ڕاسپۆتین، شەیتانە ڕاستەقینەکەی مۆسکۆ

لاڤین مەحمود سەرەڕای ئەوەی داوای (107) كەسی پزیشكی كراوە بۆ وەزارەتی پێشمەرگە، لەئێستادا (52) كەسیان یەكلاكراونەتەوە، ئەمیداری گشتی وەزارەت دەڵێت:» دامەزراندنەكان بەگرێبەستەو بەمووچەی مانگانەی (500) هەزار دینار دەبێت». لیوا قارەمان كەمال، جێگری سوپاسالاری وەزارەتی پێشمەرگە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «وەزارەتی پێشمەرگە داوای كردووە  لەحكومەت  بۆ دابینكردنی بەشێك لەكارمەندی پزیشكی داواكرا لەخەڵك تەقدیمی بكەن بەمەبەستی وەرگرتنیان، بەشێكی زۆر لەخەڵك تەقدیمی كردووەو بەڕێوبەرایەتی پزیشكی سەر بەوەزارەتی پێشمەرگە هەڵیبژاردوون». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد پاش ئەوەی ناوەكان چووە ئەنجومەنی وەزیران و رەزامەندی پێدرا، بەڕێوەبەرایەتی پزیشكی لەوەزارەتی پێشمەرگە لیژنەیەكیان پێكهێناوە لەڕێگەی ئەو لیژنەیەوە ئەو كەسانەی پێشكەشیان كردووە لێیان هەڵبژێردراوە، دواتر نێردراوە بۆ وەزارەت و ئەنجومەنی وەزیران رەزامەندیی لەسەر داوە. سەبارەت بەو دەنگۆیانەی كە باس لەوەدەكرێت پارتی بەشێكی زۆری خۆی دامەزراندووە، لیوا قارەمان وتی: « نەخێر شتی وانیە تیایدا نەنووسراوە ئەمە یەكێتییەو ئەمە پارتییە، ناوەكان بەرزكراوەتەوە هەندێكی هاتۆتەوەو هەندێكی نەهاتۆتەوە، نەخۆشخانەكە نەخۆشخانەیەكی نوێیەو پێویستی بەو كادرانەیە كەئێمە ناردوومانن.» نەخۆشخانەی پێشمەرگە، لەسەر ئەركی حكومەتی ئەڵمانیا بۆ پێشمەرگە دروستكراوەو یەكێكە لەگرنگترین ئەو پڕۆژانەی، كەحكومەتی ئەڵمانیای فیدڕاڵ وەك دیاری پێشكەش بەوەزارەتی پێشمەرگەی حكومەتی هەرێمی كوردستانی كردووە، لەیەكی ئازاری ئەمساڵدا بەفەرمی لەهەولێر كراوەتەوە. جەبار یاوەر، ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە بەهاوڵاتی وت: « تائێستا هیچ دامەزراندنێك نەهاتووە، تەنها وەزارەتی پێشمەرگە داوای كردووە، ئەویش پزیشك نا یاریدەدەری پزیشكی بۆ دامەزرێنن بۆ نەخۆشخانەی وەزارەتی پێشمەرگە». ئەمینداری گشتی وەزارەتی پێشمەرگە، ئەوەشی روونكردەوە كە ئەو یاریدەدەری پزیشكیانە بەگرێبەست دامەزراون و مانگانە بەمووچەی (500) هەزار دینار دەوام دەكەن «ناوی نزیكەی (52) كەسیان هاتۆتەوە، چاوەڕێی وەجبەی دووەمیان دەكەین بۆ نەخۆشخانەی پێشمەرگە دایاندەمەزرێنین».

پ.دهۆك لەسنوری پارێزگای دهۆك رێژەی توشبوون بەڤایرۆسی كۆرۆنا گەیشتووەتە ئاستێكی مەترسیدارو بەرپرسانی تەندروستی دەڵێن لەسەدا 60%ی هاووڵاتیان رێنماییەكانی تەندروستی جێبەجێ ناكەن. وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێم سەرەڕای ئەوەی رۆژانە ئامارەكانی تووشبوون و گیانلەدەستدان و چاكبوونەوە بەڤایرۆسی كۆرۆنا رادەگەیەنێت، لەگەڵ ئەوەشدا داوای خۆپاراستن و جێبەجێكردنی رێنماییەكان دەكات. دكتۆر فەرهاد ئیسماعیل، بەڕێوەبەری كاروباری خۆپاراستنی دهۆك لەلێدوانێكدا  بەهاوڵاتی وت:»ئێمە رۆژانە سێ بۆ چوار هەزار پشكنینی كۆرۆنا بۆ خەڵك دەكەین، ئەگەر بەراوردی بكەین بەناوچەكانی تر بەتایبەت سلێمانی رێژەكەی ئێمە دوو ئەوەندە زیاترە». ناوبراو پێشیوابوو زیادبوونی رێژەی تووشبوون بەكۆرۆنا لەدهۆك پەیوەندی بەژمارەی زۆری پشكنینەوە هەیەو لەگەڵ ئەوەشدا پاپەندنەبوونی هاووڵاتیانیشی بەهۆكارێكی دیكە دانا بۆ زۆربوونی تووشبووان بەكۆرۆنا. دكتۆر فەرهاد ئیسماعیل وتیشی» ئێستا لەشەپۆلی دووەمی كۆرۆناداین، ئەگەر هاووڵاتیان پاپەند نەبن رێژەی تووشبوون و گیانلەدەستدانیش هێشتا زیاتر دەبێت». بەپێی ئامارێكی وەزارەتی تەندروستی لەماوەی هەفتەی رابردوو لەیەكی نیسان تا 10 نیسان سێ هەزار و (901) كەس تووشی كۆرۆنا بوون لەپارێزگای دهۆك و (40) كەسیش گیانیان لەدەستداوە. بەڕێوەبەری نەخۆشییە گواستراونەكان لەدهۆك دەڵێت لەسەدا 60%ی هاووڵاتیان پابەندی رێنماییە تەندروستییەكان نابن. سەگڤان حەسەن عەلی، بەڕێوەبەری نەخۆشییە گواستراوەكان لەدهۆك بەهاوڵاتی وت:» لەمانگی ئادار بەتایبەت لەڕۆژانی جەژن لەسەدا98 %ی خەڵك پێگیر نەبوون بە رێنماییەكانی تەندروستی، ئێستاش لەسەدا 60٪ی دانیشتووانی پارێزگای دهۆك بەتەواوی رێنماییەكان جێبەجێ ناكەن». بەڕێوەبەری نەخۆشییە گواستراوەكان لەدهۆك ئاماژەی بەوەشكرد ئێستا سەنتەری نەخۆشخانەی (50) قەرەوێڵەیی (كۆڤید 19)و نەخۆشخانەی لالاف ئەویش (100) قەڕەوێڵەیی و نەخۆشخانەی هاوارهاتنی زاخۆو بەشێك لەنەخۆشخانەی گوڵان لەئاكرێ ، ئەمانە تایبەتن بەنەخۆشی كۆرۆنا. هاوكات، سەگڤان حەسەن ئەوەشی خستەروو (70) تا (80)  تووشبووی كۆرۆنایان لەژێر چاودێری وردی پزیشكیدایە، وتیشی:»تائێستا نەگیشتووینەتە رادەیەكی زۆر مەترسیدار، بارودۆخەكە لەژێر كۆنترۆڵی ئێمەدایە، ئەگەر ناچاربین ئەوكات بەشێك لەنەخۆشخانەی گشتیی ئازادی لەناوەندی دهۆك بۆ تووشبووانی كۆرۆنا ئامادە دەكەین». «قەدەغەی تەواوەتی زۆر باشە بۆ كەمكردنەوەی رێژەی تووشبوون بەكۆرۆنا، بەڵام لەعێراق و كوردستان زەحمەتە جارێكی تر قەدەغەی تەواوەتی رابگەیەنرێت، ئەوەش بەهۆی دۆخی دارایی و بژێویی خەڵك، پێشنیارمان كردووە شەوانی رەمەزان بكرێتە قەدەغەی هاتوچۆ چونكە دوای بەربانگ قەرەباڵغییەكی زۆر دروستدەبێت بەتایبەت لەناو بازاڕدا» سەگڤان حەسەن وای وت. سەگڤان حەسەن رەتیكردەوە كە بەرزبوونەوەی ئاماری كۆرۆنا بەهۆی ئەو كەسانەوە بێت كە لەدەرگای نێودەوڵەتی ئیبراهیم خەلیل دێنە دهۆك، وتیشی: «هەركەسێك لەدەروازەكە بێتە ناو دهۆك پشكنینی كۆرۆنای بۆدەكرێت، بەرزبوونەوەی ئامارەكان هیچ پەیوەندیی بەدەروازەكەوە نیە، زیاتر لەناو دانیشتووان بەخێراییەكی زۆر بڵاودەبێتەوە».

هەڵۆ سەربەست رۆژی شەممە روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ لەڕاپۆرتی مانگی ئازاری رابردوودا رایگەیاند:» میلیشیاكانی سەر بەئێران لەسوریا، لەزۆرینەی ئەو ناوچانەی لەژێر دەسەڵاتیاندایە، هەستاون بە بەسەربازیكردن (تجنید) و پتەوكردنی پێگەی سەربازییان و بارهەڵگری سەوزە بەكاردەهێنێت تا لەعێراقەوە هاوكاری بگەیەنێتە میلیشیاكانی سوریا. روانگەی سوری ئاماژەی  بەوەكردووە كە «میلیشیا لایەنگرەكانی ئێران لەدووی ئازارەوە، لەڕیگای چەند بارهەڵگرێكەوە كە لەعێراقەوە هاتوون، هاوكاریی سەربازییان پێگەیشتووەو چەندین ئەندامی گواستووەتەوە بۆ بارەگاكانی میلیشیای (سید الشهداء) لەگوندێكی دەشتی ئەلبوكەمال لەسەر سنوری عێراق و سوریا لەڕۆژهەڵاتی دەیرەزور.» میلیشیای سید الشهدا‌ء ساڵی ٢٠١٣ بەبیانوی (پاراستنی مەزارگە پیرۆزەكانی شیعە لەسەرانسەری دنیادا) لەعێراق دامەزراو وەك یەكێك لەفەسیڵەكانی حەشدی شەعبی بەشداریی شەڕی دژی داعشی كرد، دواتر بەشێك لەهێزەكانی ناردە سوریا بۆ پشتیوانیكردنی رژێمی ئەسەد و لەئێستادا ئەركی پاراستنی مەزاری سەیدە زەینەبی لەسوریا پێسپێردراوە. بەوتەی مایكڵ ناتس، تایبەتمەند لەكاروباری سوریاو عێراق لەپەیمانگای واشنتۆن، یەكێكە لەمیلیشیا نزیكەكانی حزبوڵاو لەهەناوی ئەوەوە هاتووەتە دەرەوە. ئەگەرچی بەشێكی سەرچاوەی داراییان هێشتا لەلایەن عێراقەوە دەدرێت بەبیانوی ئەوەی سەر بەحەشدی شەعبین، بەڵام سەرچاوەی سەرەكیی چەك و تەقەمەنی و داراییان لەئێرانەوەیەو روون نییە چەند چەكداری هەیە. روانگەی سوری هێمای بۆ ئەوە كردووە كەمیلیشیا ئێرانییەكان لەحەوتی هەمان مانگدا مەشقی سەربازییان كردووەو تیایدا چەكی قورسی وەك ئار بی جی و جۆرەكانی تری مووشەكیان بەكارهێناوەو بەرپرسەكانی سوپای پاسداران و لیوای فاتمییون سەرپەرشتیی مەشقەكانیان كردووە. هاوكات جەختیشی كردووەتەوە كە لەكۆتاییەكانی مانگی ئازاردا، بارێكی نوێی چەك لەخاكی عێراقەوە گەیشتووەتە ناوچەی مەیادین و دراوەتە میلیشیاكانی سەر بەئێران. لیوای فاتمییون لیوایەكی ئەفغانی شیعەییە و ساڵی ٢٠١٤ لەلایەن عەلی رەزا توسلی كە لەساڵی ٢٠١٥ دا لەپارێزگاری دەرعا كوژرا ، بۆ شەڕكردن دژی ئۆپۆزسیۆنی سوریا دامەزرا. ژمارەی چەكدارەكانی بەنزیكەی سێ هەزار چەكدار دەخەمڵێندرێت بەڵام سەرچاوە ئێرانییەكان بانگەشەی ئەوەدەكەن كە ژمارەیان دەگاتە (14) هەزار چەكدار، لەئێستادا چالاكییەكانیان لەناوچەكانی پارێزگای دەیرەزوردایە بەتایبەتی لەخاڵی سنوریی ئەلبوكەمالی سەر سنوری عێراق و ناوچەی مەیادینی سەر بەپارێزگاكە. لیوای فاتمییون لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانیی دەكرێت و هەندێك سەرچاوە ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە هەر چەكدارێكی مانگانە (500) دۆلاری ئەمریكی لەحكومەتی ئێران وەردەگرێت، بەڵام بەرپرسەكانی دەڵێن ئێران هیچ هاوكارییەكیان ناكات. پارێزگای دەیرەزورو خاڵی سنوریی ئەلبو كەمال و ناوچەی مەیادین، هاوسنوری ئەو ناوچانەن كە لەلایەن هێزەكانی سوریای دیموكراتەوە بەڕێوەدەبرێن. روانگەی سوری لەڕاپۆرتەكەیدا ئاشكرایكردووە كە» سێ بارهەڵگر كە سەوزەو میوەیان پێبووەو لەعێراقەوە هاتوون، چونەتە بازاڕی (هال) لەناوچەی مەیادین و وەك چەواشەكاریی چەند سندوقێكی سەوزەو میوەیان داگرتووەو دواتر بەرەو ناوچەی (المزارع) بەڕێكەوتوون، كە شوێنی كۆبوونەوەی زۆرینەی میلیشیاكانە لەناوچەی مەیادین.» لەوێ بارهەڵگرەكان چەكەكانیان داگرتووەو بردویانەتە ئەو تونێلانەوە كە پێشتر رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بەداعش هەڵیكەندبوون و بەكاریدەهێنان، بەڵام بەوتەی روانگەی سوری بۆ مافەكانی مرۆڤ، لەئێستادا میلیشیاكانی سەر بەئێران بەكاریدەهێنن. پێشتریش كۆماری ئیسلامیی ئێران چەندین جار ئەو شێوازەی بەكارهێناوە بۆ تێپەڕاندنی چەك و تەقەمەنی بەناو خاكی عێراقدا بۆ سوریا، بەتایبەتی لەدوای سەپاندنی سزاكانی ئەمریكاوە بەسەریدا. هاوكات چەندین شێوازی تریش بەكاردەهێنێت بۆ گواستنەوەی چەك و چەكدارەكان، لەوانە بەناوی سەردانی مەزارگە پیرۆزەكانی شیعەوە، چەكدارەكان تێكەڵ بە ژن و منداڵ دەكات و بەخاكی عێراقدا دەیاننێرێتە سوریاو ئەو پاس و ئۆتۆمبێلانەشی دەیانگوێزنەوە، پڕ دەكرێن لەچەك و تەقەمەنی. بێجگە لەو رێگایانە چەند بارهەڵگرێكیش بەبیانوی ئەوەی قوربانییان بۆ مەزارگەكان هەڵگرتووە، چەندین باری چەك و تەقەمەنی و پارە دەگوێزنەوەو دەیبەنە سوریا. بەپێی سەرچاوەكانی هەواڵ دوایەمینیان لەكۆتایی مانگی شوباتی رابردوودا بووە كە بەبیانوی سەردانی مەزارەكانەوە، زیاتر لە (80) چەكدار و (10) بارهەڵگر براونەتە ناوچەی (المزارع). هەندێك سەرچاوەش باس لەئەوەدەكەن كە گواستنەوەی چەك و تەقەمەنی بەچەواشەكاریی بارهەڵگری سەوزەو میوە، بەشێوەیەكی رۆژانە روودەدات. روانگەكە ئاماژەی بەئوەش كردووە، كە لەناوەڕاستی مانگی ئازاردا، ئەو میلیشیایانە هەستاون بەئەمباركردنی چەك و تەقەمەنییەكانیان لەقەڵای (الرحبە)ی مێژوییدا، كە دەكەوێتە لێواری شاری مەیادین لەدەشتی دەیرەزوری رۆژهەڵات. ئەوەش بەهەمان شێوە، یەكێكە لەو كارانەی داعش دەیكرد لەترسی بەئامانجگرتنی بەردەوامی پێگەو شوێنی ئەمباركردنی چەك و تەقەمەنییەكانی. قەڵای (الرحبة) دیارترین شوێنەواری مێژویی ناوچیی مەیادین و پارێزگای دێرەزوورە، كە بەر لەهەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆی سوریا، ساڵانە هەزارەها كەس بەمەبەستی گەشتیاریی سەردانیان دەكرد. هەر بەپێی راپۆرتەكەی روانگەی سوری، میلیشیاكانی سەر بەئێران، بەشیك لەچەك و تەقەمەنییەكانیان لەو ناوچانەدا ئەمبار دەكەن كە هاووڵاتیانی مەدەنی تێدا نیشتەجێن، بەتایبەتی لە ناوچەكانی رۆژئاوای رووباری فورات چ لەمەیادین و دەشتەكەی یان لە ئەلبوكەمال و دەشتەكەی، ئەوەش لەترسی بەئامانجگرتنی لەلایەن ئیسرائیل و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتییەوە. روانگەكە سەرنجی بۆ ئەوەش راكێشاوە كەمیلیشیاكان هەستاون بە: «بەسەربازگرتنی لاوەكان و بڵاوكردنەوەی (بەشیعە بوون) لەناو خەڵكدا، بەسودوەرگرتن لەهەژاری و دۆخی خراپی گوزەرانی خەڵك. هاوكات هەستاون بەدەستبەسەرداگرتن و بەموڵكی خۆكردن و كڕینی خانووی ئەو كەسانەی كۆچیانكردووە یاخود كۆچیان پێكراوە بۆ ناوچەكانی تری سوریاو ئەوانەشی ئاوارەی وڵاتانی تربوون.» روانگەی سووری ئەوەشی دووپاتكردووەتەوە كە  سەنتەری (النور الساطع) كە سەر بەسەنتەری رۆشنبیریی ئێرانە، هەستاوە بەكردنەوەی خولی ناساندنی مەزهەبی (آ‌ل البیت) بۆ سەرجەم دانیشتوانی ناوچەكە بە هەموو تەمەنەكانەوەو تایبەت بووە بەباسكردنی مەزهەبی شیعەو كەسایەتییە مێژووییەكانی.  

هەڵۆ سەربەست مانگی ئەیلولی ساڵی رابردوو ئەوە بڵاوبووەوە كۆمپانیایەكی نوێ لەویلایەتی كالیفۆرنیای ئەمریكا كاری لەسەر دروستكردنی فڕۆكەیەكی سەروو دەنگیی دەكرد، لەوانەیە ببێتە فڕۆكەی یەكەمی ئەمریكاو سەرۆك و خانمی یەكەم و جێگری سەرۆك بۆ گەشتنی وڵاتان بكاریبهێنن. دوای ئەوەی كۆمپانیای ئێكسۆسۆنیك دەستیكرد بەكاركردن لەسەر فڕۆكەیەكی سەروو دەنگیی بێگرمە لەكاتی فڕیندا، بیرۆكەكە سەرنجی هێزی ئاسمانی ئەمریكای راكێشاو بەهۆیەوە گرێبەستێكیان پێشكەشی كۆمپانیاكە كرد. فڕۆكەی سەروو دەنگیی ئەو فڕۆكانەن لەكاتی فڕیندا خێرایی دەنگ تێدەپەڕێنن، بەڵام گرمەیەكی ئێجگار گەورە بەردەدەنەوە كەزیانی بۆ باڵەخانەكانی سەر زەوی و ژینگەش هەیەو دەبێتە مایەی بێزاركردن و پشێوی نانەوە لەو شارو شارۆچكەو ناوچانەدا كە بەسەریدا دەفڕن،  ئەوەش وایكرد لەساڵانی رابردوودا فڕۆكەی كۆنكۆرد كەتاكە فڕۆكەی سەروو دەنگی بوو لەكاربخرێت. ئەم نموونە نوێیەی كۆمپانیای ئێكسۆسۆنیك بەجۆرێك دیزاین كراوە كە ئەو گرمە گەورەیەی نەبێت و بەسەروو دەنگیی بێگرمە ناودەبرێت، خێرایی دەنگ بەماخ دەپێورێت  و یەك ماخ واتە هەزارو (235) كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا. هەرچەندە سەرەتای گۆڕین و نوێكردنەوەی فڕۆكەی یەكەمی ئەمریكا لەسەردەمی دۆناڵد ترەمپەوە دەستیپێكرد، كە پلانی هەبوو دوای پەنجا ساڵ و (11) ئیدارەی جیاوازی ئەمریكا، رووكەشێكی جیاواز بەفڕۆكەكە ببەخشێت. لەئێستادا ئیدارەی ئەمریكا هەنگاوێكی گەورەتر دەهاوێژێت بۆ گۆڕین و نوێكردنەوەی فڕۆكەكەو هێنانی تەكنەلۆجیاو خێرایی نوێ و بەكارنەهاتوو بۆ ناوی. نەبوونی گرمەی دەنگیی لەنموونەكەی كۆمپانیای ئێكسۆسۆنیكدا وایكرد لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی جێبەجێكاری فڕینی سەرۆكایەتی ئەمریكاوە گرێبەستێكی پێشكەش بكرێت و لەئێستادا ماڵپەڕی  CNNی ئەمریكی بە فۆتۆ وردەكاریی دیزانی ناوەوەو دەرەوەی فڕۆكەكەی ئاشكراكردووە، بەڵام هیچ سەرچاوەیەك باسی لەنرخی گرێبەستەكە نەكردووە. فڕۆكەكە قەبارەی فڕۆكەیەكی (70) سەرنشینی هەیە، بەڵام بەجۆرێك دروستكراوە (31) سەرنشین لەخۆی بگرێت تابوارێكی فراوانتر بۆ ئەو سویتانە بمێنێتەوە كە بۆ كارو چالاكییەكان و شوێنی حەوانەوە دروستكراون. هەروەها دەربارەی خێرایی فڕۆكەكە، نۆریس تای، یەكێك لەدامەزرێنەران و بەڕێوەبەری جێبەجێكاری كۆمپانیای ئێكسۆسۆنیك دەڵێت:»داهاتووی گواستنەوەی خێرای جیهان لەفڕینی سەروو دەنگی بێگرمەدا خۆی دەبینێتەوە. فڕین بەخێرایی سەروو دەنگی كەگرمەی نەبێت، رێگا بەگەشتیاران دەدات زۆر بەخێرایی بگەنە شوێنەكانیان و ئەوانەی سەر زەویش كێشەیان بۆ دروست نەبێت.» ئەم فڕۆكە نوێیەی لەئێستادا خەریكی دروستكردنین، خێراییەكەی دەگاتە (1.8) ماخ، واتە دوو هەزار و (٢٢٢) كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا، كە ئەوەش زیاتر لەدوو هێندەی خێرایی ئەو فڕۆكانەیە كە لەئێستادا بەكاردەهێندرێن و بڕیاریشە تاسەرەتای ساڵی 2025 ئەم جۆرەی فڕۆكەكە تەواوبكرێت. هاوكات كۆمپانیای هێمیوس كە لەویلایەتی ئەتڵانتای ئەمریكایە گرێبەستێكی لەهێزی ئاسمانیی ئەمریكاوە پێگەیشتووە لەبەرنامەیاندا تاناوەڕاستی ساڵی 2030، بزوێنەری فڕۆكەكە بگۆڕن بەجۆرێكی نوێ كە دەتوانێت بگاتە خێرایی پێنج ماخ، واتە پێنج هێندەی خێرایی دەنگ، بۆ ئەو مەبەستەش، كۆمپانیای هێمیوس بەنیازە لەگەڵ ئاژانسی ئاسمانیی ئەمریكا (ناسا)دا پێكەوە كار لەسەر ئەو بزوێنەرە بكەن. تەكنەلۆجیا و دیزاینی نوێ ئەو ماددانەی لەدیزاینی ناوەوەی فڕۆكەكەدا بەكارهاتوون بۆ دروستكردنی كەلوپەلەكانی لەكورسی و مێزو سیسەم و شتەكانی تر، بریتین لەچەرمی فاخرو داری بەڕوو كوارتز لەسویتە تایبەتەكانی كاركردن و حەوانەوەدا، بەدەر لەجوانیی و رازاندنەوەش، ستێفانی چاهان لێپرسراوی دیزاینی ناوەوەی فڕۆكەكانی كۆمپانیای ئێكسۆسۆنیك دەڵێت:»بەرنامەمان وایە تەكنەلۆجیای ئەوتۆ بەكاربهێنین كە لەئێستادا بوونیان نییە، یان هێشتا لەفڕۆكەكانی تردا بەكارنەهاتوون». فڕۆكەكە دوو سویت لەخۆدەگرێت، یەكەمیان شوێنی كۆبوونەوەیەكی سێ كەسییە، كە تێیدا ڤیدیۆ كۆنفرانسی پارێزراویش دەكرێت و ئامادەبووەكان دەتوانن لەوێوە هەموو كارەكانیان بكەن و بەستراوبن بە ئینتەرنێتەوەو تەنانەت كۆنگرەی رۆژنامەوانیش ببەستن. كورسییەكانی ئەو سویتە بەدەوری خۆیاندا دەسوڕێنەوەو شاشەیەكی ڤیدیۆیی و دەسكی تایبەتیان پێوەیە وەك تەپڵەك بەكاردیت و هەموویان لەچەرم دروستكراون و شاشەیەكی گەورەی تێدایە كە بۆ چەندین مەبەستی جیاواز بەكاردەهێندرێت. لەوبارەیەوە چاهان دەڵێت: »ئەگەر جێگری سەرۆك یان خانمی یەكەم یان خودی سەرۆك بگوێزینەوە، كورسییەكان بەجۆرێكن كەتوانای جووڵەو خۆگونجاندیان لەگەڵ هەموو پێداویستییەكدا هەیە». سویتی دووەم كە جێی هەشت سەرنشینی تێدا دەبێتەوە، لەو جۆرە كورسییانەی تێدایە كە پاڵدەخرێن و مێزەكانیشی بەرزو نزم دەكرێن، بەوجۆرە ئەو ستافەی لەوێدا دەبێت دەتوانێت بۆ كاركردنیش و حەوانەوەش بەكاریبهێنێت. دوا بەدوای سویتەكانیش، كابینەی سەرەكی دێت كە (٢٠) كورسی تێدایە و لەسەر شێوازی بزنس كڵاسی فڕۆكە بازرگانییەكان دروستكراون لەگەڵ دوو شوێنی خواردن و چێشتخانەو دوو تەوالێت و بوارێكی زۆری هەڵگرتنی كەلوپەل. سەبارەت بەچۆنیەتی دیزاینكردنەكەی چاهان دەڵێت ئەوەی خستووەتەڕوو دیزاینی كابینەكە لەسەر بنەماو بیرۆكەی دەسەڵاتی جێبەجێكاری ویلایەتە یەكگرتووەكانەوە وەرگیراوە تا لەگەڵ كارو چالاكییەكانیاندا بگونجێت و هاوكات لەگەڵ خێرایی فڕۆكەكەشدا بگونجێت، بەڵام بەبێ ئەوەی كار بكاتەسەر جوانییەكەی. سەبارەت بەجۆری ئەو تەكنەلۆجیایانەی بەكارهاتوون، راپۆرتەكەی CNN دەڵێت، بەدەر لەوەی كەئەوانە هەموو جۆرەكانی پەیوەندیكردن و بەستەنەوە بەتۆڕی ئینتەرنێت و توانای جێبەجێكردنی سەرجەم كارەكان دەستەبەردەكات و سەرجەمیان پارێزراون و هیچ بوارێكیان بۆ هاككردن و دەستوەردان نەهێشتووەتەوە، هیچی تری لەبارەوە نازانرێت، هەر بۆیە دەوترێت تەكنەلۆجیایەكە كە لەشوێنەكانی تر بوونی نییە، یان هێشتا بەكارنەهێندراوە. ئەوەش دووپاتكراوەتەوە كە بواری فڕینی فڕۆكەكە دەگاتە نۆ هەزارو (260) كیلۆمەتر، واتە فڕۆكەكە دەتوانێت ئەو ماوەیە ببڕێت بەبێ ئەوەی پێویستی بە نیشتنەوە یان پڕكردنەوەی سووتەمەنی هەبێت، كەدەكاتە زیاتر لەئەوەندە و نیوی ماوەی نێوان واشنتن و لەندەن.

  عەمار عەزیز-دهۆک هێزەكانی  سەر بەئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری شەنگال سوپاسی هەڵویست و كاری گەریلاكانی پەكەكە دەكات كەشارەكەیان لەداعش رزگار كردو دەڵێت:»هەرگیز لەیادیان ناكەین»، سەرۆكی عەشیرەتی قیرانیش دەڵێت:» خزمەت و هەڵویستی پەكەكە چووە ناو مێژوو و هیچ كەسێك ناتوانیت ئەو راستییە بشێوێنێت». گەریلاكانی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)، لەیەكی نیسانی 2018دا   بەفەرمی لەپاش رزگاركردنی شەنگال لەدەستی چەكدارانی داعش هێزەكانی خۆیان لەشنگال كشاندەوە. پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لە 3ی ئابی 2014 دەرگایان لەئێزیدیەكان كردەوەو رووەو رۆژئاڤای كوردستان رۆیشتن تا ئێزیدییەكان نەبنە قوربانی دەستی چەكدارانی داعش. پەكەكە سەرەڕای ئەوەی چەك و پێداویستی سنوردار بووە، بەڵام شەنگالی لەدەستی داعش رزگار كردو بەوتەی سەرۆكی ئەنجومەنی خۆسەری دیموكرات (311) گەریلا بۆ پاراستن و رزگاركردنی شەنگال بوونەتە قوربانی. دەخیل موراد، سەرۆكی ئەنجومەنی خۆسەری دیموكرات لەناوچەی خانەسووری سەر بەقەزای شەنگال بەهاوڵاتی وت:»هێزەكانی پەكەكە لەدوای3ی ئابی 2014 بەهانای خەڵكی شەنگال هاتن، كەئەوكات ئێزیدییەكان لەناخۆشترین بارودۆخدابوون ،رێگای رۆژئاڤایان كردەوە بۆ خەڵكی شەنگال، كردنەوەی ئەو رێگایە وەك كردنەوەی دەرگای بەهەشت بوو بۆ ئێزیدییەكان، چونكە لەو رێگایەوە هەزاران ئێزیدی خۆیان گەیاندە رۆژئاڤای كوردستان و لەژێر دەستی چەكدارانی داعش رزگاربوون». دەخیل موراد ئاماژەی بەوەشكرد لەسەر سنوری رۆژئاڤای كوردستان و عێراق هێزەكانی پەكەكە بەگەرمی پێشوازییان لەخەڵكی شەنگال كرد ، ئاوو خواردن و هەموو شتێکی پێویستیان بەسەردا دابەشكردن، «هەڵویست و خەباتی ئەوان بۆ ئێزیدییەكان هەرگیز لەیاد ناكەین، بەدڵ و گیان سوپاسیان دەكەین كە بێ بەرامبەر هاوكاریی ئێمەیان كرد، كردنەوەی ئەو رێگایە ئێزیدییەكانی لەگەورەترین مەترسی و كارەساتی مرۆیی پاراست، ئەگەر ئەوان نەبوونایە ژمارەی قوربانیانی ئێزیدی بۆ دوو ئەوەندە زیاد دەبوون». سەرۆكی ئەنجومەنی خۆسەری دیموكرات، ئەوەی دووپاتكردەوە كە لەشەڕی داعش و رزگاركردنی شەنگال لەگەڵ هێزەكانی عیراق و پێشمەرگە پەكەكە روڵێكی یەكجار بەرز یان گێڕاو توانیان زۆر شوێن لەژێر دەستی داعش رزگاربكەن،  (311) گەریلا   شەهیدبوون و گیانی خۆیان كردە قوربانی بۆ پاراستنی ئێزیدییەكان و رزگاركردنی شەنگال. «زۆر جار هەندێك لایەن دەڵێن هێشتا هێزەكانی پەكەكە لەشەنگال ماون، بەڵام ئەم قسەیە دوورە لەڕاستی، هێزەكانی پەكەكە لە 2018 بەفەرمی كشاونەتەوە ، ئەوانەی ئێستا لەگەڵ ئەنجومەنی خۆبەڕێوەبەری شەنگالدان هەموویان ئێزیدین و خەڵكی شەنگالن « دەخیل موراد وای وت. سەرۆكی عەشیرەتی قیران لەناحیەی سنونی سەر بەقەزای شەنگال دەڵێت:» هاتنی پەكەكە هیوایەكی گەورە بوو بۆ ئێزیدییان، خزمەت و هەڵویستی ئەوان تازە چووە ناو مێژوو و هیچ كەسێك ناتوانیت ئەو راستییە بشێوێنێت». خدر میرزا ، سەرۆكی عەشیرەتی قیران لەناحیەی سنونی سەر بەقەزای شەنگال بەهاوڵاتی وت: «لەكاتێكدا پەكەكە گەیشتنە شەنگال كەئێزیدییەكان لەسەر لێواری مەرگ بوون، لەڕۆژانی 3ی ئابی 2014 و بەدواوە ئێزیدییەكان هاواری خۆیان گەیاندە تەواوی جیهان، هێزەكانی پەكەكە هەرزوو هاتنە شەنگال و هیوایەكی گەورە بوو، ئینجا دوای ئەوە دەرگایەكیان لەسەر سنوری سوریاو عێراق كردەوە، كەئەوە گەورەترین شت بوو كە بۆ ئێزیدییەكان كرا». ناوبراو ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەنیسانی 2018 پەكەكە لەشەنگال كشانەوە، تەنها هەندێك راهێنەری ئەوان مانەوە، ئەوەش بۆ راهێنانی كوڕو كچانی ئێزیدی كەچوون لەكاتی شەڕدا بەرگریی لەخۆیان دەكەن، كەئەوانیش ژمارەیان (15 تا 20) كەسێك بوو، وتیشی:» خزمەت و هەڵوێستی ئەوان تازە چووە ناو مێژوو و هیچ كەسێك ناتوانێت ئەو راستییە بشێوێنێت، تا لەژیاندا ماوین قەرزاری پێشمەرگەو پەكەكە و خەڵكی كوردستانین، هەموویان جێگای رێزن». بەڕێوەبەری ناحیەی گردعوزێر سەر بەقەزای شەنگال، جەخت لەوەدەكاتەوە  ئەگەر هاوكاریی پەكەكە نەبوایە بەشی زۆری دانیشتوانی ‌ئێزیدی رزگاریان نەدەبوو. جەلال خەلەف، بەڕێوەبەری ناحیەی گردعوزێر سەر بەقەزای شەنگال بەهاوڵاتی وت: «لەهەر سەردەمێكدا هێزێك یاخود لایەنێك بەهانای ئێش و ئازاری ئێزیدییەكان رۆیشتووەو خەڵكیان رزگاركردووە لەكارەسات،  باوكی من و تەواوی خێزانەكەم لەو دەرگایە رزگاربوون كە پەكەكە بۆ خەڵكی ناوچەكەیان كردبووەوە، ئەگەر بەهاوكاری ئەوان نەبا بەشی زۆری دانیشتووانی‌ ئێزیدی رزگاریان نەدەبوو». « لەساڵی 2014 جێگری قایمقامی شەنگال و ئەندامی لیژنەی ئەمنی شەنگال بووم، لەنیسانی 2018 پەكەكە لەشەنگال كشاونەتەوە، كشانەوەی پەكەكەش هەر لەپێناو دروستنەبوونی كێشەو گرژیی لەنێوان هێزەكانی سوپای عێراق كشاونەتەوە»، جەلال خەڵەف وای وت. بەڕێوەبەری ناحیەی گردعوزێر سەر بەقەزای شەنگال ئەوەی دووپاتكردەوە كە ئەو هێز و لایەنانەی ئێستا لەشەنگالن «پەكەكە» نین، وتیشی:»رۆڵی گەریلاكانی پەكەكە لەشەڕی دژی داعش هەر بەگەورەیی دەمێنێتەوەو خۆمان بەقەرزاریان دەزانین و هەمیشە جێگای رێزن».

لاڤین مەحمود بەڕێوەبەری گشتیی لەوەزارەتی بازرگانی هۆشداری دەداتە هاووڵاتیان كە لەمانگی رەمەزاندا هەموو پێداویستیەكانیان بەیەكجار نەكڕن و دەشڵێت:» چەند بازاڕێك دەكرێتەوەو بەنرخی كۆ شمەك و پێداویستییەكان بەهاووڵاتیان دەفرۆشرێت». ساڵانە لەمانگی رەمەزاندا نرخی كاڵاو پێداویستییەكانی رۆژانەی هاووڵاتیان بەڕێژەیەكی بەرچاو بەرزدەبێتەوە، لەكاتێكدا لیژنەكانی قایمقامیەت بەردەوامن لەچاودێركردنی بازاڕ. نەوزاد كامیل، بەڕێوەبەری گشتیی بازرگانی لەوەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكیدا بەهاوڵاتی وت: « لەگەڵ هاتنەوەی هەر بۆنەیەكدا هاووڵاتیان روودەكەنە بازاڕ بۆ كڕینی شتومەك و پێداویستی خۆیان، بەڵام پێش هەموو شتێك پێش ئەوەی چاودێریی بازرگانی ئێمە بجوڵێندرێت پێویستە كە هۆشیاریان هەبێت كە بەكۆمەڵ نەڕۆنە ماركێتەكان و شت بكڕن، پێویستە هەفتانە بیكڕن». ناوبراو ئەوەی دووپاتكردەوە كەبازرگانان سروشتێكی وایان هەیە كە زانیان خەڵك رووی تێدەكات كاڵاكانی بەنرخێكی گران دەفرۆشرێت، ئەگەر هاتوو ئەم هۆشیاریەی نەبوو بازرگانەكە كە زانی شمەكەكەی بۆ ساغ نابێتەوە نرخ بەرز ناكاتەوە. بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی دەشڵێت  ئاگاداری هەرسێ پارێزگاكەیان كردووە كە مەفرەزەكانیان چالاكتر بكەن و سەردانەكانیان بۆ بازاڕ زۆرتر بكەن و ئەو فرۆشیارانەی نرخەكان گران دەكەن لێپرسینەوەی یاساییان لەگەڵدا بكەن « سزای ئابووریمان هەیە  بەپێی ئەو كاڵایەی گرانی دەكات لە (50) هەزار دینار تا ملیۆنێك دینار دەبێت». نەوزاد كامیل، ئەوەشی روونكردەوە كۆگاكان خۆراكی زۆریان تێدایەو پڕن لە خۆراكی جۆراوجۆر، پێویست نیە بەكۆمەڵ بچن بۆ شت كڕین. لەگەڵ نزیكبوونەوە لەمانگی ڕەمەزان دیاردەی بەرزكردنەوەی نرخی شمەك و خۆراك لەبازاڕەكان سەهەڵدەدات، راوێژكاری بازرگانی هەرێم هۆكارەكەی بۆ زۆربوونی خواستی هاووڵاتیان دەگەڕێنێتەوە. وەسفی خەلیل، راوێژكاری ژووری بازرگانی سلێمانی، بەهاوڵاتی وت: « پێشبینی دەكەین وەك كلتور لەمانگی رەمەزان هەڵپە دەكرێت لەسەر ئەو داواكاریانە،  وا دەكات خواست زۆربێت لەسەر شمەكی بازاڕ، بەپێچەوانەشەوە خستنەڕوو كەمبێتەوە، ئەمە هۆكارێكە بۆ گرانبوونی شمەك». ناوبراو پێشیوابوو ژووری بازرگانی نزیكەی  (560) كۆگای دروستكردووە، ئەگەر هەر گۆڕانكارییەك رووبدات لەبارودۆخی نێودەوڵەتی زۆرترین بڕی خۆراك كۆبكەنەوە. وتەبێژی سەندیكای كاسبكارانی عەلوەی سلێمانی دەڵێت:» نرخ لەمانگی رەزامەندا زیاد ناكەین». عەتا محەمەد وتەبێژی سەندیكای كاسبكارانی عەلوەی سلێمانی، لەلێدوانێكیدا بەهاوڵاتی وت: «باری دارایی خەڵك باش نیە، بازاڕیش ئێستا لەنێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی عێراق رێگاكان تۆزێك ئاستەنگی بۆ بووە، لەو بڕوایەدا نیم هیچ بەرهەمێك نرخی بەرزببێتەوە». هەروەها پێشیوابوو لیژنەكانی قایمقامیەتی سلێمانی بەردەوام سەردانی عەلوەی سلێمانی دەكەن بۆ چاودێری كردنی بەرزبوونەوەی نرخ. سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێمی كوردستان جەخت لەوە دەكاتەوە هەر كەسێك لەمانگی رەمەزاندا نرخی كاڵاكان بەرز بكاتەوە ئەو پارەیەی كە وەریدەگرێت «حەرامە». حەسەن موفتی، سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێمی كوردستان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « مانگی پیرۆزی رەمەزان مانگی سەبرو خۆڕاگری و خودنەویستی و بەخشین و چاكەكردن و یارمەتیدانی هەژارانە، كۆی ئەم واتایانەش پێویستی بە دووركەوتنەوەمانە لەچاوچنۆكی و هەڵپەكردن و وانەی بەرجەستەبوونی دادپەروەری كۆمەڵایەتی و نەهێشتنی چینایەتی». ناوبراو وتیشی: « ئەگەر نرخەكانی بازاڕ كەمتر نەكرێتەوە ئەوا حەرامە نرخەكان بەرزبكرێنەوە یاخود كاڵاو خواردنە پێویستییەكان قۆرخ  یان ئیحتیكار بكرێت».  سەرۆكی ئەنجومەنی باڵای فتوای هەرێمی كوردستان، ئەوەشی دووپاتكردەوە ئەركی سەرشانی موسڵمانانە ئاسانكاری بكەن، «لەبەر شەرافەتی ئەو مانگە كەخێركردن تیایدا چەندانەیە نرخەكان كەمبكەنەوەو زیاتر دەستگیرۆیی هەژاران بكەن».

شاناز حەسەن جێگری سەرۆكی لیژنەی داكۆكیكردن لەمافی مرۆڤ لەپەرلەمان ئاماژە بەوەدەدات  سزادراوانی بادینان ئەوەیان دووپاتكردەوە كە لەژێر فشاردا دانپێدانانیان پێكراوەو دەشڵێت:»پەیمانمان بەزیندانییەكان داوە داواكارییەكانیان ببەینە پەرلەمان و ئەنجومەنی دادوەری». ماوەی زیاتر لەهەفتەیەكە بارودۆخی دەروونی و تەندروستی زیندانیانی بادینان ناجێگیرەو پارێزەران و كەسوكاری داوادەكەن شوێن و پێداویستی تەندروستییان بۆ دابینبكرێت تاكاتی بڕیاری دادگای پێداچوونەوە، كە بڕیارە لەم مانگەدا بڕیاری كۆتایی لەبارەوە بدرێت. جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری كۆمەڵایەتی و داكۆكیكردن لەمافی مرۆڤ ئاماژە بەوە دەدات وەك لیژنەكەیان سەردانی سزادراوانی بادینانیان كردووەو دەشڵێت:» پێیان راگەیاندین لەژێر فشاردا دانپێدانانیان پێكراوە». گوڵستان سەعید، جێگری سەرۆكی لیژنەی كاروباری كۆمەڵایەتی و داكۆكیكردن لەمافی مرۆڤ، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «ئێمە وەك ئەركی خۆمان سەردانی زیندانیانمان كردووەو بارودۆخمان بینیون كەشوێنیان زۆر خراپەو  تووشی نەخۆشی پێست بوون و  خواردنیان باش نیەو رێگەنادرێت سەیری كەناڵە هەواڵییەكان بكەن و رێگەی پەیوەندیكردنیان نیەو كەسوكاریان ناتوانن سەردانیان بكەن و شوێنی خەوتنیان خراپە». ناوبراو باسی لەوەشكرد:» یەكێك لەزیندانیەكان دوو خێزانی هەیەو حەوت منداڵی هەیە، تەنیا مووچەیەكی هەیە ئەوەشیان بڕیوەو هەموویان خۆیان بەزوڵملێكراو دەزانن، دەیانویست دادگای پێداچوونەوە عەدالەت بێت». گوڵستان سەعید جەختی لەوەكردەوە راپۆرتی خۆیان ئامادە كردووەو دەیدەینە دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان و وتیشی:»پەیمانمان پێداون داواكانیان بگەیەنینە ئەنجومەنی دادوەری و كەسوكاریان بتوانن سەردانیان بكەن و پەیوەندییان پێوە بكرێت». نوێنەری كەسوكاری زیندانیانی بادینان دەڵێت:»باری تەندروستی گیراوەكان خراپە، داوا دەكەین زوو بەهانایانەوە بچن«. ئەیهان سەعید نوێنەری زیندانیانی بادینان ئەوەشی خستەڕوو خواردنیان كەم و خراپەو كێشیان زۆر زۆر دابەزیوە، پێداویستی سەرەتاییان پێنادەن و تەنانەت كتێب، پێنووس و وەرەقەشیان لێ قەدەغەكراوە. ئەیهان سەعید دەشڵێت:»شەڕی دەروونی لەگەڵ زیندانیان دەكرێت و رێگەنادرێت هەموو هەفتەیەك پەیوەندی بەكەسوكاریانەوە بكەن، بەمەش دەروونی زیندانییان باش نیە». هاوسەری رۆژنامەنووس شێروان شێروانی جەختلەوە دەكاتەوە كەڕێگەنادەن بچین بیانبینین، كە ئەوەی بە»ناعەدالەتی و زوڵم» وەسف كرد. رووگەش جەباری، هاوسەری رۆژنامەنووس شێروان شێروانی لەلێدوانێكدا بە‌هاوڵاتی وت:» بڵاوكردنەوەی دەنگی من و شێروان لەلایەن برایەكیەوە وایكرد زیاتر سزای بدەن و تەنانەت رێگەی نادەن هەفتانە جارێك پەیوەندیمان پێوە بكات». رووگەش داوای سەردانی هاوسەرەكەی دەكات لەزیندانداو دەڵێت:» رێگەنادەن من و منداڵەكان بچین بیانبینین، كەئەمە زۆر ناعەدالەتی و زوڵمە لەئێمەی دەكەن». رۆژنامەنووسێك ئاماژە بەوە دەدات كە لەگەڵ ئەوەی رۆژنامەنووسانی بادینان سزادراون، لەزیندانەكانی ئاسایشدا هێڵدراونەتەوە. نیاز عەبدوڵڵا، رۆژنامەنووس، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ئێمە بەدەر لەم كەیسانە كەیسی تریشمان هەیە كە لەلایەن هێزی دەمامكدارەوە رفێندراون و بێسەروسوێن كراون، بۆیە ئەمانە بەتەواوی پێچەوانەی یاسایەو بڕیارەكان تەنیا حزبی و سیاسین». ناوبراو ئەوەشی ئاشكراكرد «لەحاڵەتی سزاداندا پێویستە هیچیان لەئاسایش نەمێنن، لەگەڵ ئەوەدا كە تائێستا سزادراوانی بادینان ماونەتەوەو مامەڵەشیان خراپە لەگەڵیاندا». نیاز عەبدوڵڵا، جەختی لەوەكردەوە»حكومەت بڕیاری داوە ئەم كەسانە سزا بدات، بۆیە گوێ لەكەس ناگرێت و چاوەڕێی بڕیاری دادگای پێداچوونەوەیە». لەلایەكی دیكەوە، بەشدار محەمەد، پارێزەری شێروان شێروانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ئێمەش وەك پارێزەران ناتوانین بیانبینین و قسەیان لەگەڵ بكەین، كە ئەمە تەواو پێچەوانەی یاسایە». پارێزەری شێروان شێروانی ئەوەی دووپاتكردەوە كەهەموو بەڵگەكانیان كۆكردووەتەوەو داویانەتە دادگای پێداچونەوە، بۆیە ئێستا چاوەڕێی بڕیاری دادپەروەرن لەوبارەیەوە.

شاناز حەسەن بەڕێوەبەری سندوقی پشتیوانی سەر بەوەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی رایگەیاند لەم مانگەدا پێدانی قەرزی پڕۆژەی بچووك بۆ گەنجان لەهەرێمی كوردستان دەستپێدەكاتەوە. ئارام ئەنوەر، بەڕێوەبەری سندوقی پشتیوانی، سەر بەوەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « لەماوەیەكی نزیكدا دەست دەكەینەوە بەپێدانی قەرز بەگەنجان بەمەبەستی ئەنجامدانی پرۆژەی بچووك لەهەرێمی كوردستان، ئەویش دوای گەڕانەوەی ئەو قەرزانەی پێشتر بەخاوەن پرۆژەكان دراوە كەماوەی مانگێكە دەست بەوەرگرتنەوەیان كراوە». لەماوەی ساڵانی رابردوو هەشت هەزارو (136) كەس لەقەرزی پرۆژەی بچووك لەسەرتاسەری هەرێم سودمەند بوون و لەو ماوەیە (32) ملیار دیناریان پێدراوە بەپێی ئاماری وەزارەتی كاروكاروباری كۆمەڵایەتی. هەروەها بەڕێوەبەری سندوقی پشتیوانی، باسی لەوەشكرد لەكاتی دەستپێكردنەوەی ئەو قەرزە بەهەمان میكانیزمی جاران دەبێت و لەیەك ملیۆن دینار تا (15) ملیۆن دینار دەدرێت بەو كەسانەی دەیانەوێـت پڕۆژەی بچووك دابمەزرێنن. ئارام ئەنوەر، پێشیوابوو دەستپێكردنەوەی ئەو قەرزە كاریگەریی باشی دەبێت بۆ كەمكردنەوەی بێكاری و رەخساندنی دەرفەتی كار، بەتایبەتی ئێستا دامەزراندن لەدامودەزگاكانی حكومەت نیە و خوێندكارێكی زۆر زانكۆیان تەواو كردووە. ناوبراو ئەوەشی ئاشكراكرد لەئێستا نزیكەی (32) ملیار دینار لای ئەو هاووڵاتیانە ماوە كەقەرزی بچووكیان وەرگرتووە و دەبێت بیگەڕێننەوە سەر هەژمارە بانكییەكان»ئەوانەی كەقەرزی بچووك وەردەگرن لەنێوان تەمەنی (20) بۆ (30) ساڵیدان و رێژەكە زۆربەی كوڕانن، بەڵام لەسەدا (15) كچانن». پرۆژەی قەرزی بچووك لەیەك ملیۆن دیناری عێراقییەوە دەستپێدەكات، تا (15) ملیۆن دیناری عێراقی بەبێ‌ سوو خستنەسەر دەدرێتە ئەو گەنجانەی كەتەمەنیان لەسەروو (16) ساڵەوە بێت تا (32) ساڵی، خەڵكی هەرێم و دانیشتووی هەرێم بن و هیچ سەرچاوەیەكی داهاتیان نەبێت، واتە مووچەخۆری حوكمی نەبن، توانای بەڕێوەبردنی هەبێت و دەیانەوێت پڕۆژەیەكی بازرگانی، كشتوكاڵی، پیشەسازی و گەشتیاری بنیات بنێن. یەكێك لەو گەنجانەی ماوەی زیاتر لەچەند ساڵێكە بەو قەرزە دوكانێكی سەرتاشی داناوەو باس لەسوودی ئەو پڕۆژەیە بۆ گەنجان دەكات. رێبەر محێدین، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « كاتێك زانكۆم تەواو كردو هیچ كارێك نەبوو بیكەم ئەو پڕۆژەیە بووە هاوكارم و بوومە خاوەن كاری خۆم». ئەم كوڕە ئێستا دوكانێكی سەرتاشی هەیە، بووەتە خاوەن كاری خۆی و دوو كەسی دیكە لەدوكانەكەیدا كاردەكات و پێشیوابوو ئەم پڕۆژانە دەبنە رەخساندنی هەلی كار بۆ كەسانی دیكەش، بۆیە بەلایەوە گرنگە بەردەوام بێت. وتەبێژی وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی دەڵێت:» پڕۆژەی قەرزی بچووك جارێ‌ نەبووەتە بڕیار، لەناو وەزارەتی کاروکاروباری کۆمەڵایەتی ئەنجومەنێک هەیە بۆ قەرزی بچووک، تێیدا كۆبوونەوەی ئەنجومەنی قەرزی بچووك لەهەفتەی داهاتوودا دەكرێت و بڕیاری كاتەكەی بەتەواوەتی دەدرێت». ئاریان ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی كاروباری كۆمەڵایەتی، لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی روونكردەوە كە شێوازی قەرزپێدانەكە، هەروەك ساڵانی رابردوو دەبێت، تەنیا خاڵێكیان بۆ زیادكردووە كەدەبێت ئەو كەسەی پرۆژە دەكات ماوەی (15) رۆژ خولێكی راهێنان لەبوارەكەی خۆیدا ببینێت.  

ئارا ئیبراهیم بەپەسەندكردنی بودجەی عێراق مانگانە نزیكەی ترلیۆنێك دینار دەگاتە هەرێمی كوردستان و ئەو بڕەش زیاترە لە (895) ملیار دیناری مانگانەی موچەخۆران، وتەبێژی جێگیری سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئەوە دووپاتدەكاتەوە كە»ئەو بڕەی لەبەغداوە دێت بگاتە (895) ملیار دینار موچەی تەواو دەدرێتە موچەخۆران». بەپێی خەمڵاندن و راپۆرتی وەزارەتی پلاندانانی عێراق  ژمارەی دانیشتوانی پارێزگاكانی هەرێم (13.9)و ئەوەش لەیاسای بودجە جێگیركراوە كە لە (نەفەقاتی فعلی) گشتی بودجەی عێراق  ئەو رێژەیەی بۆ رەوانە دەكرێت كەنزیكەی ترلیۆنێك دیناری مانگانە دەكات لەبەرانبەر داهاتی (250) هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانەی هەرێم بەنرخی كۆمپانیای سۆمۆی نیشتمانی عێراق و زائیدەن نیوەی داهاتە نانەوتییە فیدڕاڵییەكان. قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم و سەرۆكی وەفدی دانوسانكاری هەرێم  پاش پێكهێنانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان دوای یەكەم كۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیران لە 15/7/2019 لە رۆژی 16/7/2019 وەفدێكی هەرێمی كوردستان بەسەرۆكایەتی مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەت و بەشداری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەت سەردانی بەغدایان كرد. لەدوای ئەو سەردانەوە قوباد تاڵەبانی مانۆڕێكی سیاسی دەستپێكرد لەپێناو چارەسەركردنی كێشە داراییەكانی نێوان حكومەتی هەرێم و عێراق كەزیاتر لە (18) جار ئەنجامدرا تا لەدوا سەردانیاندا رێككەوتنی كۆتایی ئەنجامدراو یاسای بودجەی عێراق پەسەندكرا. قوباد تاڵەبانی، دوای پەسەندكردنی بودجە لەپەرلەمانی عێراق لەپەیامێكی ڤیدیۆییدا لەبەغدا رایگەیاند: «پەسەندكردنی بودجە دەستكەوتی تەنها قوباد نییە، بەڵكو هەموو ئەندامانی وەفدەكە ماندووبوون». هەروەها ئاماژەی بەهەوڵەكانی سەرۆك كۆماری عێراق و سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەتی هەرێم كرد لەگەڵ هەموو ئەندامانی كوردی پەرلەمانی عێراق. قوباد تاڵەبانی ئەوەی دووپاتكردەوە كە رێككەوتن و پەسەندكردنی بودجە هەنگاوێكە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی دیكەی هەرێم لەگەڵ عێراقدا، وتیشی:» ئەم هەوڵەمان لەپێناو باشتركردنی گوزەرانی هاووڵاتیاندا بووەو هیوادارم هەردوو حكومەتی هەرێم و عێراق پابەند بن بەیاسای بودجەوە». سەمیر هەورامی: بۆ مووچەی فەرمانبەران مانگانە پێویستمان بە (895) ملیار دینارە، ئەگەر ئەوەی لەبەغداوە دێت گەیشتە ئەو بڕە پارەیە ئەوا بەدڵنیاییەوە مووچەی تەواو دەدرێتە مووچەخۆران سەمیر هەورامی، وتەبێژی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» بۆ مووچەی فەرمانبەران مانگانە پێویستمان بە (895) ملیار دینارە، ئەگەر ئەوەی لەبەغداوە دێت گەیشتە ئەو بڕە پارەیە ئەوا بەدڵنیاییەوە مووچەی تەواو دەدرێتە مووچەخۆران». ناوبراو وتیشی:» چاوەڕێین یاسای بودجە لەلایەن حكومەتی عێراقەوە رێنمایی پێ دەربچێت و بخرێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەگەر ئەوەی لەبەردەستی حكومەتی هەرێمدا هەبێت موچەی تەواو دابەش دەكەین». دەربارەی هەوڵەكانی قوباد تاڵەبانی، سەمیر هەورامی وتی:» لەماوەی رابردوو دابڕانێك هەبوو لەنێوان حكومەتی هەرێم و لایەنە سیاسییەكان و حكومەتی عێراق و كێشەی دارایی هەبوو، ئەوەی ئێستا بەشێوەیەكی باش چارەسەر كراوە بۆ ساڵی 2021 كە رەنگە هەر بۆ ساڵی 2022 بەم یاسایەی ئەمساڵ كاربكرێت». وتەبێژەكەی قوباد تاڵەبانی جەختی لەوەشكردەوە كە لەناو یاسای بودجەدا ماددەی (11) تایبەتە بەپشكی هەرێمی كوردستان و رێنمایی پێ دەدردەچێت، وتیشی:» كاك قوباد هەر لەبەغدا پابەندی حكومەتی هەرێمی دووپاتكردەوە بۆ جێبەجێكردنی یاساكەو داوای لەحكومەتی عێراق و وەزیرەكانی هەرێم كرد كە پابەندبن بەیاساكەو پەلە بكرێت لەجێبەجێكردنی». جەمال كۆچەر: هێشتا بەپێی ئەو ژمارەیە بێت حكومەتی هەرێم مانگانە (225) ملیار دیناری زیاتری پێدەگات، كەمانگانە (975) ملیار دیناری لەبەغداوە پێدەگات، واتا مووچەی فەرمانبەران دەتوانێت بەتەواوی بدات، چونكە لەیاسای بودجەشدا ئەولەویەت دراوە بەمووچەی مووچەخۆران ئەندامێكی فراكسیۆنی هیوا لەلیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەڵێت:» هەوڵەكانی قوباد تاڵەبانی و وەفدی حكومەتی هەرێم، باردی دارایی كوردستان باشتر دەكات و دەتوانن بەبێ لێبڕین مووچە دابەش بكەن». جەمال كۆچەر، ئەندامی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» پشكی هەرێمی كوردستان بەپێی ژمارەی دانیشتوانی كە نووسراوی فەرمی وەزارەتی پلاندانانی عێراقە (13.9)یە لە نەفەقاتی فعلی بودجەو بەو پێیە مانگانە نزیكەی ترلیۆنێك دینار كەزیاترە لە (950) ملیار دینار دەگاتە هەرێمی كوردستان و ئەوەش لەو بڕە زیاترە كە بۆ مووچەی  مووچەخۆرانی هەرێم پێویستە». ئەو پەرلەمانتارەی فراكسیۆنی هیوا ئەوەشی دووپاتكردەوە كەهەوڵەكانی وەفدی هەرێم وایكرد كەبڕیاری سیاسی لەلایەن حزبەكانی شیعەوە دەربكرێت كەپشكی هەرێم جێگیر بكرێت لەبودجەدا، وتیشی:» هەموو تێیدا بەشداربووین بەپەرلەمانتارانی كوردو وەفدی حكومەتی هەرێمیشەوە». بەپێی یاسای بودجە حكومەتی هەرێم داهاتی نەوت رادەست دەكات بەنرخی كۆمپانیای سۆمۆی عێراقی كە لەمانگی رابردوودا بەغدا یەك بەرمیل نەوتی فرۆشتووە بە (63) دۆلارو (29) سەنت. واتا حكومەتی هەرێم داهاتی حەوت ملیۆن و (500) هەزار بەرمیل نەوتی مانگانە بەبڕی (63) دۆلارو (29) سەنت دەداتە حكومەتی عێراق زائیدەن نیوەی داهاتە فیدراڵییەكان كە بەم شێوەیەیە: حەوت ملیۆن و (500) هەزار بەرمیل نەوتی مانگانە زەڕبی (63) دۆلارو (29) سەنت دەكاتە (474) ملیۆن و (675) هەزار دۆلار زەڕبی (145) هەزار دینار دەكاتە (688) ملیار دیناری مانگانە. هەروەها ئەگەر بەخەمڵاندن مانگانە (124) ملیار دیناری داهاتی فیدراڵی هەبێت، نیوەی دەدرێتە بەغدا كە تەنها (62) ملیار دینار دەكات، لەگەڵ داهاتی نەوت دەكاتە (750) ملیار دیناری مانگانە. جەمال كۆچەر دەشڵێت:» هێشتا بەپێی ئەو ژمارەیە بێت حكومەتی هەرێم مانگانە (225) ملیار دیناری زیاتری پێدەگات، كەمانگانە (975) ملیار دیناری لەبەغداوە پێدەگات، واتا مووچەی فەرمانبەران دەتوانێت بەتەواوی بدات، چونكە لەیاسای بودجەشدا ئەولەویەت دراوە بەمووچەی مووچەخۆران». ئەو پەرلەمانتارەی فراكسیۆنی هیوا پێشیوابوو ئەوان وەك پەرلەمانتارانی كورد لەبەغدا ئەركی خۆیان بەجێهێناوەو پێویستە هاووڵاتیان و مووچەخۆران و پەرلەمانتارانی پەرلەمانی كوردستان داكۆكی بكەن لەوەی مووچەی تەواوی مووچەخۆران بدرێت» ئەركی حكومەتی هەرێمە كەپارەی لەبەردەستدابێت مووچەی تەواو بداتە فەرمانبەران، هێشتا داهاتی ناوخۆو داهاتی دیكەی بۆ دەمێنێتەوە بێجگە لەوەی لەبەغداوە بۆی دێت». لەبارەی شایستە داراییەكانی سێ مانگی رابردووی ئەمساڵ، جەمال كۆچەر ئەوەی دووپاتكردەوە داهاتەكانی هەرێم ژمارەكەی دیاری دەكرێت و لەبەرانبەردا بەغدا بەشێوەی «مەقاسە» كەجیاوازییەكە چەندە هی هەرسێ مانگەكە بۆ هەرێم دەنێرێت، كەمانگانە لەسنوری (220) ملیار دیناردایە، كە پێویستە بەغدا رەوانەی حكومەتی هەرێمی كوردستانی بكات. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، حكومەتی هەرێم بەم زووانە هەژمارێكی بانكی دەكاتەوە بۆ داهاتی نەوت و داهاتە فیدراڵییەكان لەبانكی ناوەندی عێراق لقی هەولێر تابگاتە بەغدا. هاوكات، ڤیان سەبری، سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی عێراق لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتی ئەوەی دووپاتكردەوە كەئەولەویەتی حكومەتی هەرێم بۆ مووچەی مووچەخۆرانە، وتیشی:» حكومەتی هەرێم نەك ئێستا بەڵكو پێشتریش ئەولەویەتی ئەوەی هەبووە كە مووچەی فەرمانبەران دابین بكات، بەپێی یاسای بودجەی عێراقیش یەكێك لەبڕگەكانی مادەی (11)ی بودجە باسی شایستەی دارایی مووچەخۆرانی هەرێمە». ناوبراو پێشیوابوو حكومەتی هەرێم ئەگەر ئەو بودجەیەی لەبەغداوە بۆی رەوانە دەكرێت بگاتە ئەو بڕەی بۆ مووچە پێویستە»مووچە بێ لێبڕین دابەش دەكات». دوێنێ یەكشەممە  لەمەكۆی سەرەكی بزوتنەوەی گۆڕان لەشاری سلێمانی، عومەر سەید عەلی رێكخەری گشتی بزوتنەوەی گۆڕان، رایگەیاند:» دوای پەسەندكردنی بودجەی فیدراڵی عێراق پێویستە هەرێمی كوردستان هەوڵی جددی بدات بۆ نەهێشتنی پاشەكەوتی مووچە و دابەشكردنی لەوادەی خۆیدا، ئەوەش بەئەنجامدانی چاكسازی و نەهێشتنی قاچاخچییەتی لەخاڵە سنورییەكان و گەڕاندنەوەی داهات بۆ خەزێنەی حكومەت دەبێت». رێكخەری گشتی گۆڕان ئەوەی دووپاتكردەوە كەوەك بزوتنەوەی گۆڕان هەموو هەوڵێكی تیمەكانیان لەحكومەت و پەرلەمان بەو ئاڕاستەیەدا دەبێت و ئەوەش دەبێتە هۆی بووژاندنەوەی بازاڕ و سەقامگیری سیاسی لەهەرێمی كوردستانداو وتیشی:» دەبێت موچە بەبێ لێبڕین دابەش بكرێت».  

ماردین نوردەین هاوڕێ مەلا ستار، ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی لەپەرلەمانی كوردستان لەكاتی وەرگرتنی «نوقتەی نیزامیدا» لەكۆتا دانیشتنی پەرلەمان حكومەتی هەرێمی تۆمەتبار كرد بە»حكومەتی مێیینە»، ئەوەش كاردانەوەی توندی بەدوای خۆیدا هێناوە. بەشێك لەژنانی فراكسیۆنە جیاوازەكانی پەرلەمان لەیاداشتێكدا داوا دەكەن هاوڕێ مەلا ستار ئەندامی فراكسیۆنی یەكێتی لەناو هۆڵی پەرلەماندا داوای لێبوردن بكات، هەرچەندە ئەو پەرلەمانتارە باسی ئەوەی بۆ پەیامنێرەكەی هاوڵاتی كردووە كە داوای لێبوردنی كردووە. خەدیجە عومەر  ئەندامی لیژنەی یاسایی لەپەرلەمانی كوردستان بەهاوڵاتی وت: «ئێمە وەك ئافرەتان زۆر ئیدانەی ئەو كارەمان كردووە، لەچوارچێوەی پەیڕەوی ناوخۆشدا داوامان كردوە رێكاری پێویست بگیرێتە بەر، لەبەرئەوەی لەڕاستیدا ئەو جۆرە وشانە زۆر نابەجێن بۆ ئافرەتان بەتایبەتی ئافرەتانی كوردستان». ناوبراو باسی لەوەشكرد لەچوارچێوەی كاری پەرلەمانیش سەرۆكی پەرلەمان بڕیاری خۆیدا كەدەبێت وتەكانی لەناو پڕۆتۆكۆڵ بسڕێتەوە، «ئێمەش پێمان وایە دەبێت ئەو پەرلەمانتارە داوای لێبوردن لەهەموو ئافرەتانی كوردستان بكات». ئەو پەرلەمانتارە جەختی لەوەشكردەوە لەئێستادا خەریكی ئەوەن یاداشتێكیان ئامادەكردووە بۆ ئەوەی لەناو هۆڵی پەرلەمان داوای لێبوردن بكات، هەرچەندە فراكسیۆنی یەكێتی داوای لێبوردنی كردووە» ئێمە ئەو لێبوردنەمان پێ قبوڵە، بەڵام خودی خۆشی شەخسیی پێویستە داوای لێبوردن بكات، ئێمە ئەو یاداشتەمان ئامادە كردوە بۆ ئەوەی لەناو هۆڵی پەرلەمان داوای لێبوردن بكات». لەبارەی یاداشتەكە كەئامادە كراوە خەدیجە عومەر وتی: «یاداشتەكە هەموو ئەو كەسانەو ئەو پیاوانەش كە لەپەرلەمانن ئیمزایان لەسەر كردووە كەداوا لەو پەرلەمانتارە دەكەین داوای لێبوردن بكات، ئێمە پێمانوایە دەبێت لەناو هۆڵی پەرلەمان داوای لێبوردن بكات». ژنە پەرلەمانتارێكی فراكسیۆنی یەكێتی ئەوە دەخاتەڕوو كە وتەی پەرلەمانتارەكەی یەكێتی گونجاو نەبوو. سەلمە رەشید پەرلەمانتاری یەكێتی لەپەرلەمانی كوردستان بە هاوڵاتی وت:» ئەوەی كە وتی شتێكی گونجاو نەبوو، نەدەكرا بەو جۆرە تەعبیرەكەی بەو جۆرە دەرببڕێت، هەڵوێستی ئێمەش وەك ژنانی ناو فراكسیۆن، ئێمە هەموومان یەك هەڵوێستین لەسەر ئەوەی كە لێدوانەكانی پەیوەندیدار نییە بەفراكسیۆنی ئێمەوە، پەیوەندیدارە بە رای شەخسیی خۆیەوە». هەروەها وتیشی:» فراكسیۆنەكەمان بەرپرسیار نییە لەقسەی شەخسیی هەر كەسێك دەیكات، نەك هەر ئەو، منیش قسەیەكی شەخسیی بكەم فراكسیۆنەكەم بەرپرسیار نییە، ئێمە رای خۆمان وەك ژنانی فراكسیۆنەكەمان لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسی خستەڕوو». سەلمە رەشید ئەوەشی دووپاتكردەوە كە لەو یاداشتەی ئامادەكراوە بۆ ئەوەی ئاراستەی پەرلەمانی كوردستان بكرێت، ئافرەتانی فراكسیۆنی یەكێتیشی تێدایە.  

ماردین نورەدین وتەبێژی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم ئاماژە بەوەدەدات لەمانگی نیساندا رۆژانە زیاتر لە (17) كاتژمێر كارەبای نیشتمانی دەدەنە هاووڵاتیان، دەشڵێت:» لەئێستادا لەهیچ كاتێكی دیكە گونجاوتر نییە بۆ چاكسازی لەبەرئەوەی نامانەوێت بۆ هاوین هیچ یەكەیەكمان كارنەكات». لەگەڵ هاتنی وەرزی بەهارو بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرما خواستی هاووڵاتیان لەسەر كارەبای نیشتیمانی زیاد دەكات بۆ كارپێكردنی ئامێرەكانی فێنككردنەوە. ئومێد ئەحمەد، وتەبێژی وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»پلانی وەزارەتی كارەبا بۆ مانگی چوار (نیسان) هەموو توانای ئەو بەرهەمەی كەهەمانە دەیخەینە كار». ناوبراو باسی لەوەشكرد هەندێ كاری چاكسازی هەیە وەك ئامادەباشیەك بۆ وەرزی هاوین دەیكەن، ئەوە شتێكی سروشتییە لەهەندێك لەوێستگەكان ئەو یەكانەی گەیشتووەتە ئەوەی كە كاری چاكسازی بۆ بكرێ لەم مانگە گونجاوتر نییە، لەبەرئەوەی وەرزی هاوین گەرما بەڕێوەیە. هەروەها وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئەوەشی دووپاتكردەوە ئەو توانا بەرهەمەی كەئێستا لەگەڕدایە لەگەڵ خواستەكە كەپلەكانی گەرما مامناوەند بوون و كەشوهەوا خۆش بووە خواست بەراورد بەزستان دابەزیوە»مانگی رابردوو لەسەروو (17) كاتژمێر كارەبامان داوە بەهاووڵاتیان، بۆ ئەم مانگە زیاتر دەبێت». بەرهەمی وەزارەتی كارەبا لە ئێستادا لەنێوان سێ هەزارو (200) بۆ سێ هەزارو (300) مێگاوات كارەبادایە. ئومێد ئەحمەد ئەوەشی ئاشكراكرد كەبەرهەمی كارەبا زیاترە، بەڵام هەندێ یەكەیان هەیە بۆ كاری چاكسازیی وەستاوە» لەئێستادا لەهیچ كاتێكی دیكە گونجاوتر نییە بۆ چاكسازی، لەبەرئەوەی نامانەوێت بۆ هاوین هیچ یەكەیەكمان هەبێت بەهۆی گرفتی تەكنیكیەوە كاریگەری لەسەر بوونی كاتەكانی كارەبا هەبێت». وتەبێژی وەزارەتی كارەبا ئەوەشی روونكردەوە كە لەئێستادا كە پێنجەم رۆژی مانگی نیسانە، لەم چەندڕۆژەدا لەسەروو (19) كاتژمێر كارەبا دەدەنە هاووڵاتیان، « كاتژمێرەكانی پێدانی كارەبا لەهەندێ شوێن (20) كاتژمێری تێپەڕاندووە، بەڵام ئێمە دەڵێین باشتر دەبێت لەمانگی سێ».  

هاوڵاتی هەندێك لەبراندە جیهانییە ناودارەكان بایكۆتی چین دەكەن بەهۆی‌ پێشێلكرنی‌ مافەكانی‌ موسوڵمانانی‌ هەرێمی‌ ئیگۆرەوە، ئەوەش دوای ئەوە هات وڵاتانی‌ ئەندام لەیەكێتیی‌ ئەوروپا رەزامەندییان دەربڕیوە بەسەپاندنی‌ سزا بەسەر چیندا. یەكێتیی ئەوروپا لەبەرامبەر چەوساندنەوەی موسوڵمانانی ئیگۆر سەركۆنەی چینی كرد. هەفتەی رابردووش،  بەریتانیا سزای بەسەر چوار بەرپرسی پەكیندا سەپاند، لەبەرامبەریشدا پەكین سزای بەسەر  (10) سیاسەتوان و لێكۆلینەوان و چوار دامەزراوەی ئەوروپیدا سەپاند. هەریەكە لەبراندی بەناوبانگی H&M براندەكانی NIKE، adidas، uniqlo، چوونە پاڵ ئەو براندە چیهانییانەی رووبەڕووی هەڵمەتێكی توندی چین بوونەتەوە بەهۆی بایكۆتكردنی ئەو لۆكەیەوە كە لەهەرێمیی شینگیانگ بەرهەمدەهێندرێت، ئەوەش لەبەرامبەر ئەو دەنگۆیانەدا كە (كاری زۆرەملێ) بەسەر موسوڵمانەكانی ئیگۆردا سەپێندراوە. هەرێمی شینگیانگ لەباكوری رۆژئاوای چین، ئامانجێكی هەمیشەیی هێرشكردنەسەر ئەو مەدەنییانە بووە لەلایەن حكومەتی پەكینەوە، كەدەوترێت پەیوەندییان بەجوداخوازەكان یان موسوڵمانە توندڕەوەكانی ئیگۆرەوە هەیەو چەند لێكۆڵینەوەیەك كەچەند پەیمانگایەكی ئەمریكی و ئوستورالی بڵاویانكردەوە دەریانخستووە، كە بەلایەنی كەمەوە ملیۆنێك كەس لەموسوڵمانە ئیگۆرییەكان خراونەتە سەربازگەكانەوەو هەندێكیان (كاری زۆرەملێ) یان بەسەردا سەپێندراوە، بەتایبەتی لەكێڵگەكانی لۆكەدا. ئەگەرچی وڵاتی چین دەڵێت «ئەو راپۆرتانە پڕن لەدرۆ» و جەختدەكاتەوە كە ئەو سەربازگانە بریتین لەسەنتەری راهێنانی پیشەیی كەئامانجی هاوكاریكردنی دانیشتوانی ناوچەكەیە بۆ دۆزینەوەی هەلی كارو دوورخستنەوەیان لەتوندڕەوی، بەڵام دوای بڵاوبوونەوەی ئەو لێكۆڵینەوانە لەسەر (كاری زۆرەملێ) زۆرێك لەكۆمپانیاكانی بەرهەمهێنانی جلوبەرگ، لەوانە ئێچ ئەند ئێمی سویدی و نایكی ئەمریكی و یونیكلۆی یابانی، لەچەند بەیاننامەیەكدا رایانگەیاند كە بایكۆتی ئەو لۆكەیە دەكەن كە لەشینگیانگ بەرهەمدێت. ئەو ناوچەیەش نزیكەی یەك لەسەر پێنجی لۆكەی جیهان لەخۆدەگرێت و زۆرینەی گروپە گەورەكانی بەرهەمهێنانی جل لەوێی دەكڕن. دەركەوتنەوەی داتاكانی ئەو كۆمپانیایانە، لەڕێگەی تۆڕی كۆمەڵایەتی (ویبۆ)ی چینییەوە بوو لەسەرەتای ئەم هەفتەیەدا، كە دووبارە بووەوە هۆی مشتومڕ. بەهۆی ئەوەشەوە كە یەكێتی ئەوروپاو بەریتانیاو ئەمریكاو كەنەدا سزایان بەسەر چیندا سەپاند بەهۆی مامەڵەی ئیگۆرەكانەوە، كێشەكە گەورەتربوو، پەكینیش بەسەپاندنی سزا بەسەر چەند كەسایەتی و كۆمپانیایەكی ئەوروپیدا وەڵامی دایەوە. یەكەم كۆمپانیا كەچین كردیە ئامانج، كۆمپانیای ئێچ ئەند ئێم بوو، كاتێك چوارشەممەی رابردوو بەرهەمەكانی لەگەورەترین پێگە بازرگانییە ئەلكترۆنییە چینییەكان كێشایەوە، لەكاتێكدا هێشتا دوكانەكانی لەشارەكاندا كراوەن. رۆژی پێنجشەممەش، مشتومڕەكان زیادیانكرد، كاتێك كۆمەڵێك هونەرمەند و ئەكتەری چینی رایانگەیاند كە پەیوەندییان بە (نایكی و ئەدیداس و یونیكلۆ و كۆفرنس و كاڵڤن ئەند كڵاین) ەوە دەپچڕێنن، بەمەرجێك پێشتر ئەو ئەكتەر و هونەرمەندانە، باڵیۆزی ئەو براندانە بوون. لەنێویاندا خانمە هونەرمەندی بەناوبانگ تان سونگیون، كە پەیوەندییەكەی لەگەڵ نایكی پچڕاند و وتی كە بەرژەوەندیی وڵات لەسەروو هەموو شتێكەوەیەو دژایەتییەكی توندی هەموو ئەو هەنگاوانەشی كرد كە بەوتەی ئەو «هەوڵدەدات ناوبانگی چین بشێوێنێت». یەكێتی لاوانی شیوعی سەر بەحزبی شیوعی دەسەڵاتداریش لەڕێگەی ویبۆوە هەڵمەتێكی دژی ئەو براندانە راگەیاند. ئەوەش ئاماژەیەكە بۆ دەستوەردانی حكومی لەهەڵمەتی دژی براندەكاندا. بەڵام لەوەڵامی پرسیارێكدا دەربارەی رۆڵی حكومەت، وەزارەتی دەرەوەی چین هەموو دەستوەردان و رۆڵێكی لەو هەڵمەتانەدا رەتكردەوەو هوا چونیینگ وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لەلێدوانێكدا بۆ رۆژنامەنووسان وتی: «بازاڕەكانی چین بەو جۆرەن كە دەیزانن، پێویستمان بەهەڵمەتی گەورەكردن نییە». وتیشی: «ئەوەی دڵنیاین لێی ئەوەیە كە چینییەكان رێگا نادەن بێگانەكان سود لەخێر و خێراتی چین وەربگرن و لەهەمان كاتیشدا رەخنەی لێبگرن». رۆژی چوارشەممە لقی چینی ئێچ ئەند ئێم رایگەیاند، كە ئەوان هیچ هەڵوێستێكی سیاسی لەخۆناگرن و لەئێستاشدا ئەو بەیاننامەیەی ساڵی پار دەریانكرد، لەپێگە ئەلكترۆنییەكەیاندا لابراوە، وەك ئاماژەیەك بۆ كشاندنەوەی. هاوكات كۆمپانیای نایكی وەڵامی داواكەی ئاژانسی فرانس پرێسی نەدایەوە لەسەر كۆمێنتی كۆمپانیاكە بۆ بارودۆخەكە. رۆژی پێنجشەممەش لەڕێگای ویبۆوە ناوی هەندێك كۆمپانیای تر بڵاوبووەوە كە هەمان هەڵوێستیان لەسەر بابەتی لۆكەی شینگیانگ گرتووەتەبەر، لەوانە زاراو گاپ و نیو باڵانس و ڤێلا، كە لەوانەیە هەڵمەتەكەی چین رووبەڕووی ئەوانیش ببێتەوە.  ئیگۆرەكان زۆرینەیان موسوڵمانن و بەزمانێك دەدوێن كە سەر بەخێزانی زمانە توركییەكانەو نزیكەی نیوەی دانیشتوانی شینگیانگ كە (25) ملیۆن كەسن، لەئیگۆرەكانن.

شاناز حەسەن ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق رایگەیاند "هەوڵێک هەیە ئەم دوو ڕۆژەی کۆتایی هەفتە پڕۆژە یاساکە تێپەڕێنرێت, بەڵام تائێستا دیار نیە کۆبونەوەی پەرلەمان چوارشەممە یان پێنج شەممە دەکرێت". ئەحمەدی حاجی رەشید، ئەندامێكی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق بە هاوڵاتی  وت "هەوڵێک هەیە ئەم دوو ڕۆژەی کۆتایی هەفتە پڕۆژە یاساکە تێپەڕێنرێت, بەڵام تائێستا دیار نیە کۆبونەوەی پەرلەمان چوارشەممە یان پێنج شەممە دەکرێت". ڕۆژی شەممە کۆبونەوەی لیژنەی دارایی  ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەبارەی پڕۆژەیاسای بودجەی گشتیی ساڵی 2021 بەڕێوەچوو، ماددەی (11) لەپڕۆژە یاساكە كە تایبەتە بەپشكی هەرێم لەبودجەی گشتی، پەسەند كرا. بەپێی پڕۆژە یاساكە حكومەتی هەرێم دەتوانێت نەوت بفرۆشێت و كێشەی یاسایی بۆ نەوتی هەرێم دروست نابێت، بەڵام ئەگەر داهاتەكەی رادەستی بەغدا نەكات پشكی هەرێمی كوردستان نادرێت. ئەحمەدی حاجی رەشید وتی" ئەو هێزە نایارانەی کەقبوڵیان نیە موئازەنە تێپەڕێنێت، گرفتیان لەگەڵ هەیە، هاوپەیمانی فەتح و دەوڵەتی یاسا و فراکسیۆنی فەزیلەن، پێشتر کوتلەی سائیرون هەندێک کێشەی هەیبوو ئێستا چارەسەری کردووە، کوتلەی حیکمە دودڵن،بەڵام ئەو سیانەی تر تائێستا ڕەزامەندیان نەداوە, ئەمڕۆ یان لەماوەی ٢٤کاتژمێری دیکە بڕیارە یەکلابێتەوە". دوای ئەوەی شەوی شەممەی ئەم هەفتەیە کوتلە جیاوازەکانی ناو پەرلەمانی عێراق لەناو کۆبونەوەی لیژنەی دارایی ڕێککەوتن لەسەر پشکی هەرێم و پڕۆژەیاسای بودجە کرا، دوا بەدوای کۆبونەوەکە، بڕیار بوو کۆبونەوەی پەرلەمان بکرێت، به‌ڵام به‌هۆی سوربونی بەشێك لەلایەنه‌ شیعەکان لەسەر دابەزاندنەوەی بەهای دۆلار، په‌رله‌مانی‌ عێراق نەیتوانی پڕۆژەیاسای بودجەی گشتی 2021 پەسه‌ند بکات‌و کۆبونەوەكه‌ی بۆ کاتێکی دیكه‌ دواخست. ئەندامەکەی لیژنەی دارایی لەپەرلەمانی عێراق ئەوەشی ڕونکردەوە و وتی " هەندێک بۆچونیان وایە ئەم دواکەوتنە پەیوەندی بە دادگای پاریسەوە هەیە بۆیە بڕوایان وایە موئازەنە نابێت تا مانگی پێنج تێپەڕێنرێت،هەندێکی تر بۆچونیان وایە پەیوەندی بە هەڵبژاردنەکانەوە هەیە پێویستە موئازەنە تێنەپەڕێنرێت و هەڵبژاردنەکان نەکرێت". پڕۆژه‌یاساى بودجه‌ى 2021ى عێراق، له‌ (129) ترلیۆن دیناره‌و له‌سه‌دا (12.67) پشکى هه‌رێمه‌و ئه‌گه‌ر هه‌ردوولا په‌یوه‌ست بن به‌بودجه‌وه‌ ئه‌وا زیاتر له‌ (13) ترلیۆن دینار له‌ماوه‌ى ساڵێکدا بۆ حکومه‌تى هه‌رێم ره‌وانه‌ ده‌کرێت. ئەمەش لەکاتێکدایە بەپێی یاسا، پێویستە لەکۆتایی ساڵ دا پڕۆژە یاسای بودجە ئامادە بکرێت و لەسەرەتایی ساڵی تازەدا کاری پێ بکرێت، بەڵام ئێستا کۆتا ڕۆژی مانگی ئازارە و تائێستا پڕۆژە یاساکە ئامادە نەبووە واتە سێ مانگ لەوادەی یاسایی دواکەوتووە.  

هاوڵاتی-عەمار عەزیز میرزا خەلەف، فەرماندەیەکی پێشمەرگەیە لەمەزارگای شەرەفەددین لەشەنگال بەهاوڵاتی وت: «دۆخی ئەمنی شەنگال رۆژ بەڕۆژ بەرەو خراپتر دەڕوات بەتایبەت لەڕووی ئەمنییەوە، هۆکاری سەرەکی ئەم نەئارامییە دەگەڕێتەوە بۆ جێبەجێنەکردنی رێککەوتنی بەغداوهەولێر، رێککەوتنەکە لەمانگی تشرینی یەکەمی 2020 ئیمزاکراوە، بەڵام تائێستا تەنها لەسەدا 10%ی جێبەجێ کراوە، ئەگەر بارودوخەکە هەر بەم شێوەیە بڕوات وهێزەکانی نزیک لەیەبەشە بەتایبەت ئاسایشی ئێزدیخان لەشەنگال دەرنەچێت رەنگە شەڕ دروست بێت لەنێوان هێزەکانی یەبەشەو سوپای عێراق کەئەوەش دەرئەنجامی زۆر خراپی لێدەکەوێتەوە». میرزا خەلەف وتیشی: « سوپای عێراق 1ی نیسانی وەک دوایین وادە داوەتە ئەنجومەنی خۆسەری دیموکرات بۆ کشانەوەی ئاسایشی ئێزدیخان لەناوەندی شار، بەپێی زانیارییەکانم هێزەکانی یەبەشە خۆیان ئامادەکردووە بۆ وەڵامدانەوەی هەرهێرشێکی سەربازی لەلایەن سوپای عیراقەوە بۆ سەر هێزەکانی ئەوان، یەبەشە و حەشدی شەعبی نایانەوێت رێککەوتنی بەغداو هەولێر جێبەجێ بکرێت، چونکە لەبەرژەوەندی ئەواندا نییە». «بەرپرسیارەتی شەڕو ئاڵۆزی دەکەوێتە ئەستوی یەبەشە و حەشدی شەعبی، ئەگەر شەڕ دروست بێت ژمارەیەکی زۆر لەئێزدییەکان دەبنە قوربانی و جارێکی تر هەموو ئەو خەڵکەی گەڕاوەتەوە شەنگال دووبارە دەگەڕێنەوە هەرێمی کوردستان» میرزا خەلەف وای وت. حەسو ئیبراهیم، جێگری ئەنجومەنی خۆسەری دیموکرات لەشەنگال بەهاوڵاتی وت: « لەکۆبوونەوەو گفتۆگۆی ئێمەو سوپای عێراق باسمان لەدوو داواکاری سەرەکی کردووە، کەئەوانیش نابێت هیچ هێزێکی بیانی لەچیای شەنگال جێگیربیت، لە 3ی ئابی 2014 نەمانهێشت چیایەکە بکەویتە دەست داعش و بەخوێن بەرگریمان کرد، خەڵکێکی زۆر چاندنیان کردووە و مایەی خێرو بەرەکەتە بۆ خەڵکەکە، دووەم نابێت ئاسایشی ئێزدیخان لەناوەندی شەنگال دەربکرێت». «سوپای عێراق دەیان جار بەئێمەی وتووە کێشەکان چارەسەردەکەین، بەڵام بەداخەوە بەڵێنەکانی خۆیان جێبەجێ ناکەن، لەئێستادا شتێکی نوێیان بۆ ئێمە زیادکردووە، ئەویش دەرکردنی هێزەکانی ئاسایشی ئێزدیخان و جێبەجێکردنی رێککەوتنی بەغداو هەولێر، کەئەوەش بەلای ئێمەوە مایەی قبوڵکردن نییە.» «بەرپرسانی عێراق لەبەرامبەر داواکارییەکانمان دوو روون، کاتێک کۆبوونەوەیان لەگەڵ دەکەین دەڵێن ئێوە شایەنی هەموو شتێکن و هەموو داواکارییەکانی ئێوە جێبەجێ دەکەین، بەڵام کاتێک کۆبوونەوە لەگەڵ لایەنێکی تر دەکەن هەڕەشە لەئێمە دەکەن، ئەگەر ئەوان بە زۆر رێککەوتنەکەی بەغداو هەولێر لەسەر خەڵکی شەنگال جێبەجێ بکەن، ئاڵۆزی لەنێوان سوپاو خەڵک دروست دەبێت، چونکە رێککەوتنەکە خزمەت بەخەڵکی ناوچەکە ناکات، بەبڕوای من ئەو رێککەوتنە فەرمانێکی ترە بەسەر ئێزدییەکان و لەژێر سێبەری یاسا» حەسو ئیبراهیم وای وت. حەسو ئیبراهیم وتیشی: « شەڕخواز نین و شەڕ لەگەڵ هیچ لایەنێک ناکەین، بەڵام ئەگەر لایەنێک هێرش بکاتەسەرمان و بیەوێت ئیرادەی خەڵکی شەنگال بشکێنێت رووبەڕووی دەبینەوەو بەهەموو شێوەیەک بەرگریی لەخۆمان دەکەین، سوپای عێراق لەچەند رۆژی رابردوو و ئێستاش لەبازگەگان زۆر خەڵک بێزار دەکەن، پشکنینەکانی خۆیان زۆر توند کردووە، ئەمەش وەک وەڵامێکه بۆ ئێمە کەدەیانەوێت خۆیان سەرپەرشتی تەواوی مەلەفی ئەمنی بکەن». ناتق ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی قەزای شەنگال بەهاوڵاتی وت: «سوپای عێراق 1ی نیسان وەک دوایین وادە دەستنیشان کردووە بۆ دەرکردنی هەموو هێزە ناشەرعییەکان لەناوەندی شەنگال، پێویسته هەموو هێزەکان پێداگیری بەبڕیارەکە بکەن، ئەوەش بۆ ئەوەیە کەتاوەکو چیتر رێککەوتنی بەغداو هەولێر دوانەکەوێت و تەواوی بەندەکانی وەک خۆی جێبەجێ بکرێن». ناتق ئەحمەد، وتیشی: «باوەڕناکەم شەڕ دروست بێت، گفتۆگۆو دانوستاندن لەنێوان سوپاو هەموو هێزەکانی ناو شەنگال بەردوامن تاوەکو بگەنە رێککەوتن و کێشەکان لەناو خۆیاندا چارەسەربکەن».  

شاناز حەسەن چەند رۆژێكە مریشكی زیندوو لەبازاڕەكانی هەرێم بەڕێژەیەكی بەرچاو بەرزبووەتەوەو  بەرپرسانی ئەو كەرتە هۆكارەكەی بۆ بێ‌ پلانی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان و دابەزینی بەهای دیناری عێراقی دەگەڕێننەوە. لەئێستادا نرخی كیلۆیەك مریشكی زیندوو لەبازاڕەكانی هەرێم و عێراقدا لەسێ هەزارو (500) دینارو تاچوار هەزار دینار دەفرۆشرێت. خدر مەولود، پیاوێكی تەمەن (63) ساڵانەو خاوەنی چوار منداڵە، باس لەوەدەكات لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی مریشك دووبارە باری سەرشانیان لەدابینكردنی پێداویستیی رۆژانەی خێزانەكانیان قورستر بووەو وتی» رۆژ بەڕۆژ پێداویستییەكان یەكە بەیەكە گرانتر دەبن، كەئەمەش وادەكات ئەرك و ماندووبوونەكە بۆ سەرشانی بەخێوكەری ماڵ زیاتر بێت». ئەم پیاوە كاسبكارەو رۆژانە بە (30) هەزار دینار كاردەكات، وتی: « چەندین خێزان هەیە كەگۆشتی سوریان بۆ ناكڕدرێت و مریشك بەكاردەهێنن، بۆیە ناكرێت دەست بنێنە بینەقاقای خەڵك و بزانن چ شتێك زۆر بەكاردەهێنرێت، ئەوە گران بكەن». پێویستی هەرێمی كوردستان بۆ بەكارهێنانی مریشك ساڵانە بۆ هەر تاكێك (24) كیلۆ گۆشتی مریشكە. عەبدوڵڵا حسێن، خاوەنی یەكێك لەكێڵگە پەلەوەرییەكانە لەسنوری پارێزگای سلێمانی و ئاماژە بەوە دەدات بەچەندین دەفتەر دۆلار قەرزارەو زیانێكی زۆری بەركەوتووە. عەبدوڵڵا حسێن، خاوەنی كێڵگەی پەلەوەری هەرین لەسلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: « ماوەی هەشت ساڵە كێڵگەی پەلەوەریم  هەیەو مریشك بەخێودەكەم، هیچ كات بەوێنەی ئەم سێ ساڵە زیانم بەرنەكەوتووە، كەئێستا زیاتر لەدوو دەفتەر دۆلار قەرزار بووم». وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان"ئەم گرانبوونە كاتییەو ماوەی (20) رۆژی دیكە دەخایەنێت، چونكە جوجەڵەی (20) بۆ (25) رۆژی هەیە لەناو پڕۆژەكاندا، كەئەوانە گەورە بوون مریشك لەبازاڕدا زۆر دەبێتەوەو نرخەكان وەك پێشووتری لێدێتەوە" لەئێستادا لەهەرێمی كوردستان زیاتر لەهەزارو (625) پرۆژەی بەخێوكردنی پەلەوەر بەڕێگەی یاسایی هەیەو زیاتر لەهەزار پرۆژەی نایاسایش بوونیان هەیەو لەو رێژەیە زیاتر لە (850) پرۆژەی لەسنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەدان. وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان دەڵێت:» دابەزینی بەهای دینار بەرانبەر بەدۆلار زۆر زیانی لێمان داوەو لەهەر (100) دۆلاردا بەتێكڕا (25) هەزار دینار زیانمان بەردەكەوێت، بۆیە ئەوە كاردەكاتە سەر بەرزبوونەوەی نرخی هەموو پێداویستییەكان و لەكۆتاییدا نرخی مریشك بەرزدەبێتەوە». نازم عەبدوڵڵا، وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»بۆ كیلۆیەك گۆشتی مریشك (450) دینار زیانی دارایی لەسەر خاوەن كێڵگە پەلەوەرییەكان دەكەوێت، بۆیە نرخەكان لەهەموو عێراق بەرزبووەتەوەو خاوەن كێڵگەكان تووشی ئیفلاسی  هاتوون و هۆڵەكانیان داخستووە». وتەبێژی كۆمەڵەی كێڵگە پەلەوەرییەكان پێشیوابوو ئەم گرانبوونە كاتییەو ماوەی (20) رۆژی دیكە دەخایەنێت، چونكە جوجەڵەی (20) بۆ (25) رۆژی هەیە لەناو پڕۆژەكاندا، كەئەوانە گەورە بوون مریشك لەبازاڕدا زۆر دەبێتەوەو نرخەكان وەك پێشووتری لێدێتەوە. بەڕێوەبەری چاودێریی بازرگانی سلێمانی، ئاماژە بەوە دەدات بەرزبوونەوەی نرخی مریشك لەبازاڕدا بەهۆی دابەزینی بەهای دیناری عێراقییەوەیە بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی. سۆران عەبدولڕەحمان، بەڕێوەبەری چاودێریی بازرگانی سلێمانی، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «دابەزینی بەهای دیناری عێراقی بەرانبەر دۆلاری ئەمریكی كاریگەری زۆری هەبووە و هەموو بەرهەم و پێداویستییەكانی ئەو كەرتەی بەرزكردووەتەوە، بۆیە نرخی مریشك دووبارە بەرزبووەتەوە». ناوبراو ئاماژەی بەوەشكرد نرخی هەر كیلۆیەك مریشكی بەستوو (500) بۆ (750) دینار بەرزبووەتەوە، چونكە هەموو شتێك بەدۆلار دێتە هەرێمی كوردستانەوەو مامەڵەكان بەدۆلارن» بەرهەمی مریشك رۆژانە لەشارەكانی هەرێمەوە بەڕێژەیەكی زۆر بەرەو ناوەڕاست و خوارووی عێراق هەناردە دەكرێت، بەڵام هەركات لەناوخۆی هەرێمدا نرخی مریشك گەیشتە سێ هەزار و (500) دینار، واتە لەبازاڕەكاندا كەمبووەوە، هەناردەناكرێت و رادەگیرێت».