.jpeg)
شاناز حه‌سه‌ن هەڵدانەوەی کەیسی ئامانج بابانی و هاوسەرو مناڵەکەی کە پایزی رابردوو لە رووداوێکی تەمومژاویدا گیانیان لەدەستدا بە «تەسفیەی سیاسی» ناودەبرێت، بەهۆی گرژییەکانی ئەم دواییەی نێوان یەکێتی و پارتی لەسەر بازرگانیکردن بەغازی گەرمیانەوە کەچەند رۆژێکە سەریهەڵداوە. رۆژی پێنجشه‌ممه‌ی رابردوو، 6/2 جه‌بار ئه‌حمه‌د شه‌ریف، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێمى کوردستان، له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا رایگه‌یاند کە رەنگە رووداوی مردنەکەی ئامانج بابانی «خۆکوژیی نەبووبێت» وەکو ئەوەی کەدادگای سلێمانی یەکلایی کردۆتەوە. باوکی ئامانج بابانی دەڵێت: کوڕەکەی هەرگیز چه‌کى به‌کارنه‌هێناوه‌و هیچ کێشه‌یه‌کیشی له‌گه‌ڵ که‌س نه‌بووه تاچه‌ک هه‌ڵبگرێت، لەگەڵ ئەوەشدا پێیوایە دادگا کەیسەکەی داخستووەو بێهیوایە لەوەی بڕیارێکی تر بدرێت. ورووژاندنی ئەم باسە دوای ئەو ناکۆکییانە دێت کە بەم دواییانە کەوتە نێوان یەکێتی و پارتییەوە لەپرسی فرۆشتنی غازی گەرمیاندا کە زۆرێک پێیوانوایە شەڕێکی بازرگانییە لەسەر داهاتی ئەو غازە کەهەفتەیەک زیاترە بۆتە قەیرانی بێ غازی لەبازاڕدا. جه‌بار ئه‌حمه‌د شه‌ریف، به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێمى کوردستان، له‌کۆنگره رۆژنامه‌وانییەکەیدا وتی کە چوار قه‌وان له‌لایه‌ن تیمى به‌ڵگه‌ى تاوانى ئاسایشه‌وه له‌سلێمانى له‌کاتى رووداوه‌که هه‌ڵگیراوه‌ته‌وه، ئه‌وه‌ش «گومانێکى زۆرى دروستکرد». باسی لەوەشکرد کەکۆى گشتى قه‌وانه‌کان بووە به (11) قه‌وان. کەحه‌وتیان له‌ده‌مانچه‌ى ئامانج بابانى ته‌قێنراون، چوار قه‌وان چاره‌نووسى دیارنه‌بووه. سه‌باره‌ت به‌و وتانه‌ی به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێم وه‌ستا نورى، باوکى ئامانج بابانى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئامانج هیچ کات به‌هیچ شێوه‌یه‌ک چه‌کى به‌کارنه‌هێناوه‌و نه چه‌کى هه‌بوه‌و نه له‌چه‌کیشى زانیوه‌و قه‌د چه‌کى نه‌بووه، هیچ کێشه‌یه‌کى مه‌عنه‌وى و ماددیشى له‌گه‌ڵ که‌س نه‌بووه تاچه‌ک هه‌ڵبگرێت». وتیشى»قسه بکرێت و نه‌کرێت چى له‌بابه‌ته‌کە ده‌گۆڕێت، چونکه که‌یسه‌که داخراوه‌و دادگا بڕیارى خۆى داوه«. باوکى ئامانج به‌پێویستی ده‌زانێت حکومه‌ت و لایه‌نه به‌رپرسه‌کان ئه‌وه یه‌کلایى بکه‌نه‌وه، وه‌ک خۆی ده‌ڵێت «ئێمه نه ده‌زگایه‌کى ئه‌منى و نه ده‌زگاى ئاسایشمان هه‌یه، وه‌ک هاوڵاتییه‌ک هه‌ر گوێ ده‌گرین و چاوه‌ڕوانى حکومه‌ت و خواین که شته‌که ئاشکرابکرێت، کوڕه‌که‌مان خۆى رۆیشتووه، ناوه‌که‌ى بگه‌ڕێننه‌وه بۆمان». دوای کۆنگره رۆژنامه‌وانیه‌که‌ی به‌ڕێوه‌به‌رى به‌ڵگه‌ى تاوانى هه‌رێم، سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا ئه‌و وتانه‌ی ناوبراوی ره‌تکرده‌وه‌و رایگه‌یاند «به‌توندى ئاگادارى ده‌که‌ینه‌وه‌و له‌هیچ که‌سێکى قبوڵناکه‌ین وته‌و کۆنگره‌ى گوماناوى بۆ بڕیاره‌کانى دادگا بکات و وه‌ک ئه‌وه‌یه ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌ره تاوانێک ئه‌نجامبدات». حاکم عومه‌ر ئه‌حمه‌د، وته‌بێژى سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «به‌گومان و سه‌رسووڕمانه‌وه ده‌ڕوانینه ئه‌و کۆنگره رۆژنامه‌نووسییه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى به‌ڵگه‌کانى تاوانى هه‌رێمى کوردستان له‌سه‌ر دۆسییه داخراوه‌که‌ى ئامانج بابانى و لانه محه‌مه‌دو جگه‌رگۆشه‌که‌یان ئه‌نجامدرا». حاکم عومه‌ر وتی «بڕیاره‌کانى دادگا رێزى یاسایى خۆى هه‌یه، جگه له‌یاسا هیچ که‌سێک سه‌روه‌ر نییه به‌سه‌ر بڕیاره‌کانى دادگاوه‌و بۆى نییه هیچ جۆره تانه‌و ته‌علیقێک له‌سه‌ر بڕیاره‌کانى دادگا بدات، جگه له‌وه‌ى لایه‌نه‌کانى داواکه خۆیان بۆیان هه‌یه به‌پێى یاساى بنه‌ماى دادگه‌رییه سزاییه‌کان، ئه‌گه‌ر به‌دڵیان نه‌بوو لایه‌نه‌کانى دۆسییه‌که یان داواکارى گشتى تانه‌ى یاسایى لێبده‌ن». وتیشی «وه‌ک سه‌رۆکایه‌تى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى سلێمانى به‌توندى ئاگادارى ده‌که‌ینه‌وه‌و له‌هیچ که‌سێکى قبوڵناکه‌ین وته‌ى گوماناوى و کۆنگره‌ى گوماناوى و هه‌ڵسه‌نگاندنى بڕیاره‌کانى دادگا به‌شێوازى گوماناوى بکات و بیروباوه‌ڕى خه‌ڵک به‌دادگاکانى هه‌رێم که‌مبکاته‌وه، یاخود متمانه‌ى دادگاکان لاى خه‌ڵک که‌مبکاته‌وه، ئێمه ئه‌مه به‌تاوانێک ده‌زانین و ئه‌و که‌سه تاوانێکى ئه‌نجامداوه«. وته‌بێژى دادگاى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى ناوچه‌ى سلێمانى ئاماژه‌ى بۆ ئه‌وه‌شکرد تاکو ئێستا ئه‌و که‌یسه له‌بنکه‌ى پۆلیسى سه‌یوانه‌و هیچ که‌س و لایه‌نێک تانه‌ى لێنه‌داوه، واته نه لایه‌نه‌کان، نه داواکارى گشتى، چونکه ته‌نیا به تانه‌ى یاسایى ئه‌م بابه‌تانه یه‌کلاده‌کرێته‌وه. هەروەها بەپێی راگەیەنراوێک کە ماڵپەری فەرمی یەکێتی بڵاویکردۆتەوە، تێیدا هاتوە کە بنەماڵەی لانە محەمەد هاوسەری ئامانج بابانی وتەکانی بەڕێوەبەری پۆلیسی بەڵگەی تاوانی هەرێم رەتدەکەنەوە. بەپێێ راگەیەنراوەکە «جوڵاندنی کەیسەکە لەم کاتەدا بۆ پەردەپۆشی حساباتی سیاسییە نەک خەمی ئەوان» میدیای فەرمی یەکێتی نووسیویەتی «ئەندامێک لەخانەوادەی رۆژنامەنووسی جوانەمەرگ لانە محەمەد بە PUKmediaی راگەیاند: ئەوپەڕی بێ ئەدەبییە بۆ هەر کەسێک کەیسێکی وا بجوڵێنێتەوە تا پەردەپۆشی حساباتی سیاسی پێبکات». ئێواره‌ى 16/10ى 2019، که‌ناڵی (NRT) هه‌واڵى تیرۆرکردنى ئامانج بابانى و هاوسه‌رو منداڵه‌که‌ى بڵاوکرده‌وه، به‌ڵام دواتر ده‌زگا ئه‌منییه‌کانى سلێمانى و به‌شێک له‌میدیاکانى سلێمانى رایانگه‌یاند ئامانج بابانى خۆى لانه محه‌مه‌دى هاوسه‌رى و منداڵه‌که‌ى کوشتووه. دواى دوو رۆژ پۆلیس و ئاسایشى سلێمانى له‌کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا ورده‌کارى رووداوه‌که‌یان خسته‌ڕوو رایانگه‌یاند رووداوه‌که خۆکوژى بووه‌و ئامانج بابانى هاوسه‌رو منداڵه‌که‌ى خۆى کشتووه‌و که‌یسه‌که له‌دادگاش به‌و پێیه‌ى دوو که‌سه‌که له‌ژیاندا نه‌ماون که‌یسه‌که‌ى داخست.
ئارا ئیبراهیم ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى که له (124) ئه‌ندام پێکهاتووه به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ سیستمى هاوسه‌رۆکى بۆ به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى یه‌کلاکرده‌وه‌و هاوڵاتى ناوه‌کانیان ئاشکراده‌کات. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، ئه‌و پێنج که‌سه‌ى بۆ پۆستى هاوسه‌رۆکى یه‌کێتى خۆیان ده‌پاڵێون یان رێکه‌وتن و ته‌وافوقى له‌سه‌رده‌کرێت بریتین له (به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق، باڤڵ تاڵه‌بانى، لاهور شێخ جه‌نگى، ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵا، شاڵاو کۆسره‌ت ره‌سوڵ عه‌لى). هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ى ده‌بنه هاوسه‌رۆکى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى ئه‌رک و کاره‌کانیان جیاوازده‌بێت، به‌ڵام ئه‌و پێنج که‌سه ده‌بنه رابەری به‌ڕێوه‌بردن و ئیداره‌دانى یه‌کێتى. ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى، داوایکرد ناوی نەهێرێت، زانیاریەکانی بە هاوڵاتى دا، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که ئه‌و ناوانه باسده‌کرێت بۆ هاوسه‌رۆکى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى، به‌ڵام به‌شێک له‌سه‌رکردایه‌تى له‌گه‌ڵ دانانى سێ که‌سدان و به‌شێک له‌گه‌ڵ چوارو پێنج که‌سدان، وتیشى «ئه‌گه‌رى زۆرینه به‌لاى ئه‌وه‌دا ده‌ڕوات که چوار بۆ پێنج که‌س بن». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو پرسى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى و جێگره‌که‌ى و سکرتێره‌که‌ى یه‌کێکى دیکه‌یه له‌وانه‌ى که‌ده‌بێت له‌نێوخۆى یه‌کێتى گفتوگۆو رێکه‌وتنى پێشترى له‌سه‌ربکرێت، وتیشى «ئه‌گه‌ر هاوسه‌رۆکانى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى سێ که‌س بێت، ئه‌وا ئۆتۆماتیکى دووان له‌وانه‌ى ناویان بۆ هاوسه‌رۆکى دێت به‌هه‌ڵبژاردن پۆستى سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى و جێگره‌که‌ى وه‌رده‌گرن و که‌سێکى دیکه بۆ سکرتێرى ئه‌نجومه‌نه‌که هه‌ڵده‌بژێردرێت». ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن ژماره‌یان له (9 بۆ 11) که‌س ده‌بێت، له‌گه‌ڵ هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى یا پێشتر هه‌ڵبژاردنیان بۆ ده‌کرێت له‌ناو ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى. ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وتی «هێشتا یه‌کێتى نیوه‌ى خاڵه‌کانى په‌یڕه‌وى په‌سه‌ند نه‌کردووه، دواى په‌سه‌ندکردنى سه‌رجه‌م خاڵه‌کانى په‌یڕه‌و که له (75) خاڵ پێکهاتووه، ئه‌وکاته ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و هاوسه‌رۆکانى به‌ڕێوه‌بردنى یه‌کێتى هه‌ڵده‌بژێردرێن». سه‌رپه‌رشتیارى دانیشتنه‌کانى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ده‌ڵێت به‌زۆرینه‌ى ده‌نگ سیستمى هاوسه‌رۆکى په‌سه‌ند کراوه‌و یه‌کێتى سکرتێرى نابێت. مسته‌فا چاوڕه‌ش، سه‌رپه‌رشتیارى دانیشتنه‌کانى کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «تائێستا (40) خاڵ له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆ په‌سه‌ند کراوه‌و (35) مادده‌ى ماوه‌و هه‌وڵده‌ده‌ین له‌چوار پێنج رۆژى دیکه کاره‌کانى ته‌واو بکه‌ین». وتیشى «بڕیاردرا له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆ ده‌بێت هه‌مووى پێوه‌ى پابه‌ندبێت و بچنه سه‌ر کاره‌کانى خۆى، له‌په‌یڕه‌و جێگیرکرا که‌یه‌کێتى سکرتێرى نابێت و کۆتا بڕیاره، به‌ڵکو سیستمى هاوسه‌رۆکى په‌یڕه‌و ده‌کات، که‌س دیارى نه‌کراوه بۆ هاوسه‌رۆکى و به‌هێمنى له‌چه‌ند رۆژى داهاتوو ئه‌وه دیارى ده‌کرێت». مسته‌فا چاوڕه‌ش باسى له‌وه‌شکرد که تاپه‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى مادده‌کانى په‌سه‌ند نه‌کرێت، هه‌ڵبژاردن بۆ ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن ناکرێت. هەروەها وتی «که مادده‌کانى په‌یڕه‌و په‌سه‌ندکران هه‌ڵبژاردن له‌ناو ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ده‌کرێت، لاى ئێمه ژماره‌ى ئه‌ندامانى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن دیارى نه‌کراون». مسته‌فا چاوڕه‌ش ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که ناگاته مانگێکى دیکه کاره‌کانى یه‌کێتى ته‌واوده‌کرێت به‌هه‌ڵبژاردنى هاوسه‌رۆکان و ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و په‌سه‌ندکردنى مادده‌کانى په‌یڕه‌وى ناوخۆشه‌وه. وتیشی «ته‌مه‌ننا ده‌که‌ین یه‌کێتى نوێببێته‌وه، ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م نه‌فه‌سه بڕۆین و یه‌کگرتوو بین له‌سه‌روو هه‌موویه‌وه‌و به‌رنامه‌ى باشمان هه‌بێت ئه‌وه نوێبوونه‌وه‌یه، ئه‌گه‌ر ئه‌وه نه‌که‌ین مه‌عنا ئه‌وه‌یه که‌ئێمه زه‌ره‌رمان کردووه«. چه‌ند خاڵێک له‌په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى هێشتا یه‌کلانه‌کراوه‌ته‌وه‌و په‌سه‌ندنه‌کراوه که له‌کۆى (75) خاڵ (35) خاڵى ماوه‌ته‌وه، به‌شێک له‌خاڵه‌کان په‌یوه‌ندى به‌هه‌ماهه‌نگى ئۆرگانه‌کانى یه‌کێتییه‌وه هه‌یه، به‌تایبه‌ت هه‌ماهه‌نگى و ده‌سه‌ڵاته‌کانى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى. مسته‌فا چاوڕه‌ش وتى «ئه‌و ماددانه‌ى په‌یوه‌ندى به‌هه‌ماهه‌نگى له‌نێوان ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى و ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى هه‌یه، هێشتا په‌سه‌ند نه‌کراوه‌و ماوه‌ته‌وه، ده‌بێت به‌شێوه‌یه‌ک په‌سه‌ندبکرێت هه‌ردوولا قبوڵى بێت».
هاوڵاتى به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى هه‌رێمى گرتوه‌ته‌وه، په‌روه‌رده‌ى پێنجوێن ده‌وامى باخچه‌کان و بازنه‌ى یه‌که‌مى بنه‌ڕه‌تى کرده پشوو. په‌روه‌رده‌ى پێنجوێن رایگه‌یاند"به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى هه‌رێمى کوردستانى گرتوه‌ته‌وه و له‌به‌ر سه‌لامه‌تى خوێندکاران، سبه‌ینێ یه‌ک شه‌ممه 9-2-2020، ده‌وامى باخچه‌کان و بازنه‌ى یه‌که‌م واته پۆلى یه‌که‌م و دووه‌م و سێیه‌مى بنه‌ڕه‌تى ده‌کرێته پشوو". ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدایه هه‌ر ئه‌مڕۆ د. ئالان حه‌مه‌سه‌عید وه‌زیرى په‌روه‌رده‌ى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان راگه‌یاند"به‌هۆى ئه‌و شه‌پۆله به‌فرو بارانه‌ى رووى له هه‌رێمى کوردستان کردوه، ده‌سه‌ڵات ده‌ده‌ینه به‌ڕێوه‌به‌رى په‌روه‌رده‌کان که به‌پێى که‌شوهه‌واى ناوچه‌کانیان بڕیار له‌سه‌ر ده‌وامى سبه‌ینێ یه‌ک شه‌ممه بده‌ن". هاوکات هه‌ر له‌م ساڵدا هه‌فته‌ى رابردووش دوو ڕۆژ له‌سه‌رجه‌م ناوه‌نده‌کانى خوێندن له قه‌زاى پێنجوێن به‌هۆى به‌فر و بارانه‌وه کرابووه پشوو.
شاناز حه‌سه‌ن ئه‌نجومه‌نی باڵای فه‌توای هه‌رێمی کوردستان، یه‌کێک له‌ڕێگاکانی منداڵى بلورى حه‌رامده‌کات و به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی و پسپۆرانی بواری نه‌خۆشیه‌کانى ژنان جه‌خت له‌سه‌رئه‌وه ده‌که‌نه‌وه ئه‌و رێگایه‌ى که‌حه‌رامکراوه له‌هه‌رێمی کوردستان به‌کارناهێنرێت. چه‌ند ساڵێکه له‌هه‌رێمی کوردستان، به‌شێک له‌و خێزانانه‌ی منداڵیان نیه په‌نا ده‌به‌نه‌به‌ر چاندنى منداڵى بلوری و هیواو ئومێدیان به‌وه‌یه له‌و رێگه‌یه‌وه ببنه خاوه‌نی منداڵ و له‌زۆربه‌ی پارێزگاکانی هه‌رێمیش سه‌نته‌رو نه‌خۆشخانه‌ی تایبه‌تی بۆ کراوه‌ته‌وه. ئه‌نجومه‌نى باڵاى فه‌توا رێگەیەکی منداڵی بلوری حەرامکردووە کەبریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى بۆماوە دروستده‌کات. وەزارەتی تەندروستیش دەڵێت ئەوە رێگه‌پێنه‌دراوه لەهەرێمی کوردستان. له‌نووسراوێکدا ئه‌نجومه‌نى باڵاى فه‌توا رایگه‌یاندووه له‌دانیشتنى ئاسایى خۆیدا له 24/12/2019 به‌زۆرینه‌ى ده‌نگى ئه‌ندامه‌کانى دانانى منداڵى بلورى ته‌لقیحکراو له‌تۆوى پیاوو هێلکه‌دانى ئافره‌تدا له‌ده‌ره‌وه‌ى ره‌حم، پاشان چاندن و دانانى له‌ڕه‌حمى هه‌وێى ئه‌و ئافره‌ته‌ى خاوه‌ن هێلکه‌دانه ته‌لقیح کراوه‌که‌یه حه‌رامکردووه. به‌پێى نووسراوه‌که‌ی ئه‌نجومه‌نی فه‌توا له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌و رێگه بلوریه هۆکاره بۆ شێواندن و نادیارى چه‌ندین حوکمى شه‌رعى وه‌ک میرات و ده‌ستنوێژشکان و خه‌ڵوه‌ت له‌گه‌ڵ خزمه‌کانى پله دووى دایکه‌که‌ى و نادیارى دایکى راسته‌قینه‌ى ئه‌و منداڵه بلوریه. په‌یمان ئیبراهیم، یه‌کێکه له‌و ژنانه‌ى به‌وته‌ی خۆی ماوه‌ى (هه‌شت) ساڵ چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌بووه که به‌ڕێگه‌ی سروشتی منداڵی ببێ، به‌ڵام ئاواته‌که‌ی به‌دینه‌هاتووه‌و په‌نای بردووەته‌به‌ر رێگای بلوری و ئێستا بۆته دایکى منداڵێک و وه‌ک خۆی ئاماژه‌ى بۆده‌کات که‌تاکه هیواو خه‌ونه‌کانى له‌ڕێگه‌ى منداڵى بلوریه‌وه به‌دیهاتووه. په‌یمان ئێستا دایکی کچێکه له‌ڕێگه‌ی بلوریه‌وه له‌دایکبووه، دەڵێت «له‌ماوه‌ی ئه‌و هه‌شت ساڵه‌دا پزیشک و سه‌نته‌رو شار نه‌ما نه‌چین و رووى تێنه‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى ببینه خاوه‌نى منداڵێک، به‌ڵام له‌ڕێگه‌ى بلوریه‌وه بوومه دایکى کچێک». په‌یمان ئه‌وه‌ى باسکرد که‌دووجار له‌وڵاتانى ده‌ره‌وه‌ش بلورى داناوه‌و سوودى نه‌بووه، ئه‌و وتى «له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌کى شارى سلێمانى سه‌رکه‌وتووانه کاره‌که ئه‌نجامدراو بوومه خاوه‌نى کچێک». ئه‌و ژنه له‌باره‌ى حه‌رامکردنی رێگه‌یه‌کی منداڵی بلوری له‌لایه‌ن لیژنه‌ی فه‌تواوه، وتى «ئه‌گه‌ر منداڵى هه‌قیی خۆت نه‌بێت و له‌جه‌رگى خۆت نه‌بێت راسته حه‌رامه، کێ منداڵى ده‌وێت و که‌س ئه‌وه‌ى پێ قبوڵ ناکرێت». به‌شێک له‌پسپۆرانی نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و نه‌زۆکى و بلورى ئه‌وه ده‌خه‌نه‌ڕوو له‌و وڵاتانه‌ی ئاینی ئیسلامی تیا په‌یڕه‌وده‌کرێت ئه‌و جۆره‌ى تێدا ده‌کرێت که لیژنه‌ى فه‌توا حه‌رامیکردووه. ژیان ئه‌حمه‌د، پسپۆرى نه‌خۆشیه‌کانى ژنان و منداڵبوون و نه‌زۆکى و بلورى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «له‌ئێستادا رێژه‌یه‌کى زۆر خێزان دێن و منداڵى بلورى ده‌که‌ن، به‌تایبه‌تیش نه‌ک هه‌ر خێزانى ناو هه‌رێمى کوردستان، به‌ڵکو له‌ته‌واوى عێراقه‌وه داوای چاندنى منداڵى بلورى ده‌که‌ن». له‌باره‌ى بڕیاره‌که‌ی لیژنه‌ى فه‌تواوه جه‌ختی له‌سه‌ر ئه‌وه‌کرده‌وه پێشتریش به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌و جۆره‌مان بۆ هیچ که‌سێک نه‌کردووه، وتی «چونکه ئێمه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى موسوڵمانین و وه‌ک باسیش کراوه له‌ڕووى بۆماوەوە زیاتر کێشه دروستده‌بێت، بۆیه نایکه‌ین «. ئه‌و پسپۆره باسى له‌وه‌کرد پێش فه‌تواکه خێزانێک هاتوون و داوایانکردووه ئه‌و جۆره‌یان بۆ بکه‌ن، وتی «به‌ڵام پزیشکه‌کان نه‌یانکردووه، بۆیه خێزانه‌که په‌نایان بردۆته‌به‌ر لیژنه‌ى فه‌توا، بۆیه ئه‌وانیش به‌فه‌توا رایانگه‌یاندووه‌و حه‌رامیان کرد». ژیان ئه‌حمه‌د وتى «له‌وڵاتانى تردا ده‌کرێت به‌تایبه‌ت له‌وڵاته موسوڵمانه‌کانیش، خه‌ڵکى خۆشمان نه‌خۆشمان هه‌یه له‌قوبرس و لوبنان و ئێران کردوویه‌تى». سه‌باره‌ت به‌هۆکاری ده‌رکردنی ئه‌و فه‌توایه، حه‌سه‌ن موفتى، سه‌رۆکى لیژنه‌ى باڵای فه‌توا قسه‌ى بۆ هاوڵاتى کردووه‌و ده‌ڵێت «ئه‌و جۆره‌یان کێشه‌ى بۆماوەییەو تێکه‌ڵبوونى تێدایه، بۆیه حه‌راممان کردووه«. ئه‌و جۆره‌ى که فه‌توا حه‌رامیکردووه، له‌وڵاتانى تر جێبه‌جێده‌کرێت که‌بریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى وراسه دروستده‌کات، بۆیه رێگه‌پێنه‌دراوه، زیاتر بابه‌ته‌کە شه‌رعییه نه‌ک زانستى، چونکه له‌زۆر وڵاتى تردا ده‌کرێت باسى له‌وه‌شکرد ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کى زانستى بکرێت و ئه‌و حاڵه‌تانه بێت، که‌ڕێگه‌پێدراوه «ئه‌وه حه‌ڵاڵه« وتیشى «منداڵ به‌خته‌وه‌رى بۆ خێزان ده‌هێنێت، بۆیه ئێمه‌ش رێگریمان له‌وه نیه«. به‌رپرسانی وه‌زاره‌تی ته‌ندروستى جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ده‌که‌نه‌وه رێگه حەرامکراوەکە له‌هه‌رێم به‌کارناهێنرێت و رێگه‌پێدراو نیه. محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى وه‌زاره‌تی ته‌ندروستى حکومه‌تی هه‌رێمى کوردستان، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى وتى «ئه‌و جۆره‌ى که فه‌توا حه‌رامیکردووه، له‌وڵاتانى تر جێبه‌جێده‌کرێت که‌بریتیه له‌چاندنى هێلکه‌ى ژنێک له‌ناو هێلکه‌دانى ژنێکى تردا، ئه‌وه‌ش کێشه‌ى وراسه دروستده‌کات، بۆیه رێگه‌پێنه‌دراوه، زیاتر بابه‌ته‌کە شه‌رعییه نه‌ک زانستى، چونکه له‌زۆر وڵاتى تردا ده‌کرێت». ئه‌و وتیشى «ئه‌و رێگه‌یه به‌کارناهێنرێت له‌هه‌رێمدا، چونکه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کى موسوڵمانین و زیاتر گرنگى به‌کلتورو دابونه‌ریت ده‌درێت له‌وڵاتى ئێمه‌دا»
کاکەلاو عەبدوڵا سەدەها چالاکوان لەچەند رۆژی رابردوودا گەڕانەوە سەر شەقامەکانی عێراق بۆ دەربڕینی نارەزایەتییان دژی دەستنیشانکردنی وەزیری پێشووی پەیوەندییەکان موحەممەد عەللاوی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێی وڵاتەکە. عەللاوی لەلایەن بەرهەم ساڵحی سەرۆک کۆمارەوە دەستنیشانکرا لەشەممەی رابردوودا وەک جێگرەوەی عادل عەبدولمەهدی سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر کە لەکۆتایی مانگی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ دەستلەکارکێشانەوەی خۆی راگەیاند بەهۆی فشاری خۆپیشاندەرانەوە. لەدوای چەند هەفتەیەک لەبنبەستی سیاسی، بەرهەم ساڵح دوامۆڵەتی ١ی شوبات بوو بۆ پەرلەمان تا رێکبکەون لەسەر دەستنیشانکردنی سەرکردەیەک کە ئەمەش وای کرد «گفتوگۆی نائاسایی ئەنجامبدەن و لەسەر عەللاوی رێکبکەون»، بەپێی راپۆرتێکی گاردیانی بەریتانی. لەکاتێکدا عەللاوی پەیمانیدا کەخواستەکانی خۆپیشاندەران جێبەجێ بکات سەبارەت بەچاکسازی فراوان و پاکتاوکردنی گەندەڵی، بەڵام زۆرێک لەشیکەرەوان پێیانوایە کەگۆڕانکاریەکی گرنگ و بەرچاو روونادات. «دەستنیشانکردنی موحەممەد تۆفیق عەللاوی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ پێناچێت گۆڕانکارییەکی بەرچاو دروستبکات لەداینەمۆی داهێزراوی عێراقدا، ئەمەش مانای ئەوەیە کەپشێوی بەردەوام دەبێت بەبێ کۆتاییەکی دیار. بەڕوونی دیارە عێراقییەکان دڵخۆش نین بەدەستنیشانکردنی لەگەڵ ئەوەی خۆپیشاندەران لەبەغداد رەتیانکردووەتەوە لەسەر بنەمای مەزهەبگەرایی»، ئەنتۆنی فاف توێژەر لەناوەندی توێژینەوەی ئەتلانتیک کاونسڵ وای وت. ماوەی چوار مانگە لەبەغدادو شارەکانی باشوری عێراقدا خۆپیشاندان دەستیپێکردووە دژی حکومەت کەداوای هەڵبژاردنی پێشوەخت، سەرۆک وەزیرانێکی سەربەخۆ، هەروەها نەهێشتنی گەندەڵی و سزادانی ئەوانەی توندوتیژییان ئەنجامداوە دژی خۆپیشاندەران دەکەن. زیاتر لە (٤٨٠) کەس کوژراون و نزیکەی (٣٠) هەزار کەسیش برینداربوون بەهۆی توندوتیژییەکانی هێزە ئەمنییەکان دژی خۆپیشاندەران. لەکاتێکدا عادل عەبدولمەهدی دەستی لەکارکێشایەوە، خۆپیشاندەران داوای کۆتایهێنانی تەواوەتی سیستەمی سیاسی وڵاتەکەیان کرد لەگەڵ بنەبڕکردنی دەستوەردانی دەرەکیی، بەتایبەتی هەژموونی ئێران لەوڵاتەکەدا. دوای بنبەستێکی سیاسیی درێژخایەن، بەرهەم ساڵح، عەللاوی (٦٥) ساڵی هەڵبژارد، کەپێشتر وەزیری پەیوەندییەکان بوو لەکابینەکەی نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی پێشووتر پێش ئەوەی دەستلەکاربکێشێتەوە لەساڵی ٢٠١٢دا لەسەر گەندەڵی حکومەت و دەستوەردانی دەرەکی لەوەزارەتەکەیدا. عەللاوی ماوەی مانگێکی پێدراوە تاحکومەت پێکبهێنێت کەدەبێت لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندبکرێت. ئەرکی بەڕێوەبردنی وڵاتەکەی پیدراوە تاهەڵبژاردن ئەنجامدەدرێت کە تائێستا بەروارێکی دیاریکراوی بۆ دیارینەکراوە. دوای ئەوەی وەک سەرۆک وەزیرانی نوێ هەڵبژێردرا، عەللاوی گرتە ڤیدیۆیەکی لەتویتەر پۆست کرد کەتێیدا پاڵپشتی خۆی دەربڕی بۆ خۆپیشادەران «چونکە ئەگەر ئێوەم لەگەڵ نەبن، ناتوانم هیچ شتێک بکەم، ئەم هەڵبژاردنەی من بەرپرسیاریەتییەکی گەورەو مێژوویی دەخاتە سەرشانم». ئەنتۆنی فاف پێیوایە کەیەکەم کاری لەپێشینەی عەللاوی دەبێت «تێکشکاندنی ئەو پێگە بەهێزەی ئێران و میلیشیاکانی بێت کەهەیانە لەسەر عێراق بەبێ دنەدانی پەرەسەندنی تر» و ئەوەش شیاوو گونجانە، چونکە پێگەی عەللاوی لەناو شیعەدا بەهێزە. «ئەو دەبێت دەستبەجێ پاکتاوی توندوتیژی خۆپیشاندەران کۆتایی پێبهێنێت و فەرمان بەمیلیشیاکانی ئێران بکات توندوتیژی دژی خۆپیشاندەران رابگرن، ئەگەرنا لەحەشدی شەعبی دەریان دەکات کە بودجەکەیان لەوێوە بۆ تەرخان دەکرێت و ئەگەر ئەمەش نەکرا هێزە ئەمنییەکان بەکاربهێنێت بۆ دەستگیرکردنیان». زۆربەی خۆپیشاندەران عەللاوی بەوە تۆمەتباردەکەن کەهەر لەهەمان ریزی ئەو سیاسییانەدایە کەشکستیانهێناوە لەفەرمانڕەوایەتی وڵاتداو جێبەجێنەکردنی خواستەکانیان. دوای ماوەیەکی کەم لەدەستنیشانکردنی، سەدەها خۆپیشاندەر لەمەیدانی تەحریری بەغداد کۆبوونەوەو هوتافی «موحەمەد عەللاوی رەتدەکەینەوە»یان کێشا. خۆپیشاندان لەشارەکانی تریش دژی هەڵبژاردنی عەللاوی وەک سەرۆک وەزیران ئەنجامدرا، لەوانە دیوانییە کەخۆپیشاندەرێک بە رۆژنامەی گاردیانی وت «دەستنیشانکردنی عەللاوی بەهۆی پەسەندکردنی هەمان ئەو لایەنە سیاسییە گەندەڵانەوە هاتووە کەماوەی چوار مانگە ئێمە دژیان خۆپیشاندان دەکەین». بەڵام عەللاوی لەلایەن موقتەدا سەدرەوە پشتگیریی لێکرا، کەگەورەترین کوتلەی هەیە لەپەرلەمانی عێراقدا، داوای لەخۆپیشاندەران کرد شەقامەکان چۆڵ بکەن و «ژیانی ئاسایی» دەستپێبکنەوە. لەتویتێکدا موقتەدا سەدر وتی، «ئەمە هەنگاوێکی باشە، هیوام وایە دەستنیشانکردنی موحەممەد عەللاوی پەسەندبکرێت لەلایەن گەلەوەو ئارام بگرن». هەرچەندە هەموو کوتلەکانی پەرلەمان پاڵپشتی خۆیان دەرنەبڕی بۆ عەللاوی، بەڵام عەزیز جەبار، شیکەرەوەی سیاسی لەکەناڵی ئەلجزیرە وتی بەوپێیەی موقتەدا سەدر پشتگیریی خۆی دەربڕی ئەوا «ئەوانی تریش هەمان شت دەکەن». دەستنیشانکردنی عەللاوی لەلایەن ئێران و ئەمریکاشەوە پێسوازی لێکراو بەهەنگاوێکی باش وەسفیانکرد کەبتوانێت خواستەکانی خۆپیشاندەران بەجێبگەیەنێت. لەبەیاننامەیەکدا باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەبەغداد کەهیواخوازە دەستنیشانکردنی عەللاوی ببێتە مایەی دروستبوونی «حکومەتێکی سەربەخۆو راستگۆ کەپابەندبێت بەداخوازی گەلی عێراق». بەپێی وتەی شارەزایان کارەکتەرانی دەرەکی تەواوی هەوڵی خۆیان دەدەن بۆ دروستکردنی هەژمونی خۆیان لەحکومەتی نوێداو ئاراستەکردنی سەرۆک وەزیرانی نوێ بەپێی ئەجێندای خۆیان، بەڵام ئەوەی روونە ئەوەیە کەدەبێت ئەمریکا هەنگاوی باشتر بهاوێژێت و سستی نەنوێنێت وەک پیشتر لەسەردەمی عادل عەبدولمەهدیدا، چونکە ئێستا «ئەمریکا پاڵپشتی زۆری نییە لەعێراق وەک پیشووتر» زۆربەی سیاسییەکانی عێراق دەیانەوێت بەتەواوی هێزەکانی لەوڵاتەکە دەربچن. «بەردەوامیدان بەهەڕەشەی ئاشکرا بۆ سزادانی عێراق لەحاڵەتی دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا سەردەکێشێت بۆ ناکۆکی زیاتر لەنیوان واشنتن و بەغداد، لەجیاتی ئەوە ئەمریکا دەبێت هەنگاوی دروستکردنەوەی متمانە بنێت لەگەڵ حکومەتی نوێی عێراق و بەڵێنی پاڵپشتی جددی بدات بۆ هێنانەوەی عێراق بۆ سەر رێگا راستەکە»، عەباس کازم، توێژەر لەناوەندی توێژینەوەی ئەتلانتیک کاونسڵ وای وت. دوای کوشتنی قاسم سولەیمانی فەرماندەی فەیلەقی قودس لەفرۆکەخانەی بەغداد لەلایەن ئەمریکاوە، کوتلە شیعەکانی پەرلەمان - بەبێ بەشداری سوننەو کوردەکان - لە ٥ی کانونی دووەم دەنگیاندا بۆ دەرکردنی هیزە بیانییەکان لەسەر خاکی عێراق. ئەمە بووەهۆی ئەوەی سەرۆکی ئەمریکا چەند جارێک هەڕەشەی سزای ئابوری بکات لەسەر عێراق لەحاڵەتی دەرکردنی هێزەکانیان لەوڵاتەکەدا. ئەنتۆنی فاف ئاماژە بەوەدەکات کەهەر کاتێک عەللاوی توانی سەقامگیری بگەڕێنێتەوە بۆ ناوخۆی وڵات، «پێویستە نزیک ببێتەوە لەئەمریکاو دەستبکات بەگفتوگۆ بۆ داهاتوو، نەک هەر لەسەر هەماهەنگی سەربازیی، بەڵکو هەماهەنگی لەسەر کۆمەڵیک هاریکاری کەئەمریکا دەتوانێت دابینی بکات، ئەمریکاش لای خۆیەوە دەبێت ئەوە بکاتە مەرج لەسەرعێراق کە فشار بخاتەسەر ئێران و بریکارەکانی تاهەوڵەکانیان کەمبکەنەوە بۆ دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لەعێراقدا». ئەنتۆنی فاف باس لەوەش دەکات کەئەگەر عەللاوی بەفەرمانەکە هەڵنەستێت ئەوا «پەیامێکە بۆ ئەمریکا کە حکومەتەکەی ئارەزووی نییە لەبەردەوامیدان بەپەیوەندییەکان کە لەبەرژەوەندی هەردوولادایە». هەرچەندە عەباس کازم پێیوایە کەدەبێت عەللاوی هاوسەنگی رابگرێت لەگەڵ هەموو هاوپەیمانەکانی عێراقدا، بەڵام «ئەمە پێناچێت رووبدات لەماوەی کورتخایەندا بە لەبەرچاوگرتنی لاوازیی ئابوری، سیاسی، هەروەها ئەمنیی عێراق»و وڵاتەکە پشتی بەستووە بەبازرگانی لەگەڵ ئێراندا جگە لەوەی زۆربەی کەرتی وزەی عێراق لەلایەن ئێرانە دابیندەکرێت.
ئارا ئیبراهیم جێبه‌جێنه‌کردنى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى له‌سلێمانى و که‌مکردنه‌وه‌ى دووجارى گوژمه‌ى قۆناغى یه‌که‌مى پڕۆژه‌که‌و پێداچوونه‌وه به‌بڕگه‌کانیدا نیگه‌رانى دروستکردووه، وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ڵێت «قوباد تاڵه‌بانى قبوڵناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت». پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى له 6ى تشرینى دووه‌مى 2013 حکومه‌تى هه‌رێمى ئه‌وکات که عیماد ئه‌حمه‌د جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت بوو به‌ردى بناغه‌ى دانرا، دواى تێپه‌ڕبوونى زیاتر له‌شه‌ش ساڵ، بڕیاربوو مانگى 1ى ساڵى 2019 بکه‌وێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه‌و حکومه‌ت به‌هۆى زۆرى گوژمه‌ى پڕۆژه‌و که‌مکدرنه‌وه‌ى دووجارى گوژمه‌ى قۆناغى یه‌که‌مى که‌ته‌نها (32) کیلۆمه‌تره‌و له‌تاسڵولجه‌وه ده‌ستپێده‌کات تاگوندى ده‌مرکانى نزیک شارۆچکه‌ى عه‌ربه‌ت. «قوباد تاڵه‌بانى قبووڵ ناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت» وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژە بەوەدەکات کە پرۆژەى شەقامی ١٠٠ مەتری به‌مزووانه جێبه‌جێ ده‌کرێت دواى پێداچوونه‌وه‌ى. سه‌میر هه‌ورامى، وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «هه‌ندێک که‌س هه‌یه له‌نه‌زانییه‌وه قسه له‌باره‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترییه‌که‌وه ده‌کات به‌سه‌راحه‌ت، ئه‌وه‌ى له‌کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئابوورى هه‌رێم باسکراوه رێکه‌وت زه‌کى ئاگادارى نییه‌و قسه‌کانى ته‌ندروست نییه«. سه‌میر هه‌ورامى وتیشى «هه‌ندێک تێبینى هه‌یه له‌سه‌ر پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى و گوژمه‌که‌ى ئێستا له‌ژێر دیراسه‌دایه بڕیاره له‌کاتێکى نزیکدا ئه‌م مه‌سه‌له‌یه چاره‌سه‌ر بکرێت، پرۆژه‌یه‌کى ستراتیژى بێ که‌موکورى بکرێت باش بشکێته‌وه ئه‌وه گرنگه، په‌یوه‌ندى به قوه‌تى وه‌زیرو کاک قوباده‌وه نییه ئه‌مه شه‌ڕ نییه، ئیداره‌دانى حکومڕانییه و ئه‌و قسانه ره‌تده‌که‌مه‌وه که له‌باره‌ى پێداگریی وه‌زیره‌کان یان کاک قوباده‌وه کراوه«. وته‌بێژى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت وتى «قوباد تاڵه‌بانى قبوڵ ناکات غه‌در له‌سلێمانى بکرێت، به‌هه‌مان شێوه‌ش قبوڵ ناکات غه‌در له‌هه‌ر پارێزگاو ناوچه‌یه‌کى دیکه‌ى هه‌رێمى کوردستان بکرێت». «شه‌قامى سه‌دمه‌ترى پێداگیرى هەمووانی دەوێت» قۆناغى یه‌که‌مى پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى پێکهاتووه له‌پێنج رێره‌وى رۆشتن و هاتن و دوو شه‌قامى خزمه‌تگوزارى له‌گه‌ڵ حه‌وت یه‌کتر بڕو سێ پردو پێنج پردى په‌ڕینه‌وه‌ى هاوڵاتیان (64) ئاوباره‌ى تێدایه. کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى باڵاى ئابوورى له 27ى کانونى دووه‌مى 2020 ئه‌نجامدرا به‌ئاماده‌بوونى پارێزگارى سلێمانى و پارێزگارى هه‌ولێرو دهۆک یه‌کێک له‌ته‌وه‌ره‌کان گفتوگۆ بووه له‌سه‌ر شه‌قامى سه‌دمه‌ترى، بڕیار دراوه پێداچوونه‌وه به‌گوژمه‌ى پڕۆژه‌که‌دا بکرێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى ده‌ڵێت، شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى پێداگیرى گۆڕان و یه‌کێتى و پارتییه‌کانى شاره‌که‌ى ده‌وێت و به‌تایبه‌ت تیمى یه‌کێتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم. رێکه‌وت زه‌کى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى سلێمانى له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «ئه‌گه‌ر پێداگیری هه‌موو ئه‌وانه‌ى سلێمانى له‌کابینه‌ى نۆیه‌م هه‌بوایه وه‌زیره‌کانى گۆڕان و پارتى و له‌سه‌روو هه‌موویانه‌وه ئه‌وانه‌ى یه‌کێتى، چونکه یه‌کێتى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت و شه‌ش وه‌زاره‌تى هه‌یه پێداگیرییه‌که‌یان به‌هێزو کاریگه‌ر بووایه نه‌ده‌گه‌یشته ئێستا، که‌واته پێداگیرییه‌که‌یان له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى لاواز بووه«. پارێزگاى سلێمانى خاوه‌نى غازو نه‌وتێکى زۆرى ژێر زه‌وییه‌و رۆژانه به‌تانکه‌ر ده‌ڕوات و پڕۆژه‌ى ستراتیژى تێدا ناکرێت. رێکه‌وت زه‌کى وتى «کاتى ئه‌وه هاتووه‌و گۆڕان و یه‌کێتى پێکه‌وه بۆ ئه‌م سنورەى پارێزگاى سلێمانى کاربکه‌ن و ئه‌گه‌ر یه‌کێتى و گۆڕان نه‌توانن له‌ئاستى سیاسى رێکبکه‌ون و نه‌گونجێن یا قورس بێت له‌ئێستادا رێککه‌وتن بکه‌ن، پێویسته له‌ئاستى حکومه‌ت چۆن له‌حکومه‌تى خۆجێى سلێمانى رێککه‌وتن هه‌یه، له‌پێناوى سلێمانى له‌کابینه‌ى نۆیه‌م پێکه‌وه کاربکه‌ن». گۆڕان خۆی بێبەری دەکات رۆژى 2ى شوباتى 2020 تیمى وزارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان روونکردنه‌وه‌یه‌کیان بڵاوکرده‌وه‌و خۆیان بێبه‌رى کردووه له‌شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى که به‌رپرسیارێتیى جێبه‌جێنه‌کردنى شه‌قامى سه‌دمه‌تریى سلێمانى دوورو نزیک په‌یوه‌ندیى به‌وانه‌وه نییه. تیمى وزارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له روونکردنه‌وه‌یه‌کدا باسى جێبه‌جێنه‌کردنى پڕۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى ده‌که‌ن و له‌یه‌کێک له‌خاڵه‌کاندا ئه‌وه خراوه‌ته‌روو که مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم پێى راگه‌یاندوون «ناکرێت بۆ کیلۆمه‌ترێک له‌هه‌ولێر دوو ملیۆن و نیو دۆلار ته‌رخان کراوه بۆ شه‌قامى سه‌دمه‌ترى بۆ کیلۆمه‌ترێک 9 ملیۆن دۆلار ته‌رخان بکرێت... دواى پێداچوونه‌وه به‌ده‌رخسته‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى پڕۆژه‌که ده‌که‌وێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه«. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شیان روونکردووه‌ته‌وه که ئه‌م پڕۆژه‌یه له‌سنورى کارى وه‌زاره‌تى شاره‌وانیدایه که دووره له‌کارى ئه‌و چوار وه‌زاره‌ته‌ى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و به‌رپرسیارێتى وه‌رگرتووه بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌رکه‌کانى سه‌رشانى خۆى له‌چوارچێوه‌ى کارى حکومه‌تدا. دەشڵێت «وه‌ک تیمى وه‌زارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان پابه‌ندبوونى خۆمان دووپات ده‌که‌ینه‌وه به‌به‌رنامه‌ى چاکسازى و به‌رگریکردن له‌مافه‌کانى خه‌ڵکى کوردستان به‌سه‌رجه‌م ناوچه‌کانه‌وه به‌بێ جیاوازى و به‌شارى سلێمانیشه‌وه«. فراکسیۆنى پارتى:«خه‌ڵکى نابه‌رپرس» ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تریی سلێمانیدا پارتی: ناهەقیمان بەرامبەر دەکرێت فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت هه‌ندێک «خه‌ڵکى نابه‌رپرس» ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تری سلێمانیدا. پێشه‌وا هه‌ورامى وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌پەرلەمانی کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌یه‌وێت له‌هه‌موو پرسه‌کاندا شه‌فافییه‌ت و رێکخستنه‌وه هه‌بێت هه‌ندێ شت به‌هه‌ره‌مه‌کى به‌ڕێوه‌نه‌چێت و ورده‌کارى پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌ترى ده‌وێت له‌شوێنێک هه‌رزانترو کوالێتى باشتر بێت و پێداچوونه‌وه‌ى پێدا بکرێت». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ئه‌وه‌ى پارتى ده‌یەوێت و ده‌یکات ده‌ستکراوه ده‌بێت له‌خزمه‌تى سلێمانى و ئه‌و ناوچانه، وتیشى «هه‌ندێک خه‌ڵکى نابه‌رپرس ناحه‌قى به‌رانبه‌ر پارتى ده‌که‌ن له‌پرسى شه‌قامى سه‌دمه‌تری سلێمانیدا، هێرشه‌کان له‌چوارچێوه‌ى حه‌مله‌یه‌کدایه له ناشرینکردنى شێوه‌ى راسته‌قینه‌ى پارتى له‌سلێمانى و مێژوویه‌کى هه‌یه‌و ده‌یانه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌م دروستکردنى رقه جه‌ماوه‌رى خۆیان زیاد بکه‌ن». وتیشی «به‌هیچ جۆرێک مه‌سرور بارزانى و پارتى جیاوازى ناکات له‌نێوان پارێزگاکانداو جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌ته‌مه‌نى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم (200) رۆژه له‌و به‌رنامه‌یه‌ى حکومه‌ت دایناوه بۆ بودجه‌ى شاره‌کان و پارێزگاکان به‌ژماره ئه‌وه به‌درۆ ده‌خرێته‌وه«. بەراوردی شەقامی سەدمەتری سلێمانی لەگەڵ 120 و 150 مه‌ترى له‌هه‌ولێر په‌رله‌مانتارێکى کۆمه‌ڵى ئیسلامى باسى»ناحه‌قییه‌ک» ده‌کات له‌نێوان شه‌قامى سه‌دمه‌ترى سلێمانى به‌راورد به‌شه‌قامى 120 و 150 مه‌ترى له‌هه‌ولێر. سۆران عومه‌ر، په‌رله‌مانتارى کۆمه‌ڵ و ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت «ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى شه‌قامى (120) مه‌ترى 2 ملیۆن و (300) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه له‌وه‌ى بۆ شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى ته‌رخان کراوه!». هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه ده‌دات بۆ به‌دواداچوونى ھۆکارى ده‌ستکردن به‌جێبه‌جێ نه‌کردنى شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى به‌رپرسانى حکومه‌ت وتیان ناکرێ شه‌قامى (120) مه‌ترى به‌نرخێک ته‌واوکرابێ به‌ڵام شه‌قامى (100) مه‌ترى چوار ھێنده زیاترى تێبچێ. سۆران عومه‌ر ده‌شڵێت «به‌به‌راوردى تێچوى شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ولێر زۆر زیاتره! به‌ھانه‌یه‌کى ناڕاسته، به‌پێچه‌وانه‌وه شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى به‌به‌راوردى شه‌قامى (100) مه‌ترى سلێمانى 2 ملیۆن و (300) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه«. قۆناغى یه‌که‌مى پرۆژه‌ى دروستکردنى شه‌قامى (120)مه‌ترى خێرا که (١١) کیلۆمه‌تره، کۆمپانیاى ئه‌کنجله‌ى تورکى و ھێمن گروپ جێبه‌جێیان کردووه، نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر موسڵ تاھه‌ولێر که‌رکوک ده‌کات، (١٦) زێرابى سندوقى و سێ یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاسى تێدابووه، به‌گوژمه‌ى گرێبه‌ست و گوژمه‌ى گۆڕانکارى و کۆى گشتى گوژمه‌ى خه‌رجکراو بڕى (١٨٠) ملیۆن دۆلارى بۆ سه‌رفکراوه. سۆران عومەر دەڵێت «ھه‌رچه‌نده نزیک به (٥٠) ملیۆن دۆلارى دیکه له‌کۆى گوژمه‌که‌دا ھه‌یه سه‌رف نه‌کراوه، پێده‌چێ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌دا زه‌وى پێدرابێ». قۆناغى دووه‌م نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر موسڵ تا ھه‌ولێر شه‌قڵاوه ده‌گرێته‌وه که نۆ کیلۆمه‌تر ده‌کات، پێنج یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاس و دوو ئه‌نده‌رپاس و یەک ئۆڤه‌رفلاى و هەشت زێرابى سندوقى تێدایه، کۆمپانیاى ھێمن جێبه‌جێى کردووه (١٦٥) ملیۆن و حه‌فتاوسێ ھه‌زارو (٢٥) دۆلارى بۆ خه‌رجکراوه. قۆناغى سێیه‌مى پرۆژه‌که ١٤.٥ کم بووه، نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر که‌رکوک تا ھه‌ولێر شه‌قڵاوه ده‌گرێته‌وه، دوو یه‌کتربڕو یەک ئۆڤه‌ر پاس و چوار ئه‌نده‌ر پاس و یەک ئۆڤه‌رفلاى و نۆ زێرابى سندوقى تێدایه. (١٤٤) ملیۆن و (٣٦٥) ھه‌زارو (٣٣٦) دۆلارى بۆ خه‌رجکراوه. کۆى گشتى (١٢٠) مه‌ترى ھه‌ولێر ٣٤.٥ کیلۆمه‌تره، بڕى (٤٨٩) ملیۆن دۆلارى تێچووه سۆران عومەر دەشڵێت «بایى (٥٠) ملیۆن دۆلارێش زه‌وییان پێدراوه له‌برى قۆناغى یه‌که‌م... تێچوى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێک ١٤.١٧ ملیۆن دۆلاره«. هەروەها بس لەشەقامی ١٠٠مەتری سلێمانی دەکات کە ٣٣ کیلۆمه‌تره (٣٩١) ملیۆن دۆلارى بۆ دانراوه، له‌کاتێکدا زه‌ویه‌که‌ى سه‌ختتره‌و شوێنه‌که‌ى بڕین و یه‌کتربڕو تێچوى زۆرتره، تێچووى ھه‌ر کیلۆمه‌ترێک ١١.٨٦ ملیۆن دۆلاره. بە بڕوای سۆران عومەر ھه‌ر کیلۆمه‌ترێکى شه‌قامى (120) مه‌ترى ھه‌ولێر، به‌به‌راوردى (١٠٠) مه‌ترى سلێمانى دوو ملیۆن و (٣٠٠) ھه‌زار دۆلار زیاترى تێچووه. بۆ شه‌قامى (١٥٠) مه‌ترى شارى ھه‌ولێر نێوان رێگاى سه‌ره‌کى ھه‌ولێر به‌حرکه تا ھه‌ولێر کۆیه (١٤) کیلۆمه‌تره به‌بێ پاره‌ى گوژمه‌ى گۆڕانکارى (١٣١) ملیۆن و (٣١٦) ھه‌زارو (٢٨٠) دۆلارى بۆ ته‌رخانکراوه. گوژمه‌ى گۆڕانکارى بۆ شه‌قامى (120) مه‌ترى که‌خراوه‌ته سه‌ر گوژمه‌ى ته‌رخانکراو بڕى (١٠٥) ملیۆن دۆلار بووه. حکومەت: جیاوازی ناکەین نووسینگه‌ى راگه‌یاندنى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند زۆر که‌س و لایه‌ن زۆر به ناشاره‌زایى و به‌بێ زانیاریی، له‌چوارچێوه‌ى موزایه‌ده‌کردن پرۆژه‌ى شه‌قامى سه‌دمه‌تریى سلێمانییان خستووه‌ته به‌رباس و گفتوگۆو ده‌ڵێت له‌ئێستادا له‌ڕێگه‌ى لیژنه‌یه‌کى باڵاو پسپۆرى حکومه‌ته‌وه سه‌رقاڵى پێداچوونه‌وه‌و ئاماده‌کارى کردنین بۆ پڕۆژه‌که. نووسینگه‌ى راگه‌یاندنى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان لە رایگه‌یراوێکدا وتی «حکومه‌تى هه‌رێم خزمه‌تگوزارییه‌کانى به‌بێ جیاوازى ده‌گه‌یه‌نێته هه‌موو ناوچه‌کانى هه‌رێمى کوردستان، هاووڵاتیانمان له‌سلێمانى شایه‌نى باشترین و شایسته‌ترین خزمه‌تگوزارین و له‌چه‌ند مانگى رابردووشدا بڕیارمان له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنى چه‌ندین پڕۆژه له‌سنوورى سلێمانى و گه‌رمیان و هه‌ڵه‌بجه و ئیداره‌ى راپه‌ڕین داوه‌و له‌ماوه‌یه‌کى نزیکیشدا ده‌ست به‌جێبه‌جێکردنى پرۆژه‌ى سه‌دمه‌تریى سلێمانى ده‌کرێت».
هاوڵاتى مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان رایگه‌یاند که ئه‌نجامدانى ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بووه‌و ده‌شڵێت:" به‌دڵنیاییه‌وه نه‌خێر، ھیچ ھه‌ڵه نه‌بوو. پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن، ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو، خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو". مه‌سرور بارزانى، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ که‌ناڵى فرانس 24 که له لایه‌ن رۆژنامه‌نوس مارک په‌ره‌لمان ئه‌نجامدرا، دوا گۆڕانکارییه‌کانى عێراق و ناوچه‌که و کارنامه‌ى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به‌تایبه‌تى پرۆسه‌ى چاکسازى و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى باسکراوه. مه‌سرور بارزانى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له‌باره‌ى ئه‌نجامدانى ریفراندۆم که له 25ى ئه‌یلولى 2017 ئه‌نجامدرا، مه‌سرور بارزانى ده‌ڵێت:" ئه‌نجامدانى ریفراندۆم هه‌ڵه نه‌بوو پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن. ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو. خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه ده‌کات له سه‌ردانى بۆ ئه‌نقه‌ره‌ى پایته‌ختى تورکیاو گفتوگۆکانى له‌گه‌ڵ ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان گفتوگۆى له‌باره‌ى سوریاوه کردووه" سه‌ردانى ئه‌نقه‌ره‌م کرد و له‌گه‌ڵ سه‌رۆک ئه‌ردۆغان و به‌رپرسانى دیکه‌ى تورکیا کۆبوومه‌وه، ئه‌وان دڵنیایان کردینه‌وه که نایانه‌وێت گۆڕینى دیمۆگرافى له سوریا ئه‌نجام بده‌ن". له‌باره‌ى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم و پرسى چاکسازى و رووبه‌رووبونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى، مه‌سرور بارزانى ده‌ڵێت:" ھیوادارین شه‌فافیه‌تى زیاتر بۆ خه‌ڵکى به‌دیبھێنین که بۆ خه‌ڵکى به‌راستى پێویسته و شایه‌نى ئه‌وه‌ن که حکومه‌تێکى شه‌فافیان ھه‌بێت. پێویسته متمانه بنیات بنێن، به‌شێوه‌یه‌ک که حکومه‌ته‌که‌یان له‌خزمه‌تى ئه‌واندا بێت ..... تا ئێستا زۆر به ده‌رئه‌نجامه‌کان دڵخۆشم". هاوکات، باسى هێنانى سیستمى به‌رگرى پاترۆیتى ئه‌مریکا ده‌کات بۆ پاراستنى بنکه سه‌ربازییکانى ئه‌مریکا له‌هه‌رێمى کوردستان، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ڵێت:" ئه‌وان باسیان له‌وه کردووه که سیسته‌مى به‌رگرى لێره دابنێن، به‌ڵام بێگومان ئه‌وان چاوه‌ڕێن قسه له‌گه‌ڵ حکوومه‌تى عێراقى بکه‌ن و ره‌زامه‌ندى حکوومه‌تى عێراقى وه‌ربگرن". ده‌قى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه : فڕانس 24: به‌ڕێز سه‌رۆک وه‌زیران ده‌مه‌وێت له بارودۆخى به‌غداوه ده‌ستپێبکه‌م، چه‌ندین مانگه خۆپیشاندان به‌رده‌وامه و ئێستا سه‌رۆک وه‌زیرانێکى نوێ راسپێردراوه که ئه‌ویش محه‌مه‌د عه‌للاوییه. ھه‌روه‌ھا داواى ھه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته ده‌کرێت. بۆچوونى تۆ له‌سه‌ر ره‌وشى ئێستاى به‌غدا چییه؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه وایده‌بینین بارودۆخى ئێستاى به‌غدا ده‌رئه‌نجامى ئه‌و حوکمڕانییه خراپه بووه، که له‌ماوه‌ى 15 - 16 ساڵى رابردوو ھه‌بووه. زۆربه‌ى ئه‌وانه‌ى ئێستا خۆپیشاندان ده‌که‌ن و رژاونه‌ته سه‌ر شه‌قامه‌کان داواى ئه‌نجامدانى چاکسازیى و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى و حوکمڕانییه‌کى باش ده‌که‌ن، ئێمه‌ش پشتگیریى ته‌واوى ئه‌و داواکارییه ره‌وایانه‌ى خه‌ڵکه‌که ده‌که‌ین. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ھه‌ندێکجار ئه‌جێنداى سیاسى تێدا تێکه‌ڵاو ده‌کرێت که ئه‌مه‌ش ره‌وشه‌که‌ى ئاڵۆزتر کردووه. له‌راستیدا سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشوو به‌ڕێز عادل عه‌بدولمه‌ھدی، ھه‌موو ھه‌وڵى خۆیدا به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌و ئه‌وه‌نده پشتگیریى نه‌کرا که شایه‌نى بوو له‌لایه‌ن لایه‌نه سیاسییه‌کانى دیکه بۆ جێبه‌جێکردنى ئه‌جێنداکانى خۆی. ئێمه پێمانوانه‌بوو که ئه‌و به‌رپرسیاربێت به‌رامبه‌ر به ھه‌موو ئه‌و کێشانه‌ى وڵاته‌که به‌ده‌ستییه‌وه ده‌ناڵێنێت. ھیواداریشم که سه‌رۆک وه‌زیرانى نوێى راسپێردراو به‌ڕێز عه‌للاوى پشتگیریى زیاترى بکرێت له‌لایه‌ن خه‌ڵک و لایه‌نه سیاسییه‌کانیش تا سه‌رکه‌وتوو بێت. فرانس 24: ئایا تۆ گه‌شبینى ئه‌وه رووده‌دات؟ له‌به‌رئه‌وه‌ى زۆر خه‌ڵک ئه‌وه‌نده ھیوایان پێى نییه؟ مه‌سرور بارزانی: جارێ دیارنییه ده‌بێ چاوه‌ڕێ بین و ته‌ماشا بکه‌ین. بێگومان ھه‌ندێک ھه‌ن دژى راسپاردنى ئه‌ون، به‌ڵام ژماره‌یه‌کى زۆریش پشتگیریى ده‌که‌ن، بۆیه ھیوادارین که ئه‌گه‌ر ئه‌و بووه سه‌رۆک وه‌زیران ئه‌وا به ته‌واوه‌تى پابه‌ندى جێبه‌جێکردنى ده‌ستوور بێت که ئه‌مه‌ش پێمانوایه داواکارى سه‌ره‌کى زۆرینه‌ى گه‌لى عێراقه. فرانس 24: به‌ڵام داواکارییه‌کى دیکه‌ى زۆربه‌ى عێراقییه‌کان و ھه‌روه‌ھا داواکارى ئایه‌توڵڵا سیستانی، ئه‌نجامدانى ھه‌ڵبژاردنى پێشوه‌خته‌یه. ئایا ئێوه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌و پێشنیازه‌دان تا بزانن ئایا خه‌ڵک ده‌یه‌وێت ئاینده‌ى وڵاته‌که‌یان به چ ئاراسته‌یه‌ک بڕوات؟ مه‌سرور بارزانی: ھه‌ر شتێک زۆرینه‌ى گه‌لى عێراق له‌گه‌ڵى بێت. ئێمه‌ش پشتگیریى ده‌که‌ین. به‌ڵام ئه‌وه ته‌نیا په‌یوه‌ندى به ھه‌ڵبژاردنه‌وه نییه، به‌ڵکو په‌یوه‌ندى به ته‌واوى سیسته‌مه‌که‌وه ھه‌یه که مایه‌ى نیگه‌رانیه و ده‌بێ ئه‌و نیگه‌رانییه‌مان له‌به‌رچاوبگیرێت. پێویسته حکوومه‌تێکى گشتگیر وهه‌مه‌لایه‌نه ھه‌بێت و نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵک بکات. بۆیه ده‌بێ ئه‌نجامدانى ھه‌ڵبژاردنیش به‌و مه‌به‌سته و ئاراسته‌یه بێت. فرانس 24: ئه‌گه‌ر ئه‌وه رووینه‌دا، پێشبینى رووخانى ده‌وڵه‌تى عێراق ده‌که‌یت؟ مه‌سرور بارزانی: له‌راستیدا نازانم. ھیوادارم وانه‌بێت. ھیوادارم که چاره‌سه‌رێک ھه‌بێت بۆ ئه‌و خه‌ڵکه‌ى که زۆر ئازارى چه‌شتووه. فرانس 24: حکومه‌ته‌که‌ى ئێوه له گفتوگۆدابوون له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ دۆزینه‌وه‌ى چاره‌سه‌رێک بۆ کێشه‌کانتان، به‌تایبه‌تى له‌باره‌ى پرسى نه‌وت، پێده‌چێ به‌ھۆى ئه‌و بارودۆخه‌ى له به‌غدا ھه‌یه گفتوگۆکانتان هه‌ڵپه‌سێردراون و جارێ هیچ رێککه‌وتنێک له ئارادا نه‌بێت؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ ئه‌وه راسته. له‌سه‌ره‌تاى ده‌ستبه‌کاربوونى کابینه‌که‌م راسته‌وخۆ چوومه به‌غدا و به کۆمه‌ڵێک پێشنیاز له‌گه‌ڵ تیمێکى به‌ھێزى کابینه‌که‌م. به‌رده‌وامبووین له گفتوگۆکانمان له‌گه‌ڵ به‌ڕێز عادل عه‌بدولمه‌ھدى و کابینه‌که‌ى و دواتر گه‌یشتنه رێگه‌چاره‌یه‌کى باش و چاوه‌ڕێ بووین بگه‌ینه قۆناغى کۆتایى رێککه‌وتنه‌که، که له‌و بڕوایه‌دا بووین له به‌رژه‌وه‌ندى عێراق و ھه‌رێمى کوردستانیشدا بوو. به‌داخه‌وه ره‌وشه‌که له عێراق یارمه‌تیده‌ر نه‌بوو. بۆیه ھه‌موو شته‌کان راوه‌ستان. بۆیه ھیوادارم حکوومه‌تى داھاتوو و سه‌رۆک وه‌زیرانى داھاتوو پابه‌ندبێت به‌وه‌ى که رێککه‌وتنه‌که بگه‌یه‌نێته قۆناغى کۆتایى که ئێمه پێمانوایه ئه‌وه له به‌رژه‌وه‌ندى هه‌موو خه‌ڵکى عێراقدایه. فرانس 24: بێگومان ئێستا زۆر باسیش له کشانه‌وه‌ى ھێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌کرێت. له‌دواى کوشتنى ژه‌نه‌ڕاڵى ئێرانى قاسم سوله‌یمانى له‌لایه‌ن ئه‌مریکییه‌کانه‌وه، پێشموایه تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌نیت بکشێنه‌وه. پێتوایه که ھێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌کشێنه‌وه، ئایا ئه‌مه جێى نیگه‌رانى ئێوه‌یه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مریکا و ھێزه‌کانى ھاوپه‌یمانان له‌سه‌ر داواى فه‌رمى حکومه‌تى عێراقى له عێراقن. ئه‌وانیش زۆر یارمه‌تیده‌رى ھێزه‌کانى عێراق و ھێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌یان داوه له شه‌ڕى دژ به داعش. بۆیه ئێمه له‌و بڕوایه‌داین مانه‌وه‌یان پێویسته، چونکه داعش ھێشتا مه‌ترسییه‌کى گه‌وره‌یه و به ته‌واوه‌تى له‌ناونه‌چوون و ریشه‌کێش نه‌کراون. داعش تواناى خۆى رێکخستنه‌وه‌و ھێرشکردنیان هه‌یه، له چه‌ندین شوێن ھێرشیشیان ئه‌نجامداوه. بێگومان ئه‌و بڕیاره بڕیارێکى تاکلایه‌نه بوو له‌لایه‌ن په‌رله‌مانى عێراقه‌وه و په‌له‌یان له بڕیاردانه‌که کرد و ھیوادارین، که رێگه‌چاره‌یه‌ک یان میکانیزمێک ھه‌بێت که ھه‌ردوو حکوومه‌تى عێراق و ھێزه‌کانى ئه‌مریکا و ھاوپه‌یمانان پێى رازى بن به مانه‌وه‌ى ھێزه‌کانى ئه‌مریکا و ھاوپه‌یمانان له‌م ناوچه‌یه که ئێمه پێمانوایه مانه‌وه‌یان زۆر پێویسته. فرانس 24: له‌دواى ھێرشه‌که‌ى ئه‌مریکا که بووه ھۆى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى و دواتریش وه‌ڵامدانه‌وه‌ى ئێران که بێگومان بنکه‌کانى ئه‌مریکا و وڵاتانى ھاوپه‌یمانانى کرده ئامانج. ئێستا ئه‌مریکا باس له ھێنانى سیسته‌مى دژه مووشه‌کى پاتریۆت ده‌کات. ئایا له‌و باره‌یه‌وه قسه‌یان له‌گه‌ڵ ئێوه کردووه؟ تۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى ئه‌و سیسته‌مه بھێنرێت تا ھێرشى له‌وجۆره دووباره نه‌بێته‌وه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مریکا وه‌کو ھه‌ر حکومه‌تێکى دیکه مافى خۆیه‌تى به‌رگرى له خۆى بکات. بۆیه ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا بڕیاربدات له ھه‌ر شوێنێک بنکه‌ى سه‌ربازى ھه‌بێت، ئه‌وه بڕیارى خۆیانه و چ سیسته‌مێک داده‌نێن بۆ به‌رگریکردن له‌خۆیان ئه‌وه بۆ بڕیارى خۆیان ده‌گه‌ڕێته‌وه. به‌ڵام بێگومان ئه‌وان ھاوپه‌یمانن و ھاوکار و پاڵپشتیکاربوون له ته‌واوى شه‌ڕى تیرۆریزم له ناوچه‌که، ھه‌ربۆیه‌ش ئه‌وان لێره‌ن. بۆیه ئه‌وه بۆ بڕیارى ئه‌مریکا ده‌گه‌ڕێته‌وه و ئه‌وان خۆیان بڕیارده‌ده‌ن. فرانس 24: ئایا له‌سه‌ر ئه‌و پرسه قسه‌یان له‌گه‌ڵ ئێوه کردووه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌وان باسیان له‌وه کردووه که سیسته‌مى به‌رگرى لێره دابنێن، به‌ڵام بێگومان ئه‌وان چاوه‌ڕێن قسه له‌گه‌ڵ حکوومه‌تى عێراقى بکه‌ن و ره‌زامه‌ندى حکوومه‌تى عێراقى وه‌ربگرن. فرانس 24: به‌ڵام ئێوه پێشوازى له هه‌نگاوێکى له‌م شێوه‌یه ده‌که‌ن؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ بێگومان به‌ڵام ده‌بێ به‌غدا ره‌زامه‌ندى بدات. به‌ڵام ئه‌گه‌ر به راى ئێمه بێت ئه‌وه لاریمان نییه. فرانس 24: ئاماژه‌ت به‌وه کرد که داعش خه‌ریکى خۆڕێکخستنه‌وه‌ن و نوێنه‌رى ئه‌مریکاش له ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى دژى داعش رایگه‌یاند که ھێشتا نزیکه‌ى هه‌ژده ھه‌زار چه‌کدارى داعش له عێراق و سووریا ھه‌ن. ئایا تۆ بۆچوونت له‌سه‌ر ئه‌و ژماره‌یه چییه و مه‌زه‌نده‌ى ئێوه‌ش ده‌رباره‌ى خۆڕێکخستنه‌وه‌ى داعش چییه؟ مه‌سرور بارزانی: زۆر زه‌حمه‌ته ژماره‌یه‌کى راست و دورستت بده‌مێ. به‌ڵام ئێمه زانیاریمان ھه‌یه که ژماره‌ى چه‌کداره‌کان نزیکه له‌و ژماره‌یه. واتا هه‌ژده ھه‌زار یان زیاتر. به‌ڵام ده‌توانم بڵێم به‌دڵنیاییه‌وه که ئێستا ژماره‌ى ئه‌ندامانى داعش زۆر زیاتره له ژماره‌ى ئه‌ندامه‌کانیان له ساڵى 2013 پێش ئه‌وه‌ى ھێرشه‌کانیان بۆ سه‌ر عێراق و سووریا ده‌ستپێبکه‌ن و خه‌لافه‌تى خۆیان رابگه‌یه‌نن. بۆیه ئه‌گه‌رێکى زۆر ھه‌یه بۆ سه‌رھه‌ڵدانه‌وه‌ى داعش و زۆر به‌ئاسانیش ده‌توانن خۆیان رێکبخه‌نه‌وه و خه‌ڵکى نوێ رابکێشنه ناو ریزه‌کانیانه‌وه. له‌به‌رئه‌وه‌ى سه‌رجه‌م ئه‌و ھۆکارانه‌ى بوونه ھۆکارى سه‌رھه‌ڵدانى داعش و ھه‌ماھه‌نگى خه‌ڵک له‌گه‌ڵ داعش ھێشتا ماون. بۆنموونه ھێشتا سه‌قامگیریى سیاسى نییه. خۆشگوزه‌رانى ئابوورى نییه، ئارامى و ئاسایشێکى به‌ھێزیش نییه. ئه‌مانه‌ش ھۆکار بوون بۆ سه‌رھه‌ڵدانى گروپى تیرۆرستی، بێگومان له‌ئه‌گه‌رى نه‌بوونى ئه‌و فاکته‌رانه‌ى باسمکردن و ئه‌گه‌ر به جیدى رووبه‌ڕوویان نه‌بینه‌وه وه‌ک ھێزه‌کانى ھاوپه‌یمانان و هێزه‌کانى ناوچه‌که، ئه‌وه ئه‌گه‌رێکى زۆره که داعش سه‌رھه‌ڵبداته‌وه. فرانس 24: وه‌ک ئاماژه‌م پێدا ئێستا ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى له‌دژى داعش ده‌ستپێکردووه‌ته‌وه له‌دواى ئه‌وه‌ى بۆ ماوه‌یه‌ک رایانگرتبوو. ئایا ده‌تانه‌وێت ھاوپه‌یمانى نێوده‌وڵه‌تى رۆڵێکى کاراترى ھه‌بێت، خۆت ئاماده‌ى کۆنفڕانسى ئاسایشى میونشن ده‌بیت، ئایا له‌وێ داوا له کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى ده‌که‌ى بۆ ھاوکارى زیاتر؟ مه‌سرور بارزانی: به‌ڵێ بێگومان. پێویسته به توندترین شێوه رووبه‌ڕووى داعش ببینه‌وه، به‌ڵام ئێستا ئه‌وه زه‌حمه‌ته چونکه ئه‌وان ئێستا ھیچ ناوچه‌یه‌کى له‌ژێر ده‌ستدا نییه وه‌کو رابردوو. بۆیه ئێستا پێویستى به ھه‌ماھه‌نگییه‌کى سه‌ربازیى و ھه‌واڵگریى ھه‌یه و ده‌بێ بزانیت ئه‌وان له کوێن و دواتریش به‌کرده‌وه‌ى سه‌ربازى رووبه‌ڕوویان ببیته‌وه. فرانس 24: باست له کردار کرد، ئه‌وه‌ش پێویستى به ھه‌ماھه‌نگى نێوان حکومه‌تى ھه‌رێمى کوردستان و حکومه‌تى ناوه‌ند ھه‌یه به‌تایبه‌تى له‌و ناوچانه‌ى به ناوچه‌ى ناکۆکى له‌سه‌ر ناسراون و واده‌بینرێت که ئێستا بۆشایى ئه‌منى له‌و ناوچانه ھه‌یه، ئه‌مه‌ش به‌ھۆى ئه‌وه‌ى ھه‌ماھه‌نگى ته‌واو له‌نێوان ئێوه و ئه‌واندا نییه و ئه‌مه‌ش ئه‌و ناوچه که سوننیانه‌ن له‌رابردوودا داعش پێگه‌ى به‌ھێزبوو، ئێستاش ھه‌ر له‌وێ خه‌ریکى خۆرێکخستنه‌وه‌یه‌و ده‌یه‌وێ دووباره بگه‌ڕێته‌وه؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌مه یه‌کێک بوو له‌و خاڵانه‌ى که له‌گه‌ڵ به‌غدا دا گفتوگۆمان له‌سه‌ر کرد و پێشنیازمان بۆ به‌غدا کرد که پێویسته ھه‌ماھه‌نگییه‌کى باشتر له‌نێوان ھێزى پێشمه‌رگه و سوپاى عێراقدا ھه‌بێت. به‌تایبه‌تى له‌و ناوچانه‌ى که به ناوچه ناکۆکى له‌سه‌ره‌کان ناسراون. له‌به‌رئه‌وه‌ى ئێستا بۆشایى ئه‌منى ھه‌یه، ئه‌مه‌ش به‌ھۆى ئه‌و گرژیانه‌ى له‌نێوان ئێمه و به‌غدا ھه‌بوو له‌دواى ساڵى 2017. بۆیه پێویسته ئه‌و ناوچانه پارێزگاریان لێ بکرێت و پێشنیازى ئێمه‌ش ئه‌وه‌بوو که ھه‌ردوو هێزى پێشمه‌رگه و سوپاى عێراقى له‌یه‌کتر نزیک ببنه‌وه و بگه‌ڕێنه‌وه بۆ سه‌ر ئه‌و سیسته‌مه‌ى له‌رابردوودا ھه‌بوو که پێیده‌گوترا میکانیزمى ھه‌ماھه‌نگى ھاوبه‌ش، تاوه‌کو ئه‌و ھه‌ماھه‌نگیانه ده‌ستپێبکه‌نه‌وه تا چیدیکه داعش نه‌توانێت له‌و ناوچانه جموجۆڵى ھه‌بێت. فرانس 24: به‌ڵام ئایا ئه‌وه تا چه‌ند چاره‌سه‌رێکى واقیعیانه ده‌بێت له‌کاتێکدا که میلیشیا شیعییه‌کان ناوچه‌یه‌کى زۆریان له‌ژێر ده‌سته و ھه‌ندێک پێیانوایه زۆربه‌ى عێراقیان کۆنتڕۆڵ کردووه. ئایا ئه‌وانیش مه‌ترسى نین بۆ ئه‌و ھه‌ماھه‌نگیه‌ى تۆ باست کرد؟ مه‌سرور بارزانی: با ئه‌وه روون بکه‌مه‌وه که ئه‌وان له‌رابردوودا رووبه‌ڕووى داعش بوونه‌ته‌وه، به‌ڵام ئێمه باس له‌وه ده‌که‌ین که چۆن بتوانین رێگرى بکه‌ین له مه‌ترسى سه‌رھه‌ڵدانه‌وه‌ى داعش له‌و ناوچه‌یه. بۆیه ھه‌ر پرسێک یانیش ھه‌ر شتێک که له‌و رووه‌وه یارمه‌تیده‌ر نه‌بێت ده‌بێ بیر له ئه‌ڵته‌رناتیڤى بکه‌ینه‌وه. تا ئه‌م ساته‌ش باشترین ئه‌ڵته‌رناتیڤ ئه‌وه‌یه که سوپاى عێراق و ھێزى پێشمه‌رگه ئه‌و بۆشایه پڕبکه‌نه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ى زۆر له دانیشتووانى ئه‌و ناوچه‌یه ره‌نگه دڵخۆش نه‌بن به‌وه‌ى ھێزى دیکه له‌و ناوچه‌یه بێت. فرانس 24: بێگومان زۆرێک له‌و ھێزانه‌ى باستکردن په‌یوه‌ندیان به ئێرانه‌وه ھه‌یه و باسم له ھێرشه‌کانى سه‌ر ئه‌م ناوچه‌یه کرد که مانگێک له‌مه‌وبه‌ر ئه‌نجامدران له دواى کوشتنى قاسم سوله‌یمانی. پێتوایه بڕیارێکى باش بوو ئه‌مریکا ئه‌و کاره‌ى کرد؟ مه‌سرور بارزانی: ئه‌وه بڕیارى ئه‌مریکا خۆى بوو. من ناتوانم به ناوى ئه‌مریکاوه قسه بکه‌م. فرانس 24: ئایا له دواى ئه‌و رووداوه‌وه، ھیچ ھه‌ڕه‌شه‌تان له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه لێکراوه، یانیش گفتوگۆتان له‌گه‌ڵ کردوون بۆ ئه‌وه‌ى ھیچ گرژییه‌ک دروست نه‌بێت؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه ھه‌موو ھه‌وڵێکى خۆمان داوه که دووربین له‌و گرژیى و ئاڵۆزیانه. ئێران دراوسێمانه و په‌وه‌ندییه‌کى باشیشمان له‌گه‌ڵ ئه‌مریکاش هه‌یه و ھاوپه‌یمانمانه و نامانه‌وێت ئه‌و گرژیانه زیاتر بن، یان رووبه‌ڕووبوونه‌وه رووبدات. ئێمه له‌و بڕوایه‌داین که پێویسته ھه‌موو لایه‌نه‌کان هه‌وڵى ھێورکردنه‌وه و ئارامکردنه‌وه‌ى دۆخه‌که بده‌ن و ئێمه‌ش ئه‌وه‌مان کردووه. فرانس 24: پێتوایه ئه‌گه‌رى رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى سه‌ربازى نێوان ئه‌مریکا و ئێران دووره؟ مه‌سرور بارزانی: ھیواداریم ھیچ شه‌ڕێک روونه‌دات. له‌به‌رئه‌وه‌ى له به‌رژه‌وه‌ندى ھیچ لایه‌کدا نابێت به‌تایبه‌تى له به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکه‌که نابێت. ئێمه زۆر نیگه‌رانین له گرژیى و ئاڵۆزى ره‌وشه‌که. بۆیه ھیوادارم ھه‌موو لایه‌نه‌کان ھه‌وڵى چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان بده‌ن. فرانس 24: رات به‌رامبه‌ر قسه‌کانى ئه‌مدوایه‌ى ئه‌میندارى حزبوڵڵاى لوبنانى حه‌سه‌ن نه‌سروڵڵا چیبوو، که گوتى ساڵى 2014 کاتێک داعش له ھه‌ولێر نزیکبوویه‌وه، باوکت مه‌سعود بارزانى سه‌رۆکى ئه‌وکاتى ھه‌رێمى کوردستان، داواى هاوکارى له قاسم سوله‌یمانى کرد و سه‌رۆکى ھه‌رێمییش زۆر نیگه‌ران بوو زۆریش په‌رۆش بوو بۆ ئه‌وه‌ى ھاوکارى بکرێت، به‌ڵام نه‌سروڵڵا زۆر نیگه‌ران بووه له ھه‌ڵوێستى سه‌رکردایه‌تى کورد به‌رامبه‌ر کوشتنى قاسم سوله‌یمانی، تۆ چى ده‌ڵێیت؟ مه‌سرور بارزانی: له‌راستیدا به‌و شێوه‌یه‌ى ئه‌و ھه‌ڵسوکه‌وتى کرد و قسه‌ى کرد، ئه‌و بێڕێزى به خۆى کرد. که‌سێکى ئه‌وھا و له‌و پێگه‌یه‌دا ده‌بێ زۆر باشتر بزانێت چۆن ده‌رباره‌ى خه‌ڵکى دیکه قسه ده‌کات. بێگومان ئه‌وه‌ى گوتیشى راست نه‌بوو. ئه‌وه‌ى چاوه‌ڕێیم نه‌ده‌کرد ھه‌ڵوێستى زۆربه‌ى عه‌ره‌به‌کان بوو (به‌رامبه‌ر قسه‌کانى نه‌سڕوڵڵا) نه‌ک ته‌نیا کورد، به‌ڵکو عه‌ره‌به‌کانیش (به‌رپه‌رچى قسه‌کانى حه‌سه‌ن نه‌سڕوڵلایان دایه‌وه)، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌وانه‌ى سه‌رۆک بارزانى ده‌ناسن ده‌زانن که ئه‌و به خۆى سه‌رکردایه‌تى شه‌ڕى داعشى کرد و زۆربه‌ى کاته‌کانیش له سه‌نگه‌رى پێشه‌وه‌ى شه‌ڕه‌که بوو و شان به‌شانى پێشمه‌رگه شه‌ڕى دژى داعش ده‌کرد و له‌راستیدا ئه‌و که‌سایه‌تیه‌کى سه‌ره‌کى بوو که توانى ئه‌فسانه‌ى داعش تێکبشکێنێت و شکست به داعش بھێنێت. بێگومان له‌سه‌ره‌تادا بارودۆخ زۆر ناھه‌موار بوو. به‌ڵێ ئێرانییه‌کانیش ھاوکاریان کردین له‌رێگاى ناردنى چه‌ند چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نییه‌که‌وه به‌ڵام ئه‌و ھاوکارییه‌ى ئه‌وان باسیان لێوه‌ده‌کرد زۆر گه‌وره کرابوو. بێگومان ئێمه سوپاسى ھه‌موو لایه‌کمان کردووه که ھاوکاریان کردین له‌و ساته زه‌حمه‌تانه‌دا به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش زۆر ھێزى ھاوپه‌یمانانى دیکه‌ش ھه‌بوون که ھاوکاریان کردین. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ده‌بێت دان به‌وه‌دابنێین که ئه‌وه پێشمه‌رگه‌بوو له‌سه‌نگه‌ره‌کانى پێشه‌وه شه‌ڕى دژى داعش ده‌کرد و قوربانیاندا له‌پێناو شکستپێھێنانى داعش. که توانیان نه‌ک ته‌نیا پارێزگارى له کوردستان بکه‌ن به‌ڵکو پارێزگارى له ھه‌موو جیھانیش بکه‌ن له‌م مه‌ترسییه. فرانس 24: به‌خێرایى من ده‌مه‌وێت بچمه سه‌ر دۆخى سووریا. وه‌ک ده‌زانى شه‌ر و گرژییه‌کان له نێوان تورکیا و حکومه‌تى سوریا سه‌ریانھه‌ڵداوه‌ته‌وه. دۆخى کورد له سووریا به‌دڵنیاییه‌وه جێگه‌ى نیگه‌رانیه بۆ ئێوه. ھه‌ڵوێستى ئێوه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئێستا له سوریا رووده‌دات چییه؟ مه‌سرور بارزانی: ئێمه نیگه‌رانین له دۆخى سووریا، له‌به‌رچه‌ند ھۆیه‌ک: پێش ھه‌موو شتێک پێمانوانییه رووبه‌رووبونه‌وه‌ى سه‌ربازى و شه‌ێ ھاوکاربێت بۆ گه‌راندنه‌وه‌ى سه‌قامگیریى ناوچه‌که به‌گشتی. داگیرکارییه‌کانى ئه‌مداوییه‌ى تورکیاش کێشه‌که‌ى ئه‌وه‌نده‌ى دیکه ئاڵۆزتر کردووه. فرانس 24: بریارێکى خراپ بوو؟ مه‌سرور بارزانی: پێموایه ھاوکارنیه له گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ئاشتى درێژخایه‌ن له ناوچه‌که‌دا. به‌تایبه‌تى که ھه‌ندێک لایه‌نى ئۆپۆزسیۆنى سووریاش به‌شێکن له کێشه‌که و له‌لایه‌ن خه‌ڵکى خۆجێى ناوچه‌که‌وه ره‌تکراونه‌ته‌وه. ئێمه ھه‌موومان نیگه‌رانین له ئاڵۆزتربوونى دۆخه‌که. ھه‌روه‌ھا نیگه‌رانین له‌وه‌ى شه‌پۆلێکى دیکه‌ى خه‌ڵکى له سووریاوه به‌ھۆى ئه‌و دۆخه خراپه‌وه ئاواره‌بوون.20 ھه‌زار ئاواره‌ى دیکه‌ش له سوریاوه به‌ھۆى ئه‌و گرژییانه‌ى ئه‌م دواییه‌وه روویان له ھه‌رێمى کوردستان کردووه. له‌کاتێکدا پێشتریش زیاتر له 250 ھه‌زار کوردى ئاواره‌ى سووریامان حه‌واندووه‌ته‌وه. ھه‌ربۆیه راسته خه‌ڵک نیگه‌رانه له گۆڕینى دیمۆگرافى له ناوچه‌که‌دا. له‌م دواییانه‌دا سه‌ردانى ئه‌نقه‌ره‌م کرد و له‌گه‌ڵ سه‌رۆک ئه‌ردۆغان و به‌رپرسانى دیکه‌ى تورکیا کۆبوومه‌وه. ئه‌وان دڵنیایان کردینه‌وه که نایانه‌وێت گۆڕینى دیمۆگرافى له سوریا ئه‌نجام بده‌ن. فرانس 24 باوه‌رت پێیان ھه‌یه؟ مه‌سرور بارزانی: ھیوادارام که گۆڕینى دیمۆگرافى روونه‌دات، چونکه له‌به‌رژوه‌ندى ھیچ لایه‌کدا نییه. فرانس 24: ده‌مه‌وێت بێمه سه‌ر دۆخى ئێره (هه‌رێمى کوردستان). باسمانکرد که خۆپیشانده‌ران له به‌غدا دژى گه‌نده‌ڵین و داواى حکومرانیه‌کى باش ده‌که‌ن، زۆر ناڕه‌زایى و خۆپیشاندان ھه‌ن له ناوچه‌که و جیھانیش به‌گشتی. کابینه‌که‌ى ئێوه له مانگى حوزه‌یرانه‌وه راگه‌یه‌ندراوه و تا چه‌ند له ره‌گه‌وه ده‌رھێنانى گه‌نده‌ڵى و بنبڕکردنى بووه‌ته کارى له‌پێشنه‌ى ئێوه. بۆئه‌وه‌ى حکومرانیه‌کى باش بھێننه کایه‌وه، وه‌ک ئه‌وه‌ى کورد و خه‌ڵکى دیکه‌ش داواى ده‌که‌ن ؟ مه‌سرور بارزانی: راسته ئه‌وه دروشمى کابینه‌که‌مه، که گه‌نده‌ڵى نه‌ھێڵین. ئه‌وه له ئه‌جێنداى ئێمه دایه و کارنامه‌ى خۆشمان راگه‌یاندووه، ئه‌وه‌ى پێویسته بیکه‌ین ئه‌وه‌یه که چاکسازى گشتى بکه‌ین له بوارى ئابوورى و به‌ڕێوه‌بردنى حکومه‌ت و واته به‌ڕێوه‌بردنى باش، رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵیش کارى ھه‌ره له‌پێشینه‌مانه. ئێمه سه‌رکه‌وتووبووین له‌وه‌ى که گه‌نده‌ڵى رابگرین، پێداچوونه‌وه به‌ھه‌ر کارێکى ھه‌ڵه‌دا ده‌که‌ینه‌وه که له‌وانه‌یه له رابردوودا روویدابێت. بۆیه من پێموایه تا ئێستا زۆر سه‌رکه‌وتوو بووین، به‌ڵام ئه‌مه پرۆسه‌یه‌کى دوور و درێژه، ئێمه‌ش پابه‌ندین به‌وه‌ى رووبه‌ڕووى گه‌نده‌ڵى ببینه‌وه. ھیوادارین شه‌فافیه‌تى زیاتر بۆ خه‌ڵکى به‌دیبھێنین که بۆ خه‌ڵکى به‌راستى پێویسته و شایه‌نى ئه‌وه‌ن که حکومه‌تێکى شه‌فافیان ھه‌بێت. پێویسته متمانه بنیات بنێن، به‌شێوه‌یه‌ک که حکومه‌ته‌که‌یان له‌خزمه‌تى ئه‌واندا بێت و باوه‌ڕیان پێیبێت له‌وه‌ى که بۆیان ئه‌نجام ده‌دات. من باوه‌ڕى ته‌واوم ھه‌یه ئێمه رێگه‌یه‌کى باشمان بڕیوه، به‌ڵام ھێشتا زۆر کارى دیکه‌شمان ماوه که ده‌بێ ئه‌نجامیان بده‌ین، به‌ڵام من تا ئێستا زۆر به ده‌رئه‌نجامه‌کان دڵخۆشم. فرانس 24: پرسیارى کۆتاییم، له‌باره‌ى ریفراندۆمى سه‌ربه‌خۆییه‌وه‌یه که زۆرێک له خه‌ڵکى پێیانوایه کارێکى باش نه‌بووه، وه‌کو پره‌نسیپ نا به‌ڵکو خراپیه‌که‌ى بۆ کاته‌که‌ى و ئه‌و ده‌نگه ناڕازیانه‌ى که له دنیا و وڵاتانى ده‌وروبه‌ر و ھاوپه‌یمانه‌کانیشتانه‌وه به‌رزبوونه‌وه. له ئه‌نجامیشدا رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ به‌غدا لێکه‌وته‌وه و خه‌ونى سه‌ربه‌خۆیى کوردستان واده‌رده‌که‌وێت که ئێستا پرسێک نه‌بێت له داھاتوویه‌کى نزیکدا رووبدات. مه‌سرور بارزانی: که‌واته پرسیاره‌که‌ت چیه؟ فرانس 24: ئایا ئه‌نجامدانى ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بوو؟ مه‌سرور بارزانی: به‌دڵنیاییه‌وه نه‌خێر، ھیچ ھه‌ڵه نه‌بوو. پێش ھه‌موو شتێک ئێمه ریفراندۆممان ئه‌نجامدا بۆئه‌وه‌ى بزانین خه‌ڵکى خۆمان چیده‌ڵێن. ئه‌وه ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵکى بوو که پرۆسه‌یه‌کى ته‌واو دیموکراسى بوو. خه‌ڵکى ته‌نیا بۆچوونى خۆیان ده‌ربریوه که چییان ده‌وێت. ئه‌وه راگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆیى نه‌بوو، بۆیه ئه‌گه‌ر به واقیعى قسه بکه‌ین، ئه‌وه ته‌نیا ده‌ربرینى بۆچوون و خواستى خه‌ڵکى بوو که چییان ده‌وێت. ئێمه ده‌رگامان بۆ گفتوگۆکردنیش له‌گه‌ڵ به‌غدا به کراوه‌یى به‌جێھێشت. به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌وه‌ى نایاسایى بوو کاردانه‌وه‌ى به‌غدا بوو، که ھێزى به‌کارھێنا له دژى پرۆسه‌یه‌کى دیموکراسی. چونکه کوردستان به‌پێى یاسا به‌شێکه له عێراق و ئێمه ھیچکات سه‌ربه‌خۆییمان رانه‌گه‌یاندبوو. ھه‌ربۆیه نه‌خێر ریفراندۆم ھه‌ڵه نه‌بوو. به‌ڵکو ته‌نیا ده‌ربڕینى خواستى خه‌ڵک بوو و ھۆکاریش ھه‌بوون بۆ ئه‌نجامدانى ئه‌و ریفراندۆمه. ئه‌ویش به‌ھۆى خراپ مامه‌ڵه‌کردنى حکومه‌تى به‌غدا بوو له‌گه‌ڵ کورد، که چۆن کورد فه‌رامۆش ده‌کران و پشتگوێ ده‌خران. به‌دڵنیاییه‌وه ئێمه ھه‌مووکات وتوومانه ئێمه ده‌ستوورمان ھه‌یه، پێویسته به‌غدا به‌ته‌واوى جێبه‌جێى بکات. ئێمه باوه‌رى ته‌واومان ھه‌یه که به‌ته‌واوى جێبه‌جێکردنى ده‌ستوور یه‌کێکه له ھۆکاره سه‌ره‌کیه‌کان بۆ ئه‌وه‌ى ئێمه پێکه‌وه بژین و وڵاتێک بنیادبنێین. به‌داخه‌وه به‌غدا ھاوبه‌شى ئێمه‌ى قبووڵ نه‌کرد و ئێمه‌ش وتمان نامانه‌وێت پشتگوێ بخرێین و به‌که‌م سه‌یر بکرێین. چونکه په‌یوه‌ندییه‌کانى ئێمه له‌گه‌ڵ به‌غدا له‌سه‌ر ھاوبه‌شى و دابه‌شکردنى ده‌سه‌ڵات بنیادنراون. له‌راستیدا ھه‌رکات به‌غدا ئاماده‌بووبێت، ئێمه له واقیعى ناوچه‌که و جیھانیش تێده‌گه‌ین، به‌ڵام ھه‌رکاتێک به‌غدا ئاماده‌بووبێت بۆ دانوستان، ئێمه چووینه به‌غدا و گفتوگۆمان کرد له‌سه‌ر چۆنیه‌تى رێکخستنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانمان به‌گوێره‌ى ده‌ستوورى عێراق. ھه‌ربۆیه له راستیدا ئه‌وه کورد نییه که ده‌ستوورى پێشێلکردووه، به‌ڵکو ئه‌وه رژێمى پێشووى به‌غدا بوو ده‌ستوورى پێشێلکرد و کوردى ناچارکرد ریفراندۆم ئه‌نجام بدات. فرانس 24: تۆ باسى کاردانه‌وه‌کانى به‌غدات کرد، به‌ڵام ئه‌ى چى له باره‌ى دراوسێکانتان و ھاوپه‌یمان و دۆسته‌کانتانه‌وه ده‌ڵێی، له ئه‌مریکاوه ده‌ست پێده‌که‌م؟ ئه‌وان پاڵپشتیان نه‌کردن، ئه‌وان ئێوه‌یان به‌جێھێشت؟ مه‌سرور بارزانی: راسته، ئه‌وان پاڵپشتیان نه‌کردین، زۆربه‌داخه‌وه. فرانس 24: له‌وانه‌یه له‌به‌رئه‌وه بووبێت که ھه‌ڵه بووه؟ مه‌سرور بارزانی: من پێموانییه ھه‌ڵه بووبێت. من پێموایه ئه‌وانه ھه‌ڵه‌یان کرد که پاڵپشتى راستیان نه‌کرد، چونکه به‌رژه‌وه‌ندى رۆڵێکى زۆر گه‌وره‌ترى گێڕا له‌به‌رامبه‌ر به‌ھا و پره‌نسیپه‌کان، شته‌کان به‌وشێوه‌یه بوو. ئه‌گه‌رنا من ھیچ پێموانییه که کورد کارێکى ھه‌ڵه‌ى کردبێت. فرانس 24: پێتوایه کوردستان ببێته وڵاتێکى سه‌ربه‌خۆ؟ مه‌سرور بارزانی: باوه‌ڕبوون به خواست وئاره‌زوو شتێکه و راستى و واقیعیش شتێکى دیکه‌یه. ئه‌مڕۆ ئامانجى ئێمه ئه‌وه‌یه په‌یوه‌ندییه‌کى باشترمان له‌گه‌ڵ به‌غدا ھه‌بێت، بۆ ئه‌وه‌ى بتوانین زۆرترین ده‌ستکه‌وت بۆ خه‌ڵکى کوردستان و ھه‌موو عێراقیش به‌ده‌ست بھێنین. فرانس 24: سه‌رۆک وه‌زیران مه‌سرور بارزانى زۆر سوپاس که پێشوازیتان لێکردین لێره له سه‌لاحه‌دین له نزیک ھه‌ولێر، پایته‌ختى ھه‌رێمى کوردستانى عێراق، سوپاس بۆ ئێوه‌ش که بینه‌رى ئه‌م چاوپێکه‌وتنه تایبه‌ته بوون.
عومه‌ر فه‌تاح له‌کاتی به‌ڕێوه‌چوونی خۆپیشاندانه‌که‌ی دانیشتوانی ناحیه‌ی عه‌ربه‌تدا که‌سێک له‌ناو ئۆتۆمبێله‌که‌یەوه ته‌قه به‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منیه‌کاندا ده‌کات و دواتر له‌بازگه‌ی عه‌ربه‌ت سلێمانی دوو که‌س ده‌ستگیر ده‌کرێن و ئێستا له‌بنکه‌ی پۆلیسى عه‌ربه‌ت ده‌ستبه‌سه‌رن. دوێنێ سێشه‌ممه ژماره‌یه‌ک له‌هاوڵاتیان و چالاکانی مه‌ده‌نی ناحیه‌ى عه‌ربه‌تی نزیک سلێمانی به‌مه‌به‌ستی داواکردنی نه‌وت و کاره‌باو خزمه‌تگوزاری خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو بۆ ماوه‌ی نزیکه‌ی دوو کاتژمێر رێگاى سه‌ره‌کی سلێمانی هه‌ڵه‌بجه‌یان داخست، له‌کاتێکدا خۆپیشانده‌ران سه‌رقاڵی ئه‌وه‌بوون به‌ردی گه‌وره‌و بچووک له‌سه‌ر شه‌قامه سه‌ره‌کیه‌کە دابنێن و رێگه له‌و ئۆتۆمبێلانه بگرن که‌هاتوچۆ به‌و رێگه‌یه‌دا ده‌که‌ن، که‌سێک له‌ناو ئۆتۆمبێله‌که‌یەوه ته‌قه به‌سه‌ر خۆپیشانده‌ران و هێزه ئه‌منیه‌کاندا ده‌کات. نه‌به‌ز محه‌مه‌د یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که به هاوڵاتی وت «خۆپیشانده‌ران له‌ده‌روازه‌ی عه‌ربه‌ت کۆبووینه‌وه‌و ده‌مانویست داواکاریه‌کانمان بگه‌یه‌نینه به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه، به‌ڵام ئۆتۆمبیلێک که دوو که‌سی تێدابوو چه‌کیان پێبوو وادیاربوو پێشمه‌رگه یان پۆلیس بن داوایانکرد رێگه‌یان بۆ بکه‌ینه‌وه چونکه په‌له‌یانه، ئێمه‌ش له‌سه‌ر داوای به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌و ئاسایش رێگه‌مان پێدان که‌بڕۆن، به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی نزیکه‌ی (30) مه‌ترێک له‌ئاپۆرای خۆپیشانده‌ران دوورکه‌وتنه‌وه، ئه‌و که‌سه‌ی له‌ته‌نیشت شۆفێره‌که‌وه دانیشتبوو ده‌ستڕێژی گوله‌ی کرد به‌سه‌ر خۆپیشانده‌رانداو نزیکه‌ی (10) فیشه‌کی به‌ئاسماندا ته‌قاند، به‌ڵام هیچ که‌سێک بریندار نه‌بوو». دوابه‌دوای ته‌قه‌که له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری ئاسایشی عه‌ربه‌ته‌وه په‌یوه‌ندی ده‌کرێت به‌بازگه‌ی عه‌ربه‌ت سلێمانیه‌وه‌و له‌وێ ده‌ستگیرده‌کرێن، دابان محەمه‌د عارف به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت به هاوڵاتی وت «له‌سه‌ر ئه‌و رووداوه شۆفێره‌که‌و ئه‌و که‌سه‌ی دیکه‌ش که‌ته‌قه‌ی کردووه به‌بڕیاری دادوه‌ری لێکۆڵینه‌وه ده‌ستگیرکراون و ئێستا له‌بنکه‌ی پۆلیسی عه‌ربه‌تن و خۆیان و ئۆتۆمبێله‌که‌شیان ده‌ستبه‌سه‌رن و ئێمه وه‌ک ئیداره‌ی ناحیه سکاڵامان له‌سه‌ر تۆمارکردوون».
عومه‌ر فه‌تاح هه‌رچه‌نده هه‌فته‌یه‌ک به‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادقدا تێپه‌ربووه، به‌ڵام هێشتا هیچ یه‌کێک له‌و به‌ڵێنانه جێبه‌جێ نه‌کرا که له‌لایه‌ن به‌رپرسانی ئیداریی ئه‌و شاره‌وه درابووه خۆپیشانده‌ران، هاوکات دانیشتوانی ناحیه‌ی عه‌ربه‌تیش به‌مه‌به‌ستی داواکردنی به‌شه سوته‌مه‌نی و زیادکردنی کاته‌کانی کاره‌بای نیشتیمانی خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کیان دایه حکومه‌ت بۆ جێبه‌جێکردنی. دووشه‌ممه‌ی رابردوو ژماره‌یه‌ک له‌چین و توێژه جیاوازه‌کانی سه‌یدسادق خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو داوایانکرد له‌ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کدا به‌شه سوته‌مه‌نی ئه‌مساڵیان پێبدرێت و کاته‌کانی کاره‌بای نیشتیمانییان بۆ زیادبکرێت و ده‌ستبکرێته‌وه به‌جێبه‌جێکردنی پرۆژه خزمه‌تگوزاریه وه‌ستاوه‌کان. سه‌نگه‌ر عه‌لی یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که‌ی سه‌یدسادق هاوکات یه‌کێک له‌وکه‌سانه‌ی که‌سه‌ردانی پارێزگاری سلێمانی کردووه، به هاوڵاتی وت «هیچ به‌ڵێنێک جێبه‌جێ نه‌کراوه، ته‌نها یه‌کجار نه‌وت هات ئه‌ویش پێش خۆپیشاندانه‌که به‌ڵێندرابوو، کاره‌باش وه‌ک خۆیه‌تی و ته‌نها خشته‌که‌ی گۆڕاوه، بڕیاربوو چه‌ند وه‌زیرێک بێن له‌نزیکه‌وه خه‌ڵک ببینن و کێشه‌کان بزانن، ئه‌وانیش تائێستا نه‌هاتوون و هیچ واده‌یه‌کیش دیاری نه‌کراوه بۆ هاتنیان». دوێنێ سێشه‌ممه ژماره‌یه‌ک له‌هاوڵاتیان و چالاکانی مه‌ده‌نی ناحیه‌ى عه‌ربه‌تی نزیک سلێمانی به‌مه‌به‌ستی داواکردنی به‌شه سوته‌مه‌نی و زیادکردنی کاتی کاره‌باو چارەسه‌رکردنی غازو نه‌بوونی خزمه‌تگوزاری خۆپیشاندانێکیان ئه‌نجامداو بۆ ماوه‌ی نزیکه‌ی دوو کاتژمێر رێگاى سه‌ره‌کی سلێمانی هه‌ڵه‌بجه‌یان داخست. نه‌به‌ز محه‌مه‌د یه‌کێک له‌ڕێکخه‌رانی خۆپیشاندانه‌که به هاوڵاتی وت «ده‌یان کێشه له‌سنوری ناحیه‌که‌ماندا هه‌یه، بۆ گه‌یاندنی ئه‌و کێشانه به‌لایه‌نی په‌یوه‌ندیدار هاتینه سه‌ر شه‌قام، چونکه ماوه‌ی سێ ساڵه نه‌وت دابه‌شنه‌کراوه، جۆزه‌ی (16) ئه‌مپێریمان هه‌یه ده‌بوو (18 بۆ 20) سه‌عات کاره‌بای نیشتیمانیمان هه‌بێ به‌س ئێستا ته‌نها (12) کاتژمێر که‌متریشه، جگه له‌وانه ئێستا کێشه‌ی غازیشی هاتووه‌ته سه‌ر». ئه‌و رێکخه‌ره‌ی خۆپیشاندانه‌که‌ی ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت ئاماژه‌ی به‌وه‌شکرد ئه‌وان ماوه‌ی هه‌فته‌یه‌کیان داوه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌و لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان، وتیشى «ئه‌گه‌ر ئه‌و داواکاریانه جێبه‌جێنه‌کرێت، دێینه‌وه سه‌ر جاده‌و فشارو رێگای مه‌ده‌نی توندتر ده‌گرینه‌به‌ر». دابان محه‌مه‌د به‌ڕێوه‌به‌ری ناحیه‌ی عه‌ربه‌ت سه‌باره‌ت به‌داواکاری خۆپیشانده‌رانی ناحیه‌که‌ی ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو ئه‌و پشتیوانی له‌داواکاریه‌کانیان ده‌کات و ده‌نگی ده‌خاته‌پاڵ ده‌نگیان، وتیشی «ماوه‌ی سێ ساڵه نه‌وت دابه‌شنه‌کراوه له‌سنوره‌که‌ماندا، کاره‌باش هه‌رچه‌نده سیسته‌می ئه‌مپێره به‌س کاته‌که‌ی که‌مه، ئێمه به‌جددی به‌دواداچوون ده‌که‌ین بۆ جێبه‌جێکردنی داواکاریه‌کانیان و به‌به‌رده‌وامی له‌سه‌ر خه‌ت ده‌بین له‌گه‌ڵ لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کان».
عومه‌ر فه‌تاح په‌رله‌مانتارانی کوردستان هێشتا چاوه‌ڕوانی وه‌ڵامی ئه‌و داواکاریه‌ن که‌ناردوویانه بۆ حکومه‌تی هه‌رێم سه‌باره‌ت به‌کاتی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی پله به‌رزکردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌ران که‌ماوه‌ی زیاتر له چوار ساڵه راگیراوه. هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر (36) په‌رله‌مانتارى کوردستان له‌فراکسیۆنه جیاوازه‌کان یاداشتێکیان ئاڕاسته‌ى سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان کردووه‌و داواده‌که‌ن به‌زوویی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ى پله به‌رزکردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌ران ده‌ستپێبکاته‌وه. پێشه‌وا هه‌ورامانی، په‌رله‌مانتارى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان یه‌کێک له‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی که‌واژۆی یاداشته‌که‌ی کردووه به رۆژنامه‌ی هاوڵاتی وت «یاداشتێکمان ئاڕاسته‌ی سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان کردووه‌و داوامانکردووه بینێرێت بۆ حکومه‌ت به‌مه‌به‌ستى مافى پله‌به‌رزکردنه‌وه (الترفیع)ى فه‌رمانبه‌ران، که‌زیاتر له‌شه‌ش ساڵه راگیراوه«. ئه‌و په‌رله‌مانتاره ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ئه‌وه مافێکی ره‌وای هه‌موو فه‌رمانبه‌رانه‌و داوامانکردووه سه‌رجه‌م وه‌زاره‌ت و ده‌سته‌کان و له‌ناویشیاندا هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌ش ئه‌م پله به‌رزکردنه‌وه‌یە بیگرێته‌وه‌و ده‌ستپێبکاته‌وه، ئه‌و وتیشى «هێشتا وه‌ڵامی حکومه‌تمان بۆ نه‌هاتوەه‌و چاوه‌ڕوانین، ئێمه‌ش به‌پێى ناوه‌رۆک و وه‌ڵامی ئه‌وان قسه‌ى نوێمان ده‌بێت سه‌باره‌ت به‌م داواکارییه«. جگه له‌یاداشته‌که‌ی په‌رله‌مان، دوو هه‌فته‌یه له‌تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان به‌شێک له‌مامۆستایان و فه‌رمانبه‌ران که‌مپینێکیان راگه‌یاندووه به‌مه‌به‌ستی گێڕانه‌وه‌ى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌یان، هاوکات یاداشتێکیشیان ئاڕاسته‌ی هه‌ریه‌که له‌سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان و په‌رله‌مانتاران و سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران و وه‌زاره‌تى دارایى کردووه. له‌ڕاگه‌یاندراوه‌که‌یاندا هاتووه «دواى شەش ساڵ له‌ڕاگرتنى مافى یاسایى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌مان، داواتان لێده‌که‌ین چیتر به‌بیانووى قه‌یران ئه‌م مافه‌مان پێشێل و زه‌وت مه‌که‌ن و به‌زووترین کات بۆمان بگێڕنه‌وه، له‌کاتێکدا ئه‌م داواکارییه ده‌که‌ین که‌دڵنیاین داهاتى حکومه‌ت ته‌واو زیادى کردووه‌و زۆر به‌ئاسانى ده‌توانرێت چارەی پله‌به‌رزکردنه‌وه‌کانمان بکات». له‌به‌شێکی دیکه‌ی یاداشته‌که‌ی ئه‌و که‌مپینه‌دا باس له‌وه‌کراوه که‌ئه‌م کابینه‌یه وه‌ک ده‌وترێت و لێى چاوه‌ڕێ ده‌کرێت کابینه‌ى گێڕانه‌وه‌ى مافه‌کانیان و چاکسازییه، به‌ڵام وه‌ک خۆیان ده‌ڵێن «به‌زه‌وتکردنى پله‌به‌رزکردنه‌وه‌کانمان ئه‌م بانگه‌شه‌یه ده‌چێته ژێر پرسیارو په‌رله‌مانتارانیش که‌مته‌رخه‌م ده‌رده‌چن له‌به‌رامبه‌ر ده‌نگده‌رانیان، ئه‌وه زیاتر له‌شه‌ش مانگه هیچ ئاسۆیه‌ک به‌دى ناکرێت و ته‌نانه‌ت که‌س باسیشى ناکات له‌کاتێکدا وه‌زاره‌تی دارایی چه‌ندین جار رایانگه‌یاندووه داهاتى حکومه‌ت ته‌واو زیادى کردووه‌و هیچ قه‌یرانێک نه‌ماوه، خۆشمان ئه‌م راستییه باش ده‌زانین». راگرتنی پله به‌رزکردنه‌وه‌ی فه‌رمانبه‌رانی حکومه‌تى هه‌رێم له‌کاتێکدایه، له‌کۆتایی مانگی یه‌کی ئه‌مساڵدا به‌پێى فه‌رمانێکى وه‌زاره‌تى خوێندنى باڵاو توێژینه‌وه‌ى زانستى د.رێواز فایه‌ق سه‌رۆکى په‌رله‌مانى کوردستان، نازناوى زانستى له‌مامۆستاوه بۆ پرۆفیسۆرى یاریده‌ده‌ر به‌رزکرایه‌وه. له‌سه‌ره‌تای ساڵی 2014وه به‌پاساوی قه‌یرانى دارایى له‌هه‌رێمى کوردستان، حکومه‌تى هه‌رێم به‌رزکردنه‌وه‌ى پله‌ى فه‌رمانبه‌ران و هێزه‌کانى پێشمه‌رگه‌و پۆلیسی راگرتووه.
.jpg)
هاوڵاتى ده‌ستاوده‌ستکردنى دوو کۆمپانیاى گواستنه‌وه‌ى غازى ماڵان له‌کۆرمۆره‌وه‌و دابه‌شکردنى له رێگه‌ى تانکه‌ره‌وه بۆ پارێزگاکانى هه‌رێم قه‌یرانێکى بۆ هاوڵاتیان دروستکردو له‌پاڵیدا ململانێى حزبى و تۆمه‌تبارکردنى مافیایى لێکه‌وته‌وه. دواى ئه‌وه‌ى کۆمپانیاى (گۆڵدن) تایبه‌ت به‌گواستنه‌وه‌ى غازى ماڵان له‌کۆتایى سه‌رى ساڵدا گرێبه‌سته‌که‌ى کۆتایى دێت، وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان داوایان لێده‌کات تا 31ى 1ى 2020 به‌رده‌وام بن تا ئه‌وکاته‌ى ئه‌و کۆمپانیا نوێیه ده‌ستبه‌کارده‌بێت که‌ته‌نده‌ره‌که‌ى بۆ ده‌رچووه. دواى ئه‌و به‌رواره قه‌یرانى غازى ماڵان دروستبوو، له رۆژى 2ى شوباتدا له‌یه‌که‌م کاردانه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێمدا، وته‌بێژى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێم له روونکردنه‌وه‌یەکدا رایگه‌یاند «له‌لایه‌ن چه‌ند که‌سێکى ده‌ستڕۆیشتووى سنوورى گه‌رمیان و سلێمانى رێگرییان لێکراوه‌و وه‌ک کارتێکى فشار رێگه‌یان نه‌داوه به‌شه غازى شلى هه‌ولێرو دهۆک وه‌ک پێویست بگات، ئه‌وه‌ش بووه‌هۆى گرانبوونى نرخى غاز له‌و دوو پارێزگایه«. هه‌روه‌ها جوتیار عادل وته‌بێژى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێم جه‌ختى له‌وه‌شکردووه‌ته‌وه بابه‌تى گواستنه‌وه‌ى غاز له‌کۆمپانیاى داناغازه‌وه بۆ پارێزگاکانى هه‌رێم، که« له‌لایه‌ن کۆمپانیایەکه‌وه قورخ کرابوو، کرایه ته‌نده‌ر...له‌م دوو رۆژه‌ى رابردووشدا که‌سانى ئاماژه‌پێکراو به‌هێزى چه‌کدار و توندوتیژى نواندن به‌رامبه‌ر به‌کۆمپانیاکه، هێنده‌ى دیکه دۆخه‌که‌یان ئاڵۆز کردووه...هه‌موو رێکاره یاساییه‌کان ده‌گرێته‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى قورخکاران و مافیاکان رووبه‌ڕووى یاسا بکرێنه‌وه«. دوابه‌دواى روونکردنه‌وه‌که‌ى حکومه‌تى هه‌رێم، دواى دوو کاتژمێر فراکسیۆنى پارتى له‌به‌یاننامه‌یه‌کدا جه‌ختله‌وه ده‌که‌نه‌وه که‌نابێت رێگه بدرێت به‌مافیاکان که رێگرى له‌ناردنى غازى شل بکرێت بۆ هاوڵاتیانى هه‌ولێر و دهۆک». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى، ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد کێشه‌ى غازى ماڵان به‌هۆى ده‌ستاوده‌ستکردنى دوو کۆمپانیا بووه، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ناشاردرێته‌وه که ته‌قه له‌ته‌نکه‌ره‌کانى گواستنه‌وه‌ى غاز ده‌کرێت. جه‌مال حه‌وێز، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌لێوانێکدا به هاوڵاتىوت «دیاره ئه‌و کێشه‌یه به‌فعلى دروست بووه له‌ئه‌نجامى ده‌ستاوده‌ستکردنى کۆمپانیایه‌ک بۆ کۆمپانیایه‌کى تر، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ناشاردرێته‌وه دووه‌م جاره ته‌قه له‌تانکه‌ره‌کان ده‌کرێت و گله‌یم له‌حزبه‌که‌ى خۆم کردووه، ئه‌و غازه بۆ جه‌ماوه‌رى هه‌ولێرو دهۆک ده‌چێت که‌خه‌ڵکى هه‌موو لایه‌نه‌کانى تێدایه نه‌ک ته‌نها پارتى». ناوبراو پێشیوابوو قه‌یرانى غاز کێشه‌یه‌کى نێوان دوو کۆمپانیای گواستنه‌وه‌ى غازه‌و «یه‌کێتى تێوه ده‌گلێندرێت، وته‌بێژى حکومه‌ت و ئه‌وانى دیکه‌ش په‌له‌یان کرد، مافیا کێیه؟ ده‌بوو سه‌بریان هه‌بووایه‌و ئه‌و قسانه نه‌کرایا». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى ده‌شڵێت «ئه‌و کۆمپانیایه‌ى گواستنه‌وه‌ى غازه‌که‌ى بۆ ده‌رچووه، بۆ پڕکردنه‌وه‌ى قازانجه‌که‌ى ئیلا ده‌بێت غاز که‌متر بکاته بتڵه‌کانه‌وه، چۆن ده‌کرێت بۆ هه‌ر تۆنێک (30) دۆلار زیاتر لێبدرێت له‌ته‌نده‌ره‌که‌یدا». لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان دوێنێ سێشه‌ممه 4ى شوبات کۆبوونه‌ته‌وه‌و بڕیاردراوه لیژنه‌یه‌ک سه‌ردانى کۆرمۆرو ئه‌و ناوچه‌یه بکات که‌کێشه‌که تێیدا سه‌رى هه‌ڵداوه. وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت «قه‌یرانى غاز کۆتایى نه‌هاتووه‌و چاره‌سه‌رى ریشه‌یى بۆ نه‌کراوه‌و ئێستا به‌ڕێژه‌یه‌ک غاز ده‌گاته شاره‌کان». پێشه‌وا هه‌ورامى، وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «دوێنێ سێشه‌ممه لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان کۆبوونه‌ته‌وه‌و تائێستا چاره‌سه‌رى کۆتایى نییه، هه‌تا دووشه‌وى رابردوو ته‌قه له‌ته‌نکه‌رى گواستنه‌وه‌ى غازه‌کان کراوه‌و ته‌سه‌وریش ده‌که‌ین جارێکى دیکه‌ش ته‌قه له‌ته‌نکه‌ره‌کان بکرێته‌وه«. پێشیوابوو پێشتر «به‌هه‌ره‌مه‌کى» گواستنه‌وه‌ى غازه‌که دراوه‌ته خه‌ڵک، بەڵام ئێستا به‌شێوه‌یه‌کى «یاسایى» له رێگه‌ى ته‌ندره‌وه دراوه‌ته خه‌ڵک به‌پێى یاسا بۆى ده‌رچووه. ناوبراو پێشیوابوو هه‌ندێک له‌بازرگانى»مشه‌خۆر»، ئه‌و دۆخه‌یان قۆستۆته‌وه، وتی «نرخى غازى ماڵان له حەوت هەزارو (500) دینار به (25) هه‌زار دینار ده‌یده‌نه‌وه خه‌ڵک، هه‌تا (25) هه‌زار دینار له‌گه‌رمه‌ى دۆخه‌که رۆشتووه‌و خه‌ڵک به‌و نرخه کڕیویه‌تى». ده‌رباره‌ى به‌کارهێنانى وشه‌ى (مافیا) له‌لایه‌ن فراکسیۆنى پارتى و وته‌بێژى حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه، پێشه‌وا هه‌ورامى وتى «مافیا ئه‌و که‌سه‌یه ته‌قه له‌تانکه‌رى غاز ده‌کات و ژیانى خه‌ڵک ده‌خاته مه‌ترسییه‌وه ئیتر هه‌رکه‌سێک بێت، شتى زۆر خراپتر کرابوو په‌راسووى خه‌ڵک شکێندرابوو که به‌یاننامه‌ى فراکسیۆنى پارتى ده‌رکراوه، ئێمه پاڵپشتى حکومه‌ت ده‌که‌ین، ئه‌و لایه‌نانه‌ى له‌ناویدان نازانم چه‌ندێک به‌حکومه‌تى خۆیانى ده‌زانن». ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان ده‌ڵێت گومان له‌گرێبه‌ستى کۆمپانیا نوێیه‌که هه‌یه که به‌نرخێک گواستنه‌وه‌ى غازه‌که‌ى بۆ ده‌رچووه که قازانجى تێدا ناکات. کاروان گه‌زنه‌یى، ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان به هاوڵاتى وت «وته‌بێژى حکومه‌ت خراپ قسه‌ى کردووه‌و ناوى مافیاى هێناوه، ئه‌گه‌ر حکومه‌تێک حکومه‌ت بێت رێگه‌نادات مافیا له‌هه‌رێمى کوردستاندا هه‌بێت، ده‌بێت مافیاکه‌ش ئاشکرا بکات». کاروان گه‌زنه‌یى، جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که سبه‌ینێ 6ى شوبات سه‌ردانى کۆرمۆر ده‌که‌ن و گفتوگۆ له‌گه‌ڵ وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کاندا ده‌کرێت. گه‌زنه‌یى ده‌شڵێت «دانا غاز به (346) دۆلار بۆ هه‌ر تۆنێک دابه‌شى کردووه، ئه‌م کۆمپانیایه (346) دۆلارى لێداوه« که‌سێک بزنس بکات و بیه‌وێت زه‌ره‌ر بکات ئه‌مه جێى گومانه، چونکه (15) دۆلارى گواستنه‌وه‌و (10) دۆلارى رسوماتى دێته‌سه‌ر بۆ هه‌ر تۆنێک». کاروان گه‌زنه‌یى وتیشى «ئه‌و گرێبه‌سته ناکرێت به‌و شێوه‌یه بڕوات، وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان ملکه‌چه له‌سه‌رى، قسه‌ى ئێمه ئه‌وه‌یه حه‌وت هه‌زارو (500) دینارى غازى ماڵان نه‌کرێته حه‌وت هه‌زارو (501) دیناریش، ده‌بێت وه‌زاره‌تى سامانه سروشتییه‌کان ئه‌و گره‌نتییه‌مان پێبدات تاکۆتایى هاتنى گرێبه‌ستى کۆمپانیا نوێیه‌که تاکۆتایى ئه‌مساڵ». رۆژانه بۆ سێ پارێزگاکه‌ى هه‌رێمى کوردستان (38) تانکه‌رى غازى پێویسته که به‌م شێوه‌یه‌یه، بۆ پارێزگاى هه‌ولێر (13) تانکه‌رو سلێمانى (14) و دهۆک (11) تانکه‌رى غازى ماڵانى ده‌وێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو ده‌ڵێت به‌پێى گرێبه‌ستى نوێى غاز، به‌شى حکومى به‌سیستى ده‌کرێت تا ره‌واج به‌به‌شه بازرگانییه‌که‌ى بده‌ن سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو رایگه‌یاند حه‌قیقه‌تى قه‌یرانى غاز په‌یوه‌ندى به‌ساغکردنه‌وه‌ى غازى بازرگانییه‌وه هه‌یه تاهاوڵاتیان به‌گران بیکڕن. شێرکۆ جه‌وده‌ت، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌ڕوونکردنه‌وه‌یه‌کدا رایگه‌یاندووه، حه‌قیقه‌تى قه‌یرانى غاز گرێبه‌سته‌که‌ى به‌مجۆره‌یه: یەکەم: رۆژانه (700) ته‌ن به‌شێوه‌ى حکومى بخرێته بازاڕه‌وه‌و به‌نرخى (7500) دینار بگاته ده‌ست هاوڵاتی. دووەم: رۆژانه (300) ته‌نى به‌شێوه‌ى بازرگانى بفرۆشرێت. شێرکۆ جه‌وده‌ت ده‌شڵێت «بۆ ئه‌وه‌ى به‌شه بازرگانییه‌که ره‌واجى پێبدرێت‌و ساغبکرێته‌وه، به‌سستى به‌شه حکومییه‌که دابه‌شده‌کرێت، خه‌ڵکیش که‌پێویستى به‌غازه‌و به‌تایبه‌ت له‌م وه‌رزه‌دا ناچاره بچێت به‌نرخێکى به‌رز له‌بازرگانییه‌که بیکڕێت». له‌ڕوونکردنه‌وه‌که‌ى سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کگرتوودا هاتووه، «هه‌ڵبه‌ته ململانێکان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى که‌سه ده‌سترۆیشتووه‌کانه‌و هیچ په‌یوه‌ندى به‌پرۆژه‌کانى سلێمانیو هه‌ولێرو به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵکه‌وه نیه، ئه‌و هێزه‌ى به‌کارھێنراوه دیسان په‌یوه‌ندى به‌پشک‌و ململانێکانه‌وه هه‌یه.» شێرکۆ جه‌وده‌ت ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه قۆناغى داهاتوو رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى ئه‌و که‌سه ده‌ستڕۆیشتووانه‌یه که‌بارزگانى به‌ژیانى خه‌ڵکه‌وه ده‌که‌ن، ئه‌مه‌ش پێویستى به‌هه‌ڵمه‌تى نیشتیمانیو فشارى هه‌موو لایه‌که به‌هه‌موو ده‌نگ‌و ره‌نگه جیاوازه‌کانه‌وه، چونکه «ئه‌و که‌سانه هێزیان له‌پشته«. فراکسیۆنى یه‌کێتى"ته‌نکه‌رى غاز حیمایه‌ى بۆچییه خۆ گواستنه‌وه‌ى چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نى نییه" وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى قسه‌کانى شێرکۆ جه‌وده‌تى ره‌تکرده‌وه له‌باره‌ى گرێبه‌سته‌که‌وه‌و وتى «هێشتا گرێبه‌ستى کۆمپانیاکه بۆ گواستنه‌وه‌ى غازى شل نه‌دراوه به‌لیژنه‌ى سامانه سروشتییه‌کان و ورده‌کارییه‌کانى به‌ئێمه نه‌گه‌یشتووه، کاک شێرکۆ چۆن که گرێبه‌سته‌که‌ى نه‌بینیوه واده‌ڵێت». دوابەدوای روونکردنەوەی حکومەت لەسەر گواستنەوەی غاز کە رایگەیاندبوو پاسەوان بۆ تانکەرەکانی گواستنەوەی غاز دابیندەکات، بەشێک لەبەرپرسانی یەکێتی کاردانەوەی توندیان نواند. جه‌مال حه‌وێز، سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى وتی «تانکه‌رى غاز حیمایه‌ى بۆچییه خۆ گواستنه‌وه‌ى چه‌ک و ئه‌سله‌حه نییه، پێویسته به‌سه‌لامه‌ت غاز بگاته ده‌ستى هاوڵاتیان».
سازدانى: ئارا ئیبراهیم په‌رله‌مانتارێکى گۆڕان ره‌خنه له‌بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ده‌گرێت که نه‌ده‌بوو به‌شدارى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمى بکردایه‌و به‌و مۆدێلى حکومڕانییه رازى ببوایه‌و ده‌شڵێت:»پارتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌م خاوه‌ن بڕیارو گۆڕان و یه‌کێتی شاهیدى هیچ نه‌دیون». وشیار عه‌بدوڵا، ئه‌ندامى فراکسیۆنى گۆڕان له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى، به‌پێویستى داده‌نێت گۆڕان و یه‌کێتى بۆ پارێزگاى سلێمانى ستراتیژیان هه‌بێت، قایمقامى سلێمانى ده‌سه‌ڵاتى زیاتره له‌پارێزگارى سلێمانى و یه‌کێتى باڵاده‌سته نه‌ک گۆڕان». هەروەها ناوبراو دەشڵێت «له‌دواى وه‌فاتى مام جه‌لال و کاک نه‌وشیروانه‌وه فره کوێخاییه‌ک له‌پارێزگاى سلێمانى دروستبووه‌و به‌شێکى خه‌ریکى بازرگانى هێلکه‌و دوگى ئاژه‌ڵ و خه‌ریکى خۆده‌وڵه‌مه‌ند کردنن». ئه‌و بۆچونه زۆر زۆر هه‌ڵه‌یه که‌پێى وابێت ئه‌گه‌ر عێراق کاول بێت، هه‌رێمى کوردستان ئاوه‌دان ده‌بێته‌وه، ئه‌مه هاوکێشه‌یه‌کى زۆر زۆر ئاسانه، ئه‌گه‌ر ئاگر له‌ماڵى دراوسێکه‌تدا بێت تۆ به‌ئیسراحه‌ت دانانیشیت، له‌به‌رئه‌وه بێگومان بۆ کورد زۆر گرنگه چاوخشاندنه‌وه بکاته‌وه به‌جۆرى ئه‌و به‌شدارییه‌ى که له‌عێراقدا هه‌یه‌تى هاوڵاتى: ماوه‌ى چوار مانگ زیاتره دۆخى عێراق خراپه‌و دوێنێ شه‌ممه وه‌ک دوا واده‌ى به‌رهه‌م ساڵح دانراوه بۆ کاندیدى سه‌رۆک وه‌زیران، تاچه‌ند بۆ کورد گرنگه ئه‌م پرسه یه‌کلابکرێته‌وه؟ وشیار عه‌بدوڵا:ئیستیقرار له‌عێراقدا به‌شێوه‌یه‌کى گشتى راسته‌وخۆ کاریگه‌رى ده‌بێت بۆ سه‌ر هه‌رێمى کوردستان، گه‌شه‌سه‌ندنى ئابوورى و سیاسى به‌رەوپێشچوونى دیموکراتییه‌ت له‌عێراقدا ئه‌گه‌ر به‌ره‌و پێشه‌وه بچێت بێگومان له‌هه‌رێمى کوردستان کاریگه‌رى ئیجابى ده‌بێت به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه، ئه‌گه‌ر عێراق به‌ره‌و دیکتاتۆریه‌ت بڕوات و بەرەو شه‌ڕى تائیفى و مه‌زهه‌بى بڕوا، بێگومان کاریگه‌رى سلبیى بۆ سه‌ر هه‌رێمى کوردستان ده‌بێت. ئه‌و بۆچونه زۆر زۆر هه‌ڵه‌یه که‌پێى وابێت ئه‌گه‌ر عێراق کاول بێت، هه‌رێمى کوردستان ئاوه‌دان ده‌بێته‌وه، ئه‌مه هاوکێشه‌یه‌کى زۆر زۆر ئاسانه، ئه‌گه‌ر ئاگر له‌ماڵى دراوسێکه‌تدا بێت تۆ به‌ئیسراحه‌ت دانانیشیت، له‌به‌رئه‌وه بێگومان بۆ کورد زۆر گرنگه چاوخشاندنه‌وه بکاته‌وه به‌جۆرى ئه‌و به‌شدارییه‌ى که له‌عێراقدا هه‌یه‌تى، عێراقى دواى مانگى 10ى 2019 وه‌کو عێراقى پێش مانگى 10ى 2019 نییه. عێراقى دواى مانگى 10 ى 2019 به‌خێراییه‌کى زۆر به‌ره‌و جۆرێک له‌سیستمێکى سته‌مکارى ئه‌وتۆ که‌خوێنى ئینسانه‌کانى عێراق و رۆژنامه‌نوس و ژیانى عێراقییه‌کان هیچ به‌هایه‌کى نه‌ماوه، عێراق له‌دواى ئه‌و مێژووه‌وه که‌وتۆته ده‌ست گروپه چه‌کداره میلیشیاکانه‌وه، که‌ئه‌مه ده‌رئه‌نجامێکى چاوه‌ڕوانکراوى پاش شه‌ڕى داعش بوو، چونکه هه‌ر له‌دواى ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ى په‌رله‌مانى عێراق که به‌ساخته‌کارى گه‌وره یه‌کلاکرایه‌وه که‌تێیدا ئه‌و گروپانه سه‌رکه‌وتن که‌هێزى چه‌کداریان هه‌یه به‌هاوکێشه‌ى ناوخۆى هه‌رێمى کوردستان و یه‌کێتى و پارتیشه‌وه، چاوه‌ڕوانى ئه‌وه ده‌کرا که‌دۆخى عێراق به‌ره‌و ناجێگیرى بڕوات، له‌ئێستادا کە محه‌مه‌د تۆفیق عه‌للاوى راسپێردراوه بۆ پێکهێنانی حکومەتی عێراق لەلایەن سەرۆک کۆمارەوە، چۆن حکومه‌ت پێکده‌هێنێت، گریمان حکومه‌ته‌که‌شى به‌دڵى خۆى پێکهێنا چۆن ده‌توانێت رووبه‌ڕووى ده‌وڵه‌تى قووڵ ببێته‌وه، ئه‌و ده‌وڵه‌ته قووڵه‌ى که به‌ده‌ست میلیشیاى چه‌کدارو له 2004 به‌ده‌ست ئه‌و حزبانه‌وه‌یه که به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى و جومگه سه‌ره‌کییه‌کانى ده‌وڵه‌تى عێراقیان به‌ده‌سته‌وه‌یه، تابلۆى عێراق به‌گشتى ئاڵۆزه. ئه‌گه‌ر حکومه‌تیش پێکبهێنێت ناتوانێت ئاماده‌سازى بکات بۆ هه‌ڵبژاردنێکى بێ ساخته‌کارى ئه‌گه‌ر «ریعایه‌ى نێوده‌وڵه‌تى به‌هێز نه‌بێت چاودێرى کردنى هه‌ڵبژاردنه‌کان بکات) لانى که‌م سه‌ره‌تایه‌کى پێویست بۆ پاکێتى هه‌ڵبژاردنه‌کان دابین بکات به‌چاودێرى قورسى نێوده‌وڵه‌تى، ئه‌وا هاوکێشه‌ى هه‌ڵبژاردن و خه‌باتى په‌رله‌مانى هه‌ر ئه‌وه به‌رهه‌مده‌هێنێت که‌ئێستا به‌رهه‌م هاتووه. به‌داخه‌وه هه‌ندێک پێیانوایه ته‌نها هه‌ڵبژاردن چاره‌سه‌ره نه‌خێر وانییه، جۆرى هه‌ڵبژاردنه‌که کاریگه‌رى ده‌بێت، ئه‌م هه‌ڵبژاردنه ریعایه‌ى نێوده‌وڵه‌تى ده‌بێت یا ئه‌م کۆمسیۆنه حزبیه‌ى ئێستا ئه‌وه هه‌وڵده‌ده‌ن به‌ڕێوه‌به‌ره گشتییه‌کانیش به‌حزبى دابنێن، ده‌یانه‌وێت هه‌مان هاوکێشه‌ى پێشوو (نفس تاص، نفس حه‌مام) دووباره بکه‌نه‌وه، ئه‌وه هیچ له‌دۆخه‌که ناگۆڕێت. جارێکیان ئه‌مریکییه‌کان گفتوگۆ له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى پێشترى هه‌رێمى کوردستان دەکەن که‌ئێستا سه‌رۆکى پارتییه، پێیانوتبوو که تۆ بۆچى هه‌وڵناده‌یت به‌کێکه بچوکه‌که‌ى خۆت به‌شدارى بکه‌یت له‌کێکه گه‌وره‌که‌ى عێراق، ئێوه به (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه ده‌توانن ببنه هاوبه‌شى سێ ملیۆن به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه‌ى عێراق، به‌ڵام ئه‌و (مه‌سعود بارزانى) وه‌ڵامى ئه‌وه بووه (ئه‌گه‌ر 50 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه به‌رهه‌مبهێندرێت خۆمان سه‌رپەرشتى بکه‌ین باشتره).، هۆکاره‌که‌ى ئه‌وه نییه نه‌وت ببێته پرۆسه‌یه‌کى نیشتمانى له‌هه‌رێمى کوردستاندا. هاوڵاتى: ئه‌و رێکه‌وتنه مه‌بده‌ئییه‌ى که له‌نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌رى عادل عه‌بدولمه‌هدى کراوه له‌سه‌ر نه‌وت و بودجه چى لێدێت؟ وشیار عه‌بدوڵا: زۆر به‌داخه‌وه‌م ئه‌وه‌ى که‌پێى ده‌وترێت قه‌زییه‌ى کوردى له‌باشوورى کوردستان ته‌نها هاتۆته‌سه‌ر نه‌وت و پاره له‌کاتێکدا پێویست بوو قه‌زیه‌ى کورد قەزییه‌یه‌کى ئینسانى بێت، مافى نه‌ته‌وه‌یه‌ک بێت که‌سه‌ده‌هاى ساڵه تێکۆشاوه بۆ ئازادى نیشتمانه‌که‌ى، به‌داخه‌وه به‌هۆى مافیاکانى نه‌وتى هه‌رێمى کوردستان و به‌هۆى ئه‌و چاوچنۆکییه سیاسییه‌ى که عائیله‌و ئه‌حزابى سیاسى کوردى بکه‌رو باڵاده‌ست هه‌یانه، دۆخه‌که گه‌یشتۆته سه‌ر ئه‌وه‌ى که‌ئایا مانگانه پاره له‌به‌غدادەوه دێت یاخود نایات، هه‌تا ئێستا ئه‌و کێشه‌یه‌ى که په‌یوه‌ندى به‌مه‌سه‌له‌ى ناردنى نه‌وتى هه‌رێم به‌و رێژه‌یه‌ى که دیاریکراوه بۆ سۆمۆ له‌لایه‌ن به‌غدادەوه تائێستا یه‌کلاکه‌ره‌وه نییه، که ئه‌مه بۆ خۆى بێگومان بۆچى هه‌رێمى کوردستان له 2015 تائێستا (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه‌ى نه‌داوه به‌به‌غدا، ته‌نهاو ته‌نها مافیاکانى نه‌وتى کوردستان سوودیان لێ بینیوه، له‌به‌ر هاوکێشه‌یه‌کى زۆر ئاسان. جارێکیان ئه‌مریکییه‌کان گفتوگۆ له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى پێشترى هه‌رێمى کوردستان دەکەن که‌ئێستا سه‌رۆکى پارتییه، پێیانوتبوو که تۆ بۆچى هه‌وڵناده‌یت به‌کێکه بچوکه‌که‌ى خۆت به‌شدارى بکه‌یت له‌کێکه گه‌وره‌که‌ى عێراق، ئێوه به (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه ده‌توانن ببنه هاوبه‌شى سێ ملیۆن به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه‌ى عێراق، به‌ڵام ئه‌و (مه‌سعود بارزانى) وه‌ڵامى ئه‌وه بووه (ئه‌گه‌ر 50 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه به‌رهه‌مبهێندرێت خۆمان سه‌رپەرشتى بکه‌ین باشتره).، هۆکاره‌که‌ى ئه‌وه نییه نه‌وت ببێته پرۆسه‌یه‌کى نیشتمانى له‌هه‌رێمى کوردستاندا. ئه‌گه‌ر هه‌رێمى کوردستان له‌چوارچێوه‌ى عێراقدا تواناى ئه‌وه‌ى هه‌بێت که‌ئابوورییه‌کى به‌هێز بنیادبنێت باشه، به‌ڵام ده‌رکه‌وت به‌سه‌ربه‌خۆ ناردنى نه‌وت و فرۆشتنى، نه‌ک ته‌نها هى کوردستان، نه‌وتى که‌رکوکیش له‌قۆناغێکدا ناکاته ئه‌وه‌ى که‌موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێمى کوردستان بده‌ن. بۆچى، له‌به‌ر ئه‌و گیرفانانه‌ى که‌گیرفانى حزب و عائیله‌یه له‌کوردستانى عێراقدا، زۆر زۆر له‌وه گه‌وره‌تره که‌به‌راوردى بکه‌یت به‌به‌رژه‌وه‌ندى خه‌ڵک و هاوڵاتیانى کوردستان، نه‌وت واى کردووه هاوکێشه‌ى سیاسى له‌هه‌رێمى کوردستاندا به‌خێرایى گۆڕانکارى گه‌وره‌ى به‌سه‌ردابێت. ئه‌و هاوکێشه سیاسییه‌ى که له‌په‌رله‌مانى کوردستان و عێراقدا هه‌یه هاوکێشه‌یه‌کى نه‌وتییه، ئه‌م دۆخه‌ى میدیا، سه‌یرى رۆژنامه‌یه‌کى وه‌کو هاوڵاتى ده‌که‌یت به‌و مێژووه دوورو درێژه‌ى که‌هه‌یه‌تى له رۆژنامه‌ى ئازاددا به‌راوردى بکه به‌و میدیا نه‌وتییه‌ى که‌ئه‌زانى که‌نه‌وت چى کردووه بۆ حزب و عائیله‌و ئه‌شخاس، ئه‌وانه‌شى دانیشتوون بۆ ئه‌وه‌ى که به‌میهه‌نیانه ئیش بکه‌ن بزانه چیان به‌سه‌ردا هاتووه. پرسى (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه زۆر زۆر له‌وه گه‌وره‌ترو ئاڵۆزتره که‌پێیوابێت ئه‌رێ ئه‌مانه بۆ نه‌وته‌که نانێرن و بودجه‌ى خه‌ڵکى کوردستان جێگیر بکه‌ن. له‌یاساى بودجه‌ى 2019 له‌ده‌ره‌وه‌ى ناردنى نه‌وت پشکێکى بۆ دیارى کراوه له‌قه‌ره‌بووکردنه‌وه‌ى فه‌رمانبه‌راندا، به‌گوێره‌ى قانونى ئیداره‌ى مالى هه‌تا موازه‌نه‌ى 2020 نه‌یه‌ت، پشکى هه‌رێمى کوردستان له‌مساڵیشدا دێت، کێشه‌ى نییه. ئه‌و رێکه‌وتنه‌ى کراوه وا بڕیاربووه له‌سه‌ره‌تاى 2020وه ده‌ستبکرێت به‌هه‌نارده‌کردنى (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه، به‌ڵام شتێک هه‌یه ده‌بێت روون بێت، سیاسه‌تى گشتى ئابوورى هه‌رێم به‌شێوه‌یه‌کى گشتى سیاسه‌تێکى فرۆشراوه‌و راسته‌وخۆ له‌ده‌ستى ته‌نانه‌ت پارتى دیموکراتى کوردستانیشدا نه‌ماوه، به‌تایبه‌تى تورکیا رۆڵى گه‌وره‌ى هه‌یه له‌م سیاسه‌ته‌دا. ئه‌گه‌ر نه‌وت له‌ڕێگه‌ى سۆمۆوه بفرۆشرێت که (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وتى رۆژانه‌یه، داهاته‌که‌ى دیاره‌و وازحه، به‌ڵام له‌ئێستادا داهاتى نه‌وت ئه‌وپه‌ڕى ناشه‌فافه، حکومه‌تى هه‌رێم نه‌وت ده‌فرۆشێت، باج و رسومات به‌نایاسایى سه‌پاندوویه‌تى کۆى ده‌کاته‌وه به‌شێوه‌یه‌کى زۆر به‌رفراوان، داهاتى گومرگه‌کانى هه‌یه‌و پاره‌شى له‌عێراقه‌وه بۆ دێت که‌چى هێشتا بۆ نموونه تواناى ئه‌وه‌ى نییه موچه به‌ڕێکوپێکى بدات، یان سلفه‌و پێشینه بدات به‌خه‌ڵک و یان جۆرێک له‌بوژاندنه‌وه‌ى ئابوورى له بازاڕدا دروستبکات. هه‌رێمى کوردستان له‌ده‌ره‌وه‌ى ئه‌و پاره‌یه‌ى که له‌به‌غداده‌وه بۆى دێت، ئه‌گه‌ر داهاته نه‌وتى و نانه‌وتییه‌کان به‌شێوه‌یه‌کى گشتى نزیک ده‌بێته‌وه له‌ملیارێک دۆلارى مانگانه، به‌ڵام له‌به‌رئه‌وه‌ى مامه‌ڵه‌ى ناشه‌فاف به‌و داهاته‌وه ده‌کرێت و گه‌نده‌ڵى زۆر هه‌یه نه‌توانراوه ئابوورى ببوژێندرێته‌وه. ته‌مه‌نى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان (11) ساڵه، بۆ حزبێکى سیاسى وه‌ک گۆڕان که‌دۆخێک واى لێکرد به‌گه‌وره‌یى له‌دایک ببێت و له‌ناکاویشدا کاریزمایه‌کى وه‌کو نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ده‌ستده‌دات زۆرى پێویسته بۆ ئه‌وه‌ى جارێکى دیکه خۆى بگرێته‌وه هاوڵاتى: بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌کابینه‌ى نۆیه‌م به‌شدارى کردووه، قسه‌ت چییه له‌سه‌ر گۆڕان قازانجى کردووه یان بێ زیان لێى ده‌رناچێت؟ وشیار عه‌بدوڵا: له 2013وه پێموابووه رۆڵى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان له‌ئۆپۆزسیۆندا کاریگه‌رتر ده‌بێت له‌وه‌ى بڕوات ببێت به‌شه‌ریکى ده‌سه‌ڵات، به‌شدارێک به‌تامى په‌راوێزخراو، له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌کێتى و پارتى هه‌ردووکیان بوون به‌سوڵته‌و وه‌کو حزب نه‌ماون، ئه‌گه‌ر بێت و هه‌ڵبژاردنیش بدۆڕێنن که‌چه‌ند جارێک له‌سنورى سلێمانیدا یه‌کێتى به‌گۆڕان دۆڕاوه، ده‌سه‌ڵات راده‌ست ناکه‌ن له‌به‌رئه‌وه‌ى هێزو پاره‌یان هه‌یه، به‌شداریکردن له‌و مۆدێلى حکومڕانییه‌ى هه‌رێمى کوردستان که به‌گوێره‌ى توێژینه‌وه‌یه‌کى ژوورى توێژینه‌وه‌ى سیاسى گۆڕان له‌ساڵانى رابردوودا خۆیان ده‌ڵێن سیستمى سیاسى له‌عێراقدا سیستمێکى چه‌ته‌گه‌ره، کلیپ تۆکراسه، بۆیه به‌شداریکردن له‌دۆخێکى ئاوادا هه‌ڵه‌یه به‌شداریکردنیان، به‌ڵام ماناى ئه‌وه نییه که له‌به‌رئه‌وه‌ى دژى به‌شداریکردنى گۆڕان بووم له‌حکومه‌تدا ده‌بێت حزبه‌که به‌جێبهێڵیت. حزب و رۆژنامه‌و مرۆڤ هه‌میشه ته‌ندروست باش نییه، سه‌رده‌مێک رۆژنامه‌ى هاوڵاتى به‌هێزترین رۆژنامه‌ى هه‌رێمى کوردستان بووه، ئێستا ئه‌و هێزه‌ى جارانى نه‌ماوه، به‌ڵام ئه‌وه ماناى ئه‌وه نییه ئه‌وانه‌ى وه‌فایان بۆ دامه‌زراوه‌ى هاوڵاتى هه‌یه یه‌کسه‌ر به‌جێى بهێڵن. نه‌وشیروان مسته‌فا له‌دروستبوونى یه‌کێتییه‌وه له‌ناوەڕاستى حه‌فتاکان و به‌تایبه‌ت له‌سه‌ره‌تاى هه‌شتاکان ره‌خنه‌ى قورس و گه‌وره‌ى له‌یه‌کێتى و ئه‌داى یه‌کێتى هه‌بووه، به‌شێک له‌یاداشته‌کانى بخوێنه‌ره‌وه به‌ئاشکرا دیاره، به‌رده‌وام ناکۆکى له‌گه‌ڵ ره‌حمه‌تى جه‌نابى مام جه‌لالدا هه‌بووه، له‌و مێژووه‌وه ساڵى 2006 یه‌کێتى به‌جێهێشت. ئه‌و مۆدیله‌ى که‌ئێستا مامه‌ڵه‌ى پێده‌کرێت له‌ناو گۆڕان به‌وه‌ى هه‌ر که‌سێک ره‌خنه‌یه‌کى هه‌بوو یه‌کسه‌ر به‌جێى بهێڵێت، ئه‌مه نه نه‌فه‌سى سیاسیی و ئه‌خلاقیی و وه‌فادارانه‌یه بۆ سیاسه‌ت، ناکرێت له‌قۆناغێکدا که حزبه‌که به‌هێزبێت له‌گه‌ڵیدا بیت و که لاواز بوو یه‌کسه‌ر به‌جێى بهێڵیت، هه‌ڵبه‌ته هه‌موو ئه‌وانه‌ى که ره‌خنه‌یان له‌گۆڕان هه‌یه‌و دوورکه‌وتوونه‌ته‌وه له‌گۆڕان چوونه‌ته‌وه بۆ ماڵه‌وه یا وازیان له‌گۆڕان هێناوه، ره‌خنه‌کانیان به‌ڕه‌وا ده‌بینم و حه‌قیانه، پێویست بوو نه‌فه‌سى ئه‌وان له‌گه‌ڵ بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان درێژتر بێت، چونکه ته‌مه‌نى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان (11) ساڵه، بۆ حزبێکى سیاسى وه‌ک گۆڕان که‌دۆخێک واى لێکرد به‌گه‌وره‌یى له‌دایک ببێت و له‌ناکاویشدا کاریزمایه‌کى وه‌کو نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ده‌ستده‌دات زۆرى پێویسته بۆ ئه‌وه‌ى جارێکى دیکه خۆى بگرێته‌وه، ئایا رێگا ئاسانه‌که بریتییه له‌وه‌ى به‌جێى بهێڵیت و سه‌نگه‌ره‌که چۆڵ بکه‌یت، بڕۆیته‌وه بۆ ماڵه‌وه یا رێگا قورسه‌که ئه‌وه‌یه شه‌ڕى گۆڕانکارى بکه‌یت، بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان هه‌ڵه‌ى کرد به‌شدارى حکومه‌تى کردووه، هه‌ڵه‌یه‌کى گه‌وره‌تر ده‌کات به‌وه‌ى به‌م مۆدیلى حکومڕانییه‌ى ئێستا به‌م جۆره به‌رده‌وام بێت. پارتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌مدا حکومه‌تێکى بۆ خۆى له‌ناو حکومه‌تێکدا دروستکردووه، مه‌سرور بارزانى یه‌ک کۆمه‌ڵ راوێژکارى بۆ هه‌موو سێکته‌ره‌کان داناوه له‌سه‌ر حسابى بێده‌نگى یه‌کێتى و گۆڕان. هاوڵاتى: بۆچى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان هه‌ڵه‌ى کردووه به‌شدارى کابینه‌ى نۆیه‌مى کردووه؟ وشیار عه‌بدوڵا: له‌به‌رئه‌وه‌ى پارتى زۆربه‌ى ئه‌و به‌ڵێنانه‌ى که به‌گۆڕانى دابوو بۆ جۆرى به‌شدارى کردن و پۆسته‌کان لێى په‌شیمانبووه‌ته‌وه، وابڕیاربووه سه‌رۆکى حکومه‌ت یه‌ک یاریده‌ده‌رى هه‌بێت بۆ چاکسازى، ئێستا پێنج شه‌ش که‌سى بۆ خۆى داناوه به‌بێ ئه‌وه‌ى پرس نه به‌یه‌کێتى و نه به‌گۆڕان بکات، به‌بێ ئه‌وه‌ى به‌یاسا سه‌رۆکى حکومه‌ت ده‌سه‌ڵاتى ئه‌وه‌ى هه‌بێت یاریده‌ده‌ر بۆ خۆى دابنێت، پارتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌مدا حکومه‌تێکى بۆ خۆى له‌ناو حکومه‌تێکدا دروستکردووه، مه‌سرور بارزانى یه‌ک کۆمه‌ڵ راوێژکارى بۆ هه‌موو سێکته‌ره‌کان داناوه له‌سه‌ر حسابى بێده‌نگى یه‌کێتى و گۆڕان. ئایا گۆڕان و یه‌کێتى بکه‌رى راسته‌قینه‌ن له‌ناو حکومه‌تدا، یاخود پارتى ته‌نها بکه‌رى راسته‌قینه‌یه، ئه‌م قسه‌یه‌ش هه‌ڵه‌یه که‌پێتوابێت مادام یه‌کێتى و پارتى و گۆڕان له‌یه‌ک حکومه‌تدا به‌شدارن ئیدى هه‌موویان به‌یه‌کسانى وه‌ک یه‌ک تۆمه‌تبارن ئه‌مه راست نییه، ئه‌مه پاکانه‌کردنه بۆ پارتى، ئێستا مۆدێلى پاکانه کردن بۆ پارتى زۆر زۆر بووه، واى لێهاتووه مامۆستاى زانکۆ ره‌خنه‌گرتن له‌پارتى چ سودێکى هه‌یه، یا واى لێهاتووه ده‌ڵێن گۆڕانیش وه‌ک پارتى به‌رپرسیاره ئۆباڵى پارتى پاکبکه‌نه‌وه، یان یه‌کێتیش به‌قه‌ده‌ر پارتى به‌رپرسیاره، به‌شێکى ئه‌م مۆدێلى پاکانه‌کردنه بۆ پارتى ئێستا له‌کوردستاندا له‌لاى هه‌ندێک مامۆستاى زانکۆ‌و سیاسى بۆته مۆدێل، ئه‌مه‌ش پرۆسه‌یه‌کى وه‌ک یاساى چاکسازى، پارتى زۆرینه‌یه‌و (45) کورسى هه‌یه‌و گۆڕان (12) کورسى هه‌یه، به‌ڵام زۆرترین جار په‌لامارى گۆڕان ده‌درێت و قسه له‌سه‌ر پارتى ناکرێت، ئه‌مه جۆرێکى دیکه‌ى مۆدێلى پاکانه‌کردنه بۆ پارتى. گۆڕان یه‌که‌م پێویست بوو به‌شدارى نه‌کات، که به‌شدارى کرد ده‌بوو له رێکه‌وتنه سیاسییه‌که‌دا وه‌ک نه‌وشیروان مسته‌فا له‌چه‌ندین دانیشتن و مه‌جلیسدا ئه‌و قسه‌یه‌ى کردووه که«پارتى له‌ئتیفاقیاتدا ئینتقائییه« واتا پارتى له رێکه‌وتنه‌کاندا ئه‌وه جێبه‌جێ ده‌کات که خۆى مه‌به‌ستێتى، ئه‌وه جێبه‌جێ ناکات که‌خۆى مه‌به‌ستى نییه، ئه‌وه جێبه‌جێ ده‌کات که‌به‌رژه‌وه‌ندى خۆى تێدایه‌و ئه‌وه جێبه‌جێ ناکات که‌به‌رژه‌وه‌ندى خۆى تێدا نییه. هه‌تا ئێستا پارتى جگه له‌پێنج شه‌ش پۆست هیچ پۆستێکى دیکه‌ى نه‌داوه به‌گۆڕان، ئه‌وه شه‌ش مانگ له‌ته‌مه‌نى کابینه‌ى نۆیه‌م تێپه‌ڕى، عاده‌ته‌ن سه‌رنجى یه‌که‌مى خه‌ڵک له‌سه‌ر ئه‌م حکومه‌ته گرنگه، گۆڕان بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌م سه‌رنجه وه‌ربگرێت پێویستى به‌وه بووه پۆسته‌کان وه‌ربگرێت، شه‌ش مانگ له‌ته‌مه‌نى گۆڕان له‌ناو حکومه‌ت تێپه‌ڕبووه شه‌ش پۆست زیاترى وه‌رنه‌گرتووه، وه‌کو جێگرى سه‌رۆک وه‌زیران بۆ کاروبارى چاکسازى و وه‌کیل وه‌زیره‌کان و سه‌رۆکى ده‌سته‌ى سندوقى داهاته نه‌وتییه‌کان و نوێنه‌ره‌کانى له‌ده‌ره‌وه‌ى وڵات و چه‌ندین به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى. ئه‌و کاسته سیاسیانه‌ى که هاوڕێکانى نه‌وشیروان مسته‌فاو مام جه‌لال بوون، ئه‌وانه ئێستا بکه‌رى سیاسى له‌ناو بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و یه‌کێتیدا، نه‌فه‌سى ململانێکردنیان له‌گه‌ڵ پارتى پێنه‌ماوه، به‌داخه‌وه زۆرینه‌یان ناڵێم هه‌موویان ئه‌وه‌نده‌ى خه‌مى ئه‌وه‌یانه پارتى له‌خۆیان رازى بکه‌ن هاوڵاتى: گۆڕان بۆ قبوڵى ده‌کات دواى شه‌ش مانگ شه‌ش پۆست وه‌ربگرێت و ئه‌وانى دیکه‌ى وه‌رنه‌گرتووه وه‌ک باستان کرد؟ وشیار عه‌بدوڵا: ئه‌و کاسته سیاسیانه‌ى که هاوڕێکانى نه‌وشیروان مسته‌فاو مام جه‌لال بوون، ئه‌وانه ئێستا بکه‌رى سیاسى له‌ناو بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان و یه‌کێتیدا، نه‌فه‌سى ململانێکردنیان له‌گه‌ڵ پارتى پێنه‌ماوه، به‌داخه‌وه زۆرینه‌یان ناڵێم هه‌موویان ئه‌وه‌نده‌ى خه‌مى ئه‌وه‌یانه پارتى له‌خۆیان رازى بکه‌ن، ئه‌وه‌نده قه‌ناعه‌تیان به‌و سه‌ره‌تا فکریانه نه‌ماوه که‌وه‌ختى خۆى بۆچى یه‌کێتیان به‌رانبه‌ر پارتى دروستکرد، ئه‌وه‌نده قه‌ناعه‌تیان به‌و بنه‌ما فکریانه نه‌ماوه که‌وه‌ختى خۆى گۆڕان دژى پرۆسه‌ى سیاسى دروستکرا. وه‌ختى خۆى له‌بارێکدا دروستبوونى گۆڕان توڕه‌بوونى خه‌ڵک و کادرانى یه‌کێتى و کادرى عامه‌و خه‌ڵکى پارێزگاى سلێمانى یه‌کێتى زۆر موته‌نازله له‌گه‌ڵ پارتیداو به‌ته‌نازولێکى گه‌وره‌دا له‌گه‌ڵیدا تێپه‌رده‌بێت، ئه‌مه یه‌کێک بوو له‌هۆکاره‌کانى سه‌رکه‌وتنى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان که‌ئه‌مه هێزێکه له‌به‌رانبه‌ر یه‌کێتى و پارتى ده‌وه‌ستێت و ده‌ڵێت نا. ئه‌م مۆدێلى قبوڵکردنى هه‌موو شتێک له‌پارتى واى لێهاتووه له‌دواى مردنى نه‌وشیروان مسته‌فاو مام جه‌لاله‌وه بووه به‌دۆخێک ئه‌گەر به‌هه‌مان نه‌فه‌سى ئه‌وساو سه‌رده‌مى کاک نه‌وشیروان و مام جه‌لال ره‌خنه له‌پارتى بگرن بووه به‌شتێکى عه‌یبه‌و پێت ده‌ڵێن ئه‌مه بۆ حه‌مله‌ى هه‌ڵبژاردنه، واى لێهاتووه له‌قه‌زییه‌ى فکرى ده‌رچووه‌و بووه به‌قه‌زییەى گروپ. هه‌ر که‌سێک له‌یه‌کێتى و گۆڕان له‌حزبه‌کانى دیکه‌ش به‌دڵى پارتى نه‌بێت ڤیتۆیه‌کى له‌سه‌ر داده‌نێت، ئه‌مه بۆى نییه پۆست وه‌ربگرێت، ئه‌مه دۆخێکى مه‌ترسیداره ته‌بعه‌ن. کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فا له‌دواى وه‌فاتى باوکیانه‌وه هه‌وڵیانداوه رۆڵیان هه‌بێت و هه‌شبوون له‌وانه‌ى هاوکارییان کردوون بۆ ئه‌وه‌ى رۆڵیان هه‌بێت، به‌ڵام بڵێت بڕیارى بزوتنه‌وه‌که‌یان سه‌د له‌سه‌د بردووه به‌و ئاراسته‌یه‌ى که‌خۆیان ده‌یانه‌وێت راست نییه. هاوڵاتى: تا چه‌ند کوڕانى نه‌وشیروان مسته‌فا رۆڵى یه‌کلایکه‌ره‌وه‌یان له‌بڕیارى سیاسى ناو بزوتنه‌وه‌ى گۆڕاندا هه‌یه؟ ده‌وترێت کاک عومه‌ر سه‌ید عه‌لى ته‌نها گۆچانه‌که‌ى خۆى به‌ده‌سته؟ وشیار عه‌بدوڵا: ئه‌م قسه‌یه دوو به‌شه، به‌شێکى ئه‌وه‌یه هه‌ر که‌سێک بڵێت به‌ته‌واوى راست نییه، تاوان ده‌کات، هه‌ر که‌سێکیش بڵێت راسته دیسان تاوان ده‌کات. کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فا له‌دواى وه‌فاتى باوکیانه‌وه هه‌وڵیانداوه رۆڵیان هه‌بێت و هه‌شبوون له‌وانه‌ى هاوکارییان کردوون بۆ ئه‌وه‌ى رۆڵیان هه‌بێت، به‌ڵام بڵێت بڕیارى بزوتنه‌وه‌که‌یان سه‌د له‌سه‌د بردووه به‌و ئاراسته‌یه‌ى که‌خۆیان ده‌یانه‌وێت راست نییه. بکه‌رى سه‌ره‌کى و فاعلى سه‌ره‌کى که رۆڵى یه‌کلاکه‌ره‌وه‌ى له‌زۆر له‌ململانێکانى ناو گۆڕان هه‌بووه تائێستا رێکخه‌رى گشتى و براده‌ره کۆنه‌کانى ئه‌وساى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى بوون، هه‌ندێک له‌وانه‌ى ته‌وریسى سیاسى به‌بنه‌ماڵه‌یى کردنى گۆڕان زۆر زۆر گه‌وره بکه‌ن له‌بارێکدا، له‌به‌رئه‌وه نه‌ده‌وێرن ره‌خنه له‌کاسته کۆنه‌که‌ى سیاسییه‌کانى ناو گۆڕان بگرن، هه‌ر بۆیه له‌مه‌سه‌له‌ى دیارى کردنى وه‌زیره‌کان و به‌شدارى حکومه‌تدا ئه‌وه‌ى بڕیاریداوه رێکخه‌رى گشتى و هاوڕێکانى بوون، ئه‌مه ماناى ئه‌وه نییه کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فا رۆڵیان نه‌بووبێت، بۆ خۆم وتوومه پێویسته ئه‌مانه بێن وه‌ک هه‌ر گه‌نجێکى دیکه له‌ناو ئۆرگانه‌کانى گۆڕاندا کاربکه‌ن یا ئه‌و هێزو توانایه‌ى هه‌یانه بێن له‌ناو ئۆرگانه‌کانى گۆڕاندا به‌رجه‌سته‌ى بکه‌ن، هه‌رکاتێک گۆڕان به‌بنه‌ماکانى ته‌ورسیى سیاسى ئیش بکات نه من نه به‌شێک له‌براده‌ره‌کانى ئێمه‌ى تێدا نییه، ساڵێک پێش ئێستا وتومه، به‌ڵام بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان نه رێکخه‌رو جڤاته‌که‌ى، نه زۆر شتى به‌ده‌ست کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فا نییه، ئێستا که من و تۆ قسه ده‌که‌ین چه‌ند مانگێکه له‌ده‌ره‌وه‌ى وڵاتن و له‌هه‌رێمى کوردستاندا نین، به‌درێژایى ئه‌و ماوه‌یه‌ش په‌یوه‌ندى ته‌له‌فونییان له‌گه‌ڵ هیچ که‌سێکدا نه‌بووه. ئه‌وانه‌ى ئه‌و پرۆسه‌یه زۆر گه‌وره ده‌که‌ن دوو به‌شن، به‌شێکیان فعله‌ن ترسه حه‌قیقه‌که‌یان هه‌یه که گۆڕان به‌ره‌و بنه‌ماڵه‌یى بچێت، به‌شێکى تریان فه‌شه‌ل و ترسى خۆیانى پێ داده‌پۆشن، هه‌ندێک له‌وانه‌ى پاڵه‌وانبازى به‌سه‌ر ئێمه‌و مانانه‌وه ده‌که‌ن له‌ده‌ره‌وه‌ى گۆڕان زۆرجار بینیومانن له‌به‌رده‌م کوڕه‌کانى نه‌وشیروان مسته‌فادا به‌اده‌یه‌ک ته‌نازولیان کردووه‌و خۆیان کردووه به‌خاک و خۆڵ، ئێستاشى له‌گه‌ڵدا بێت رووبه‌ڕووى خۆیان نه‌یانتوانیوه ره‌خنه‌یان لێبگرن دووراو دوور نه‌بن، زۆرى جیاوازه که‌ئێمه له‌ناو سه‌نگه‌رى گۆڕان ماوینه‌ته‌وه‌و رێگر بین له‌ته‌وریسى سیاسى گۆڕان، وه‌کو ترس ناڵێن له‌به‌رده‌مماندا نییه، چونکه مۆدیله‌که له‌عێراق و هه‌رێمى کوردستاندا ته‌واو ئاڵۆزه، به‌ڵام سه‌نگه‌ر چۆڵکردن و له‌دووره‌وە پلاردان چاره‌سه‌ر نییه. پارتى هه‌موو پۆسته‌کانى بۆ خۆى بردووه، پارتى ئێستا له‌به‌غدا له‌سه‌ر پۆستى فه‌ڕاشێک شه‌ڕ ده‌کات، به‌پێچه‌وانه‌ى پێش ریفراندۆمه‌وه که‌جۆرێک بێمنه‌تییان هه‌بوو، له‌دواى ریفراندۆمه‌وه که‌ئێستا هه‌موو ئامانجیان ئه‌وه‌یه زۆرترین پۆست وه‌ربگرنه‌وه، ده‌یانه‌وێت له‌پۆست وه‌رگرتن خۆیان به‌ته‌نها بن هاوڵاتى: ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى کۆبوونه‌وه له‌سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم کراوه له‌گه‌ڵ گروپى 15 به‌تایبه‌ت گۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو که‌ببنه فراکسیۆنێکى هاوبه‌ش وه‌ک هاوپه‌یمانى کوردستانى؟ وشیار عه‌بدوڵا: ئێمه له‌فراکسیۆنى گۆڕان ئه‌وه‌مان ره‌تکردووه‌ته‌وه‌و به‌خانه‌ى راپه‌ڕاندنى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕانیشمان وتووه که‌ئێمه له‌گه‌ڵ دروستکردنى هاوپه‌یمانى کوردستانى نین به‌و مۆدێله، چونکه پێمانوابوو پارتى ده‌یه‌وێت ئه‌و هاوکێشه‌یه‌ى که له‌هه‌رێمى کوردستان دروستى کردووه به‌وه‌ى که‌هه‌موو هێزه‌کان بخاته‌ژێر چه‌ترى خۆى و خۆى بڕیارى سه‌ره‌کى بدات، ده‌یه‌وێت له‌عێراقیش هه‌مان شت بکات، ئێمه دژى بووین، ئێمه وتمان له‌م قۆناغه‌دا جگه له‌لیژنه‌یه‌کى هه‌ماهه‌نگى هیچ شتێکى دیکه‌مان قبوڵ نییه. ئێستا پارتى بڕیارى ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێم، بڕیارى به‌غدا و بڕیارى نه‌وت و سیاسه‌تى دبلۆماسى و حکومه‌ت هه‌موو شتێکى قۆرغ کردووه، ئه‌م هاوکێشه‌یه‌ى له‌عێراقدا بۆ دروستنه‌بووه، چونکه له‌عێراق ده‌نگى جیاواز هه‌یه‌و فراکسیۆنه‌کان له‌ناو هاوپه‌یمانێتییه‌کدا نین، ئه‌و هه‌وڵه‌ى که‌ده‌یده‌ن بۆ چه‌ترێک به‌ناوى یه‌کڕیزییه‌وه بۆ ئه‌وه‌یه، پاش ئه‌وه‌ى که‌پارتى هه‌موو پۆسته‌کانى بۆ خۆى بردووه، پارتى ئێستا له‌به‌غدا له‌سه‌ر پۆستى فه‌ڕاشێک شه‌ڕ ده‌کات، به‌پێچه‌وانه‌ى پێش ریفراندۆمه‌وه که‌جۆرێک بێمنه‌تییان هه‌بوو، له‌دواى ریفراندۆمه‌وه که‌ئێستا هه‌موو ئامانجیان ئه‌وه‌یه زۆرترین پۆست وه‌ربگرنه‌وه، ده‌یانه‌وێت له‌پۆست وه‌رگرتن خۆیان به‌ته‌نها بن، کاتێک که دێته‌سه‌ر هه‌ندێ قۆناغ ئێمه ئه‌وه‌مان ره‌تکردووه‌ته‌وه. گۆڕان و یه‌کێتى له‌پرۆسه‌ى سیاسى و حکومڕانیدا وه‌کو شایه‌تى هیچ نه‌دیو وان، شایه‌تن به‌سه‌ر دۆخه‌که‌وه، به‌ڵام وه‌کو وایه هیچیان نه‌دیبێت، بڕیارى سه‌ره‌کى و راسته‌قینه به‌ده‌ست پارتییه‌وه‌یه، زۆرجار له‌زۆر جومگه‌و بڕیاردا پارتى به‌ئه‌نقه‌ست ئیهانه‌ى یه‌کێتى و گۆڕان ده‌کات هاوڵاتى: پێتوایه گۆڕان و یه‌کێتى له‌کابینه‌ى نۆیه‌مدا بڕیار به‌ده‌ست نین؟ وشیار عه‌بدوڵا: گۆڕان و یه‌کێتى له‌پرۆسه‌ى سیاسى و حکومڕانیدا وه‌کو شایه‌تى هیچ نه‌دیو وان، شایه‌تن به‌سه‌ر دۆخه‌که‌وه، به‌ڵام وه‌کو وایه هیچیان نه‌دیبێت، بڕیارى سه‌ره‌کى و راسته‌قینه به‌ده‌ست پارتییه‌وه‌یه، زۆرجار له‌زۆر جومگه‌و بڕیاردا پارتى به‌ئه‌نقه‌ست ئیهانه‌ى یه‌کێتى و گۆڕان ده‌کات، دیارى کردنى کۆمه‌ڵێک ده‌موچاو بۆ ئه‌وه‌ى ببنه یاریده‌ده‌رى سه‌رۆکى حکومه‌ت که‌ئه‌وانه گۆڕان بوون و به‌شێوازێک رۆشتوون بۆ ناو پارتى، ئه‌مه ئیهانه نییه که‌پارتى تائێستا ڤیتۆى له‌سه‌ر چه‌ند ناوێکى یه‌کێتى کردووه که‌نابێت پۆست له‌حکومه‌تدا وه‌ربگرن و هه‌ڵیشی په‌ساردووه‌و بۆشى چۆته‌سه‌ر، به‌ئاشکرا ده‌یانوت ئه‌وانه‌ى گروپى 16ى ئۆکتۆبه‌رن نابێت پۆست وه‌ربگرن، ئایا ئه‌مه ئیهانه نییه که‌سێکى وه‌کو وته‌بێژى حکومه‌ت به‌ئاره‌زووى خۆى له‌سه‌ر داروبه‌رد بڵاوده‌کاته‌وه به‌مسته‌وایه‌کى زۆر دابه‌زیوو، ئه‌م وته‌بێژى کابینه‌ى نۆیه‌مه مه‌فروز نییه وته‌بێژى حکومه‌ت بێت که‌پێکهاتووه له‌پارتى و گۆڕان و یه‌کێتى، ئایا ئه‌مه ئیهانه نییه به‌ڕێز سه‌رۆکى په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت سایتى په‌رله‌مان بۆ بەلابه‌ڕێدابردنى راى گشتى به‌کارهێندراوه‌و هه‌تا ئێستاش که من و تۆ قسه ده‌که‌ین ئه‌و هه‌وڵه‌ى سه‌رۆکى په‌رله‌مان دژیه‌تى له‌سه‌ر سایته‌که لانه‌براوه، ئیهانه له‌مه زیاتر چییه. له‌سلێمانیدا یه‌کێتى باڵاده‌سته‌و گۆڕان باڵاده‌ست نییه، به‌راوردى ده‌سه‌ڵاتى پارێزگارى سلێمانى بکه به‌ده‌سه‌ڵاتى قایمقامى سلێمانى، قایمقامى سلێمانى ده‌سه‌ڵاتى له‌پارێزگارى سلێمانى زیاتره....له‌دواى وه‌فاتى مام جه‌لال و کاک نه‌وشیروانه‌وه فره کوێخاییه‌ک له‌پارێزگاى سلێمانى دروستبووه‌و به‌شێکى خه‌ریکى بازرگانى هێلکه‌و دوگى ئاژه‌ڵ و خه‌ریکى خۆده‌وڵه‌مه‌ند کردنن هاوڵاتى: له‌لاپه‌ره‌ى خۆت له‌فه‌یسبوک نووسیت که‌خه‌ڵکى سلێمانى له‌گۆڕان و یه‌کێتى توڕه‌یه؟ بۆچى؟ وشیار عه‌بدوڵا: له‌سلێمانیدا یه‌کێتى باڵاده‌سته‌و گۆڕان باڵاده‌ست نییه، به‌راوردى ده‌سه‌ڵاتى پارێزگارى سلێمانى بکه به‌ده‌سه‌ڵاتى قایمقامى سلێمانى، قایمقامى سلێمانى ده‌سه‌ڵاتى له‌پارێزگارى سلێمانى زیاتره، له‌لایه‌کى دیکه‌وه، گرێى سلێمانى له‌ڕووى سیاسییه‌وه هى ئه‌مڕۆ نییه، گرێى سلێمانى مێژووى دوورودرێژى هه‌یه به‌تایبه‌ت بۆ پارتى، قه‌ناعه‌تێک هه‌یه ئه‌گه‌ر سلێمانى زوڵمى جوگرافى لێبکرێت پڕۆژه‌ى بۆ نه‌کرێت و ئابڵوقه‌ى بخرێته‌سه‌ر ئیتر ئاڵاى سپى هه‌ڵده‌کات به‌رانبه‌ر پارتى، له‌ڕاستیدا ئه‌مه‌ى پارتى پڕۆسه‌یه‌کى هه‌ڵخه‌ڵتێنه‌ره، راسته پارتى شه‌قامى (120)ی دروستکردووه‌و ئێستا شه‌قامى (150)ی دروستده‌کات، به‌ڵام هه‌ر بارانێک ببارێت ده‌زانرێت ئاوو ئاوه‌ڕۆى هه‌ولێر چییه. ئه‌و سه‌رمایه‌گوزارییه‌ى له‌ژێر خاکى سلێمانیدا کراوه له‌بیست ساڵى دیکه‌شدا له‌هه‌ولێردا ناکرێت، بڕۆ سه‌یرى گه‌ڕه‌که هه‌ژارنشینه‌کانى هه‌ولێرو قه‌زاو ناحییه‌کانى بکه، پارتى هه‌ندێک شت وه‌کو شۆ پیشانده‌دات به‌تایبه‌ت شه‌قامه‌کانى، حه‌زده‌که‌م سلێمانى چه‌ند پێشکه‌وتوو بێت هه‌ولێرو دهۆکیش به‌هه‌مان شێوه، بزانه دهۆک که‌پارتى به‌مه‌خزه‌نى ستراتیژى خۆى ده‌زانێت بزانه چى کردووه. شارێکى وه‌کو سلێمانى له 920وه تائێستا سه‌یرى مێژووى رۆژنامه‌گه‌رى و حزبه‌کان و شۆڕش و راپه‌ڕینه‌کانى بکه، ژماره‌ى ئه‌و شه‌هیدو قوربانى دراوه، ئه‌وانه‌ى شه‌هیدى شۆڕشى نوێى یه‌کێتین بزانه چه‌ندى پارێزگاى سلێمانییه، ئه‌مه بریتی نییه له‌ناوچه‌گه‌رێتى، هه‌رکه‌سێک گه‌ڕه‌ک و شاره‌که‌ى خۆى له‌هه‌موو شوێنێکى دیکه خۆشنه‌وێت له‌نیشتمانپه‌روه‌رى تێنه‌گه‌یشتووه. سلێمانى و هه‌ولێرو دهۆک و هه‌ڵه‌بجه‌م خۆشده‌وێت، سلێمانیم له‌هه‌مووى خۆشتر ده‌وێت، ئه‌وه‌ى وایکردووه به‌به‌رده‌وامى له‌ڕێگاوبان و پرۆژه‌ى دیکه‌وه بێته دواوه به‌شێکى په‌یوه‌سته به‌بێئیراده‌یى سیاسى که‌ده‌گەڕێته‌وه بۆ سه‌ر ئه‌و مۆدیله‌ى که‌هه‌ندێک ده‌یانه‌وێت دڵى پارتى رازى بکه‌ن، نایانه‌وێت سیاسه‌تى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن، دژى شه‌ڕى ناوخۆو دژى شه‌ڕو توندوتیژیم، سلێمانى به‌هه‌موو پێوه‌ره‌کانییه‌وه بنه‌ماى شارى زۆر تێدایه، بۆ نموونه مه‌عقوله هه‌ر که‌سێک بیه‌وێت بچێت بۆ هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ورامان ئیلا به‌ناو شارى سلێمانى تێپه‌ڕێت، رێگه‌یه‌کى خاریجى دروستنه‌کراوه، له‌ده‌ره‌وه‌ى شاره‌وه دروستبکرێت، که‌سلێمانى دوو مه‌نفه‌زى هه‌یه رێگه‌یه‌کى تاسڵوجه‌و رێگه‌یه‌کى دیکه‌ى به‌ره‌و هه‌ڵه‌بجه‌یه، نه‌ده‌کرا ئه‌گه‌ر هه‌موو شه‌قامى سه‌دمه‌ترى ته‌واونه‌کرێت لایه‌کى بکرێت و ته‌واوبکرایه. له‌دواى وه‌فاتى مام جه‌لال و کاک نه‌وشیروانه‌وه فره کوێخاییه‌ک له‌پارێزگاى سلێمانى دروستبووه‌و به‌شێکى خه‌ریکى بازرگانى هێلکه‌و دوگى ئاژه‌ڵ و خه‌ریکى خۆده‌وڵه‌مه‌ند کردنن، هه‌ستده‌که‌ن خه‌ڵکى سلێمانى له‌م سنوره‌دا شه‌خسیه‌تێکى دیارى ئه‌وتۆو کاریزمى که‌قه‌زییه‌ى مابێت، قه‌زییه‌که بریتییه له‌دوو شت، چۆن پاره زیاتر په‌یدا ده‌که‌یت، چۆن دڵى پارتى له‌خۆت رازى ده‌که‌یت، ئه‌م مۆدێله زۆر زۆر مه‌ترسیداره، ته‌مه‌نا ده‌که‌م کۆنگره‌ى یه‌کێتى دۆخێکى نوێ بێنێته کایه‌وه، دۆخى گۆڕان زیاتر سه‌رپێ بکه‌وێت. ئێمه له‌کۆتا مانگه‌کانى ساڵى 2019 له‌کۆبوونه‌وه‌یه‌کدا عه‌لى عه‌لاق سه‌رۆکى بانکى ناوه‌ندى عێراقمان بینى، عه‌لى عه‌لاق پێى راگه‌یاندین یه‌ک نووسراوى فه‌رمیم بۆ بهێنن له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌ستده‌که‌ین به‌کردنه‌وه‌ى فه‌رعى سلێمانى بانکى مه‌رکه‌زى، شوێنێکى باشمان بده‌نێ بینایه‌کى جوانى تێدا دروستده‌که‌ین. کردنه‌وه‌ى فه‌رعى بانکى مه‌رکه‌زى خۆت ده‌زانیت و ئیهتمامات ده‌ده‌یت به‌پرسه ئابوورییه‌کان چه‌ند گرنگه، باشه مه‌عقوله نه وه‌زیرى دارایى، نه جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت، نه پارێزگار هیچ لایه‌کیان، له‌گه‌ڵ دکتۆر هه‌ڤاڵ قسه‌م کردووه وتى ده‌چینه سه‌رخه‌ت و په‌رۆشى خۆى ده‌ربڕیوه، هه‌تا ئێستا یه‌ک که‌س خۆى ناکات به‌به‌رپرسى ئه‌م مه‌له‌فه بۆ ئه‌وه‌ى نووسراوێکى فه‌رمى له‌حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه بڕوات بۆ بانکى مه‌رکه‌زى بێن ئه‌و فه‌رعه بکه‌نه‌وه، هه‌وڵێک هه‌بوو بانکى تى بى ئاى له‌سلێمانى دابخرێت، ئه‌گه‌ر دابخرێت به‌هه‌ر هۆکارێک به‌شێکى رشتنى سه‌رمایه‌یه له‌سلێمانییه‌وه بۆ شوێنێکى دیکه، ئێ سلێمانى بانکى له‌و شێوه‌یه‌ى لێ نه‌بێت وه‌کو گوندێکى لێدێت. ئێستا مه‌عقوله کۆمپانیاکان بیانه‌وێت فه‌رع بکه‌نه‌وه له‌سلێمانى بۆیان ناکه‌نه‌وه، به‌ڵام له‌هه‌ولێر بۆى ده‌که‌نه‌وه. هاوڵاتى: ئه‌ى نوێنه‌رانى گۆڕان خه‌مخۆر نین له‌کابینه‌ى نۆیه‌م، ئه‌ى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌ت له‌یه‌کێتى؟ وشیار عه‌بدوڵا: ته‌مه‌نا ده‌که‌م کاک قوباد به‌شێوه‌یه‌کى ریشه‌یى به‌خۆداچونه‌وه بکات له‌وه‌ى کێشه‌کانى سلێمانى چین له‌ڕووى ئابوورى و بونیه‌ى ته‌حتیی و ئه‌و خزمه‌تگوزاریانه‌ى که‌پێویسته بۆى بکرێت. گۆڕان و یه‌کێتى سلێمانیان لێ بسه‌نیته‌وه چى ده‌مێنێته‌وه، ئێ له‌به‌رئه‌وه ئاساییه بایه‌خدانێکى ستراتیژییان بۆ سلێمانى هه‌بێت، ئه‌مه ناوچه‌گه‌رێتى نییه، هێزێکیش که له‌دهۆک به‌هێزه با کاریگه‌رى هه‌بێت بۆ دهۆک، به‌مه تۆ ده‌توانى نیشتمانێکى ئاوه‌دانت هه‌بێت، به‌م مۆدێله‌ى ئێستاى حکومڕانى وا ناڕوات به‌ڕێوه.
هاوڵاتی داواکاری بنەماڵەی عەبدوڵا ئۆجالان رابەری زیندانیکراوی پەکەکە جارێکی تر رەتکرایەوە بۆ سەردانی ئیمرالی و ئەنجامدانی چاوپێکەوتن لەگەڵ ئەوو گیراوانی دیکەی سیاسیدا. هەریەکە لەمەزلوم تونجی پارێزەری ئۆجالان و محەمەد ئۆجالان برای عەبدوڵا ئۆجالان بەمەبەستی سەردانکردنی ئیمرالی داوایەکیان ئاراستەی داواکاری گشتی بورسا کرد، بەڵام داواکارییەکەیان رەتکرایەوە. هاوکات ئەمین کۆنار برای عومەر خەیری کۆنارو پۆلات یلدرم برای هامیلی یلدرم و مەلیحە چەتین خوشکی ڤەیسی ئاکتاش-یش بەهەمان مەبەست داواکارییان پێشکەشی داواکاری گشتی بورسا کردبوو، بەڵام داواکارییەکەی ئەوانیش رەتکرایەوە. لە ١ی ئابی ٢٠١٩-وە داواکاریی بنەماڵەکەی بۆ ئەنجامدانی چاوپێکەوتن لەگەڵ ئیمراڵی، رەتدەکرێتەوە. عەبدوڵڵا ئۆجەلان لەدایکبووی ٤ی نیسانی ١٩٤٩ لەدێی ئامەرای قەزای خەلفەتێی سەر بەشاری ئورفا رحا لەباکوری کوردستان لەدایکبووە. ئۆجالان سەرکردەی بزوتنەوەی پارتی کرێکارانی کوردستانە، ناسراو بە (پەکەکە)ەیە و لەناو کورددا بە «ئاپۆ» ناسراوە. تاساڵی ١٩٩٨ ئۆجەلان لەسوریا بوو، پاش ئەوەی پەیوەندیەکانی نێوان تورکیاو سوریا تێکچوو، تورکیا هەڕەشەی لەسوریا کرد بەوەی کەپشتگیری لەم پارتە دەکات، بۆیە سوریا ئۆجەلانی ناچار کرد کە سوریا بەجێبهێڵێت بێ ئەوەی بیداتە دەست دەسەڵاتدارانی تورکی. پاش ئەوە ئۆجەلان روویکردە روسیا، پاشان روویکردە چەند وڵاتێکی تر، لەوانە ئیتاڵیا و یۆنان، لەساڵی ١٩٩٨ لەوکاتەی کە لەیۆنان بوو، حکومەتی تورکی داوای تەسلیمکردنی ئۆجەلانی کرد، لە ١٥ی شوباتی ١٩٩٩ لەکینیا دەستگیرکرا لەپرۆژەیەکی چەکداری هاوبەش لەنێوان دەزگای سیخوڕی مەرکەزی ئەمەریکی سی ئای ئەی و دەزگای سیخوڕی تورکی ئێم ئای تی و دەزگای سیخوڕی ئیسرائیلی موساد. پاشان لە رێگەی ئاسمانەوە گوازرایەوە بۆ تورکیا بۆ دادگایی کردنی. لەکاتی دەستگیرکردنیەوە، ئۆجالان خراوەتە زیندانێکی تاکەکەسی لەدوورگەی ئیمرالی لەدەریای مەڕمەڕە لەتورکیا، هەرچەند لەسەرەتادا حوکمی لەسێدارەدانی بەسەردا سەپێندرا، بەڵام دواتر بەمەرجەوە ئەم حوکمە گۆڕا بۆ تاهەتایی لەئابی ٢٠٠٢دا.
راپۆرتی: ئێن بی سی نیوز وەرگێرانی: کاکەلاو عەبدوڵا پلانی ئاشتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی ئیدارەی ترەمپ نەک هەر ململانێی لەمێژینە بنبەست ناکات، بەڵکو لەڕاستیدا رەنگە درێژی بکاتەوە، شیکەرەوانی ئیسرائیل و فەلەستینی وا دەڵێن. «ئایا ئەمە سەردەکێشێت بۆ رێککەوتن لەگەڵ فەلەستینییەکان؟ بەشێوەیەکی بنەبڕانە نەخێر. لەڕاستیدا، پێگەیان تووندتر دەکات»، یۆسی میکڵبێرگ، پرۆفیسۆری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان لەزانکۆی ریجێنتی لەندەن وای وت. سەرکردەکانی فەلەستین هەر بەپەلە پلانەکەیان رەتکردەوە، کە لەلایەن دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکاوە پێشکەشکرا لەسێشەممەی رابردوودا هاوشان لەگەڵ بنیامین نەتەنیاهۆی سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل. «قودس بۆ فرۆشتن نییە، ئێمە هەزار جار دەڵێین: نەخێر، نەخێر، نەخێر بۆ رێککەوتنی سەددە»، مەحمود عەباس سەرۆکی فەلەستین لەناوەندی ئیدارەی فەلەستین لە رامەڵلای کەناری رۆژئاوا وای وت. چاودێرانی لەمێژینەی ئیسرائیل و چالاکوانانی مافەکانی مرۆڤ پلانەکە بەلایەنگری بۆ ئیسرائیل پێناسە دەکەن، کە هێڵە سوورەکانی زۆربەی کێشە ناکۆکەکانی هێشتوەتەوە لەململانێ لەمێژینەکەدا لەکاتێکدا وڵاتێکی هەڵوەشاوو پینەکراو دەبەخشێتە فەلەستینییەکان. بەپێی پلانەکە، نەخشەی پێشنیارکراوی داهاتووی وڵاتی فەلەستین پشت دەبەستێت بە «تۆڕێکی داهێنراوی رێگای خێرا، پرد، هەروەها تونێل» بۆ فەراهەمکردنی ئازادی هاتووچۆی فەلەستینییەکان. بەڵام موستەفا ئەلبوغوتی سکرتێری گشتی بزوتنەوەی نیشتمانی فەلەستین، کە هانی بەرەنگاربوونەوەی ئاشتینانە دەدات لەبەرامبەر داگیرکاری ئیسرائیل، وڵاتەکەی فەلەستینی بەراورد کرد بە بانتوستان کە کەهەرێمێکە بۆ خەڵکی ئەفریقییە رەسەنەکان لە باشوری ئەفریقا. «ناوچەکانی ترەمپ خراپترن»، ئەلبوغوتی وای وت. پرۆژە پلانەکە زۆربەی ناوچە داگیرکراوەکانی رۆژهەڵتی ئۆرشەلیم-قودس، بەشوێنە پیرۆزەکان و شارەکەشەوە، دەخاتە ژێردەستی ئیسرائیل لەهامنکاتیشدا رێگە بە فەلەستینییەکان دەدات پایتەختێک دابمەزرێنن لەدەرەوەی شارەکە و لەودیو بەربەستی جیاکەرەوەی ئیسرائیل. پلانەکە رێ بۆ ئیسرائیلش خۆشدەکات کە سەروەرییەکەی فراوانتر بکات بۆ بەشێکی زۆری ناوچە نیشتەجێبوونەکانی لەکەناری خۆرئاوای داگیرکراودا کە لەساڵی ١٦٧ لەجەنگی شەش رۆژەدا لە دەست ئەردەنی دەرهێنا. ئەو ناوچە نیشتەجێکردنانە لەلایەن زۆربەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتییەوە بە نایاسایی لەقەڵەمدەدرێت. بەپێی وتەی دەیڤد فریدمان باڵیۆزی ئەمریکا لەئسیرائیل، ئەگەر دەستبکات بەپرۆسەی خستنەسەری ئەو ناوچانە بۆ سەر وڵاتەکەی، ئەوا ئیسرائیل سەروەری بەسەر نزیکەی لەسەدا ٣٠٪ی کەناری خۆرئاوا جێبەجێ دەکات. ئەمڕۆکە بەپێی ئاماری رێکخراوی «ئاشتی ئێستا»ی ئیسرائیل، ئەو ناوچەیە شوێنی نیشتەجێبوونی دوو ملیۆن و (٦٠٠) هەزار فەلەستینی و زیاتر لە (٤٠٠) هەزار ئیسرائیلییەو ئەو ناوچەیە لەمێژە وەک چەقی هیوای فەلەستینییەکانە بۆ وڵاتێکی سەربەخۆ. «فەلەستینییەکان بەرەنگاری ئەمە دەبنەوە، من سەرم ناسوڕمێت ئەگەر گروپی یاخی سەرهەڵبدەن دژی ناوچە نیشتەجێبوونەکانی ئیسرائیل کەدواتر پەرەدەستێنێت بۆ پێکدادانی توندوتیژ»، فەواز گێرگز، پرۆفیسۆری پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان لە سکوڵی ئابوری و زانستی سیاسی لەلەندەن وای وت. هەر رۆژێک دوای راگەیاندنی پلانەکە لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە فەلەستینییەکان دەستیانکرد بەخۆپیشاندان لەکەناری خۆرئاوا لەدۆڵی ئەردەن – ئەو ناوچەیەی کە درێژدەبێتەوە بەسەر زۆربەی رۆژهەڵاتی کەناری رۆژئاوا لەنزیک سنوری ئەردەن کە لەپلانەکەدا نیشانەکراوە بۆ ئسیرائیل تا بیخاتە سەر وڵاتەکەی. «ئێمە هەرگیز رێککەوتنەکە قبوڵ ناکەین و خۆپیشاندانەکانمان دەبێتە دەستپێک بۆ بەرەنگاری رۆژانەمان»، جەمال جومعە، رێکخەری کەمپینی دژە دیواری جیاکەرەوەی فەلەستین وای وت کە کەمپینەکەیان ئامانجی ئەوەیە دیواری جیاکەرەوەی ئسیرائیل بڕوخێنێت. جومعە وتیشی کە پلانەکە «کردەی نیشتەجێکردنی بەزۆری ئیسرائیل بەیاسایی دەکات کەئامانج لێی خستنەسەری چەند ناوچەیەکی گەورەو ستراتیجی کەناری خۆرئاوایە». ئەمریکا رایگەیاند کەئیسرائیل دەتوانێت دەستبەجێ ناوچە نیشتەجێبوونەکانی بخاتەسەر وڵاتەکەی و بەرپرسانی ئیسرائیلی ئاماژەیان بەوەداوە کە ناتانیاهۆ بەمزووانە ئەو پرۆسەیە دەخاتە دەنگدانەوە. لەچوارشەممەی رابردوودا نەفتەلی بێنێت وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند کە تیمێک دروستدەکات بۆ جێبەجێکردنی خستنەسەری ئەو ناوچە نیشەتەجێبوونانە بۆ سەر ئیسرائیل و داوای لەحکومەت کرد بەخێرایی جووڵە بکات بۆ فراوانکردنی سەروەری ئیسرائیل پێش هەڵبژاردنەکانی ٢ی مارس. لەبەیاننامەیەکدا نەفتەلی بێنێت وتی کە «ئەمە گەورەترین دەرفەتی سیاسییە کە لە (٥٠) ساڵی رابردوودا بەپیرمانەوە هاتووە، بەڵام هەموو دەرفەتێک تێدەپڕێت ئەگەر نەگیرێت و جێبەجێ نەکرێت». هەرچەندە روون نییە کەحکومەتی کاربەڕێکەری ئیسرائیل دەسەڵاتی ئەوەی هەبێت پلانەکە جێبەجێ بکات. حکومەتی ئیسرائیل هەفتەی رابردوو رایگەیاند کە «لەتیۆریدا» دەکرێت ئەو ناوچانە بخرێنەسەر وڵات، بەڵام ئەوە پێناچێت لەلایەن دادگای باڵاوە پەسەندبکرێت. شیکەرەوان دەڵێن ئەگەر ئیسرائیل بتوانێت ئەو بەشانەی کەناری خۆرئاوا بخاتەسەر وڵاتەکەی، ئەوا کارەکان زەحمەتتر دەکات بۆ ئاڵوگۆڕی زەوی و گەشتن بەدانوستان لەنێوان فەلەستینییەکان و ئیسرائیلییەکان لەداهاتوودا. «هەتا زیاتر واقیعی تاک لایەنانە دروستبکەیت، ئەوا هەتا بێت سەختتر دەبێت»، میکڵبێرگ وای وت. بەرپرسانی فەلەستین چوار ساڵیان لەبەردەمدایە بۆ قبوڵکردنی رێککەوتنەکە کە بەپێی وتەی فریدمان رێککەوتنەکە مەرجدارکراوە بە «نەهێشتنی تەواوەتی حەماس، جیهاندی ئیسلامی، هەروەها گروپە تیرۆرستییەکانی تریش» لەغەززە. لەم قۆناغەدا واپێناچێت فەلەستینیەکان رازی ببن لەکاردانەوەی رێککەوتنەکەدا حەنان عەشراوی سیاسەتمەداری فەلەستینی وتی «ئەمە تێناپەڕێت». رێککەونەکە پلانێکە کە «گاڵتە بەیاسا نێودەوڵەتییەکان دەکات، سەرپێچییە لەمافی تەواوی گەلێک و هەوڵدەدات بەردەوامی بدات بەململانێکەو توندڕەوی و توندوتیژی دروستبکات»، حەنان وای وت. «ئەمە نەک تەنها لەفەلەستین و ئیسرائیل، بەڵکو لەتەواوی جیهاندا پشێوی دروستدەکات و هەوڵێکە بۆ بەرەنگاربوونەوەو لەناوبردنی سیستەمی یاسایی». تەنها فەلەستینییەکان نین کەدژی رێککەوتنەکەن، تەنانەت هەندێک راستڕەوی ئیسرائیلی رەخنەیان لەپلانەکە گرت. چەند نوێنەرێکی ئەنجومەنی «یەشا»، کە گروپێکی سەرکردەی نیشتەجێکاری ئیسرائیلین لەکەناری خۆرئاواو نوێنەریان نارد بۆ کۆنفرانسی راگەیاندنی پلانەکە، رایانگەیاند کە «زۆر بێزاربوون». «ئێمە ناتوانین بەپلانێک رازی ببین کەدامەزراندنی وڵاتێکی فەلەستینی تێدابێت کەببێتە جێی هەڕەشە بۆ ئیسرائیل»، دەیڤد ئەلحەینی سەرۆکی رێکخراوەکە وای وت. میکڵبێرگ ئاماژەی بەوەدا کە خستنەسەری ناوچەی داگیرکراو بۆ سەر دەوڵەتی ئیسرائیل پێویستە ببێتە جێی نیگەرانی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و جەختی لەوەکردەوە کە رێککەوتنەکە باش نییە بۆ سەقامگیری هەرێمی. ئەردەن، دراوسێی ئیسرائیل لە رۆژهەڵاتەوە، دەستبەجێ پلانەکەی رەتکردەوەو خستنەسەر زەوی فەلەستین بۆ سەر دەوڵەتی ئیسرائیل بە «مەترسیدار وەسفکرد کەدژی یاسا نێودەوڵەتییەکانە. لەبەیاننامەیەکدا ئەیمەن سەفادی وەزیری دەرەوەی ئەردەن رایگەیاند کە «ئەردەن ئیدانەی پێوەری لەم جۆرە دەکات کەسەرپێچی کردنە لەیاسا نێودەوڵەتییەکان و کردەی وروژێنەرە کەناوچەکە ئاراستەی ململانێ و گرژی زیاتر دەکات». میسر راگەیەندراوێکی بەوریاییەوە بڵاوکردەوە کەتێیدا سوپاسی ئەمریکای کرد بۆ هەوڵەکانی بەڵام دووپاتی کردەوە کەدەبێت دانوستان هەبێت لەنێوان هەردوولادا. سعودیەش پاڵپشتی پلانەکی کردو هەوڵەکانی دۆناڵد ترەمپی بەرزنرخاند بۆ گەشتن بەئاشتی و کۆتاییهێنان بۆ ململانێی هەردوولا، بەڵام لە راگەیاندراوێکدا رایگەیاند کە شا سەلمان پەیوەندی بە مەحمود عەباسەوە کردووە بۆ دووپاتکردنەوەی پابەندی شانشینی سعودیە لەبەرامبەر ئامانجی فەلەستینییەکان و پاڵپشتی بەردەوام بۆ «برا فەلەستینییەکانمان». میکڵبێرگ وتی کە رێککەوتنەکە وڵاتەکانی کەنداو دەخاتە پێگەیەکی سەختەوە، چونکە پێویستیان بەپشتیوانی ترەمپە بۆ رووبەڕووبوونەوەی دوژمنە سەرسەختەکەیان، ئێران، بەڵام گەلە عەرەبەکانیان پابەندن بەخەون و ئامانجی فەلەستینییەکانەوە. «ئەوان لەئێستادا رومانەیەکیان بەدەستەوەیە، ئەمەش هەرێمەکە دەخاتە دۆخێکی سەختەوە کەتێیدا گرژی قووڵ هەیە لەگەڵ ئێران، ئەوە شتێکی زیرەکانە نییە»
.jpg)
راپۆرتی: گۆڤاری پیترۆلیەم ئیکۆنۆمیست وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا زیادبوونی بەرهەمی نەوت دەبێت بردنەوەیەکی گەورە بێت بۆ عێراقی داڕووخاو، بەڵام هەناردەی زەبەلاحی وڵاتەکە لەنەوتی خاوی جیهانیدا بووەتە ئامانجێک بۆ زیادبوونی تینوێتی ئێران و ئەمریکا تاپێگەی خۆیان بهێڵنەوە یان قایمتری بکەن لەعێراقدا، کەهەم وڵاتەکە بۆیان ببێتە شوێنێک بۆ زیادکردنی بەرهەمی نەوت و هەم پێگەیەکی گرنگی ستراتیجی. لەمێژە عێراق لەپێگەیەکی نائاسوودەدایە لەنێوان ئەمریکاو ئێراندا. لەگەڵ ئەوەی گرژییەکان لەم ماوەیەی دواییدا قوڵتربوونەتەوە، چۆن عێراق پێگەی لەنیوان ئەم دووانەدا یەکلایی بکاتەوە بەرهەمەکەی لەچەند مانگی داهاتوودا دەردەکەوێت و رەنگە کاریگەری لەودیوی سنوری خۆشی هەبێت. «عێراقییەکان کەتوونەتە نیوان دوو پێگەی زۆر سەختەوە، ئەویش ویستی هێشتنەوەی پەیوەندی باش لەگەڵ ئەمریکاو دوورکەوتنەوە لەپەرەسەندنی ململانێی ئەمریکا-ئێران»، سەجا جیاد، بەڕێوەبەری ناوەندی بەیان لەبەغداد وای وت. لە ١٢ی مانگی رابردوودا هەردوولا لەشەڕدا بوون بۆ سەپاندنی هەژموونی خۆیان لەڕێی کۆمەڵیک رێککەوتنی وزە، وەبەرهێنان، یارمەتی سەربازی، هەروەها گرێبەستی دابینکردنی کارەبا. بەڵام کوشتنی قاسم سولەیمانی لەلایەن ئەمریکاوە خاڵێکی وەچەرخانە بۆ رۆڵی عێراق لەململانێی هەردوو وڵاتدا. جەنەراڵە ئێرانییەکە لەناو خاکی عێراقدا بەبێ رەزامەندی حکومەتەکەی کوژرا، ئەوەش وای لەپەرلەمانی عێراق کرد کەدەنگدان بکات لەسەر دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لەوڵاتەکە کەدەبێتە سەرەتای لەدەستدانی مشتی ئەمریکا بەسەر وڵاتەکەوە. «وا دەردەکەوێت کەئەمریکا هیچ ستراتیجییەکی نەبێت بۆ عێراق بێجگە لەپێگەیەک بۆ فشارخستنەسەر ئێران»، جیاد وای وت. دانیشتنەکەی پەرلەمان پەیمانێکی سیاسی بوو هەرچەندە لە رووی پراکتیکییەوە کاتی دەوێت بۆ خانەخوێ تادانوستانی دەکردنی هێزەکانی ئەمریکا بکات کەنایەوێت بەئاسانی بکشێتەوە. بەڵام بەڵگەی بەهێز هەیە لەسەر ئەوەی کە بڕێکی زۆر لەعێراقییەکان بێزارن لەشێوازی مامەڵەی وشنتن لەکوشتنی سولەیمانیدا - کە پێیانوایە ئەم هەوڵەی کۆشکی سپی پێچەوانەی ئەرکەکەیەتی لەعێراق ئەویش تێکشکانی داعشە. عێراق لە رابردوودا وەک شارەزایەک دەرکەوتووە لەیاریکردن بەهەردوولادا - هێشتنەوەی ئەمریکا بە رازیبوون بەکەمکردنەوەی پشت بەستنەکانی بەئێران و تەرخانکردنی گرێبەستی ملیارەها دۆلاری وزە بەکۆمپانیاکانی ئەمریکا، لەهەمانکاتیشدا خۆی بەدوورگرتووە لەئیدانەکردنی کردەوەکانی تاران. لەداهاتووشدا لەبەرژەوەندی هەردوولا دەبێت کەعێراق بەو جۆرە بمێنێتەوە، جیاد ئاماژەی بەوەکرد. بەڵام دۆخی ناوخۆی عێراق هەڕەشەیە بۆ ئەو سیاسەتمەدارانەی دەیانەوێت لایەنی هەردوولا بگرن. تەنانەت دەنگە لایەنگرەکانی نزیک ئەمریکا لەوڵاتەکەدا بەئاشکرا دژی رشە ئاسمانییەکەی ئەمریکا رەخنەیان گرتووە. جیاد پێیوایە کەئەوانەی دەیانەوێت عێراق بەڕێوەببەن دەبێت بزانن کەعێراق «چەنێک کۆنترۆڵی هەیە بەسەر سیاسەت، سەروەری، هەروەها کارەکتەرەکانی خۆی، کاریگەرییەکی گەورە دەبێت ئەگەر ئەمان وا نەبینرێن کەئەو دەسەڵاتەیان نەبێت». لەئێستادا عێراق پشتی بە لەسەدا ٢٥%ی هاوردەی کارەبای ئێران بەستووە کەئەمریکا لەماوەی (١٢) مانگی رابردوودا مۆڵەتی پیداوە کارەبای لێبکڕێت و لەڕێی دۆلارەوە پارەکەی دابین بکات. نیگەرانییەکی جدی هەیە کەهەڕەشەکانی ترەمپ تازەنەکردنەوەی ئەم مۆڵەتە لەخۆبگرێت کە لەو ماوەیەدا چاوەڕێی بەغدای کردووە توانای خۆی زیادبکات لەبەرهەمهێنانی وزەداو کەمکردنەوەی پشتبەستنی بەئێران. سەرەڕای بڕێکی زۆری بەرهەمهێنانی غاز، توانای عێراق لەزیادکردنی بەکارهێنانی غازدا سەخت دەبێت لەبەر جەند هۆکارێکی گرێبەستی و ژێرخانی. وەستاندنی تەواوەتی هاوردەی وزەی ئێران وڵاتەکە دەخزێنێتە قەیرانێکی بێ کارەباییەوەو بەدڵناییشەوە بۆ پشێوی زیاتر. تائێستا خۆپیشاندانەکانی عێراق بووەتە هۆی گیانلەدەستدانی (٦٠٠) کەس لەماوەی چوار مانگدا کە لەم ماوەیەدا هیچ گۆڕانکارییەکەی بەرچاو لەدیمەنی سیاسی بەغدادا نەگۆڕاوە. بەڵام لە سێ بۆنەدا خۆپیشاندەران سێ جار بەرهەمی نەوتیان وەستاند. هەبوونی هەڕەشە بۆ ژێرخانەکانی نەوت چانسی رازیبوونی ئەمریکا کەمدەکاتەوە کەئەرکەکەی لەئێراق کەمبکاتەوە. هەرشتێک لەعێراق رووبدات بەئەگەرێکی زۆرەوە کاریگەری لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەبێت. یەکەم، لەڕووی ئەمنییەوە، هەر شلبوونێکی سوپای ئەمریکا بەسەر چکدارەکانی داعشەوە، رەنگە پشێوی بخاتە عێراق و شوێنەکانی ترەوە - ئەمەش کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت دەهەژێنێت کە لەوڵاتەکەدا چالاکن. هەروەها هەڕەشەی تۆڵەکردنەوەی زیاتر هەیە لەلایەن ئێرانەوە بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا. بەپێی وتەی چەند شیکەرەوەیەک، میلیشیاکانی ئێران لەعێراقدا بەئەگەری زۆرەوە ژێرخانەکانی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بەئامانج دەگرن لەچەند مانگی داهاتوودا. تەنانەت ئەگەرێکی کەمی روودانی کێشەی ئەمنی بەس دەبێت بۆ کاریگەری خستنەسەر هەڵسوکەوتی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت، سەرەڕای ئەوەی تائێستا ئەمریکا نیازی نییە هیچ گۆڕانکارییەک لەئەمنییەت و ئاسایشی عێراقدا بکات، نیام مەکبیرنی بەرپرسی بەشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەکۆمپانیای راوێژکاری «ڤیرسک ماپلکرۆفت» وای وت. «بەدڵنیاییەوە کاریگەری دەبێت لەسەر گەشەی بەرهەمهێنان - ئێمە پیشتر ئەوەمان بینیوە لەکۆمپانیاکانی رۆژئاوا لەپرۆژەی تێکەڵەی باشوری عێرقدا»، مەکبێرنی وای وت. پرۆژەکە گەشەپیدانی هەندێک بیرە نەوتە لەباشوری عێراق هەروەها پرۆگرامی ئاوو بەرهەمهێنانی غازیش. «هەندێکیان کاریان وەستاوەو هەندێکی تریش بەش بەش کراون تازامنی هاوسەنگی بکرێت». ساڵی رابردوو، کۆمەڵێک کۆمپانیا، لەوانە ئێکسۆن مۆبیلی ئەمریکی، هەندێک کارمەندیان لەعێراق بردە دەرەوە دوای چەند هۆشدارییەک، بەڵام مەکبێرنی پێیوایە کە رەنگە دوو بۆ سێ رووداوی پەرەسەندن رووبدەن لەوڵاتەکەدا ئینجا ئەم کۆمپانیا نێودەوڵەتییانە بیر لەبردنە دەرەوەی کارمەندەکانیان دەکەن. لەکاتێکدا عێراق لەمدواییانەدا توندوتیژی زیاتر تییدا رویداوەو زوو زوو روودەدات، شێوازی هێرشەکان نەبوونەتە هەڕەشە بۆ کارمەندانی بێگانە لەکێڵگە نەوتییەکان، بەپێی وتەی مەکبێرن. تەنانەت هیچ ئاماژەیەک نییە کەخەلافەتی ئیسلامی هەڵبستێتەوە، کەئەمە دەبێتە گڵۆپی سوور بۆیان. بەرەوپێشچوونی ئاسایشی عێراق لەپیشووتردا رۆڵێکی گەورەی گێرا بۆ زیادبوونی بەرهەمی نەوتی وڵاتەکە - بەوپێیەی بەرهەمهێنای لەساڵی ٢٠١٩ گەیشتە لوتکە کە لەچەند ساڵی رابردوودا ئەوەی بەخۆیەوە نەبینیبوو. بەڵام هێشتنەوەی ئەم ئاستە سەخت دەبێت، چ جای ئەوەی زیاتر ببێت، بەبێ وەرهێنانی بەردەوام کەگرنگە بۆ هێشتنەوەی ژێرخانەکانی وڵاتەکە. لەدۆخی ئێستادا کە بەجۆرێک شڵۆقە، پێناچێت کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت ملیۆنەها دۆلار بڕژێننە عێراق بۆ مەبەستی وەبەرهێنان. کۆماپانیای نەوتی بەریتانی لەکانونی دووەمی ئەمساڵدا رایگەیاند کە لەکێڵگەی نەوتی کەرکوک دەکشێتەوە دوای ئەوەی یەکێک لەکێڵگەکان دەرئەنجامی لاوازی هەبووە. جیاد هۆشداری ئەوە دەدات کە «پیشەسازی وزەی عێراق ئەوەندە بەرەوپیشجوون ئەنجامنادات کەپێویست بێت، پاشان ئاستی بەرهەم کەمدەبێتەوەو کیشەی تر سەهەڵدەدات - دەرچەی هەناردەکردن، بۆریە نەوتەکان کەئەمانە پرۆژەی گرانبەهان و عێراق پارەی تەواوەتی نییە بۆیان». «وەبەرهێنە بێگانەکان سەیری دۆخەکە دەکەن و ئاسان لەئەمریکا دەڕوانن کە چۆن دۆخەکە دەخوێنێتەوە، ئەوەش دواجار کاریگەری دەبێت لەسەر پیشەسازی وزەی عێراق». تەنانەت سعودیەو وڵاتەکانی تری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەمان نیگەرانیان هەیە لەسەر پەرەسەندنی گرژییەکانی نێوان ئێران و ئەمریکا کە رەنگە ببێتەهۆی مەترسی بۆ سەر راکیشانی وەبەرهێنەرەکان بۆ وڵاتەکانیان، ئەمەش وایان لێدەکات هاوکاربن لەگەڵ راگرتنی ئەمنییەتی عێراق. وڵاتانی وەک سعودیە پێوستیان بەوەبەرهێنانی دەرەکی هەیە لەکەرتی دیاریکراودا تا ئەو ئامانجانە بپێکن کە بۆ خۆیان داناوە، ئەگەر دۆخەکە لەعێراقدا خراپ ببێت پێموایە لێکەوتەی خێرای دەبێت لەسەر وڵاتەکانی تری کەنداو».
