شاناز حه‌سه‌ن سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی له په‌رله‌مانى عێراق رایگه‌یاند له دواى پێکهاتنى حکومه‌ته‌که‌ى کازمى ده‌بێت کاربکرێت بۆ وه‌رگرتنى پۆسته‌کان له به‌غدا و ده‌ڵێت" پێویست به‌وه ده‌کات کوتله‌ى کوردستانى دروست ببێت حزبه سیاسیه‌کان پێکه‌وه بن ". جوان ئیحسان فوزی سەرۆكی فراكسیۆنی یەكێتی له په‌رله‌مانى عێراق له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت" له‌دواى حکومهتى تازه‌وه ده‌بێت ئه‌و دۆسیه‌یه بێته‌وه پێشه‌وه چونکه ئه‌وه هاوسه‌نگى پێکهاته‌کان و وردبینى سیاسى له‌سه‌ره بۆیه پێویست به‌وه ده‌کات کوتله‌ى کوردستانى دروست ببێت واته حزبه سیاسیبه‌کان پێکه‌وه بن بۆیه که به جیا جیا حزبه‌کان قسه‌ى له‌سه‌ر بکه‌ن، به‌شێکى باشى له‌وپۆستانه‌ى که هه‌قى خۆمانه له‌ه‌دستمان ده‌چێت". سه‌باره‌ت به وه‌رگرتنى پۆسته‌کانى کورد له به‌غدا ئاماژه‌ى به ئه‌وه‌شکرد" ئه‌و پۆسته باڵایانه هه‌یانه ده‌بێت له‌ناو ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا و به‌شێکیشى له‌ناو په‌رله‌ماندا پێویستى به ده‌نگدانه و یه‌کلابکرێنه‌وه، بریاری لێبدرێت، و کامه‌ش به‌پێى موسده‌قیه‌تى کورد وه‌ریده‌گرێت، به‌ڵام به‌هۆى ناکۆکى نێوان کوتله‌کان و رێکنه‌که‌وتنى دواخرا بۆ 20ى10 هه‌مان ساڵى رابردوو، به‌ڵام ئه‌وکاتیش به‌هۆى سه‌رهه‌ڵدانى خۆپیشاندانه‌کانه‌وه، بۆیه دۆسیه‌که دواخرا". له‌باره‌ى ژماره‌ى پۆسته‌کانى کورده‌وه له به‌غدا وتى" ژماره‌ى پۆسته‌کان پێویست به‌وه ده‌کات داتاى وردى له‌سه‌ر هه‌بێت، بۆیه هه‌ر ژماره‌یه‌ک بوترێت له‌وانه‌یه ورد نه‌بێت بۆیه له‌راستیدا ژماره‌یه‌کى زۆرى پۆسته‌کان ئیسدیقاقى کورده چونکه عێراق ده‌وڵه‌تى هه‌موو پێکهاته‌کانه، بۆیه نابێت شتێکى نامۆبێت که کورد له پۆستێکى باڵادا بێت، چونکه له‌کۆتایدا ئه‌ویش هاوڵاتیه‌کى عێراقییه". جوان ئیحسان وتیشى" خۆى پێویسته و ده‌بێت وه‌فدى هه‌رێم له‌هه‌فته‌ى داهاتوددا بێنه به‌غدا، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ده‌مێنێته‌وه سه‌ر به‌رنامه‌ى خۆیان، به‌ڵام به‌پێى بارودۆخه‌که و که حکومهتى کازمیش ته‌واو پێکهاتووه پێویسته بێنه‌وه و چونکه ئه‌وه‌ى زۆر گرنگه ته‌شکیلیه‌ى وه‌زاره‌تى دارایى گۆراوه و به وه‌زیره‌که‌شیه‌وه و بۆیه دانوسان له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌بێت بۆ رێککه‌وتنه‌کان و شایسته داراییه‌کانى هه‌رێم و داهاتى هه‌رێمیش بۆ حکوه‌متى ناوه‌ندى، بۆیه ده‌بێت وه‌فدێکى باڵا له حکومهتى هه‌رێم و وه‌فدێکى باڵا له حکومهتى ناوه‌ندى باس له‌م دۆسیه‌یه بکه‌ن بۆ کۆتای هاتنى ئه‌م کێشه‌یه". سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له په‌رله‌مانى عێراق، ئه‌مرۆ چوارشه‌ممه، 10حوزه‌یران سه‌ردانى وه‌زیرى دادیان کردووه و وتى" ئێمه وه‌ک کارى په‌رله‌مانى خۆمان سه‌ردانى وه‌زیرى دادمان کرد، هه‌م بۆ به‌سه‌رکردنه‌وه و هه‌م بۆ چاودێریکردنى کارى په‌رله‌مانى خۆمان گفتوگۆیان له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ین، له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌تانه‌ى که په‌یوه‌ستن به‌کارى په‌رله‌مانى خۆمانه‌وه و وه‌ک کارى حکومى". سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وه‌شى باس کرد" له سه‌ردانه‌که‌ماندا باسى دۆخى زیندانیانمان کرد به‌تایبه‌ت له‌م بارودۆخه‌ى ئێستا که ڤایرۆسى کۆرۆنا زۆر بڵاوه و ئه‌وه‌ش ڤایرۆسێکه ده‌گوازرێته‌وه و له‌ناو زیندانه‌کاندا ناتوانرێت رێنماییه‌کان په‌یره‌و بکرێت به‌تایبه‌ت که له ژورێکدا چه‌نده‌ها که‌سى تێدایه ، له‌به‌ر ئه‌وه له‌و کاتانه‌دا ڤایرۆس به ئاسانى ئاڵوگۆر ده‌کات و بۆ پاراستنى ژیانى زیندانیه‌کان و سه‌لامه‌تیان و بارى ته‌ندروستیان له ئه‌ستۆى ده‌وڵه‌ته، چونکه ئه‌وان سزایه‌کیان وه‌رگرتووه که سه‌ربه‌ستى لێسه‌ندونه‌ته‌وه ".
شاناز حه‌سه‌ن ئه‌ندامێکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له په‌رله‌مانى کوردستان رایگه‌یاند ئ سه‌رۆکى په‌رله‌مان به‌شدارى دانیشتنه‌که‌ى ئه‌مرۆى په‌رله‌مان ده‌کات و ده‌ڵێت" دانیشتنى یه‌که‌مى په‌رله‌مان بۆ بارودۆخى دارایى حکومهتى هه‌رێم و موچه نه‌بێت، دانیشتن نه‌کرێت باشتره". ئەمڕۆ کاتژمێریه‌ک دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمانی كوردستان و سەرۆك فراكسیۆنەكان كۆببنەوە و گفتوگۆ لەبارەی ئامادەكارییەكان بۆ دەستپێكردنەوەی كۆبوونەوەكانی پەرلەمان بكەن. ھەروەھا كۆمەڵێك پێشنیاز بۆ كارنامەی كۆبوونەوەكانی داھاتوو ئاراستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كراون. زیاد جه‌بار، سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له فراکسیۆنى یه‌کێتى له په‌رله‌مان له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت" ئه‌مرۆ کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مان بۆ ده‌سته‌ى سه‌رۆکایه‌تى و سه‌رۆک فراکسیۆنه‌کان کۆده‌بنه‌وه و به‌رنامه‌رێژى ده‌کرێت بۆ کوبونه‌وه‌ى ئاسایى په‌رله‌مان و به‌رده‌وامى کۆبونه‌وه‌کان به‌ڵام دانیشتنى یه‌که‌مى په‌رله‌مان بۆ بارودۆخى دارایى حکومهتى هه‌رێم و موچه نه‌بێت، دانیشتن نه‌کرێت باشتره". ئه‌ندامه‌که‌ى فراکسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وه‌ى ئاشکراکرد"ریواز فایه‌ق، سه‌رۆکى په‌رله‌مان به‌شدارى دانیشتنه‌که‌ى ئه‌مرۆى په‌رله‌مان ده‌کات". له‌مانگى ره‌مه‌زاندا مسته‌فا کازمى، سه‌رۆکوه‌زیرنى نیۆى عێراق، ره‌زامه‌ندى دا له‌سه‌ر ناردنى 400ملیار دینار بۆ هه‌رێم بۆ دابه‌شکردنىم وچه‌ى مانگى نیسان، هاوکات حکوه‌متى هه‌رێمیش رایگه‌یاند به‌گه‌یشتنى ئه‌و پاره‌یه ئه‌وله‌ویات بۆ موچه‌یه و بۆ موچه ته‌رخانده‌کرێت. سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه" ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و حکومه‌ت خۆى بریاریداوه هه‌ر بره پاره‌یه‌ک بێت له به‌غداوه و هه‌ر بره پاره‌یه‌ک له‌به‌ر ده‌ستدا بێت بۆ موچه ته‌رخانده‌کرێت، واته له‌هه‌ر سه‌رچاوه‌یه‌کى داهاته‌وه بێت ئه‌وله‌ویه‌ت بۆ موچه‌یه". جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه" ده‌بێت حکومه‌ت هه‌ر بره پاره‌یه‌کى بێته به‌رده‌ست بۆ موچه ته‌رخانی بکات و سه‌رفى بکات، به‌ڵام تائێستا وه‌زاره‌تى دارایى لیستى موچه‌ى رانه‌گه‌یاندووه، بۆیه ئێمه چاوه‌رێین خشته‌ى موچه رابگه‌یه‌نێت چونکه ئه‌وه چوار‌مانگه به‌دوو مانگ جارێک موچه دابه‌شده‌کات، له‌به‌ر ئه‌وه‌دانیشتنى یه‌که‌مى په‌رله‌مان بۆ بارودۆخى دارایى حکومهتى هه‌رێم و موچه نه‌بێت، دانیشتن نه‌کرێت باشتره". هاوکات سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له کۆنگره‌یه‌ىک رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند به‌شدارى دانیشتنه‌که‌ى ئه‌مرۆى په‌رله‌مان ناکه‌ن. روپاک ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ، له په‌رله‌امنى کوردستان، له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت"ئێمه وه‌ک کۆمه‌ڵ به‌شدارى کۆبونه‌وه‌ى په‌رله‌مان ناکه‌ین، تا شکۆ بۆ په‌رله‌مان ناگه‌رێته‌وه، بەرنامەی کاری لێپرسینەوە نەبێت لە حکومەت، ئەوان بەشداری تێدا ناکەن. رونیکرده‌وه وتى" حکومهتى هه‌رێم هه‌لسوکه‌وت به‌هه‌موو بریاره‌کانى په‌رله‌مانه‌وه ده‌کات وه په‌رله‌مان و سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان سه‌ربه‌خۆ نیه له بریاردان و به‌پێى په‌یره‌وى ناوخۆش کارناکات، بۆیه تا له‌و رواونه‌وه چاک نه‌کرێت و شکۆى خۆى وه‌رنه‌گرێته‌وه به‌شدارى هیچ دانیشتنێک ناکه‌ین". ئه‌ندامه‌که‌ى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ وتیشى" وه‌ک فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ ده‌ستپێشخه‌ریمان کرد قسه‌مان له‌گه‌ڵ فراکسیۆنه‌کانى تریش کرد، بۆئه‌وه‌ى سه‌رۆکى حکومه‌ت و وه‌زیرى دارایى بێنه په‌رله‌مان کۆبونه‌وه بکرێت و پرسیارى خۆمان و هاوڵاتیان بکه‌ین و بارودۆخى ئه‌و 400ملیاره و موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران وه‌ڵام وه‌ربگرین ، به‌ڵام تائێستا سه‌رۆکى حکومه‌ت ره‌زامه‌ند نه‌بوه بێنه په‌رله‌مان ئه‌وه‌ش ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت په‌رله‌مان ناتوانێت لیپێچینه‌وه له حکومه‌ت بکات". له‌باره‌ى 400مایاره‌که‌وه ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه" به‌پێى زانیارى فراکسیۆنه‌که‌ى ئێمه حکومه‌ت ده‌لێت ئه‌و 400ملیاره ده‌ده‌ینه‌وه به قه‌رز، به‌ڵام ئه‌وه جێگاى قبوڵ نیه، چونکه پاره‌که به به‌غداوه بۆ موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران هاتووه". جه‌لال محه‌مه‌د، بریارده‌رى لیژنه‌ى یاسایى له په‌رله‌مانى کوردستان، له لێدوانێکیدا سه‌باره‌ت به کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مرۆى په‌رله‌مان وتى" وابریاره هه‌موو سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان به‌شدارى بکه‌ن و بێم وانیه فراکیۆنێک هه‌بێت به‌شدار نه‌بێت". ناوبراو ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد" ئاماده‌سازى ده‌کرێت بۆ ئه‌وه‌ى له هه‌فته‌ى داهاتوودا په‌رله‌مان کۆبونه‌وه‌ى خۆى بکات". جه‌ختى له‌وه‌کره‌دوه""په‌رله‌مان له‌رێگه‌ى لیژنه تایبه‌ته‌کانى ناو په‌رله‌مانه‌وه، کاریان کردووه و بریاره له کۆبونه‌وه‌ى یه‌که‌مدا بخرێته روو نه‌ک ته‌نیا بۆ ئه‌و 400ملیاره و به‌ڵکو کۆى موچه و کێشه‌کانى موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران چاره‌سه‌ر بکرێت". ماوه‌ى زیاتر له دوو مانگه به‌هۆى بڵاوبنه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆناوه له‌هه‌رێمى کوردستان کۆبونه‌وه‌کانى په‌رله‌امن راوه‌ستاوه، ته‌نیا له 7ى مانگى رابردو کۆبونه‌وه‌یه‌ک کرا به‌بێ ئاماده‌بونى سه‌رۆکى په‌رله‌مان بۆ هه‌ڵگرتنى پارێزبه‌ندى له‌سه‌ر په‌رله‌مانتارى کۆمه‌ڵى ئیسلامى، سۆران عومه‌ر، و به ده‌نگى زۆرینه‌ى ئه‌ندامان پارێزبه‌ندى له‌سه‌ر هه‌ڵگیرا.
ئارا ئیبراهیم بڕیاره ئه‌م هه‌فته‌یه وه‌فدێکى حکومهتى هه‌رێم سه‌ردانى به‌غدا بکاته‌وه که ته‌نها 10 رۆژ له‌به‌رده‌میاندا ماوه‌و له‌سه‌ر ئه‌و واده‌یه‌ى مسته‌فا کازمى بۆ سه‌رکردایه‌تى کوردى دیارى کردووه‌و مه‌سرور بارزانیش به گه‌ره‌نتى رێککه‌وتن ئاماده‌یه سه‌رۆکایه‌تى وه‌فده‌که بکات. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتى که له سێ سه‌رچاوه‌ى جیاواز ده‌ستى که‌وتووه، بڕیاره حکومهتى هه‌رێم رۆژى چوارشه‌ممه یان ئێواره‌ى سبه‌ینێ سێشه‌ممه سه‌ردانى به‌غدا بکات و سه‌رچاوه‌یه‌کیش له حکومهتى هه‌رێم ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که مه‌سرور بارزانى گه‌ره‌نتى رێککه‌وتنى له‌گه‌ڵ به‌غدا ده‌وێت و ئه‌وکات سه‌رۆکایه‌تى وه‌فده‌که ده‌کات، وتیشى:" واتا وه‌فده‌کانى پێشتر که چوون سه‌رجه‌م ورده‌کارییه‌کانیان له‌گه‌ڵ به‌غدا باس کردووه، سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى هه‌رێم ده‌یه‌وێت سه‌رۆکایه‌تى وه‌فده‌که بکات و ئاماده‌یه واژۆى رێککه‌وتنه‌که بکات". په‌رله‌مانتارێکى کورد: نابێت حکومهتى هه‌رێم به به‌رزبونه‌وه‌یه‌کى نرخى نه‌وت پشت له‌به‌غدا بکات له‌لایه‌کى دیکه‌وه، جه‌مال کۆچه‌ر، ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى په‌رله‌مانى عێراق ده‌ڵێت:" عه‌ره‌ب که‌لتوریان وایه حه‌ز ده‌که‌ن ئه‌و که‌سه‌ى ده‌چێت بۆ مفاوه‌زات به‌رانبه‌ر به یه‌ک بن". جه‌مال کۆچه‌ر، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" ئه‌وه‌له‌ن عه‌ره‌ب له‌رووى که‌لتورى و عه‌شائیرى خۆیانه‌وه پێیانخۆشه ئه‌وانه‌ى ده‌چن بۆ مفاوه‌زات به‌رانبه‌ر به یه‌ک بن، واتا ناکرێت له‌هه‌رێمى کوردستانه‌وه وه‌زیرێکى هه‌رێم له‌به‌رانبه‌ر وه‌زیرى نه‌وتى عێراق یا دارایى دابنیشێت". ناوبراو وتیشى:"له‌به‌ر ئه‌و ماوه که‌مه‌ى له‌به‌رده‌م حکومهتى هه‌رێمدا ماوه‌ته‌وه گرنگه ئه‌گه‌ر حکومهتى هه‌رێم رێککه‌وتنى ده‌وێت له‌گه‌ڵ به‌غدا سه‌رۆکى حکومهتى هه‌رێم بچێته به‌غدا". سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه حکومهتى هه‌رێمى کوردستان نابێت به به‌رزبونه‌وه‌یه‌کى که‌مى نرخى نه‌وتى خاو پشت بکاته به‌غدا، وتیشى:" ئه‌وکاته‌ى نرخى نه‌وت هه‌ر به‌رمیلێکى به 57 دۆلار بوو موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران هه‌ر پاشه‌که‌وتى لێ ده‌کرا". هاوکات، سه‌رچاوه‌یه‌کى دیکه له سه‌رۆکایه‌تى کۆمارى عێراق ئه‌وه‌ى خسته‌روو که رۆڵى سه‌رۆک کۆمار له پرسى رێککه‌وتنى نێوان هه‌رێم و به‌غدا رۆڵى خۆى ده‌بێت. هه‌روه‌ها وتیشى:" چه‌ندین جار دکتۆر به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق له‌گه‌ڵ مسته‌فا کازمى گفتوگۆى له‌سه‌ر چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا کردوه‌و کازمى دڵنیا کردووه‌ته‌وه له‌وه‌ى حکومهتى هه‌رێم ئاماده‌یه نه‌وت راده‌ستى به‌غدا بکات".
سازدانى: ئارا ئیبراهیم به‌یار ملازم عومه‌ر، ده‌ڵێت کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان ناتوانێت کێشه‌ى موچه چاره‌سه‌ر بکات و ده‌شڵێت:" پارتى مانگانه 100 ملیۆن دۆلارى له‌داهاتى نه‌وت ده‌بات". به‌یار ملازم عومه‌ر له‌م چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى له‌سه‌ر زۆر مه‌له‌فى ئابوورى و کارگێرى و سیاسى قسه ده‌کات و جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه لامه‌رکه‌زى له‌ئێستادا ناگونجێت بۆ ئه‌م دۆخه داراییه‌ى هه‌رێم و ده‌ڵێت:" کار بۆ به‌هه‌رێم کردنى سلێمانى ده‌که‌ین". به‌یار ملازم عومه‌ر جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه که "ئه‌گه‌ر دیقه‌تى بده‌یت مه‌سرور بارزانى که سه‌رۆکى حکومه‌ته به ئاشکرا رایگه‌یاند که ٢٧ ملیار دۆلار قه‌رزارین، ئیتر چۆن ده‌توانێت مه‌سه‌له‌ى موچه چاره‌سه‌ر بکات، له‌کاتێکدا ئێمه هه‌رێمێکى بچوکین، روبه‌رێکى بچوکى خاک و ژماره‌یه‌کى که‌مى دانیشتوانمان هه‌یه، مه‌نتیق نییه بۆ ئه‌و ژماره که‌مه‌ى دانیشتوان و روبه‌رێکى که‌مى وه‌ک هه‌رێمى کوردستان ئه‌و هه‌موو پاره‌یه قه‌رزار بیت، له‌کاتێکدا نه‌وتت فرۆشتوه، نه‌تکڕیوه". هاوکات ره‌خنه‌ى توند له به‌شدارى کردنى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومهتى هه‌رێم ده‌گرێت و وتى:"کاک نه‌وشیروان که خۆى له‌ژیاندا بوو به‌و هه‌موو خۆشه‌ویسته‌ى خه‌ڵک بۆى هه‌بووه و به 25 کورسییه‌وه نه‌یتوانى پارتى ناچار به گۆرانکارى بکات، ئێستا دواى نه‌مانى کاک نه‌وشیروان و به 12 کورسیه‌وه چۆن ده‌توانیت پارتى ناچاربکه‌یت گۆرانکارى بکات". ئه‌م سیستمه وایکردووه بنه‌ماڵه‌ى بارزانى و پارتى ده‌وڵه‌مه‌ند و کۆمه‌ڵگه هه‌ژار بێت. بێگومان هه‌ندێک به‌رپرسى یه‌کێتیش که به‌شدارن له حکومه‌تدا له‌گه‌ڵ پارتى و ئێستا له هه‌ولێر داده‌نیشن شه‌ریکێکى لاواز و شه‌رمنى مه‌له‌فى نه‌وتن. هاوڵاتى: ناره‌زایه‌تى هاوڵاتیان گه‌یشتۆته لوتکه هۆکاره‌که‌ى چیه؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: جیاوازییه‌کى گه‌وره‌ى چینایه‌تى له‌هه‌رێمى کوردستاندا دروستبووه؛ چینێکى زۆر ده‌وڵه‌مه‌ند و چینێکى زۆر هه‌ژار سه‌ریهه‌ڵداوه. ئه‌مه‌ش به‌هۆى گه‌نده‌ڵى سیستماتیکى حزبه‌وه بووه که ئه‌م چه‌ند ساڵه حکومرانى هه‌رێمى کوردستانیان کردووه به دیارى کراوى که پارتى دیموکرات مه‌له‌فى نه‌وت وگازى که‌وتۆته ده‌ست، به‌داخه‌وه ئه‌مه واى کردووه کۆمه‌ڵێک بازرگانى نه‌وت و جه‌نگ دروست ببن که به‌شى زۆرى سه‌روه‌ت و سامانى ئه‌م وڵاته‌یان بردووه بۆ خۆیان. دواى چه‌ندین ساڵ له فرۆشتنى نه‌وت له‌جیاتى بنیاتنانى ژێرخانێکى ئابورى به‌هێز، ئێستا 27 ملیار دۆلار قه‌رزارین. بێجگه له‌و قه‌رزانه ده‌یان ملیار دۆلارى داهاتى نه‌وت دیارنه‌ماوه، سه‌ربارى ئه‌وه‌ش له‌ڕێى به‌دواداچونم و راپۆرتێکم بۆم ده‌رکه‌وت که مانگانه 100 ملیۆن دۆلارى داهاتى نه‌وت ده‌چێته خه‌زێنه‌ى پارتیه‌وه. واته گه‌نده‌ڵى کراوه به سیستماتیک و به یاسا ڕێکخراوه، پارتى دیموکرات خۆى که له ڕێى وه‌زاره‌تى سامانه سروشتیه‌کانه‌وه نه‌وت ده‌فرۆشێت، مانگانه 60 ملیۆن دۆلارى ناخاته‌وه سه‌ر بودجه‌ى وه‌زاره‌تى دارایى، هه‌روه‌ها مانگانه 40 ملیۆن دۆلارى دیکه‌ی ده‌ستده‌که‌وێت له هه‌نارده‌کردن و پاڵاوتنى نه‌وتدا که هى کۆمپانیاى کاره و بۆرییه‌که‌ش به‌شێکى خاوه‌نداریه‌تیه‌که‌ى بۆ کۆمپانیاى کاره، که سه‌ر به پارتى و بنه‌ماڵه‌یه. واته مانگى نزیکه‌ى 100ملیۆن دۆلاریان ده‌ستده‌که‌وێت. ئه‌م سیستمه وایکردووه بنه‌ماڵه‌ى بارزانى و پارتى ده‌وڵه‌مه‌ند و کۆمه‌ڵگه هه‌ژار بێت. بێگومان هه‌ندێک به‌رپرسى یه‌کێتیش که به‌شدارن له حکومه‌تدا له‌گه‌ڵ پارتى و ئێستا له هه‌ولێر داده‌نیشن شه‌ریکێکى لاواز و شه‌رمنى مه‌له‌فى نه‌وتن. ناعه‌دالیه‌تییه‌کى دیکه هه‌یه که نادادپه‌روه‌رى جوگرافییه، پارتى له‌و پاره‌یه‌ى که ده‌ستى ده‌که‌وێت به‌شێکى له زۆنى زه‌رددا خه‌رج ده‌کاته‌وه و شه‌قامى ١٠٠ مه‌ترى و ١٢٠ مه‌ترى ته‌واوکرد و ئێستاش سه‌ربارى قه‌یرانى دارایى و په‌تاى کۆرۆنا، کارکردن له شه‌قامى ١٥٠ مه‌ترى هه‌ولێر به‌رده‌وامه، به‌ڵام پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌کانى گه‌رمیان و ڕاپه‌ڕین هیچ پاره‌یه‌کى ئه‌وتۆیان بۆ خه‌رج ناکرێت. ئه‌وه‌ى که بیستومه ئه‌و پاره‌یه‌ى که بۆ شه‌قامى ١٠٠ مه‌ترى سلێمانى ته‌رخانکرابوو درا به مووچه، به‌ڵام له شه‌قامى ١٥٠ مه‌ترى هه‌ولێردا کارکردن به‌رده‌وامه، له‌کاتێکدا ١٥٠ مه‌ترى هه‌ولێر زۆر پێویست نیه و ته‌نانه‌ت له شوێنێکدا ده‌کرێت جارێ هه‌ر چۆڵه‌وانییه. ناعه‌داله‌تیه‌کى قورس و زه‌ق به‌رامبه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه ده‌کرێت، بێگومان مه‌به‌ستم هه‌موو پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌کانى گه‌رمیان و راپه‌رینه، ئه‌گه‌ر جارێک زوڵم له‌شارى سلێمانى کرابێت، ئه‌وه ١٠ جار زوڵم له قه‌زا و ناحییه‌کان کراوه. بێگومان خه‌ڵکى ئێمه‌ش توڕه ده‌بێت. فه‌رمانبه‌رێک به‌رامبه‌ر ئه‌و ئه‌رکه‌ى جێبه‌جێیده‌کات، مافى خۆى وه‌رناگرێت که موچه‌یه، له‌به‌رامبه‌ریشدا سه‌یرده‌کات ئه‌وانه‌ى که به‌رپرس و مه‌سئولن خاوه‌نى ملیۆنه‌ها و ملیاره‌ها دۆلارن، سه‌ره‌نجام هه‌ست به زوڵمێکى گه‌وره ده‌کات. زوڵمێکى دیکه ده‌بینێت که غه‌در له شاره‌که‌ى و ناوچه‌که‌ى ده‌کرێت، له‌به‌رامبه‌ردا له زۆنى زه‌رد پرۆژه‌ى زه‌به‌لاح جێبه‌جێده‌کرێت، ئه‌مه وا له‌خه‌ڵکى ئه‌م سنوره ده‌کات توڕه‌بونیان بگاته ترۆپک. هاوڵاتى: پێتانوایه کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومهتى هه‌رێم ده‌توانێت کێشه‌ى دابینکردنى موچه چاره‌سه‌ر بکات؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: پێموانیه کابینه‌ى نۆیه‌م بتوانێت کێشه‌ى دابینکردنى موچه چاره‌سه‌ر بکات، ئه‌گه‌ر دیقه‌تى بده‌یت مه‌سرور بارزانى که سه‌رۆکى حکومه‌ته به ئاشکرا رایگه‌یاند که ٢٧ ملیار دۆلار قه‌رزارین، ئیتر چۆن ده‌توانێت مه‌سه‌له‌ى موچه چاره‌سه‌ر بکات، له‌کاتێکدا ئێمه هه‌رێمێکى بچوکین، روبه‌رێکى بچوکى خاک و ژماره‌یه‌کى که‌مى دانیشتوانمان هه‌یه، مه‌نتیق نییه بۆ ئه‌و ژماره که‌مه‌ى دانیشتوان و روبه‌رێکى که‌مى وه‌ک هه‌رێمى کوردستان ئه‌و هه‌موو پاره‌یه قه‌رزار بیت، له‌کاتێکدا نه‌وتت فرۆشتوه، نه‌تکڕیوه. که زیاتر خه‌خت له پارتى ده‌که‌مه‌وه، مه‌به‌ستم ئه‌وه نیه که لایه‌نه‌کانى دیکه بێتاوان نیشان بده‌م؛ پارتى بڕیاربه‌ده‌ستى سه‌ره‌کى حکومه‌ته و لایه‌نه‌کانى دیکه‌ى وه‌ک میوانێکى گوێڕایه‌ڵ له هه‌ولێردا قبوڵه. لایه‌نه‌کانى دیکه‌ش خه‌تابارن چونکه قبوڵیانکردوه که به‌شدارێکى لاواز و بێده‌سه‌ڵات بن له حکومه‌تدا، له‌کاتێکدا ده‌زانن ئه‌م حکومه‌ته له خزمه‌تى هاوڵاتیاندا نییه. که‌واته چوون به‌شێک له کێکى ده‌سه‌ڵاتیان به‌ربکه‌وێت. حکومه‌ت له‌وڵاتانى ئه‌مه‌ریکا و ئه‌وروپادا ئامرازێکه بۆ خزمه‌تى کۆمه‌ڵگا، به‌ڵام لاى ئێمه بووه‌ته ئامرازێک بۆ چه‌وساندنه‌وه‌ى کۆمه‌ڵگا و ده‌وڵه‌مه‌ندکردنى حزب و بنه‌ماڵه‌کان. هه‌ر بنه‌ماڵه و حزبێک به‌پێى رێژه‌ى ده‌نگه‌کانى ده‌یه‌وێت پشکى خۆى له داهات و ده‌سه‌ڵاتى حکومه‌ت بپچڕێت. ئه‌گه‌ر بێینه‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ى که بۆچى حکومه‌ت ناتوانێى موچه بدات. جگه له‌وه‌ى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان 27 ملیار دۆلار قه‌رزاره، له‌وه‌ختێکدا که نرخى نه‌وتى خاو به‌رز بوو، حکومهتى هه‌رێم لوتبه‌رزى ده‌نواند و له‌گه‌ڵ به‌غدا رێکنه‌ده‌که‌وت، ئێستا که نرخى نه‌وت نزمبۆته‌وه حکومهتى هه‌رێم ده‌یه‌وێت به‌شێک له نه‌وت ته‌سلیمى حکومهتى عێراق بکات له به‌رامبه‌ر پێدانى موچه‌دا، به‌ڵام ئێستا حکومهتى عێراق له‌گه‌ڵ هه‌رێم ڕێکناکه‌وێت. به‌غدا سه‌رجه‌م نه‌وت و گاز و داهاتى خاڵه گومرگییه‌کانى ده‌وێت، به‌ڵام پارتى دیموکرات رازى نابێت بۆ نمونه داهاتى گومرگى ئیبراهیم خه‌لیل ته‌سلیمى عێراق بکات. ته‌نانه‌ت حکومهتى هه‌رێم هه‌موو ئه‌و ته‌نازولات و سازشانه‌ش بۆ حکومهتى عێراق بکات و نه‌وت و گاز و داهاتى گومرگه‌کان و سه‌رجه‌م مه‌له‌فه سیادیه‌کان ته‌سلیمى عێراق بکاته‌وه، ئه‌وا به‌غدا ته‌نها موچه‌ى ٦٨٢ هه‌زار فه‌رمانبه‌ره ده‌نێرێت. حکومهتى عێراق ده‌ڵێت ئێمه به ١٥ پارێزگا نزیکى ٣ ملیۆن فه‌رمانبه‌رمان هه‌یه، مه‌عقوله ئێوه به ٣ پارێزگا ملیۆنێک و ٢٥٠ هه‌زار فه‌رمانبه‌ر و موچه‌خۆرتان هه‌بێت. به‌ڵام شایه‌نى باسه که ئه‌م گه‌نده‌ڵى و فه‌سادى دارایى و ئیداریه به ته‌نها هى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومهتى هه‌رێم نیه، به‌ڵکو که‌ڵه‌که‌بوى کابینه یه‌ک له‌دواى یه‌که‌کانه. زۆرجار پارتى و یه‌کێتى له کێبڕکێیاندا هه‌وڵیانداوه که زۆرترین فه‌رمانبه‌ر دابمه‌زرێنن و زۆرترین خه‌ڵک بکه‌نه موچه‌خۆر، ئه‌مه که‌رتى کشتوکاڵى وێران کرد له هه‌رێمى کوردستاندا. هه‌زاره‌ها جوتیار که که‌سى به‌به‌رهه‌م بوون کردیاننه موچه‌خۆرو که‌سى بێ به‌رهه‌م له بوارى مه‌ده‌نى و سه‌ربازیدا، به‌شێک له‌وانه به‌داخه‌وه هیچ ئیشیان نه‌کردووه و وه‌ک بندیوار موچه‌یان وه‌رگرتووه، ئه‌مه وایکرد که‌رتى کشتوکاڵ و ئابوورى وێران بکه‌ن، دواى ئه‌م هه‌موو ساڵه که ئه‌م هه‌موو کێشه ئابووریه که‌ڵه‌که بووه و که‌رته‌کانى پیشه‌سازى و کشتوکاڵ و گه‌شتوگوزاریان وێران کردووه و هه‌موو ئیعتمادێکمان له‌سه‌ر نه‌وت بووه، خۆتان ده‌زانن نرخى نه‌وت ئێستا دابه‌زیوه. که‌واته پێویسته ئیعاده‌ى هه‌یکه‌لى ئابوورى هه‌رێم بکه‌ینه‌وه و بیکه‌ینه ئابوریه‌کى فره ره‌هه‌ند و هه‌مه چه‌شن؛ کشتوکاڵ و پیشه‌سازى و گه‌شتوکوزار پێش بخه‌ین، ئه‌مه‌ش پلانى درێژخایه‌نى ئه‌وێت و گومان ده‌که‌م به‌م حکومه‌ته‌ى ئێستا بکرێت، ئه‌م حکومه‌ته‌ى ئێستا ئه‌وه‌نده‌ى شه‌ڕى چه‌ند بنه‌ماڵه‌یه‌که له‌سه‌ر کێکى پاره و ده‌سه‌ڵات، ئه‌وه‌نده شه‌ێ نییه له‌سه‌ر خزمه‌تکردنى هاوڵاتیان. هاوڵاتى: له‌وڵاتانى فه‌ره‌نساو ئه‌مریکاو وڵاتانى دیکه بودجه ته‌رخان کراوه بۆ روبه‌روبونه‌وه‌ى کۆرۆناو هاوکارى فه‌رمانبه‌رى حکومه‌ت و که‌رتى تایبه‌ت ده‌کرێت، به‌ڵام له‌هه‌رێمى کوردستان خه‌ڵک که‌ره‌نتین ده‌کرێت و حکومه‌ت هاوکاریشى ناکات؟ خوێندنه‌وه‌ت بۆ ئه‌مه چیه؟ به‌یار ملازم عومه‌ر:بێگومان ئه‌و وڵاتانه‌ى ناوتان بردووه وڵاتانى زۆر پێشکه‌وتوون و ئابووریه‌کى فره ره‌هه‌ندیان هه‌یه و به‌ته‌نها پشت به داهاتى نه‌وت نابه‌ستن، پشت به داهاتى که‌رته جیاوازه‌کانى دیکه‌ش ده‌به‌ستن. چه‌نده‌ها کۆمپانیاى گه‌وره‌یان هه‌یه وه‌ک فه‌یسبوک و گۆگڵ و ئه‌پڵ، واته پشتیان به داهاتى نه‌وت نه‌به‌ستوه. جاروبار ئابووریان کز ده‌بێت، به‌ڵام ناکه‌ون و زوو هه‌ڵده‌ستنه‌وه، له‌به‌رئه‌وه حکومه‌ت زۆر به ئاسانى ده‌توانێت ئه‌گه‌ر کارمه‌نده‌کانیشى بۆ ماوه‌یه‌ک کار نه‌که‌ن حکومه‌ت بیانژێنێت، به‌ڵام حکومهتى ئێمه ناتوانێت خه‌ڵکه‌که‌ى بژێنێت و زۆربه‌ى ئیعتمادى له‌سه‌ر نه‌وته که نرخه‌که‌ى دابه‌زیوه و گه‌نده‌ڵى تێدا ده‌کرێت و موچه‌ى فه‌رمانبه‌ره‌کانى پێ نادرێت. هاوڵاتى: پێتانوایه رێکاره‌کانى حکومه‌ت ته‌نها بۆ کۆرۆنایه یان ترسى خۆپیشاندان واى کردووه ئه‌و بریاره بده‌ن؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: دڵنیانیم له‌وه‌ى که حکومه‌ت له ترسی خۆپیشاندان مه‌ترسیه‌که گه‌وره ده‌کات یان نا، به‌ڵام پێمان خۆش بێت یا نا کۆرۆنا مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌ى جیهانیه، به‌ڵام پرسیاره‌که با وا لێ بکه‌ین بۆچى حکومه‌ت ئه‌گه‌ر راستیش بکات خه‌ڵک به ناراست لێى وه‌رده‌گرێت. هۆکاره‌که‌ى ئه‌وه‌یه حکومهتى هه‌رێم و ئه‌و حزبانه‌ى که چه‌ندین ساڵه حکومرانن زۆربه‌ى جار قسه‌ى ڕاست و ناڕاستیان تێکه‌ڵ کردووه، ئه‌مه جۆرێک له بێمتمانه‌یى دروست کردووه له‌نێوان حکومه‌ت و هاوڵاتیاندا، زۆرجار وایلێهاتووه ئه‌گه‌ر حکومه‌ت قسه‌ى راستیش بکات و له خزمه‌تى هاوڵاتیانیشدا قسه بکات، خه‌ڵک هێشتا باوه‌رى پێناکات. با یه‌ک دوو نمونه باس بکه‌م، وه‌ختى خۆى مه‌سعود بارزانى له‌گه‌ڵ نورى مالکى کێشه‌ى هه‌بوو، به‌ڵام کێشه‌که‌ى ده‌کرد به کێشه‌ى کورد و عه‌ره‌ب، له‌کاتێکدا کێشه‌ى نێوان دوو که‌سایه‌تى بوو که له‌سه‌ر پاره و پۆست و ده‌سه‌ڵات رێکنه‌ده‌که‌وتن، بارزانى ده‌یکرد به کێشه‌ى نه‌ته‌وایه‌تى. ئه‌گه‌ر کێشه‌ى کورد و عه‌ره‌ب هه‌یه و به‌غدات به‌لا‌وه گرنگ نییه، که‌واته بۆ شه‌ێ ده‌که‌یت پۆستى باڵات له به‌غدا ده‌ستبکه‌وێت. یان شه‌رێکى دیکه له‌سه‌ر نه‌ناردنى موچه بوو له به‌غداوه، ئه‌وه بوو که پارتى ده‌یوت ئه‌مه حکومه‌تێکى قه‌ومى و مه‌زهه‌بیه و ڕقیان له کورد و سونه‌یه بۆیه موچه ناده‌ن، به‌ڵام ده‌رکه‌وت که کێشه‌که ئه‌وه‌نده‌ى کێشه‌یه‌کى ده‌ستورى و قانونى و ئیدارى بوو، ئه‌وه‌نده په‌یوه‌ندى به کێشه‌ى قه‌ومى و مه‌زهه‌بیه‌وه نه‌بوو. ئه‌گه‌ر خۆت نه‌وت ده‌فرۆشیت، که‌واته بۆ خۆشت موچه دابینناکه‌یت، ئه‌گه‌ر نه‌وتیش نافرۆشیت فه‌رموو بیده به به‌غدا با ئه‌وان موچه‌ت بۆ دابین بکه‌ن. مه‌سه‌له‌یه‌کى کوردى هه‌یه که ده‌ڵێت به‌شه‌که‌ى خۆم بۆ خۆم و له به‌شه‌که‌ى تۆش ده‌خۆم، حکومهتى هه‌رێم یا باشتره بڵێن بنه‌ماڵه‌ى بارزانى ده‌یانویست له‌گه‌ڵ تورکیا نه‌وته‌که بفرۆشن و پاره‌که بۆ خۆیان و تورکیا بێت و له‌ولاشه‌وه پاره له به‌غدا وه‌ربگرن بۆ موچه، له‌مه‌نتیقى یاسایى و سیاسیدا شتى وا نییه، بنه‌ماڵه‌یه‌ک و چه‌ند شه‌ریکێکیان له حزبه‌کانى تردا بڵێن ئێمه نه‌وتى هه‌رێمێک ده‌به‌ین بۆ خۆمان و عیلاقه‌ى خه‌لکمان نیه، با حکومهتى به‌غدا مشورى خه‌لک بخوات و موچه‌ى فه‌رمانبه‌ران بدات. ئه‌گه‌ر به‌غداش به‌و دۆخه ناجۆره قایلنه‌بوو، به قه‌ومى و تائیفى له‌قه‌ڵه‌میده‌ده‌ین. گوایه ئه‌مه حکومه‌تێکى عه‌ره‌بى شیعى شۆڤێنیه دژى کوردى سونه شه‌ر ده‌کات له‌کاتێکدا ئه‌سڵ و ئه‌ساسى نییه. که‌واته به ڕاده‌یه‌ک درۆ له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا کراوه و خه‌لک گه‌وجێندراوه؛ چه‌ندین کێشه‌ى سیاسى و یاسایى و سه‌ربازى بۆ دروستکراوه، که له ڕوکه‌شدا کێشه‌ى نه‌ته‌وایه‌تى بووه و له ناوه‌ڕۆکدا پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى بنه‌ماڵه سیاسیه‌کان بووه. سه‌ره‌نجام زۆرینه‌ى خه‌لکى هه‌رێمى کوردستان متمانه‌ى به حکومه‌ت و بنه‌ماڵه ده‌ستڕۆشتوه‌کان نه‌ماوه. ئێستا حکومهتى هه‌رێم قسه‌ى راستیش ده‌کات خه‌ڵک باوه‌رى پێناکات. له‌مه‌سه‌له‌ى ئه‌م ڤایرۆسى کۆرۆنایه‌دا که جیهانى گرتووه‌ته‌وه، خه‌ڵکانێک باوه‌ر ناکه‌ن و پێیانوایه که ئه‌م ترسه به ئه‌نقه‌ست گه‌وره ده‌کرێت بۆ ئه‌وه‌ى رێگرى له خۆپیشاندان بکرێت. به‌ڵام من لێرده‌دا ناهه‌قى هاوڵاتیان ناگرم، به‌ڵکو خه‌تاى حکومه‌ت و حزب و بنه‌ماڵه ده‌ستڕۆشتوه‌کان ده‌گرم که چه‌ندین ساڵه خه‌لک ده‌چه‌وسێننه‌وه و به‌کاریان ده‌هێنن بۆ مه‌رامى تایبه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندى حزبى و بنه‌ماڵه‌یى و شه‌خسی.له‌م ده‌ڤه‌ره‌ى ئێمه قسه‌ى قه‌به و خۆنمایشکردن و خۆبه‌پاڵه‌وانکردن و موزایه‌داتى سیاسى نێوان لایه‌نه‌کان جێگه‌ى کار و فرمانى گرتۆته‌وه. له جیاتى ئه‌وه‌ى مشورى ئه‌وه بخورێت که چه‌ند ئامێرێکى هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد (ventilator) بۆ پارێزگاى سلێمانى و قه‌زا و ناحیه‌کانى دابینبکرێت بۆ ئه‌وه‌ى له حاڵه‌تى ته‌شه‌نه‌کردنى په‌تاکه‌دا، فریاى ڕزگارکردنى زۆرترین هاوڵاتى بکه‌وین، کێبڕکێ بوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى کێ زووتر سه‌رکه‌وتنى درۆینه به‌سه‌ر کۆرۆنادا ڕابگه‌یه‌نێت و خۆى بکات به پاڵه‌وان. درۆ کردن و گه‌وجاندنى هاوڵاتیان وایکردوه که خه‌لک نه‌ک هه‌ر متمانه‌ى به حکومه‌ت نه‌مێنێت، به‌ڵکو متمانه‌ى به کوردایه‌تى و شۆڕشه‌کانى کوردیش نه‌مێنێت. ئه‌وه‌نده‌یان پرسى کوردایه‌تى به‌کارهێنا بۆ زوڵمکردن له هاوڵاتیان و بۆ تاڵانى داهاتى نه‌وت به ناوى سه‌ربه‌خۆیى ئابوریه‌وه، وایلێهاتوه کوردایه‌تى و سه‌ربه‌خۆیش له په‌یامێکى جوان و پیرۆزه‌وه بووه به پرسێکى ناشرین و بێزراو له ناو خه‌لکدا. یه‌کێکى تر له هۆکاره‌کانى نه‌مانى متمانه هێزه‌کانى ئۆپۆزسیۆنى پێشوو بوون، که به‌ڵێنى گه‌وره‌یاندا و زۆربه‌ى به‌ڵێنه‌کانیان نه‌برده‌سه‌ر. ئه‌مه‌ش هێنده‌ى تر درزى له نێوان خه‌لک و سیاسیه‌کاندا دروستکرد و بێمتمانه‌یى زیاتر کرد. هه‌ر بۆ نمونه ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر ڕاگه‌یه‌ندرا که گوایه سلێمانى به‌سه‌ر کۆرۆنادا سه‌رکه‌وت، به‌ڵام من سه‌رسوڕما له‌و قسه‌یه. چونکه کۆرۆنا که‌سێک نیه تا زۆرانى له‌گه‌لدا بگریت و سه‌رکه‌ویت به‌سه‌ریدا. ڤایرۆسێکه هه‌ر کات خۆتى لێنه‌پارێزیت به ئاسانى ته‌شه‌نه ده‌کات و بڵاوده‌بێته‌وه. به‌ڵام به‌داخه‌وه له‌م ده‌ڤه‌ره‌ى ئێمه قسه‌ى قه‌به و خۆنمایشکردن و خۆبه‌پاڵه‌وانکردن و موزایه‌داتى سیاسى نێوان لایه‌نه‌کان جێگه‌ى کار و فرمانى گرتۆته‌وه. له جیاتى ئه‌وه‌ى مشورى ئه‌وه بخورێت که چه‌ند ئامێرێکى هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد (ventilator) بۆ پارێزگاى سلێمانى و قه‌زا و ناحیه‌کانى دابینبکرێت بۆ ئه‌وه‌ى له حاڵه‌تى ته‌شه‌نه‌کردنى په‌تاکه‌دا، فریاى ڕزگارکردنى زۆرترین هاوڵاتى بکه‌وین، کێبڕکێ بوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى کێ زووتر سه‌رکه‌وتنى درۆینه به‌سه‌ر کۆرۆنادا ڕابگه‌یه‌نێت و خۆى بکات به پاڵه‌وان. سه‌ره‌نجام جارێکى تر کۆرۆنا به خێرایى له پارێزگاى سلێمانى بڵاوبۆوه و وه‌ک باس ده‌کرێت ئامێرى هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد به‌شى نه‌خۆشه‌کان ناکات. هه‌رچه‌نده ده‌بوایه ئێستا ئێمه خاوه‌نى چه‌ندین کارگه بوینایه که بمانتوانیایه خۆمان ئامێرى هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد به‌رهه‌مبهێنین، به‌ڵام وه‌ک نیمانه، لانى که‌م حکومهتى هه‌رێم، یان پارێزگاى سلێمانى هه‌وڵى کڕینى چه‌ند سه‌د دانه‌یه‌ک بدات. به‌داخه‌وه لاى ئێمه مه‌سه‌له‌ى ته‌ندروستى گشتیش بووه به به‌شێک له ماده‌ى موزایه‌داتى سیاسى نێوان حزبه‌کان، که به نه‌تیجه ده‌بێت میلله‌ت باجه‌که‌ى بدات. پێموایه به‌م عه‌قلیه‌ته پۆپۆلیستیه‌وه که قسه و خۆبه‌پاڵه‌وانکردنى له کار و فرمان لاگرنگتره فه‌رمانڕه‌وایى سنورێکى جوگرافى وا فراوان و حه‌ساس ناکرێت. هاوڵاتى: له سلێمانى و رانیه‌و ده‌ربه‌ندیخان و قه‌ڵادزێ و که‌ڵه‌ک و کۆیه کفرى خۆپیشاندان و گردبونه‌وه ئه‌نجامدرا، پێتوایه ئه‌مه ده‌بێته فشارێک بۆ ئه‌نجامدانى چاکسازى حکومرانى کابینه‌ى نۆیه‌م؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: کار له‌وه‌دا نه‌ماوه فشار بکرێت، فشار بکه‌یت و نه‌که‌یت تازه حکومهتى هه‌رێم بووه به ژێر بارى قه‌رزێکى زه‌به‌لاحه‌وه، وه‌کو پێشتر ئاماژه‌م پێکرد قه‌رزى 27 ملیار دۆلار له‌وانه‌یه به ده‌یان ساڵ و ٢٠ ساڵى تر حکومهتى هه‌رێم نه‌توانێت ئه‌و قه‌رزه بداته‌وه، له‌به‌رئه‌وه خۆپیشاندانیش بکرێت شتێکى ئه‌وتۆ له بارودۆخى خه‌ڵک ناگۆڕێت، کاتێک خۆپیشاندان سوودى ده‌بێت که له‌هه‌ولێرى پایته‌خته‌وه ئه‌نجام بدرێت و ببێیه هۆى گۆڕینى ده‌سه‌ڵات. هه‌میشه له‌گه‌ڵ هاورێکانمدا باسم کردووه له سایه‌ى ده‌سه‌ڵاتێکى مه‌رکه‌زیدا که زۆرینه‌ى داهات و ده‌سه‌ڵات له پایته‌خته، خۆپیشاندان ته‌نها وه‌ختێک قورسایى و ئه‌رزشى هه‌یه که له پایته‌ختدا بکرێت، ئه‌گه‌رنا له شاره‌کانى تر چه‌ند خۆپیشاندان بکرێت، جگه له هیلاک کردنى توانا مرۆییه‌کانى خۆت بۆ کارێکى بێئه‌نجام هیچى ترى لێبه‌رهه‌منایه‌ت. له‌وانه‌یه ته‌نها به‌رهه‌مێکى ئه‌وه بێت که چه‌ند که‌سێکى دیاریکراو خۆیانى تێدا ده‌ربخه‌ن و خۆیان به پاڵه‌وان بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ى له خولى داهاتودا ده‌نگى پێویست بهێنن بۆ چونه په‌رله‌مان. بێگومان چونه په‌رله‌مان و حکومه‌تیش ده‌رکه‌وت جگه له ده‌وڵه‌مه‌ندکردنى ئه‌و که‌سانه‌ى پۆسته‌کان وه‌رده‌گرن، هیچ کات ته‌رجومه نه‌بووه بۆ خۆشگوزه‌رانى هاوڵاتیانى پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌کانى گه‌رمیان و ڕاپه‌ڕین. چه‌ند ساڵه له‌م سنوره خۆپیشاندان ده‌کرێت، به‌ڵام حکومه‌ته‌که‌ى پارتى به خیاڵیدا نایه‌ت، چونکه ده‌سه‌ڵات و پاره و حکومه‌ت و داموده‌زگاکانى له پایته‌ختن و هه‌ست به هیچ فشارێک ناکه‌ن. ئه‌گه‌ر دیقه‌ت بده‌یت له خۆپیشاندانه‌کانى 17ى شوباتدا چه‌ندین گه‌نجى جوانمان لێشه‌هید بوو له سلێمانى و عه‌ربه‌ت و هه‌ڵه‌بجه و سه‌یدسادق و ڕانیه و قه‌ڵادزێ و چوارقوڕنه و که‌لار و کفرى و ده‌ربه‌ندخان و کۆیه و دوکان، به‌ڵام هیچى لێسه‌وز نه‌بوو له‌به‌رئه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاته راسته‌قینه‌که له هه‌ولێره، وه‌ختێک خۆپیشاندان سوودى ده‌بێت که له‌پایته‌خت ئه‌نجام بدرێت، به‌داخه‌وه تا ئێستا خۆپیشاندان له‌وێ نه‌کراوه، خه‌ڵکه‌که به‌شێکى زۆرى نه‌یویستوه بیکات یاخود پارتى دیموکرات له‌رێگه‌ى ئه‌وه‌ى که هێزێکى سه‌رکوتکاره رێگرى له خۆپیشاندانه‌کان کردوه، ئه‌وه‌یان نازانم. ده‌بێت خه‌ڵکى پایته‌خت له داهاتوودا وه‌ڵامى ئه‌و پرسیاره بده‌نه‌وه. به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئێمه داهات و ده‌سه‌ڵات بگه‌رێنینه‌وه بۆ ئه‌م سنوره، بێگومان ئه‌وکات خۆپیشاندان له شاره‌کانى ئه‌م سنوره کاریگه‌رى گه‌وره‌ى ده‌بێت له‌سه‌ر گۆڕینى ده‌سه‌ڵات و چاکسازى و خۆشگوزه‌رانى هاوڵاتیان، چونکه خۆپیشاندانه‌که نزیک ده‌بێته‌وه له ده‌سه‌ڵات و فشاره‌کان ڕاسته‌وخۆ هه‌ستیانپێده‌کرێت و کاریگه‌ریان ده‌بێت. هاوڵاتى: چه‌ند جارێک توێژینه‌وه‌و پرسى دارایى حکومه‌تت باس کردووه؟ پێتوایه ده‌بێت چاکسازى دارایى له‌چییه‌وه ده‌ستپێبکات؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: به‌ڕاى من پێش چاکسازى دارایى، چاکسازى سیاسى پێویسته، چاکسازى سیاسى به لامه‌رکه‌زیه‌تیش نایه‌ته‌دی. چه‌ندین ساڵه کار بۆ ئه‌وه ده‌که‌م که مه‌سه‌له‌ى لامه‌رکه‌زیه‌ت جێبه‌جێ بکرێت، به‌ڵام تازه لامه‌رکه‌زى نرخ و ئه‌رزشى نه‌ما؛ لامه‌رکه‌زیت بریتیه له دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵات و داهات به‌سه‌ر پارێزگا و قه‌زا و ناحیه‌کاندا، به‌ڵام ئێستا حکومه‌ت هیچ داهاتێکى نه‌ماوه تا دابه‌شیبکات. ئه‌وکاته‌ى که نه‌وت نرخى به‌رز بوو، ده‌مانوت با ئه‌و داهاته هه‌مووى له پایته‌خت نه‌بێت و دابه‌شبکرێت به‌سه‌ر پارێزگا و قه‌زا و ناحیه‌کاندا و ده‌سه‌ڵاتیان پێبدرێت، خۆیان بڕیاربده‌ن چ پرۆژه و خزمه‌تگوزاریه‌کى پێدابینبکه‌ن. به‌ڵام ئێستا حکومهتى هه‌رێم هیچ داهاتێکى نه‌ماوه تا دابه‌شى بکات به‌سه‌ر پارێزگاکاندا، که‌واته باشترین چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه که له ڕێى فیدرالیه‌تى پارێزگاکانه‌وه هه‌رێمى سلێمانى دروست بکرێت. ڕێکارێکى یاسایى و ده‌ستوریه و کفرى سیاسى نییه، چۆن عه‌ره‌ب 22 ده‌وڵه‌تى هه‌یه با ئێمه‌ش دوو هه‌رێممان هه‌بێت، هه‌ر کات ویستمان یه‌کده‌گرینه‌وه. گرنگه هه‌رێمى سلێمانى هه‌بێت، له‌به‌رئه‌وه‌ى له ڕوى سیاسیه‌وه خۆمان به‌هێز بکه‌ینه‌وه، له‌رووى ئابوورییه‌وه خۆمان ده‌وڵه‌مه‌ند بکه‌ین و ژێڕخانێکى ئابورى به‌هێز بۆ ئه‌م سنوره بنیادبنێین، له‌رووى ئیدارییه‌وه پایه‌کانى حکومه‌ت به‌هێز بکه‌ین، بۆ ئه‌وه‌ى له داهاتودا وه‌ک دوو هاوبه‌شى یه‌کسان یه‌کبگرینه‌وه، نه‌ک وه‌ک ئێستا ئه‌وان ده‌سه‌ڵاتدار و ئێمه بێده‌سه‌ڵات بین،، ئه‌وان ده‌وڵه‌مه‌ند و ئێمه هه‌ژار بین. ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مه‌ریکا به‌هێزترین وڵاتى دنیایه له‌رووى سیاسى و ئابورى و سه‌ربازیه‌وه سیسته‌مى فیدراڵى هه‌یه و هه‌ر ویلایه‌ته‌و حکومه‌ت و په‌رله‌مانى خۆجێى و داهات و پاره‌ى خۆى هه‌یه و ئازادن له چیدا خه‌رجى ده‌که‌ن ئه‌مه‌ش بۆته هۆى کێبڕکێى ئیجابى و بوژانه‌وه‌ى ئابوری. ئه‌ڵمانیا به هه‌مان شێوه که به‌هێزترین ئابورى ئه‌وروپاى هه‌یه دیسان سیسته‌مى فیدرالى وایکردوه که کێبڕکێى ئابورى له نێوان هه‌رێمه جیاوازه‌کانیدا سه‌رهڵبدات و سه‌ره‌نجام ببێته یه‌که‌م ئابورى ئه‌وروپا و چواره‌م به‌هێزترین ئابورى جیهان. هه‌روه‌ها سویسرا که وڵاتێکى بچوکى شاخاویه و چوارده‌ورى وشکانیه وه‌ک هه‌رێمى کوردستان، یه‌کێکه له ئابوریه هه‌ره به‌هێزه‌کانى ئه‌وروپا و هاوڵاتیانى سویسرى دووهه‌م به‌رزترین داهاتیان هه‌یه دواى وڵاتى لۆکسه‌مبۆرگ. ئه‌م گه‌شه ئابوریه به‌هۆى سیسته‌مى کانتۆنه‌کان و فیدرالیه‌وه بووه. له‌ناوچه‌که‌ى خۆمان نمونه‌ى ئیماراتمان هه‌یه و سیستمى فیدڕاڵى هه‌یه له‌کاتێکدا ئه‌بوزه‌بى پایته‌خته، به‌ڵام دوبه‌ى زۆر له پایته‌خت ده‌وڵه‌مه‌ندتر و گه‌وره‌تر و گرنگتره. زۆر گرنگه چاو له‌و وڵاته پێشکه‌وتوانه بکه‌ین. ئه‌م سیسته‌مه مه‌رکه‌زیه دواکه‌وتوه‌ى که ئێمه په‌یڕه‌وى ده‌که‌ین ته‌نها له یه‌کێتى سۆڤیه‌ت و ئه‌وروپاى ڕۆژهه‌ڵاتى جاراندا په‌یڕه‌وده‌کرا، که هه‌موویان توشى شکستى سیاسى و ئیدارى و ئابورى بوون و له ساڵانى نه‌وه‌ده‌کاندا له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شان. له‌م دوایانه‌شدا مه‌رکه‌زیه‌ت له لیبیا و سوریا په‌یڕه‌وده‌کرا که بوه هۆى ئه‌وه‌ى هاوڵاتیانى ئه‌و دوو وڵاته هه‌ست به زوڵم و زۆردارى بکه‌ن و سه‌ره‌نجام شه‌ڕى درێژخایه‌نى ناوخۆ دروستببێت و ژێرخان و سه‌رخانى ئه‌و دوو وڵاته وێران ببێت. ئایا ئێمه ده‌مانه‌وێت چاو له‌و وڵاته دواکه‌وتوانه بکه‌ین، یان هاوشێوه‌ى ئه‌مریکا و ئه‌ڵمانیا و سویسرا و ئیمارات وڵاتێکى به‌هێز و ده‌وڵه‌مه‌ند بنیادبنێین. له‌م قۆناغه‌دا یه‌کێک له باشییه‌کانى هه‌رێمى سلێمانى ئه‌وه‌یه که خۆمان رزگار ده‌که‌ین له‌و قه‌رزه 27 ملیار دۆلاریه، ئێمه وه‌ک خه‌ڵکى سلێمانى و ئه‌م ده‌ڤه‌ره هیچ مه‌جبوورم نین هه‌تا ماوین وه‌چه دواى وه‌چه‌مان قه‌رزى پارتى و بنه‌ماڵه‌ى بازرانى بده‌ینه‌وه. ئێمه وه‌ک خه‌لکى ئه‌م سنوره قه‌رزمان نه‌کردووه و حکومه‌ت قه‌رزى کردووه، حکومه‌تیش به‌ده‌ست پارتییه‌وه بووه، وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان لاى ئه‌وان بووه و به‌ده‌یان ملیار دۆلاریان بردووه‌ته ده‌ره‌وه‌ى وڵات و ڤێلایان و پرۆژه‌ى زه‌به‌لاحیان پێکڕیوه و وه‌به‌رهێنانیان پێکردوه. که‌واته بۆ ده‌بێت ئێمه قه‌رزه‌کانیان بۆ بده‌ینه‌وه، ئه‌مه هیچ مه‌نتیقى تێدا نیه. ئه‌گه‌ر به‌مانا جوگرافیه‌که‌ش بیڵێم که ئه‌م پاره‌یه قه‌رز کراوه، به‌شێکى خراوه‌ته خزمه‌تى زۆنى زه‌رده‌وه و شه‌قامى ١٠٠ مه‌ترى و ١٢٠ مه‌ترى پێدروستکراوه و ئێستاش کار له شه‌قامى ١٥٠ مه‌تریدا به‌رده‌وامه، به‌ڵام هیچ پرۆژه‌یه‌کى زه‌به‌لاح و ستراتیژى له پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌کانى گه‌رمیان و ڕاپه‌ڕیندا نه‌کراوه. به‌ڵام له قه‌رزدانه‌وه‌دا ده‌مانکه‌ن به شه‌ریک. واته که پاره و پرۆژه هه‌بوو ته‌نها بۆ زۆنى زه‌رده، به‌ڵام که شه‌ێ و کێشه و ئیفلاسى ڕویتێکردن ئێمه ده‌که‌ن به شه‌ریک. که چه‌ند پارێزگایه‌ک هه‌رێمێکیان پێکهێنا، ده‌بێت له خۆشى و ناخۆشیدا هاوبه‌ش و شه‌ریک بین، نه‌ک خۆشگوزه‌رانى و خه‌رجکردنى پاره و پرۆژه‌ى زه‌به‌لاح ته‌نها بۆ زۆنى زه‌رد بێت و ئه‌م زۆنه‌ى لێبێبه‌شبکه‌ن و له ناخۆشى و قه‌رزاریدا ئێمه بکه‌نه شه‌ریک. هه‌رێمى سلێمانى ده‌توانێت رزگارمان بکات له‌و قه‌رزه 27 ملیار دۆلاریه. ته‌نها بیرێک که‌وتبێته ئه‌م سنوره‌وه و حکومهتى هه‌رێم قه‌رزارى بێت، بیرى گازى چه‌مچه‌ماڵه، که حکومهتى هه‌رێم ٢ ملیار دۆلارى دانه گاز قه‌رزاره. له‌و حاڵه‌ته‌دا دوو ئه‌گه‌ر هه‌یه، یان حکومه‌ته‌که‌ى پارتى ده‌بێت ئه‌و قه‌رزه بداته‌وه، چونکه خۆى گرێبه‌ستى له‌گه‌ڵ کردوون و قه‌رزاریانه، یان له خراپترین حاڵه‌تدا ئه‌گه‌ر ئێمه‌ش ناچار بکرێین که دوو ملیار دۆلاره‌که بده‌ینه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى بیره‌که له سنورى ئێمه‌دایه. هێشتا دانه‌وه‌ى ٢ ملیار دۆلار زۆر باشتره له دانه‌وه‌ى ٢٧ ملیار دۆلار. ئه‌و ٢ ملیار دۆلاره‌ش ده‌توانین له‌ماوه‌ى یه‌ک دوو ساڵدا بیده‌ینه‌وه و به‌ره‌به‌ره بیره گازه‌کانى چه‌مچه‌ماڵ ده‌توانێت بکه‌وێته قازانج و چه‌مچه‌ماڵ و گه‌رمیان و هه‌موو ناوچه‌که‌ى پێ ببوژێنینه‌وه. به‌تایبه‌تى ئێستا گاز زۆر له نه‌وت به‌نرختر و کاریگه‌رتره. ته‌نانه‌ت ئه‌و وڵاتانه‌ى گازیان هه‌یه زۆر له وڵاته نه‌وتیه‌کان کاریگه‌ریان له ڕوى جیۆپۆڵه‌تیکه‌وه به‌هێزتره، بۆ نمونه وڵاتێکى بچوکى وه‌ک قه‌ته‌ر به‌هۆى بونى گازى شروشتیه‌وه توانیویه‌تى ڕۆڵێکى گه‌وره و کاریگه‌ر له جیهانى عه‌ره‌بى و ئیسلامیدا بگێڕێت. هه‌روه‌ها ڕوسیا له دواى فرۆشتنى گازى سروشتیه‌وه به ئه‌وروپا له ڕوى ئابورى و سیاسیه‌وه ڕۆڵى زۆر له جاران به‌هێزتر بووه. ده‌توانین سنوره‌که‌ى خۆمان بکه‌ین به یه‌کێک له ناوچه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانى ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست. هه‌روه‌ها ده‌توانین وه‌به‌رهێنان بکه‌ین و کۆمه‌ڵێک کۆمپانیاى گه‌وره و زه‌به‌لاحى ئه‌مریکى و ئه‌وروپى و چینی بهێنین، چه‌نده‌ها بیره نه‌وت و گازى دیکه‌مان بۆ بدۆزێته‌وه، نه‌ک به‌م شێوه‌یه‌ى ئێستا داهاته‌که‌ى بۆ حزب و بنه‌ماڵه بێت، داهاته‌که‌ى بکه‌ینه‌وه به خزمه‌ت بۆ هاوڵاتیان ئه‌وه‌ش به دوو شێوه، به‌شێکى که‌مى دابنرێت بۆ موچه به‌شه زۆره‌که‌شى دابنرێت بۆ په‌ره‌پێدانى که‌رته‌کانى کشتوکاڵ و پیشه‌سازى و گه‌شتوگوزار، بۆ ئه‌وه‌ى که نه‌وتیش نه‌ما که‌رته‌کانى دیکه یارمه‌تیده‌ربن بۆ داهات و پشتى پێ ببه‌ستین و له‌سه‌ر پێى خۆمان بوه‌ستین. هاوڵاتى: بزوتنه‌وه‌ى گۆران وه‌زاره‌تى دارایى و ئاوه‌دانکردنه‌وه‌و نیشته‌جێکردن و بازرگانى و کاروکاربارى کۆمه‌ڵایه‌تى له‌لایه که چوار وه‌زاره‌تى داراین، گۆران پێشتر جه‌ختى له شه‌فافییه‌ت کردووه‌ته‌وه، پێتانوایه گۆران توانیویه‌تى راستگۆ بێت له‌گه‌ڵ ده‌نگده‌ره‌کانى؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: پێشتر له چه‌ند وتارێکدا باسم کردووه که زۆر دژى به‌شدارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان بووم له حکومه‌تدا، له‌به‌رئه‌وه‌ى پێشتر جه‌نابى کاک نه‌وشیروان له دواهه‌مین کۆبونه‌وه‌یدا به ئاشکرا وتویه‌تى که خه‌باتى په‌رله‌مانى که‌وتووه‌ته ژێر پرسیاره‌وه و پێى وابوو که چیتر ناتوانین له‌رێى خه‌باتى په‌رله‌مانییه‌وه خزمه‌ت بکه‌ین له‌به‌ر ئه‌وه‌ى پارتى لایه‌نه‌کانى دیکه وه‌ک میوانێکى شه‌رمن و گوێڕایه‌ڵ قبوڵه، ئه‌گه‌ر له چوارچێوه‌ى سیاسه‌تى پارتى و بنه‌ماڵه لابده‌ن ئاودیوى دێگه‌ڵه‌یان ده‌کاته‌وه، وه‌ک له کێشه‌ى یاساى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمدا بینیمان که پارتى سه‌رۆکى په‌رله‌مان و وه‌زیره‌کانى گۆڕانى ئیزندا. که‌واته چاره‌سه‌ر چییه؟! خۆ ناچیت شه‌رى ناوخۆ بکه‌یت، یان ته‌سلیمى پارتى بیت، چاره‌سه‌رى مامناوه‌ندى ئه‌وه‌یه فیدڕاڵیه‌تى پارێزگاکانى سه‌رده‌مى بریمه‌ر جێبه‌جێبکه‌ین. کاک نه‌وشیروان له‌گه‌ڵ کاک مه‌سعوددا به‌شدار بووه له‌نوسینه‌وه‌ى ده‌ستورى عێراقدا له ساڵى ٢٠٠٥، که هه‌ر پارێزگایه‌ک مافى چاره‌ى خۆ نوسینى هه‌یه، خۆى بریار ده‌دات ببێت به هه‌رێمێک یان وه‌ک پارێزگایه‌ک بمێنێته‌وه. کاک نه‌وشیروان له زۆربه‌ى سیاسیه‌کانى دیکه‌ى کورد زیره‌کتر و خوێنده‌وارتر و رۆشنبیرتر بوو. هه‌روه‌ها به‌شێک له‌ته‌مه‌نى له وڵاتانى پێشکه‌وتوو به‌سه‌ربردبوو، له‌نه‌مسا خوێندبووى و له به‌ریتانیا به‌شێک له ژیانى بردبووه سه‌ر؛ تێگه‌شتبوو که مه‌فهومى یه‌ک ده‌وڵه‌تى مه‌رکه‌زى و شمولى که بریتیه له یه‌ک نه‌ته‌وه و یه‌ک حزب و یه‌ک سه‌رکرده ئه‌زمونى وڵاته دواکه‌وتو و دیکتاتۆریه‌کانه. ئه‌گه‌رنا له‌وڵاتانى پێشکه‌وتوو وه‌کو ئه‌مه‌ریکا ئه‌وروپا سیسته‌مێکى فیدراڵیان هه‌یه له‌و رێگه‌یه‌وه توانیویانه وڵاته‌که‌ى خۆیان پێشبخه‌ن. به‌داخه‌وه ئه‌وانه‌ى دژایه‌تى کاک نه‌وشیروانیان ده‌کرد له‌پرسى لامه‌رکه‌زیه‌ت و فیدراڵیه‌تى پارێزگاکاندا، دروشم و شیعاراتى به‌تاڵى قه‌ومیان ده‌فرۆشته‌وه له‌کاتێکدا له مه‌سه‌له‌ى نه‌ته‌وایه‌تى و نیشتمانپه‌روه‌رى تێنه‌گه‌شتبوون، ئه‌گینا هه‌ر یه‌ک له‌وانه‌ى ره‌خنه‌یان له کاک نه‌وشیروان ده‌گرت له‌مه‌سه‌له‌ى فیدراڵیه‌تى پارێزگاکاندا، خۆ هیچیان به‌قه‌ده‌ر کاک نه‌وشیروان ماندوو نه‌بوبون له خه‌بات و تێکۆشاندا بۆ خزمه‌تى خه‌لک و خاکى کوردستان. به‌داخه‌وه به‌شێکى زۆرى سه‌رکرده‌کانى کورد تواناى رۆشنبیریان لاوازه و ئه‌زمونى وڵاتانى دنیایان نه‌خوێندووه‌ته‌وه یان تێیدا نه‌ژیاون و سه‌ره‌نجام لێیتێناگه‌ن. به‌شى زۆریان کاریگه‌رى شۆڕش و شێوازى به‌ڕێوه‌بردنى وڵاته عه‌ره‌بیه شمولیه دیکتاتۆریه‌کانیان له‌سه‌ره. به‌شى زۆرى سه‌رکرده‌کانى کورد له سه‌رده‌مى شۆڕشدا سه‌رسامبون به ئه‌زمونى ئه‌و وڵاتانه‌ى که گوایه دژى ئیمپریالیزمن. دواى سه‌رگرتنى شۆڕش دیسان سه‌رسامبون به ئه‌زمونى وڵاته عه‌ره‌بیه‌کان که نیزامێکى مه‌رکه‌زى شمولیان په‌یڕه‌وکردوه و یه‌ک حزبى قائید و یه‌ک سه‌رکرده‌یان هه‌بووه و ترسى ئه‌مریکا و ئسیرائیل و ئیمپرالیزمیان کردۆته بیانو بۆ ئه‌وه‌ى حوکمێکى بنه‌ماڵه‌یى شمولى بسه‌پێنن به‌سه‌ر میلله‌ته‌کانیاندا. هه‌روه‌ها مه‌سه‌له‌ى ترس له ئه‌مریکا و ئیسرائیل و ئیمپریالیزمیان کردۆته چه‌کێک بۆ سه‌رکوتکردنى میله‌ته‌کانیان و وایانکردوه که میله‌ته‌کانیان برسێتى و نه‌بونى ئازادى و دیموکراسى قبوڵ بکه‌ن. ئه‌مه‌ش یه‌که‌مجار له میسره‌وه ده‌ستیپێکرد له‌سه‌رده‌مى جه‌مال عه‌بدولناصر و دواتر په‌ڕیه‌وه بۆ لیبیاى قه‌زافى و سوریاى ئه‌سه‌د. دواتر بوو به ئه‌زمونێکى باو. بێگومان سه‌رچاوه‌ى ئه‌م مۆدێله‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ یه‌کیه‌تى سۆڤیه‌تى جاران به‌تایبه‌تى له سه‌رده‌مى ستالیندا، که دواتر په‌ڕیه‌وه بۆ وڵاتانى ئه‌وروپاى ڕۆژهه‌ڵات و به‌شێک له وڵاتانى ئاسیا. جارێکیان وتارى به‌رپرسێکى باڵاى کوردم خوێنده‌وه که زۆر به ڕاستگۆییه‌وه باسى ساڵانى سه‌ره‌تاى شۆڕش ده‌کات، که ئه‌وکات زۆر سه‌رسام بوون به ئه‌زمونى کۆریاى باکور و کیم ئیڵ سۆنگ، که باپیرى دیکتاتۆره‌که‌ى ئێستاى کۆریایه، کیم جۆنگ ئیڵ. چه‌ند جارێک له‌به‌رده‌م سه‌فاره‌تى کۆریاى باکوردا وه‌ستاوه‌ن له به‌غداد بۆ ئه‌وه‌ى کتێبى ئه‌ویان ده‌ستبکه‌وێت. له‌وانه‌یه ئه‌مه شتێکى ئاسایى بێت له‌و قۆناغه‌دا سه‌رسامبوبێتن به که‌سێکى شۆڕشگێر که دواتر ده‌بێته یه‌کێک له دیکتاتۆره هه‌ره زاڵمه‌کانى مێژوو، به‌ڵام هه‌موو مرۆڤێک، به‌تایبه‌تى سه‌رکرده‌ى سیاسى ده‌بێت به‌رده‌وام بخوێنێته‌وه و گۆڕانکارى له فکر و بیرکردنه‌وه و زهنیه‌تیدا ڕووبدات. ده‌بێت سیاسیه‌کانى ئێمه ئه‌زمونى وڵاتانى به‌هێز و ده‌وڵه‌مه‌ند بخوێننه‌وه و به‌راوردى بکه‌ن به وڵاتانى لاواز و هه‌ژار و بزانن هۆکار چیه وڵاتێک ده‌وڵه‌مه‌ندتر و به‌هێزتره له وڵاتێکى تر. به‌ڵام به‌داخه‌وه هه‌ستده‌که‌یت به‌شى زۆرى سه‌رکرده‌کانى ئێمه ئاستى ڕۆشنبیریان لاوازه و له ساڵانى هه‌شتاکانه‌وه وه‌ستاوه و گه‌شه‌ى نه‌کردوه، وه‌ک ئه‌وه‌ى هێشتا یه‌کێتى سۆڤیه‌ت مابێت و ئه‌مان بیانه‌وێت چاوى لێبکه‌ن. خه‌ریکه هه‌رێمى کوردستان وه‌ک وڵاته شمولیه دواکه‌وتوه‌کانى لێدێت؛ پارتى خه‌ریکه ده‌بێته حزبى قائید و به‌ره‌به‌ره حزبه‌کانى دیکه به‌ره‌و کارتۆنى بوون ده‌چن، که پێویسته خۆیان ڕێگه‌نه‌ده‌ن بکه‌ونه ئه‌و داوه‌وه و خۆیان له‌و گێژاوه ڕزگار بکه‌ن. ئه‌گه‌ر گۆران په‌یره‌وى ئه‌و قسانه‌ى کاک نه‌وشیروانى بکردایه، ئێستا له جاران به‌هێزتر ده‌بوو. چوونه حکومه‌ت شتێکى خراپ نییه به‌ڵام ئه‌گه‌ر وڵاته‌که دامه‌زراوه‌یى و پێشکه‌وتوو بێت و بتوانیت به‌رنامه‌کانى خۆت جێبه‌جێ بکه‌یت، به‌ڵام له‌هه‌رێمى کوردستاندا چونکه حکومه‌ت نه‌بووه به وه‌سیله‌یه‌ک بۆ خزمه‌تى خه‌ڵک، وه‌ک وتم بووه به‌وه‌ى که چه‌ند وه‌زیر و به‌ڕێوه‌به‌رێکت هه‌بێت و پاره بۆ حزب و بنه‌ماڵه په‌یدا بکه‌ن. بۆیه چونه حکومه‌ت لاوازت ده‌کات. ئه‌گه‌ر دیقه‌ت بده‌ین پارتى له‌دواى شه‌ڕى ناوخۆ دواى ٣١ى ئابى ١٩٩٦وه هه‌ولێر وه‌کو ده‌ستکه‌وتى شه‌رى ناوخۆ سه‌یر ده‌کات و پێیوایه هه‌ر هێزێکیش بێته هه‌ولێر به‌و شێوه‌یه رێگاى پێده‌دات که وه‌کو میوانێکى گوێرایه‌ڵ بێت و قسه نه‌کات، وه‌کو ئه‌وه‌ى فازڵ میرانى وتى"ده‌بێت عاقڵ بن"، واتا به عاقڵى دابنیشن و قسه نه‌که‌ن، غه‌یرى ئه‌وه ئاودیوى دێگه‌ڵه‌ت ده‌کاته‌وه؛ ئه‌مه زۆر به ڕوونى له یه‌کێتى و گۆرانیش روویداوه. له‌به‌رئه‌وه هێزێک تۆى ئاودیوى دێگه‌ڵه کردووه‌ته‌وه، ده‌چیت له‌گه‌ڵیدا رێکده‌که‌ویت به‌شێکى زۆرى بۆ شکاندنى شکۆى سیاسیته. کاک نه‌وشیروان خۆى جه‌ختى له‌وه ده‌کرده‌وه که شکۆى سیاست شکا ئیتر جارێکى تر زۆر زه‌حمه‌ته متمانه‌ى خه‌ڵک به‌ده‌ستبهێنیته‌وه، به‌داخه‌وه پارتى زۆر به مه‌به‌ست ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌کات که شکۆى حزبه‌کانى دیکه بشکێنێت. کاک نه‌وشیروان که خۆى له‌ژیاندا بوو به‌و هه‌موو خۆشه‌ویسته‌ى خه‌ڵک بۆى هه‌بووه و به ٢٥ کورسییه‌وه نه‌یتوانى پارتى ناچار به گۆرانکارى بکات، ئێستا دواى نه‌مانى کاک نه‌وشیروان و به ١٢ کورسیه‌وه چۆن ده‌توانیت پارتى ناچاربکه‌یت گۆرانکارى بکات. که نه‌تتوانى گۆرانکارى بکه‌یت، خه‌ڵک پێیوایه بۆ به‌رژه‌وه‌ندى حزبى و بنه‌ماڵه‌یى و شه‌خسى چویته‌ته ده‌سه‌ڵاته‌وه، که ئه‌مه‌ش خۆشه‌ویستى و متمانه‌ى هاوڵاتیان به حزبه‌کانى ئه‌م ده‌ڤه‌ره زۆر که‌م ده‌کاته‌وه. به‌شێکى ترى ئه‌وانه‌ى دژایه‌تى هه‌رێمى سلێمانى په‌یوه‌ندى به پرسى خاک و نه‌ته‌وه‌وه نیه، به‌ڵکو به‌رژه‌وه‌ندى گه‌وره‌یان له‌گه‌ڵ به‌رپرسه باڵاکانى پارتیدا هه‌یه له هه‌ولێر. که کار دێته سه‌ر ئه‌وه‌ى خه‌لکى ئه‌م سنوره داواى لامه‌رکه‌زیه‌ت یان هه‌رێمى سلێمانى بکات، ئه‌و به‌رپرسانه ڕویان نایه‌ت بڵێن بازرگانى و پاره و پرۆژه‌کانمان له هه‌ولێر ده‌که‌وێته مه‌ترسیه‌وه، له جیاتى ئه‌وه باسى پاراستنى یه‌کپارچه‌یى خاکى کوردستان ده‌که‌ن. هاوڵاتى: پێتانوایه تیمى یه‌کێتى له حکومه‌ت بریاریان له‌ده‌ستدایه یان ته‌نها ستافى پارتى له حکومه‌ت بریارى یه‌کلاکه‌ره‌وه ده‌ده‌ن؟ ئایا ئه‌گه‌ر دۆخى حکومه‌ت به‌م شێوه‌یه بێت پێتوایه هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى ئه‌گه‌رى کشانه‌وه له کابینه‌ى نۆیه‌م بده‌ن؟ به‌یار ملازم عومه‌ر: تیمى یه‌کێتى له حکومه‌تدا تا راده‌یه‌کى زۆر لاواز بووه له حکومه‌تدا، پێموابێت ئه‌گه‌ر له زۆرینه‌ى کادرو لایه‌نگرانى یه‌کێتیش بپرسیت رازى نین له ئه‌داى تیمى یه‌کێتى له حکومه‌تدا، چونکه گرنگه که تیمێک ده‌نێریته حکومه‌ته‌وه بۆ ئه‌وه بێت زۆرترین خزمه‌ت بکات. به‌تایبه‌تى یه‌کێتى زۆرینه‌ى ده‌نگه‌کانى له پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌کانى گه‌رمیان و ڕاپه‌ڕین بووه، که‌واته خه‌لک متمانه‌ى پێداون که خزمه‌ت بکه‌ن، نه‌ک بچن له هه‌ولێر دواى به‌رژه‌وه‌ندى و گیرفانى خۆیان بکه‌ون. له‌کۆتا وتارمدا نوسیومه ده‌نگه‌کانى گۆران و یه‌کێتى زۆربه‌ى له‌م سنوره‌بووه، ده‌نگده‌رى پارێزگاکانى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌ى گه‌رمیان و راپه‌رینه، متمانه‌یانداوه به یه‌کێتى و گۆران که خزمه‌تیان بکه‌ن، به‌ڵام که خزمه‌تیان ناکه‌ن جارێکى دیکه به چ روویه‌که‌وه ئه‌چنه‌وه داواى ده‌نگ له خه‌لک ده‌که‌نه‌وه، مه‌گه‌ر به ته‌زویر بتوانن کورسى به‌ده‌ستبهێننه‌وه. به‌داخه‌وه ئه‌وه‌ى ده‌بینرێت ئه‌وه‌یه که چه‌ند که‌سێکى دیاریکراوى یه‌کێتى که له حکومه‌تدان و له هه‌ولێر داده‌نیشن، سودمه‌ند بوون له مه‌له‌فى نه‌وتدا له‌گه‌ڵ پارتیدا، ئه‌وه‌ش سوودمه‌ندبونى ٥٠ به ٥٠ نیه. زۆرینه‌ى بۆ پارتى و که‌مێکى بۆ ئه‌و شه‌خسانه‌ى یه‌کێتیه. ئه‌و رێژه که‌مه‌ى به‌ر یه‌کێتى که‌وتووه له مه‌له‌فى نه‌وتدا وه‌کو حزب نه‌دراوه به یه‌کێتى وه‌کو شه‌خس دراوه به چه‌ند که‌سێکى دیاریکراو بۆ ئه‌وه‌ى له‌ده‌ستى یه‌ک که‌سدا کۆنه‌بێته‌وه و پرۆژه‌ى گه‌وره و ستراتیژى پێجێبه‌جێنه‌کرێت، سه‌ره‌نجام ئه‌م سنوره و خه‌لکه‌که‌ى به هه‌ژارى بمێننه‌وه. پارتى ده‌یه‌وێت له ڕێى هه‌ژارکردنى خه‌لکى ئه‌م ناوچه‌یه‌وه پشێوى و خۆپیشاندانى به‌رده‌وام ڕوو له‌م سنوره بکات و دواتر پارتى بڵێت یه‌کێتى و گۆران حکومرانیان پێناکرێت و با من بێم خزمه‌تتان بکه‌م. هیوادارم پێش ئه‌وه‌ى دۆخه‌که خراپتر بێت، یه‌کێتى و گۆران به‌خۆیاندا بچنه‌وه و خزمه‌تى خاک و خه‌ڵکى ئه‌م ده‌ڤه‌ره بکه‌ن، که حکومڕانى ده‌که‌ن و متمانه‌ى خه‌لک به‌ده‌ستبهێننه‌وه. حکومرانى ئه‌وه نییه خه‌ڵک هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنیت له‌کاتى هه‌ڵبژاردندا ده‌نگت بداتێ و دوایش تۆ ده‌نگه‌کان بگه‌یته توره‌که‌یه‌که‌وه و کۆمه‌ڵێک وه‌زاره‌تى پێ وه‌ربگریت و پاره وه‌ربگریت بۆ به‌خێوکردنى حزب و بنه‌ماڵه‌که‌ت، خه‌ڵک ده‌نگت ده‌داتێ بۆ ئه‌وه‌ى خزمه‌تى بکه‌یت که خزمه‌تى نه‌که‌یت هیچ مه‌جبوور نییه ده‌نگت پێبداته‌وه، به‌داخه‌وه یه‌کێتى و گۆڕان له ئاستى خزمه‌تى ئه‌م سنوره‌دا نه‌بوون. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى بریارى کشانه‌وه ده‌ده‌ن یان نا به‌راستى ده‌بێت له‌خۆیان بپرسیت ئه‌وه بریارێکى حزبى خۆیانه، کشانه‌وه‌و نه‌کشانه‌وه سوودى ئه‌وتۆى نییه ئه‌گه‌ر ئیش بۆ هه‌رێمى سلێمانى نه‌که‌ن و داهات و ده‌سه‌ڵات و شکۆ بۆ ئه‌م ناوچه‌یه نه‌گێرنه‌وه. ستراتیژ جیایه له تاکتیک. ئه‌گه‌ر کارکردن بۆ هه‌رێمى سلێمانی بکه‌ین به ستراتیژێک ده‌توانین ده‌سه‌ڵات و داهات و شکۆ بۆ ناوچه‌که بگێڕینه‌وه و که‌رته‌کانى پیشه‌سازى و کشتوکاڵ و گه‌شتوکوزار پێش بخه‌ین و موچه‌ش دابینبکه‌ین و ناوچه‌که ده‌وڵه‌مه‌ند بکه‌ین، نه‌ک هه‌ر له عێراقدا له رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راستدا و ئه‌وکات دڵخۆشى و خۆشگوه‌زارنى ده‌گه‌ڕێنینه‌وه بۆ خه‌لک. به‌ڵام ئه‌گه‌ر کشانه‌وه له حکومه‌ت یان لامه‌رکه‌زیه‌ت هه‌ر وه‌کو کارتى فشار و تاکتیک به‌کاربهێنرێت بۆ ئه‌وه‌ى پارتى گوێیان لێبگرێت و چه‌ند پۆستێکیان بداتێ، ئه‌وه به تێپه‌ڕبوونى کات خۆشیان و حزبه‌که‌شیان لاوازده‌که‌ن.
ئارا ئیبراهیم به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ته‌ندروستى چه‌مچه‌ماڵ زانیارى له‌سه‌ر گیانله‌ده‌ستدانى کارگێرى مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى له چه‌مچه‌ماڵ به کۆرۆنا ئاشکرا ده‌کات و ده‌ڵێت:" " خۆى باسى ده‌کرد که هه‌موو رۆژێک نێرگه‌له‌ى کێشاوه‌و به‌هۆى کۆرۆناوه گیانى له‌ده‌ستدا". فوئاد حه‌مه خان، کارگێرى مه‌ڵبه‌ندى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له چه‌مچه‌ماڵ ئه‌مڕۆ گیانى له‌ده‌ستدا، شه‌ریف ره‌حیم، وته‌بێژى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ته‌ندروستى چه‌مچه‌ماڵ له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت:" کاک فوئاد حه‌مه‌خان رۆژى 2ى حوزه‌یران سه‌ردانى نه‌خۆشخانه‌ى چه‌مچه‌ماڵى کردووه‌و داخڵمان کردو خۆى باسى کرد که هه‌ست ده‌کات کۆرۆنایه‌تى سیه‌کانى ئازارى هه‌یه، که پشکنینمان بۆ کرد پۆزه‌تیڤ بوو حاڵه‌ته‌که‌ى خراپ بوو پێویستى به پلازما هه‌بوو". ناوبراو وتیشى:" خۆى بۆى باسکردین که رۆژانه نێرگه‌له ده‌کێشێت که ئه‌وه‌ش شتێکى خراپه‌و زه‌ره‌ر له سییه‌کانى مرۆڤ ده‌دات و به‌تایبه‌ت ڤایرۆسى کۆرۆناش راسته‌وخۆ بۆ سییه‌کان ده‌چێت، بۆیه ره‌وانه‌ى سلێمانى کرا". وته‌بێژى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ته‌ندروستى چه‌مچه‌ماڵ، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه به‌داخه‌وه ئه‌مڕۆ 7ى حوزه‌یران فوئاد حه‌مه خان به کۆرۆنا له سلێمانى گیانى له‌ده‌ستداوه که ته‌مه‌نى 47 ساڵ بووه. شه‌ریف ره‌حیم، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که له 20ى نیسان نه‌خۆشخانه‌که‌یان داخستووه به‌و پێیه‌ى هیچ حاڵه‌تێکى ڤایرۆسى کۆرۆنا نه‌بووه، به‌ڵام، وتیشى:" له ئێستادا 7 حاڵه‌تى دیکه تۆمار کراوه‌و چواریان پیاون و سیانیان ژنن و له ئێستادا له نه‌خۆشخانه‌ى چه‌مچه‌ماڵ له‌ژێر چاودێرى ته‌ندروستیدان و پشکنینى دیکه‌شمان کردووه‌و حاڵه‌تى دیکه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنا تۆمار ده‌کرێت له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى تووش بوون به‌رکه‌وته‌ى دیکه‌یان له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا هه‌بووه". فوئاد حه‌مه خان له‌دایکبووى ساڵى 1972 بوو، جگه له کاروبارى حیزبی، هونه‌رمه‌ند و شانۆکاریى چه‌مچه‌ماڵ بوو و سه‌رۆکى تیپى شانۆیى (سپى حه‌سار) بووه.
شاناز حه‌سه‌ن پزیشكانی نیشته‌جێى خولاو و دێرین لە سنووری پارێزگاكانی هه‌ولێر و سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین نەخۆشخانەكانیان بەجێهشت و رایانگه‌یاند تا موچه وه‌رنه‌گرن ناچنه سه‌ر ده‌وامه‌کانیان. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 6ی حوزه‌یرانی 2020، ژماره‌یه‌ك له پزیشكی نه‌خۆشخانه‌كانی سنوری پارێزگای هه‌ولێر و سلێمانی، نەخۆشخانەکانیان جێهێشت‌و بایکۆتیان راگەیاند، ئه‌و پزیشكانه داوادەکەن موچەکانیان لەکاتی خۆیدا پێبدرێت. یاد زانا ، پزیشکى نیشته‌جێى خولاو له‌سلێمانى، له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت" ئێمه وه‌ک پزیشکانى سنورى پارێزگاى سلێمانى، به‌هه‌مومانه مانمان گرتووه، کێشه‌که ئه‌وه‌یه ئێمه به‌رکه‌وته‌ى یه‌که‌مى کۆرۆناین و ده‌وامیشمان هیچ که‌منه‌کراوه‌ته‌وه و وه‌ک فه‌رمانبه‌رانى تر و له‌کاتێکیشدا موچه وه‌رنه‌گرین ئه‌مه یه‌کسانى نییه". ئه‌م پزیشکه ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد" ئێمه وه‌ک پزیشکه تازه دامه‌زراوه‌کان له‌مانگى 12وه کارده‌که‌ین، تائێستا دوو موچه‌مان وه‌رگرتووه، بۆیه له‌ئێستادا بریارمان داوه ئێمه 30 رۆژ کارده‌که‌ین دواى وه‌رگرتنى موچه ده‌بێت موچه وه‌ربگرین، وانه‌بێت مانده‌گرین تا موچه‌کانمان وه‌رده‌گرین ، چونکه ئێمه ژیانى خۆمان و که‌سوکارمان ده‌خه‌ینه مه‌ترسیه‌وه بۆ ئیشێک که موچه وه‌رنه‌گرین بۆ بیکه‌ین". لە سنووری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین زیاتر لە 1000 پزیشكی نیشتەجێ هەن. شەوی رابردوو پزیشکانی سلێمانی، هەڵەبجە، ئیدارەی راپەڕین و گەرمیان لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەیان بەوە کردووە، "بڕیارماندا لە رۆژی شەممە 6-6-2020 تەواوی نەخۆشخانە و مەڵبەند و بنکەتەندروستییەکان بە شوێنە فریاگوزاری و ساردەکانەوە چۆڵدەکەین. بەرپرسیاری روودانی هەر دۆخێکی نەخوازراویش لە ئەستۆی حکومەتە". محه‌مه‌د ئازاد، پزیشکى نیشته‌جێى دێرین له نه‌خۆشخانه‌ى گشتى که‌لار، له لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" ئێمه داواى مافێکى زۆر زۆر سه‌ره‌کى خۆمان ده‌که‌ین، به‌تایبه‌ت له‌م بارودۆخه‌دا به‌رده‌وام ده‌وام ده‌که‌ین، و زۆر ماندوو ده‌بین، به‌رده‌وام کارده‌که‌ین، بۆیه به‌بێ موچه‌ش زۆر زۆر بێزار ده‌بین". به‌خه‌مێکى زۆره‌وه ئه‌م پزیشکه‌ى باسى له هاورێیه‌کى پزیشکى کردو وتى" به‌داخه‌وه له‌م وڵاته‌دا پزیشکى هاورێم هه‌یه ژن و ماڵ و منداڵى هه‌یه دینارى پێنیه، جا له‌وڵاتێکدا دکتۆر پاره‌ى پێنه‌بێت ده‌بێت کارمه‌ند ، ئه‌وانه‌ى له‌ماڵه‌وه‌ن و بروانامه‌یان نیه ئه‌بێت چۆن بژین و بارودۆخیان چۆن بێت".چیبکات، فه‌رمانبه‌رانى تر چیبکه‌ن". ئه‌م پزیشکه جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه" له‌که‌لاردا ئه‌مرۆ هه‌موو نه‌خۆشخانه‌کان ده‌وامیان راگرتووه و تا موچه وه‌رنه‌گرن ده‌وام ناکه‌ن بەرپرسیاری روودانی هەر دۆخێکی نەخوازراویش لە ئەستۆی حکومەتە". بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و دابەزینی نرخی نەوت، حکومەتی هەرێمی کوردستان مووچەی مانگی شوباتی فەرمانبەرانی دابەشنەکردووە. لەبارەی هەنگاوی دووەمی ئەو پزیشکانە لە ئەگەری دابەشنەکردنی مووچە، دکتۆر هاوژیر گوتی "تاوەکو مووچەمان پێنەدەن ناچینەوە دەوام، جا ئەگەر دوو تا سێ هەفتەی دیکەش بخایێنێت". مانگرتن و دەوامنەکردنی ئەو پزیشکانە لەکاتێکدایە دوو هەفتەیە تووشبوون و گیانلەدەستدان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە هەرێمی کوردستان بەشێوەیەکی خێرا رووی لە زیادبوون کردووە
شاناز حه‌سه‌ن وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم زه‌نگى مه‌ترسیدارى ڤایرۆسى کۆرۆنا لێیداوه‌و هۆشدارى توند ده‌داته هاوڵاتیان به‌تایبه‌ت دواى ئه‌وه‌ى رۆژانه حاڵه‌ته‌کانى تووشبون و ڤیان له‌ده‌ستدان له به‌رزبونه‌وه‌دایه. وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم رایگه‌یاند له‌ئێستادا 453 توشبوى ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌رێمدا له‌نه‌خۆشخانه‌کانن و چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرن و له‌و ژماره‌یه 19یان بارى ته‌ندروسیان ناجێگیره. یه‌که‌م حاڵه‌تى تووشبوون به ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌رێمى کوردستان له‌سنورى پارێزگاى سلێمانى له 3ى ئازارى 2020دا تۆمارکرا. وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ئاشکراى کرد کۆى گشتى توشبوانیش به‌کۆرۆنا له هه‌رێمى کوردستان گه‌یشتوه‌ته 910 توشبون و له‌نێویاندا 16 حاڵه‌تى گیانله‌ده‌ستدان و 441 توشبوو چاکبونه‌ته‌وه‌و له‌ئێستادا 453 توشبوو له‌ژێر چاودێرى پزیشکیدان. ئه‌و ڤایرۆسه‌ى نابینرێت سه‌دان که‌سى به‌ره‌و نه‌خۆشخانه‌کانى هه‌رێم بردووه تائێستا پارێزگاى سلێمانى 505 تووشبوى تۆمارکردووه و له‌ئێستادا329حاڵه‌تیان له‌نه‌خۆشخانه‌کاندا ماونه‌ته‌وه و له‌و ژماره‌یه 163یان چاره‌سه‌رکراون، 13یان گیانیانله‌ده‌ستداوه. هێرش سه‌لیم، جێگرى به‌رێوه‌به‌رى ته‌ندروستى گشتى سلێمانى له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت"له‌کۆى 329نه‌خۆشى کۆرۆنا له‌نه‌خۆشخانه‌کانى سلێمانیدا 11 یان بارى ته‌ندروستیان ناجێگیره و له‌ژێر چاودێرى وردى پزیشکیدان و دۆخه‌که‌یان له‌مه مه‌ترسیدایه". هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد له‌و 11 توشبووه دوو که‌سیان مه‌ترسیان له‌وانى دیکه زیاتر له‌سه‌ره‌و پێویستیان به ئامێرى هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد هه‌یه و یه‌کێکیان پیاوه‌وه‌و ئه‌وى دیکه‌شیان له‌ته‌مه‌نى گه‌نجێتیدایه. له‌دواى سلێمانى، پارێزگاى هه‌ولێر زۆرترین تووشبوى کۆرۆناى تێدا تۆمارکراوه که تائێستا 292که‌س توشى کۆرۆنا بون و له‌و رێژه‌ییه 230که‌سیان چاکبونه‌ته‌وه 59نه‌خۆش چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرن و سێ هاوڵاتى به کۆرۆنا گیانیان له‌ده‌ستداوه. دلۆڤان محه‌مه‌د فاتح، به‌رێوه‌به‌رى گشتى ته‌ندروستى هه‌ولێر له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت" له‌ئێستادا 59نه‌خۆشى کۆرۆنا له‌نه‌خۆشخانه‌ن و له‌ژێر چاودێریدان که‌به‌داخه‌وه ته‌ندروستى چواریان ناجێگیره، له‌و چوار که‌سه‌ش دوانیان مه‌ترسى زیاتریان له‌سه‌ره و هه‌ناسه‌ى ده‌ستکردمان بۆ به‌کارهێناون". به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى ته‌ندروستى هه‌ولێر جه‌ختى له‌بوونى ڤایرۆسى کۆرۆنا کرده‌وه‌و داواى له هاوڵاتیان کرد رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى جێبه‌جێ بکه‌ن. هاوکات، له پارێزگاى دهۆک تائێستا 91که‌س توشى ڤایرۆسه‌که بون و 26یان چاره‌سه‌ریان وه‌رگرتووه و چاکبونه‌ته‌وه و له‌ئێستادا 65حاڵه‌تیان له‌ژێر چاودێرى پزیشکیدان و هیچ حاڵه‌تێکى گیانله‌ده‌ستدان تۆمارنه‌کراوه. حه‌مزه ره‌زیکى، به‌رپرسى راگه‌یاندنى ته‌ندروستى دهۆک، له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" له‌کۆى ئه‌و 65نه‌خۆشه‌ى وه‌ک توشبووى کۆرۆنا له‌نه‌خۆشخانه‌ن چواریان یان ته‌ندروستیان ناجێگیره و له‌ژێر ئۆکسجیندان، به‌ڵام پێویستیان به هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد نیه". له‌سه‌ره‌تاى بڵاوبونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که له پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌دا 22حاڵه‌تى تێدا تۆمارکراوه‌و که‌له‌ئێستادا هه‌مویان چاکبونه‌ته‌وه و نێردراونه‌ته ماڵه‌وه واته هیچ توشبویه‌ک له نه‌خۆشخانه‌کاندا نین له‌و پارێزگایه به‌پێى وته‌ى به‌رپرسانى ته‌ندروستى پارێزگاکه. پێنجوێن ئه‌و قه‌زایه‌ى به‌هۆى تۆمارکردنى 60 حاڵه‌تى کۆرۆناوه زه‌نگى مه‌ترسیدار لێیدا که سنورێکى به‌رفراوانى له‌گه‌ڵ وڵاتى ئێراندا هه‌یه که له‌و وڵاته‌دا رۆژانه ده‌یان که‌س به ڤایرۆسى کۆرۆنا گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن، به‌ڵام به‌رپرسى یه‌که‌مى ته‌ندروستى له‌و قه‌زایه ده‌ڵێت پێنجوێن مه‌ترسى له‌سه‌ر نییه. خالید عه‌بدوڵا به‌رێوه‌به‌رى فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى قه‌زاى پێنجوێن، له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" به‌داخه‌وه له‌م دوو رۆژه‌دا 60حاڵه‌ت له‌سنورى پێنجوێن تۆمارکرا به‌خۆشحاڵیه‌وه له‌ئێستادا له‌نه‌خۆشخانه‌کانى سنوورى سلێمانى چاره‌سه‌ر وه‌رده‌گرن و بارى ته‌ندروستیان جێگیره". هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که تۆمارکردنى حاڵه‌ته‌کانى ڤایرۆسى کۆرۆنا له پێنجوێن به‌راده‌یه‌کى زۆر په‌یوه‌ندى به سنوره‌کانه‌وه هه‌یه. به‌رێوه‌به‌رى فه‌رمانگه‌ى ته‌ندروستى قه‌زاى پێنجوێن ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که له‌ئێستادا پشکنینیان بۆ 400 که‌سى نوێ کردووه‌و چاوه‌ڕوانى ئه‌نجامى پشکنینه‌کانن. سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى رۆژانه وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى هه‌رێمى کوردستان ئامارو پشکنینه‌کانى تایبه‌ت به ڤایرۆسى کۆرۆنا بڵاوده‌کاته‌وه، به‌ڵام هێشتا به‌شێک له هاوڵاتیان ئاماده‌نین رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى جێبه‌جێ بکه‌ن له‌کاتێکدا ئه‌وانه‌ى تووشى ڤایرۆسه‌که ده‌بن هاورێى و هاوزمان و هاوشارییه‌و بۆیه جێبه‌جێکردنى رێنماییه‌کان له‌پێناو پاراستنى سه‌لامه‌تى ته‌ندروستى خۆمان و خزم و که‌سوکارو دراوسێ و گه‌ره‌ک و شاره‌کان و هه‌رێمى کوردستانه.
شاناز حه‌سه‌ن وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى رایگه‌یاند ئه‌گه‌ر له 500حاڵه‌تیش 200که‌سیان پێویستیان به هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد بێت، ئه‌وا لۆد دروست ده‌بێت، به‌ڵام له 10هه‌زار حاڵه‌تیش که ته‌ندروستى هه‌مویان جێگیر بن لۆد له‌سه‌ر هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد دروست نابێت، بۆیه ده‌وه‌ستێت له‌سه‌ر ژماره‌ى توندى حاڵه‌ته‌کان و ده‌ڵێت" 200 بێدمان ئاماده‌یه بۆ حاڵه‌تى توندى توشبوو له هه‌رێمى کوردستان". محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" به‌دیاریکراوى 10هه‌زار نا، چونکه ئه‌گه‌ر له 500حاڵه‌تیش 200که‌سیان پێویستیان به هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد بێت، ئه‌وا لۆد دروست ده‌بێت، به‌ڵام له 10هه‌زار حاڵه‌تیش که ته‌ندروستى هه‌مویان جێگیر بن لۆد له‌سه‌ر هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکرد دروست نابێت، ده‌وه‌ستێت له‌سه‌ر توندى حاڵه‌ته‌کان، به‌ڵام ده‌کرێت به‌پێى داتا کان له 10هه‌زار بۆ 15هه‌زار که‌س گریمانه‌ى ئه‌وه ده‌کرێت 200توشبویان پێویستى به هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکردبێت که له‌ئێستادا ئێمه 200 بێدمان بۆ ئه‌وه ئاماده‌کردووه". باس له‌وه‌ده‌کرێت هه‌رێمى کوردستان تواناى وه‌رگرتنى 10هه‌زار توشبووى ڤاییرۆسى کۆرۆناى هه‌یه، که‌له‌ئێستادا 905توشبوو هه‌یه. محه‌مه‌د قادر وتى:" شکاندنى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ زۆر کاریگه‌رى نابێت ئه‌گه‌ر بێتوو له‌سه‌ر ئاستى تاکه‌که‌سى رێنماییه‌کان جێبه‌جێبکرێت و له‌ئێستادا رێنمایى تاکه‌که‌سى و کاریگه‌ریه‌کانى زۆر زیاتره له قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ چونکه له‌کاتى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆدا که هاوڵاتیان پابه‌ند نه‌بن مه‌ترسیه‌که هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێت". ناوبراو مه‌ترسى بڵاوبونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆناى بۆ ئه‌وه گه‌رانه‌وه که له‌ئێستادا ئه‌وانه‌ى تووش ده‌بن له‌ناو کۆمه‌ڵگادان" هیوادارین دۆخه‌که له کۆنتڕۆڵ ده‌رنه‌چێت، وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى داواى کردووه که هاوڵاتیان پێویسته پابه‌ندى رێنماییه ته‌ندروستییه‌کان بن". وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم باسى له‌وه‌شکرد له‌ئێستا هیچ که‌موکوریه‌کیان بۆ ئامێر و که‌ره‌سته‌ى پزیشکى و ده‌رمان و کارمه‌ند و پزیشکدا نیه ووتى " بۆ ئه‌و ژمارانه‌ى ئێستا، به‌ڵام که هاتوو ژماره‌کان چه‌ند هێند زیاتر بون بێگومان کێشه دروست ده‌بن". له‌ئێستادا له‌هه‌رێمى کوردستان 905 توشبووى ڤایرۆسى کۆرۆنا تۆمارکراوه و 441 نه‌خۆش چاکبونه‌ته‌وه و تائێستا 15 حاڵه‌تى گیانله‌ه‌دستدان تۆمارکراوه.
شاناز حه‌سه‌ن " براکه‌م ته‌نیا به‌ردى گورچیله‌ى هه‌بوو فرێیدا بۆیه بردمانه نه‌خۆشخانه، که‌س نه‌یزانى چۆن توشى کۆرۆنا بووه"، نازه عومه‌ر،خوشکى هاوبیر ته‌مه‌ن 37 ساڵ که به کۆرۆنا گیانى سپارد، چیرۆکى که‌ره‌نتینه‌کردنى خێزانه هه‌شت ئه‌ندامیه‌که‌یى و گیانله‌ده‌ستدانى براکه‌ى بۆ هاوڵاتى ده‌گێرێته‌وه. نازه تاقانه‌یه و پێنج براى هه‌یه، له‌گه‌ڵ دایکى و براژنى واته هه‌ر هه‌شت ئه‌ندامه‌که له 16ى ئایارى 2020 له پشکنیندا ده‌رده‌که‌وێت که هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌ن و که‌ره‌نتینه ده‌کرێن. نازه عومه‌ر، برایه‌کى ترى هه‌بووه بێجگه له هاوبیر، نه‌خۆشى سییه‌کانى هه‌بوه‌و به‌هۆیه‌وه له‌ماوه‌ى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆدا بارودۆخى تێکده‌چێت و له‌نه‌خۆشخانه ده‌مێنێته‌وه و له‌به‌ر ئه‌وه رۆژانه براکانى چاودێرى ده‌که‌ن و له‌لاى ده‌مێننه‌وه. هاوبیر عومه‌ر، ته‌مه‌نى 37ساڵه ماوه‌ى ساڵێکه له خێزانه‌که‌ى جیابۆته‌وه، دوو کوڕى هه‌بووه و پێشمه‌رگه‌ى یه‌کێتى بووه له هێزه‌کانى 70 سه‌ر به به‌رگرى فریاکه‌وتن له فه‌رمانه‌ده‌یى ده‌وامى کردووه. نازه خوشکى هاوبیر ته‌مه‌ن 24 ساڵ به هاوڵاتى وت:" هاوبیر ماوه‌ى سالێکه به‌ردى گورچیله‌ى هه‌بوه و له‌ماوه‌ى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆدا، دوو سێ جار سه‌ردانى نه‌خۆشخانه‌ى کردووه تا کۆتا جار به‌رده‌که‌ى فرێداوه، له‌دواى فرێدانى به‌رده‌که‌ى تۆزێک بێهێز بوو بۆیه دوو رۆژ له‌نه‌خۆشخانه مایه‌وه و هیچ کێشه‌ى ترى نه‌بووه". دایکى هاوبیر نه‌خۆشى درێژخایه‌نى هه‌یه و له‌وکاته‌دا ئه‌ویش بارى ته‌ندروستى ناجێگیر ده‌بێت و دواى مانه‌وه‌ى له‌نه‌خۆشخانه نازه و براژنه‌کانى به نۆره چاودێرى ده‌که‌ن، بۆیه دواى ده‌رکه‌وتنى برایه‌کى که کۆرۆنایه‌تى هه‌ر هه‌شت ئه‌ندامى خێزانه‌که‌ى که‌ره‌نتینه ده‌کرێن به‌وته‌ى نازه عومه‌ر خوشکى هاوبیر. بوته‌ى نازه عومه‌ر، له 16ى ئایاره‌وه که له پشکنین ده‌رچووه هه‌ڵگرى ڤایرۆسى کۆرۆنان، دواى مانه‌وه‌ى چه‌ند شه‌وێک له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌ک له‌شارى سلێمانى ره‌وانه‌ى نه‌خۆشخانه‌ى شه‌هید تاهیر عه‌لى والى له‌سه‌رچنار ده‌کرێن. " به‌داخه‌وه له‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ى سه‌ره‌تا هیچ که‌س به‌لاماندا نه‌هات و چاودێرى نه‌کراین، به‌ڵام له19ى مانگه‌وه گه‌یاندراینه نه‌خۆشخانه‌که‌ى سه‌رچنار به ده‌ست خۆشیه‌وه زۆر چاودێرى ده‌کراین"، نازه عومه‌ر وا ده‌ڵێت. برایه‌کى هاوبیر که سه‌ره‌تا توشى کۆرۆنا بووه به‌ڕێوه‌به‌رى پاککه‌ره‌وه‌ى یه‌کێکه له‌نه‌خۆشخانه‌کانى سلێمانى به وته‌ى نازه گومان ده‌که‌ن له‌وێوه ڤایرۆسه‌که‌ى بۆ گوازرابێته‌وه. خوشکه‌که‌ى هاوبیر ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد له‌دواى ئه‌وه‌ى ده‌رکه‌وت کۆرۆنایانه و وه‌ک هه‌ڵگرى ئه‌و ڤایرۆسه داخڵى نه‌خۆشخانه بون، هه‌مویان دۆخى ته‌ندروستیان هیچ کێشه‌ى نه‌وبوه و هیچ نیشانه‌یه‌کیان نه‌بوه ته‌نیا "هاوبیر عومه‌ر"که دواى دوو رۆژ ته‌ندروستى تێک ده‌چێت و ده‌برێته به‌شێکى تر و هه‌ناسه‌دانى ده‌ستکردى بۆ دابین ده‌کرێت. نازه و دایکى و سێ براى له‌دواى مانه‌وه‌ى هه‌فته‌یه‌ک له‌نه‌خۆشخانه که به‌رده‌وام رۆژانه دوو جار پشکنیان بۆ کراوه و نێردراونه‌ته‌وه ماڵه‌وه له‌لایه‌ن به‌رپرسانى ته‌ندروستى سلێمانییه‌وه. نازه له‌درێژه‌ى گێرانه‌وه‌ى چیرۆکى براکه‌یادا وتى" ئێمه هیچ ده‌رمانمان پێنه‌درا، ته‌نیا له نه‌خۆشخانه‌که‌دا که‌ره‌نتین کراین و هه‌شت رۆژ له‌نه‌خۆشخانه‌ى سه‌رچنار ماینه‌وه و رۆژانه پشکنینمان بۆ دوباره ده‌کرایه‌وه و تا ئه‌و رۆژه‌ى له‌نه‌خۆشخانه ده‌رچوین"، وتیشى:"من خۆم له‌نه‌خۆشخانه‌که‌دا بوم، توشى بوى دیکه‌ى کۆرۆنا هه‌بون و ئه‌وه راستیه‌کى حاشا هه‌ڵنه‌گره". له تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان وا بڵاوکراوه‌ته‌وه، خوشکى هاوبیر عومه‌ر، ئه‌و گه‌نجه‌ى به‌هۆى کۆرۆنا گیانى له‌ده‌ستدا، یه‌کێک بووه له‌وانه‌ى باوه‌ڕى به کاریگه‌ریى کۆرۆنا نه‌بووه و پێشتر له پۆستێکى فه‌یسبووکدا باسى له‌وه کردبوو، خێزانه هه‌شت که‌سییه‌که‌یان له نه‌خۆشخانه‌یه‌کى سلێمانى که‌ره‌نتینکراون، له پۆسته‌که‌یدا ده‌ڵێت "ته‌نیا بۆ پاره‌خواردن و قه‌ده‌غه‌ى هاتووچۆ ئێمه‌یان که‌ره‌نتین کردووه، بۆیه ئه‌گه‌ر وتیان نه‌خۆشخانه‌ى ئاسا نه‌خۆشى لێیه، درۆ ده‌که‌ن، ئێمه سه‌لامه‌تین". نازه رونکردنه‌وه‌ى له‌سه‌ر ئه‌و پۆسته‌داو په‌شیمانى له‌سه‌ر ده‌ربرى و وتى" من بۆیه ئه‌و پۆسته‌م کرد، له‌کاتێکدا ئێمه له‌ناو ئوتۆمبێلى فریاکه‌وتندا بوین، ده‌گوازراینه‌وه بۆ نه‌خۆشخانه ده‌رنه‌که‌وتبوو هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌ین یان نا، گوێم لێبوو له‌یه‌کێک له که‌ناڵه‌کان رایگه‌یاند هه‌شت توشبوى دیکه‌ى کۆرۆنا تۆمارکرا که ئه‌وه زۆر جێگه‌ى سه‌رسوڕمان بوو بۆمن و زۆرم پێناخۆش بوو بۆیه ئه‌و پۆسته‌م کرد". له‌ئێستادا دوو براژنى نازه و برایه‌کى ته‌نیا هه‌ڵگرى ڤایرۆسى کۆرۆنان و له ئوتێلى ته‌رخانکراو بۆ هه‌ڵگرانى ڤایرۆسه‌که له گوندى گه‌شتیارى سه‌ناریا که‌ره‌نتینه کراون. جێگرى به‌رێوه‌به‌رى گشتى ته‌ندروستى سلێمانى جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه هاوبیر عومه‌ر به ڤایرۆسى کۆرۆنا گیانى له‌ده‌ستداوه. به‌پێى دواین ئامارى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى تا شه‌وى 2ى حوزه‌یرانى 2020 ، له‌هه‌رێمى کوردستاندا 973 که‌س تووشى ڤایرۆسى کۆرۆنا بوون و له‌و ژماره‌یه‌ش 14 که‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه‌و 346 که‌س له نه‌خۆشخانه‌کاندا ماونه‌ته‌وه‌و 434 که‌سیش به‌ته‌واوى چاکبونه‌ته‌وه‌و نێردراونه‌ته ماڵه‌وه هێرش سه‌لیم، جێگرى به‌رێوه‌به‌رى گشتى ته‌ندروستى سلێمانى، له لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" هاوبیر عومه‌ر راسته پێشتر به‌هۆى فرێدانى به‌ردى گورچیله له‌نه‌خۆشخانه‌ى شۆرش ماوه‌ته‌وه، به‌ڵام ئه‌وه یه‌کێک نیه له جۆره‌کانى نه‌خۆشى، ئه‌م گه‌نجه هیچ نه‌خۆشیه‌کى نه‌بوه و به کۆرۆنا گیانى له‌ده‌ستداوه". رونیشیکرده‌وه" ئێمه ته‌نیا که‌سێک نه‌خۆشیه بۆماوه‌یى و درێژخایه‌نه‌کانى هه‌بوبێت به نه‌خۆشى هه‌ژمار ده‌کرێت، چونکه به‌ردى گورچیله هیچ کاریگه‌ریه‌کى نابێت له‌دواى فرێدانى". هاوبیر عومه‌ر، چوار براى دیکه و خوشکێکى تاقانه‌ى هه‌بووه، ژیانى هاوسه‌رگیرى پێکهێناوه و خاوه‌نى دو منداڵه که ته‌مه‌نیان له نێوان دو ساڵ و 12 ساڵاندا بون، کوڕى خه‌باتکارى ناو حزبى پاسۆک عومه‌ر پاسۆک بوو.
شاناز حه‌سه‌ن سه‌ره‌راى به‌رزى ئاماره‌کانى تووش بوونى هاوڵاتیان به کۆرۆناو توندکردنه‌وه‌ى رێکاره‌کانى وه‌زاره‌تى ناوخۆ، به‌ڵام به‌شێک له خه‌ڵک متمانه‌یان به بوونى ڤایرۆسه‌که نییه‌و بۆچونى جیاواز باس ده‌که‌ن. رۆژى شه‌ممه، 30ى ئایارى 2020، پیاوێکى ته‌مه‌ن 37 ساڵ که باوکى دوو منداڵ، به‌هۆى تووشبوونى به کۆرۆنا له نه‌خۆشخانه‌یه‌کى سلێمانى گیانى له‌ده‌ستدا. به‌پێى ئاماره‌کانى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم تا ئێستا حه‌وت که‌س له هه‌رێمى کوردستان به ڤایرۆسى کۆرۆنا گیانیان له‌ده‌ستداوه و ده‌یانى دیکه‌ش تووشى ڤایرۆسه‌که بوون و چه‌ند که‌سێکیش له‌ژێر چاودێرى وردى پزیشکیدان. هه‌روه‌ها له عێراق رۆژانه سه‌دان که‌س تووشى ڤایرۆسه‌که ده‌بن و له‌سه‌ر ئاستى وڵاتانى جیهان تا ئێستا زیاتر له شه‌ش ملیۆن که‌س تووشى کۆرۆنا بوون و نزیکه‌ى 373 هه‌زار که‌س گیانیان له‌ده‌ستداوه. به‌شێک له هاوڵاتیانى هه‌رێمى کوردستان پێیانوایه ئه‌و ڤایرۆسه‌ى له کوردستان هه‌یه جیاوازه و خه‌ڵک ناکوژێت و وه‌کو وڵاتانى دیکه نییه‌و به‌شێکیش به مه‌ترسیدار ناوى ده‌به‌ن و خۆپارێزى ته‌ندروستى جێبه‌جێ ده‌که‌ن. عه‌بدوڵا بابه‌کر، ته‌مه‌ن 51 ساڵ، کاسپکار له‌ناو بازاڕى سلێمانى به هاوڵاتى وت" هیچ له‌کۆرۆنا ناترسم، چونکه متمانه‌م به هیچ بریارێک و قسه‌یه‌کى ئه‌م حکومه‌ته نیه، بۆیه کۆرۆناش به ده‌ردى به‌ڵێن و بریاره‌کانى دیکه‌یانه". ئه‌و کاسپکاره‌ى ناو بازارى سلێمانى وتیشى:"بوونى نه‌خۆشى کۆرۆنا راست نییه‌و ته‌نیا بۆ بێده‌نگکردنى خه‌ڵکه، ئه‌وانه‌ى گیانیان له‌ده‌ستداوه نه‌خۆشى دیکه‌یان هه‌بووه". گۆران عومه‌ر، هاوڵاتیه‌کى ترى شارى سلێمانییه‌و کارى میوه‌فرۆشى ده‌کات و ئه‌ویش متمانه‌ى به حکومه‌ت و لێپرسراوانى دیکه نییه که باس له بوونى کۆرۆنا ده‌که‌ن له هه‌رێم و به هاوڵاتى وت" دۆخى ته‌ندروستى له‌م وڵاته‌دا زۆر باش نییه‌و ناتوانن شت بۆ خه‌ڵک بکه‌ن، بۆیه ئه‌و ڤایرۆسه هه‌ر بێته هه‌رێمى کوردستانه‌وه هه‌موومان وێران ده‌بین، بۆیه سیقه‌م نیه هاتبێت". گۆران پێشیوابوو باسکردنى کۆرۆنا له‌لایه‌ن حکومهتى هه‌رێمه‌وه بۆ کپکردنى ناره‌زایه‌تییه‌کانى هاوڵاتیانه" ده‌ترسن خۆپیشاندان بکرێت بۆیه باسى کۆرۆنا ده‌که‌ن". ناجیه قادر، ژنێکى ته‌مه‌ن 51 ساڵ ده‌مامک و ده‌ستکێشى به‌کارهێنابوو له‌کاتى گه‌ڕانه‌وه‌ى له‌سه‌ر کاره‌که‌ى بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد گرنگه هه‌موو خه‌ڵک ئاگادارى رێنمایه‌کان بێت و خۆى بپارێزێت، چونکه ئه‌م ڤایرۆسه هه‌یه‌و مه‌ترسیداره‌و گاڵته‌ى پێناکرێت. ناجیه وتیشى:" من له‌لاى خزم و که‌س و کار گاڵته‌م پێده‌که‌ن و به ترسنۆک ناوم ده‌به‌ن، به‌داخه‌وه هه‌ندێک خه‌ڵک ئاوا بیر ده‌کاته‌وه، به‌ڵام خۆم ده‌پارێزم و رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى جێبه‌جێ ده‌که‌م". دوێنێ محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که هاوڵاتیان له‌به‌رده‌م مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنادان و ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که به‌رزبونه‌وه‌ى تۆمارکردنى تووشبوانى کۆرۆنا له‌م چه‌ند رۆژه‌ى رابردوو نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه که ڤایرۆسه‌که له کۆڵان و گه‌ره‌ک و شه‌قامه‌کان و کۆمه‌ڵگادا بڵاوبووه‌ته‌وه. وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى پێشیوابوو نابێت هاوڵاتیان متمانه‌یان به ڤایرۆسه‌که نه‌بێت، وتى:" له نه‌خۆشخانه‌کاندا ده‌یان که‌س له‌ژێر چاودێرى وردى پزیشکیدان و سه‌دان که‌س که‌ره‌نتینه کراون... مه‌ترسییه‌که ئه‌وه‌یه ئێستا ئه‌وانه‌ى ئێستا تووش ده‌بن به‌رکه‌وتنیان له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى دیکه هه‌یه". شاره‌زایه‌کى ده‌روونى و په‌روه‌رده‌یى ده‌ڵێت به‌شێکى زۆر له هاوڵاتیان تووشى شڵه‌ژانى و نائارامى بوونه‌ته‌وه له دۆخێکى ده‌رونى ناجێگیردان. محه‌مه‌د نه‌جیب، رێنمایکارى په‌روه‌رده‌یى و ده‌روونى به هاوڵاتى وت:"خه‌ڵک به‌جۆرێکه زۆرێک خه‌وتن و خواردنیان لێ تێک چووه ئه‌گه‌ر پزیشک پشکنینیان بۆ بکات ئه‌شێ توشى نه‌خۆشى دیکه‌ش هاتبن، هه‌ندێ له‌و خه‌ڵکه‌ى وا ترساون وه‌ک به‌رزى فشارى خوێن و شه‌کره و گرفتى گه‌ده، ئه‌ویش به هۆى ئه‌و دڵه‌ڕاوکێ تونده‌ى ژماره‌یه‌ک له هاوڵاتى تووشى هاتووه". ئه‌و رێنماییه په‌روه‌رده‌کاره باس له‌وه‌ش ده‌کات که، ناتوانرێت بوترێت دۆخه‌که گه‌وره کراوه به‌وپێیه‌ى ئه‌م ڤایرۆسه له جیهاندا هه‌یه و نکۆڵى لێ ناکرێ، به‌ڵام وه‌ک ئه‌و ده‌ڵێت، پێشتر ڕێکاره‌کان توندتربوون بۆیه خه‌ڵکیش ناچار بوو پابه‌ند بیت، بۆیه هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ى قه‌ده‌غه لابرا به‌هۆى ئه‌و په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه و هاتوچۆ زۆر بووه ئه‌وه‌ش واى کرد نه‌خۆشییه‌که زیاتر بڵاوببێته‌وه. محه‌مه‌د نه‌جیب ئه‌وه‌ش روونده‌کاته‌وه بۆ هاوڵاتیان و ده‌ڵێت:" پابه‌ند نه‌بن به‌ڕاستى کاره‌سات ڕووده‌دات ڕێژه‌ى توشبوان زیاتر ده‌بێت، چونکه خودى ده‌زگاکانى ته‌ندروستیش ئاماژه به‌وه ده‌که‌ن به‌هۆى که‌مى و سنورداربوونى جێگا و نه‌بوونى ئامێرى پێویست مه‌ترسى گه‌وره هه‌یه و ئه‌گه‌ر وا بروات دۆخه‌که له کۆنترۆڵى ئه‌وانیشدا نامێنێت".
شاناز حه‌سه‌ن کاسپکاران و به‌شێک له هاوڵاتیان له‌به‌رده‌م قایمقامییه‌تى سلێمانى خۆپیشاندانی ناره‌زایه‌تیان ده‌ربڕیووه‌و تا ئێستا به‌رده‌وامه‌و داوا ده‌کرێت کارئاسانى بۆ دابینکردنى بژێوى ژیانیان بکرێت، پارێزگاری سلێمانیش بریاره گرژییه‌کان که‌مبکاته‌وه و رێگاکان بکرێته‌وه. ئه‌مڕۆ سێشه‌ممه 2ى حوزه‌یرانى 2020 به‌شێک له کاسپکارو هاوڵاتیان چوونه به‌رده‌م قایمقامییه‌تى سلێمانى و داوایان کرد رێگاى کارکردنیان لێ نه‌گیرێت و دوکان و بازاره‌کان بکه‌نه‌وه و تا ئێستاش خۆپیشاندان و ناره‌زایه‌تییه‌کان به‌رده‌وامه‌و به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتى پارێزگارو قایمقامى سلێمانى و چه‌ند به‌رپرسێکى دیکه له کۆبونه‌وه‌دان بۆ بریاردان له‌سه‌ر شکاندنى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ. بڕوا جه‌بار، ته‌مه‌ن 37ساڵ، ماوه‌ى 5ساڵه له‌ناوبازاڕى سلێمانى دوکانى هه‌یه و وتى" ئه‌وه چه‌ند مانگێکه ڤایرۆسى کۆرۆنا بڵاوبۆته‌وه، به هه‌مووى به‌شى مانگێک کاسپیم نه‌کردووه، بۆیه له‌وه زیاتر له‌تواناماندا نیه و پێویسته کار ئاسانیمان بۆبکرێت". بروا دوو منداڵى هه‌یه و رۆژانه 30هه‌زارى ده‌ست ده‌که‌وێت له‌کاتى ئاسایدا، ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌کرد قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ زیانى دارایى پێگه‌یاندووه‌و نه‌یتوانیوه بژێوى رۆژانه‌ى په‌یدا بکات. وتیشى:"به‌هه‌مان شێوه‌ى پێشتر کرێ دوکان و کرێى خانوو ده‌ده‌م و پاره‌ى ئاو و کاره‌باش له‌ولاوه بۆستێت، بۆیه ته‌واو له به‌یانیوه دوکان ده‌که‌مه‌وه و گوێ به هیچ بریارێک ناده‌م". هه‌روه‌ها کاسپکارێکى دیکه‌ى ناو بازارى سلێمانى به‌ناوى لوقمان مه‌حمود، ته‌مه‌ن 40ساڵ ک کارى ده‌ستگێرى ده‌کات له لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت" من ئه‌مرۆ کارنه‌که‌م به‌شى نانى سبه‌ینێم پێنیه، چیم داوه له ڤایرۆس و نه‌خۆشى، چونکه ناکرێت له‌به‌ر ڤایرۆسێک بچمه ژوره‌وه و له برسا بمرم". لوقمان به وته‌ى خۆى کرێچییه و 5منداڵى هه‌یه باس له‌وه ده‌کات رۆژانه له 7ى به‌یانیه‌وه کار ده‌که‌ن له‌گه‌ڵ کوره‌که‌ى تا بتوانن خه‌رجى ماڵ و منداڵ دابین بکه‌ن " پێویسته پارێزگار و وه‌زیرى ناوخۆش چاوێک به بارودۆخى هه‌ژاراندا بگێڕن ئه‌نجا قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ ده‌ربکه‌ن"، لوقمان واى وت. بێجگه له ناره‌زاییه‌تییه‌کانى کاسپکارانى ناو بازارى سلێمانى، ئه‌نجومه‌نى مامۆستایانى نارازى به‌هۆى دواکه‌وتنى موچه‌وه له به‌رنامه‌یاندایه خۆپیشاندان ئه‌نجام بده‌ن. دلسۆز عه‌لى ،مامۆستاى نارازى، بۆ هاوڵاتى باسى له‌وه‌کرد کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مرۆمان بۆ رێکخستنه‌وه‌ى ئه‌ندامه‌کانى خۆمان و ریکخستنه‌وه‌ى شه‌قام بوو که تاراده‌یه‌ک په‌رته‌وازیه‌کى پێوه‌دیاره و وتى" ئێمه وه‌ک مامۆستایانى نارازى زیاتر کارمان له‌سه‌ر ئه‌وه‌کردووه، موچه‌خۆر و فه‌رمانبه‌ر و کاسبکاران هه‌مووى رێکخه‌ینه‌وه و ده‌نگى هه‌مویان کۆبکه‌ینه‌وه". وتیشى"به‌داخه‌وه حکومه‌ت کارێکى کردووه به خه‌ڵک، که‌س برواى به ئه‌وه نیه کۆرۆنا هه‌یه یاخود نیه باوه‌رى نه‌ماوه که له‌وانه‌شه قسه‌راست بێت هه‌بێت و مه‌ترسى بێت". ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد" ئێمه ده‌مانه‌وێت خۆپیشاندان له‌کاتێکدا بکرێت ئامانجێکى دیاریکراوى هه‌بێت، تائێستا کاته‌که‌یمان دیارینه‌کردووه". هاوکات، عادل حه‌سه‌ن، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى مامۆستایانى نارازى، له لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى ئاماژه‌ى به‌وه‌کر وه‌ک ئه‌نجومه‌نى مامۆستایان پشتیوانى خۆپیشاندانى خۆرسکانه ده‌که‌ن، وتیشى:" ئه‌م بارودۆخه تاسه‌ر ئاوا نابێت، خه‌ڵک ئاوا بێده‌نگ نابێت، له‌ئاینده‌یه‌کى نزیکدا ئاماده‌سازى بۆده‌که‌ین و کۆبونه‌وه له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ى لایه‌نه‌نارازه‌ییه‌کانى ترى کۆمه‌ڵگه ده‌که‌ین و ئنجا بریارى خۆپیشاندان ده‌ده‌ین". عادل حه‌سه‌ن داواى له حکومهتى هه‌رێم کرد له بێده‌نگى تێبگات:"که دۆخه‌که ته‌قییه‌وه خه‌ڵک بێده‌نگى نامێنێت، حکومه‌ت به‌رده‌وام بێت له برسیکردنى خه‌ڵک، خه‌ڵکیش قبوڵى دۆخه‌که ناکات". به‌پێى ئه‌و به‌دواداچونانه‌ى هاوڵاتى کردوویه‌تى دواى ئه‌وه‌ى رێبه‌ر ئه‌حمه‌د، وه‌زیرى ناوخۆ له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا ده‌سه‌ڵاتى داوه‌ته پارێزگاره‌کان که کارئاسانى بۆ هه‌ندێ سێکته‌ر بکرێت، بریاره که‌مێکى دیکه هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر پارێزگارى سلێمانى له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا کارئاسانییه‌کان و کردنه‌وه‌ى رێگاکان رابگه‌یه‌نێت.
سازدانى: شاناز حه‌سه‌ن ئه‌ندامێکى کورد له په‌رله‌مانى عێراق ده‌ڵێت دابه‌شکردنى موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێم ئه‌رکى حکومهتى هه‌رێمه نه‌ک به‌غدا و ده‌شڵێت:" حکومهتى هه‌رێم له‌ماوه‌ى 30 رۆژدا له‌گه‌ڵ حکومهتى عێراق رێکنه‌که‌وێت، خه‌تاى هه‌رێمه". به‌پێى نوسراوه فه‌رمییه‌که‌ى حکومهتى عێراق که له 19ى ئایار 2020 ره‌وانه‌ى حکومهتى هه‌رێم کراوه ته‌نها 18 رۆژ له‌به‌رده‌م هه‌رێمدایه بۆ گه‌یشتن به رێککه‌وتن. موسه‌نا ئه‌مین، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له په‌رله‌مانى عێراق، له چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى، ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد حکومهتى هه‌رێم و عێراق له‌سه‌ر یاساى 2019ى بودجه‌ى عێراق رێککه‌وتن که حکومهتى هه‌رێم رۆژانه 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌ستى به‌غدا بکات، به‌ڵام به‌هۆى پابه‌ندنه‌بونى حکومهتى هه‌رێم به‌و یاساییه‌وه نه‌توانرا بودجه‌ى هه‌رێمى کوردستان ره‌وانه بکرێت. هاوڵاتى: حکومهتى عێراق ماوه‌ى 30رۆژى دیاریکردووه بۆ رێککه‌وتن؟ته‌نها 18 رۆژ له‌به‌رده‌م حکومهتى هه‌رێمدا ماوه، پێتان وایه ده‌گه‌نه ڕێکه‌وتن؟ موسه‌نا ئه‌مین: ئه‌وه زیاتر وه‌فدى هه‌رێم ده‌توانن وه‌ڵامى ده‌قیق بده‌نه‌وه، به‌ڵام ده‌بێت بیکه‌ن و ده‌شتوانن بیکه‌ن که خۆیان بیانه‌وێت، چونکه پێشتر هاتون و سه‌ردانیان کردووه و کۆمه‌ڵێک بیرۆکه‌یان پێیه، که ئه‌وه چوارچێوه‌یه‌که بۆ رێککه‌وتن، راسته ده‌بێت به‌یاسا رونکرده‌وه بۆ ده‌ستور بکرێت، به‌ڵام له بنه‌ما ده‌ستوریه‌کاندا به‌شى ئه‌وه‌نده‌ى تێدایه بتوانرێت رێککه‌وتن بکرێت. هاوڵاتى: پێتانوایه پرسى موچه په‌یوه‌ندى به حکومهتى هه‌رێمه‌وه هه‌یه یان حکومهتى فیدڕڵى عێراق؟ موسه‌نا ئه‌مین: پرسى موچه و قوتى خه‌ڵک، پرسى ده‌وڵه‌تى عێراقه به هه‌رێم و به‌غداشه‌وه، وه به پله‌ى یه‌که‌م به‌رپرسیارێتى و ئه‌رکى حکومهتى هه‌رێمى کوردستانه، ئه‌گه‌ر داهاته‌کانى هه‌رێم له‌حاڵه‌تێکدا به‌شى ئه‌وه نه‌کات موچه‌ى پێدابین بکات، ئه‌وکات ده‌بێت له حکومهتى فیدراڵییه‌وه به‌شى ئه‌وه‌ى بۆ بنێردرێت بتوانێت ئه‌رکه‌کانى خۆى راپه‌رێنێت. هاوڵاتى:پرۆژه بودجه‌ى عێراق بۆ ساڵى2020 گۆرانکارى تێداده‌کرێت به‌هۆى دابه‌زینى نرخى نه‌وته‌وه؟ موسه‌نا ئه‌مین: بێگومان بودجه‌ى ئه‌مساڵ جیاواز ده‌بێت له‌گه‌ڵ بودجه‌ى ساڵانى رابردوو، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى داهاتى عێراق وه‌ک خۆى نه‌ماوه، به‌ڵام تائێستا بودجه نیه ته‌نیا ره‌شنوسه و به‌ڵام ماده‌م نرخى نه‌وت به‌م شێوه‌ى ئێستا زۆرشکاوه له‌چاو جاراندا به دڵنیاییه‌وه گۆرانکارى به‌سه‌ردا دێت، چونکه هه‌م داهات گۆراوه و هه‌م خه‌رجیه‌کانیش گۆراون به‌جۆرێکى تر هه‌م رێککه‌وتنى نێوان هه‌رێم و به‌غداش ده‌گۆرێت، بۆیه بودجه‌ى 2020 ره‌نگه جیاوازبێت له بودجه‌ى ساڵه‌کانى پێشووتر. هاوڵاتى: پێتانوایه په‌سه‌ندکردنى بودجه ئه‌گه‌ر رێککه‌وتن بکرێت له‌گه‌ڵ به‌غدا، بۆ حکومهتى هه‌رێم و هاوڵاتیان سوودى هه‌بێت؟ موسه‌نا ئه‌مین: سوده‌که‌ى به‌پێى رێککه‌وتنه‌که‌ى نێوان هه‌رێم و به‌غدا ده‌بێت تائێستا نه‌کراوه، به‌ڵام خۆى بونى یاساى بودجه بێگومان بۆ عێراق گرنگه و به‌گشتى و بۆ هه‌رێمیش به‌تایبه‌تى، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى به‌پێى ئه‌و یاساى بودجه‌یه حکومهتى فیدراڵیى داهاتى نه‌وت ده‌دات به هه‌رێمى کوردستان، ئه‌گه‌ر یاساکه نه‌بێت رێککه‌وتنێکى نوێ ده‌وێت بۆیه بونى بودجه باشترینه بۆ هه‌رێم، به‌ڵام به‌مه‌رجێک وادابرێژرێت له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکى هه‌رێم بێت. هاوڵاتى: ئه‌گه‌ر رێککه‌وتنه‌کانى نێوان هه‌رێم و به‌غدا دواکه‌وت یان هه‌ر نه‌گه‌یشته رێککه‌وتن، پێتان وایه به‌غدا هیچ بره پاره‌یه‌کى تر بۆ هه‌رێم بنێرێت؟ موسه‌نا ئه‌مین: به‌پێى کۆتا بریارى حکومهتى فیدراڵیى ده‌بێت له‌ماوه‌ى 30رۆژدا رێککه‌وتنى له‌گه‌ڵدا بکات، ئه‌گه‌ر رێککه‌وتن نه‌کرێت، حکومهتى هه‌رێم هۆکارى رێکنه‌که‌وتنه‌که بێت، بێگومان کێشه دروست ده‌بێت بۆ ئه‌و داهاته‌ى له‌به‌غداوه دێت. هاوڵاتى: حه‌وت وه‌زاره‌تى کابینه‌که‌ى کازمى ته‌واو نه‌کراوه، په‌رله‌مانى عێراق که‌ى ئه‌م پرسه یه‌کلایده‌کاته‌وه؟ موسه‌نا ئه‌مین:بێگومان رێکنه‌که‌وتن له‌سه‌ر کاندیده‌کان هۆکارى سه‌ره‌کى دواکه‌وتنى ئه‌و کاندیدانه بوو، ده‌نگنه‌دان پێیان سه‌ربارى ره‌تکردنه‌وه‌ى ئه‌و کاندیدانه‌شى که هێنرابون، هه‌ندێکى ره‌تکرانه‌وه و هه‌ندێکیان هه‌ر کاندیدى بۆ نه‌هێنرابوو، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى رێککه‌وتنى له‌سه‌ر نه‌کرابو هه‌ندێکیشى له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى رێککه‌وتنیش کرابوو له‌ناو په‌رله‌ماندا ره‌تکرانه‌وه. نازانرێت که‌ى ده‌کرێت، به‌ڵام ده‌بێت به زوترین کات بکرێت، حکومه‌ت ئێستا به‌پێى یاسا ده‌سه‌ڵاتى به‌رێوه‌بردنى کۆبونه‌وه‌کان و بریاره‌کانى هه‌یه، چونکه دوو له‌سه‌ر سێى حکومه‌ت پێکهاتووه، ئه‌و سێ یه‌که‌شى که‌ماوه به‌دڵنیاییه‌وه ده‌بێت به‌م نزیکانه کاندیدى بۆ ئاماده‌بکرێت و ده‌نگى له‌سه‌ر بدرێت. هاوڵاتى: تائێستا له کابینه‌که‌ى کازمى ته‌نها یه‌کێتى و پارتى پۆستى وزاریان هه‌یه و به‌شدارن، ئایا لایه‌نه کوردستانیه‌کانى ترى ناو په‌رله‌مانى عێراق به‌شداریان پێناکرێت؟ موسه‌نا ئه‌مین: ئه‌وه ئه‌و یه‌کریزییه هاوپه‌یمانیه ناراستیه‌یه که هه‌موو جارێک پارتى و یه‌کێتى باسى ده‌که‌ن، کاتێک که دێته سه‌ر ئه‌وه‌ى که بیانه‌وێت شتێک ده‌ستخه‌ن له‌به‌غدا باسى یه‌کریزى ده‌که‌ن و هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌گه‌ڵ خۆیان کۆده‌که‌نه‌وه و کۆه‌ملێک به‌لێن ده‌ه‌دن و کۆمه‌لێک دارشتنى جوان به‌کارده‌هێنن، به‌ڵاک کاتێک دێته سه‌ر دابه‌شکردنى پۆسته‌کان، و بگره دواى وه‌رگرتنى سه‌یر ده‌کرێت له‌نێوان خۆیاندا دابه‌ش ده‌کرێت، واش خۆیان له‌نێوان خۆیاندا ناکۆکیان هه‌یه، هه‌ر ئه‌و ناکۆکیه بوه هۆکارى ئه‌وه‌ى له حکوه‌متى پێشوو 5وه‌زاره‌تمان هه‌بێت له‌م حکومه‌ته 3وه‌زاره‌تمان هه‌بێت، تائێستاش یه‌کێکیان دانرابێت. هاوڵاتى: به‌و پێیه‌ى دوو وه‌زاره‌تى کورد ماوه و کاندیدى بۆ دانه‌نراوه، هیچ رێککه‌وتنێک له‌نێوان ئێوه و لایه‌نه‌کانى تردا نیه بۆ وه‌رگرتنى پۆسته‌کان؟ موسه‌نا ئه‌مین: ئێمه له‌راستیدا چاودێر نه‌بوین له‌سه‌ر وه‌رگرتنى پۆست، و پۆستى وزاریمان هه‌بێت بۆ ئه‌و پۆسته‌ش زۆر هه‌وڵمان نه‌داوه، هه‌میشه گفتوگۆکانى ئێمه ئه‌وه‌نده‌ى پرسى موچه و بودجه و ده‌ستکه‌وته‌کانى خه‌ڵک بوه نه‌ک باسى پشکى حزبى، له‌کاتێکدا ئه‌وه‌ش حه‌قى شه‌رعى هه‌ڵبژاردنه و مافى ده‌نگده‌ره‌کانى ئێمه‌یه، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌و دوو حزبه‌ى تر که‌له‌کاتى هه‌ڵبژاردنیشدا ته‌زویریان کرد، ئێستاش هه‌ر به‌و ده‌نگه ته‌زویرانه ده‌چن له‌وێش پۆسته‌کان بۆ خۆیان داده‌نێن به‌بێ حساب کردن به‌داخه‌وه بۆهێزه سیاسییه‌کانى تر.
.jpg)
سازدانى: ئارا ئیبراهیم وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێمى کوردستان جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه که"هه‌رێمى کوردستان له مه‌ترسى گه‌وره‌ى تووشبوون به ڤایرۆسى کۆرۆنادایه"، و ده‌شڵێت:" ئاماره‌کان تا دێت زیاد ده‌بن و چونه ده‌ره‌وه به‌بێ ده‌ستکێش و ماسک مه‌ترسییه‌و نازانرێت کێ هه‌ڵگرى ئه‌م ڤایرۆسه‌سه". محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت"بڵاوبونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنا له‌هه‌رێمى کوردستان زۆر بووه‌و ئاماره‌کان ئاماژه‌ى ئه‌وه‌ن که له چه‌ند رۆژى رابردوودا رێژى تووشبوان زیادى کردووه به‌جۆرێک ده‌بێت له‌سه‌ر ئاستى تاک خۆپارێزى بکرێت، هه‌رکه‌سێک که له ماڵکه‌که‌ى ده‌چێته ده‌ره‌وه پێویسته ده‌ستکێش و ماسک به‌کاربهێندرێت چونکه نازانرێت ئه‌وه‌ى له‌سه‌ر شه‌قامه هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌یه یان ناو دیار نییه کێتووش بووه". ناوبراو مه‌ترسى بڵاوبونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆناى بۆ ئه‌وه گه‌رانه‌وه که له‌ئێستادا ئه‌وانه‌ى تووش ده‌بن له‌ناو کۆمه‌ڵگادان" هیوادارین دۆخه‌که له کۆنتڕۆڵ ده‌رنه‌چێت، وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى داواى کردووه که هاوڵاتیان پێویسته پابه‌ندى رێنماییه ته‌ندروستییه‌کان بن". محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى حکومهتى هه‌رێم باسى له‌وه‌شکرد، ئه‌و ماوه‌یه‌ى وه‌زاره‌تى ناوخۆ قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆى راگه‌یانددووه پێویسته هاوڵاتیان پێوه‌ى بابه‌ند بن، وتیشى:" ئاماره‌کانى ئه‌م شه‌ش رۆژه‌ى قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ پێمان ده‌ڵێت قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ درێژده‌کرێته‌وه یان نا". ده‌رباره‌ى پێداویستییه پزیشکییه‌کان که له‌لایه‌ن به‌ڕێوه به‌رایه‌تییه‌کانى ته‌ندروستى سلێمانى و هه‌ڵه‌بجه‌وه گله‌یی له وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى ده‌که‌ن، وته‌بێژى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى وتى:" هه‌موو ئه‌و هاوکارییه پزیشکیانه‌ى هێندراونه‌ته هه‌رێمى کوردستان به‌شێوه‌یه‌کى یه‌کسان و له‌سه‌ر بنه‌ماى ژماره‌ى دانیشتوان و زۆنى شوێنى تووشبوان هاوکارییه پزیشکییه‌کان ده‌گه‌یه‌ندرێت و هاوکارى پزیشکیش له‌نێوان به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کانى ته‌ندروستیدا هه‌یه". ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى له مارکێته‌کاندا قه‌ره‌باڵغى زۆرى هاوڵاتیان ده‌بیندرێت و رێنماییه‌کانى ته‌ندروستى جێبه‌جێ ناکرێت، محه‌مه‌د قادر وتى:" وه‌ک وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى داوامان له لیژنه‌کانى قایمقامییه‌ت له سه‌رجه‌م پارێزگاکان کردووه چاودێرى بکه‌ن و ئه‌وانیش تیمه‌کانیان له کاردان، به‌ڵام ئێمه‌ش ئه‌و حاڵه‌تانه ده‌بینین به‌داخه‌وه پێویسته هاوڵاتیان له دوورى مه‌ترو نیوێک له یه‌که‌وه بن و رێنماییه‌کان جێبه‌جێ بکه‌ن".
.jpg)
شاناز حه‌سه‌ن پارێزگاری سلێمانی رایگه‌یاند له‌به‌ر پێویستى بژێوى هاوڵاتیان و کارو کاسبى خه‌ڵک قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ وه‌ک پێشتر راناگه‌یه‌نرێته‌وه‌و ده‌ڵێت" کارده‌کاته سه‌ر داهات و ئابورى ده‌وڵه‌تیش که دواجار بۆ خه‌ڵک خه‌رج ده‌کرێته‌وه". هەڤاڵ ئەبوبەكر پارێزگاری سلێمانی له لێدوانێکدا به سایتى هاوڵاتى وت"ئێمه له‌سه‌ر دوو پێشنیار کارده‌که‌ین بۆ بارودۆخى ئێستاى هه‌رێم و شارى سلێمانى به‌تایه‌تى، ئه‌ویش یه‌که‌میان له‌لایه‌ن داموده‌زگاکانى حکوه‌مته‌وه به‌تایبه‌ت ئه‌منیه‌کان و که‌رتى ته‌ندروستى چاودێرى وردى بارودۆخه‌که بکرێت و به‌دواداچونى به‌رده‌وام هه‌بێت وه رێکاره‌کانى خۆپارێزى توندتر بکرێته‌وه". هه‌روه‌ها پارێزگاری سلێمانی وتیشى:" له‌هه‌ر شوێنێک قه‌ره‌باڵغى و تێکه‌ڵاوبون ى زۆر هه‌بوو، له‌هه‌ر شوێنێک پابه‌ندنه‌بون به رێنماییه ته‌ندروستیه‌کان هه‌بێت ده‌بێت دابخرێت و دووه‌میش که زۆر گرنگه و کاریگه‌ریه‌که‌ى زۆر زیاتره پابه‌ندبونى هاوڵاتیانه و که گرنگترین شت ئه‌وه‌یه هاوڵاتیان پابه‌ندبن و چونکه ئه‌م دۆخه‌که که‌وتۆته سه‌ر خه‌ڵک،". پارێزگارى سلێمانى جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه" له‌ئێستادا ته‌نها مه‌ترسى کۆرۆنامان له‌سه‌ر نیه تا به قه‌ده‌غه‌ى هاتوچۆ چاره‌سه‌رى بکه‌ین، به‌ڵکو ئێستا بۆته ئه‌وه‌ى بژێوى ژیانى خه‌ڵک و هاوڵاتیانى پێوه په‌یوه‌سته و داهات و ئابووریی ده‌وڵه‌ت که دواجار له‌خزمه‌تگوزارى و خه‌ڵکدا سه‌رف ده‌کرێته‌وه کارى تێده‌کات". هاوکات هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر وتیشى" له‌م حاڵه‌ته‌دا باشترین ڕێگا لاى ئێمه ئه‌وه‌یه رێکاره‌کان توند که‌ینه‌وه و ئاستى خۆپارێزیش لاى هاوڵاتیان به‌رزبکرێته‌وه". هەڤاڵ ئەبوبەكر دوباره ئه‌وه‌ى دوپاتکرده‌وه" تا که‌سێک هه‌ڵگرى ئه‌م ڤایرۆسه بێت و مه‌ترسى و هه‌ره‌شه‌ى ڤایرۆسه‌که به‌رده‌وامه و ئه‌وه هاوڵاتیان و ئێمه‌ین که ده‌بێت خۆمان بپارێزین و له‌هه‌موو وڵاتیشدا وایه که هاوڵاتیان پابه‌ندى رێنماییه‌کان نه‌بن ئێمه ناگه‌ینه ئه‌نجامێکى باش".
شاناز حه‌سه‌ن جێگرى به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌ندروستى سلێمانى ئه‌وه ئاشکرا ده‌کات ئه‌و نه‌خۆشخانانه‌ى که پێشتر له‌به‌ر که‌مبونه‌وه‌ى حاڵه‌ته‌کانى توشبوى کۆرۆنا داخران ئێستا ده‌کرێنه‌وه و و ده‌ڵێت" زیاتر له 70نه‌خۆش له‌نه‌خۆشخانه‌کاندان و 5 بۆ6 نه‌خۆشیان بارى ته‌ندروستیان جێگیر نیه و یه‌کێکیان زۆر هیلاکه". هێرش سه‌لیم، جێگرى به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌ندروستى سلێمانى له چاوپێکه‌وتنه‌که‌یدا به‌سایتى هاوڵاتى وت" پێشتر سێ نه‌خۆشخانه‌ى تایبه‌ت به توشبونى کۆرۆنا له سلێمانى هه‌بون و دواى که‌مبونه‌وه‌ى توشبوه‌کان و چاکبونه‌وه‌یان داخران، به‌ڵام ئێستا هه‌ر ئه‌و نه‌خۆشخانانه ده‌کرێنه‌وه که به کۆى گشتى جێگه‌ى 300نه‌خۆشى تێدا ده‌بێته‌وه". لەناو شاری سلێمانی سێ نەخۆشخانە بۆ تووشبووانی كۆرۆنا تەرخانكران یەكێكیان شەهید تاهیر عەلی والی لەسەرچنار، نەخۆشخانەی شەهید ئاسۆ، نەخۆشخانەی ئاسا سەر بەدەزگای تەندروستی پێشمەرگەیه. جێگرى به‌ڕێوه‌به‌رى ته‌ندروستى سلێمانى وتیشى" له‌م ماوه‌یه‌دا 134نه‌خۆشى کۆرۆنا له پشکنیندا ده‌رکه‌وتون و ئێستا زیاتر له 70توشبوو له‌نه‌خۆشخانه‌کاندان، که به‌داخه‌وه 5بۆ6 که‌سیان بارى ته‌ندروستیان ناجێگیره ". ئه‌وه‌شى رونکرده‌وه" که که‌سێکیان ته‌مه‌نى 52 ساڵه و نیشانه‌کانى زۆر به‌توندى تێدا ده‌رکه‌وتووه و زۆر هیلاکه". دکتۆر هێرش سه‌لیم له‌باره‌ى جیاوازى حاڵه‌ته‌کانى ئه‌م دواییه له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ى پێشتر ئه‌وه‌ى رونکرده‌وه که زۆر جیاوازیان هه‌یه و وتى" ئه‌وانه‌ى پێشتر له‌سه‌دا 80 ى توشبوان بێ نیشانه بون و ئێستا زۆربه‌ى زۆریان نیشانه‌یان هه‌یه و بارى ته‌ندروستیان جێگیر نیه زیاتر ده‌مێننه‌وه و نیشانه‌یان هه‌یه و دۆخیان خراپه هه‌ر ئه‌وه‌شه بۆته مه‌ترسیه گه‌وره‌که". هه‌روه‌ها له وه‌ڵامى ئه‌وه‌ى بۆچى زۆربه‌ى راگه‌یاندنى حاڵه‌ته‌کانى کۆرۆنا له‌هه‌رێمدا له‌کاتى شه‌واندا راده‌گه‌یه‌نرێن، دکتۆر هێرش وتى" پشکینى کۆرۆنا کاتێکى زۆرى پێویسته تا ئه‌نجامه‌که ده‌رده‌چێت که زیاتره له 12کاتژمێر و هه‌موو حاڵه‌تێکیش که راده‌گه‌یه‌نرێت دوو بۆ سێ جار پشکنینى بۆ دوباره کراوه‌ته‌وه و بۆیه زۆربه‌ى کات پکنینه‌کان له‌دواى کاتژمێر 8ى شه‌وه‌وه ده‌رده‌چن و رایانده‌گه‌یه‌نین". هاوکات دوپاتیشى کرده‌وه، ئه‌گه‌ر هاوڵاتیان پابه‌ند نه‌بن به‌رێنماییه‌کانه‌وه حاڵه‌ته‌کان له‌وه‌ى ئێستا زیاتر ده‌بێت و له کۆنتڕۆڵى ئه‌واندا ده‌رده‌چێت، داوا ده‌که‌م هاوڵاتیان پابه‌ند بن به‌رێنماییه ته‌ندروستییه‌کانه‌وه له‌پێناو سه‌لامه‌تى خۆیان و که‌سوکاریان و کۆمه‌ڵگاکه‌مان چونکه خێرایى بڵاوبونه‌وه‌ى زۆر زۆره و بۆیه دۆخه‌که مه‌ترسیداره". له‌ئێستادا له‌هه‌رێمى کوردستان 606که‌س توشى ڤایرۆسى کۆرۆنا بون و 409 که‌سیان چاکبونه‌ته‌وه و 6ح اڵه‌تى مردن تۆمارکراوه که دواین که‌سیان که‌نجێکى ته‌مه‌ن 37ساڵى شارى سلێمانى بوو.
