخانەكە باری تەندروستی خراپتربووە. هەروەها براكەی ئاماژەی بەوەشكرد لەنەخۆشخانەی فریاكەوتنی سلێمانی بەشی وردبینی كۆرۆنا تەنیا ئاوێك یان ئازار شكێن هەبووە و بۆی دانراوە. كارزان وتیشی:» بەرچاوی نەخۆشەكاندا دوو بۆ سێ نەخۆش گیانیان لەدەستدەدا چونكە هەر ژورێك 11 نەخۆشی تێدا بووە، ئەوە دەبوە هۆی ئەوەی نەخۆشەكان تەواو بەرگریان دابەزێت و ورەیان لەدەست بدەن». خێزانی عەبدوڵای خەیات لەبەر نەبونی بێ جێگەیی لەنەخۆشخانە ئەهلیەكاندا بردبویانە نەخۆشخانەی فریاكەوتنی حكومی، تا دوای شەش رۆژ مانەوەی لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی كە پێشتر ناویان نوسیوە پەیوەندیان پێوە كراوە و بردویانەتە نەخۆشخانە ئەهلیەكە»پێیان وتین لەدەست دەرچووە و تەواوی سیەكانی لەدەستداوە». براكەی عەبدوڵا جەختی لەوەكردەوە كە تا مردن خزمەتكاری خەڵكی هەرێمی كوردستانە، كە بەو هەموو دڵسۆزی و خەمخۆریەوە هاوخەمیان بوون و وتیشی» لەدەرەوەی وڵات كەسانێك پرسەیان بۆ داناوە كە ئێمە هەر نامانناسیون، ئەوە نەمری و گەورەییە بۆ ئێمە ، بەرپرسانی هەرێمیش تەنیا هەندێكیان بە پرسە نامە هاوخەمیان كردووین، كە بەداخەوە تا مابوو هیچ هاوكاریان نەكردووە».  

عەمار عەزیز  پارتی و یەكێتی بۆ بەدەستهێنانی دەنگی كوردەكانی پارێزگای موسڵ كێبڕكێ دەكەن كە یەك لەسەر سێی دانیشتوانەكەی كوردن، هەر یەكێكیان هەوڵدەدات زۆرترین كاندیدی بگەیەنێتە پەرلەمان. بڕیارە لە 10ی تشرینی یەكەم، مانگی داهاتوو هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەبچێت كە عێراق دابەشی 81 بازنە كراوە لەسەرتاسەری وڵاتدا. لەموسڵ زیاتر لە دوو ملیۆن و 330 هەزار دەنگدەر بەسەر هەشت بازنەی هەڵبژاردندا دابەشكراون و 31 كورسی بۆ دیاری كراوە و هەشت كورسی بۆ ژنانە، ئەوەش بەبێ‌ كۆتای كەمینەكان كە چوار كورسیان هەیە و كۆمسیۆن ناوی 401 كاندیدی لەو پارێزگایەدا پەسەندكردووە. غەیاس سورچی، بەرپرسی مەڵبەندی یەكێتی لەموسڵ كە ئێستا بەشێكیان لە باشیك و بەشەكەی تر لەشێخان دەوام دەكەن لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت» ئێمەو بزوتنەوەی گۆڕان هاوپەیمانیەكمان بەستووە بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمساڵ، ئەم هاوپەیمانیەش بۆ هەمووو ناوچەكەیە ئێمە لەپێنج بازنە كاندیدمان هەیە، واتە پێنج كاندیدی هاوبەشمان هەیە ، لەسێ‌ بازنەش هیچ  كاندیدێكمان نیە». یەكێتی نیشتمانی كوردستان  لەهەڵبژاردنەكانی ساڵی 2014ی پەرلەمانی عێراق  دوو كورسی و لەهەڵبژاردنی 2018ی پەرلەمانی عێراق یەك كورسی لەو پارێزگایە بەدەستهێنا.  غەیاس سورچی وتی:»بۆ هەڵبژاردنەكانی ئەمساڵ ئامادەكارییەكی زۆر باشمان كردووە، بەرنامەیەكی زۆر رێكوپێكمان داڕشتووە بۆ چۆنیەتی دەرچوونی كاندیدەكانمان، ناتوانم بڵێم چەند كورسی دەهێنین، بەڵام هەموو هەوڵێك دەدەین هەر پێنج كاندیدەكەمان دەربچن «. «زۆر پێویستەو گرنگە كورد  10 كورسی بە دەستبهێنێت، باسی هیچ حزبێك ناكەین ، گرنگە كورد لەپارێزگای موسڵ سەنگی خۆی لەدەست نەدات، ئەگەر كورد 10 كورسی هێنا كەس ناڵێت یەكێتی یان پارتی ئەو كورسیانە كورد خاوەنی دەبێت»، غەیاس سورچی وادەڵێت . بێجگە حزبە كوردستانییەكان، سوننەكان لەهەوڵی ئەوەدان زۆرترین كورسی پارێزگاكە بەدەستبهێنن كە پێكهاتوون لە كوتلەی (نوجەیفی، حەشدی شەعبی، حەلبوسی، فەتح)و دەیان كوتلەی تر. لەخولی داهاتووی پەرلەمانی عێراق نۆ كورسی كۆتا بۆ كەمینەكان دانراوە كە 65 كاندید لەسەرتاسەری وڵاتدا كێبڕكێی بە دەستهێنانی دەكەن، ئێزدییەكان بە حەوت كاندید چاویان لەكورسییەكی پەرلەمانی عێراقە. سەعید مەموزینی، بەرپرسی راگەیاندنی لقی 14ی پارتی موسڵ لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی باس لەوە دەكات كە حزبەكەیان بە گڕوتینێكی گەورە خۆی ئامادەكردووە وتیشی:» لە هەڵبژاردنی رابردوو پارتی شەش كاندیدی موسڵی ناردە پەرلەمان، بۆ ئەمجارە هەوڵدەدەین سەرووی شەش كورسی بەدەستبهێنین، ئەمە بەقسە نابێت، دەمێنێتەوە سەر هەوڵی لایەنەكان كە چەند خۆیان ماندوو دەكەن  تابتوانن دەنگی خەڵك بەدەستبهێنن «. بەرپرسی راگەیاندنی لقی 14ی پارتی ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە كێبڕكێكانیان لەگەڵ حزبە سونییەكاندایە لە سنوری پارێزگای موسڵ 14 كاندیدیان هەیە  وتیشی:»ركابەری سەرەكی پارتی لەموسڵ حزبە عەرەبیەكانن، بەڵام خەڵكمان هەیە دەنگمان پێ‌ دەدات و باوەڕیەكی زۆریان بە پارتەكەی خۆیان هەیە، پێشبینی دەكەم پێنج تا شەش كورسی بە دەستبهێنین»  

شاناز حەسەن بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم جەخت لەوەدەكاتەوە نەبەستنی پێوەری ئاو هیچ سزایەكی نیەو دەشڵێت:»ئەو پارەیەی كە ئێستا لەهاووڵاتیان وەردەگیرێت تەنیا كرێی ئاوە نەك نەبەستنی پێوەری ئاو». ئاری ئەحمەد، بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»تائێستا نەبەستی پێوەری ئاو هیچ سزایەكی نیەو نە سزاكە بەپارە بۆ هیچ هاووڵاتیەك هاتووەتەوە نە لێشی وەرگیراوە». هەروەها وتیشی:» لەئێستادا ئەوەی وەردەگیرێت تەنیا كرێی ئاوە، جا بەپێوەر بێت بۆ ئەوانەی كە پێوەری ئاویان بەستووە یان بەبێ‌ پێوەر بۆ ئەوانەی تائێستا پێوەرەكەیان نەبەستووە». هاوكات، بەڕێوەبەری گشتی ئاوو ئاوەڕۆی هەرێم باسی لەوەشكرد «ئەو هاوبەشانەی كە پێوەری ئاویان نەبەستووە، مانگانە 80 هەزاریان لێوەردەگیرێت، بەڵام ئەوانەی پێوەری ئاویان بەستووە، مانگانە 45 هەزاری بۆ دەنووسرێت لەدوای ئەوەوە بە پێوەرەكە هەژمار دەكرێت». بەستنی پێوەری ئاو لەساڵی 2015وە لەهەرێمی كوردستان لەڕێگەی پڕۆژەیەكەوە دەستی پێكرد، تائێستا نزیكەی لەسەدا 64ی بەشداربووی ئاو لەهەرێمدا پێوەری ئاوی بەستووە، لەو ژمارەیەی كە زیاتر لە 982 هەزار هاوبەشی ئاو هەیە. هەندێك لە پەرلەمانتارانی پەرلەمانی كوردستان نووسراوێكی فەرمییان داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان سەبارەت بەسزادانی نەبەستنی پێوەری ئاوو رایدەگەیەنن ئەو سزادانە نایاساییە و پێویستە هەڵبوەشێنرێتەوە. عومەر گوڵپی، ئەندامی فراكسیۆنی كۆمەڵ لەپەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»بەنووسراوی‌ فەرمی‌ داوامانكرد سەرۆكایەتی‌ پەرلەمان حكومەت لە نایاساییبوونی‌ سزای‌ نەبەستنی‌ (پێوەری‌ ئاو)ی‌ هاووڵاتیان ئاگاداربكاتەوەو سزاكە هەڵوەشێنێتەوەو لە بری‌ ئەوە كار بەیاسا نوێیەكە بكەن».  عومەر گوڵپی هێمای بۆ ئەوەشكرد حكومەت دەبێت لەمامەڵەكردن لەگەڵ بابەتی‌ پێوەری‌ ئاو بەرنامەو سیاسەتێكی‌ نوێ بگرێتە بەر كەگونجاو بێت لەگەڵ دۆخی‌ ژیانی‌ هاووڵاتیان‌و كێشەو داواكانیان‌و خراپی‌ دۆخی‌ ئاوی‌ خواردنەوە لەژمارەیەك شارو شارۆچكەدا. ئەو پەرلەمانتارەی كۆمەڵ پێشیوابوو لەكاتی هەڵبژاردن بەداخەوە بە پسوڵەی سزایەكی پێنجسەد هەزارییەوە لەبەردەرگای كەسوكاری شەهیدانی ئەنفال و جینۆساید وەستاون، لەكوێش؟ لەناحیەی شۆڕش و قەزای چەمچەماڵ، پسوڵەی سزای نەبەستنی ئاویان بە 500 هەزار دینار بۆ هاتووەتەوە. ئەندامێكی دیكەی پەرلەمانی كوردستان جەخت لە سزادانی هاووڵاتیان دەكاتەوە كە پێوەری ئاویان نەبەستووە. دابان محەمەد، ئەندامی فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» لەپەرلەمانی كوردستان و لەپرۆژەیاسای پاراستنی تۆڕە بنچینەكانی ئاوو ئاوەڕۆدا، رەتمان كردەوە هیچ سزایەكی هاووڵاتیان بدرێت بەهۆی نەبەستنی پێوەر». ئەم پەرلەمانتارە داواش لە هاووڵاتیان دەكات هیچ كەسێك پارەی سزای نەبەستنی پێوەری ئاو نەدات و وتی:» ئەو سزایانەی لەڕابردوو و ئێستاشدا هاتوونەتەوە، هەژمار ناكرێت، هیچ پاڵپشتییەكی یاسایی نیە بۆ نەبەستنی پێوەری ئاو، سزاكان تەنیا فشارەو ئەگەر یاساو لێپێچینەوە هەبێت، دەبێت بەرپرسانی وەزارەتی شارەوانی و ئەوانەی تێوەگلاون! سزا بدرێن نەك هاووڵاتیان». ‎ «گەورەترین سەرپێچی و كاری نایاسایی وەزارەتی شارەوانی ئەوەیە، لەماوەی رابردوودا سزای نەبەستنی پێوەری بەسەر خەڵكدا سەپاند هەر جارەو بەبڕێك، پارە لەهەندێك كەس وەرگیراوە، ئێستا لەدووڕیانی ئەوەدان ئەو پارانە بۆ خەڵك بگێڕنەوە یاخود بەردەوام بن لەسزادانی خەڵك! بۆیە پێویستە داواكاری گشتی لەسەر ئەم پرسە بێتە دەنگ»، پەرلەمانتارەكەی گۆڕان وای وت.  

  هاوڵاتى  قایمقامی پارێزگای هەڵەبجە جەخت لەوە دەكاتەوە كە لەڕێگەی دوو رێكخراوی فەرەنسییەوە هاوكاری دەگەیەنرێتە پارێزگاكەیان بۆ نەخۆشخانەی كیمیاوی و ئاوەدانكردنەوەی گوندی هاوار (كاكەییەكان). دوای تەواوبوونی سەردانەكەی بۆ بەغدا، ئیمانوێل ماكرۆن، سەرۆكی فەرەنسا لەكاتی سەردانی بۆ هەرێمی كوردستانی لە بەرواری 29ی ئابی 2021، لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا كە لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان ئەنجامیدا تێیدا باسی هاوكاری و هەماهەنگی نێوان فەرەنسا و هەرێمی كوردستانی كرد لە رووی مرۆییەوە. ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی فەرەنسا رایگەیاند:» ئێوە دەزانن كە دۆستایەتیەكی تایبەت لەنێوان فەرەنساو كوردستان هەیە؛ گەلی كوردو گەلی فەرەنسا پەیوەندییەكی تایبەت لەنێوانیاندا هەیە كە لەبڕیاری نەتەوەیەكگرتووەكانەوە دەستپێدەكات بەتایبەت بڕیاری ژمارە 688ی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی كە وەكو بنچینەیەكە بۆ هەرێمی كوردستانی ئۆتۆنۆمی....بەڕاستی مێژوویەكی دۆستانەی گەرموگوڕمان هەبووە كە لەلایەن رۆشنبیرەكانمانەوە بەردەوام بوو». هەروەها راشیگەیاند:»لەهاوكاریكردن لەبارەی بڕینی مێژووییتان بەردەوام دەبین و هەربۆیە لەچەند هەفتەی داهاتوودا فەرەنسا هاوكاریی نەخۆشخانەی هەڵەبجە دەكات كە قوربانیانی هێرشی كیمیایی چارەسەر دەكات». هاوكات ماكرۆن راشیگەیاند:» ئێمە ژمارەیەك پرۆژەی كۆنكرێتی لەم بوارەدا جێبەجێ دەكەین، بەسەرۆك وەزیرانی عێراقم وت، هاوكارییەكانمان بەیەكەوە لەهەموو بوارەكاندا زیاددەكەین، بۆ گەشەپێدانی ئەم  هەرێمە لەخزمەت و بەرژەوەندی گەلی كورددا». نوخشە ناسیح، قایمقامی پارێزگای هەڵەبجە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» ئولیڤیێ دێكوتینی كونسوڵی فەرەنسا لەهەولێر لەگەڵ نوێنەری حكومەتی فەرەنسا لە 16ی ئازاری ئەمساڵدا، تەبعەن كونسوڵی فەرەنسا زۆر ئارەزووی ئەوە دەكات ئیش بۆ هەڵەبجە بكەن، بەتایبەت چەند جارێك هاتووە بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری بەركەوتووانی كیمیاوی كە چیان پێویستە تا دابینی بكەن». ناوبراو باسی لەوەشكرد كە كونسوڵی فەرەنسا وەك كونسوڵی وڵاتانی دیكە نەبووەو بەجددی هاتۆتە پێشەوەو بەڵێنی پێداین كە هەوڵدەدات» ئێمە بەردەوام داوا دەكەین لەوڵاتان كە نوێنەرایەتیان هەیە لەهەرێمدا سەردانی پارێزگاكە دەكەن، بەڵام كەسیان وەك كونسوڵی فەرەنسا بە عەمەلی نەهاتۆتە پێشەوە». قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە وتیشی:» كونسوڵی فەرەنسا پێیوتین حەز دەكەن هاوكاری كەمایەتییە ئایینی و نەتەوەییەكان بكەن وەك كاكەییەكان و پێكەوەچوون بۆ گوندی هاوار، كە پرۆژەی ئاویان بۆ جێبەجێ دەكەن». هەروەها نوخشە ناسیح باسی لەوەشكرد كە لە 16ی ئازاری ئەمساڵدا و لەیادی كیمیابارانی هەڵەبجەدا نوێنەری بەشی قەیرانەكانی حكومەتی فەرەنسا هاتە هەڵەبجە، وتیشی:» حكومەتی فەرەنسا فەند دەدات بەچەند رێكخراوێك، رێكخراوێكی فەرەنسی هاتووە كە پرۆژەیەكی خزمەتگوزاری گوندی هاوار دەكەن دەكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، چەند پێداویستییەك بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری كیمیاوی دەكڕن». هاوكات ئەوەشی روونكردەوە كە رێكخراوێكی دیكەی فەرەنسی بۆ ماوەی نۆ مانگ خولی راهێنان دەكاتەوە بۆ نەخۆشخانەی چارەسەری كیمیاوی هەڵەبجەو نەخۆشەكان كە لەڕووی دەروونییەوە چۆن مامەڵە بكەن و لەگەڵیاندا بكرێت و بڕیارە ئەو كارانە بكەن. قایمقامی ناوەندی پارێزگای هەڵەبجە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە فەرەنسا یەكێكە لەو وڵاتانەی دەیانەوێت بەردەوام بن لەهاوكارییەكانیان بۆ پارێزگای هەڵەبجە

شاناز حەسەن وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی كوردستان رایگەیاند:» بڕی ئەو مووچانەی وەرگیراوە لەلایەن ئەو مووچەخۆرانەوە كە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە لێیان وەردەگیرێتەوە و تەنیا ئەو مووچەیە وەردەگرێت كە خۆیان هەڵیانبژاردووە». دووشەممە 6ی ئەیلولی 2021 وەزارەتی دارایی و ئابووریی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەنووسراوێكدا كە واژۆی ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی لەسەرە، بڵاویكردووەتەوە و رایگەیاندووە:» بڕی ئەو مووچانەی وەرگیراوە لەلایەن ئەو مووچەخۆرانەوە كە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە پێش 1-7-2020 لێیان وەرناگیرێتەوە». هەروەها تێیدا هاتووە كە» بەڵام ئەوانەی لەدوای 1-7-2020 زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە لێیان وەردەگیرێتەوە و تەنیا ئەو مووچەیە وەردەگرێت كە خۆیان هەڵیانبژاردووە، هەر بڕە پارەیەكیش لەپێش ئەو بەروارە لێیان وەرگیرابێ بۆیان دەگەڕێندرێتەوە». حكومەتی هەرێم ساڵی رابردوو لەپەرلەمانی كوردستان یاسای چاكسازی پەسەند كردو تێیدا بڕیاردرا كابینەی نۆیەم دەست بەجێبەجێكردنی ماددەو بڕگەكانی بكات، كە تێیدا باسی ئەوانە كراوە كە بە نایاسایی دوو مووچەو سێ مووچەیی وەردەگرن لێیان ببڕدرێت تا دادپەروەری لە دابەشكردنی مووچەدا بێتە دی. بەرپرسێكی باڵا لە وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێم كە نەیویست ناوی بنووسرێت بۆ هاوڵاتى  ئەوەی ئاشكرا كرد، لەئێستادا بەهۆی جێبەجێكردنی یاسای چاكسازییەوە تەنیا بڕیارەكە دەرچووە كە مووچەكانیان لێوەردەگیرێتەوە، بەڵام تائێستا دیارینەكراوە بە چ میكانیزمێك لێیان وەردەگیرێتەوە. هەروەها وتیشی:» نازانرێت رێژەیەك لە مووچەكانیان دەبڕدرێت یاخود لە مووچەكانیان مانگانە لێیان وەردەگیرێتەوە». سەرۆكی لیژنەی دارایی لە پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:» بڕیارەكە دەرچووە لێیان وەردەگیرێتەوە، لەوانەیە لەو مووچەیە بێت كە هەیانە». زیاد جەبار، سەرۆكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی كوردستان، بە هاوڵاتى  وت:» بەپێی یاساكە كە ماوەیەكی دوورودرێژە سیستمی بایۆمەتری كراوە، بەوردی لە تەحقیقدا بووە و وردبینی تەواوی تێداكراوە نەكا هەڵەیەك بكرێت، كەسێك بەهەڵە و بەناهەق مووچەكەی ببڕدرێت و وانەبێت، بۆیە لە ئەنجامدا بڕیاردراوە ئەوانە راستەقینەن و مووچەكانیان ببڕدرێت». هەروەها سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەوەشی خستەڕوو بەپێی ئەوەی لەنووسراوەكەدا باسكراوە و  مووچەكانیان لەمانگی حەوتەوە لێوەردەگیرێتەوەو ئەوەشی پێشتر تێپەڕیوەو و رۆیشتووە لەپێش بەرواری 1ی 7ی 2020 وە لێان وەرناگیرێتەوە.   لە یاسای چاكسازیدا باسی شێوازی وەرگرتنەوەكەی نەكراوە، چونكە خۆی لە بنەڕەتدا ئەوەی كراوە پێچەوانەی یاسایە كە ئەوانە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە.   زیاد جەبار ئەوەشی دووپاتكردەوە كە بەدڵنیاییەوە كە بڕیارەكە دەرچووە لێیان وەردەگیرێتەوە، وتیشی:»لەوانەیە لەو مووچەیەی بێت كە هەیانە». هاوكات، شێركۆ جەودەت، ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لە پەرلەمانی كوردستان، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت:»ئەو بڕیارە بۆ ئەوانەیە كە سەرە مووچەن و لەمووچەیەك زیاتریان هەیە لەسیستمی بایۆمەتریدا دەركەوتووە، بەپێی بڕیارەكەی وەزارەتی دارایی بەو شێوەیە مامەڵەیان لەگەڵدا دەكرێت كە مووچەكانیان لێوەربگیرێتەوە». « لەم مانگەوە مووچەكانیان تەواو رادەگیرێت، وەزارەتی دارایی داواشیان لێدەكات ئەو مووچانەی وەریانگرتووە بەزیادە لێیان وەربگیرێتەوە»، شێركۆ جەودەت وای وت. شێركۆ جەودەت ئەوەشی روونكردەوە كە لە یاسای چاكسازیدا باسی شێوازی وەرگرتنەوەكەی نەكراوە، چونكە خۆی لە بنەڕەتدا ئەوەی كراوە پێچەوانەی یاسایە كە ئەوانە زیاتر لە مووچەیەكیان وەرگرتووە.  

نامۆ سەربەست سوپای ئیسرائیل رایگەیاند پلانێكی نوێیان هەیە بۆ مەشقكردن لەسەر فڕۆكەی جەنگیی نوێكراوە، تا لەپێگە ئەتۆمییەكانی ئێران بدەن و پێش ئەگەری دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی بكەون. لەكاتێكدا بینی گانتس وەزیری بەرگری ئیسرائیل هەڕەشە لەئێران دەكات و بەڵێنی بۆردومانكردنی پێگە ئەتۆمییەكانی دەدات، لەچەند لێدوانیكیدا بۆ میدیا ئیسرائیلییەكانی وەك رۆژنامەی یەدیعوت ئەحرەنوت و تۆڕی یەنێت و چەندینی تر، گانتس رایگەیاند:»ئێران تەنیا پێویستی بە 10 هەفتە هەیە بۆ دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی و ئیسرائیل ئامادەیە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی» لەمیانی سەردانەكەشیدا بۆ ئەمریكا، نافتالی بینیت سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند:»تەلئەبیب مافی جوڵەی هەیە دژی ئێران، ئەگەر هەست بەهەڕەشە بكات لەلایەنێكەوە». زانیاریی هەوڵگری هەڕەشەكانی گانتس و بینیت و سوپای ئیسرائیل هاوكاتی یەكتربوون و هەموویان جەختیان لەئەگەری گورز وەشاندن لەئێران كردەوە، بەوەش هەموو دامەزراوەی سەربازیی ئیسرائیل خراوەتە ئامادەباشییەوە بۆ هەموو پێشهاتێكی كتوپڕ.  ئەفیف كوخافی سەرۆك ئەركانی سوپای ئیسرائیل، گروپێكی پێكهێنا بەسەرۆكایەتی سەرۆكی یەكەی ستراتیجیی سوپا، بۆ داڕشتنی پلانێك كە بەدیهێنانی ئامانج لەهەر هێرشێكی ئیسرائیلی بۆ سەر پێگە ئەتۆمییە ئێرانییەكان مسۆگەر دەكات. لەلێدوانێكیشیدا بۆ راگەیاندنە ئیسرائیلییەكان، باسی لەئەوە كرد، كە ئێران خاوەخاو دەكات لەدەستپێكردنەوەی گفتوگۆ ئەتۆمییەكاندا تاكاتی هەبێت بۆمبی ئەتۆمی دروستبكات، بەوتەی كوخافی ئەو پارانەی بۆ بودجەی سەربازیی ئیسرائیل زیادكراوە، پارەیەكە پێش هەمووشتێك تایبەتكراوە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێران. سەرۆك ئەركانی سوپای ئیسرائیل راشیگەیاند:»بەرەوپێشچوون لەبەرنامە ئەتۆمییەكەی ئێراندا پاڵی بەسوپای ئیسرائیلەوە نا پلانە ئۆپراسیۆنییەكانی خێراتربكات و بودجەیەكی بۆ تەرخان بكات». هاوكات جەختیشیكردەوە لەوەی سوپاكەی بەشێوەیەكی مەنهەجی و بەهەموو رێگایەك، كار دەكات بۆ كەمكردنەوەی هەژموونی ئێران لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. ئیسرائیل هێزی ئاسمانیی كەرەستەی جەنگی و فڕۆكەی نوێكراوەی ئامادەكردووە و مەشق لەسەر سیمولەیشنی هێرشی دوور مەوداو توانای نیشتنەوەو چۆنیەتی رووبەڕووبوونەوەی كەرەستە جەنگییە پێشكەوتووەكانی ئێران دەكات بەتایبەتی دژە فڕۆكەكانی، دەزگای هەواڵگرییەكەی كەوتووەتە كۆكردنەوەی زانیاری لەسەر چالاكییە ئەتۆمییەكانی ئێران. بەرپرسەكانی دەزگای ئاسایشی ئیسرائیل مەترسی خۆیان نیشاندا لەوەی ئێران ئاستی پیتاندنی یۆرانیۆمی بۆ 60٪ بەرزكردووەتەوە و دروستكردنی چەكی ئەتۆمیش پێویستی بە پیتاندنی 90٪ هەیە، بەرپرسێكی ئەمنیی ئیسرائیلی كە نەیویست ناوی ئاشكرا بكرێت بەڕۆژنامەی ئیندیپێندێنتی راگەیاند:»ئێران لەپێشكەوتووترین خاڵی بەرنامە ئەتۆمییەكەیدایە لەڕووی پیتاندنەوە، لەساڵی 2018ەوە كە سەرۆك ترەمپ لەڕێككەوتنە ئەتۆمییەكە كشایەوە، ریتمی پیتاندن زۆر خێراو دودڵكەر بووە». پلانی B بۆ وەستاندنی ئێران رێكەوت نییە كە لەگەرمەی سەرقاڵیی ئیسرائیل بەكێشەی غەززەو كۆرۆنادا، بینی گانتس 60 باڵیۆزی بیانیی لەوڵاتەكەی كۆبكاتەوەو لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا بۆیان، هەڕەشە لەئێران بكات. لەو كۆبوونەوەیەدا كەڕۆژی پێنجشەممە 27ی ئاب بەڕێوەچوو، گانتس راستەوخۆ نەیوت ئیسرائیل لە ئێران دەدات، بەڵكو وتی:»بەدوری نازانم تەل ئەبیب گورزێكی ئاوها بوەشێنێت». هۆكارەكەشی بۆ ئەوە گێڕایەوە كە ئێران ماوەیەكی كورتی ماوە بۆ دروستكردنی بۆمبی ئەتۆمی و نازانن ئایا رژێمی ئێران ئامادەیە بگاتە رێككەوتن یان نا؟. لایەنە ئیسرائیلییەكان ئەو كۆبوونەوەیە وەك ئامادەكارییەك دەبینن بۆ لێدانی پێگە ئەتۆمییەكانی ئێران و كۆكردنەوەی كۆمەڵگای نێودەوڵەتی لەدەوری هەڵوێستی ئیسرائیل. گانتس داوای لەجیهان كرد پلانی B جێبەجێبكەن و لەئێستاوە بەرەوپێشچوونی ئێران رابگرن، چونكە بەوتەی ئەو ئامانجەكە گەیشتنە بەڕێككەوتنێكی درێژخایەنترو بەهێزترو فراوانتر و هۆشداریشیدا كە» گەیشتنی ئێران بە دەرگای ئەتۆمی، دەمانخاتە بەر دەرگای پێشبڕكێیەكی خۆچەكداركردنی ئەتۆمی هەرێمی و لەوانەیە جیهانیش، هەموو دوژمنكارێتیی ئێران تائێستا بەبێ ئەو توانایە بووە، ئەگەر بتوانێت بگاتە ئەتۆمی، ئەوا دوژمنكارییەكەی زیاتر دەكات». دوای چەندین هەڕەشەی تر دژی حزبوڵا و حەماس و ئێران، نووسینگەی گانتس بەیاننامەیەكی بڵاوكردەوەو هەڵوێستە نوێیەكانی تێدا ئاشكراكردو نووسی:»هەڵسەنگاندنەكانمان دەریخستووە كە ئەو درۆنەی پاپۆڕی میرسەر ستریتی بەریتانی كردە ئامانج، لەئێرانەوە هەستاوەو ئەگەری زۆرە بەڕەزامەندیی عەلی خامنەئی رێبەری باڵا بووبێت، ئەوەش سەلماندنێكی ترە كە ئێران هەڕەشەیە بۆ جیهان و ناوچەكە. لەبەیاننامەكەدا ئەوەش هاتووە كە «ئێران نیەتی لەناوبردنی ئیسرائیلی هەیە و كاردەكات بۆ ئەوەی ئەو كەرەستانەی هەبێت كە ئەو نیەتە جێبەجێبكات، هەروەها لەڕێی باڵەكانیەوە لە عێراق و سوریا و یەمەن و لوبنان و غەززە و درۆن و موشەكی زیرەكەوە كاردەكات و دژی پاپۆڕە بازرگانییەكان لەدەریادا كاردەكات و تەنانەت هێرشی ئەلكترۆنیش لەهەموو جیهاندا دەكات». پلانی هاوبەش بۆ لاوازكردنی ئێران لەگەڵ جوڵە ناوخۆییەكانی هێزە ئەمنی و سەربازیی و هەوڵگرییەكانی ئیسرائیلدا، نافتالی بینیت سەرۆك وەزیرانی ئەو وڵاتە، سەردانی ئەمریكای كردو لەگەڵ جۆو بایدن سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكاندا كۆبووەوە بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی كرداری و پشتیوانیی دەرەكیی زیاتر. بەر لەگەشتەكەی، نووسینگەی بینیت لەبەیاننامەیەكدا رایگەیاند:»لەگەڵ هاوپەیمانێتیی ستراتیجیی نێوان دوو وڵاتەكەدا، ئیسرائیل بەردەوامدەبێت لە پاراستنی مافەكەی لەسەرداریی سەربازیدا». دوای گەیشتنی بەئەمریكا، بینیت لەگەڵ لوید ئۆستن وەزیری بەرگری ئەمریكا كۆبووەوە و تاوتوێی دۆخی سوپای ئیسرائیلیان كردو داوای هاوكاری گەرورەی كرد لەبواری كڕینی سەربازییدا. دوای كۆبوونەوەكەش دیوانی سەرۆكوەزیرانی ئیسرائیل لەبەیاننامەیەكدا ئاشكرایكرد سەرۆكی حكومەت بەڵێنی پێدراوە ملیارێك دۆلار وەك هاوكاریی بۆ كڕینی موشەك و پاتری لوتكەی ئاسنین وەربگرێت. دوای دیدارەكەشی لەگەڵ جۆو بایدن لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی هاوبەشدا بایدن پابەندبوونی وڵاتەكەی دوپاتكردەوە بەئەوەی كە «ئێران هەرگیز نەتوانێت ببێتە خاوەنی چەكی ئەتۆمی، ئەگەر دیپلۆماسیەت شكست بهێنێت، ئەوا ئامادەین بژاردەی تر بەكاربهێنین». لەگەڵ گەڕانەوەشیدا بۆ ئیسرائیل، نافتالی بینیت لەلێدوانێكدا بۆ راگەیەندنەكانی وڵاتەكەی وتی هەموو ئامانجەكانی لەسەردانەكەی ئەمریكا بەدەستهێناوە،»ریككەوتین لەسەر كاری ستراتیجی هاوبەش، بۆ سەركوتكردنی پێشبڕكێ ئەتۆمییەكەی ئێران». وەڵامی ئێران لەوەڵامی لێدوانەكەی جۆو بایدندا، عەلی خامنەئی رێبەری باڵای ئێران لە كۆبوونەوەیەكیدا لەگەڵ كابینەی حكومەتی نوێ بەسەرۆكایەتی ئیبراهیم رەئیسی رایگەیاند:»ئیدارەی ئێستای ئەمریكا هیچ لەئەوەی پێشووتر جیاواز نییە، چونكە هەمان شتەكانی ترەمپ دەڵێنەوە، بەڵام بە شێوازێكی تر.» هەروەها خامنەیی راشیگەیاند:»ئەمریكا لەبواری دیپلۆماسیدا گورگێكی دڕندەیە، هەندێك جار دەگۆڕێت بۆ ڕێوییەكی فێڵباز». دوای لێدوانەكەی نافتالی بینیت و لەوەڵامی ئەوو هەڕەشەكانی گانتسدا، عەلی شەمخانی ئەمینداری ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانیی ئێران لەتویتێكدا نووسی:» ئەو قسانە هەڕەشەیەكی نایاسایین، ئێران مافی خۆیەتی لەبژاردە بەردەستەكاندا وەڵامی گونجاو هەڵبژێرێت.» دواتریش زەهرا‌و ئیرشادی باڵیۆزی ئێران لەنەتەوە یەكگرتووەكان، لەنامەیەكدا بۆ سەرۆكی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بەئەو هەڕەشانەی ئیسرائیل نووسی:» بە لەبەرچاوگرتنی هەڕەشە بەردەوام و روو لەزیاتربوونەكانی كیانی ئیسرائیلی لەبواری تیرۆری ئەتۆمیدا ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی، پێویستە كۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەتوندترین زمان ئیدانەی ئەم جۆرە كارە تیرۆریستییە تاوانبارییانە بكات». هەروەها ئەوەشی دووپاتكردەوە كۆماری ئیسلامی ئێران جەخت لەئیرادە پتەوەكەی دەكاتەوە بۆ بەدەستهێنانی مافە شەرعییەكانی لەبەكارهێنانی وزەی ئەتۆمیدا بۆ مەبەستی ئاشتییانە، هۆشداریدەدات لەهەر هەڵەیەك لەحساباتدا یان هەنگاوێكی سەركێشانە كە كیانی ئیسرائیلی بیهاوێت. «ئێران مافەكانی خۆی بەپێی یاسای نێودەوڵەتی دەپارێزێت بۆ گرتنەبەری هەموو رێوشوێنێكی پێویست بۆ پاراستن و بەرگریكردن لەهاووڵاتیانی و بەرژەوەندی و دامەزراوەو سەروەرییەكەی، لەبەرامبەر هەر كارێكی تیرۆریستی و تێكدەرانەدا»

نامۆ سەربەست دامەزراوەی عەبدولڕەحمان پرومەند، دامەزراوەیەكی ناحكومی و قازانج نەویستە لە راپۆرتێكدا ئەوە ئاشكرادەكات كۆماری ئیسلامی ئێران 380 ئۆپەراسیۆنی بۆ كوشتن و رفاندنی نەیارەكانی لەهەرێمی كوردستاندا ئەنجامداوە. لەسەرەتای ئەم مانگەدا كۆماری ئیسلامی رایگەیاند جەمشید شارمەهەد، چالاكوانی سیاسی ئۆپۆزسیۆن كە لەئەمریكا دادەنیشت رفاندووە، شێوازەكانی ئەو رژێمەی بیری خەڵك هێنایەوە كە بەرامبەر رۆژنامەنوس و چالاكوان و سیاسییە ئۆپۆزسیۆنەكانی دانیشتوی دەرەوەی ئێران دەیگرێتە بەر. جەمشید دوایەمین كەس بوو لەدەرەوە رفێندرا، سەرەتای ئەم مانگە، وەزارەتی هەوڵگریی ئێران لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاند «لە ئۆپراسیۆنێكی ئاڵۆزدا دەستگیریان كردووە» هەمان ئەو دەربڕینەی بۆ ئۆپراسیۆنە هاوشێوەكانی بەكاری دەهێنا. دامەزراوەیەكی مافپەروەریی ئێرانی لەسەرژمێرییەكدا ناوی 540 ئێرانیی ئەژماركردووە كە قوربانیی كوشتن و رفاندنی رژێمی وڵاتەكە بوون. دامەزراوەی عەبدولڕەحمان پرومەند، دامەزراوەیەكی ناحكومی و قازانج نەویستەو نزیكەی 20 ساڵە كار بۆ چەسپاندنی دیموكراسیەت و مافی مرۆڤ دەكات لەئێراندا و هاوكات كار بۆ دۆكیۆمێنتكردنی لەسێدارەدانەكان و ئۆپراسیۆنەكانی تیرۆرو رفاندن لەلایەن ئاسایش و هەواڵگریی ئێرانەوە دەكات. عەبدولڕەحمان پرومەند سیاسییەكی ئۆپۆزسیۆن بوو ساڵی 1991 بریكارەكانی ئێران لەپاریس كوشتیان. دامەزراوەكە لەڕاپۆرتەكەیدا دەڵێت ئەم ئامارانە هەموو قوربانییەكان لەخۆناگرێت و نووسیویەتی:»لە ساڵی 1979وە بریكارەكانی ئێران سەدان ئۆپراسیۆنیان لەدژی ئۆپۆزسیۆنە پەنابەرەكانی هەندەران ئەنجامداوە و ئەو ئۆپراسیۆنانەش بەردەوام دووبارە بوونەتەوە، چونكە زۆرینەی كات توانیویانە لەسزادان قوتاریان بێت». بەپێی راپۆرتەكە بریكارەكانی ئێران 380 ئۆپراسیۆنیان لەهەرێمی كوردستاندا ئەنجامداوە و 30 ئۆپراسیۆن لە ناوچەكانی تری عێراق و 30 لە پاكستان و 28 لەتوركیا و 13 لەفەڕەنسا و نۆ لەئەفغانستان و دانەدانەش لەوڵاتانیی دیكە بەكۆی گشتی، ئۆپراسیۆنەكان لە 20 وڵاتی جیاوازدا ئەنجامدراون. ئەگەرچی ئێران تێوەگلانی لە زۆرینەی ئەو ئۆپراسیۆنانەدا رەتدەكاتەوە، بەڵام شانازیی بەهەندێكیانەوە دەكات و وەك نیشاندانی هێزی دەزگا ئەمنییەكانی دەیاناسێنێت، لەوانە رفاندنی رۆژنامەنوس روحوڵا زەم ساڵی 2019 لەعێراق و چالاكوانی سیاسی حەبیب ئیسیود ساڵی 2020 لەتوركیا و تەلەڤزیۆنی ئێران وێنەی هەردووكیانی پەخشكرد. كۆماری ئیسلامی ئێران زۆر بەگەرمیی پێشوازی لەئەوانە دەكات، كە لە دەرەوە بەتۆمەتی تێوەگلان لەتیرۆركردنەكانەوە دەگیرێن و كاتی سزاكەیان تەواودەكەن و دەگەڕێنەوە. لەوانە كازم دارابی كە لەشەهیدكردنی دكتۆر سادق شەرفكەندی و هاوڕێكانیەوە تێوەگلابوو. راپۆرتەكە هەندێك لەو وڵاتانەی پەناهەندە ئێرانییەكانیان لەخۆگرتووە، بە كەمتەرخەمیی تۆمەتباردەكات و دەڵێت حكومەتەكانیان دوای دەستگیركردنی بریكارە ئێرانییەكان یان ئاشكراكردنی پیلانەكانیان، رێگایان داون وڵاتەكانیان جێبهێڵن تا خۆیان لەوە بدزنەوە كە تۆمەت ئاراستەی ئێران بكەن. هاوكات، دامەزراوەكە هۆشداریش دەدات لە ئەوەی ئەگەر هەمەئاهەنگی و كارێكی جیهانیی هاوبەش نەبێت بۆ راگرتنی، ئەوا ئەو توندوتیژیەی ئێران لە دەرەوی سنورەكانی دەیكات بەردەوام و زیاتر دەبێت. بەردەوام دەزگای هەواڵگریی ئێران تۆمەتبار دەكرێت بە ئەنجامدانی كوشتن و رفاندنی ئاڵۆز لەدەرەوە، وێڕای ئەوەی رژێمی ئێران پەیوەندیی خۆی بەزۆرێك لەوانەوە رەتدەكاتەوە، بەڵام چەندین ئێرانی لەوڵاتانی دەرەوەدا بەتۆمەتی تیرۆركردنی چالاكوانان دادگاییكراون،. ساڵی 1989 رای گشتی ئەوروپا بەوردی چاودێریی شەهیدكردنی دكتۆر عەبدولڕەحمان قاسملۆی كرد لەڤیەننای پایتەختی نەمساو دواتریش لەساڵی 1992دا شەهیدكردنی دكتۆر سادق شەرەفكەندی و دوو هاوڕێی لەچێشتخانەی میكۆنۆسی بەرلین لە ئەڵمانیا هەڵایەكی گەورەی نایەوەو شەهیدكردنی دكتۆر قاسملوشی هێنایەوە یادی خەڵك. لەئێستاشدا كە بەردەوام دۆسیەی مافەكانی مرۆڤ لەئێران لەسەر زیاتر لەئاستێك باسدەكرێت و رەخنەی لێدەگیرێت و وڵاتەكە بەچەندین پێشێلكاریی بەرامبەر هاووڵاتییەكانی تۆمەتبار دەكرێت.    

هاوڵاتى زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی، فرۆشتنی نەوت لەچوارچێوەی چارەسەریی قەیرانە ئابورییەكانی ئێران بووەتە خەونێك بۆ ئەو وڵاتە، بەڵام رەئیسی بەدەستنیشانكردنی كۆمەڵێك وەزیری بێ ئەزموون رەنگە ئەم خەونەی وڵاتەكە بكاتە مۆتەكە بەتایبەت یەكەم لێدوانی وەزیری نوێی نەوتی ئێران بەهای دۆلاری بەرانبەر بە تمەن بەرزكردەوە. وەزیری نوێی نەوت لەئێران یەكەم لێدوانی ئەوە بووە كە هەوڵدەدرێت نەوت لە بەرامبەر كاڵادا هەناردە بكرێت و شارەزایانی ئابوریی پێیانوایە ئەم لێدوانە واتا رێككەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئەمەریكاو رۆژئاوا زیندو ناكرێتەوە و رێگە بەفرۆشی نەوتی ئێران نادرێت و لە ئەنجامدا بەهای هەر دۆلارێك بۆ زیاتر لە (30) هەزار تمەن بەرز دەبێتەوە. محافزكارانی كۆماری ئیسلامی ئێران كە بوونەتە خاوەنی سێ دامەزراوەی (پەرلەمان، حكومەت، دادوەریی) لەوڵاتەكە، گەورەترین بەڵێنیان چارەسەری ئابورییە، بەڵام بەپێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەت پێشبینیی دەكرێت رێگە بەفرۆشی نەوتی ئێران نەدرێت و ئەو وڵاتە ناچار بێت رێگەی قاچاخ و ئاڵوگۆڕیی نەوتەكەی لە بەرامبەر كاڵا بگرێتەبەر، كە ئەمەش واتای لاوازبوونی وڵاتێكە كە (90%)ی بودجەكەی لە رێگەی نەوتەوە دابین دەكرد. ئاشتیی لەگەڵ سعودیە یەكێكی دیكەیە لەو هەنگاوانەی كە حكومەتی رابردوو بە نێوەندگیریی بەغدا دەستیپێكردبوو و بەیەكێك لەسەرەكیترین هەنگاوەكانی زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی لەقەڵەمدەدرێت، چونكە سعودیە زۆرترین دژایەتیی ئەو رێككەوتنە دەكات و لەم رێگەیەوە فشارەكانی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران زیاد دەكات، بۆیە ئەم هەنگاوی ئاشتیش سەرەڕای بەردەوامیی دانوستانەكان لەپەراوێزی كۆنفڕانسی بەغدا ساردوسڕیی تێكەوتووە. خامنەیی شكست بە ریفۆرمخوازان دەهێنێت عەلی خامنەیی، كە دوو ساڵە هەوڵدەدات ریفۆرمخوازان لەكۆی دەسەڵاتەكان و حوكمڕانییەكاندا نەمێنن و ركابەریی هەڵبژاردنەكان نەكەن لەقۆناغی یەكەمدا ئیبراهیم رەئیسی كردە سەرۆكی دەزگای داد، محەمەد باقر قاڵیباف، سەر بە محافزكاران كە بووە سەرۆكی پەرلەمان رای سپارد بەمەبەستی لاواز پیشاندانی سەرۆكی حكومەت سەردانیی مەیدانیی بۆ ناو خەڵك بكات بەجۆرێك گەشتەكانی زۆر لە حەسەن رۆحانی، سەرۆك كۆماری سەر بە ریفۆرمخوازان زیاتر بوو.  هاوكات بەبڕیاری خامنەیی پڕۆژە یاسایەكی بەپەلە بۆ پاشەكشێ لە رێككەوتنی ئەتۆمیی پەسند كراو زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی كە خەونی ریفۆرمخوازن بوو بۆ بەدەستەوەگرتنی جارێكی دیكەی حكومەت لەبار برا، دوای ئەوەش ریفۆرمخوازان هەر كەسێكیان كاندید دەكرد بۆ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی یان رەت دەكرایەوە یان لەژێر كاریگەریی خامنەیی پاشەكشێی دەكردو حەسەن خومەینی، كوڕەزای روحەڵڵا خومەینی یەكێك لەو نموونانە بوو كە دوای چاوپێكەوتنی لەگەڵ خامنەیی، پاشگەزبوونەوەی خۆی بۆ كاندیدبوونی لە لایەن ریفۆرمخوازانەوە راگەیاند. كاتێك محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی پێشوی ئێران ویستی خۆی وەك كاندیدی سەرۆك كۆماریی ریفۆرمخوازان بپاڵوێت، فایلێكی نهێنیی بڵاوكرایەوە كە تێیدا دژایەتیی قاسم سولەیمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودس دەكات و ئەو بەسەركێش و سەر بە روسیا ناودەهێنێت، بۆیە ئەم فایلەش كە دەوترێ لەلایەن دەزگای هەواڵگرییەوە دزەپێكرا وای لە زەریف كرد بۆ هەتاهەتایە دەستبەرداری گۆڕەپانی سیاسەت ببێت و رایبگەیەنێت كە تەنها سەرقاڵی لێكۆڵینەوەو وانەوتنەوە دەبێت. سەرۆك و كابینەی ئێستا بەرهەمی خامنەییە عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران لەپلانێكی وردی دوو ساڵەدا ئیبراهیم رەئیسی كە پێشتر سەرۆكی دەزگای دادوەریی بوو، كردە سەرۆك كۆمار چونكە خامنەیی بە بەردەوامیی لەپەیامەكانیدا ئاماژەی دەكرد بە رۆڵی رەئیسی لەهەنگاونان بۆ حوكمڕانیی و هەر ئەمەش وای كرد رەئیسی وەك بەرهەمی خامنەیی ناوببرێت. بەوتەی شارەزایان لەساڵی (2009) تا ئێستا هەوڵدراوە ناوەندەكانی سەر بەدەزگای هەواڵگریی (ئیتلاعات) و سوپای پاسداران و دەزگای دادوەریی لە كەسانی نزیكی خامنەیی بن و ئەو بەم كارەی زۆربەی ئەو ناوەندانەی كە پێویستیەتی بەدەستی هێناوەو كەسانی نزیك لەخۆیی تێدا جێگیركردوون، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنجە پەرلەمانە كە لە رابردودا زۆربەی كات بەدەستی ریفۆرمخوازاناوە بووە، ئێستا بە تەواوەتیی كەوتووەتە دەست محافزكاران چونكە لەكۆی (290) كورسی، (227) كورسیی بەدەست محافزكارانەوەیەو تەنها (20) كورسیی بەدەست ریفۆرمخوازانەوە ماوە، بۆیە ئەمە وا دەكات خامنەیی لەهەموو كاتێك زیاتر دەسەڵاتی بەسەر كۆی پڕۆسەی سیاسی و حوكمڕانیی ئێراندا هەبێت. رەئیسی كە ئێستا سەرۆك كۆماری ئێرانەو پێشتر و لەسەردەمی سەرهەڵدانی ڤایرۆسی كۆرۆنا لەئێران رایگەیاند كە لەو دۆخەی كۆرۆنا دروستی كردووە زۆر نیگەرانە و تەنانەت ئەو ناتوانێت دەستی خامنەیی ماچ بكات، لەیەكەم رۆژی دەستبەكاربوونی وەك سەرۆك كۆمار لە كۆبوونەوەی لەگەڵ خامنەیی رایگەیاند هەموو هەوڵەكانی دەخاتەگەڕ بۆ ئەوەی لەسەر رێبازی روحەڵڵا خومەینی، دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی ئێران هەنگاو بنێت و بەم لێدوانەشی بووە مایەی خۆشحاڵیی خامنەیی. رەئیسی لە رێوڕەسمی دەستبەكاربوونیدا رایگەیاند ئەركی ئەو پاراستنی میراتی كۆماری ئیسلامی ئێرانەو ئەم وتەیەشی لەلایەن محەمەد باقر قاڵیباف، سەرۆكی پەرلەمان و غوڵامحسێن موحسین ئێژەیی، سەرۆكی دەزگای دادوەریی ئێران پێشوازیی و پشتیوانیی لێكرا، كەئەمەش سەلمێنەری ئەوەیە هەموو دەزگاو دامەزراوەكانی ئێران لەهێڵێكدا سیاسەتەكانی خامنەیی جێبەجێ دەكەن بەبێ ركابەرو بەزمانێكی دیكە دەسەڵاتی ئێستای كۆماری ئیسلامی ئێران یەكدەست بووە. كابینەی بێ ژنی رەئیسی.. رەئیسی دوای دەستنیشانكردنی (19) وەزیر بۆ پەرلەمان تەنها یەك وەزیر دەنگی متمانەی پەرلەمانی بەدەستنەهێنا كە ئەویش وەزیری پەروەردە بوو، بەڵام زۆرینەی رەهای وەزیرەكان كە سەر بەباڵی توندڕەوەی محافزكارانن و ئەمیر حسێن رەحیمی، وەزیری داد بە (277) دەنگ و محەمەدڕەزا ئاشتیانی، وەزیری بەرگریی بە (274) دەنگ و ئەمیر عەبدوڵاهیان، وەزیری دەرەوە بە (270) لە كۆی (290) دەنگ زیاترین دەنگی متمانەی پەرلەمانیان بەدەستهێناوە. كابینەی رەئیسی كە بەكابینەی بێ ژن لەقەڵەمدەدرێت تەنانەت یەك ژنیشن بۆ هیچ پۆستێكی هەستیار لەكابینەكەیدا پێشنیار نەكراوەو پێدەچێت ئەو كابینەیە بەبێ ژن لەكارەكانی بەردەوام بێت. شێوازی كابینەكەی رەئیسی وای كردووە كەخەڵكی ئێران هیوایەكی ئەوتۆیان بۆ چارەسەری قەیرانەكانیان نەبێت و  رۆژنامەی (ئارمانێ میللی) نزیك لە ریفۆرمخوازان لەژمارەیكی خۆیدا بەناونیشانی (حكومەت بەوەزیری بێ ئەزمونەوە؛ دووبارەكردنەوەی سەردەمی ئەحمەدی نەژاد) لەزاری د.ئیسماعیل گرامی موقەدەم، وتەبێژی حزبی (ئێعتیماد میللی)ی سەر بە ریفۆرمخوازان بڵاوی كردووەتەوە:» ئەو وەزیرانەی ئیبراهیم رەئیسی دەستنیشانی كردوون پەرلەمان متمانەیان پێبەخشیون بەپێچەوانەی بەڵێنەكانی، زۆربەیان لەڕەوتی راستڕەوی سەر بەمحافزكاران و ئەزموونێكی ئەوتۆیان نییە و پێناچێت بتوانن لە رووی نێودەوڵەتیشەوە رێككەوتنی ئەتۆمیی ئێران زیندو بكەنەوە. «رەئیسی بەدەستنیشانكردنی كۆمەڵێك وەزیری بێ ئەزمون لە رووی حوكمڕانییەوە كە زۆربەیان توندڕەون، پێچەوانەی ئەو بەڵێنەبوو كە رایگەیاند كابینەكەی هەمەلایەنە دەبێت و تایبەت نابێت بەمحافزكاران، بەڵام ئەم هەنگاوەی رەئیسی سەلماندویەتی كە ئەویش سەردەمی مەحمود ئەحمەدی نەژاد، سەرۆك كۆماری پێشوتری ئێران دووبارە دەكاتەوە». لەلایەكی دیكەوە ئاژانسی هەواڵی (فارس) سەر بەتوندڕەوەكانی محافزكاران دەڵێت: ئەمەریكا هیوای بەزیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی نییە.. فارس بڵاوی كردووەتەوە؛ كە رۆژنامەی (هائارتز)ی ئیسرائیل ئاشكرای كردووە وەفدێكی ئەمەریكی بەسەرۆكایەتیی ویلیام جۆزێف بێرنز، بەرپرسی دەزگای هەواڵگریی ئەمەریكا (سی ئای ئەی) لەگەڵ بەرپرسانی هەواڵگریی ئیسرائیل كۆبوونەتەوە و لە كۆبوونەوەكەدا وتوویانە هیوایان بەوە نییە كە رێككەوتنی ئەتۆمیی نێوان ئێران و وڵاتانی (5+1) زیندو بكرێتەوە. هەروەها ئەو وەفدە رایانگەیاندووە شانسی زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی لەگفتوگۆو دانوستانەكانی ڤیەننا زۆر كەمەو پێناچێت ئەو دانوستانانەی نێوان ئێران و ئەمەریكا و وڵاتانی ئەوروپا بگاتە ئەنجامێكی ئەوتۆ. یەكەم لێدوانی وەزیری نەوت بەهای دۆلاری بەرزكردەوە رۆژنامەی (ئیبتیكار) نزیك لە ریفۆرمخوازان: بەهۆی وەزیری نەوتەوە بەهای دۆلار لەئێران بەرز دەبێتەوە. رۆژنامەكە نووسیویەتی:» رۆژی چوارشەممە (25/8/2021) پەرلەمان جگە لە وەزیرێكی پێشنیاركراو متمانەی بە (18) وەزیری دەستنیشانكراوی كابینەی ئیبراهیم رەئیسی داوەو بە دەركەوتنی وەزیری نەوتی نوێ و لێدوانەكانی، ئاماژەكانی بەرزبوونەوەی دۆلار تا سنوری (30) هەزار تمەن بۆ هەر دۆلارێك دەركەوتووە. جەواد ئەوجی، وەزیری نەوتی ئێران رایگەیاندووە پلانی هەیە بۆ ئاڵوگۆڕی نەوت لەبەرامبەر كاڵاداو ئەم لێدوانەشی ئاماژەیە كە هیوا بۆ دانوستانەكانی زیندوكردنەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی كەمی كردووە و ئێران ناتوانی لەفرۆشی نەوت دۆلار بەدەستبهێنێت بۆیە دوور نییە ئەم لێدوانەی وەزیری نەوت، بەهای دۆلار جارێكی دیكە لەئێران بەرزبكاتەوە. پێشبینییەكی رۆژنامەی ئیبتیكار راست دەرچوو لەو رۆژەوە بەهای دۆلار لەئێران بەردەوام لە بەرزبوونەودایە و لەئێستادا نرخی هەر دۆلارێك زیاترە لە (28) هەزار تمەن لەكاتێكدا پێش لێدوانی ئەو وەزیرەی نوێی نەوت هەر دۆلارێك (25) هەزار تمەن كەمتر بوو. وەزیری بەرگریی محەمەدڕەزا ئاشتیانی، وەزیری بەرگریی ئێران كە تازە دەستبەكار بووە لە ساڵی (2019) لەلایەن وەزارەتی گەنجینەی ئەمەریكاوە بە تۆمەتی تێكدانی دۆخی ئەمنیی ناوچەكە و هاندان بۆ ئاڵۆزبونی ئەمنیی لەجیهان خراوەتە لیستی سزادراوانی بەرپرسانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەلای ئەمەریكا. ئاشتیانی كە دووەم دەنگی زیاترین ئاستی متمانەی لەپەرلەمان بەدەستهێناوە زیاتر لەسوپای رەسمیی ئێران (ئەرتەش) كاری كردووە و ئەزموونی لەگەڵ سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێراندا نییە لەكاتێكدا زۆربەی هەرە زۆری دەسەڵاتە سەربازییەكان بۆ سوپای پاسداران دەگەڕێتەوە، بۆیە شارەزایان پێیان وایە رەنگە دەستنیشانكردنی ئاشتیانی بەمەبەستی گوێڕایەڵیی ئەرتەش بۆ سوپای پاسداران بێت كە راستەوخۆ لە خامنەییەوە فەرمان وەردەگرن چونكە، ساڵانێكە ئەو دوو هێزە چەكدارو سەربازییەی ئێران ناكۆكییان هەیە، ئەمەش هەنگاوێكە بۆ نەمانی ئەو ناكۆكییانە. چارەنووسی نادیاری ئاشتیی لەگەڵ سعودیە.. رێككەوتی (16/8/2021) ئاژانسی هەواڵی كۆماری ئیسلامی ئێران (ئیرنا) بڵاوی كردەوە كە ئێران و سعودیە باڵیوزخانەكانیان لە ریازو تاران دەكەنەوە و ئیرەج مەسجدی، باڵیۆزی كۆماری ئیسلامی ئێران لەعێراق بە تەلەفیزیۆنی (ئەلعالەم)ی راگەیاند كە دانوستانەكانی نێوان ئێران و سعودیە بەمیوانداریی عێراق گەیشتووەتە قۆناغێكی باش و لەهەنگاوی یەكەمدا بڕیارە باڵیۆزخانەكانی سعودیە و ئێران لەتاران و ریاز بكرێنەوە.. مەسجدی روونیكردووەتەوە كە بەهۆی ئاڵوگۆڕی حكومەت لەئێران گفتوگۆو دانوستانەكانی نێوان سعودیەو ئێران بۆ ماوەیەكی كاتی راگیراوەو دوای كردنەوەی باڵیۆزخانەكانیش گفتوگۆو دانوستانی نێوان ئەو دوو وڵاتە بۆ ئاساییبوونەوەی ساردوسڕییەكانی نێوانیان بەردەوام دەبێت و هیوایان وایە هەنگاوی باشتر ببڕن. لە رێككەوتی (28/8/2021) ئاژانسی ئیرنا بڵاوی كردوە كە فواد حسێن، وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاندوە دیداری نێوان سعودیەو ئێران بەنێوەندگیریی بەغدا بەڕێوەدەچێت.. فواد حسێن، لەوەڵامی پەیامنێری (ئیرنا) بۆ بەڕێوەچوونی دانوستان لەنێوان تاران و ریاز وتوویەتی:» ناتوانم وردەكاریی دانوستانەكانی نێوان سعودیەو ئێران بڵاو بكەمەوە، بەڵام چەندین كۆبوونەوە لە پەراوێزی كۆنفڕانسی بەغدا لەنێوان بەرپرسانی ئەو دوو وڵاتە بەنێوەندگیریی عێراق بەڕێوەچووە و دەبێت ئەو بەرپرسانە وردەكاریی دانوستانەكانیان بڵاوبكەنەوە. لەلایەكی دیكەوە رێككەوتی (29/8/2021) رۆژنامەی (ئارمانێ میللی) بەناونیشانی  كۆنفڕانسی بەغدا لەگەرموگوڕیی كەوت. نووسیویەتی:» عێراق دەیەوێت دوای ساڵانێك جەنگ و ئاژەوە لەوڵاتەكەی پێگەی ناوچەیی خۆی بەدەستبهێنێتەوە و ئەنجامدانی كۆنفڕانسی بەغدا لەو چوارچێوەیەدایەو مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی عێراق ئەم كۆبوونەوەیە وەك دوایین كارتی هەڵبژاردنەكانی وڵاتەكەی بۆ پیشاندانی بەهێزیی حكومەتەكەی دەخاتەڕوو ئەو كۆنفڕانسە كە بڕیاربوو ببێتە شوێنی ئاشتیی سعودیەو ئێران، بەڵام ئەو دوو وڵاتە لەئاستی باڵادا نوێنەری خۆیان رەوانە نەكرد. ئەمیر عەبدوڵاهیان جێگری وەزیری دەرەوەی پێشوو كە ئێستا بووەتە وەزیری دەرەوە توانایەكی زۆری لەزمانی عەرەبیدا هەیەو پێدەچێت ئامادەبوونی عەبدوڵاهیان لەكۆنفڕانسەكەدا بەمەبەستی دانوستانی لەگەڵ سعودییەكان بێت لەكاتێكدا بڕیاربوو ئەو دانوستانە لەئاستی باڵاترو سەركردەكاندا بێت. بۆ ئێران زیندبوونەوەی رێككەوتنی ئەتۆمیی زۆر گرنگەو لەو سۆنگەیە تاران دەیەوێت لەگەڵ سعودیە ئاشتیی بكات، چونكە ئەو وڵاتە یەكێكە لە نەیارە سەرەكییەكانی ئێران بەتایبەت لە دۆسیەی رێككەوتنی ئەتۆمییدا. بەدیهێنانی خەون یان گیرۆدەبوونی مۆتەكە.. شێوازی كابینەی حكومەتی ئێستای ئیبراهیم رەئیسی ئاماژەیە بۆ دەستنیشانكردنی كەسانی گوێڕایەڵ لەحكومەتەكەیدا، بۆیە محافزكاران بەپێشەنگیی خامنەیی هەنگاو دەنێنن بۆ جێبەجێكردنی تەواوەتیی سیاسەتەكانی دەسەڵاتی یەكدەستی ئێستای كۆماری ئیسلامی ئێران كە رەنگە خەونی چارەسەری قەیرانەكان لەلای خەڵكی ئەو وڵاتە بكەنە مۆتەكە.  

عەمار عەزیز زیاتر لە 20 ساڵە فڕۆكەكانی توركیا ناوچە سنورییەكانی پارێزگای دهۆك بۆردومان دەكەن و بەو هۆیەوە تا ئێستا 34 كەسی مەدەنی شەهیدكراون و 250 گوند چۆڵ كراون بێجگە زیانە مادییەكان،  دوای ئەو هەموو قوربانییە هاووڵاتیانی بادینان و بەرپرسانی كارگێڕی داوای راگرتنی بۆردومانەكانی توركیاو راگرتنی لەشكركێشی بۆ سەرخاكی هەرێم دەكەنەوە. سوپای توركیا بەبیانووی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لەمانگی نیسانی ئەمساڵەوە لەشكركێشی ئەنجامداوەو بەقوڵایی 25 كیلۆمەترو بەپانتایی 20 كیلۆمەتری دیكە ناوچەكانی بادینانی داگیركردووەو دەیان بنكەی نوێی سەربازیی دروستكردووەو سەدان ئەرتەشی لەو ناوچانە بڵاوەپێكردووە. بەپێی هەندێ سەرچاوە زیاتر لە 40 بارەگای میت لەهەرێمی كوردستاندا بوونی هەیەو زۆرینەیان لەپارێزگای دهۆك و هەولێردایە. توركیا بەردەوامە لە لەشكركێشی و بۆردومانەكانی بۆ ناوچە جیاوازەكانی كوردستان و نوێترین بۆردومانی بۆ ناوچەكانی شارباژێرو پێنجوێن بوو كە زەوی كشتوكاڵی جووتیارانی كردبووە ئامانج. بەشێك لەهاووڵاتیانی بادینان دەڵێن بۆردومانەكانی توركیا ترس و دڵەڕاوكێی زۆری بۆ دروستكردوون، داوا دەكەن رابگیرێت. ساڵح زاهیر، چالاكوان و خوێندكاری ماستەر لەقەزای ئاكرێ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: «بۆردومانەكانی توركیا چەندین ساڵە بەردەوامە، بەڵام ئێستا لەڕادەبەدەرەو هەر شوێنێكیان بەمەترسی ببینن توركیا بێ‌ دوودڵی ئەگەر لەناوجەرگەی پارێزگاش بێت بۆردومانی دەكات». ساڵح زاهیر پێشیوابوو كە ئەم هێرشانە بەردەوام دەبن و زیاتر بەرفراوانترو بەهێزتر دەبن لەناو هەرێمدا، چونكە هەولێرو بەغدا قسەیان نیە لەسەر بابەتەكە و تەنیا لەوشەی (دڵگرانین) زیاتریان پێ‌ناكرێت و  لێرەدا خەڵكی ئاسایی بەماڵ و موڵكیانەوە زەرەرمەندی یەكەمن. «چارەسەر ئەوەیە پارتی و پەكەكە رێكبكەون و رێگەنەدەن توركیا زیاتر سود لەناكۆكی نێوانیان وەربگرێت، حكومەتی عێراق هەڵویست وەربگرێت و بەرپرسیاری سەروەری خاكی هەرێم وەك بەشێك لەعێراق لە ئەستۆی حكومەتی عێراقە، وەزارەتی دەرەوەی عێراق هەوڵبدات لە رێگای نەتەوەیەكگرتووەكان و كۆمكاری عەرەبی و كۆنگرەی ئیسلامی فشار لەسەر توركیا بكات كە چیتر كوردستان بوردومان نەكات»، ساڵح زاهیر وای وت. هەروەها سدقی موحەمەد شەریف، خاوەنی یەكێك لەشوێنە گەشتیاریەكانی سنوری قەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « بوونی پەكەكە لەسنورەكەمان  و هێرشەكانی توركیا بۆ سەریان بووەتە هۆی نەهێشتنی بژێوی ژیانمان، ژمارەیەك لەشوێنی نیشتەجێ‌بوونم هەیە پێش ئەوەی دۆخەكە ئاڵوز بێت ژمارەیەكی زۆر لەخێزانەكان لەخواروو و ناوەڕاست عێراق تەنانەت لەژمارەیەك لەپارێزگاكانی تری كوردستان روویان لەقەزای ئامێدی دەكرد بەمەبەستی بەسەربردنی كاتێكی خۆش و لەكاتی پشودان و مانەوەیان لەم یەكە گەشتیارییانەی ئێمە نیشتەجێ‌ دەبوون. « سدقی وتیشی وردە وردە ئاڵۆزبوونی دۆخی ناوچەكەو زیادبوونی ئەم هێرشانە بووەتە هۆی كەمبوونی هاتنی گەشتیارەكان و مانەوەیان لەسنوری ئامێدی، ئەوەش بەهۆی ترسیان لە بەركەوتن و پاراستنی سەلامەتیان كە ئەمەش راستەوخۆ كاریگەریی لەسەر كارەكەیان كردووە، وتیشی:» زیاتر لە 15 دەفتەر دۆلارم لە پرۆژەكەدا خەرجكردووە وا بڕوات بەنرخێكی زۆر هەرزان  دەبێت بیفرۆشم، چونكە ئێستا لەجیاتی قازانج بكەم تووشی زیانێكی گەورە بووم». كچێكی دانیشتووی ناحیەی چەمانكێ رەخنەی توند دەگرێت لەداگیركارییەكانی توركیا بۆ ناوچەكانی بادینان و دەشڵێت:» توركیا دەیان شوێنیان گرتووەو ئێستا بەموڵكی خۆیان دەزانن». كاژین موحسین، دانیشتوی ناحیەی چەمانكێ‌ سەر بەقەزای ئامێدی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت: « ئەوەندەی لەبیرمە توركیا بۆردومانی ناوچەكانی ئێمە دەكات، كەسیش نیە پێی بڵێت تاكەی ئەمە بەردەوام دەبێت، تەنها لەسنوری قەزای ئامێدی و ناحیەی كانێ‌ ماسێ‌، توركیا بەدەیان كیلۆمەتر هاتووەتە ناو خاكمان، ئەمەش داگیركارییە، ڕستە پەكەكە لەسنورەكەمان هەیە، بەڵام خۆ ناكرێت بەبیانوی بوونی پەكەكە خاكی ئێمەش داگیربكرێت». «هەڵوێستی عێراق وڵاتانی ئەوروپا زۆر شەرمنانەیە بەرامبەر بۆردومانەكانی توركیا، بیست ساڵە هەر دەڵێن نابێت توركیا خاكی هەرێمی كوردستان بۆردومان بكات، دەبێت هوشدارییەكی توند بدرێتە توركیاو رێگا نەدەن چیتر یەك بست سوپای توركیا بێتە ناوخاكی هەرێم، بەڵام هەموو ئەمانە هەر قسە بووە» كاژین موحسین وا دەڵێت. دانیشتوەیەكی شاری دهۆك پێیوابوو بەردەوامی بۆردومانەكانی توركیا كاریگەریی لەسەر هەموو سێكتەرەكانی ژیان كردووەو هاتنی گەشتیارەكان كەمیكردووە. عەبدولناسر حەسەن، پارێزەرو دانیشتووی دهۆك لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « ئەوەی توركیا دەیكات بەتەواوی داگیركارییە، هەروەها بنكە سەربازییەكانی لە بامەڕنێ‌ و كانی ماسێ‌ و ناحیەی زێلكان سەر بەقەزای شێخان، سەروەری دەوڵەتی عێراق دەخاتە ژێر پرسیارەوە». ئەو پارێزەرە ئەوەشی دووپاتكردەوە كە بەداخەوە توركیا سنورێكی زۆری بەزاندووە بەتایبەت لەپارێزگای دهۆك، ئەوەش بەبیانوی بوونی پەكەكە، بەردەوامی بۆردومانەكانی توركیا كاریگەری لەسەر هەموو سێكتەرەكانی ژیان كردووە و جوڵەی بازرگانی و هاتنی گەشتیارەكان و زۆر بواری دیكە كەمیكردووە. بەڕێوەبەری ناحیەی كانێ ماسێ داوا دەكات سنورێك بۆ توركیا دابنرێت و فشارێكی بەهێزی لێبكرێت تا چیتر ناوچەكانیان بۆردومان نەكرێت. سەربەست سەبری، بەڕێوەبەری ناحیەی كانێ ماسێ لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد كە تەنها 2020 و 2021 لەسنوری ناحیەكە سێ‌ كەسی سڤیل شەهیدكراون لەگەڵ برینداربوونی دوو كەس، بۆردومانی ناوچەكەش رانەگیراوە هەر ماوە ماوە توركیا سنوری ناحیەی كانێ‌ ماسێ‌ بۆردومان دەكات و ئەوەش كاریگەری نێگەتیڤی كردووەتەسەر كارو بژێویی هاووڵاتیانی سنورەكە، وتیشی:» هەر شاندێكی حكومی كە سەردانی ناحیەكەمان دەكات یان ئێمە بەشدار دەبین لەكۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان یەكەم داواكاریمان ئەوەیە كە سنورێك بۆ توركیا دابنرێت و فشارێكی بەهێزی لێبكرێت تا چیتر ناوچەكانمان بۆردومان نەكات، بەڵام بێسوود بووە».

شاناز حەسەن كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراق ئەوەی دووپاتكردووەتەوە كە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمان لە 10ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ لەكاتی خۆیدا بەڕێوەدەچێت، لایەنە سیاسییەكان و كاندیدەكانیان هەفتەی ئایندە بەچڕی دەستدەكەن بە بانگەشە. پاشگەزبوونەوەی موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدرو چەند لایەنێكی دیكە بۆ بەشداریكردن لەهەڵبژاردنەكانی مانگی تشریندا گەرموگوڕی دایەوە بەهەڵبژاردنەكان و لەئێستاوە تا هەفتەی ئایندە لایەن و كاندیدەكان دەكەونە پۆستەر هەڵواسین و ریكلام و بانگەشەكانیان. بەپێی یاسای نوێی هەڵبژاردن، عێراق دابەشكراوە بەسەر 81 بازنەداو هەر بازنەیەك چەند كاندیدێك لەخۆی دەگرێت و كێبڕكێ لەسەر 329 كورسی پەرلەمانی عێراق ئەنجامدەدرێت. بێجگە لەیەكێتی و گۆڕان كە هاوپەیمانێتیان ئەنجامداوە، لایەنەكانی دیكەی كوردستان بەجیا بەشداری پرۆسەكە دەكەن و چەندین كەسی دیكە بەسەربەخۆ لەپارێزگاكانی سلێمانی و هەولێرو دهۆك و كەركوك خۆیان كاندید كردووە. هەرچەندە كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكان لەو رۆژەی كاندیدەكانی هەڵبژاردنەكانی پەسەند كرد، ئەوەی ئاشكرا كرد كە لەمڕۆوە دەتوانن دەست بە بانگەشەكانیان بكەن، بەڵام پاش تێپەڕبوونی زیاتر لەمانگێك هێشتا بانگەشەكان دەستیان پێنەكردووە.  وتەبێژی پارتی لەسلێمانی و هەڵەبجە ئاماژە بۆ ئەوە دەكات سستی پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان پەیوەندی بە تێگەیشتنی دەنگدەرەوە هەیە بۆ ململانێ حزبییەكان. فارس نەوروڵی، وتەبێژی پارتی لەسلێمانی و هەڵەبجە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى   وت:» دەكرێت بڵێین هەڵبژاردن دوای هەڵبژاردن واتە لەنێوان دوو هەڵبژاردندا شێوازو حەماسیەتی بانگەشە گۆڕانكاری بەسەردا دێت لەكوردستان». هەروەها وتیشی:» ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ هۆشیاری دەنگدەر كە زیاتر دەست و پەنجەی لەتەك پرۆسەی دیموكراتیدا نەرم دەكات، زیاتر تێگەیشتنی دەبێت بۆ سروشتی ململانێیی حزبی قۆناغ بەقۆناغ مەدەنیانەتر بانگەشە دەكرێت». وتەبێژی پارتی لەسلێمانی پێشی وابوو ئەمەی ئێستا هەیە لەشێوازی بەڕێوەچوونێكی هێمنانەی بانگەشەیە. هەروەها ئەندامی لیژنەی باڵای هەماهەنگی هاوپەیمانی كوردستان (یەكێتی و گۆڕان) پێیوابوو درێژترین وادەی بانگەشە وایكردووە بانگەشەكان بەخاوی بەڕێوەبچێت. یاسین حەمەعەلی، سەرپەرشتیاری ژووری هەڵبژاردنی گۆڕان و ئەندامی لیژنەی باڵای هەماهەنگی هاوپەیمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە وت:»  ئەم سیستمە نوێیەی هەڵبژاردن جیاوازی زۆری هەیە لەچاو پێشترداو بانگەشەی هەڵبژاردنیش ئەم جارە جیاوازە لەجارەكانی پێشتر، لەسەرجەم هەڵبژاردنەكانی پێشوو درێژترین وادەی بانگەشەیە كە لەهەڵبژاردنەكانی پێشتر لەمانگێك تێپەڕی نەكردووە». بەپێی یاسا نوێیەكەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق، پاش راستاندن و ئەنجامدانی تیروپشك بۆ كاندیدەكان لەلایەن كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكانەوە، راستەوخۆ هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن دەستی پێكردووەو كاندید سەربەست بووە لەوەی بانگەشە بكات. یاسین وتیشی:» دیارە ئەو وادەیەش زۆر دورو درێژەو نزیكەی سێ مانگە، بۆیە ئەمە هۆكاری سەرەكی ساردوسڕی بانگەشەی هەڵبژاردنەكانە تائێستا». «ئێمە وەكو هاوپەیمانی كوردستان (یەكێتی، گۆڕان) لەچەند هەفتەی داهاتوو سەرجەم ئامادەكارییەكانمان تەواو دەكەین، بەفەرمی رۆژێك دیاری دەكەین وەكو دەستپێك بۆ هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی هاوپەیمانی كوردستان»، ئەندامە باڵاكەی لیژنەی هاوبەشی هاوپەیمانی كوردستان وای وت. هەندێك لایەنیش هۆكاری سستی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان دەگێڕنەوە بۆ كێشە زۆرو یەك لەدوای یەكەكانی عێراق و هەرێمی كوردستان. شوان رابەر، ئەندامی ئەنجومەنی باڵای كۆمەڵی دادگەری كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى   وت:» لەبەرئەوەی هەڵبژاردنی ئەمجارە، نادیارەو كێشەی زۆری تێدایە، چونكە لەلایەن 25 حزب و  كوتلە سەحبی هەڵبژاردنەكانیان كردووە و لەلایەكی دیكەوە، هەڵبژاردنەكە ئاڵۆزە، بەگشتیش خەڵك لەهەڵبژاردن و گۆڕانكاری بێ‌تاقەتە». لەبارەی كۆمەڵی دادگەریشەوە، شوان رابەر ئەوەی خستەڕوو وەك حزبەكەیان بەگەرمی بەشداری هەڵبژاردنەكان دەكەن، وتیشی:» كاندیدی بەهێزمان هەیەو لەلایەن لیژنەی باڵای هەڵبژاردنەكانەوە، قۆناغ بەقۆناغ پلانی دیاریكراوی هەیەو چەندین كۆبوونەوە لەگەڵ كاندیدەكان كراوەو بڕیایش دراوە لەداهاتوودا بەمیكانیزمێكی  سەركەوتوو هەڵمەتی بانگەشەكان چڕبكەینەوە». هاوكات كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو پێیوابوو لەهەفتەی ئایندەوە پاش دڵنیابوونەوە لەئەنجامدانی هەڵبژاردن بانگەشەكان بەچڕی دەستپێدەكات. مستەفا عەبدوڵا، كارگێڕی ئەنجومەنی جێبەجێكردنی یەكگرتوو، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى   وت:»ئێمە وەكو لیست بەشدارنین و تەنیا وەك كاندیدو كارەكتەرێكی كارای كوردستان لەسەر ئاستی سەركردایەتی لەبازنەكان خۆیان پاڵاوتووە وەكو سەربەخۆو هەریەكەیان بانگەشە بۆ خۆیان دەكەن و ئێمەش هەرچەندی پێویستیان بێت هاوكاریان دەبین لەپرۆسەی بانگەشەدا». هەروەها جەختی لەوەشكردەوە خاویی پرۆسەی بانگەشەی هەڵبژاردنی پەیوەندی بەپرسی دواخستنەكەیەوە هەبووە كە لایەنە سیاسییەكان و كاندیدەكانی تووشی دڵەڕاوكێ كردبوو، لەگەڵ ئەوەشدا ناشاردرێتەوە كە نائومێدییەك لەناو خەڵكدا دروست بووبوو، وتیشی:» لەچەند رۆژی داهاتوودا بەچڕی  بانگەشەكانیان دەستپێدەكات و لەهەموو بازنەكان كاری خۆیان دەكەن وەك هەمان هەڵبژاردنەكانی پێشوو».