ڕاسپۆتین، شەیتانە ڕاستەقینەکەی مۆسکۆ

ماردین نورەدین مەسیحییەكانی عەینکاوەی هەولێر پەنا بۆ پەرلەمان دەبەن گفتوگۆ لەبارەی داگیركردنی هەزار دۆنم زەوی كشتوكاڵی لەگەڵ چەند پەرلەمانتارێكدا بكەن، سەرۆكی لیژنەی كشتوكاڵیش دەڵێت:» پێویستە دەست لەو زەویە كشتوكاڵییە هەڵبگیرێت بۆ نیشتەجێبوون». عەبدولستار مەجید سەرۆكی لیژنەی كشتوكاڵ و ئاودێری لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى  ئاماژەی بەوەكرد نزیكەی (15) رۆژ پێش ئێستا نوێنەری جووتیارەكانی عەینكاوە هاتن بۆ لامان بۆ لیژنەی كشتوكاڵ، بەندەو چەند پەرلەمانتارێكی تر لەگەڵیاندا گفتوگۆیان كردو مەسیحییەكان وتیان:» ئێمە بەبەڵگە هەزار دۆنم زەویمان هەیە لەمقاتەعەی پێنج لەنێوان شەقامی (100) بۆ (120) مەتری، دراوە بەكۆمپانیایەك، ئەو كۆمپانیایە سەر بەدەسەڵات و حكومەتە بۆ پڕۆژەی نیشتەجێبوون، ئێمە بەڕاستی رازیی نین باشترین زەوی كشتوكاڵییە و هەر ئەوەمان ماوە لە عەینكاوە و دەوروبەری عەینكاوە، ئەوەشیان داگیركردووە». هەروەها باسی لەوەشكرد كە ئەو هاووڵاتیە مەسیحیانە ئەوەشیان باسكردووە كە زەویەكەیان كردووە بەگەنم و شۆفڵیان لێداوە.  عەبدولستار مەجید وتی: بەپێی یاسای كشتوكاڵ ئەگەر زەویەك دەستیشی لێهەڵگیرابێت بۆ پرۆژەی شارەوانی یان هەر پڕۆژەیەكی دیكەی نیشتەجێبوون كاتێك ئەم زەویە داچێنرا بێت دەبێت لێی بگەڕێن تا دەیدورێتەوە كابرا، ئەوان هاتوون هێشتا بەسەوزی گەنمە وایان كردووە». هاوكات جەختی لەوەشكردەوە كە پێیان راگەیاندوون یەكەمیان نووسراوێكی فەرمی لەسەر داوای خۆتان كەداوایەكیان نووسیوە، نووسراوێكی رەسمیمان ئاراستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كردووەو دواتریش پێمانڕاگەیاندوون ئامادەین بچینە شوێنەكە، وتیشی:» دواتر هەندێ خەڵك هاتنە سەر هێڵ پێدەچێت سەر بەلایەنی دەسەڵات بن كەوتیان وا نییە، دواتر كەسێك لەخۆیان لەمەسیحییەكان ڤیدیۆیەكی بڵاوكردەوە كەهاوار بۆ بەرپرسەكان دەبات و دەڵێت هەر ئەوەمان ماوە ئەوەشمان لێ داگیرمەكەن، ئەوە پشتڕاستی ئەو بابەتەی كردەوە». «حكومەت دەبێت دەستی لێهەڵبگرێت و واز لەو پڕۆسەیە بهێنێت، هەزار دۆنمی كشتوكاڵی گوناحە بكرێتە زەوێ نیشتەجێبوون، ئێمە سەدەها شوێنمان هەیە سەخەریە (بەردی)یەو بەكەڵكی كشتوكاڵ نایەت، دەكرێت ئەم شوێنانە بكرێتە پڕۆژەی نیشتەجێبوون»، سەرۆكی لیژنەی كشتوكاڵ لەپەرلەمانی كوردستان وا دەڵێت. لەلایەكی دیكەوە یونادم كەنا سەرۆكی كوتلەی رافیدەین لەپەرلەمانی عێراق لەبەرنامەیەكی كەناڵی شەرقیەی عێراقی لەشەوی 6ی ئایاردا باسی لەوەكرد كەمەسیحییەكان زەوی كشتوكاڵییان لێ داگیركراوە لەهەولێرو وتی:»كە باسی زیادەڕۆیی دەكرێت وادەزانن تەنیا لەبەغدا زیادەڕۆیی هەیە بۆ سەر موڵكی مەسیحییەكان، زیادەڕۆیی لەزاخۆوە بیگرە تائێران، لەسنوری عێراق توركیاوە، بەهەموو دهۆكدا بڕۆ، تەنیا لەدهۆكدا زیاتر لە (70) گوند هەیە كێشەم هەیە تێیدا». هەروەها وتیشی:» دواترینیان عەینكاوە بوو، راماڵینی كێڵگەكانی عەینكاوە لەپێناو پرۆژەیەكی وەبەرهێناندا، گەنمەكە نەدوراوەتەوە، بەگرێدەرو بلدۆزەر رایانماڵی، سێ رۆژ لەمەوبەر تەنیا لەعەینكاوە دەست بەسەر (700) دۆنم زەویدا گیراوە».      

ماردین نورەدین سەرۆكایەتی هەرێم وێستگەیەكی بۆ لای شەش لایەنی سیاسی هەرێمی كوردستان ئەنجامداو تێیدا پەیامێكی پێگەیاندن كەدەیانەوێت دەستبكرێتەوە بەپرۆژەی نووسینەوەی دەستور كە لەخولی پێشووی پەرلەماندا كارەكانیان راگیرا. هەریەك لە نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ جێگرانی مستەفا سەد قادرو جەعفەر شێخ مستەفا سەردانی كۆمەڵ و یەكگرتوو و گۆڕان و یەكێتی و پارتی و سۆسیالیستیان كرد لەپێناو وەرگرتنی بۆچوونی ئەو لایەنانە تا كۆدەنگییەك دروستبكرێتەوە بۆ دەسپێكردنەوەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستور. لەخولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا پرۆژەی دەستور لیژنەیەكی (20) كەسی بۆ پێكهێندرا لەپێنج لایەنی سیاسی و پێكهاتەی مەسیحی و توركمانەكان بوو لەماوەی سێ مانگدا سێ دەروازەی پرۆژەی دەستوریان نووسیوە كە پێشەكی پرۆژەی دەستور لەگەڵ دەروازەی ئایین و ماف و ئازادییەكان و كەمینەكانی كوردستان لەگەڵ دەروازەی پرەنسیپە گشتییەكان، ئەوكات داواكرا ماوەكەیان لەپەرلەمانی كوردستان بۆ درێژبكرێتەوە، بەڵام پەیوەندییەكان لەنێوان پارتی و بزوتنەوەی گۆڕان تێكچوو، سەرۆكی پەرلەمان كەئەوكات یوسف محەمەد بوو رێگەی پێنەدرا بچێتەوە پەرلەمان و وەزیرەكانی بزوتنەوەی گۆڕانیش بەفەرمانی مەكتەبی سیاسی پارتی دوورخرانەوە لەحكومەت. جوڵە سیاسییەكەی سەرۆكایەتی هەرێم لەپێناوی ئەوەدایە لەڕێگەی سازانی لایەنە سیاسییەكانەوە پەرلەمان جارێكی دیكە لیژنەیەك بۆ نووسینەوەی پرۆژەی دەستور پێكبهێنێت. ئەم جوڵەیەی سەرۆكایەتی هەرێم هاوكاتە لەگەڵ داوای سەرۆكایەتی پەرلەمان لەفراكسیۆنەكان كە تا 15ی ئەم مانگە روئیای خۆیان لەسەر دەستپێكردنەوەی نووسینەوەی پرۆژەی دەستور بخەنەڕوو. دانا دارا راوێژكاری یاسایی پەرلەمان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» دەستور دەقێكی نووسراوی بێ روحە، كاتێك روحی دەكرێت بەبەرا كەجێبەجێ بكرێت، دەستور وێڕای داڕشتنە یاساییەكەی رەهەندێكی سیاسی هەیە، ئەگەر جێبەجێ نەكرێت دەبێت بە بەڵایەكی دیكە بەسەر هاووڵاتیان و هەرێمی كوردستان». ناوبراو وتیشی:» ئەم پرسە بوعدێكی پەرلەمانی هەیە، راستە یەكێتی و پارتی زیاتر جوڵەی تێد ا دەكەن و جێ پەنجەی هەموو لایەنەكانی پێوە دیار دەبێت». دانا دارا کە لەسەر پشكی كۆمەڵی دادگەری راوێژكاری یاسایی پەرلەمانە ئەوەشی خستەڕوو هێزێكی وەك كۆمەڵ كەژمارەیەكی گەورەیە ئەگەر لەگەڵی نەبێت رەنگە شەقامەكەشی دەنگی پێنەدات و كاردانەوەی خراپی لێبكەوێتەوە. هەروەها فارس نەوڕۆڵی وتەبێژی سەركردایەتی پارتی لەپارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە لەلێدوانێكدا بە وت:»دەستور بۆ هەر نەتەوەیەك مانایەكی تایبەتی هەیە بەتایبەتی بۆ میللەتێكی چەوساوەی وەك كورد، گرنگە بۆ هەرێمی كوردستان، بەڵام لەهەمووی گرنگتر نەیخەینە ناو چوارچێوەی ململانێ و ئایدۆلۆژیەوەو هەوڵبدەین دەستورێكی مەدەنی كە لەگەڵ دنیای مۆدێرنی ئەم سەردەمە بگونجێت هەبێت». ناوبراو پێشیوابوو تەنیا مەرجی ئەوان ئەوەیە كەدەستورێك بێت كۆی پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردی جێپەنجەیان و رەنگی ئەوانی تێدا بێت، ئێمە دەستور ناكەینە ململانێی ئایدۆلۆژی و ململانێی حزبی». هاوكات شێركۆ جەودەت ئەندامی فراكسیۆنی یەكگرتوو لەپەرلەمانی كوردستان بۆ هاوڵاتى ئاماژەی بەوەكرد بێگومان دەستور بەرنامەی پێكەوەژیان و ئیدارەدانی وڵاتەو زەروورەتە، وتیشی:»ئێمە لەپەیڕەوی ناوخۆی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بەرنامەی كارەكانمان هەمووی ستراتیج و لەپێشینەمان بۆ دەستوری هەرێمی كوردستانە، دەستورێك كە جێگەی هەمووانی تێدا ببێتەوەو مافی هەمووان بپارێزێت و مرۆڤ سەنتەر بێت تێیداو هەموو ئاراستەكان لەپێناو پاراستنی كەرامەت و ئازادییەكانی مرۆڤ بێت». ناوبراو ئەوەشی باسكرد كەمەرجەكەیان لەنووسینەوەی دەستور ئەوەیە كە مرۆڤ سەنتەری ئەو دەستورە بێت، ماف و ئازادییەكان تێیدا پارێزراو بێت، كەرامەتی ئینسان و نان و بژێویی، سیستمی لامەركەزی تێیدا چەسپاو بێت و بەرنامەی گەشەپێدانی ئابوری و سەرچاوەی سروشتی و بژێوی ژیان تێیدا پارێزراو بێت.  

هاوڵاتى  سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی كەهاوكات سەرۆكایەتی لیژنەی دارایی و ئابووری لەپەرلەمانی كوردستان دەكات دەڵێت:» هەموو هەوڵێكی حكومەتی هەرێم بۆ رێككەوتن بوو لەگەڵ بەغدا، ئێستا كە رێكەوتن كراوە بڕیارە پشكی هەرێم بێت، پێویستە لێبڕینی موچە نەمێنێت». زیاد جەبار، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» ئێمە وەكو كاری پەرلەمانی نووسراومان ئاراستەی وەزارەتی دارایی و حكومەت كردووە كە داهاتەكانی ناوخۆ زیادی كردووەو نرخی نەوت بەرزبووەتەوە و پێویستە لێبڕینی موچە نەمێنێت». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد لەماوەی رابردوو كە  قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت و ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی هاتوونەتە پەرلەمان لەگەڵیاندا گفتوگۆیان كردووەو بەڵێنیانداوە دوای ئەوەی حكومەتی هەرێم بەرچاو روونی دەبێت لەگەڵ بەغدا تایبەت بەجێبەجێكردنی بودجە ئەوكات لێبڕینی موچە نامێنێت. هەروەها باسی لەوەشكرد وەزیری دارایی پێی راگەیاندوون كە چاوەڕێی جێبەجێكردنی رێكکەوتنەكە لەگەڵ عێراق دەكەن و هیچ شتێكی دیكە نییە تا چاوەڕێی بكەن دوای ئەوەی حكومەت بەرچاوی روون دەبێتەوەو لێبڕینی موچە هەڵدەگرێت. سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی ئەوەشی دووپاتكردەوە حكومەتی هەرێم خۆیان دەڵێن داهاتی ناوخۆ زیادی كردووە بۆیە لەگەڵ فرۆشی نەوت دەتوانن موچە بەبێ لێبڕین دابەش بكەن، وتیشی:»ئێمە وەكو فراكسیۆنی یەكێتی و سەرجەم فراكسیۆنەكان پێویستە فشار دروست بکەین بۆ كۆتایی هێنان بەلێبڕینی موچە». سەرەڕای ئەوەی هەردوو وەزارەتی دارایی و ئابووری و پلاندانانی حكومەتی هەرێم پرۆژەی بودجەی 2021 ئامادە كردووەو دوو هەفتەیە حكومەتی هەرێم تاووتوێی دەكات، بەڵام هێشتا بڕیاری ناردنی پرۆژەكە بۆ پەرلەمان یەكلانەكراوەتەوە. زیاد جەبار وتی:» سەرەتا حكومەت بەڵێنیاندا مانگی ئازار پرۆژەكە بنێرن بۆ پەرلەمان، دواتر وتیان بابزانین لەگەڵ بەغدا دەگەینە رێككەوتن، رێكکەوتن كراوەو هێشتا ئەنجومەنی وەزیران گفتوگۆی لەسەردەكات، بەڵام بەپێی زانیارییەكانم بڕیارە بەم زووانە پرۆژەكە بگاتە پەرلەمانی كوردستان». بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتى ، پرۆژە بودجەی 2021ی هەرێمی كوردستان لەسەر بنەمای رێككەوتن لەگەڵ حكومەتی عێراق ئامادەكراوە، بەڵام حكومەتی هەرێم دەیەوێت بۆ یەك مانگ پشكی هەرێم رەوانە بكرێت تا بزانرێت مانگانە چەند دەگاتە هەرێم ئەوكات پرۆژەكە رەوانەی پەرلەمان بكەن كەدەكەوێتە كۆتایی ئەم مانگەوە بۆ رەوانەكردنی.

هەڵۆ سەربەست دوای دەیان ساڵ لەهەوڵدان بۆ ئەوەی نوێنەری كۆنگرێس و ئەنجومەنی پیرانیان هەبێت، ساڵی رابردوو لەگەڵ سەركەوتنی دیموكراتەكاندا لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و كۆنگرێس و سیناتۆرەكان، هیواكانی واشینگتۆنی پایتەخت (هەرێمی كۆڵۆمبیا) بۆ بوونە ویلایەتێكی سەربەخۆ زیندوبووەوە. مانگی شوباتی ئەمساڵ كوتلەی دیموكراتەكان كردیانە پرۆژە بڕیارێك و رۆژی 22ی ئەم مانگەش یاساكە لەكۆنگرێس رەزامەندی وەرگرت و ئێستا چاوەڕێی دەنگی سیناتۆرەكانە، ئەوەش پاش (61) ساڵ دێت كەویلایەتێكی دیكە بۆ ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا زیاد بكرێت. لەسەرەتای دەركردنی دەستوری ئەمریكاوە، بەهۆی بڕگەی هەشت لەماددەی یەكەمی دەستوری وڵاتەكەوە كەدەڵێت «كۆنگرێس بەرپرس دەبێت لەبارەگای حكومەت، كەهەرێمێك دەبێت لە (10)میل دووجا (نزیكەی 26 كیلۆمەتر دووجا) زیاتر نەبێت» و نابێت بازنەیەكی هەڵبژاردن بێت، ئەو ناوچەیە وەك هەرێمێك ماوەتەوەو نەبووەتە ویلایەت.  ئەگەرچی هەمواری ساڵی 1961ی دەستور، رێگای پێدان بەشداربن لەهەڵبژاردنی سەرۆكایەتیدا، بەڵام وێڕای زۆریی ژمارەی دانیشتوانی، ناتوانێت لەئەنجومەنی پیران سیناتۆری هەبێت و لەكۆنگرێسیش تەنیا نوێنەرێكی هەیە كەمافی دەنگدانی نییە. هەر بۆیە دەیان ساڵە دانیشتوان و سیاسەتمەدارانی پایتەخت لەهەوڵی ئەوەدان ببنە ویلایەتێكی سەربەخۆ تا بەوتەی خۆیان «بەشداربن لە پرۆسەی دیموكراسیی وڵاتەكەیانداو لەدەركردنی یاساكاندا دەنگیان هەبێت». شاری واشینگتۆن Washington بەشێكە لە هەرێمی كۆڵۆمبیاو ویلایەت نییە، هەربۆیە بە واشینگتۆن دی سی Washington D. C ناسراوە، پیتەكانی D.C كورتكراوەی هەرێمی كۆڵۆمبیایە District of Columbia. ساڵی رابردوو وەك بەشێك لەهەڵمەتی هەڵبژاردن، دیموكراتەكان ئەو بابەتەیان بەجددی وەرگرت و باسیان كرد، بەڵام دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا، لەچاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی نیویۆرك پۆست بەتوندی ئەو پێشنیارەی رەتكردەوە و وتی:»پایتەخت هەرگیز نابێتە ویلایەت، تۆ مەبەستت لەهەرێمی كۆڵۆمبیایە ببێتە ویلایەت؟ بۆ؟ بۆ ئەوەی دوو سیناتۆرو پێنج كۆنگرێسمانی دیموكرات زیادبكەن؟ نا، زۆر سوپاس، ئەوە هەرگیز روونادات.» ئەو لێدوانەی ترەمپ دەریدەخات، هۆكاری سەرەكیی بوون و نەبوونی ویلایەتەكە سیاسییە، چونكە زۆرینەی دەنگدەرانی ئەو هەرێمە دیموكراتن و تائێستا تەنیا یەك جار روویداوە رێژەی دەنگدانیان بۆ كاندیدێكی سەرۆكایەتی لەكۆمارییەكان 20٪ تێبپەڕێنێت و لەدوا هەڵبژاردنیشدا بەڕێژەی 95% دەنگیان بە جۆو بایدن دا. بۆیە رەتكردنەوەی كۆمارییەكان و سوربوونی دیموكراتەكان لەسەری، بەڕادەیەكی زۆر پەیوەندی بەوەوە هەیە. لەهەمان كاتدا دانیشتوانی هەرێمەكەو دیموكراتەكانیش لەگەڵیان، باس لەئەوە دەكەن لەئێستادا دانیشتوانی ئەو هەرێمە، زیاتر لە (700) هەزار كەسن، ئەوەش لە (77) هەرێم و ناوچە زیاترە كەمافی نوێنەرایەتییان هەیە لەكۆنگرێس و ئەنجومەنی پیراندا.  هەروەها لەهەردوو ویلایەتی ڤێرمۆنت و وایۆمینگ زیاترە، بۆیە ئەوانیش مافی خۆیانە نوێنەرو دەنگیان هەبێت و دەڵێن ئەوە سەرەتاییترین مافی مەدەنیی دانیشتوانی ئەو هەرێمەیە. لەئێستادا كە دیموكراتەكان زۆرینەی كۆنگرێس و ئەنجومەنی پیران پێكدەهێنن، رۆژی 22ی حوزەیران یاسایەكیان لەژێر ناوی  (HR 51)دا بەدەنگی (216) بەڵێ بەرامبەر (208) نەخێر تێپەڕاند، تاهەرێمی كۆڵۆمبیا ببێتە ویلایەت. بۆ خۆدەربازكردن لەكێشەی هەمواری دەستور، كەدەڵێت نابێت ناوچەی بارەگای حكومەت ویلایەت بێت (واتە ئەو رووبەرەی باڵەخانەی كۆشكی سپی و كاپیتۆڵ هێڵ و دادگای باڵاو بارەگا سەرەكییەكانی تری تێدایەو هەندێك جار بەمۆڵی نیشتیمانیی ناودەبرێت). بەدەر لەبیانوی نادەستوری بوونی یاساكە، كۆمارییەكان دەڵێن، ئەوە تەنیا هەوڵ و بیانوی دیموكراتەكانە بۆ ئەوەی ئەمریكا بكەنە وڵاتێكی سۆشیالیستی و ژمارەی ئەندامانیان لەكۆنگرێس و ئەنجومەنی پیران زیاتربكەن.   لەیاساكەدا دیموكراتەكان رووبەری ئەو ناوچەیە كە لەدەستوردا دەڵێت نابێت لە (10) میل دووجا زیاتربێت، لەڕووی ئیدارییەوە لەهەرێمەكەی دادەبڕن و دەیخەنە دەرەوەی شارەكەو وەك هەرێمێكی سەربەخۆ دەیهێڵنەوە و نایكەن بەبەشێك لەویلایەتەكە، بەوەش بەشێكی زۆر لەئارگوێمێنتی كۆمارییەكان وەڵامدەدەنەوە كەدەیانوت ئەو بە ویلایەتكردنە دەستوری نییە و پێویستی بەهەمواركردنەوەی دەستور هەیە. بەدەر لەبیانوی نادەستوری بوونی یاساكە، كۆمارییەكان دەڵێن، ئەوە تەنیا هەوڵ و بیانوی دیموكراتەكانە بۆ ئەوەی ئەمریكا بكەنە وڵاتێكی سۆشیالیستی و ژمارەی ئەندامانیان لەكۆنگرێس و ئەنجومەنی پیران زیاتربكەن. هاوكات ئارگوێمێنتێكی تریان ئەوەیە ناوچەیەكی وەك پۆرتۆریكۆ دانیشتوانەكەی زیاتر لەسێ ملیۆن كەسن و هێشتا نەبوونەتە ویلایەت و نوێنەرییان نییە لەكۆنگرێس و ئەنجومەنی پیراندا. دوای دەركردنی بڕیارەكە لەلایەن كۆنگرێسەوە، ئێستا چووەتە بەردەم ئەنجومەنی پیران بۆ دەنگدان لەسەری و بەهۆی ئەوەی ژمارەی دیموكراتەكان زیاترە، پێدەچێت ویلایەتێكی نوێ لەئەمریكادا دروست ببێت و ئاڵاكەی ئەستێرەیەكی تر زیادبكات كەدوایەمین جار، لە 4ی تەمموزی ساڵی 1960دا بوو، كاتێك هاوای بووە ویلایەتێكی سەربەخۆ.                      

  هەڵۆ سەربەست توركیا بەفەرمی رایگەیاند كە گەورەترین سەربازگە (ناوچەی ئارام) لەهەرێمی كوردستاندا دروستدەكەن ئەوەش لەپێناو رێگری لەگەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان. دوای دووڕۆژ لەبڵاوبوونەوەی هەواڵی دروستكردنی سەربازگەیەكی نوێ لەهەرێم،  یەكشەممە دووی ئایاری 2021 خڵوسی ئاكار وەزیری بەرگری توركیا بەیاوەریی سەرۆكی ئەركانی گشتی و فەرماندەی هێزی پیادە سەردانی یەكێك لەسەربازگەكانی وڵاتەكەی كرد لەشرناخ هاوسنور لەگەڵ هەرێمی كوردستان. رۆژی هەینی رابردووش میدیا توركییەكان بڵاویانكردەوە كە سلێمان سۆیلۆ وەزیری بەرگری ئەو وڵاتە، لەكۆبونەوەیەكی داخراوی پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە)دا وتوویەتی، ئەنقەرە لەپرۆسە سەربازییەكانی لەسەر سنورەكانی هەرێمی كوردستان بەردەوامدەبێت و بەرەوپێش دەڕوات. هاوكات جەختی لەگرنگییە ستراتیجییەكەی ناوچەی مەتینای پارێزگای دهۆك كردووەتەوە و وتوویەتی:»وەك ئەوەی لەسوریا كردمان، سەربازگە دروستدەكەین و كۆنترۆڵی ناوچەكە دەكەین، ئەو ناوچەیە ڕێگای قەندیلە، بۆیە كۆنترۆڵی ئەو هێڵە دەكەین» لەوبارەیەوە لیوای خانەنشینی عێراقی ماجد ئەلقوبەیسی بەماڵپەڕی حوڕەی راگەیاند:»حكومەتی توركیا خەریكی فراوانكردنی پێگەیەكی سەربازییە لە ناوچەی مەتینا تا ببێتە گەورەترین سەربازگەو چەقی چالاكییەكانی دژی پەكەكە لەناو عێراقدا». قوبەیسی راشیگەیاند سەبازگە نوێیەكە ئاسانكارییەكی زۆر بۆ پرۆسەكانی توركیا دەكات لەوانە دابینكردنی شوێنی نیشتنەوەی هەلیكۆپتەرو ناوچەی دابڕێندراو بۆ ڕێگریكردن لەجموجوڵ و هاتوچۆی پەكەكە لەنێوان عێراق و سوریا، هاوكات لەنێوان قەندیل و دهۆكدا. بەپێی زانیارییەكانی قوبەیسی، توركیا (37) پێگەی سەربازیی هەیە لەهەرێمی كوردستان و باكوری عێراقدا، كەهەندێكیان بنكەن و هەندێكیان سەربازگەن و دەشڵێت:» ئەو پێگە سەربازییانە نزیكن لەهەولێر و سۆران، ئەوە جگە لەسەربازگە گەورەكەی باشیك كەنزیكەی (80) كیلۆمەتر لە سنورو (40) كیلۆمەتر لەباكوری رۆژهەڵاتی موسڵ دوورە». پێگەكانی توركیا بەقوڵایی (10 تا 80) كیلۆمەتر هاتوونەتە ناو خاكی عێراقەوەو لەناوچەكانی زاخۆو خواكوڕكیش پێگەی هەیەو چوار سەنتەری ئەمنیشی لەناوچەكانی كوخی و زاخۆو بامەڕنی و ئامێدی هەیەو سەرجەمی ئەوانە بەبێ وەرگرتنی رەزامەندی عێراق دروستكراون.  لەو چوارچێوەیەدا شارەزای ستراتیجی توركیی، جەواد غۆك، بەدوری دەزانێت توركیا رەزامەندیی عێراق وەربگرێت بۆ سەربازگە نوێیەكەی و وتی: «حكومەتی توركیا گرنگیی بەڕەزامەندیی حكومەتی عێراق نادات، بەڵكو یاسای نێودەوڵەتی جێبەجێدەكات بەبەرگریكردن لەئاسایشەكەی، لە تاقیكردەوەكانی پێشوتریشماندا رەزامەندیمان وەرنەگرتووە بۆ دروستكردنی سەربازگەی باشیك یان پێگەكانی ناوچەكانی تر»

هاوڵاتى   بەبڵاوبوونەوەی تۆمارێكی دەنگیی وەزیری دەرەوەی ئێران رۆڵی قاسم سولەیمانی لەپێناو بەهێزبوونی پێگەی روسیا دژی ئەمەریكا ئاشكرا دەبێت و ئەمە مۆسكۆ دێنێتە دەنگ و لیژنەی ئاسایشی پەرلەمانی ئێران داوای لێكۆڵینەوە دەكات و نزیكەی (20) بەرپرس و كارمەندی وەزارەتی دەرەوەی ئێران بەبڕیاری دەزگای دادوەریی گەشتیان لێ قەدەغە دەكرێت. محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران ئەوەی دركاندوە كە حكومەت دەسەڵاتی بەسەر جموجۆڵ و هەوڵەكانی قاسم سولەیمانیی بەتایبەت لەعێراق و سوریا نەبووەو نەیتوانیوە كۆنتڕۆڵی بكات و ئەوەی سولەیمانی ویستبێتی بەبێ لەبەرچاوگرتنی پێگەی ئێران لە رووی نێودەوڵەتیی لەسوریا و عێراق ئەنجامی داوەو تەنانەت بەخواستی روسیا هەوڵی تێكدانی رێككەوتنی ئەتۆمیی نێوان ئێران و وڵاتانی (5+1)ی داوە. بڵاوبوونەوەی ئەو تۆمارە دەنگییە نهێنییەی زەریف بووەتە هۆی قوڵبوونەوەی ململانێ و ناكۆكییە ناوخۆییەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران، بەو هۆیەوە سوپای پاسداران بەیاننامەیەكی دژی وەزارەتی دەرەوە بڵاوكردەوەو حكومەتی بە ناكارامەو رێگر لەبەردەم هەوڵ و جموجۆڵەكانی قاسم سولەیمانی تۆمەتبار كردووەو لەلایەكی دیكەوە سەرۆك كۆماری ئەو وڵاتە سەرەڕای تۆمەتباركردنی سعودیە، دەزگای هەواڵگریی ئێرانی كە بەوەزارەتی (ئیتلاعات) ناسراوە راسپاردووە بۆ ئاشكراكردنی ئەو دەستانەی لەپشت بڵاوكردنەوەی تۆمارەكەوە بوون و هاوكات لیژنەی ئاسایشی پەرلەمانیش داوای روونكردنەوە لەزەریف دەكات. تۆمارێكی حەوت كاتژمێری كۆماری ئیسلامی ئێران دەهەژێنێت  تۆمارە دەنگییەكەی محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران كەدیدارێكی رۆژنامەوانیی حەوت كاتژمێرییە لەگەڵ سەعید لیلاز، پسپۆڕی ئابوریی و رۆژنامەوان  كە زستانی ساڵی (2020) ئەنجامدراوە، بەڵام لەهەفتەی رابردوودا سێ كاتژمێری ئەو تۆمارە دەنگییە لەتەلەفیزتۆنێكی نزیك لەنەیارانی كۆماری ئیسلامی ئێران (ئێران ئینتەرناشناڵ) كە ناوەندەكەی لەلەندەنی پایتەختی بەریتانیایە بڵاوكرایەوەو كاردانەوەی بەرفراوانی لەئاستی ناوخۆو دەرەوەی ئێرانی بەدوای خۆیدا هێناوەو رەنگە شەرمەزارییەكی گەورەی بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران لێبكەوێتەوە. زەیف لەبەشێكی ئەو تۆمارە دەنگییەدا كەداوای لە لیلاز كردووە هیچ كات بڵاونەبێتەوە، ئاشكرای دەكات قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشووی هێزەكانی فەیلەقی (قودس)ی سەر بەسوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران بەبێ گوێدانە دیپلۆماسی و سیاسەتی نێودەوەڵەتی بڕیارەكانی خۆی بەسەر وەزارەتی دەرەوەی ئێراندا سەپاندووەو تەنانەت لەكاتی گەیشتن بە رێككەوتنی ئەتۆمیی لەساڵی (2015) سولەیمانی لەژێر گاریگەریی ڤلادیمیر پوتن ، سەرۆكی روسیا ویستوویەتیی ببێتە هۆی تێكدان و سەرنەگرتنی ئەو رێككەوتنە نێودەوڵەتییە چونكە مۆسكۆ پێی وابووە رێككەوتنی ئەتۆمیی پێگەی واشنتۆن لەئاستی جیهان و ناوچەكەدا بەهێزتر دەكات. زەریف دەشڵێت:» گەشتە سیاسی و سەربازییەكانی قاسم سولەیمانی لەسەر خواست و لەژێر دەسەڵات و كۆنتڕۆڵی ئێمەدا نەبووە بەتایبەت لەسوریا و عێراق، گەشتەكەشی بۆ روسیا لەساڵی (2015) لەسەر داوای مۆسكۆ بوو خواستی روسیا ئەوەبوو كە سوپاو هێزە سەربازییە رەسمییەكانی ئێران دوای رێككەوتنی ئەتۆمیی راستەوخۆ پەلكێشی جەنگی سوریا بكات. هەروەها زەریف لەتۆمارە دەنگییەكەدا دەشڵێت:» لەكاتێكدا پێشتر ئێمە هیچ هێزێكی رەسمیمان لەو جەنگەدا بەشدار نەبوو، ئەوەی هەبوو تەنها هێزە خۆبەخشە (عەرەب و ئەفغانی، سوری) بوون». بەپێی وتەكانی زەریف، روسیا هەوڵیداوە لەڕێگەی قاسم سولەیمانییەوە سیاسەتەكانی خۆی لەناوچەكدا بسەپێنێت و ئێران لەئەمەریكا دوربخاتەوە و بەواتایەكی دیكە سولەیمانی بووەتە داردەستی روسیا لەناوچەكەدا. وەزیری دەرەوەی ئێران ئاشكرای كردووە كە دوای رێككەوتنەكە لەكاتێكدا روسیا دەیتوانی لەدەریای سپی-یەوە هێرش بكاتەسەر پێگەی نەیارانی سوریا، بەڵام لەئێرانەوە ئەو كارەی كردو فڕۆكە جەنگییەكانی لەئێرانەوە هەڵدەستان بۆ لێدان لەخاكی سوریا كەئەمەش پەیوەندیی بە رێككەوتنی ئەتۆمییەوە هەبوو روسیا لەهەفتەی كۆتایی واژۆكردنی رێككەوتنەكەی ئێران وڵاتانی (5+1) هەموو هەوڵەكانی خستەگەڕ بۆ ئەوەی ئەو رێككەوتنە واژۆ نەكرێت و سەرنەگرێت. لەبەشێكی دیكەدا زەریف ئاماژە بەوە دەكات كەدوای رێككەوتنی ئەتۆمیی بڕیاربوو فڕۆكەكانی جۆری بۆینگ و ئەیرباس-ی ئێران لەلیستی سزاكانی ئەمەریكا دەربهێنرێن، بەڵام «قاسم سولەیمانی فشاری خستەسەر كۆمپانیا گەشتیارییەكانی بەكارهێنەری ئەو جۆرە فڕۆكانە لەئێران كە گەشتەكانیان بۆ سوریا دەستپێبكەنەوە و تەنانەت جۆن كیری، وەزیری دەرەوەی پێشوی ئەمەریكا بە زەریفی وتووە:» من هەوڵمداوە فڕۆكەكانتان لە لیستی سزاكاندا نەهێڵمەوە، بەڵام گەشتی فڕۆكەكانتان بۆ سوریا گەیشتووەتە شەش هێندەی رابردوو. لەو تۆمارەدا زەریف بەئاشكرا دەڵێت: لەكۆماری ئیسلامی ئێراندا سیاسەتی (دوو لایەنەی دیپلۆماسی و سەربازیی) بوونی نییە، چونكە «گۆڕەپانی سەربازیی بەبنەما وەردەگیرێت  و سیاسەت لەسەر بنەمای هەوڵە سەربازییەكانە و تاران هێز و ئابورییەكی زۆری بۆ ئەو بوارە تەرخان كردووەو بڕیار لەگۆڕەپانەوە»ئیتڵاعات» دێت نەوەك لەدیپلۆماسییەتەوە، بۆیە قاسم سولەیمانیش لەچوارچێوەی ئەو تێڕوانینەدا پێی وابووە دەبێت دیپلۆماسی لەخزمەتی گۆڕەپانەكەدا بێت و بەر بەردەوامیی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانی رادەسپارد كە چی بڵێن و چی بكەن. سەبارەت بەكەوتنەخوارەوەی فڕۆكەیەكی گشتیاریی ئۆكرانیا لەساڵی (2020) لەتاران بەهۆی دوو موشەكی سوپای پاسداران كە بڕیاربوو بنكەی سەربازیی ئەمەریكا لە (عەین ئەسەد)ی عێراق بكەنە ئامانج، بەڵام بووە هۆی گیانلەدەستانی  (176) كەس، زەریف ئاشكرای كردووە كە رۆژی دوای تێكشكاندنی فڕۆكەكە، بەشداریی كۆبوونەوەی تایبەت و بەپەلەی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانیی كۆماری ئیسلامی ئێرانی سەبارەت بە رووداوەكە كردووە و داوای كردووە كە ئەگەر ئێران هۆكاری تێكشكاندنی ئەو فڕۆكە ئۆكرانیە بووە، دەبێت راگەیاندن بڵاوبكرێتەوە بۆ ئەوەی بتوانرێت چارەسەری كاردانەوەكان بكرێت، بەڵام بەوتەی زەریف ئامادەبووانی ئەو كۆبوونەوەیە زۆر بە توندی وەڵامیان داوەتەوەو هێرشیان كردووەتە سەری بەشێوەیەك وەك ئەوەی ئەو (كفری شەیتان)ی وتبێت. جەواد زەریف لەدژایەتیی قاسم سولەیمانی پاشگەز دەبێتەوە لەنوێترین لێدوانی زەریف سەبارەت بەبڵاوبوونەوەی تۆمارە دەنگییەكەی، رایگەیاندووە كە ئەو مەبەستی بووە بڵێت گۆڕەپانی سەربازیی و دیپلۆماسیی تەواوكەرو بەهێزكەری یەكترن و قاسم سولەیمانی رۆڵی بەرچاوی هەبووە لەئاشتیی لەئەفغانستان و عێراق هەروەها هەوڵەكانی مایەی شكستی داعش بووە. زەریف لەتویتەرو ئینیستاگرام نووسیویەتی:» قاسم سولەیمانی شەهیدێكی جێی شانازییە و پەیوەندییەكانی نێوانمان بە بەردەوامیی بەرەو قوڵبوونەوە رۆیشتووەو جێگەی سەڕسوڕمانە كە تێڕوانینێكی تایبەت و نهێنیی من بۆچی دەبێتە هۆی ململانێی ناوخۆییەكان لەكاتێكدا دەكرێت ئەو ئەزموونە هەشت ساڵەی من و قاسم سولەیمانی سوودی لێوەربگیرێت». سعودیە تۆمەتبار دەكرێت تۆمارەكەی زەریف لە رۆژی یەكشەممە (25/4/2021) لەلایەن تەلەفیزیۆنی (ئێران ئینتەرناشناڵ) كە بەتەلەفیزیۆنێكی نەیاری كۆماری ئیسلامی ئێران لەقەڵەمدەدرێت بڵاو كرایەوە.  رۆژنامەی (گاردیان)ی بەریتانی و (وۆڵستریت جۆرناڵ)ی ئەمەریكی سەبارەت بەو تەلەفیزیۆنە كەناوەندەكەی لە بەریتانیایە نووسیویانە ئەگەرچی داهات و سەرچاوەی داراییەكانی شەفاف نییە، بەڵام بەپێی سەرچاوەكانی ئەوان لەلایەن سعودیەوە پارە بۆ (ئێران ئینتەرناشناڵ) تەرخان دەكرێت بەمەبەستی دژایەتیی كۆماری ئیسلامی ئێران. حەسەن رۆحانی، سەرۆك كۆماری ئێران لە كۆبوونەوەی لەگەڵ كابینەی حكومەت لەسەر بڵاوبوونەوەی تۆماری دەنگیی محەمەد جەواد زەریف دژی هەنگاوو جموجۆڵەكانی رابردووی قاسم سولەیمانی وتوویەتی: من (32) ساڵە لەئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتیمانیی كۆماری ئیسلامی ئێران كارم كردووە و (16) ساڵ سەرۆكی ئەو ئەنجومەنە بووم و لانیكەم (36) ساڵ لە قۆناغە جیاوازەكاندا لەگەڵ سولەیمانی كاری هاوبەشم كردووە سەرەڕای ئەوەی لەكاتی زۆر هەستیاردا ئەركم سیاسەت و دیپلۆماسی و دانوستان بووە لەوە تێدەگەم هەوڵ لەگۆڕەپانی سەربازیی تا چ ئاستێك بۆ دەستكەوتی دیپلۆماسیی گرنگە، چونكە ئەو دوو بوارە دژی یەكتر نین و تەواوكەری یەكترن. رۆحانی ئاماژەی بەوە كردووە كە تۆمارە دەنگییەكەی زەریف لەلایەن كەناڵێكی تەلەفیزیۆنی (ئیران ئینتەرناشناڵ) بڵاوكراوەتەوە كە بەپارەی سعودیە بۆ دروستكردنی ناكۆكیی لەنێوان خەڵكی ئێران بەڕێودەچێت و مەبەستیان لەم كارە لێدان لەپێگەی بەهێزی زەریف و دروستكردنی ناكۆكیی بووە. زەریف هێڵی سوری كۆماری ئیسلامی ئێران دەبەزێنێت رۆژێك دوای بڵاوبوونەوەی تۆمارە دەنگییەكە ئاژانسی هەواڵی (فارس) سەر بەتوندڕەوەكانی محافزكاران بەناونیشانی (كاردانەوە بەتۆماری دەنگیی؛ زەریف لەبیری چووەتەوە كە وەزیری دەرەوەی ئێرانە) بڵاوی كردەوە كە ئاشكرابوون و بڵاوبوونەوەی تۆمارێكی دەنگیی محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران سەبارەت بەهەوڵ و جموجۆڵەكانی قاسم سولەیمانی لەبواری سیاسەتی نێودەوڵەتیی ئێران كاردانەوەی ژمارەیەك پەرلەمانتاری ئێرانی لێكەوتووەتەوە و ئەم تۆمارەیان بە بەزاندنی هێڵی سوری كۆماری ئیسلامی ئێران لەقەڵەمداوەو وتوویانە «پێدەچێت زەریف لەبیری چووبێتەوە كە وەزیری دەرەوەیە». لەلایەكی دیكەوە سەعید خەتیب زادە، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوە رایگەیاند كەئەو تۆمارە دەنگییە بەشێكی جیاكراوەو دەستكاریكراوی وتووێژێكی رۆژنامەوانیی حەوت كاتژمێری زەریفەو پێدەچێت بەمەبەستی دژایەتی زەریف بۆ هەڵبژاردنەكانی سەرۆك كۆماریی لەئێران ئەو تۆمارە بەو شێوەیە بڵاوكرابێتەوە یان دزەی پێكرابێت، چونكە ئەو تۆمارە رەنگدانەوەی راستەقینەی ئاستی رێزو خۆشەویستیی وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ قاسم سولەیمانی نییە. هاوكات رۆژنامەی (شەرق) كە رۆژنامەیەكی نیمچە ئەهلی و نزیك لە ریفۆرمخوازانە بەناونیشانی (كێ بڵاوی كردەوە ؟ كێ قازانجی كرد؟) نووسیویەتی بڵاوبونەوەی تۆمارە دەنگییەكەی محەمەد جەواد زەریف، وەزیری دەرەوەی ئێران بووەتە هۆی قوڵبوونەوەی ململانێكانی یارو نەیاری زەریف و گۆڤارێكی سەر بەسوپای پاسداران بەبڵاوكردنەوەی بەیاننامەیەك دژی وەزارەرتی دەرەوە، حكومەت تۆمەتبار دەكات بەدزەپێكردنی هەواڵگریی و بەوەی كە رێگریی لەجێبەجێكردنی پلانەكانی قاسم سولەیمانی كردووە. سوپای پاسداران رایگەیاندووە ئەگەر قاسم سولەیمانی، فەرماندەی پێشوی فەیلەقی قودس هەموو بوارەكان و گۆڕەپانەكەی بۆ بەرپرسانی حكومەت ئاوەڵا بكردایەتەوە بێگومان ئەوەی ئەمڕۆ بەدی دەكرا هاوشێوەی زیان و بەئەنجام نەگەیشتی دانوستان و رێككەوتنی ئەتۆمیی بوو بۆ ئێران كە لەسایەی ناكارامەیی بەرپرسانی حكومەتەوە خوڵقاوە. سەرەداوەكان ئاشكرا دەبێت دەزگای دادوەریی ئێران بەبێ ناوهێنان رایگەیاندووە؛ نزیكەی (20) بەرپرس و كارمەندی حكومەت كە گومانیان لەسەرە دەستیان هەبووبێت لە دزەپێكردنی تۆمارە دەنگییەكەی زەریف، گەشتی دەرەوەی ئێرانیان لێ قەدەغەكراوە تا ئەوكاتەی دۆسیەكە بەتەواوەتی دادەخرێت. دەزگای دادوەریی روونیكردووەتەوە تۆمەتبارەكان تەنها گەشتیان لێ قەدەغە كراوە و هیچ كەسێكیان دەستگیرنەكراون. لەلایەكی دیكەوە میدیاو رۆژنامەكانی سەر بەباڵی محافزكاران رایانگەیاندووە ئەو تۆمارە دەنگییە لەلایەن حیسامەدین ئاشنا، راوێژكاری سەرۆك كۆماری ئێران بڵاوكراوەتەوە، چونكە دوای بڵاوبوونەوەی تۆمارەكە دەستی لەكار كێشاوەتەوەو حەسەن رۆحانی كەسێكی دیكەی لەجێگەكەی داناوە. سەعید لیلاز، پسپۆڕی ئابوریی و مامۆستای زانكۆ كە دیدارو چاوپێكەوتنە حەوت كاتژمێرییەكەی لەگەڵ زەریف ئەنجامداوە وتوویەتی؛ هیوادارم دەزگای هەواڵگریی ئێران (ئیتلاعات) بتوانێت ئەو كەسە ئاشكرا بكات كەدەستی هەبووە لەبڵاوكردنەوەی تۆمارە دەنگییەكی دیدارەكەی من لەگەڵ زەریف، بەڵام ئەم دەزگایە تەنها چاودێریی تەلەفۆنەكانی من دەكات و چاوەڕوانییەكی دیكەم لێیان نییە. بوومەلەرزەكەی زەریف بڵاوبوونەوەی لێدوانەكانی زەریف لەو تۆمارە دەنگییەدا كە بڕیاربوو هیچ كات بڵاونەكرێتەوە وەك بوومەلەرزەیەك دەسەڵاتی ئێرانی لەناوخۆ هەژاندو كاردانەوەی روسیای لێكەوتەوەو رۆژی شەممە ( 1/5/2021) ماریا زاخارۆڤا، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی روسیا رایگەیاند؛ كۆشكی كرملین تەنها گرنگیی بەهەڵوێستی رەسمیی كۆماری ئیسلامی ئێران دەدات و دەزانین چ كەسانێك دەیانەوێت لە رێگەی لێدوانی نابەرپرسیارانە و نەگونجاو پەیوەندیی سەدان ساڵەی نێوان مۆسكۆو تاران بكەنە ئامانج. هەروەها راشیگەیاند:» روسیا تێدەگات كە ئێران لەئێستادا لەدۆخێكی باشدا نییەو هەڵوێستەكانی ئێمەش بەپێی ئەو دۆخەی ئێران وردبینانە دەبێت». ئەو تۆمارە دەنگییە لە میدیاكانی دەرەوەی ئێران بە بوومەلەرزە و لەناوخۆشدا بەئابڕوچوون و شەرمەزاریی ناودەهێنرێت، بەڵام رەنگە گەورەترین ئامانجی بڵاوكردنەوەی ئەم تۆمارە لەكارخستن یان دورخستنەوەی زەریف لەوەزارەتی دەرەوەی كۆماری ئیسلامی ئێران بێت و هاوكات رێگریی بكرێت لەوەی كە زەریف بتوانێت خۆی وەك كاندیدی ریفۆرمخوازان بۆ پۆستی سەرۆك كۆماریی لەهەڵبژاردنەكانی داهاتووی ئێران بپاڵێوێت. «تەنها كەسێك كە شانسی مسۆگەركردنی پۆستی سەرۆك كۆماریی بۆ ریفۆرمخوازان هەبێت محەمەد جەواد زەریفەو ئەگەر پلانی دورخستنەوەی ئەو سەربگرێت بێگومان ئەمە تیری كۆتایی مەرگی ریفۆرمخوازان و لەگۆڕنانی ئامانجەكانیانە»، بەپێی وتەی بەرپرسانی ریفۆرمخوازان.

  هێمن حەسەن   لەسایەی ئەردۆغان و باغچەلی پێشێلكردنی مافی مرۆڤ لەتوركیادا گەیشتووەتە ئاستی مەترسیدارو زیاتر لە (16) هەزار بەرپرس و ئەندام و لایەنگرانی هەدەپە لەزیندانەكانی توركیادان و رۆژانە دەیانی دیكەیان لێ دەستگیردەكرێت. تا دێت فشارەكان و دەستگیركردنی بەرپرس و پەرلەمانتارو ئەندامانی پارتی ئاشتی و دیموكراتی گەلان (هەدەپە) لەتوركیا فراوانتر دەبێت، ئەردۆغان بەپۆلیس و دادگا رووبەڕووی ئەو پارتە بووەتەوە، بەڵام هەدەپە رووبەڕووی ئەو هەوڵانە دەبێتەوە. لەدوای پڕۆسەی ئاشتی لەتوركیاو بەدیاریكراویش لەدوای كوژرانی دیلەكانی توركیا لەچیای گارە لەسەرەتای ئەمساڵدا حكومەتی توركیا بەبڕیاری رەجەب تەیب ئەردۆغان هەڵمەتێكی فراوانی دەستگیركردنی بەرپرس و پەرلەمانتارو ئەندامانی هەدەپەی دەستپێكردووە. لەئێستادا هەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپەییەكان گەیشتووەتە بەرزترین ئاستی خۆی و رۆژ بە رۆژیش ئەو فشارانە فراوانتر دەبێت و دۆسییەكی (٦٠٠) لاپەڕەیی لەدادگای دەستوری توركیا لەدژی ئەو پارتە كراوەتەوە. لەیەك هەفتەی رابردوودا تائێستا (١٢٣) بەرپرس و ئەندامی هەدەپە لەلایەن هێزە ئەمنییەكانەوە دەستگیركراوە كە لەناویان پەرلەمانتار»فاروق گەرگەرلی ئۆغڵو» هەیە، ئەمە تازەترین هەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپەییەكانە. فەلەكناس ئۆجای كە پەرلەمانتاری هەدەپەیە لەپەرلەمانی توركیا باس لەوە دەكات كەهەڵمەتی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی هەدەپە بڕیاری سیاسییەو لەلایەن ئەردۆغانەوە دەردەچن و دادگاكانیش بۆ دژایەتی گەلی كورد بەكاردەهێنێت، پێشیوایە تەنیا كورد لەژێر ئەو هەڵمەتەدا نییە، بەڵكو هەموو لایەنە كۆمەڵایەتییەكان و سیاسییەكانی دەرەوەی ئەكەپە لەژێر هێرشدان.  فەلەكناس ئۆجا لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»لایەنگرانی هەدەپە لە لایەنگرانی هەموو پارتەكانی تر بەرپرسیار و هۆشیارترن، زیندان گەلی ئێمەی نەترساندوەو ناشی ترسێنێت، ئێوە بینیتان نەورۆزی ئەمساڵ بەملیۆنان كەس لە هەموو توركیا لەگۆڕەپانەكاندا دژایەتی سیاسەتەكانی زوڵم و ستەمیان كردو پشتگیرییان لەهەدەپە كرد.» بەپێی ئامارێك كە هاوڵاتى لەژووری ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی هەدەپە وەریگرتووە لەدوای كۆتایی هاتنی پرۆسەی ئاشتی لەتوركیاو لەساڵی 2015ەوە لەباكوری كوردستان (16) هەزار و (600) بەرپرس و پەرلەمانتارو سەرۆك شارەوانی و ئەندامی پارتەكە دەستگیركراون. لەو ژمارەیە سێ هەزار و (٦٩٥) ئەندامی پارتەكە لەزینداندان كەتێیاندا (٩٣) سەرۆك بەشی ویلایەت و (١٩٤) سەرۆك بەشی بەڕێوەبەرایەتییەكان، (١٩) ئەندام پەرلەمانتاری ئێستاو پێشووی و (٢٣) ئەندامی كۆمەڵەی جێبەجێكردن، (٢٥) ئەندام لە ئەنجومەنی پارتەكەو زیاتر لەهەزارو (١٥٠) سەركردە لەلقەكانی هەدەپە لەشارو شارۆچكەكان و كەسانی دیكەی ئەو پارتەی تێدایە. لەئێستادا بە بڕیاری حكومەت و پەرلەمانی توركیا حەوت پەرلەمانتار و (١٥) ئەندامی لیژنەی جێبەجێكردنی هەدەپەی وەك بارمتە گرتووەو كارەكانیان راگیراوە، ئەوانیش لەژێر هەڕەشەی دەستگیركردن و دوورخستنەوەدان. وەزارەتی ناوخۆی توركیا زیاتر لە (100) ئەندامی پارتەكەیان لەئەنجومەنی شارەوانیەكان لەپۆستەكانیان دوورخستووەتەوە و (١١٩) ئەندامی دیكەشیان لەشارەوانییەكان دەستگیركردووە و دووانیشیان لێ زیندانی كردوون. رەمزیە یاشار سەرۆك شارەوانی یوكسەكۆڤا بووەو ئێستا لەكارەكەی دوورخراوەتەوە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت» هەدەپە سەركەوتنی مەزنی لە شارەوانیەكان بەدەستهێنا، بەڵام ئەكەپە شارەوانییەكانی داگیركردو كوتادەی بەسەر دەنگی گەل و دیموكراسیدا كرد، هەموو ئەمانە داگیركارین و ترسە لەهەپەدەپە». هەروەها یاشار پێشیوابوو دوورخستنەوەی سەدان سەرۆك شارەوانی و دەستگیركردنیان گەلی كورد لەهەڵبژاردنی داهاتوو سارد ناكاتەوەو ناشی ترسێنێت، بۆیە پێشبینی دەكات كە ئەمجارە هەدەپە سەركەوتنی زیاتر تۆمار دەكات و هاوپەیمانیەتی ئەپەكەو مەهەپە تووشی شكستی گەورە دەبنەوە. سەرەتای مانگی رابردوو داواكاری گشتی كۆماری داوای دۆسییەكی دیكەی لەدژی هەدەپە كردەوە كە رێگە بەچالاكی سیاسیی (600) كەس نەدرێت كە پەروین بوڵدان و میتحەت سانجار هاوسەرۆكانی هەدەپەشی تێدایە. لەدۆسییەكەدا داوا كراوە ماوەی پێنج ساڵی تەواو چالاكی و كاری سیاسی لە (600) سیاسی كورد قەدەغە بكرێت كە لەنێویاندا ئەم كەسانە هەن، سەڵاحەدین دەمیرتاش، سڕی سورەیا ئۆندەر، سەباحات تونجەل، فیگەن یوكسەكداغ شەنئۆغڵو، پەروین بوڵدان، سەزای تەمەللی، میتحەت سانجار، مەرال دانش بەشتاش، نورسەل ئایدۆغان، سەلما ئرماك، ئەرتوغرول كویركچو، ئایهان بیلگەن، لەیلا زانا و ئەحمەد تورك. هەر بەپێی ئەو ئامارەی كە لەهەدەپەوە دەست هاوڵاتى كەوتووە لەدوای ساڵی ٢٠١٥وە نزیكەی (300) هەزار گەنجی كورد لەباكوری كوردستان بەهۆی هەڕەشەو فشارەكانەوە روویان لەئەوروپاو هەرێمی كوردستان كردووە كە لەناویاندا (170) هەزاریان ئەندامی هەدەپە بوون و پەرلەمانتاریشیان تێدایە كە ناسراوترینیان» عوسمان بایدەمیر»ە. رۆژنامەی حوڕیەتی توركی مانگی شوباتی ئەمساڵ بڵاویكردەوە كە وەزارەتی ناوخۆی توركیا دەستیكردوە بەدروستكردنی دوو زیندانی گەورە، یەكێك لەشاری ئامەدی باكوری كوردستان و ئەوی تریش لە ئەستامبوڵ كە جێگای سەدان هەزار زیندانی دەبێتەوەو دەبنە گەورەترین زیندانی توركیا. عومەر چەلیك ئەندامی رێكخراوی مافی مرۆڤ لەشاری ئامەد لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت» پێشێلكردنی مافی مرۆڤ لەتوركیادا گەیشتووەتە ئاستی مەترسیدار، خەڵكانێكی زۆر بەتایبەت گەلی كورد بەناڕەواو بەیاسایەكی سیاسی دەخرێنە زیندانەوە، كاتێكیش زیندانی دەكرێن و نادادپەروەرانە حكوم دەدرێن، لەزینداندا لە هەموو مافێك بێبەشە».  چەلیك جەختی لەوەكردەوە لەزیندانەكاندا كە زۆرینەیان كوردن لەهەر ژوورێكدا سێ ئەوەندەی رێژەی ئاسایی خۆی زیندانی تێكراوەو زیندانییەكان لەبارودۆخێكی خراپ ژیان بەسەردەبەن بەهۆی نەبوونی جێگاوە. تەنیا لەمانگی رابردوودا پەرلەمانی ئەوروپا سێ جار داوای لەتوركیا كرد كەهەڵمەتی دەستگیركردنی هەدەپە رابگرێت و سەڵاحەدین دەمیرتاش و پەرلەمانتارەكانی دیكە ئازاد بكات، هاوكات دادگای یەكێتی ئەوروپا مانگی رابردوو دووجار بڕیاری بێتاوانی دەمیرتاشی دەركرد، بەڵام توركیا رەتیكردەوە ئازاد بكرێت. هەفتەی رابردوو جارێكی دیكە دادگای سزا قورسەكانی ئەدەنە سزای چوار ساڵ و شەش مانگ زیندانی بۆ سەڵاحەدین دەمیرتاش پەسند كرد، هاوكات داواكاری گشتی توركیا داوای سەپاندنی شەش ساڵ و هەشت مانگ زیندانی بۆ پەرلەمانتاری هەدەپە «فاروق گەرگەرلی ئۆغڵو» دەكات كەهەفتەی رابردوو دەستگیركرا. ئیبرو جونای وتەبێژی هەدەپە ئاماژە بەوە دەكات كە هەڵمەتێكی دەستگیركردن و توندوتیژی ناڕەوا لەسەر پارتەكەی هەیە و زیندانەكانی توركیا پڕكراون لەئەندامانی هەدەپەو ئازادیخوازانی كورد. ئیبرۆ جونای لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:»دەسەڵاتی ئەكەپەو مەهەپە دەیەوێت سیاسەت و هەڵبژاردنەكانی داهاتووی توركیا بێ هەدەپە دیزاین بكات، چونكە ئەوان دەزانن ئەگەر هەدەپە هەبێت ناتوانن لە هەڵبژاردنی داهاتوو سەركەون، بۆیە ئەوان هەڵمەتی دەستگیركردن و داخستنی هەدەپە بەڕێوە دەبەن». هاوكات وتەبێژەكەی هەدەپە ئەوەشی دووپاتكردەوە كەچەند هەڵمەتی دەستگیركردن و زیندانیكردن لەسەر هەدەپە بێت دەستبەرداری پارتەكەو مافەكانی گەلی كورد نابن و ئامادەن تادوا ئەندامیان بچنە زیندان بۆ بەرگریكردن لەمافی گەلی كوردو رووبەڕووبوونەوەی سیاسەتەكانی ئەردۆغان و باخچەلی. هەڵمەتی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی هەدەپە بەشێوەیەكی بەرنامە بۆداڕێژراو لەدوای كودەتاكەی 2016وە دەستیپێكرد، سەرجەمی بیانووی ئەو هەموو دەستگیكردن و دورخستنەوەو زیندانیكردنەش تۆمەتی هاوكاریكردن و بانگەشەكردن و ئەندام بوونە لەپارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) كە توركیا لەدژی بەرپرسانی هەدەپە لەپۆستە حكومییەكاندا بەكاریدەهێنێت

هەڵۆ سەربەست ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رۆژی شەممەی رابردوو 1ی ئایار بەفەرمی دەستی كرد بەكشانەوەی هێزەكانی لەئەفغانستان، كۆتایی ئەو پرۆسەیەش دەبێتە كۆتایی جەنگێك، 20 ساڵی خایاند.  دوای ئەوەی ساڵی 2001 بەدوای هێرشەكانی سێپتەمبەری سەر نیویۆرك و واشینگتۆندا، ئەمریكا ئەفغانستانی داگیركرد بۆ لە ناوبردنی قاعیدە و تاڵیبان، بەڵام چاودێران دەڵێن، لێرەوە ماوەیەكی پڕ گومان لەو وڵاتە دەستپێدەكات، چونكە رۆژ بەڕۆژ دەسەڵاتی تاڵیبان بەرەو زیاتربوون دەچێت. بەرپرسە ئەمریكییەكان دەڵێن پرۆسەی كشانەوەكە ماوەیەكە دەستی پێكردووە و دانانی بەرواری یەكی ئایار تەنیا بەروارێكی رەمزییە، چونكە ئەو بەروارە بۆ كۆتاییهاتنی پرۆسەكە دانرابوو كاتێك ئیدارەی پێشوی ئەمریكا بەسەرۆكایەتی ترەمپ، لەشوباتی 2020دا لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیباندا لە دەوحەی پایتەختی قەتەر گەیشتنە رێككەوتن. ساڵی 2001 ئەمریكا بەسەرۆكایەتی هاوپەیمانیەتییەك ئەفغانستانی داگیركرد، دیارترین وێستگەكانی ئەو جەنگە (20) ساڵەیە ئەمانەن: جەنگ لەدژی تیرۆر لە 7ی تشرینی یەكەمی 2001، دوای كەمتر لەمانگێك لەهێرشەكانی 11ی سێپتەمبەر، جۆرج دەبلیو بۆش سەرۆكی ئەمریكا، دوای ئەوەی رژێمی تاڵیبان رەتیكردەوە ئوسامە بن لادن سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە رادەست بكات، ئۆپراسیۆنی «ئازادیی هەمیشەیی» لەئەفغانستان راگەیاند و لەچەند هەفتەیەكدا وڵاتەكەی داگیركرد. دوای داگیركردنی عێراق لە 2003دا لەلایەن ئەمریكاوە، سەرنجەكان لەسەر ئەفغانستان نەمان و ئەوەش بووە دەرفەتێك تیایدا تاڵیبان و رێكخراوەكانی تر ریزەكانیان رێكبخەنەوە و پێگەكانیان لەباشورو رۆژهەڵاتی وڵاتەكە پتەوبكەن. جەنگێكی لەیاد كراو دوای داگیركردنی عێراق لە 2003دا لەلایەن ئەمریكاوە، سەرنجەكان لەسەر ئەفغانستان نەمان و ئەوەش بووە دەرفەتێك تیایدا تاڵیبان و رێكخراوەكانی تر ریزەكانیان رێكبخەنەوە و پێگەكانیان لەباشورو رۆژهەڵاتی وڵاتەكە پتەوبكەن. 100 هەزار سەرباز كۆتاییەكانی 2009 بەچەند مانگێك دوای هەڵبژاردنی، باراك ئۆباما سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا، وێڕای ئەوەی لەسەر ئەو بەڵێنە هەڵبژێردرابوو كە دەیوت كۆتایی بەجەنگی عێراق و ئەفغانستان دەهێنێت، بەڵام ژمارەی سەربازەكانی لە ئەفغانستان بۆ (68) هەزار بەرزكردەوە. لەكانونی یەكەمی ئەو ساڵەشدا (30) هەزار سەربازی تری ناردو جەختیكردەوە كەدوای (18) مانگ دەستدەكات بە كشانەوە، بەڵام «زیاتركردنی سەربازەكان لەئێستادا بۆ ئەوەیە تا ئەوكاتە تاڵیبان بێ هێز بكرێت و دامەزراوەكانی حكومەت بەهێز بكرێت». كوژرابی بن لادن شەوی 1/2ی ئایاری 2011 ئوسامە بن لادن سەرۆكی قاعیدە، لەئۆپراسیۆنێكی هێزە تایبەتەكانی ئەمریكادا كوژرا. كۆتایی پرۆسە جەنگییەكان لە 31ی كانونی یەكەمی 2014 هاوپەیمانیی باكوری ئەتڵەسیی (ناتۆ) كۆتایی بەئەركە سەربازییەكانی هێنا لەئەفغانستاندا، بەڵام هێشتا (12) هەزار و (500) سەربازی بیانی لەوڵاتەكەدا بوون، كە نۆ هەزارو (800) یان ئەمریكی بوون و بەهۆی ئەو كەمبوونەوەیەوە دۆخی ئاسایش بەتەواوی داڕما، چونكە تاڵیبان بەهێز بوەوەو هاوكات رێكخراوی داعش دەستیكرد بەچالاكی. پاڵپشتی ئەمریكی لە 21ی ئابی 2017، دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا، هەڵوێستێكی پێچەوانەی لێدوانەكانی پێشوی راگەیاند. بەوەی جەختیكردەوە كەهێزەكانی ئەمریكا تاڕاگەیاندنێكی تر لەئەفغانستان دەمێننەوەو هەزارەها سەربازیشی بۆ پاڵپشتی ناردە ئەو وڵاتەو گەورەترین بۆمبی نا ناوەكیشی لەدژی پێگەكانی داعش بەكارهێنا، كە بە (دایكی بۆمبەكان) ناسراوە. ژمارەی سەربازەكانیشی بەرزكردەوە بۆ زیاتر لە (14) هەزار. گفتوگۆ هاوینی 2018 واشینگتۆن و نوێنەرەكانی تاڵیبان گفتوگۆی نهێنی و راستەوخۆیان لەدەوحەی پایتەختی قەتەر دەستپێكرد كە بزوتنەوەی تاڵیبان لەوێ نوسینگەیان هەیە. گفتوگۆكان بە سەرۆكایەتی نێردەی تایبەتی ئەمریكا (زاڵمای خەلیل زاد) بوو و پەیوەستبوو بەكەمكردنەوەی بوونی سەربازیی ئەمریكا لەئەفغانستان و لەبەرامبەریشدا ئەمریكا داوای لە تاڵیبان كرد رێگربێت لەئەوەی وڵاتەكە ببێتە پەناگەیەكی ئارام بۆ گروپە تیرۆریستییەكانی وەك قاعیدە و داعش. چەند جارێك گفتۆكان راگیران و ئەمریكا كەوتەوە بۆردومانكردن. رێككەوتنێكی مێژویی لە 29ی شوباتی 2020 ئەمریكاو تاڵیبان رێككەوتنێكی مێژوییان لەدەوحە واژۆكرد. بەپێی ریككەوتنەكە تاوەكو ئایاری 2021 دەبێت سەرجەم هێزە بیانییەكان لەئەفغانستان بكشێنەوە، لەبەرامبەر گەرەنتیی ئەمنی و بەڵێننامەی تاڵیباندا كە كردەوە توندوتیژییەكان كۆتایی پێبهێنێت و لەگەڵ حكومەتی كابول بكەوێتە گفتوگۆ. لە 12ی كانونی یەكەمی هەمان ساڵ، یەكەم گفتوگۆی ئاشتی لەنێوان حكومەت و یاخیبووەكاندا، لەدەوحە دەستیپێكرد، بەڵام لەچەند مانگی رابردودا تیرۆركردنی رۆژنامەنوس و دادوەر و پزیشك و كەسانیتر لەچالاكوانە مەدەنییەكان زیادیكردو واشینگتۆن و كابول بەرپرسیارێتییەكەیان خستە ئەستۆی تاڵیبان و ئەویش رەتیكردوە. كشانەوەی هێزەكان لە 14ی نیسانی 2021دا جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا رایگەیاند تا 11ی سێپتەمبەرو ساڵیادی هێرشەكان، ئەو دوو هەزارو (500) سەربازە دەكشێنێتەوە كە لەئەفغانستاندا ماون و لە 29ی هەمان مانگدا ناتۆ كشانەوەیەكی هەمەئاهەنگی هێزەكانی ئۆپراسیۆنی (پشتیوانیی حازم)ی دەستپێكرد كە بەكۆی گشتی نۆ هەزارو ( 600) سەرباز لە (36) وڵاتەوە بەشدارن تێیدا. بەو شێوەیە، دوای (20) ساڵ جەنگ و هەزاران قوربانی و ملیارەها دۆلار خەرجیی و زیان، هێزەكانی ئەمریكا كە بۆ لەناوبردنی تاڵیبان چوونە ئەفغانستان، وڵاتەكە جێدەهێڵن، بەڵام هێشتا تاڵیبان ماوەو ڕۆژ بەڕۆژ بەهێزتر دەبێت، بەتایبەتی لەگەڵ نەمانی هێزە ئەمریكییەكاندا.

ماردین نورەدین ‌رۆژانە چەندەها پڕۆگرامی خێرخوازی لەكەناڵە تەلەفزیۆنیەكانی هەرێمی كوردستان پەخش دەكرێت، بەتایبەت لەمانگی رەمەزاندا زیاتر دەبێت، ئەندامێكی پەرلەمانی كوردستان دەڵێت:» خێركردن دەبێت شاراوەبێت و ئەوەی ئێستا بنەماكانی ئیسلامی تێدا جێبەجێ ناكرێت»، بەڵام مامۆستایەكی ئاینی پێیوایە متمانە كەمبووەتەوەو ئەوەش هۆكاری ئاشكراكردنی كاری خێرخوازییە. وەیسی سەعید ئەندامی فراکسیۆنی پارتی لەلیژنەی ئەوقاف و كاروباری ئاینی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: «كاری خێرخوازی كارێكی زۆر پیرۆزە، بەتایبەت بووەتە نەریتێك خەڵكی ئێمە ساڵانە لەمانگی رەمەزانی پیرۆز ئەنجامی دەدەن، بەڵام ئیسلام كۆمەڵێك پڕەنسیپی گرنگی داناوە، بەهیچ شێوەیەك ئەم كارە خێرخوازییە نابێت كاریگەری لەكەسایەتی مرۆڤەكان بكات، تەنانەت لەفەرمایشتێكی پیرۆزی پێغەمبەردا هاتووە دەستی راستە كە دەبەخشێت دەستی چەپە ئاگای لێ نەبێت، مەبەستەكە ئەوەیە دەبێت بەو شێوە بەشاراوەیی بێت». هەروەها وتیشی:» بۆیە بەداخەوە لەهەرێمی كوردستان بۆتە نەریتێكی ناشرین كە لەگەڵ پرەنسیپەكانی ئاینی پیرۆزی ئیسلام و مافی مرۆڤ یەكناگرێتەوە، زۆر خەڵك كاری خێرخوازی خۆی نمایش دەكات یاخود بۆ پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن و چالاكی سیاسی بەكاری دەهێنێت». ئەو پەرلەمانتارە ئاماژەی بەوەشكرد ئێستا لەهەرێمی كوردستان یاسایەكی تایبەت بەكاری خێرخوازی نییە، زۆر گرنگە لەئایندەدا كار بۆ ئەو پرسە بكرێت، بەتایبەت بابەتی كۆكردنەوەی زەكات كەیەكێكە لە روكنەكانی ئاینی ئیسلام پێویستە بكرێتە پڕۆژەیاسا لەهەرێمی كوردستان و كاری لەسەربكرێت. هەروەها پەرلەمانتارەكەی لیژنەی ئەوقاف پێشیوابوو «ئەگەر هاتوو ئەم بابەتە لەچوارچێوەیەكی یاسا رێكبخرێت ئەوە دەتوانرێت بەشێوەیەكی دادپەروەرانە ئەم زەكاتە ساڵانە بەسەر خەڵكی پێویست و هەژارو كەمدەرامەت دابەشبكرێت، ببێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی رێژەی هەژاری كەمببێتەوە». مامۆستایەكی ئاینی لەسلێمانی دەڵێت كەمبوونەوەی متمانە لەنێوان خەڵكدا وای كردووە كاری خێرخوازی بەئاشكرا بكرێت و ئەوەش لایەنی ئەرێنی و نەرێنی هەیە. مەلا ئەحمەد قامیشی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « بۆ ئەوەی ئەو كەسەی پارەكەی بۆ ناردوون بۆ ئەو رێكخراوە بەچاوی خۆی بەرهەمەكە ببینێ و بزانێت لەبەرئەوەی ئەمڕۆ متمانە زۆر كەم بووە، بۆ ئەوەی متمانەكە  بزانێت كە ئەمە ئەو پارەیەیە كە بۆ ئەو شوێنە خەرج كراوە،  هەم لەلایەكەوە دڵنیابێت كە ئەو پارەیە نەخوراوە، پاشانیش چالاكییە بۆ ئەو لایەنەی كە دەیكات». دەربارەی دەركەوتنی رووخساری ئەو كەسانەی خێرو زەكات وەردەگرن، ئەو مامۆستا ئاینییە پێیوابوو پێویستە دەموچاوەكان بەتەواوی پیشان نەدرێت بۆ ئەوەی لەناو خەڵك بەچاوێكی دیكە نەبینرێن. قامیشی وتیشی:»دەڵێت مرۆڤ كە راوەماسی بكات تەڕ دەبێت، تۆ ئەگەر داواكاری شتێك بكەی هەندێ شتیش هەیە دەبێت سەبری لەسەر بگری، یان ئەوەتا ئەو كەسە دەبێت قەناعەتی هەبێت و دان بەخۆیدا بگرێت، خۆ بەڵێ خێر بەنهێنی باشترە، بەڵام ئەو سیقەو متمانەیە نەماوە». «ئەگەر حكومەتێكی ئیداری باش هەبێت ئەوا وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی دەبێت هەڵبسێت بەو شتانە ئەوە ئیشی ئەوانە، بەڵام چی بكەین ئەگەر ئەوە نەبێت لەوە چاكترمان دەستناكەوێت»، ئەو مامۆستا ئاینییە وای وت

شاناز حەسەن وەزارەتی دارایی و ئابووری حكومەتی هەرێمی كوردستان رەزامەندیدا لەسەر خەرجكردنی (24) ملیار دینار بۆ پرۆژەكانی پارێزگای سلێمانی و هەڤاڵ ئەبوبەكر دەڵێت:» تەرخانكردنی ئەو بڕە بودجەیە هەنگاوی یەكەمە بۆ بوژاندنەوەی سلێمانی». وەزارەتی دارایی و ئابوری رەزامەندیی دا، لەسەر خەرجكردنی بڕی (24) ملیارو (318) ملیۆن دینار بۆ تەواوكردنی (22) پڕۆژەی خزمەتگوزاریی پێویست و جێبەجێكردنی چوار پڕۆژەی ستراتیژی نوێ بۆ سنوری یەكە كارگێڕییەكانی پارێزگای سلێمانی. دوای راوێژو كۆبوونەوەی پارێزگاری سلێمانی لەگەڵ سەرۆكی یەكە كارگێڕییەكانی سنوری پارێزگای سلێمانی؛ لەسەر داخوازیی پارێزگای سلێمانی بەنووسراوی ژمارە (7931) لە 29/11/2020دا بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، بەنووسراوی ژمارە (2557) لە 25/2/2021 و دوای كۆبوونەوەیان رەزامەندیی درا لەسەر خەرجكردنی بڕی (24) ملیارو (318) ملیۆن دینار بۆ تەواوكردنی (22) پڕۆژەی خزمەتگوزاریی پێویست و جێبەجێكردنی چوار پڕۆژەی ستراتیژی نوێ بۆ سنوری یەكە كارگێڕییەكانی پارێزگای سلێمانی. هەریەك لەو پڕۆژانە پێش 2010 دەست كراوە بەجێبەجێكردنیان و دواتر بەهۆی هاتنی داعش و قەیرانەكانەوە كاركردن تیایاندا راگیراوەو  بەڕێژەی لەسەدا (90)یان تەواو بووە، واتە لەسەدا (10)یان ماوە تەواو ببن، هەریەكەیان پڕۆژەی خزمەتگوزارین بەتایبەتی رێگاوبان. هەڤاڵ ئەبوبەكر، پارێزگاری سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت: « ئەمە (18) پڕۆژەی كۆنن، خزمەتگوزارین، پێویستن بۆ هاووڵاتیان پێیان تەواو دەكرێت كە تەنیا چوار پڕۆژەی نوێ هەیەو یەك پڕۆژەی دیكە كە لەناو خشتەكەدا باس نەكراوە بۆ رێگاوبانی گەڕەكی شێخان لەسەیدسادق واتە دەكاتە (23) پڕۆژە كە لەسنوری پارێزگای سلێمانی بەو پارەیە كاریان تێدا دەكرێت». پارێزگاری سلێمانی باسی لەوەشكرد ئەو هەنگاوە، هەنگاوێكی گرنگ و شایستەیە بەئاڕاستەی دەستپێكردنەوەی پڕۆژە وەستاوەكان و جێبەجێكردنی پڕۆژەی نوێ لەپێناوی خزمەتكردنی زیاتری هاووڵاتیان و دابینكردنی خزمەتگوزارییەكان و دروستكردنی دەرفەتی كارو بوژانەوە لەهەموو ناوچە جیاجیاكانی هەرێمی كوردستاندا». پارێزگاری سلێمانی جەختی لەوە كردەوە ئەم پڕۆژانە هەموویان گرنگن و وتی:» بەڕاوێژ لەگەڵ یەكە كارگێڕییەكان پڕۆژەكان هەڵبژێردراون و دیاریكراون كە كامیان بۆ هاووڵاتیان سودی هەیەو پێویستە زووتر تەواو بكرێت». هەڤاڵ ئەبوبەكر ئەوەشی روونكردەوە پڕۆژەی دیكەش هەیە كە تەواونەكراون و وتی: « پڕۆژەكانی دیكەش هێشتا تەواونەكراون و لەوەزارەتی پلاندانانن، كە بەكۆی گشتی (340) ملیار دینار بۆ ئەم دەڤەرە دانراوە بۆ تەواوكردنی پڕۆژەكان و ئەم بڕە پارەیە قۆناغی یەكەمەو ئومێد دەكەین قۆناغی ترو هەنگاوەكانی تریش بەردەوام بێت». ئەندامێکی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، تەخانكردنی ئەو بڕە بودجەیە بە» تەنها پینەكردنی  پڕۆژەكان» وەسفدەكات. رەمەزان نامیق، سەرۆكی لیژنەی پلان و پڕۆژەكان لەئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی، لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتى وت:» لەپارێزگای سلێمانیدا، بەسەدان پڕۆژە هەیەو تەواو نەبوون لەدوای ساڵی 2010وە راگیراون بەهۆی نەبوونی بودجەوە، بۆیە لەئێستادا ریزبەندییەك كراوە بۆ ئەو پڕۆژانە بەپێی رێژەی تەواوبوونی و گرنگی و ئەو پڕۆژانەی كەخزمەتگوزارین هێنراونەتەوە پێشەوە هەم بۆ بەرژەوەندی هاووڵاتیان و هەم بۆ پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان زیاتر ئەركیان لەسەرەو بەماوەیەكی تر وایانلێدێت ئەو بەشەی كە تەواو بووە دەڕوخێت و دەبێت دووبارە لەسەرەتاوە بنیات بنرێتەوە». هەروەها جەختی لەوەش كردەوە دەبوایە بودجە بۆ تەواوبوونی هەموو پڕۆژەكان تەرخانبكرایە، چونكە پڕۆژە هەیە لەسەدا 5ی تەواو بووەو راگیراوە چاوەرێی تەرخانكردنی بڕی (100) ملیار بوون بۆ تەواوكردنی پرۆژەكان، وتیشی:» ئەو (24) ملیار دینارە تەنیا پینەكردنێكەو پڕكردنەوەی بەشێكی كەمی پێداویستی شاری سلێمانیە».

شاناز حەسەن وتەبێژی تەندروستی حكومەتی هەرێم ئاماژە بەوەدەدات كارئاسانی بۆ ئەو هاووڵاتیانەی هەرێم دەكەن كە لەوڵاتی هیندستانن تابگەڕێنەوە بۆ كوردستان و دەشڵێت:»لەسەدا (90)ی تووشبوانی ئێستا كۆرۆنای گۆڕاون». ئاسۆ حەوێزی، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: « دەتوانم بڵێم لەسەدا (90)ی تووشبوانی ئێستا لەهەرێمدا كۆرۆنای گۆڕاون». ناوبراو روونیكردەوە لەئێستادا ئامادەكاری دەكرێت بۆ هێنانەوەی ئەو هاووڵاتیانەی لەهیندستانن بۆ هەرێمی كوردستان و وتی:» لەكاتی هێنانەوەیان بۆ ماوەی (14) رۆژ كەرەنتین دەكرێن تا بزانین تووشی ڤایرۆسی كۆرۆنا بوون یان نا». وڵاتی هیندستان لەئێستادا زیاتر لە (18) ملیۆن تووشبوی كۆرۆنای هەیەو رۆژانە سەدان هەزار كەس تووش دەبن و بەشێكیان گیان لەدەستدەدەن، زۆربەی وڵاتان هاووڵاتییەكانی خۆیان دەگەڕێننەوە تا كۆرۆنای هیندی نەگاتە وڵاتەكانیان.  

هاوڵاتى. چەمچەماڵ دوێنێ بەفەرمی عەبدوڵای كوێخا موبارەك چوونە ناو پارتی راگەیاند كە بۆ یەكەمجار لەگەڵ كەمال كەركوكی ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی دەركەوت و رایگەیاند:» هۆكاری جێهێشتنی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن خیانەت و ناپاكی بووە «. دوێنێ یەكشەممە 2ی ئایاری 2021، عەبدوڵڵا كوێخا موبارەك ئەندامی پێشتری جڤاتی نیشتمانی و بەرپرسی مەكۆی گۆڕان لەچەمچەماڵ بەفەرمی خۆی و خزمەكانی چوونە ناو پارتییان راگەیاند. عەبدوڵا كوێخا موبارەك وتی:» هۆكاری جێهێشتنی بەرەی ئۆپۆزیسیۆن خیانەت و ناپاكی بووە لەنێو ئەو بەرەیە نەك بەدەستهێنانی پلەو پۆست». هەروەها وتیشی:» ئێمە بەنوێنەرایەتیی خزم و كەسوكار و هەوادارانمان لێرەین و بەكۆمەڵ بڕیارماندا لەمەودوا ئەندامێكی پارتی دیموكراتی كوردستان بین و پشتیوانیی ئەو حزبە بكەین. «بۆیە پارتی دیموكراتی كوردستانمان هەڵبژارد تائێستا ئەو حزبە ئێسكی نەشكاندووین و وەكو حزبێكی وەفادار بۆ ئەندام و لایەنگرانی خۆی رەچاوی خەباتی باووباپیرانمانی لە رابردوودا كردووەو بەشی ئاشتی لەگەڵدا هێشتووینەتەوەو باوەشی بۆ گرتبووینەوە»، عەبدوڵا كوێخا موبارەك وای وت. نزیكەی دوومانگ لەمەوبەر وەفدی پارتی لەڕێگەی خزمەكانییەوە چەند جارێك بۆ هەواڵ پرسین سەردانی (عەبدوڵای كوێخا موبارەك)یان لەچەمچەماڵ كردووەو رێگایان خۆشكردووە بۆ ئەوەی ببێتە پارتی. هاوكات سەرچاوەیەكی ئاگادارو نزیك لە عەبدوڵا كوێخا موبارەك بەهاوڵاتى. وت:» رۆژی 24ی نیسان عەبدوڵا كوێخا موبارەك لەگەڵ چەند كەسێكی دیكەدا مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتییان لەسەری رەش و بارەگای بارزانی بینیوە». هەروەها ئەوەشی خستەڕوو كە «مەسعود بارزانی دوای گفتوگۆو باسكردن لەمێژوو و خەباتی پڕسەروەری مامی عەبدوڵا (شەهید نازم حەمە سلێمان) بەڵێنی پێداون كە پارتی هاوكارو دەستكراوە دەبێت لەگەڵیاندا و چ داواكارییەكیان هەبێت بۆیان جێبەجێ دەكرێت. هاوكات مەكتەبی سیاسی پارتی راسپاردووە بەتایبەت كەمال كەركوكی سەرجەم داواكارییەكانیان بۆ جێبەجێ بكرێت. ئەو سەرچاوەیە كە لەبەر هەستیاری بارودۆخەكە نەیویست ناوی بهێندرێت، باسی لەوەشكرد بێجگە عەبدوڵای كوێخا موبارەك و مەحمودی برای و چەند كەسێكی دیكە، مەلا سەربەست كە ئامۆزایانە پێشتر ئەندامی جڤاتی گشتی گۆڕان بووە كۆتا كەس بووە قەناعەتی كردووە ببێتە پارتی، بەڵام دوای ئەوە ئینجا دوێنێ بەفەرمی راگەیەندرا. بەرپرسی لقی 19ی پارتی لەچەمچەماڵ دەڵێت:» بێگومان لەڕووی رێكخستن و جەماوەرییەوە لقەكەمان قورسایی خۆی وەردەگرێت». رێبوار سەید ساڵح بەرپرسی لقی 19ی پارتی لەچەمچەماڵ بە هاوڵاتى وت: «بنەماڵەی كاك عەبدوڵا پێگەیەكی بەرفراوانیان لەناوچەكەدا هەیەو خاوەن كۆمەڵیك شەهیدن، بێگومان لەڕووی رێكخستن و جەماوەرییەوە لقەكەمان قورسایی خۆی وەردەگرێت، بنكەی جەماوەریمان فراوان دەبێت، هاتنیان جێگای خۆشحاڵی ئێمەیە بەدڵێگی گەورەوە پێشوازییان لێدەكەین». هەروەها وتیشی: « تەنها خۆی نییە لەبنەماڵەو عەشرەتە جیاوازەكان خەڵكی زۆری لەگەڵدایە و بەتەنها نەهاتووەو زیاتریشی بەدوادادێت، هەرچەندە نازانین جارێ چەند كەسی لەگەڵدایە، ئێمە دەستكراوەی دەكەین و هەموو پشتگیری و پشتوانییەكی دەكەین و هاوكاری دەكەین بۆ فراوانكردنی بنكەی جەماوەری پارتی». سەبارەت بەوەی چی بۆ عەبدوڵای كوێخا موبارەك دەكرێت، بەرپرسی لقی 19ی پارتی لەچەمچەماڵ ئەوەی روونكردەوە كە تائێستا داوای تایبەتییان نیەو داواكارییەكانیان گشتیین، وتی:»ئەوەیشی كاك عەبدوڵا داوای بكات و پێی خۆشبێ و ئێمە پێمان بكرێت بۆی دەكەین، ئەوانەی نانبڕوان بێگومان هەوڵدەدرێت چارەسەر بكرێت». لەلایەكی دیكەوە سەچاوەیەكی ئاگادار لەسەر چوونی عەبدوڵای كوێخا موبارەك و خزمەكانی بۆ ناو پارتی، بە وت: «بەڵێنی دامەزراندنی نزیكەی (40) كەسی پێدراوە لەگەڵ گواستنەوەی كۆمەڵێك لەخزم و نزیكەكانی كەپێشمەرگەن یان لەهێزەكانی بەرگری و فریاكەوتنن لەگەڵ پارەیەكی مانگانە كەبڕەكەی نەزانراوە، جگەلەوەش پارەی وەرگرتووە بۆ ئەوانەیشی لەگەڵیدا رۆشتوون». ئەو سەرچاوەیە رەتیكردەوە پلەی سەربازیی پێبدرێت، وتی:» پۆستی سیاسی پێدەدرێت». بەوتەی سەرچاوەكەی هاوڵاتى، برایەكی بەناوی  مەحمود كوێخا موبارەك پلەی رائیدە لەلیوا تایبەتەكانی كۆسرەت رەسوڵەو ئێستا ئەویش لەگەڵ عەبدوڵای برایدا بووە بەپارتی، ئەگەرێك هەیە فەوجیان پێبدرێت دەدرێت بەبراكەی.  

سەرچین ساڵح لەسەر هێرشەكەی داعش بۆ سەر سەنگەرەكانی پێشمەرگە لەبەرزاییەكانی زورگەزراو و شێراوە كە سێ شەهیدو دوو برینداری لێكەوتەوە وەزارەتی پێشمەرگەو پەرلەمانی كوردستان لیكۆڵینەوە لەكەموكورتییەكان و هۆكاری هێرشەكە دەكەن. بەرەبەیانی رۆژی شەممە داعش هێرشی كردەسەر سەنگەركانی پێشمەرگە لەبەرزاییەكانی زورگەزراو و شێراوەو لیوای 10ی پێشمەرگە لەسنووری پردێ كە بەهۆیەوە سێ پێشمەرگە شەهیدبوون و دوو پێشمەرگە برینداربوون. دوای كۆتایهاتنی شەڕەكە هۆكاری روودانی هێرشەكە بۆ هەبوونی بۆشاییەكی ئەمنی زۆر گەڕایەوە لەنێوان پێشمەرگەو سوپای عێراقدا لەسنورەكە، كەداعش سودی لەو بۆشاییە ئەمنییە وەرگرتووە بۆ جموجوڵی چەكداری و خۆحەشاردان و هێرشكردن. لەسەر هۆكاری شەڕەكە و كەموكورتییەكانی سەنگەرەكان وەزارەتی پێشمەرگەو لیژنەی كاروباری پێشمەرگە بەجیا لێكۆڵینەوە دەستپێدەكەن. عوسمان سێدەری، جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری پێشمەرگە لەپەرلەمانی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت: «كەمتەرخەمی زۆرجار لەسەنگەرەكاندا هەیە بەتایبەتی بەكارهێنانی موبایل بۆ تەلەفون و ئەنتەرنێت لەلایەن پێشمەرگەوە لەكاتی واجب و حەرەسیاتدا زەرەری گەورەی لێكەوتووەتەوە». ناوبراو ئەوەی دووپاتكردەوە كە بەفەرمی ئەو داوایەش دەگەیەنینە وەزارەتی پێشمەرگە بەكارهێنانی موبایل قەدەغە بكات لەكاتی واجباتدا»هەركاتێك پێشمەرگە كەمتەرخەم بووبێت زەرەری زۆری كردووە، بۆیە لەسەر هێرشەکە لیژنەی كاروباری پێشمەرگە سەردانی مەیدانیی سەنگەرەكان دەكات و لێكۆڵینەوە لەو رووداوە دەكەین». لەدوای رووداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرو ریفراندۆمەوە، هەر هێرشیێك لەلایەن داعشەوە بۆسەر پێشمەرگە ئەنجامدرابێت راستەوخۆ هەبوونی بۆشایی ئەمنی بەبیانوو هێنراوەتەوە. لەماوەی رابردوودا چەندین كۆبوونەوە لەنێوان وەزارەتی پێشمەرگە و سوپای عێراقدا ئەنجامداراوە بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە ئەمنییانە. شۆڕش ئیسماعیل وەزیری پێشمەرگەی هەرێم لەكاتی سەردانیكردنی بۆ میحوەری دووی حەمرین رایگەیاند، لەڕابردوودا دوای چەندین سەردان و گفتوگۆ لەڕووی سەربازییەوە لەگەڵ حكومەتی عێراق نەگەیشتینە هیچ رێكکەوتنێك، ئەگەرچی حكومەتی هەرێم و وەزارەتی پێشمەرگە دەستپێشخەربوون بۆ ریکكەوتن. ناوبراو داوای لەمستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی عێراق كرد كە راستەوخۆ تەداخول بكات تا هەردوو وەزارەتی پێشمەرگەو بەرگری بگەنە رێكکەوتنی هاوبەش و بتوانرێت ئۆپەراسیۆنێكی هاوبەش پێكبهێندرێت لەناوچە جێناكۆكەكاندا. لای خۆیەوە  جەبار یاوەر ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى  وت: « وەزارەتی پێشمەرگە لێكۆڵینەوە دەكات لەسەر ئەو هێرشەی داعش و ئەو ئەنجامەی كە لەئەنجامی هێرشەكەدا كەوتووەتەوە». لەبارەی كەموكورتییەكانەوە باسی لەوەكرد ئەو جۆرە شەڕو هێرشانە لەكتوپڕێكدا روودەدەن و سود لەشوێنێك دەبینن و هەڵیدەبژێرن بۆ هێرشەكەیان. لەبەرامبەردا، نوری حەمە عەلی بەرپرسی میحوەری پردێی هێزەكانی پێشمەرگە بە هاوڵاتى  وت: «كەس باسی كەموكورتی نەكردووە، پێشمەرگە لەسەنگەر شەهید بووە ئیتر كەموكورتی لەچی پێشمەرگەدا هەبووبێت لەكاتێكدا خۆی شەهید بووبێت». لەبارەی گرتنەبەری رێكارەكانیان بۆ دووبارە نەبوونەوەی ئەو حاڵەتەی روویدا وتی: «ئەوە بابەتێكی سەربازییە و ناكرێت لێرە قسەی لەسەربكەم».  

  ماردین نورەدین وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە ئاماژە بەوە دەدات کە پڕۆگرامەکانی خوێندنی 12ی ئامادەی پوخت دەکرێتەوە بۆ تاقیکردنەوەی بەکالۆری. بڕیارە تاقیکردنەوەکانی کۆتای ساڵی خوێندن پێش مانگی تەمموز ئەنجامبدرێن بۆ قۆناغی (1ی بنەڕەتی تا 11ی ئامادەی). سامان سیوەیلی وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە لە لێدوانێکدا بە هاوڵاتی وت"هەموو ئەوو بابەتە گرنگانە دەستنیشانکراون لە پڕۆگرامەکەیان بۆ قۆناغی12ی ئامادەی کە گرنگن بۆ ئەوەی ئامادە بن بچنە زانکۆ". ناوبراو ئاماژەشی بەوە کرد ڕەوشی کۆڕۆنا ئەم ساڵ ناچاری کردن کە پڕۆگرامی خوێندن پوخت بکەنەوە، واتا بابەتە گرنگەکان لە هەر بەندێک یان هەر وەرزێک یان پڕۆگرامێکی خوێندن لە لایەن لیژنەیەکی پسپۆڕ لە شارەزایانی پڕۆگرامەکە لە وەزارەتی پەروەردە دەستنیشان کراون. وتەبێژی وەزارەتی پەروەردە وتیشی"ئەم پوختکردنەوەیە پۆلە ناکۆتاکانیش دەگرێتەوە، واتا پڕۆگرامی خوێندن بۆ ئەوانیش پوخت دەکرێتەوە".

  شاناز حەسەن سەرۆكی  ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێم ئەوە ئاشكرا دەكات لەماوەی دوو ساڵدا ئەو بیانیانەی لەسەر دینی دیكە بوون و هاتوونەتە هەرێمی كوردستان (180) كەسیان هاتوونەتە سەر ئاینی ئیسلام و بوونەتە موسوڵمان. ترێ‌ ناوە تازەكەی كچێكی نیپاڵییە لەماڵێكی شاری سلێمانیدا ماوەی زیاتر لەچەند ساڵێكە كاری پاكکردنەوە دەكات، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» پێشتر هیچ دینێكم نەبوو كە هاتمە ئەم ماڵە بینیم و لەگەڵمدا زۆر باش مامەڵەیان كردووە بەو شێوەیە خۆم حەزم كرد ببمە موسوڵمان و خاوەنەكەی یارمەتیدام». ترێ‌ لەبارەی ناوەكەیەوە وتی:» لەدوای ئەوەی بوومە موسوڵمان خانمی ئەم ماڵە حەزی كرد ناوەكەشم بكاتە ناوێكی كوردی و خۆشم زۆرم حەز لێیەتی». ترێ ئێستا شەوان دوو كاتژمێر قسە لەگەڵ دوو منداڵ و هاوسەرەكەی دەكات و هەوڵدەدات هاوسەرەكەی بكاتە موسوڵمان و وتی:» هاوسەرەكەم زۆر حەزی لێیە ببێتە موسوڵمان، بۆیە بەردەوام شەوانە دوای تەواو بوونی كارەكانم قسەی لەگەڵ دەكەم و لەوكاتەوە هەموو باسەكەمان بووەتە باسی دینی ئیسلام». سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێم ئەوە ئاشكرا دەكات كە لەماوەی دوو ساڵدا (180) كەس هاتوونەتە سەر ئاینی ئیسلام و موسوڵمانبوونی خۆیان راگەیاندووە. حەسەن موفتی، سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێم، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت:» لەماوەی دوو ساڵدا ئەو كەسانەی كە سەردانی یەكێتی زانایان و ئەنجومەنی باڵای فتوایان كردووەو موسوڵمانبوونی خۆیان راگەیاندووە دەگاتە (180) كەس». ئەوەشی روونكردەوە بەشێكی زۆری ئەو كەسانەی موسوڵمان بوون، ئێزیدی و مەسیحی ناو عێراق  و هەرێمی كوردستان بوون و بەشێكیشیان خەڵكی وڵاتانی ئەوروپان وەك نەرویج و دانیمارك و بەریتانیاو ئەڵمانیاو سویدو زۆر وڵاتی دیكە. هاوكات ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد ساڵانە خەڵكانێكی زۆر دەبنە موسوڵمان بە خواست و ئارەزووی خۆیان كە زۆربەیان بە هۆكاری هاوسەرگیری دەبنە موسوڵمان محەمەد، تەمەن (35) ساڵ، ئێزیدی بووەو ماوەی زیاتر لەساڵێكە لەڕێگەی هاوڕێیەكیەوە بووەتە موسوڵمان و وتی:» هیچ لەسەر دینەكەی پێشترم ناڵێم، چونكە شوێنكەوتەی كەسوكارم بووم و ئەوان بۆیان هەڵبژاردووم، بەڵام بوونم بەموسوڵمان هەڵبژاردەی خۆمەو لەدوای تێگەیشتن لەئاینەكە بڕیارم داوەو ئێستا زۆر دڵخۆشترم».