.jpeg)
هاوڵاتى هەزاران خۆپیشاندەر رێگەو پردەکانیان گرت لەباشوری عێراق دووشەممە (23 کانونی یەکەم)، بۆ سەرکۆنەکردنی نفوزی ئێران و سەرکردە سیاسییەکان کەدوا وادەیەکی دیکەیان لەدەستدا بۆ رێکەوتن لەسەر سەرەکوەزیرانێکی نوێ. خۆپیشاندەران تایە دەسوتێنن لەشارە گرنگەکانی باشور، بەزۆر خوێندنگەو بینا حکومییەکان دادەخەن، لەکاتێکدا ئیفلیجیی سیاسی لەبەغدا زیاتر پەرەدەسەنێت. دانوستانەکان لەسەر کاندیدێک بۆ جێگرتنەوەی سەرەکوەزیران عادل عەبدولمەهدی، کەتشرینی دووەم وازیهێنا، لەبنبەستدا مانەوە لەکاتێکدا دوا وادەکە شەوی یەکشەممە بوو بەکۆتا گەیشت. لەکاتێکدا کامپی سەر بەئێران هەوڵیداوە کاندیدی خۆی بسەپێنێت، سەرۆکی عێراق بەرهەم ساڵح بەرەنگاری ئەمە بۆتەوە. لەشەقامەکاندا خۆپیشاندەران دوای چەند هەفتەیەک لەهێوربوونەوەی رێژەیی دووبارە گرددەبنەوە. خۆپیشاندەران چەند هەڵمەتێکی یاخیبوونی مەدەنییان راگەیاند لەشارەکانی باشوری وه‌ک دیوانیە، ناسریە، حله، کوت و عەممارە، کەخوێندنگەو بینا حکومییەکان رۆژی دووشەممە داخران. بۆ ئەو عێراقیانەی لە 1ی تشرینی یەکەمەوە خۆپیشاندان دەکەن، سیستمی سیاسی لەلایەن ئێرانەوە داگیرکراوەو چاکسازیی تێداناکرێت. بەرپرسان دەڵێن ئێران دەیەوێت قوسەی سوهەیل دابنێت، کەوەزیری خوێندنی باڵا بوو لەحکومەتەکەی عادل عەبدولمەهدیدا. دواى ئه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران قوسه‌ى سوهێل کاندیدى سه‌رۆک وه‌زیرانیان ره‌تکرده‌وه، له‌ماڵى هادى عامرى بڕیار له‌سه‌ر ئه‌سعه‌د عیدانى، پارێزگارى به‌سره دراوه‌و ئه‌مڕۆ ناوه‌که‌ى ته‌سلیمى سه‌رۆک کۆمار ده‌کرێت. دووشەممەی رابردوو له‌ماڵى هادى عامرى، کۆبوونه‌وه‌یه‌کى فراوان کراوه له‌نێوان سه‌رکرده‌کانى هاوپه‌یمانى فه‌تح به‌سه‌رۆکایه‌تى عامرى و ده‌وڵه‌تى یاسا، به‌ڵام مالکى به‌شدارینه‌کردووه‌و نوێنه‌رێکى خۆى ناردووه. میدیا عێراقییه‌کان بڵاویانکرده‌وه که مالکى سه‌رکه‌وتوو بووه له‌کشانه‌وه‌ى له‌کاندیدکردنى قوسه‌ى سوهێل، وه‌زیرى خوێندنى باڵا بۆ پۆستى سه‌رۆک وه‌زیران و به‌تایبه‌ت دواى ئه‌وه‌ى خۆپیشانده‌ران ره‌تیانکرده‌وه سوهێل ببێته سه‌رۆک وه‌زیران. هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌کراوه که‌دواجار مالکى ره‌تکردنه‌وه‌ى قوسه‌ی سوهێلى کرده کردارو عامرى ناچارکرد ئه‌سعه‌د عیدانى پارێزگارى به‌سره کاندید بکرێت بۆ ئه‌و پۆسته‌و پێیانوایه که‌خۆپیشانده‌ران تا راده‌یه‌کى زۆر لێى رازین به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر خراپى دۆخى به‌سره ناڕه‌زایه‌تى توندى ئاراسته‌ى حه‌یده‌ر عه‌بادى سه‌رۆک وه‌زیرانى پێشووى عێراق کردووه و ده‌مه‌قاڵه‌یان بووه. خوێندکارێکی (24) ساڵ بەناوی هوەیدا، کە لەمەیدانی تەحریری بەغدا قسەی دەکرد وتی «ئەمە رێک ئەوەیە که‌ئێمه دژایەتی دەکەین -- کۆنترۆڵی ئێران بەسەر وڵاتەکەماندا.» خۆپیشاندەران: ئەوەی دەمانەوێت سادەیە؛ سەرەکوەزیرانێک کەلێوەشاوەو سەربەخۆ بێت، هەرگیز بەشدار نه‌بووبێت لەحزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەکاندا خۆپیشاندەران بەتەواوی کاندیدبوونی سوهەیل رەتدەکەنەوە، لەگەڵ هەرکەسێک کە سەر بەبازنەی فراوانی سیاسەتی هەنوکەیی بێت. لەکاتێکدا لایەنەکانی سەر بەئێران و سەرۆکی پەرلەمان محەمەد حەلبوسی هەوڵی کاندیدکردنی سوهەیل دەدەن، سەرچاوەیەک لەسەرۆکایەتی وتی بەرهەم ساڵح ڤیتۆی دژی کاندیدبوونی بەکارهێناوە. محەمەد رەحمان ئەندازیارێکی خۆپیشاندەر لەدیوانیە بەئاژانسی فرانس پرێسی وت «ئەوەی دەمانەوێت سادەیە؛ سەرەکوەزیرانێک کەلێوەشاوەو سەربەخۆ بێت، کە لە 2003وە هەرگیز بەشدار نه‌بووبێت لەحزبە سیاسییە دەسەڵاتدارەکاندا.» خۆپیشاندەران دەڵێن گۆڕینی سیستمی سیاسی دەبێت لەچاکسازیکردن له‌هەڵبژاردندا دەستپێبکات. پەرلەمان بەمدواییانە هه‌موارکردنه‌وه‌ی یاسای هەڵبژاردنی تاووتوێکردو داینابوو پاشنیوەڕۆی دووشەممە گفتوگۆکان دەستپێبکانەوە. پەرلەمانتاران ئەگەری زۆرە بەردەوامیش بن لەتاووتوێکردنی دیاریکردنی سەرەکوەزیران، کەدوا وادەکەی دووجار لەلایەن بەرهەم ساڵحەوە دواخراوە. خۆپیشاندەرانی عێراق لە 11ی کانونی یەکەم، مەرجەکانیان دەرخست بۆ دیاریکردنی سەرەکوەزیرانێکی کاتی لەبەیاننامەیەکدا کە لەلایەن میدیا عێراقیەکانەوە بڵاوکرایەوە. داوای ئەوەیان کرد کەخاسیەتەکانی سەرەکوەزیران «هاوتابێت بەویستەکانی شەقامی عێراقی». بەیاننامەکە دەڵێت سەرەکوەزیرانی نوێ دەبێت سەربەخۆ بێت، پەیوەندیی بەحزبێکی سیاسییەوە نەبێت، نابێت دوو رەگەزنامەی هەبێت و نابێت وەزیر بووبێت، یان هەر پۆستێکی هەبێت لەسەر ئاستی وەزیر، یان پەرلەمانتار یان پارێزگار. لەبەیاننامەکەدا هاتووە که‌کاندیدەکە دەبێت هیچ پەیوەندییەکی لەوشێوەیەشی نەبێت که‌لاوازی بکات بۆ دەستتێوەردانی دەرەکی. لەمەیدانی تەحریری بەغدا، خۆپیشاندەران پۆرترێتی گەورەی چەند بەرپرسێکیان بەرزکردەوە بەجۆرێک زەڕبێک بە رەنگی سوور لەسەر روویان کێشرابوو. لەدۆخێکدا کەسەخت بێت کاندیدێک دیاریبکرێت، بەرهەم ساڵح ناچاردەبێت ئەرکەکانی سەرەکوەزیران وەک کاربەڕێکەر لەئەستۆبگرێت، ئەوەش بەپێی دەستوری عێراق. رۆژنامه‌وان هادی جەلو مەرعی وتی «ئەو ناوانەی خراونەتە کێبڕکێکەوە هەموویان رەتکراونەتەوە لەبەرئەوەی سەربەخۆ نین، کە وادەکات شیاونەبن بۆ ئەو پێگەیە لەدیدگای خۆپیشاندەرانەوە.» محەمەد عیماد چالاکوانی رۆژنامەوانی وتی سەربەخۆیی داخوازییەکی گرنگە بۆ خۆپیشاندەران، چونکە سەرەکوەزیرانی نوێ ناکرێت ئەندامی حزبێک بێت یان لەئێستادا لەدەسەڵاتدا بێت. وتی شەقامی عێراقی باوەڕی وایە حزبەکان «تەنیا تەرکیزیان لەسەر بەرژەوەندییەکانی خۆیانە نەک ئەنجامدانی چاکسازییە داواکراوەکان». وتی سەرەکوەزیرانی نوێ نابێت لەژێر فشاری هیچ حزبێکی سیاسیی دیاریکراودا بێت، لەبەرئەوەی شەقامەکە تەواو ئاگادارە لەو بەربەستانەی دەخرێنە بەردەمی لەلایەن حزب و لایەنە سیاسییەکانەوە دەربارەی کارو دەسەڵاتی سەرەکوەزیران. عیماد وتی لادان لەو مەرجانە وادەکات کاندیدەکە «نەتوانێت خزمەت بەوڵاتەکەی بکات و چارەسەری کێشەکانی گەندەڵی و خراپی فەرمانڕەوایی بکات». وتی خۆپیشاندەران تەرکیز لەسەر داواکانیان دەکەن بۆ ئەم بابەتە تادڵنیابن لەوەی پرۆسەی بڕیاری سیاسی لەسەر حکومەتی نوێ «ناکەوێتە ژێر فشاری ناوخۆیی و دەرەکییەوە... تاعێراق پارێزراو بێت لەکارنامەی دەرەکی». وتیشی «عێراقیەکان چوونە سەر شەقامەکان تاخۆپیشاندان بکەن دژی دەستتێوەردان لەکاروباری وڵاتەکەیاندا.» مامۆستای زانستی سیاسەت لەزانکۆی موستەنسریە، عیسام فەیلی بەدیارونای وت خۆپیشاندەران مەرجەکانیان دەرخستووەو بڕیارەکە لەدەستی حزبە سیاسییەکاندا ماوەته‌وه تاسەرەکوەزیرانی نوێی عێراق دیاریبکەن. هەروەها وتی ئەم حزبانە «ناچارن چەند سازشێک بکەن بۆ دیاریکردنی کەسێکی په‌سه‌ندکراوو سەربەخۆ کەبیەوێت وڵات لەم قەیرانە دەربکات». وتیشی «حزبەکان دەبێت رێزی مەرجەکانی خۆپیشاندەران بگرن بۆ دیاریکردنی سەرەکوەزیران، لەبەرئەوەی ئەمانە داواکاریی جەماوەریین و نوێنەرایەتی یەکێتی بازرگانی و خێڵەکان دەکەن و لەلایەن پیاوانی ئایینیشەوە پشتگیرییان لێدەکرێت».
ئارا ئیبراهیم یه‌کگرتووى ئیسلامى سێ رۆژى دیکه کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى خۆى ئه‌نجامده‌دات و چوار که‌س خۆیان بۆ پۆستى ئه‌میندارى گشتى ئه‌و حزبه کاندید کردووه‌و چاوه‌ڕێى ئاڵوگۆڕى جه‌وهه‌ریى ده‌که‌ن. یه‌کگرتوو له (28 و 29)ی ئه‌م مانگه کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى خۆى ئه‌نجامده‌دات له‌هه‌ولێر به‌به‌شدارى (900) ئه‌ندام و سێ کاندید رکابه‌رى سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین ئه‌میندارى ئێستاى یه‌کگرتوو ده‌که‌ن که‌بریتین له(ئه‌بوبه‌کر عه‌لى کاروانى، هیوا میرزا سابر، زوهێر محه‌مه‌د خۆشناو)و چاویان له‌وه‌یه «ئاڵوگۆڕێکى شکۆدار» له‌و پۆسته‌دا بێته‌کایه‌وه. بەئەمینداری ئێستاوە چوار کاندید فۆرمى خۆپاڵاوتنیان بۆ پۆستى ئه‌منیدارى گشتى یه‌کگرتوو پڕکردووته‌وه‌و تا رۆژى دووشه‌ممه دوا واده‌بووه بۆ خۆپاڵاوتنى ئه‌منیدار. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتى، سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین خۆشحاڵه به‌وه‌ى که سێ کاندید رکابه‌رى ده‌که‌ن و ده‌زانێت به‌و شێوه‌یه ده‌نگه‌کانیان په‌رت ده‌بێت و تێیدا سه‌رکه‌وتوو ده‌بێت. یه‌کگرتوو له‌ئێستادا (35) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى و (12) ئه‌ندامى جێبه‌جێکاریی هه‌یه‌و له‌به‌رنامه‌ى کۆنفرانسه‌کانیدا ئه‌وه په‌سه‌ندکراوه که‌ژماره‌ى ئه‌ندامانى سه‌رکردایه‌تى بۆ (43) ئه‌نجام زیادده‌که‌ن که‌خاوه‌نى (16) مه‌ڵبه‌ندن. «کاتى ئه‌وه هاتووه ئاڵوگۆڕێکى شکۆدارانه‌ى ئه‌و پۆستەى ئه‌میندار بکرێت و جیلێکى تر ئه‌و پۆسته وه‌ربگرن» سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین، له‌کۆنگره‌ى شه‌شه‌مدا خۆى کاندید نه‌کرده‌وه‌و محه‌مه‌د فه‌ره‌ج بووه ئه‌میندارى گشتى یه‌کگرتوو و ئه‌و چوار ساڵه چاودێرى کاره‌کانى حزبه‌که‌ى ده‌کرد، دواتر له‌کۆنگره‌ى حه‌وته‌مدا جارێکى دیکه خۆى کاندید کرده‌وه‌و بووه‌وه ئه‌میندارى یه‌کگرتوو. هیوا میرزا سابر، کاندیدى ئه‌میندارى یه‌کگرتوو ده‌ڵێت «کاتى ئه‌وه هاتووه ئاڵوگۆڕێکى شکۆدارانه‌ى ئه‌و پۆستەى ئه‌میندار بکرێت و جیلێکى تر ئه‌و پۆسته وه‌ربگرن». هیوا میرزا به هاوڵاتى وت «به‌رنامه‌و پڕۆژه‌م بۆ چوارساڵى داهاتووى یه‌کگرتوو له‌ڕێگه‌ى نه‌خشه‌ڕێگایه‌کى هه‌شت خاڵییه‌وه ئاراسته‌ى یه‌کگرتووه‌کان و ئه‌ندامانى کۆنگره‌ى هه‌شته‌م کردووه به‌و هیوایه‌ى په‌سه‌ندیان بێت و متمانه‌م پێبده‌ن». ناوبراو له‌نه‌خشه‌ڕێگاکه‌یدا جه‌ختى له‌پابه‌ندبوون به‌په‌یڕه‌و و پڕۆگرام و دامه‌زراوه‌یى بوون و به‌رجه‌سته‌کردنى بنه‌ماکانى ئیداره‌ى سه‌رکه‌وتوو و په‌ره‌دان به‌ئینسجامى قیادى و ئه‌داى قیادى و چاره‌سه‌رى ئیشکالیه‌تى جیاکردنه‌وه «ده‌عوه‌و سیاسه‌ت» و مافه‌کانى ئه‌ندامان کردۆته‌وه. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى کاندیده‌کانى ئه‌میندار رۆڵیان هه‌یه له‌ئاراسته‌کردنى یه‌کگرتوودا، هیوا میرزا وتى «بێگومان کاندیده‌کان رۆڵیان هه‌یه‌و هه‌ر ئه‌وه‌یه متمانه به‌خۆیان بکه‌ن و بێنه ناو پڕۆسه‌ى خۆکاندیدکردن بۆ باڵاترین ئاستى ده‌سه‌ڵات له‌یه‌کگرتوودا ئه‌ویش پۆستى ئه‌میندارى گشتى یه‌کگرتووه«. له‌ناو یه‌کگرتوودا دوو ئاراسته‌ى جیاواز بوونى هه‌یه، به‌شێکیان خۆیان به ریفۆرمخواز ده‌زانن و به‌شه‌که‌ى دیکه که سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین پشتیوانى ده‌کات به‌موحافزکاره‌کان ناسراون. هیوا میرزا ده‌ڵێت یه‌کێکه له‌وانه‌ى که‌خاڵى هاوبه‌ش و به‌گه‌یاندنى هه‌ردوو ئاراسته‌که‌یه‌و له‌گه‌ڵ هه‌ندێ له‌کاندیده‌کان به‌وپه‌ڕى راشکاوى باسى کردووه. وتی «له‌به‌رئه‌وه‌ى پڕۆژه‌و نه‌خشه‌ڕێگاکه‌ى به‌نده کورته‌ى پڕۆژه‌و نه‌خشه‌ڕێگاى هه‌ردوو ئاراسته‌که‌یه، ده‌توانم ئامانج و پڕۆژه‌ى هه‌ردوو ئاراسته‌که دواى کۆنگره له‌که‌شوهه‌وایه‌کى ئارام و لێکتێگه‌یشتندا بچه‌سپێنین به‌تایبه‌ت ئاڕاسته‌ى ریفۆرم زیاتر که‌جه‌خت له‌جیاکردنه‌وه‌ى ده‌عوه‌و سیاسه‌ت ده‌که‌ن». لەگەڵ ئەوەشدا کە هیوا میرزا پێیوابوو که سه‌ڵاحه‌دین «کاریزماو رەمزى گه‌وره‌ى» یه‌کگرتووه‌کانه، به‌ڵام وتی «گه‌یشتوومه‌ته ئه‌و قه‌ناعه‌ته که‌وه‌ختى ئه‌وه هاتووه ئاڵوگۆڕێکى شکۆدارانه‌ى ئه‌و پۆسته بکرێت و جیلى دواى به‌ڕێزیان ئیداره‌ى رۆژانه‌ى ئه‌و پۆستانه بگرنه‌ده‌ست و جیلى به‌ڕێزیشیان (سەڵاحەدین بەهادین) ئاراسته‌و رێنماییمان بکه‌ن هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بیرو قه‌ناعه‌ته خۆم پاڵاوتووه«. لە ئێستادا سەڵاحەدین بەهادین سێ رکابەری هەیە، کە هەرسێکیان یەکەم جارە خۆیان دەپاڵێون بۆ ئەو پۆستە، کە بریتین لە (ئه‌بوبه‌کر عه‌لى کاروانى، هیوا میرزا سابر، زوهێر محه‌مه‌د خۆشناو). هیوا میرزا وتی «ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌م هه‌یه ئه‌و کاندیدانه‌ى که‌پڕۆژه‌و پلانمان زۆر لێکنزیکه رێکه‌وین و له‌به‌رژه‌وه‌ندى یه‌کێکمان ئه‌وانى ترمان خۆمان بکشێنینه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى ده‌نگه‌کان په‌رت نه‌بێت، ئه‌گه‌ر تاکاتى کۆنگره نه‌متوانى ئه‌و ئامانجه بهێنمه‌دى بڕیارى خۆم پێش کۆنگره ده‌ده‌م بۆ به‌رده‌وامى له‌سه‌رچوونه ناو پڕۆسه‌ى هه‌ڵبژادن یاخود کێشانه‌وه«. سه‌ڵاحه‌دین بابه‌کر، کارگێڕى ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکارى یه‌کگرتوو له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «هه‌موو ئه‌و شتانه له‌به‌رچاو گیراوه که‌یه‌کگرتوو هه‌ڵبستێته‌وه له‌چاو قۆناغى رابردوو و بێته‌وه گۆڕه‌پانه‌که«. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، وه‌کو هه‌موو ئه‌ندامێکى دیکه‌ى کۆنگره به‌پێى په‌یڕه‌وو پڕۆگرام ئه‌میندارى یه‌کگرتوو دوو خول ده‌توانێت ئه‌میندار بێت وه‌کو ده‌ستورى یه‌کگرتوو. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین یاریده‌ده‌ر قبوڵ ده‌کات، به‌ڵام جێگرى قبوڵ نییه، بابه‌کر، پێیوابوو ئه‌وه راستى تێدا نییه. سه‌ڵاحه‌دین بابه‌کر، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که له‌ناو ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کگرتوودا کۆتاى ژنان له‌سه‌دا 25% ده‌بێت و پێشیان راگه‌یاندوون که‌خۆیان بۆ به‌رپرسى مه‌ڵبه‌نده‌کان کاندید بکه‌ن، به‌ڵام خۆیان نه‌یانکردووه، وتیشى «به‌رپرسى مه‌له‌فى هه‌موو مه‌ڵبه‌نده‌کان خوشکێکه«. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، سه‌ڵاحه‌دین به‌هادین هه‌وڵى زۆرى داوه‌و سه‌ردانى زۆرینه‌ى مه‌ڵبه‌نده‌کانى دهۆک و هه‌ولێرى کردووه بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌مجاره‌ش ببێته‌وه ئه‌میندارى یه‌کگرتوو تاحزبه‌که هه‌نگاوێک بباته پێشه‌وه ئنجا دابنیشێت یا لێى دووربکه‌وێته‌وه‌و ئه‌مه‌شى به‌چه‌ندین هاوڕێى خۆى راگه‌یاندووه. ئه‌بوبه‌کر عه‌لى کاروانى، کاندیدى ئه‌منیدارى گشتى یه‌کگرتوو بۆ کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى حزبه‌که‌ى له‌چاوپێکه‌وتنێکیدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى، ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که‌ئاراسته جیاوازه‌کانى یه‌کگرتوو له‌م کۆنگره‌یه‌دا زیاتر شکڵ و شێوه‌یان گرتووه‌و وتیشى «پڕۆژه‌ى نوێبوونه‌وه‌و هه‌ستانه‌وه‌ى یه‌کگرتووم پێیه‌و ئومێده‌وارم له‌کۆنگره‌دا سه‌رکه‌وتوو بین تائه‌و به‌رنامه‌و ستراتیژه‌ى هه‌مانه جێبه‌جێى بکه‌ین».
شاناز حه‌سه‌ن حکومه‌تى هه‌رێم به‌نیازه به‌م زووانه دانیشتن و گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ئه‌و کۆمپانیاو وه‌به‌رهێنه‌رانه‌دا بکات که‌قه‌رزى پێداون دواى ئه‌وه‌ى مۆڵەتێکیان بۆ داده‌نێت لێپرسینه‌وه ده‌ستپێده‌کات و ده‌ست به‌سه‌ر موڵک و ماڵیاندا ده‌گرێت. حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌یه‌وێت له 2020دا پاکتاوى ئه‌و پارانه بکات که‌دوایه‌تى به‌کۆمپانیاو وه‌به‌رهێنه‌ره‌کان بۆ پڕۆژه‌کان که‌بڕه‌که‌ى (741) ملیار دیناره‌و هه‌ر کۆمپانیایه‌ک نه‌یداته‌وه ده‌یخاته لیستى ره‌شه‌وه. حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان له‌ساڵه‌کانى (2010و 2011و 2012) قه‌رزێکى زۆرى داوه‌ته کۆمپانیاکانى وه‌به‌رهێنان و سه‌رمایه‌داران که‌ئه‌وکات دۆخى دارایى هه‌رێمى کوردستان له‌وپه‌ڕى باشیدابووه، به‌ڵام پاش (10) ساڵ ده‌یه‌وێت پاکتاوى ئه‌و قه‌رزانه بکات. ئه‌وانه‌ى قه‌رزیان له حکومه‌ت وه‌رگرتووه له‌ڕووى یاساییه‌وه سوودى له‌سه‌دا پێنج تا سوودى له‌سه‌دا 11%ی چۆته‌سه‌رو له‌به‌رانبه‌ردا موڵکێک که‌به‌رانبه‌ر به‌هاى ئه‌و قه‌رزه بووه له‌و کاته‌دا خه‌وێندراوه له‌برى. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، که‌متر له‌سه‌دا 4%ی ئه‌و که‌سانه‌ى قه‌رزارى حکومه‌تن له‌ڕێگه‌ى چه‌کى بانکییه‌وه له‌دوو ساڵى رابردوودا به‌شێکى که‌م له‌قه‌رزه‌کانیان گه‌ڕاندۆته‌وه که‌ناگاته (32) ملیار دینار. له‌ساڵى رابردوودا به‌واژۆى نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆکى کابینه‌ى هه‌شته‌مى حکومه‌تى هه‌رێم داواى قه‌رزه‌کانیان له‌بازرگان و کۆمپانیاکانى وه‌به‌رهێنان و سه‌رمایه‌داران کرده‌وه، به‌ڵام که‌مترین که‌سیان چوون به‌ده‌م داواکارییه‌که‌ى حکومه‌ته‌وه. وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وه ئاشکراده‌کات حکومه‌تى هه‌رێم به‌م نزیکانه له‌گه‌ڵ کۆمپانیاکانى وه‌به‌رهێنان و سه‌رمایه‌داران دانیشتن و گفتوگۆ ده‌کات و مۆڵه‌تێکى نوێیان پێده‌دات و دواتر ده‌ستده‌کات به‌لێپرسینه‌وه‌ى یاسایى و ئه‌وانه‌ى له‌و واده‌یه‌دا که‌حکومه‌ت دیارى ده‌کات قه‌رزه‌کان نه‌گه‌ڕێننه‌وه ئه‌وا ده‌کرێنه لیستى ره‌شه‌وه. پێشه‌وا هه‌ورامى، وته‌بێژى فراکسیۆنى پارتى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «لیژنه‌یه‌ک پێکهێنراوه‌و ده‌بێت کۆمپانیاکان ئه‌م پاره‌یه بگه‌ڕێننه‌وه، چونکه له‌هه‌موو بارێکدا نه‌یگه‌ڕێننه‌وه زه‌ره‌ر ده‌که‌ن، چونکه به‌پێى بڕى قه‌رزه‌که زیاده‌ى ده‌چێته‌سه‌ر به‌پێى بڕى پاره‌که له‌سه‌دا (3و 8و 11) ده‌بێت». وتیشى «حکومه‌ت له‌گه‌ڵ خاوه‌ن قه‌رزه‌کان داده‌نیشێت و واده‌یه‌ک دیاریده‌کرێت و له‌و ماوه‌یه‌دا ده‌بێت بیگه‌ڕێننه‌وه، که نه‌یگه‌ڕێننه‌وه ئه‌و کۆمپانیایانه ده‌کرێته لیستى ره‌شه‌وه‌و موڵک و ماڵیان ده‌ستى به‌سه‌رداده‌گیرێت». جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه «حکومه‌ت به‌م زووانه دانیشتن ده‌کات و هه‌وڵیش ده‌درێت بێ ئه‌وه‌ى بگاته سزادان پاره‌که بگه‌ڕێننه‌وه«. به‌مه‌به‌ستى به‌ئه‌لکترۆنیکردنى بانکه‌کان و وه‌رگرتنه‌وه‌ى قه‌رزه‌کانى حکومه‌ت چوارشه‌ممه‌ی رابردوو 18/12/2019، لیژنه‌ى دارایى و کاروبارى ئابوورى له‌په‌رله‌مانى کوردستان بانگهێشتى کازم نامیق به‌ڕێوه‌به‌رى گشتیى بانکه‌کانى هه‌رێمی کردو کۆبوونه‌وه. لیژنه‌که داوایان کرد حکومه‌تى هه‌رێمیش په‌له بکات له‌وه‌رگرتنه‌وه‌ى قه‌رزه بازرگانییه‌کان که‌زیاتر له (741) ملیار دیناره‌و ده‌ستبکرێ به‌ئیجرائاتى پێویست له‌چوارچێوه‌ى یاسادا. زیاد جه‌بار، سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «به‌نووسراوى فه‌رمى داوامان کردووه هه‌نگاوه‌کان خێراتر بکرێن بۆ ئه‌وه‌ى سیستمى بانکى له‌هه‌رێمى کوردستان زۆر گرنگه‌و پێویسته کارى پێبکرێت بۆ که‌مکردنه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵى و گه‌ڕاندنه‌وه‌ى متمانه‌ى هاوڵاتیان به‌بانکه‌کان». سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له‌باره‌ى قه‌رزه‌کانى حکومه‌ته‌وه وتیشى «کۆمپانیاکان قه‌رزارى حکومه‌تن که‌پێویسته له‌ماوه‌ى دیاریکراودا بیده‌نه‌وه‌و له نه‌گه‌ڕانه‌وه‌یدا ئیجرائاتى پێویست ده‌کرێت». شێرکۆ جه‌وده‌ت، په‌رله‌مانتارى یه‌کگرتوو له‌لیژنه‌ى دارایى، له‌لێدوانێکدا بۆ هاوڵاتى، ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد له‌کۆبوونه‌وه‌که‌دا باسله‌وه‌کراوه زۆر بازرگان و خاوه‌ن کۆمپانیاو ده‌وڵه‌مه‌ند قه‌رزارى حکومه‌تن و ماوه‌که‌یان به‌سه‌رچووه‌و پێویسته بدرێته‌وه، وتیشى» ئه‌وانه کۆمه‌ڵێک بازرگان و زۆرینه‌ى زۆریان که‌سانى ده‌ستڕۆیشتوون و تایبه‌تمه‌ندێتیان بۆکراوه‌و بۆ ماوه‌یه‌کى دیاریکراو به‌زه‌مانى ره‌هنى عه‌قارات، به‌ڵام ماوه‌که‌یان به‌سه‌رچووه‌و قه‌رزه‌که‌یان نه‌گه‌ڕاندۆته‌وه‌و ماوه‌ى سێ مانگیان بۆ دانراوه تابیگه‌ڕێننه‌وه بۆ حکومه‌ت».
هاوڵاتى تالیب جاسم فەیاز کە گومانلێکراوێکی داعش بوو ساڵێکی تەواو دوای ئەوەی لەبیابانی ئەنبار دەستگیرکرا، هێشتا هیچ یەک لەئەندامانی خێزانەکەی سەردانێکیان نەکردووە. ئەو لەئۆپەراسیۆنێکی هێزەکانی عێراقیدا دەستگیرکرا بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی هاوپەیمانان. تالیب جاسم وتی هیچ چاوەڕوانی ئەوە ناکەم هیچ کەس لەکەسوکارەکەم سەردانم بکەن. ژن و منداڵەکانم نایانەوێت هیچ کەس بزانێت کە پەیوەندییان بەمنەوە هەیەو شوێنی ژیانیان بەهۆی منەوە گۆڕیوە.» فەیاز کەناسراوە بە ئەبو تەها، لەئێستادا لەژێر لێکۆڵینەوەدایە دەربارەی ئەو تاوانانەی ئەنجامیداوە بۆ داعش لەنێوان (2014 بۆ 2018) لەئەنبارو باشووری بەغدا، وتی «کەسوکارەکەم کەسیان سەردانیان نەکردووم و هیچ پرسیارێک دەربارەی من ناکه‌ن.» ئەو ئیستا چاوەڕوانی سزای هەتاهەتاییە دوای ئەوەی دانی نا بەبەشدارییکردنیدا لەشەڕ دژی هێزەکانی عێراقدا کەبوونەهۆی مەرگی ئه‌ندامانی هێزه ئەمنییه‌کان. ئەبو تەها لەدەستبەسەراگرتنی موڵک و ماڵی عێراقییەکانیش تێوەگلاوە کەداعش وەک کافر ناوزەدی دەکردن و وایکرد دەستبەسەراگرتنی شمەکەکانیان رێپێبدراو بێت لایان. ئەبو تەها وتی «شتێکی وانیە بووترێت. گەمژەیەکی بێمێشک بووم و خۆزگە ئەمتوانی بگەڕێمەوە چەند ساڵێک لەمەوبەر.» وتیشی «نغرۆبووبووین لەڕق و تووڕەییدا کە لەچوارچێوەیەکی ئایینیدا پەرەمان پێدا، ئەوە راستییەکەیه. وشەی شەرمەزاریی پڕاوپڕ نییە بۆ ئەوەی ئێستا هەستی پێدەکەم.» هه‌روه‌ها وتی «ئەمە بۆ هەمووان بەڵای پێوەبوو، شتی وامان ئەنجامدا کە نە خواو نە ئیسلام فەرمانی پێکردبووین، بەڵام بەهەڵە بەناوی ئیسلامەوە کردمان.» «تۆبەکردن یان دانپێدانان راستیی ئه‌وه ناگۆڕن کە دەستگیرکراوانی داعش ئەنجامیانداوە، چونکە یاسا روونە دەربارەی ئەو سزایەی دەدرێت بەسەر ئەوانەدا که لەتیرۆریزمەوە تێوەگلاون.» دادوەر عەلی عەبادی لەدادگای لێکۆڵینەوەی رەسافە لەبەغدا لەبارەی داعشە گیراوەکانەوە وای وت. عەلی عەبادی ئاماژە بەوەدەکات کەدەستگیرکراوانی داعش زۆرێکیان لەدادگاو لەکاتی لێکۆڵینەوەدا دەبوورێنەوەو هەنێکیان پەشیمانی دەردەبڕن و دەڵێن خۆزگە دەخوازن ئەوەی روویداوە بیگۆڕن و بگەڕێنەوە رابردوو، «بەداخەوە زۆربەیان گەنجن». عەلی عەبادی وتی «هەر بۆیەش ئەو سزایانەی دەدرێن بەسەر ئەو کەسانەدا که‌چالاکی راکێشانی خەڵکیان ئەنجامداوە تووندترن لەو سزایانەی دەدرێتە راکێشراوان». زیاتر وتی «هێرشە تیرۆریستیەکانی داعش بوونەهۆی مەرگی خەڵکی بێتاوان و تێکشکاندنی ژیانی هەزاران خێزانی عێراقی له‌ڕێی بێوەژنکردنی ژنان و هەتیوخستنی منداڵانه‌وه، بۆیه ده‌بێت هه‌موو تاوانباران سزابدرێن.» وتیشی «ئەوەی لەدادگا دەیبینین و دەیبیستین لەتیرۆریستانەوە سەرەڕای داننان بەتاوانەکانیاندا، هەستکردن بەشەرمەزاری و ئابڕووچوونە.» «میدیا پێویستە دانپێدانانی ئەندامانی دەستگیرکراوی داعش بڵاوبکاتەوە لەگەڵ دەربڕینی پەشیمانی و تۆبەکردنیان»، بەڕێوبەری لیژنەی ئاسایش و بەرگری له‌پەرلەمان، پەرلەمانتار محەمەد رەزا وای وت. ئەو پەرلەمانتارە بۆ دیارونا قسەی کردوەو دەڵێت «ئەم دانپێدانانە وەک پەیامێک دەبینین بۆ نەوەکانی داهاتوو کەهەر پرۆژەیەکی تیرۆریستی سه‌رکۆنه‌بکه‌ن کە ریشه‌ی له‌ڕق و کوشتارو خوێن و تۆڵەدا داکوتاوه.» وتیشی «ئەم دانپێدانانە دەکرێت نیشانیبدەن که‌گوتاری داعش و قاعیدەو زۆر گروپی تووندڕەوی دیکە گوتاری رێویی فێڵبازن، کەخراونه‌ته‌ڕوو، چونکە هیچ مانایەکیان نییە». فوئاد عەلی شرۆڤەکارێکی تایبەتمەندە لەگروپە تووندڕەوەکان، باس لەوەدەکات کەئامرازە میدیاییەکانی داعش بۆ راکێشانی ئه‌ندامان و به‌ده‌ستهێنانی داهات تاڕاده‌یه‌ک بەتەواوی وەستێندراون، هەندێک لەئەندامانیشیان واز لەگروپەکە ده‌هێنن و لەڕیزەکانی هه‌ڵدێن. فوئاد وتی «ئەمە لەسەر مینبەری تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیش دەبینرێت، لەکاتێکدا زۆرێک لەو ئه‌کاونتانه‌ی پشتیوانیی گروپەکەیان دەکرد یان پێیانوابوو بیرۆکەکانی گروپەکە هاوشێوەی ئەوەی خۆیانە، لەپێگەی خۆیان کشاونەتەوەو لەئێستادا رەخنە لەداعش دەگرن، هێرشی دەکەنە سەرو گاڵتەی پێدەکەن.» وتیشی «هەڵاتووەکان رێکخراوەکە تۆمەتباردەکەن بەوەی بەڵای بەسەر سوننەکاندا هێناوەو ژمارەیەکی بەرچاو سوننەی لەعێراق و سوریا کوشتووە لەژێر پاساوی ساختەو بێبنەمادا».
هاوڵاتى تالیب جاسم فەیاز کە گومانلێکراوێکی داعش بوو ساڵێکی تەواو دوای ئەوەی لەبیابانی ئەنبار دەستگیرکرا، هێشتا هیچ یەک لەئەندامانی خێزانەکەی سەردانێکیان نەکردووە. ئەو لەئۆپەراسیۆنێکی هێزەکانی عێراقیدا دەستگیرکرا بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی هاوپەیمانان. تالیب جاسم وتی هیچ چاوەڕوانی ئەوە ناکەم هیچ کەس لەکەسوکارەکەم سەردانم بکەن. ژن و منداڵەکانم نایانەوێت هیچ کەس بزانێت کە پەیوەندییان بەمنەوە هەیەو شوێنی ژیانیان بەهۆی منەوە گۆڕیوە.» فەیاز کەناسراوە بە ئەبو تەها، لەئێستادا لەژێر لێکۆڵینەوەدایە دەربارەی ئەو تاوانانەی ئەنجامیداوە بۆ داعش لەنێوان (2014 بۆ 2018) لەئەنبارو باشووری بەغدا، وتی «کەسوکارەکەم کەسیان سەردانیان نەکردووم و هیچ پرسیارێک دەربارەی من ناکه‌ن.» ئەو ئیستا چاوەڕوانی سزای هەتاهەتاییە دوای ئەوەی دانی نا بەبەشدارییکردنیدا لەشەڕ دژی هێزەکانی عێراقدا کەبوونەهۆی مەرگی ئه‌ندامانی هێزه ئەمنییه‌کان. ئەبو تەها لەدەستبەسەراگرتنی موڵک و ماڵی عێراقییەکانیش تێوەگلاوە کەداعش وەک کافر ناوزەدی دەکردن و وایکرد دەستبەسەراگرتنی شمەکەکانیان رێپێبدراو بێت لایان. گەمژەیەکی بێمێشک بووم و خۆزگە ئەمتوانی بگەڕێمەوە چەند ساڵێک لەمەوبەر ئەبو تەها وتی «شتێکی وانیە بووترێت. گەمژەیەکی بێمێشک بووم و خۆزگە ئەمتوانی بگەڕێمەوە چەند ساڵێک لەمەوبەر.» وتیشی «نغرۆبووبووین لەڕق و تووڕەییدا کە لەچوارچێوەیەکی ئایینیدا پەرەمان پێدا، ئەوە راستییەکەیه. وشەی شەرمەزاریی پڕاوپڕ نییە بۆ ئەوەی ئێستا هەستی پێدەکەم.» هه‌روه‌ها وتی «ئەمە بۆ هەمووان بەڵای پێوەبوو، شتی وامان ئەنجامدا کە نە خواو نە ئیسلام فەرمانی پێکردبووین، بەڵام بەهەڵە بەناوی ئیسلامەوە کردمان.» «تۆبەکردن یان دانپێدانان راستیی ئه‌وه ناگۆڕن کە دەستگیرکراوانی داعش ئەنجامیانداوە، چونکە یاسا روونە دەربارەی ئەو سزایەی دەدرێت بەسەر ئەوانەدا که لەتیرۆریزمەوە تێوەگلاون.» دادوەر عەلی عەبادی لەدادگای لێکۆڵینەوەی رەسافە لەبەغدا لەبارەی داعشە گیراوەکانەوە وای وت. عەلی عەبادی ئاماژە بەوەدەکات کەدەستگیرکراوانی داعش زۆرێکیان لەدادگاو لەکاتی لێکۆڵینەوەدا دەبوورێنەوەو هەنێکیان پەشیمانی دەردەبڕن و دەڵێن خۆزگە دەخوازن ئەوەی روویداوە بیگۆڕن و بگەڕێنەوە رابردوو، «بەداخەوە زۆربەیان گەنجن». عەلی عەبادی وتی «هەر بۆیەش ئەو سزایانەی دەدرێن بەسەر ئەو کەسانەدا که‌چالاکی راکێشانی خەڵکیان ئەنجامداوە تووندترن لەو سزایانەی دەدرێتە راکێشراوان». زیاتر وتی «هێرشە تیرۆریستیەکانی داعش بوونەهۆی مەرگی خەڵکی بێتاوان و تێکشکاندنی ژیانی هەزاران خێزانی عێراقی له‌ڕێی بێوەژنکردنی ژنان و هەتیوخستنی منداڵانه‌وه، بۆیه ده‌بێت هه‌موو تاوانباران سزابدرێن.» وتیشی «ئەوەی لەدادگا دەیبینین و دەیبیستین لەتیرۆریستانەوە سەرەڕای داننان بەتاوانەکانیاندا، هەستکردن بەشەرمەزاری و ئابڕووچوونە.» «میدیا پێویستە دانپێدانانی ئەندامانی دەستگیرکراوی داعش بڵاوبکاتەوە لەگەڵ دەربڕینی پەشیمانی و تۆبەکردنیان»، بەڕێوبەری لیژنەی ئاسایش و بەرگری له‌پەرلەمان، پەرلەمانتار محەمەد رەزا وای وت. ئەو پەرلەمانتارە بۆ دیارونا قسەی کردوەو دەڵێت «ئەم دانپێدانانە وەک پەیامێک دەبینین بۆ نەوەکانی داهاتوو کەهەر پرۆژەیەکی تیرۆریستی سه‌رکۆنه‌بکه‌ن کە ریشه‌ی له‌ڕق و کوشتارو خوێن و تۆڵەدا داکوتاوه.» وتیشی «ئەم دانپێدانانە دەکرێت نیشانیبدەن که‌گوتاری داعش و قاعیدەو زۆر گروپی تووندڕەوی دیکە گوتاری رێویی فێڵبازن، کەخراونه‌ته‌ڕوو، چونکە هیچ مانایەکیان نییە». فوئاد عەلی شرۆڤەکارێکی تایبەتمەندە لەگروپە تووندڕەوەکان، باس لەوەدەکات کەئامرازە میدیاییەکانی داعش بۆ راکێشانی ئه‌ندامان و به‌ده‌ستهێنانی داهات تاڕاده‌یه‌ک بەتەواوی وەستێندراون، هەندێک لەئەندامانیشیان واز لەگروپەکە ده‌هێنن و لەڕیزەکانی هه‌ڵدێن. فوئاد وتی «ئەمە لەسەر مینبەری تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیش دەبینرێت، لەکاتێکدا زۆرێک لەو ئه‌کاونتانه‌ی پشتیوانیی گروپەکەیان دەکرد یان پێیانوابوو بیرۆکەکانی گروپەکە هاوشێوەی ئەوەی خۆیانە، لەپێگەی خۆیان کشاونەتەوەو لەئێستادا رەخنە لەداعش دەگرن، هێرشی دەکەنە سەرو گاڵتەی پێدەکەن.» وتیشی «هەڵاتووەکان رێکخراوەکە تۆمەتباردەکەن بەوەی بەڵای بەسەر سوننەکاندا هێناوەو ژمارەیەکی بەرچاو سوننەی لەعێراق و سوریا کوشتووە لەژێر پاساوی ساختەو بێبنەمادا».
سازدانى: ئارا ئیبراهیم کاندیدێک بۆ پۆستى ئه‌میندارى گشتى یه‌کگرتووى ئیسلامى ئاماژه به‌وه‌ده‌دات له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌کگرتوو پاشه‌کشه‌یه‌کى گه‌وره‌ى کردو له‌سه‌دا 50%ى کورسى و ده‌نگه‌کانى له‌ده‌ستدا، بۆیه کۆنگره‌ى پێشخستووه. ئه‌بوبه‌کر کاروانى، کاندیدى ئه‌میندارى گشتى یه‌کگرتوو له‌کۆنگره‌ى هه‌شته‌مى حزبه‌که‌یدا خۆى پاڵاوتووه‌و له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ده‌ڵێت «له‌ژێر دروشمێکى ناوه‌ندى خۆم هه‌ڵبژاردووه ئه‌ویش کارکردنه له‌سه‌ر هه‌ڵسانه‌وه‌و نوێکردنه‌وه‌ى یه‌کگرتوو که‌چۆن یه‌کگرتوو هه‌ڵسێنینه‌وه، دووه‌مجار چۆن نوێ بکرێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى کارایى بگه‌ڕێته‌وه‌و کێبڕکێکارێکى باش بێت». کاروانى جه‌ختله‌وه ده‌کاته‌وه که له‌ناو یه‌کگرتوودا دوو ئاڕاسته‌ى جیاواز هه‌یه‌و وتى «ئاڕاسته‌ى جیاوازى تێدایه یه‌کگرتوو، ئێستا ئاراسته جیاوازه‌کان بۆ ئه‌م کۆنگره‌یه زیاتر شکڵ و شێوه‌یان گرتووه، ئێمه هه‌موو ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌که‌ین کۆنگره‌یه‌کى ئارام به‌ڕێوه‌به‌رین و هیچ به‌ریه‌ککه‌وتنێک نه‌بێت». یەکگرتوو 50 % ى ده‌نگه‌کانى له‌ده‌ست دا، بۆیه کۆنگره‌مان پێش خستووه هاوڵاتى: یه‌کگرتوو کۆنگره‌ى پێشخست، له‌پێناو گۆڕانکارى بوو یا نائومێدییه‌ک له‌ناو کادراندا هه‌بووه تا ئومێد بگێڕنه‌وه بۆیان؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: بۆ هه‌ردووکیان، له‌به‌رئه‌وه‌ى یه‌کگرتوو پاشه‌کشه‌یه‌کى گه‌وره‌ى کردو له‌سه‌دا 50%ى کورسى و ده‌نگه‌کانى له‌ده‌ستدا، کۆنگره پێشخرا بۆ ئه‌وه‌ى یه‌کگرتوو له‌سه‌ر ئه‌م پرسه بوه‌ستێت و گۆڕانکارى بکات و به‌خۆیدا بچێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى جارێکى تر به‌گوڕوتینێکى نوێ و شێوازێکى نوێ بێته‌وه سه‌ر گۆڕه‌پانى سیاسى و قه‌ره‌بووى ئه‌و زیانانه بکاته‌وه که له‌گۆڕه‌پانه سیاسییه‌که‌دا لێى که‌وتووه‌و به‌گشتیش کاروبارى خۆى رێکبخاته‌وه به‌جۆرێکى تر. هاوڵاتى: یه‌کگرتوو کۆنگره له‌هه‌ولێر ئه‌نجامده‌دات، بۆچى له‌به‌رئه‌وه‌ى پایته‌خته؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: بڕیاربوو له‌سلێمانى بێت، به‌ڵام شوێنى گونجاوى وانه‌بوو دواتر برایه هه‌ولێر، بۆ ئێمه هیچ شارێک جیاوازى نییه. به‌ڵێ ئێمه پڕۆژه‌مان ده‌بێت بۆ کۆنگره‌و له‌پێشتر پڕۆژه‌یه‌کمان بڵاوکردۆته‌وه له‌دووتوێى کتێبێکى سه‌د لاپه‌ڕه‌ییداو دوو هه‌زار نوسخه‌شمان بۆ ناوخۆى یه‌کگرتوو چاپ کردووه‌و بڵاوکردووه‌ته‌وه هاوڵاتى: تاچه‌ند پێتانوایه کۆنگره ده‌بێته داینه‌مۆى هه‌ستانه‌وه‌ى یه‌کگرتوو له‌و شکسته‌ى له رابردوو به‌سه‌ریدا هات؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: ئه‌مێنێته‌وه سه‌ر به‌رئه‌نجامى کۆنگره‌و ئه‌و گۆڕانکارییه‌ى تێیدا رووده‌دات، تا چه‌ند ئه‌م شێوازى سه‌رکردایه‌تیکردنه‌ى ئێستاو هه‌ڵوێست گرتن و بڕیار دروستکردون دۆخى دارایى و راگه‌یاندن و ئاڕاسته‌کردن و رێکخستنه‌کان گۆڕانکارى به‌سه‌ردادێت و سه‌رکردایه‌تیش گۆڕانکارى به‌سه‌ردادێت و به‌کۆمه‌ڵێک خوێنى نوێ دێته سه‌رکردایه‌تى و نوێ ده‌بێته‌وه، ئه‌وانه بڕیارده‌ده‌ن له‌سه‌رئه‌وه‌ى کۆنگره تا چه‌ند ئه‌و ئه‌رکه جێبه‌جێ ده‌کات. هاوڵاتى: بۆ خۆت وه‌کو کاروانى پڕۆژه‌یه‌کتان هه‌یه بۆ کۆنگره؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: به‌ڵێ ئێمه پڕۆژه‌مان ده‌بێت بۆ کۆنگره‌و له‌پێشتر پڕۆژه‌یه‌کمان بڵاوکردۆته‌وه له‌دووتوێى کتێبێکى سه‌د لاپه‌ڕه‌ییداو دوو هه‌زار نوسخه‌شمان بۆ ناوخۆى یه‌کگرتوو چاپ کردووه‌و بڵاوکردووه‌ته‌وه. هاوڵاتى: خاڵه جه‌وهه‌رییه‌کانى پڕۆژه‌که‌تان چین؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: له‌ژێر دروشمێکى ناوه‌ندى خۆم هه‌ڵبژاردووه ئه‌ویش کارکردنه له‌سه‌ر هه‌ڵسانه‌وه‌ى یه‌کگرتوو و نوێکردنه‌وه‌ى یه‌کگرتوو، چۆن یه‌کگرتوو هه‌ڵسێنینه‌وه، دووه‌مجار چۆن نوێبکرێته‌وه بۆ ئه‌وه‌ى کارایى بگه‌ڕێته‌وه‌و کێبڕکێکارێکى باش بێت له‌فه‌رهه‌نگى بوارى روحى و فه‌رهه‌نگى و ئه‌خلاقییه‌که و بواره سیاسییه‌که‌شدا. خۆپاڵاوتنیشم هه‌نگاوێکى تره بۆ خزمه‌تى نوێکردنه‌وه‌و گه‌وره‌کردنى ئیسلامییه‌کان و به‌فۆڕم و شێوازێک که له‌گه‌ڵ گۆڕانکارییه‌کانى سه‌رده‌مدا گونجاو بێت و خزمه‌ت به‌گێڕانه‌وه‌ى کارایى و چوست و چالاکى و ئاماده‌یى سیاسى و روحى و فه‌رهه‌نگى ئه‌وانیش بکات هاوڵاتى: یه‌کگرتوو دوو ئاڕاسته‌ى جیاوازى تێدایه که‌موحافیزکاره‌کان و ریفۆرمخوازه‌کانن، به‌ریه‌ککه‌وتن دروستناکات له‌ناو کۆنگره‌دا؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: ئاڕاسته‌ى جیاوازى تێدایه یه‌کگرتوو، ئێستا ئاراسته جیاوازه‌کان بۆ ئه‌م کۆنگره‌یه زیاتر شکڵ و شێوه‌یان گرتووه، ئێمه هه‌موو ئیش له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌که‌ین کۆنگره‌یه‌کى ئارام به‌ڕێوه‌به‌رین و هیچ به‌ریه‌ککه‌وتنێک نه‌بێت و کۆنگره‌که به‌قازانجى هه‌ستانه‌وه‌و نوێکردنه‌وه‌ى یه‌کگرتوو ته‌واو بکرێت. پێموانییه به‌ریه‌ککه‌وتن دروست ببێت له‌به‌رئه‌وه‌ى به‌رژه‌وه‌ندى گه‌وره‌ى تێدا نییه‌و کۆنگره‌ش خاڵى لێکتێگه‌شتن و چوارچێوه‌ی هاوبه‌شه که‌کۆنگره‌که به‌شێوه‌ى ئارام کۆتایى پێبێت. هاوڵاتى: یه‌کێکى له‌و که‌سانه‌ى خۆت پاڵاوتووه بۆ پۆستى ئه‌میندارى گشتى یه‌کگرتوو، ئامانجه‌که ته‌نها گۆڕانکارییه له‌ده‌موچاوێکى سیاسى یاخود ده‌تانه‌وێت ریفۆرمێکى باش ئه‌نجامبدرێت؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: دیدوبۆچونى خۆم روون و دیاره ده‌رباره‌ى پاشه‌ڕۆژى ئیسلامییه‌که‌و جۆرى چاکسازیی نێوانیان ئه‌وه‌ى پێویست بێت که‌بیکه‌ن، خۆپاڵاوتنیشم هه‌نگاوێکى تره بۆ خزمه‌تى نوێکردنه‌وه‌و گه‌وره‌کردنى ئیسلامییه‌کان و به‌فۆڕم و شێوازێک که له‌گه‌ڵ گۆڕانکارییه‌کانى سه‌رده‌مدا گونجاو بێت و خزمه‌ت به‌گێڕانه‌وه‌ى کارایى و چوست و چالاکى و ئاماده‌یى سیاسى و روحى و فه‌رهه‌نگى ئه‌وانیش بکات. هاوڵاتى: ئایا داوایان لێکردوویت خۆت کاندید بکه‌یت بۆ ئه‌میندار، ئه‌و که‌سانه له‌پۆستى باڵاى یه‌کگرتوودان؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: کۆمه‌ڵێکیان داوایان لێکردم خۆم بپاڵێوم و خۆم راوێژم پێکردن که‌پێتان چۆنه خزمه‌ت به‌هه‌ستانه‌وه‌و نوێکردنه‌وه‌ى یه‌کگرتوو ده‌کات و ده‌رفه‌ت هه‌یه ئه‌و رۆڵه ببینم، له‌سه‌دا 90ى زیاتریان پێیانوابوو وه‌کو ئه‌رکێک وایه بۆ تۆ که‌خۆت ده‌پاڵێویت، کادره‌کانیش له‌ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و سه‌رکردایه‌تییه‌وه‌و تیایه‌تى تا ئه‌ندام مه‌ڵبه‌ندو مه‌کته‌به‌کان و هه‌ندێ ئه‌ندام لقیشى تێدا بووه. هاوڵاتى: زۆرجار باست له‌وه کردووه که‌پاشگرى ئیسلامى پێویست ده‌کات له‌یه‌کگرتوو بکرێته‌وه، له‌ناو پڕۆژه‌که‌تدا ئه‌مه هه‌یه‌و له‌ناو کۆنگره باس ده‌کرێت؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: به‌بڕواى من موناقه‌شه‌و گفتوگۆکان ئه‌وه‌یان تێپه‌ڕاندووه‌و ته‌نها پاشگرى ئیسلامى نه‌بوونى و بوونى جه‌وهه‌رى نییه، له‌به‌رئه‌وه‌ى ئه‌م حزبه پێویستى به‌هه‌ستانه‌وه‌یه‌ک و دووباره بیناکردنه‌وه‌یه‌کى هه‌مه‌لایه‌نه هه‌یه له‌بواره جۆر به‌جۆره‌کانیدا، له‌قۆناغى داهاتوو خۆى به‌شێوه‌یه‌کى سروشتى ئه‌و شتانه دێته پێشه‌وه، پڕۆژه‌یه‌کیش هه‌بوو له‌ناو یه‌کگرتوو له‌و ماوه‌یه‌دا تاووتوێکرا، به‌ڵام به‌بڕواى من ئێستا شته‌که قوڵترو هه‌مه‌لایه‌نتره په‌یوه‌سته به‌کۆى کارو چالاکى و ئیشکردنه‌کانى یه‌کگرتوو و چۆنێتى نوێکردنه‌وه‌یان. ئه‌م فۆڕم و شێوازه‌ى ئیسلامییه‌کان ناتوانێت گه‌شه‌کردنێکى گه‌وره به‌خۆیه‌وه ببینێت له‌کۆمه‌ڵگاداو له‌بازنه‌یه‌کى دیاریکراودا دێن و ده‌چن، بۆیه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن رۆڵێکى گه‌وره ببینن له‌داهاتووى وڵاته‌که‌یاندا له‌ئاستى روحى و فه‌رهه‌نگى و بانگخوازی و سیاسى و فکریدا ده‌بێت ده‌ستکاریی شێوازه‌کانیان بکه‌ن و ئه‌و بازنه داخراوه بشکێنن که‌خۆیان بۆ خۆیان دروستکردووه هاوڵاتى: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان ئه‌وانه‌ى کارى بانگخوازى ده‌که‌ن له‌مه‌یدانى سیاسى یه‌کگرتوودا پۆست وه‌رنه‌گرن و نه‌بنه ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى و له‌مه‌یدانى سیاسیدا نه‌بن، به‌ڵکو له‌ناو گروپێکى بانگخوازی یه‌کگرتوودا بن؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: خۆم ئه‌گه‌ر ده‌رچووم بۆ ئه‌میندارى گشتى حزبه‌که، یه‌که‌م ئیشم ئه‌وه ده‌بێت هه‌وڵى به‌دامه‌زراوه‌یى کردنى کارى بانگه‌وازه‌که ده‌ده‌م له‌چوارچێوه‌ى دامه‌زراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نیدا، دووباره چالاککردنه‌وه‌ى حزبه‌که‌ش به‌و جۆره‌ى که لۆژیکى کارى سیاسى سه‌رکه‌وتوو ده‌یخوازێت. هاوڵاتى: ئیسلامییه‌کان به‌شێوه‌ى گشتى ده‌نگه‌کانیان که‌میکردووه، راسته ره‌نگه هه‌ندێ پاڵنه‌رى ده‌ره‌کى هه‌بێت، به‌ڵام گرفت و کێشه‌ى ناوخۆییش هه‌بووه چۆن چاره‌سه‌ر ده‌کرێت؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: ئه‌م فۆڕم و شێوازه‌ى ئیسلامییه‌کان ناتوانێت گه‌شه‌کردنێکى گه‌وره به‌خۆیه‌وه ببینێت له‌کۆمه‌ڵگاداو له‌بازنه‌یه‌کى دیاریکراودا دێن و ده‌چن، بۆیه بۆ ئه‌وه‌ى بتوانن رۆڵێکى گه‌وره ببینن له‌داهاتووى وڵاته‌که‌یاندا له‌ئاستى روحى و فه‌رهه‌نگى و بانگخوازی و سیاسى و فکریدا ده‌بێت ده‌ستکاریی شێوازه‌کانیان بکه‌ن و ئه‌و بازنه داخراوه بشکێنن که‌خۆیان بۆ خۆیان دروستکردووه. هاوڵاتى: ئه‌ندامانى کۆنگره‌ى یه‌کگرتوو ژماره‌یان چه‌ند ده‌بێت؟ ئه‌بوبه‌کر کاروانى: (900) ئه‌ندامى کۆنگره‌مان هه‌یه.
هاوڵاتى دەزگای هەواڵگریی میتی تورکی داوا لەو کرێکارە کوردانە دەکات کە لەهەرێمی کوردستان کاردەکەن بۆ ئەوەی سیخوڕییان بۆ بکەن، بەتایبەتی ئەو کوردانەی کە پێشتر هەڵهاتوون لە تورکیا بەهۆی تۆمەتبارکردنیان بەپەیوەندییان لەگەڵ پەکەکە. میتی تورکیا بەو کرێکارانەی راگەیاندوە یان دەبێت کاری سیخوڕییان لەگەڵدا بکەن یان کەسوکارەکانیان لە باکوری کوردستان دەخەنە عەزێتەوەو کیشەیان بۆ دروستدەکەن. بەپێی وتەی دوو کەس لەوانە میت ٢٨ ناوەندی سیخوڕی هەیە لەباشووری کوردستان، بەتایبەت لەشارەکانی سلێمانی و هەولێرو زاخۆو دهۆک و مەخموور. میتی تورک کە لەڕێگای تەلەفۆنەوە پەیوەندی کردوە بە (م.س)ی خەڵکی شڕناخ و (ک.د) خەڵکی سێرت، کە دوو هاوڵاتیی خەڵکی باکوری کوردستانن، بەمەبەستی کاری سیخوڕی، پێشنیاری ئەوەیان خستووەتە بەردەمیان، بەڵام ئەوەی داواکانیان رەدکردووەتەوە، بۆیە هەڕەشەی ئەوەی لێکردوون کە زیان بەخێزان و منداڵەکانیان دەگەیەنن. ئەو دوو هاوڵاتییە سەرەڕای ئەو هەڕەشەو پێشنییارانە، بەڵام سیخوڕیی دەوڵەتی تورکیایان رەدکردووەتەوە. جەمیل بایک هاوسەرۆکی کۆنسەی بەڕێوەبەرایەتی کەجەکە (KCK) لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەی هاوڵاتى-دا کە لە ئەیلولی رابردوو بلاوکرایەوە، رایگەیاند کە دەزگای هەواڵگری تورکیا (میت) لەگەڵ دەزگای پاراستنی پارتی کار دەکات، وتیشی وای بۆدەچن لەگەڵ بەشێک له زانیاریش کاربکەن. جەمیل بایک وتی «بەهۆی پارچەبوونییەوه دەشێت هەموو یەکێتی (YNK) نەگرێتەوه، بەڵام وا بۆی دەچین لەگەڵ بەشێک له (زانیاری)ش کاردەکەن. بەتایبەتیش کۆمەڵێک هێماو نیشانه لەبەردەستتدا هەن که بوونی پەیوەندی لەنێوان هەندێک لەکەسانی ناو (زانیاری) لێپرسراو لەکاروباری هەرێمەکانی قەندیل و کارکردنیان لەگەڵ (میت) یەکلا دەکاتەوه، هێرشەکانی دژی قەندیل ئەم راستییه دەسەلمێنێت و لەم خاڵەدا بەئاسەواری بەرچاو گەیشتووین «. (م. س) و (ک. د) کە دوو هاوڵاتیی باکوری کوردستانن و ئێستا ئاوارەی باشوری کوردستانن، ئەو دوو هاوڵاتیە پێشتر تۆمەتی کارکردن لەگەڵ پەکەکیان دراوەتە پاڵ و دواتر پێینا وتراوە سزا نادرێن و نادرینە دادگا ئەگەر وەکو سیخوڕ کاریان لەگەڵ بکەن، بەڵام ئەوان رەتیان کردۆتەوەو ناچار ماون ئاوارەی باشوری کوردستان بوون. دوای ئەوەی هەوڵ و سەپاندنی ئەو داوایەی میتی تورک بێئەنجام دەمێنێت، دەستیان بە هەڕەشە کردووە. (م.س) کە میت داوای کاری سیخوڕی لێکردووە، باسی هاتنی خۆی بۆ باشوری کوردستان و ناچارکردنی بۆ کاری سیخوری دەکات (م.س) کەخەڵکی شڕناخە دەڵێت، کاتێک لەباکور بووە، لەدژی ئەو، دۆسیەیەک لەسەر ئەندامێتی لە رێکخستندا ئامادەکرابوو، پێشتریش لەسەر داوایەکی دیکە سزای (١٥) ساڵ زیندانی بەسەردا بۆ بڕابووەوە، بەم هۆیەوە رووی کردووەتە باشوری کوردستان. (م.س) دەڵێت، لەباشوری کوردستان لە کافێیەک دەستی بەکارکردووە. ٢٣ی تشرینی دووهەمی ئەمساڵ، بەژمارە تەلەفۆنێک کە ژمارەکە لای هاوڵاتى پاریزراوە، نامەیەکی بۆ چووەو لەنامەکەدا نووسراوە «لەئەنکەرەوە لەگەڵتم. بەڕێوەبەرێکی باڵای دەوڵەتم». دواتر داوای سیخوڕی لێکردووە. (م.س) دەڵێت «سەرەتا وام زانیوە کەسێکە، گاڵتەم لەگەڵدا دەکات، بەڵام دواتر لەبارەی من و خێزان و کەسوکارمەوە زانیاریی وردی دا. پێی وتم «یارمەتی ماددی و مەعنەویەت دەدەین و ئەگەر کارمان لەگەڵدا نەکەی، زیان بەدایک و باوکت دەگەیەنین. وتیان ئەگەر دەتەوێت هیچ زیانێک بەر کەسوکارت نەکەوێت، دەبێت کارمان لەگەڵدا بکەی.» ناوبراو دەڵێت «پێیان وتووم، لەبارەی رێکخستن و خەبات و بینینی کادیرانی پەکەکە چیت بیست، پێمان بڵێ، بەڵام من قبوڵم نەکرد.» (٢٨) ناوەندیان هەیە (م.س) لەبەردەوامی قسەکانیدا دەڵێت «هەروەها پێیان وتم، لەباشوری کوردستان (٢٨) ناوەندی میت هەن و ئەگەر قبوڵی بکەی کاریان لەگەڵدا بکەی، دەتناسێنین بەو ناوەندانە». بەپێی گێڕانەوەکە داوایان لێکردوە لەنزیکەوە سەردانی کادیرانی پەکەکە بکات و لەبارەی خەباتیانەوە زانیاریی کۆبکاتەوە ئەگەر ئەم کارەبکات هەم لەباشورو هەم لەباکوری کوردستان یارمەتی دەدەن. درێژەی بە قسەکانیدا وتی «هەروەها پێیان وتم «باری ئەمنیت لەهەموو روویەکەوە پارێزراو دەبێت». وتیشی «تائێستا زۆر کەسیان کردووە بەسیخوڕو پەروەردەیان کردوون. داوایانلێکردم، بەتایبەت لەسلێمانی و هەوڵێرو زاخۆو دهۆک و مەخموور تۆڕەکانی سیخوڕی بەرفراوان بکەم. هەروەها پێیان راگەیاندم کە ئەو کەسانەی کاریان لەگەڵدا دەکەن، بەئارامی و بەخۆشی دەژین. بەڵام کاتێک هەموو داواکارییەکانی ئەوانم رەدکردەوە، هەڕەشەی ئەوەیان لێکردم کە زیان بەکەسوکارو خێزانەکەم دەگەیەنن و ناهێڵن لەباشوری کوردستان بەبێ کێشە بژیم.» ناوبراو دەڵیت، کاتێک پرسیاری ئەوەم لێکردن چۆن خۆتان گەیاندووەتە من، پێی وتم، «ئێمە دەستمان درێژەو هەر شوێنێک کە بمانەوێت خۆمانی دەگەێنینێ... ئێمە وەکو دەوڵەت لەهەر جێگایەک بمانەوێت، دەتوانین خۆمانی بگەیەنینێ». زیاتر وتی «ویستیان داواکەیان قبوڵ بکەم. وتیان بۆ پاراستنی ژیانی دایک و باوکت، دەبێت کارمان لەگەڵدا بکەی. هەروەها پێیان وتم، ‹ بڕیارەکە لەدەستی خۆتدایە. ئێمە دەرفەتێکی دیکەت دەدەینێ، بۆ ئەوەی ئەو داوایانەی لەسەرت هەن، لاببرێن. زۆر گەنجی دیکەی کورد وەک من هەن کە دەیانەوێت هەڵیانخەڵەتێنن. بەڵام لەدژی سیخوڕی پێویستە هەموو کوردێکی وڵاتپارێز وریاو هۆشیار بێت.» جەمیل بایک لە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتى سەبارەت بە تێوەگلانی دەزگای زانیاری و پاراستن لەگەل میت، وتی کە پاراستن کاریان لەگەڵ دەکەن، بەڵام یەکێتی بەهۆی پارچەبوونییەوه رەنگە هەموویان تێوە نەگلابن، وتی «بەلام وا بۆی دەچین لەگەڵ بەشێک له (زانیاری)ش کاربکەن. بەتایبەتیش کۆمەڵێک هێماو نیشانه لەبەردەستتدا هەن که بوونی پەیوەندی لەنێوان هەندێک لەکەسانی ناو (زانیاری) لێپرسراو لەکاروباری هەرێمەکانی قەندیل و کارکردنیان لەگەڵ (میت) یەکلا دەکاتەوه، هێرشەکانی دژی قەندیل ئەم راستییه دەسەلمێنێت و لەم خاڵەدا بەئاسەواری بەرچاو گەیشتووین «. هەروەها وتی «ئه‌ندامانی پاراستن له‌گه‌ڵ (میت) له کۆنسۆڵخانه‌ی تورکیا له‌هه‌ولێر کۆبوونه‌وه‌ی هاوبه‌شیان هه‌یه. خودی ئه‌ندامه ده‌ستگیرکراوه‌کانی میت (کە لە ٢٠١٧دا پەکەکە لە ەدوکان دەستگیری کردن) دانیان به‌م راستییه‌دا ناوه. به‌تایبه‌تیش ده‌ڵێن که له کۆنسۆڵخانه‌ی هه‌ولێر کۆبوونه‌وه‌ی دیاریکراو و بەردەوامیان هه‌یه، ته‌نانه‌ت ناوی ئه‌وانه‌شیان داوه که به‌شداری له‌و کۆبوونه‌وانه‌دا ده‌که‌ن» (ک.د) هاولاتییەکی ترەو خەڵکی شاری سێرتە لە باکوری کوردستان باوکی (5) منداڵە لەنێوان ساڵەکانی (٢٠٠٩-٢٠١٠)دا (5)جار دەستگیرکراوە. هیچ تاوانێکی بەسەردا نەسەپاوە. بەڵام داوای لەسەر تۆمارکراوە بەتۆمەتی ئەوەی ئەنامی رێکخستنەکانی پەکەکەیە. (ک.د) رایدەگەێنێت، کاتێک دەستگیریان کردبوو، فشارو هەڕەشەێکی زۆریان لێکردووە. بەهۆی (3) داواوە کە بەدەیان ساڵ سزای بۆ بڕابووەوە، بەر لە (4) ساڵ بەناچاری رووی لەباشوری کوردستان کردووە. ئەو دەڵێت «ماوەیەکی زۆرە لەکافێبەک کاردەکەم. ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ نامەیەک بۆ مۆبایلەکەم هات. لەنامەکەدا پێیان وتم، ‹ لەئەنکەرەوە پەیوەندیت پێوە دەکەین و ژمارەکەتمان لەهاوڕێیەکت لە باکوری عێراق (هەرێمی کوردستان) وەرگرتووە›. وتی «سەرەتا زۆر بەجددی سەیری بارودۆخەکەم نەکردو زۆر بڕواشم نەکرد. دوایی کە بینیم بەنامەیەکی دیکە ژمارەی دۆسیەکی داواکەی منیان نارد، زانیم کەئەوە کاری میتە. دیسان داوای کاری سیخورییان لێکردم. پێیان راگەیاندم کە لەڕووی لابردنی سزاکانی سەرم، یارمەتیم دەدەن و ئیدی دەتوانم بگەڕێمەوە لای خانەوادەکەم». لە تەلەفۆنەکەوە پێیان وتووە ‹ئەگەر کارمان لەگەڵدا بکەی، ئۆتۆمبیل و ماڵ و تەلەفۆنی تایبەت و یارمەتی ماددیت دەدەینێ›. هەروەها وتیان، دەتناسێنین بەئەندامانی میت لەباشووری کوردستان. کاتێک هەموو داواکارییەکانیانم رەدکردەوە، هەڕەشەی ئەوەیان لێکردم کەمنداڵەکانم دەناسن و یەک بەیەک ناوەکانیان پێ وتم. ئەو کوردەی باکور دەڵێت «بەڵام لەگەڵ هەموو هەڕەشەکانیان، سیخوڕی و هاوکارییەکانیانم قبوڵ نەکرد. لەڕووی شکۆو پیرۆزییەکانم هیچ هەنگاوێکم بۆ دواوە نەنا. بێئەخلاقیم قبوڵ نەکرد. ئەگەر ئەوەم بکردایا، منداڵەکانی خۆمم بەجێ نەدەهێشت. پێم وتن کە بەهیچ شێوەیەک ئەم داوایەتان قبوڵ ناکەم و جارێکی دیکەش پەیوەندیم پێوەنەکەن. بەهەڕەشە و سەپاندنی سیخوڕی، دەیانویست ئیرادەی من دەستبەسەر بکەن. دەبێت هیچ کوردێک ئەم سەپاندنە قێزەونانە قبوڵ نەکات.»
راپۆرتی: نیویۆرک تایمز وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا ماوەی دوازدە هەفتەیە خۆپیشاندەرانی عێراق لەشەقامەکانی بەغدادو شارەکانی باشووردا کۆبوونەتەوە بۆ داواکردنی رووخانی حکومەت، کۆتاییهێنان بەگەندەڵی و راگرتنی هەژموونی فراوانی ئێران. هەر لەماوەی ئەم دوازدە هەفتەیەدا حکومەت لەوەڵامەکانیدا ئیفلیج بووە بەپێدانی بەڵینی ناڕوون بۆ چاکسازی لەگەڵ مامەڵەی دڕندانەی هێزە ئەمنییەکان دژی خۆپیشاندەران. زیاتر لە (٥٠٠) خۆپیشاندەر کوژراون و (١٩) هەزار برینداربوون، بەڵام کاردانەوە توندوتیژەکە داواکاری خۆپیشاندەرانی قووڵتر کردووە. عادل عەبدولمەهدی وەک سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر ماوەتەوەو هێشتا پەرلەمان کەسێکی دیارینەکردووە بۆ جێگرتنەوەی. قەیرانە سیاسییەکەی ئێستای وڵاتەکە زۆر جدییەو وەک هەر قەیرانێکی تر لەکاتی رووخانی سەدام حوسەینەوە (١٦) ساڵ لەمەوبەرو سەرکردەکانی عێراق توانای ئەوەیان نییە رووبەڕووی ببنەوە. هیچ هاوڕاییەک دروستنەبووە بۆ پلانی چاکسازی لەحکومەتدا بۆ بەجێهێنانی داواکانی خۆپیشاندەران. پەرلەمان بەجدی رەچاوی ئەو کارنامە گۆڕانکارییانەی نەکردووە بۆ یاساکانی هەڵبژرادن کە لەلایەن سەرۆک بەرهەم ساڵحەوە خراوەتەڕوو، کەهەژموون و گەندەڵی حزبەکان کەمدەکاتەوە. ئەم هەفتەیە وادەی کۆتایی دەستوور بۆ هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانێکی نوێ بەسەرچوو. تەنانەت دۆزینەوەی کاندیدێکی قبوڵکراو بۆ ئەو پۆستە کارێکی زەحمەتە. «زۆر سەختە کەسێک بدۆزیتەوە کەهەم لەشەقامدا قبوڵکراو بێت لەلای خۆپیشاندەران و هەم پاڵپشتی حزبی هەبێت»، ماریا فانتاپی، راوێژکاری باڵا لەسەر کاروباری سوریاو عێراق لەگروپی قەیرانی نێودەوڵەتی وای وت. تەنانەت ئەگەر هەشبێت زەحمەتە داواکانی خۆپیشاندەران جێبەجێ بکرێت. «ئامانجی ئێمە ئەوە نییە عەبدولمەهدی دەست لەکاربکێشێتەوە، ئەوە هیچ لەبابەتەکە ناگۆڕێ، چونکە کەسێکی تر جێگەی دەگرێتەوە کەهەر هەمان شتە. ئێمە ئەمانەوێت هەموویان بڕۆن»، مەهدی جاسم خوێنداکارێکی زانکۆ کە بەشداریی خۆپیشاندانەکان دەکات لەبەغداد وای وت. بەڵام پێناچێت پەرلەمان چاکسازییەک جێبەجێ بکات کەکۆتایی بەپیشەی هەموو ئەوانە بهێنێت کەتێیدا کاردەکەن و خۆپیشاندەرانیش مەحاڵە شتی تر قبوڵ بکەن. «ئەوەی حزبەکان ئەیانەوێت لەلایەن خەڵکی عێراقەوە رەتدەکرێتەوە و ئەوەی خەڵکی عێراق دەیەوێت لەلایەن حزبەکانەوە رەتدەکرێتەوە»، کەریم نوری بەرپرسێکی باڵای رێکخراوی نوری وای وت کە یەکێکە لەو حزبانەی نزیکە لەئێران، بەڵام ئەندامی هەمەلایەنی هەیە. «بۆیە دوو جێگرەوە هەیە: یان خەڵکی عێراق بگۆڕین یان هەندێک چینی سیاسی بگۆڕین و هەندێک گۆڕانکاری بکەین لەپرۆسەی سیاسیدا». پەرلەمان واشدەردەکەوێت کە نائامادە بێت بۆ دۆزینەوەی رێگایەک تاهەژموونی ئێران کەمبکاتەوە. سیاسیی و ئەندامانی سوپای ئێران – لەوانە قاسم سولەیمانی – سەردانی بەغدادیان کردووە لەهەوڵی ئەوەی زامنی ئەوەبکەن هەر کەسێک بۆ سەرۆک وەزیران هەڵبژێردرێت لەگەڵ داواکانی ئێراندا یەکبگرێتەوە. دۆزینەوەی کەسێک لەلای شەقامی عێراقی و حزبە شیعەکان و ئێران پەسەند بێت «تەواو مەحاڵە»، فانتاپی وای وت. «ناکۆکییەکی گەورە هەیە دەربارەی ئەوەی کێ دەبێتە سەرۆک وەزیرانی نوێ و ئەمەش کێشەیە، چونکە حزبە سیاسییەکان وەزارەتەکان دابەشدەکەنەوە، بەدوای ئەوەدا وێڵن کێ چ وەزارەتێکی بەردەکەوێت» بۆیە لەبری ئەوەی باسی داواکانی خۆپیشاندەران بکرێت بەڕاستەوخۆ، ئەندامانی پەرلەمان باسی ئەوە دەکەن کەچەند هەوڵدەدەن بۆ تێپەڕاندنی پڕۆژەیاسا بۆ سنوردارکردنی موچەی وەزارەتەکان وەک نمونە. هەندێک لەپەرلەمانتاران دان بەوەدا دەنێن رووبەڕووی تەنگەژەی جیاواز بوونەتەوە. «ناکۆکییەکی گەورە هەیە دەربارەی ئەوەی کێ دەبێتە سەرۆک وەزیرانی نوێ و ئەمەش کێشەیە، چونکە حزبە سیاسییەکان وەزارەتەکان دابەشدەکەنەوە، بەدوای ئەوەدا وێڵن کێ چ وەزارەتێکی بەردەکەوێت»، هەیسەم ئەلجبوری سەرۆکی لیژنەی دارایی لەپەرلەمان وادەڵێت. ئێران زۆر جەخت لەمانەوەی هەژموونی دەکات لەوەزارەتەکانی عێراقدا، بەتایبەتی ئەوانەی کارباوری ئاسایش و ئابووری لەخۆدەگرن. بەهۆی سزا توندەکانی ئەمریکا لەسەر ئێران، تاران بەشێوەیەکی بەرچاو پێویستی بەعێراق هەیە کەڕەوشی ئارام بێت تا ئەوەی بتوانێت لەڕووی ئابورییەوە «هەناسە بدات» – هەم بۆ بازارەکانی و هەم بۆ ئامانجە سەربازییەکانی، بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەکانی لەسوریاو لوبنان. ئەو حزبانەی بەهێزترینن و نزیکترینن لەئێران ئەوانەن کە لەگروپە چەکدارییە شیعەکانەوە سەریانهەڵداوە. یەکە میلیشیاکانیان کۆنترۆڵی وەزارەتەکانیان کردووە لەگەڵ ئۆفیسەکانی سەرۆک وەزیران کە لەلایەن رێکخراوەکانی مافی مرۆڤەوە تۆمەتبار دەکرێن بەکوشتنی خۆپیشاندەران. لەوەڵامدانەوەی توندی خۆپیشاندەراندا، ئەم هێزانە لەئێرانەوە وانە وەردەگرن بۆ سەرکەوتکردنی خۆپیشاندەران: کاتێک تاران رووبەڕووی خۆپیشاندان بووەوە لەسەر بەرزبوونەوەی نرخی بەنزین لەتشرینی دووەمدا، بەشیوەیەکی دڕندانە سەرکوتی کردن و (٤٥٠) کەسی لێکوشتن لەتەنها (چوار) رۆژدا و (حەوت) هەزار کەسیشی دەستگیرکرد. بۆ ئەوانەی خۆپیشاندان دەکەن، هەتاوەکو زیاتر هاوڕێیان لەدەستبچێت دەستبەرداربوونیان لەخۆپیشاندان قورستر دەبێت، هەیسەم مەیاهی چالاکوانێکی خۆپیشاندەران وای وت. «خۆپیشاندەران سەدەها هاوڕێ، برا، ئەندامانی خێزانیان لەدەستداوە، یان دەبێت بجەنگیت یان دەبێت بمریت»، هەیسەم وای وت. ئەوەی بەناڕوونی ماوەتەوە ئەوەیە کەئەم پێکدادانە بەردەوامانە سەربکێشێت بۆ گۆڕانکاری سیاسی. رایان کرۆکەر باڵیۆزی پێشووی ئەمریکا لەعێراق باسی ئەوە دەکات کە «هەتاوەکو سەرکردەیەک یان چەند سەرکردەیەک سەرهەڵنەدەن، هیچ شتێکی وا روونادات و رووخانی حکومەت ئەگەری زۆر کەم دەبێت». «سەرۆک وەزیران دەستی لەکارکێشایەوەو لەوانە نییە بەمزووانە کەسێک دەستنیشان بکرێت بۆ پۆستەکەو ئەوەش حکومەت بەسەلامەتی دەهێڵێتەوە، چونکە هیچ شتێک نییە بیڕوخێنیت، بۆیە شتەکان هەر ئاوا دەڕۆن»، کرۆکەر وای وت.
ئارا ئیبراهیم هاوسه‌رۆکى پێشووى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى (په‌یه‌ده) ئاشکراى ده‌کات که چیچه‌ک کۆبانی ئه‌و کچه شه‌ڕڤانه‌ى که‌وته ده‌ست میلیشیاکانى هاوپه‌یمانى تورکیا له‌ژیاندا ماوه‌و له‌تورکیا ده‌ستبه‌سه‌ره. ئاسیا عه‌بدوڵا، هاوسه‌رۆکى پێشووى پارتى یه‌کێتى دیموکراتى(په‌یه‌ده) به هاوڵاتى وت «چیچه‌ک کوبانێ که به‌بریندارى که‌وته‌ده‌ست چه‌ته‌کانى هاوپه‌یمانى تورکیا بۆ ماوه‌یه‌ک له‌نه‌خۆشخانه‌کانى تورکیادا بووه‌و زانیاریمان هه‌یه که له‌ژیاندا ماوه‌و ده‌ستبه‌سه‌ره«. جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که بۆ پاراستنى شه‌ڕڤانه‌کانیان به چیچه‌ک کوبانێشه‌وه هۆشداریانداوه‌ته وڵاتانى هاوپه‌یمانان و داواى ئازادکردنیان ده‌که‌ن. رۆژى دووشه‌ممه 21ى تشرینى یه‌که‌مى 2019 له‌کاتى له‌شکرکێشیه‌کانى تورکیا بۆ سه‌ر گرێ سپى و سه‌رێکانى، میلیشیا چه‌کداره‌کانى هاوپه‌یمانى تورکیا هێرشیانکرده سه‌ر گوندى میشراقه‌ى سه‌ر به‌شارۆچکه‌ى عه‌ین عیساو له‌ئه‌نجامى ئه‌وه‌شدا (چیچه‌ک) برینداربوو که‌وتووه‌ته ده‌ست میلیشیاکان و دواتر وێنه‌و ڤیدیۆکانى له‌تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان کاردانه‌وه‌ى گه‌وره‌ى به‌دواداهات. چیچه‌ک کوبانێ له‌گوندێکى نزیک عه‌ین عیسا به‌دیلى که‌وته‌ده‌ست هێزه په‌لامارده‌ره‌کانى سه‌ر به‌تورکیاو مامه‌ڵه‌ى نه‌شیاوى له‌گه‌ڵدا کرا، مامه‌ڵه‌کردنه نه‌شیاوه‌که له‌گه‌ڵ چیچه‌ک ده‌ریخست که‌ئه‌و گروپانه‌ى ئه‌ردۆغان پاڵپشتیان ده‌کات، په‌یڕه‌وى هیچ یاسایه‌کى مامه‌ڵه‌کردن له‌گه‌ڵ دیل ناکه‌ن و ئه‌مه‌ش هه‌مان مامه‌ڵه‌ى چه‌کدارانى داعش بوو له‌گه‌ڵ دیله‌کان. هه‌ر ئه‌وکات هێزه‌کانى پاراستنى ژنان (یه‌په‌ژه) له رۆژئاواى کوردستان، رایانگه‌یاند ئه‌رکى پاراستنى ژیانى (چیچه‌ک کۆبانێ)یان له‌ئه‌ستۆیه که به‌بریندارى که‌وتووه‌ته ده‌ست میلیشیا چه‌کداره‌کان.
هاوڵاتى یه‌که‌م رۆژى کۆنگره‌ى یه‌کێتى ته‌واو بوو بڕیاره ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه (121) ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى گشتى سیاسى هه‌ڵببژێردرێت و کۆسره‌ت ره‌سوڵ به‌ته‌زکیه‌و به‌بێ ده‌نگدان ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى سیاسى ده‌باته‌وه ناو ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى که‌خۆى سه‌رکردایه‌تى ده‌کات. دوێنێ شه‌ممه 21ى کانونى یه‌که‌مى 2019 یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان پاش نۆ ساڵ له‌نه‌به‌ستنى کۆنگره به‌به‌شدارى هه‌زارو شه‌ش ئه‌ندامى کۆنگره چواره‌مین کۆنگره‌ى خۆى ئه‌نجامدا که له‌ساڵى 2010 ەوه کۆنگره‌ى حزبه‌که‌ى ئه‌نجامنه‌دابوو. کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی یەکەم کۆنگرەیە کە بەبێ جەلال تاڵەبانی سکرتیری کۆچکردووی بەڕێوەدەچێت کە رۆڵی هەبوو لە یەکلاییکرنەوەی پۆستە گرنگەکاندا. جەلال تاڵەبانی بەوە ناسراوبوو کە گۆچانێکی هەیەو لەکاتی پێویستدا بەکاری دێنێت بەتایبەتی لەکاتی ململانێی کێشە ناوخۆییەکاندا. بەڵام ئەم کۆنگرەیە نە تاڵەبانی و نە گۆچانەکەی هەن، ئەوەش لەکاتێکدایە حزبەکە کۆمەڵێک کێشەی کەڵەکەبووی لەگەڵ خۆی ناردە کۆنگرەوە. یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له 1/6/1975 له‌دیمه‌شق دامه‌زراوه، تائێستا ته‌نها سێ کۆنگره‌ى به‌ستووه، له‌دواى کۆچى دوایى جه‌لال تاڵه‌بانى سکرتێرى کۆچکردوى یه‌کێتییه‌وه، یه‌که‌مجاره ئه‌و حزبه له‌ماوه‌ى (44) ساڵى ته‌مه‌نى خۆیدا، به‌بێ تاڵه‌بانى کۆنگره ئه‌نجامده‌دات‌و ده‌یه‌وێت ده‌سته‌یه‌کى سه‌رۆکایه‌تى نوێ هه‌ڵبژێرێت. 15ى ئه‌م مانگه‌ش لیژنه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى نیشتیمانى کوردستان کۆبووەوه‌و واژۆى له‌سه‌ر په‌یڕه‌وى کۆنگره‌ى چواره‌مى حزبه‌که کرد، له‌ئێستادا هه‌موو سه‌رنجه‌کان له‌سه‌ر چۆنییه‌تى داڕشتنه‌وه‌ى پێکهاته‌ى داموده‌زگاو ئۆرگانه‌کانى ئه‌و حزبه‌یه. به‌پێى پرۆژه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى که‌بڕیاره له‌کۆنگره‌دا ده‌نگى له‌سه‌ربدرێت، مادده‌کانى په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتى دواى په‌سه‌ندکردنیان له‌نێو کۆنگره‌ى چواره‌مى حزبه‌که ده‌توانرێت هه‌ندێک خاڵى لێ لاببرێت‌و ئه‌وانه‌ى که‌ده‌مێننه‌وه دواى په‌سه‌ندکردنى بخرێنه بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه. له‌نێو مادده‌کاندا چه‌ندین سیناریۆ ده‌خرێته به‌رده‌م ئه‌ندامانى کۆنگره‌ى چواره‌م، تایبه‌ت به‌پێکهاته‌ى حزبی و ده‌سه‌ڵاته‌کانی. دواى ئه‌وه‌ى که‌ده‌نگى له‌سه‌ر ده‌درێت، په‌یڕه‌وه‌که په‌سه‌ند ده‌کرێت. به‌پێى ئه‌و نه‌خشه‌یه‌ى بڵاوکراوه‌ته‌وه‌و پاشکۆى پڕۆژه په‌یڕه‌وى پێشنیازکراوى ناوخۆى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستانه، ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له (121) ئه‌ندام پێکدێت‌و به‌سه‌ر کۆى ناوچه‌کانى هه‌رێمى کوردستان دابه‌شکراون‌و ده‌نگده‌رانى کۆنگره ناچار ده‌کرێن له‌ده‌نگدانه‌که‌دا ره‌چاوى ده‌نگدان به‌کاندیده‌کانى سه‌رجه‌م ده‌ڤه‌ره‌کان بکه‌ن. به‌پێى پرۆژه‌ى په‌یڕه‌وى ناوخۆى یه‌کێتی، په‌یکه‌ربه‌ندى یه‌کێتى وه‌ک فه‌لسه‌فه‌ى دابه‌شکردنى رۆڵى ئۆرگانى خراوه‌ته‌ڕوو دابه‌شى سێ ده‌سه‌ڵاتى جیاوازو هاوسه‌نگ کراوه له‌وانه: یه‌که‌م: ده‌سه‌ڵاتى چاودێری و رێسادانان به‌ناوى ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى گشتی. دووه‌م: ده‌سه‌ڵاتى جێبه‌جێکردن که‌پێکدێت له‌ده‌سته‌ى سه‌رۆکایه‌تی و ده‌سته‌ى جێبه‌جێکردن. سێیه‌م: ده‌سه‌ڵاتى دادی (ته‌حکیم) که‌پێکدێت له‌ده‌سته‌ى پاراستنى قه‌واره‌ى ( ی. ن. ک). له‌پرۆژه‌که‌دا هاتووه، « ئه‌م سێ ده‌سه‌ڵاته به‌شێوه‌یه‌کى هاوسه‌نگ رۆڵه‌کانیان به‌سه‌ردا دابه‌شکراون‌و پێکه‌وه جه‌سته‌ى یاخود په‌یکه‌رى رێکخراوه‌یى ( ی، ن، ک) پێکدێنن. له‌م په‌یکه‌ربه‌ندییه‌دا ئه‌نجومه‌نێکى سه‌رکردایه‌تى گشتى وه‌ک پێکهاته‌یه‌کى بناغه‌یی و سیسته‌مێکى په‌رله‌مانى بۆ سه‌رکردایه‌تى تێکه‌ڵ خراوه‌ته‌ڕوو له‌سه‌ر بنچینه‌ى دابه‌شبوونى جوگرافى شاره‌کان‌و به‌پێى پێوه‌رى هه‌ڵبژاردنه گشتییه‌کانى 2014 که‌ژماره‌ى ئه‌ندامانى (121) که‌سه‌و راسته‌وخۆ له‌چوارچێوه‌ى یه‌ک بازنه‌دا به‌ده‌نگى ئه‌ندامانى کۆنگره هه‌ڵده‌بژێردرێن. دوێنێ کۆسره‌ت ره‌سوڵ، وه‌ک سه‌رۆکى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى هه‌ڵبژێردراو بڕیاره هه‌شت بۆ نۆ که‌س ئه‌وانه‌ى له‌ناو مه‌کته‌بى سیاسى بوون به«ته‌زکییه« بباته ئه‌نجومه‌نه‌که‌وه«. دکتۆر یاسین ره‌ئوف، وته‌بێژى کۆنگره‌ى چواره‌مى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت» هه‌شت یا نۆ که‌س جه‌نابى کاک کۆسره‌ت خۆى دیارى ده‌که‌ن و به‌ده‌نگدان نابێت له‌ناو کۆنگره‌داو ئه‌و مه‌سه‌له‌یه ته‌واو بووه، ئه‌و که‌سانه هه‌موو ئه‌وانه‌ن که‌پێشتر له‌مه‌کته‌بى سیاسیدابوون و ئه‌وانه خاوه‌ن ته‌جره‌به‌ن و خۆ ناکرێت کۆنه‌کانى یه‌کێتى ئیهمال بکه‌ین و ده‌بێت حسابیان بۆ بکرێت، ئێمه ده‌مانه‌وێت یه‌کێتى نوێ بێنیینه‌وه«. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، که‌ده‌سه‌ڵاته‌کانى ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسى یه‌کێتى له رێگه‌ى لیژنه‌یه‌که‌وه دیارى ده‌کرێت و وتیشى:» شتێک ده‌بێت له‌گه‌ڵ واقعى ئێستاى کوردستان بگونجێت». وته‌بێژى کۆنگره‌ى یه‌کێتى جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که ئه‌و (121) که‌سه‌ى وه‌ک ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى هه‌ڵده‌بژێردرێن له‌کۆنگره‌داو بڕیاره ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه ئه‌نجام بدرێت» خۆیان سه‌ڵاحیه‌تى خۆیانه کێ هه‌ڵده‌بژێرن وه‌ک ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردن و له‌ناو ئه‌و که‌سانه‌دا هه‌ڵده‌بژێردرێن، هه‌موو شتێکى نوێ نامۆیه به‌خه‌ڵک». ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى (121) ئه‌ندامە بۆ ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى ژماره‌یه‌کى زۆر نییه‌و پێتانوانییه ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ندو سه‌رکردایه‌تى تێکه‌ڵاوکراوه، یاسین ره‌ئوف وتى:» ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ندو سه‌رکردایه‌تى تێکه‌ڵ کراون و به‌و شێوه‌یه ده‌بێت که‌دیارى کراوه له‌ناو ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تیدا پێکه‌وه ده‌بن». بڕیاره دواى ته‌واوبوونى کۆنگره‌ى یه‌کێتى له‌ناو ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردندا که‌سێک وه‌ک سکرتێرى یه‌کێتى هه‌ڵببژێردرێت و سێ که‌س ببنه جێگرى بۆ ده‌ڤه‌ره‌کانى سلێمانى و هه‌ولێر و که‌رکوک، وته‌بێژى کۆنگره‌ى یه‌کێتى ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که ئه‌وانه هه‌مووى خه‌مڵاندنن و تائێستا قسه‌یان له‌باره‌یه‌وه نه‌کردووه‌و کۆنگره بڕیارى له‌سه‌ر ده‌دات. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتى، هه‌ریه‌ک له مه‌لا به‌ختیار، کارگێڕى پێشووى مه‌کته‌بى سیاسى یه‌کێتى و قادر حه‌مه‌جان و ئه‌رسه‌لان بایزو عومه‌ر فه‌تاح و دلێر سه‌ید مه‌جیدو جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا و شۆڕش ئیسماعیل وه‌زیرى پێشمه‌رگه‌و شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د، ئه‌و ناوانه‌ن کۆسره‌ت ره‌سوڵ داواى لێکردوون بچنه ناو ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسییه‌وه که وه‌ک ئه‌نجومه‌نێکى راوێژکارى ده‌بێت و بڕیارى کۆتایى سیاسى لاى ئه‌نجومه‌نى باڵاى جێبه‌جێکردن ده‌بێت که له‌ناو ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تیدا هه‌ڵده‌بژێردرێن. جه‌عفه‌ر شێخ مسته‌فا، جێگرى سه‌رۆکى هه‌رێم و ئه‌ندامى کۆنگره‌ى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ده‌ستم له‌کارنه‌کێشاوه‌ته‌وه‌و ته‌نها کشاومه‌ته‌وه له‌خۆپاڵاوتن بۆ ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى و ده‌چمه ئه‌نجومه‌نى باڵاى سیاسییه‌وه«. به‌پێى به‌دواداچونه‌کانى هاوڵاتى، چانسى به‌رهه‌م ساڵح سه‌رۆک کۆمارى عێراق زیاتره له فوئاد مه‌عسوم بۆ سکرتێرى یه‌کێتى و سێ که‌س وه‌ک جێگر یه‌کلاده‌کرێنه‌وه که پێکهاتوون له باڤڵ تاڵه‌بانى وه‌ک سه‌رکردایه‌تى ده‌ڤه‌رى سلێمانى و شاڵاو کۆسره‌ت ره‌سوڵ وه‌ک سه‌رکردایه‌تى ده‌ڤه‌رى هه‌ولێرو ره‌فعه‌ت عه‌بدوڵا وه‌ک سه‌رکردایه‌تى ده‌ڤه‌رى که‌رکوک. لاهور شێخ جه‌نگى و قوباد تاڵه‌بانى و شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و رێواز فایه‌ق ده‌چنه ئه‌نجومه‌نى باڵاى جێبه‌جێکردنه‌وه هاوکات، ئه‌وانه‌ى ده‌چنه ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردنى یه‌کێتییه‌وه که له‌ناو ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى هه‌ڵده‌بژێردرێن، چانسى هه‌ریه‌ک له لاهور شێخ جه‌نگى و قوباد تاڵه‌بانى و شاناز ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و رێواز فایه‌ق سه‌رۆکى په‌رله‌مان و مسته‌فا چاوڕه‌ش و سه‌عدى ئه‌حمه‌د پیره‌و عیماد ئه‌حمه‌د ئه‌و حه‌وت که‌سه‌ن که‌یه‌کلاده‌بنه‌وه بۆ ئه‌نجومه‌نى جێبه‌جێکردنى یه‌کێتى که‌بڕیاره له (11 بۆ 15) که‌س پێک بێت
ڕاپۆرتی: گۆڤاری بزنسی عەرەبی وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا لەدووشەممەی رابردوودا سەرۆکی لوبنان میشێ عەون دانوستانەکانی هەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانێکی نوێی دواخست دوای چەند هەفتەیەک لەخۆپیشاندانی ئاشتی لەوڵاتەکەدا کە بەرەو رەوتی توندوتیژی هەنگاوینا لەم دواییانەداو چەندین برینداری لێکەوتەوە. لە ٢٩ی تشرینی یەکەمدا حکومەت دەستی لەکارکێشایەوە بەهۆی خۆپیشاندانە فراوانە بێوێنەکەی وڵاتەکەوە بۆ داواکردنی چاکسازی تەواوەتی لەچینی سیاسیدا کە بەگەندەڵ و نەگونجاو سەیر دەکرێن. لە دووشەممەی رابردوودا ئۆفیسی میشێل عەونی سەرۆک رایگەیاند «وەڵامی داواکاری سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر، سەعد حەریری داوەتەوە بۆ دواخستنی دانوستانی پەرلەمان تا ١٩ی کانونی یەکەم». لەلایەکی دیکەوە ئۆفیسی حەریری رایگەیاند کەدواخستنەکە - کەئەمە دووەم جارە لەم مانگەدا- بۆ دوورکەوتنەوەیە لە «دەستنیشانکردنێک بەبێ بەشداری بەرەیەکی سەرەکی مەسیحییەکان». لەدوایین پێکدادانەکاندا لەدووشەممەی رابردوو، لایەنگرانی دوو پارتە سەرەکییەکەی شیعە لەوڵاتەکەدا، بزووتنەوەی ئەمەل و حزبوڵا، هەوڵیاندا هێرش بکەنەسەر کەمپی خۆپیشاندەران لەبەیروت. لەهەمانکاتدا خۆپیشاندەران لەبەردەم ماڵی سەعد حەریری کۆبوونەوە بۆ رەتکردنەوەی گەڕانەوەی وەک سەرۆک وەزیران - کەخۆی کاندید کردووەتەوە بۆ پۆستەکە. «ئێمە لێرە خۆپیشاندان دەکەین هەتا حکومەتێک پێکدەهێنن کەخەڵک بیەوێت و لەشارەزای سەربەخۆ پێکبێن»، خۆپیشاندەرێک وا دەڵێت. ئاژاوەی بەرفراوان هاوڕایی لەسەر ناوی سەرۆک وەزیرانێکی نوێ عادەتەن پێش ئەوەی دانوستانی پەرلەمان دەستپێبکات دروستدەبێت. بەپێی سیستەمی ئاڵۆزی سیاسی وڵاتەکە کەدەیەوێت هاوسەنگی رابگرێت لەنێوان کۆمەڵگە ئاینییەکاندا، سەرۆک وەزیرانی لوبنان دەبێت هەمیشە موسوڵمانی سوننی بێت لەکاتێکدا سەرۆکی وڵات مەسیحی و سەرۆکی پەرلەمان شیعە بێت. ناوی کاندیدی جیاواز بۆ جێگرتنەوەی حەریری لەچەند هەفتەی رابردوودا باسی لێوەکراوە، بەڵام پارتە سیاسی و ئاینییە جیاوازەکان نەیانتوانیوە بگەنە رێککەوتن لەسەر سەرۆک وەزیرانێکی نوێ. لەسەرەتای ئەم مانگەوە دامەزراوەی موسوڵمانانی سوننە پشتگیری خۆی بۆ حەریری دەربڕی تاجارێکی تر ببێتەوە بەسەرۆک وەزیران. بزوتنەوەی حزبوڵای شیعەش، کە یاریکەرێکی سیاسی سەرەکییە لە حکومەتی کاربەڕێکەردا و پشتگیری خۆی بۆ سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەر یان کەسێک کە لەلایەن ئەوەوە دەستنیشان بکرێت دووپاتکردەوە. بەڵام بیرۆکەی کابینەیەکی تەکنۆکراتی رەتکردووەتەوە کە سەعد حەریری داوای دەکات تائەوەی بەسەر قیرانی ئابووری وڵاتەکەدا زاڵ ببێت. حزبوڵا حکومەتێکی تەکنۆسیاسی دەوێت کەتێیدا پۆستە باڵاکان بدرێت بە حزبە باڵاکان و وەزارەتە خزمەتگوزارییەکانیش بدرێت بەکەسانی تەکنۆکراتی سەربەخۆ، بەڵام حەریری دەیەوێت هەموو وەزیرەکانی تەکنۆ کرات بن، بەواتایەکەی تر هەموویان بەپێی ئاستی کارامەییان هەڵبژێردرێن نەک لەبەر پۆستی حزبیان. لەهەمانکاتدا هیچ حزبێکی مەسیحی نایەوێت حەریری وەک سەرۆک وەزیران دووبارە لەحکومەتی نوێدا دەستبەکاربێت. هۆشداریی ئابووری وەزیری ناوخۆ رەیا حەسەن لەیەکشەممەی رابردوودا فەرمانی بەهێزە ئەمنییەکان کرد لێکۆڵینەوەیەکی «شەفاف» دەستپێبکەن لەسەر توندوتیژییەکانی خۆپیشاندانەکان. نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ لوبنان، یان کوبیس، داوای لێکۆڵینەوەی کرد لە ەکارهێنانی «هێزی زۆر» دژی خۆپیشاندەران و هۆشداریدا کە بەهۆی داڕووخانی ئابورییەوە دواخستنی پێکهێنانی حکومەت «مەترسیدارە بۆ سیاسەتمەداران و تەنانەت زیاتریش بۆ خەڵک». کۆمەڵگەی نیودەوڵەتی داوایان لە لوبنان کردووە پێکهێنانی کابینەی حکومەت خێراتر بکات بۆ چارەسەرکردنی کێشە ئابوورییە قوڵەکانی وڵاتەکە، لەوانە قەیرانی داڕوخانی بەهای دراوی وڵاتەکە بەرامبەر دۆلار. بەپێی ئاماری وەزارەتی دارایی لوبنان، قەرزی گشتی گەیشتووەتە زیاتر لە (86) ملیار دۆلار. نەبی بەڕی، سەرۆکی پەرلەمان لە چاوپێکەوتنێکیدا لەڕۆژنامەی ئەل ئەخبار، هۆشداری دروستبوونی «قاتوقڕی»دا ئەگەر قەیرانەکە بەردەوام بێت. بانکی نێودەوڵەتییش نیگەرانی خۆی راگەیاندووە کە ڕێژەی ئەو کەسانەی لەهەژاریدا دەژین رەنگە لە یەک لەسەر سێوە بەرزببێتەوە بۆ نیوەی دانیشتوانی لوبنان.
.jpg)
ڕاپۆرتی: زە سەن وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا بۆریس جۆنسن زۆرینەی بردەوە لەهەڵبژاردنی گشتیداو لەکۆتاییدا دەتوانێت برێگزت جێبەجێ بکات لەگەڵ بەرنامەکانی تریدا. بردنەوە گەورەکەی مانای ئەوەیە پارتی پارێزگاران دەتوانێت چەندین یاسا تێبپەڕێنێت بەبێ ئەوەی تووشی سەرئێشەی زۆر بکرێت لەلایەن پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانەوە. قەبارەی دۆڕانەکەی پارتی کار رێگە خۆشدەکات بۆ کۆمەڵێک پڕۆژەیاسای ناوخۆی و نێودەوڵەتی. لەئێستادا کەسەرۆک وەزیرانی فەرمییە، بۆریس جۆنسن رایگەیاندووە کەپێنجشەممەی داهاتوو لەوتارێکدا پلانی کاری بۆ پێنج ساڵی داهاتوو دەخاتەڕوو دوای ئەوەی شاژن بەفەرمی پەرلەمان دەکاتەوە. پێگەی زە سەن ئەو کێشەو بەربەستانەی دەخاتەڕوو کەڕووبەڕووی سەرۆک وەزیران دەبنەوە. برێگزت سەرۆک وەزیران زۆرینەی بردەوە بۆ «بەجێگەیاندنی برێگزت» و لەئێستادا مەحاڵە کەپەرلەمانتاران رێگایەکی دیکە بدۆزنەوە بۆ رێگەگرتن لەبەریتانیا تا لەیەکێتی ئەوروپا دەربچێت. جۆنسن پێش هاتنی جەژنی سەری ساڵ دەستدەکات بەپرۆسەی برێگزت، بەڵام پێناچێت کاتی تەواوەتی هەبێت هەموو دەنگەکان کۆبکاتەوە هەتاوەکو مانگی کانونی دووەم دێت. جۆنسن کێشەکە ئەوەندە بەجدی وەردەگرێت کە رەنگە فەرمان بەپەرلەمانتاران بکرێت تا لەشەممەدا ٢١ی کانونی یەکەم، کەڕۆژی پشووە، کاری لەسەربکەن بۆ خێرا ئامادەکردنی. ئەمەش وادەکات پڕۆژەیاسای رێککەوتنی کشانەوە بباتە پەرلەمان تا لە ٣١ی کانونی دووەم برێگزت بەجێبگەیەنێت. سەرۆک وەزیران دەبێت ستراتیجیەتێکی دانوستان دابڕێژێت بۆ بڕیاردان لەسەر ئەوەی چ جۆرە پەیوەندییەکی هەبێت لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا لەداهاتوودا. ئەمەش پێویستی بە بەرنامەیەک هەیە بۆ بازرگانی، کشتوکاڵ، راوەماسی، هەروەها ژینگە هەرکە بەریتانیا یەکێتی ئەوروپای بەجێهێشت. بەریتانیا تەنها یەک ساڵی لەبەردەمە رێککەوتنێک بکات و پێویستە رێگایەک بدۆزێتەوە بۆ ئەنجامدانی لەکاتێکدا دەرگاکان بەکراوەیی بهێڵیتەوە بۆ بازاڕە گرنگەکانی ئەوروپا. تاکە سەختی کە رووبەڕووی جۆنسن دەبێتەوە لایەنگرانی سەرسەختی بڕێگزتن کەدژی هەر هەنگاوێکن بۆ درێژکردنەوەی ماوەی گواستنەوە. تاوان بۆریس جۆنسن پێشتر بەڵێنیداوە پشتگیری لەهێزی پۆلیس بکات بە دامەزراندنی (20) هەزار ئەندامی زیادە. سەرکردەی بەریتانیا پلانیشی راگەیاندبوو بۆ فراوانکردنی پرۆسەی «راگرتن و گەڕان»ی کەسەکان لەهەڵمەتێکدا بۆ بنەبڕکردنی ئەنجامدانی تاوان بەچەقۆ. پێداچوونەوەیەکیش داواکراوە بۆ لێکۆڵینەوە لەوەی چۆن پۆلیس و دژەتیرۆری بەریتانیا چارەسەری کێشەکە دەکەن. ئەمە دوای ئەوە دێت کەهەڕەشەی تیرۆرستی لەچەند هەفتەی رابردوودا کەمبوویەوە پێش ئەوەی هێرشی پردەکەی لەندەن رووبدات. هەروەها جۆنسن بەڵێنی دانانی (50) هەزار پەرستارو شەش هەزار پزیشکی داوە تەندروستی سەرۆک وەزیران رووبەڕووی دەستپێکێکی سەخت دەبێتەوە لەکەرتی تەندروستیدا. پێشتر بەڵێنی دروستکردنی (40) نەخۆشخانەی نوێی داوە بۆ بەرەوپێشبردنی کەرتە خراپەکە، بەڵام تائێستا رەتیکردووەتەوە باس لەتێچووەکەی بکات. پەیمانگەی توێژینەوەی بودجەیی باس لەوە دەکات کە تێچووی (40) نەخۆشخانەکە رەنگە بگاتە (24) ملیار پاوەند کە دەکاتە نزیکەی (32) ملیار دۆلار. هەروەها جۆنسن بەڵێنی دانانی (50) هەزار پەرستارو شەش هەزار پزیشکی داوە، بەڵام ئەم ژمارەیە (18) هەزار ستافەکەی ئیستاش دەگرێتەوە. ئەمەش مانای ئەوەیە کە پڕۆژەیاسای پەرلەمانی دەبێت زامنی (34) ملیار پاوەند زیادە بکات کە بەڵێندرابوو بە کەرتی تەندروستی بدرێت تاساڵی ٢٠٢٣. خاوەندارێتی خانوو چارەسەرکردنی قەیرانی خاوەندارێتی خانوو دەبێتە کێشەیەکی سەرەکی ئەگەر پارتی پارێزگاران بیانەوێت جۆنسن لەپۆستەکەی بمێنیتەوە. خاوەندارێتی خانوو خەونێکی بەدینەهاتووی زۆربەی چینی گەنجانەو حکومەت زۆر لەدواوەیە بۆ دابینکردنی بەڵێنی (300) هەزار خانوو بۆ هەر ساڵیک. سیستەمەکەی ئێستا پشتی بەستووە بەدروستکەرانی خانوو لەکەرتی تایبەتدا کەئەمانیش وەڵامی خاوەن پشکەکان دەدەنەوە نەک حکومەت. هەروەها بەڵێنی ئەوەشدراوە کە بێلانەیی (بێماڵی) لە ٢٠٢٤ کۆتایی پێ بهێرێت کەئاستەکەی لە (12) ساڵی رابردوودا بەرزترین بووە. دادگاکان حکومەت بەڵێنیداوە سزا قورس بکات بۆ تیرۆرست و پەلاماردەرە توندوتیژکارەکان. بەڵێندراوە کە لانیکەم (14) ساڵ زیندانی بسەپێنرێت بەسەر تاوانبارانی تۆمەتی توندوتیژی جدی. قەیرانێکی تر لەدادگاکاندایە کەدەسەڵاتداران سەدەهایان لەسەرتاسەری بەریتانیادا داخستووە. ئابووری گەشەی داهاتی بەرهەمی ناوخۆیی ساڵانەی بەریتانیا لەسێ ساڵی رابردوودا بووەتە نیوە لەکاتێکدا وەبەرهێنانی بازرگانی لەسەدا ١١% کەمیکردووە لەکاتی دەنگدانی برێگزتەوە. قەرزی نیشتمانیش زۆر بەرزەو هەروەها زیاتریش دەبێت کەئەمەش بەریتانیا دەخاتە بەردەم مەترسی سستی ئابووری. هەروەها پاوەند بەرزی بەخۆیەوە بینیوە بەهۆی بردنەوە گەورەکەی پارتی پارێزگارانەوەو جۆنسن بەڵێنیداوە رێککەوتنی بازرگانی بەرەوپێش ببات لەسەرتاسەری جیهاندا. سەرۆک وەزیران بەڵێنیداوە (85) پاوەندی باجی ساڵانە ببرێت بۆ (31) ملیۆن کرێکارو هەروەها کەمکردنەوەی باجی سووتەمەنیش بۆ (37) ملیۆن شۆفێرەکەی بەریتانیا. سکۆتلەندا دوای بردنەوە گەورەکەی پارتی نیشتمانی سکۆتلەندا، کە (48) کورسی لەکۆی (59) کورسی سکۆتلەندای بەدەستهێنا، نیۆکلا سترۆجن سەرۆکی پارتەکەو سەرۆک وەزیرانی سکۆتلەندا جارێکی تر هەوڵی ریفراندۆمی سەربەخۆیی دەداتەوە.
سازدانى: شاناز حه‌سه‌ن بورهان عه‌لى، سکرتێرى رێکخراوى یه‌کێتى پیاوانى کوردستان رەخنە لەفەتواکەی ئەنجومەنی باڵای فەتوای هەرێم دەگرێت کە لەم مانگەدا دەریکرد سەبارەت بەسەرکەوتنی ئافرەتان لەگەڵ شۆفێری تاکسیدا بەتەنها. بورهان عه‌لى لەم چاوپیکەوتنەدا کە هاوڵاتی لەگەڵی سازیداوە دەڵێت «ئەو فەتوایە دوو لایەنە، بەڵام له‌وانه‌یه لایه‌نه سلبیه‌که‌ى زیاتر بێت». سەبارەت بە کلیپەکەی ئەم دواییەی هێڵی لەڤ کە دەنگدانەوەی زۆری لێکەوتەوەو تێیدا لەکلیپەکەدا لەسەر پشتی پیاوێک دانیشتووە دەڵێت «ئه‌وه بێڕێزیه و ناکرێت رێگه به‌وه بدرێت». هاوڵاتی: کۆتایى ساڵى 2019یه تائێستا چه‌ند حاڵه‌تى توندوتیژى هه‌بووه که لاى ئێوه تۆمارکراوه و پێشێلکارى بووه؟ بورهان عه‌لى: له‌کۆى 10مانگ و 15ڕۆژدا (478) جۆرى سکاڵاو توندوتیژى تۆمارکراوه‌و (47) حاڵه‌تى خۆکوشتنى پیاوان تۆمارکراوه و (پێنج) حاڵه‌تى کوشتنى پیاوان له‌لایه‌ن ژنان به‌هاوکارى که‌سوکارى و که‌سانى تر تۆمارکراوه. هاوڵاتی: ئایا به‌به‌راورد به‌ساڵانى پێشوو ئه‌م ئاماره روو له‌زیادبوونه یاخود نا؟ هۆکاره‌که‌شى بۆچى ده‌گه‌ڕێته‌وه؟ بورهان عه‌لى: به‌به‌راورد به‌ساڵى رابردوو ئاماره‌که له‌به‌رزیدا وه‌ستاوه‌و دانه‌به‌زیوه، به‌ڵام به‌به‌راورد به‌پێش 2015 له‌به‌رزبونه‌وه‌دایه، هۆکاره‌کانى زیادبوونى توندوتیژیه خێزانیه‌کان به‌رده‌وامن و زۆرن، قه‌یرانى دارایى هۆکارێکى سه‌ره‌کیه، چونکه له‌م کۆمه‌ڵگایانه‌دا پیاو به‌رپرسه به‌رامبه‌ر دابینکردنى سه‌رجه‌م پێداویستیه خێزانیه‌کان، بۆیه کاتێک کۆمه‌ڵگا به‌قه‌یرانى داراییدا ده‌ڕوات، پیاو ناتوانێت پێداویستى خێزان دابین بکات، له‌گه‌ڵ زیادبوونى پێداویستیه‌کانیش، به‌هۆى ناهۆشیارى خێزانه‌کانه‌وه، پیاو دووجار ڕووبه‌ڕووى توندوتیژى ده‌بێته‌وه، چونکه له‌ده‌ره‌وه هه‌وڵى زۆر ده‌دات بۆ به‌ده‌ستهێنانى داهاتى زیاتر که‌ده‌بێتەهۆى توندوتیژى و جارێکى تریش که‌دێته ماڵه‌وه وه‌ک پێویست پێداویستیه‌کان دابین نه‌کراووه به‌هۆى ناهۆشیارى خێزانه‌که‌یه‌وه تێناگات که‌ئه‌مه تواناو که‌فائه‌تى پیاوه‌که نیه، به‌ڵکو زۆرى پێداویستى و بێکاریه‌که وایکردووه رووبه‌ڕووى توندوتیژى ده‌بێته‌وه، سۆشیال میدیا به‌جۆرێکى خراپ زۆر ده‌ورى هه‌یه‌و قه‌یرانى سیاسى و هه‌موو قه‌یرانه‌کانى تر وایکردووه حاڵه‌ته‌کان زۆربن. هاوڵاتی: جۆرى توندوتیژییه‌کان که‌به‌رامبه‌ر پیاوان ده‌کرێت چین؟ بورهان عه‌لى: توندوتیژى جه‌سته‌یى که به‌ڕێژه‌یه‌کى که‌م هه‌یه‌و توندوتیژى زاره‌کى و سوکایه‌تى پێکردن و شکاندن به‌ڕێژه‌یه‌کى زۆر هه‌یه‌و ته‌داخولکردنى که‌سوکارى ژن زۆره‌و له‌کاتى جیابوونه‌وه‌دا منداڵ لاى ژن بێت و مافى پیاو زه‌وت ده‌کرێت، ئه‌و حاڵه‌ته‌ش زۆره‌و ده‌رکردنى پیاوى به‌ته‌مه‌ن زۆرەو فشارى ده‌روونى و فشارى سێکسى، ئه‌مانه هه‌موو ئه‌و حاڵه‌تانه‌ن که‌به‌رامبه‌ر پیاوان ده‌کرێت، که‌یسمان هه‌یه به‌شێوه‌یه‌کى زۆر ناته‌ندروستانه توندوتیژى جه‌سته‌یى به‌رامبه‌ر پیاو کراوه، واته توندوتیژیه‌کان هه‌ر حاڵه‌تێک ئازادیه‌کانى که‌سى به‌رامبه‌ر ببه‌زێنیت. هاوڵاتی: ئایا پیاوانیش رووبەڕووی توندوتیژی جەستەیی دەبنەوە یان هەر دەروونی؟ بورهان عه‌لى: توندوتیژى جه‌سته‌یى که‌متر رووبه‌ڕووى ده‌بێته‌وه، به‌ڵام ژن په‌ناده‌باتە به‌ر خێزانه‌که‌ى و توندوتیژیه‌که‌ى له‌گه‌ڵ ئه‌نجامده‌ده‌ن یان په‌یوه‌ندى ده‌کاته به هێڵی گه‌رمه‌وه که‌ڕاسته‌وخۆ دێن و پیاوه‌که ده‌به‌ن، بۆیه له‌و حاڵه‌تانه‌دا له‌به‌ر چاوى دراوسێکاندا و بۆ ئه‌وه‌ى جارێکى تر که‌سایه‌تى نه‌شکێته‌وه، بۆیه ژنه‌که به‌بیانوو بووه و توندوتیژیه‌که‌ى کردووه، چونکه پیاوه‌که بۆ ئه‌وه‌ى ژنه‌که‌ى په‌یوه‌ندى به 119 (وهێڵی گه‌رم)ەوە نه‌کات و که‌سایه‌تى نه‌شکێت ده‌ستى لێ به‌رز نه‌کردۆته‌وه‌و ژنه‌که توندوتیژى به‌رامبه‌ر کردووه، زیاتر له‌چه‌ند که‌یسێکى ئاوامان هه‌بووه. هاوڵاتی: توندوتیژى به‌رامبه‌ر پیاوان زیاتر له‌چ ته‌مه‌نێکدا ده‌کرێت؟ بورهان عه‌لى: گه‌نجان و ئه‌وانه‌ى که به‌رچاو روونیان نیه بۆ پرۆسه‌که، که‌تازه‌ن و ته‌مه‌نیان منداڵه‌و نازانن مه‌سئولیاتیان زۆره، ئه‌و پرۆسه‌یه هه‌مووى خۆشى نیه، وه پیاوانێکى زۆریش له‌ته‌مه‌نه گه‌وره‌کاندا له‌ئێستادا زه‌ختێکى ده‌روونى زۆریان لەسەردروست بووه که‌داواکارى ژیانى که‌سه‌کان زۆر بوون و پیاو ناتوانێت هه‌مووى دابین بکات، بۆیه بۆته کێشه‌و به‌ساڵاچووه‌کانیش وا سه‌یرده‌کرێن وه‌ک کارگه‌یه‌ک که تابه‌رهه‌میان هه‌بوو رێزیان لێده‌گیراو ئێستا که به‌رهه‌میان نه‌ما به‌شێکیان ده‌کرانه ده‌ره‌وه. هاوڵاتی: ناپاکى هاوسه‌رگیرى لاى ئافره‌تان زیاتره یان پیاوان له‌ئێستادا؟ بورهان عه‌لى: له‌ڕابردوودا پیاوان زیاتر پێى تۆمه‌تبار ده‌کران، به‌ئێستاشه‌وه به‌هۆى ئه‌و جیاوازیه‌ى که له‌نێوان نێرو مێدا هه‌یه، پیاوان به‌خیانه‌تى هاوسه‌رگیرى تۆمه‌تبار کراون، به‌ڵام له‌وانه‌یه ئێستاش ئامارى ئیستیحقاقى پیاوان زیاتربێت، به‌ڵام ئه‌و خیانه‌تانه‌ش که‌م نین که‌ژنان به‌رامبه‌ر پیاوان ده‌یکه‌ن، ناهۆشیاریه‌کى زۆر هه‌یه له‌خێزانى کورددا له‌ناهۆشیارى سه‌رجێگه‌یى له‌نێوان هاوسه‌ره‌کاندا، زۆرێک له‌ژنان به‌هۆى که‌مى ئاستى رۆشنبیرییانه‌وه به‌شێک له‌کێشه‌و داواکاریه‌کانیان ده‌به‌نه ژوورى نووستن، ئه‌مانه واده‌که‌ن پیاو په‌نابه‌رێته به‌ر ده‌ره‌وه‌ى خێزانه‌که‌ى و خیانه‌تى هاوسه‌رگیرى رووده‌دات، به‌گشتى له‌کۆمه‌ڵگا شه‌رقیه‌کاندا له‌وانه‌یه به‌پێى ئامار خیانه‌تى پیاو زیاتر بێت، به‌ڵام ئه‌وانه‌ش که‌منین که‌ژنان ده‌یکه‌ن به‌رامبه‌ر پیاوان. هاوڵاتی: حاڵه‌ت هه‌بووه ژنێک ده‌ستگیربکرێت و یان ئێوه بتوانن نێوه‌ندگیرى بکه‌ن و کێشه‌ى ژن و مێرد چاره‌سه‌ربکه‌ن؟ بورهان عه‌لى: ده‌یان که‌یسى ئاوامان هه‌بووه، که‌یسمان هه‌بووه که‌پیاوه‌که ئه‌فسه‌رێکى سه‌ربازى بووه‌و چه‌ند جارێک خێزانه‌که‌ى خیانه‌تى لێکردووه‌و به‌په‌یوه‌ندى ناته‌ندروستى موبایله‌وه خێزانەکەی له‌گه‌ڵ که‌سى تردا گرتووه‌و فرسه‌تى داوه‌تێ چه‌ند جارێک بۆ ئه‌وه‌ى له‌به‌ر منداڵه‌که‌ى هه‌ڵه‌که‌ى دووباره نه‌کاته‌وه، چاره‌سه‌رمان کردووه، تا پێش قه‌یرانى دارایى که‌یسمان زۆر چاره‌سه‌ر کردووه‌و له‌سه‌دا 60%ی که‌یسه‌کانمان پێشتر چاره‌سه‌رکردووه لاى خۆمان، به‌ڵام ئێستا به‌هۆى قه‌یرانه‌کانه‌وه ته‌نیا ده‌توانین له‌سه‌دا (20 بۆ 25)ی که‌یسه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین، که‌یسه‌کان به‌رده‌وام کارى له‌سه‌رده‌که‌ین بۆ چاره‌سه‌رکردنیان. هاوڵاتی: چۆنیه‌تى ئه‌و که‌یسانه کامانه‌ن کەئێوه ده‌توانن له‌دادگاکاندا ته‌داخول بکه‌ن؟ بورهان عه‌لى: ئێمه وه‌ک رێکخراوه‌که‌مان سه‌ره‌تا که‌یسه‌کان تۆمارده‌که‌ین که‌پیاوێک سکاڵاى کردووه بۆ ئه‌وه‌ى ژنه‌که تاوانبار بێت، بۆیه کاتێک که‌سکاڵاکه‌ى وه‌رده‌گرین ده‌بێت بزانین ژنەکه تاوانباره که‌زانیمان کۆمه‌ڵێک رێنمایی ده‌ده‌ینێ بچێت جێبه‌جێى بکات، که‌کێشه‌که هه‌ر مایه‌وه ئه‌وه کێشه‌که له‌ژنه‌که‌دایه‌و ئه‌وکات به‌دواداچوون ده‌که‌ین و لێى ده‌کۆڵینه‌وه و په‌نا بۆ که‌سى پشت خێزانه‌کانه‌وه ده‌بەین، چونکه ئامانجمانه خێزانه‌کان به‌رده‌وام بن و لێکهه‌ڵنه‌وه‌شێنه‌وه، چاودێرى که‌یسه‌کانى دادگاش ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ى بزانین تاچه‌ند ره‌چاوى مافى نێرینه‌ى تێدا ده‌کرێت و مافى پیاوه‌که‌ى تێدا ده‌پارێزرێت. هاوڵاتی: حاڵه‌ت هه‌بووه ژن بێته لاى ئێوه سکاڵا له‌پیاوه‌که‌ى بکات؟ بورهان عه‌لى: ساڵانه چه‌ند که‌یسێکى دیاریکراومان هه‌یه که‌ژماره‌یان ده‌گاته (20) و زیاتریش که‌مێرده‌که‌ى مه‌شروب ده‌خواته‌وه‌و شه‌وان دره‌نگ ده‌گه‌ڕێته‌وه، یان تووشى مادده‌ى هۆشبه‌ر بووه‌و ئالوده بووه‌و ناتوانێت بچێته دادگا، بۆیه ئێمه هاوکارى ده‌که‌ین و یارمه‌تى ده‌ده‌ین، یان ژن هه‌بووه هاتۆته لامان که‌زانیویه‌تى پیاوه‌که خیانه‌تى لێده‌کات و داواى هاوکارى کردووه، ئه‌و ژنانه‌ن که داواى هاوکاریمان لێده‌که‌ن ئه‌م که‌یسانه ئاسان چاره‌سه‌رده‌کرێن، چونکه ئازادین له‌بانگکردنى پیاوه‌کان و رێنمایى یاساى ده‌ده‌ینێ. هاوڵاتی: ئێوه به‌ته‌نیا تاکه رێکخراوێکن، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى که رێکخراوه‌کانى ژنان زۆرن، توانیوتانه بتوانن کێشه‌ى پیاوان و ژنانیش چاره‌سه‌ربکه‌ن؟ بورهان عه‌لى: ده‌توانن بچن له‌دادگاکان و له‌سۆشیال میدیا چاودێرى بکه‌ن بۆ به‌ڵگه‌ى کاره‌کانمان، توانیومانه وه‌ک تاکه رێکخراوى پیاوان له‌هه‌موو عێراق و رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست، ده‌نگ و شه‌کواى پیاوان بگه‌یه‌نین به‌پیاوان و بگه‌یه‌نین به‌ده‌سه‌ڵات و به‌دادگاکان و له‌ناو کۆمه‌ڵگاشدا یه‌کێتى پیاوانى کورستان په‌یامى خۆى گه‌یاندووه له‌مافه‌کانى مرۆڤ و مافه‌کانى نێرینه به‌تایبه‌تى. هاوڵاتی: پێتوانییه رێکخراوه‌کانى ژنان زۆرن، توانیویانه رێکخراوى ژنان رۆڵى خۆیان هه‌بێت؟ بورهان عه‌لى: مه‌سه‌له‌ى ژن له‌م کۆمه‌ڵگایه له‌مه‌سه‌له‌یه‌کى مرۆڤایه‌تییه‌وه بۆته مه‌سه‌له‌یه‌کى سیاسى و هه‌ر حزب و لایه‌نێک هه‌ستاون و رێکخراوێکیان دروستکردووه، ئامانجیان پاراستنى مافى مێینه نیه، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ندامى حزبه‌که‌یان زۆربێت، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌و رێکخراوانه‌ى که بۆ خزمه‌تى ژنان دروستبوون و ده‌نگى مێینه‌ن توانیویانه ده‌نگ و رۆڵى خۆیان هه‌بێت و کاره‌کانیان به‌رز ده‌نرخێنین. هاوڵاتی: تا چەند لەگەڵ فتواکه‌ى لیژنه‌ى فتوادایت کە دەڵێ ژنان نابێ بە تەنیا لەگەڵ تاکسیدا سەرکەون، چونکە لەلایەن هەندێ لەشۆفێرە پیاوەکانەوە رووبەڕووی تەنگپێهەڵچنین دەبنەوە؟ بورهان عه‌لى: ئه‌م فتوایه دوولایه‌نه‌یه که له‌وانه‌یه لایه‌نه سلبیه‌که‌ى زیاتر بێت وه‌ک له‌ئیجابیه‌که‌ى، ئێمه له‌کۆمه‌ڵگەکه‌ماندا ته‌نیا شۆفێرى تاکسى پیاوان هه‌یه‌و ده‌کرێت ده‌ستى ژنان بگرین و بیانهێنینه ناو کارى شۆفێرى تاکسییه‌وه، ئه‌مه کارێکى باشه و ئازادیه‌کى زیاتر ده‌درێت به‌و ژنانه‌ى که له‌هاتوچۆدان، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له‌گه‌ڵ به‌ره‌وپێشچوونى کۆمه‌ڵگا تۆ بێیت فۆکس بکه‌یته سه‌ر ئه‌وه‌ى ته‌نیا ژن له‌گه‌ڵ شۆفێرى ژن سه‌رکه‌وێت و پیاو له‌گه‌ڵ شۆفێرى پیاو سه‌رکه‌وێت، ئازادى مرۆڤ له‌وه‌دایه که ئازادى کارکردنى هه‌بێت، بۆیه پێویستیشه ئازادبێت له‌چوونه سه‌ر کارو هاتنه‌وه‌یدا، ناکرێت ژنێک له‌گه‌ڵ تاکسى پیاودا نه‌یه‌ته‌وه نه‌چێته سه‌ر کاره‌که‌ى چونکه ئه‌وانه‌ى عیاده‌کان یان ئوتێله‌کان و کۆمپانیاکانن، بۆیه پێویستمان به‌وه‌یه یاسا زیاتر به‌رجه‌سته‌که‌ین بۆ پاراستنى مافى تاک نه‌ک به‌فتوایه‌ک، بۆیه ئێمه داواکارین و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین ژنانیش بێنه ناو ئه‌م پرۆسه‌یەى کارکردنى شۆفێرى تاکسیه‌وه‌و بۆ دۆزینه‌وه‌ى کارى زیاتر بۆ ژنان و له‌و روانگه‌یه‌شه‌وه له‌وانه‌یه ژنانێک وا ئازادتر بن له‌گه‌ڵ شۆفێره ژنه‌که هاتوچۆبکه‌ن، بۆیه پێویسته یاسا وابکات زه‌مانه‌تى هه‌موو که‌سێک بکات نه‌ک بیترسێنیت، بۆیه پێویسته سزاى توند بۆ ئه‌و شۆفێرانه هه‌بێت که‌ده‌ستدرێژى ده‌که‌نه سه‌ر ژنان و له‌ڕێگه‌ى ئه‌م پیشه‌یه‌وه هێرش ده‌که‌نه سه‌ر ژنان و نه‌ک به فتواو به‌تۆقاندن و به‌جیاکردنه‌وه‌ى ره‌گه‌زه‌کان. هاوڵاتی: تائێستا داواتان نه‌کردووه فتوایه‌کى تایبه‌ت هه‌بێت بۆ ئه‌وه‌ى ژنان له‌گه‌ڵ پیاوه‌کانیان باش بن؟ بورهان عه‌لى: ئێمه ده‌ڵێین ئارامى مرۆڤ سه‌ره‌تا له‌ماڵه‌کانه‌وه‌یه‌و له‌وێوه ده‌ستپێده‌کات و داواشمان کردووه پێکه‌وه‌نانى پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى له‌سه‌ر بنه‌ماى رێزو خۆشه‌ویستى بێت و ژن و پیاو پێکه‌وه ده‌توانن خۆیان له‌کێشه‌کانى ده‌ره‌وه به‌دوربگرن و ئه‌وه ژیانه‌و یاساى هه‌یه‌و ناکرێت هه‌موو کارێک فتوایه‌کى بۆ ده‌ربکرێت و ئه‌وه له‌و کۆمه‌ڵگایانه‌دا ده‌کرێت که‌مه‌رجه‌عیه‌ت تیایدا باڵاده‌سته‌و باگراوندێکى ئاینى حوکمى وڵاته‌که ده‌کات، له‌کۆمه‌ڵگایه‌کى علمانى و ئازادى تاک و مرۆڤ تیایدا کارده‌که‌یت ئه‌و فتوایانه له‌وانه‌یه لاوازبن بۆ ئه‌مڕۆ. هاوڵاتی: به‌پێی ئاماره‌کان، گه‌وره‌ترین زوڵمى ژن چییه که‌به‌رامبه‌ر پیاو ده‌کرێت؟ بورهان عه‌لى: گه‌وره‌ترین زوڵمی ژن بەرامبەر بەپیاو ده‌ستبه‌سه‌راگرتنى منداڵه پاش جیابوونه‌وه، ئه‌مه که‌یسێکى زۆر به‌رزه، ناکرێت ئه‌مه وابێت، به‌پێى هه‌موو یاساکانى وڵاته جیهانیه‌کان، ئه‌وه‌نده‌ى مافى ژنه‌که‌یه مافى پیاوه‌که‌شه منداڵه‌که‌ى لابێت، که‌ئه‌مه‌ش جۆرێکه له‌توندوتیژى و ناکرێت که کوڕێک یان کچێک تا (18) ساڵى هه‌موو نه‌فه‌قه‌که‌ى لاى باوکه‌که بێت، به‌ڵام نه‌توانێت له‌لاى بێت دواى جیابوونه‌وه یان شه‌وێک یان له‌بۆنه‌یه‌کدا له‌گه‌ڵیدا بێت، به‌داخه‌وه له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا پرۆسه‌ى هاوسه‌رگیرى به‌کڕین و فرۆشتن ده‌زانرێت و ئه‌رکێکى زۆر خراوه‌ته ئه‌ستۆى پیاوو مافه‌کانى هیچ له‌گه‌ڵیدانیه. هاوڵاتی: کلیپه تازه‌که‌ى هێلى لەڤ و وێنه‌کانى زۆر له‌سۆشیال میدیا بڵاوبۆته‌وه‌و کاردانه‌وه‌ى جیاوازى لیکه‌وته‌وه؟ بورهان عه‌لى: ئه‌وه به‌داخه‌وه، ئه‌وه بێڕێزیه و ناکرێت رێگه به‌وه بدرێت، ناکرێت له‌به‌ر حه‌زو داواکاریه‌کى خۆت به‌و شێوه‌یه په‌یامه‌که‌ت بگه‌یه‌نیت، که له‌سه‌ر شکاندنى ره‌گه‌زى به‌رامبه‌ر، بۆیه ئه‌وه به‌توندوتیژى داده‌نرێت و ئه‌مه کارێکى خراپه‌و به‌پیاوان ناڵێین کاردانه‌وه‌یان هه‌بێت، به‌ڵام ئه‌م کاره خراپه نه‌ک خزمه‌ت به‌ژن ناکرێت، به‌ڵکو خزمه‌ت به‌دۆسیه‌ى مرۆڤایه‌تى ناکات و له‌کۆتایى ساڵ له‌کاتى بڵاوکردنه‌وه‌ى ئاماره‌کاندا روونکردنه‌وه‌مان له‌سه‌رى ده‌بێت.
ئارا ئیبراهیم سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى ئیسلامى له‌په‌رله‌مانى عێراق ئه‌وه ئاشکراده‌کات که ره‌شنوسێکى رێککه‌وتن ئاماده‌کراوه له‌نێوان گروپى (15)و سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێمى کوردستاندا که‌مافى لایه‌نه‌کانى کۆمه‌ڵ و گۆڕان و هاوپه‌یمانى و یه‌کگرتوو بدات. سه‌لیم شوشکه‌یى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى ئیسلامى له‌په‌رله‌مانى عێراق له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم تائێستا دوو دانیشتن بۆ سێ دانیشتنى له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کاندا کردووه که‌فراکسیۆنه‌کانیان له‌گروپى (15)دان، شه‌ن و که‌وى باش کراوه‌و گرفته‌کان دیارى کراوه‌و سه‌رۆکى هه‌رێم له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کانى ناو گروپى (15) گفتوگۆى کردووه«. ناوبراو وتیشى «له‌ئێستادا په‌یڕه‌وى ناوخۆیه‌ک ئاماده‌ده‌کرێت و ده‌نووسرێته‌وه و شێوازى چۆنیەتى ئه‌و به‌ره‌یه دیارى ده‌کرێت و ئه‌وکاته هه‌موو کورد له‌یه‌ک به‌ره‌دا خۆى ده‌بینێته‌وه که‌ناوى هاوپه‌یمانى کوردستانى ده‌بێت به‌و بڕیاره‌ى سه‌رۆکى هه‌رێم کارى بۆ ده‌کات، به‌شێک له‌لایه‌نه‌کانیش ده‌یانه‌وێت ناوى بنێن ده‌سته‌ى هه‌ماهه‌نگى فراکسیۆنه کوردستانییه‌کان». سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ، جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌سه‌رۆکى هه‌رێم به‌ڵێنیداوه له‌ئه‌رک و مافدا وتویەتی کە بۆ له‌مه‌ودوا هه‌ر پۆستێک له‌به‌غدا وه‌ربگیرێت ئیستحقاقى ئه‌و لایه‌نانه به زیاده‌وه له‌به‌رچاو ده‌گیرن، به‌ڵام له رابردوودا نه‌بووه‌و له‌لایه‌نه‌کانى ناو گروپى (15) «زه‌وتکراوه«. شوشکه‌یى وتیشى «گفتۆگۆى سه‌رۆکى هه‌رێم له‌گه‌ڵ چوار فراکسیۆنى گروپى (15) کراوه که‌فراکسیۆنه‌کانى گۆڕان و کۆمه‌ڵ و هاوپه‌یمانى و یه‌کگرتووه، بێجگه له‌نه‌وه‌ى نوێ و ئاینده، به‌ڵام ئێمه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین هه‌موو کورد پێکه‌وه بین و ته‌فره‌قه بوونى نه‌بێت». سه‌لیم شوشکه‌یى ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که له‌داهاتوودا ئه‌گه‌ر رێککه‌وتن بکرێت «نه پارتى و نه یه‌کێتى مافى ئه‌وه‌یان نییه سه‌رۆکایه‌تى هاوپه‌یمانى ببه‌ن، به‌ڵکو ده‌سته‌ى سه‌رۆکایه‌تى هاوپه‌یمانى کوردستانى پێکده‌هێندرێت و هه‌موو سه‌رۆک فراکسیۆنه‌کانى تێدا ده‌بێت و له‌سه‌ر ئه‌وه رێککه‌وتوین». هاوکات، باسى له‌وه‌شکرد که گروپى (15) هه‌ڵناوه‌شێته‌وه‌و هێشتا نه‌گه‌شتوونه‌ته رێکه‌وتنى کۆتایى و پێشنیاره‌کانیان ئاراسته‌ى سه‌رۆکایه‌تى هه‌رێم کردووه‌و وه‌کو ده‌سته‌ى هه‌ماهه‌نگى پێکه‌وه کارده‌که‌ن، وتیشى «له‌و په‌یڕه‌وه‌ى ئاماده ده‌کرێت تێیدا نووسراوه ئه‌گه‌ر مافى هه‌ر لایه‌نێک ئیستحقاقى خۆى پێ نه‌درێت ئه‌وکاته بۆ راى گشتى ئاشکراى ده‌که‌ین که‌پارتى و یه‌کێتى ئاماده‌نه‌بوون مافه‌که بده‌ن، چونکه ئه‌و نووسراوه واژۆى سه‌رۆکى هه‌رێم و لایه‌نه سیاسییه‌کان و سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کانى له‌سه‌ر ده‌بێت». سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌به‌غدا ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که نێچیرڤان بارزانى جدییه له‌وه‌ى فراکسیۆنه کوردییه‌کان یه‌ک بن و ئیستحقاقى لایه‌نه‌کان بدرێت، به‌ڵام «گرنگ ئه‌وه‌یه له بواره عه‌مه‌لییه‌که‌دا سه‌رکه‌وتوو بین، چونکه پێشتر پارتى و یه‌کێتى به‌جیا گفتوگۆى حکومه‌تیان کرد سێ وه‌زاره‌تیان وه‌رگرت، ئه‌گه‌ر پێکه‌وه بین 4 وه‌زاره‌ت به‌ر کورد ده‌که‌وت، رێکه‌وتنه‌که بۆ هه‌موو پۆستێکه له‌پۆستى وه‌زاره‌ت و سه‌فیرێکه‌وه تا پۆلیسێک»
راپۆرتی: فاینانشڵ تایمز وەرگێڕانی: کاکەلاو عەبدوڵا پارتی پارێزگاران لەبردنەوەیەکی یەکلاکەرەوەدا زۆرینەی هەڵبژاردنی گشتی بەریتانیای بردەوە کە «دەسەڵاتێکی رەها» دەداتە پارتەکە بەوتەی سەرۆک وەزیران بۆریس جۆنسن. پارتی کار لەساڵی ١٩٣٥ەوە کەمترین کورسی پەرلەمانی بردەوەو ئەم هەڵبژاردنە ئەدایەکی خراپتر بوو لەهەڵبژرادنی ١٩٨٣. پارێزگاران سەرەکیترین سوودمەندبوو لەو (٥٩) کورسییەی پارتی کار لەدەستیدا هەرچەندە پارتی نیشتمانی سکۆتلەندە شەش کورسی لەبندەستی پارتەکەی جێرمی کۆربین دەرهێنا. ئەم ئەنجامە گوزارشتە لەگەورەترین زۆرینەی پارێزگاران لەدوای کابینەکەی مارگرێت ساچەر لە ١٩٨٧. ئەو زۆرینەیە چەکی پێویست دەدات بەدەستی بۆریس جۆنسنەوە کە پێویستییەتی بۆ بەجێگەیاندنی رێککەوتنی برێگزت (دەرچوون لەیەکێتی ئەوروپا) لە ٣١ی کانونی دووەمدا. دوای دەرکەوتنی ئەنجامەکان، سەرۆک وەزیران وتی هیوای وایە ئەم بردنەوەیە «کۆتایی» بەدیبەیتی برێگزت بهێنێت و «با پرۆسەی چاککردنەوە دەستپێبکات». ئەمە مانی ئەوەیە ئەم بردنەوەیە «بنبەستی رێگاکەی» تێکشکاندووە لەپەرلەماندا لەسەر بابەتی برێگزت و کۆتایی هێنا بەهەموو «هەڕەشەکان» لەسەر ئەنجامدانەوەی ریفراندۆمێکی تر بۆ مانەوە یان بەجێهێشتنی ئەوروپا، کەسەرکردەی پارتی کار جێرمی کۆربین سووربوو لەسەری. دوای لەدەستدانی زۆریک لەدەنگەکان، جێرمی کۆربن وتی کە «زۆر غەمبارە»و «هەمووشتێکم کرد کە لەتوانامدا بوو» بۆ سەرخستنی پارتی کرێکاری بەرەو دەسەڵات. کاریگەرییەکانی دوای هەڵبژاردن ئەوەبوو کە (٤٩) کورسی تر زیادبوو بۆ پارتی پارێزگاران لە (٣١٦) کورسی پەرلەمانەوە بۆ (٣٦٥) کورسی بەتەنها بە بەرزبوونەوەی لەسەدا (١.٢%) لەدەنگەکانیان بەبەراورد بەهەڵبژاردنی پێشوو. بەشی پارتی کار لەدەنگەکاندا بەشێوەیەکی بەرچاو کەمیکرد -بەنزیکەی لەسەدا (8%) - بەلەدەستدانی (٥٩) کورسی لە (٢٦٢)ەوە بۆ (٢٠٣) کورسی پەرلەمان، بەڵام پارتەکە توانی رێژەی دەنگەکانی زیاتربێت لەو رێژەیەیی بەدەستیانهێنا لەهەڵبژاردنەکانی (٢٠١٠ و ٢٠١٥)دا. رێژەی بەشداریکردن لەسەدا (٦٧.٢%) بوو له کۆى (46) ملیۆن دەنگدەر لەسەرتاسەری وڵاتدا، بەڵام ئەم رێژەیە زۆر باشە لەهەڵبژاردنی زستانەی بەریتانیاندا لەساڵی ١٩٢٣ەوە. سەرەرای ئەوەی رۆژی دەنگدان کەشوهەوایەکی باراناوی هەبوو بەڵام تەنها رێژەی بەشداری بەلەسەدا (١.٥%) دابەزی بەبەراورد بە هەڵبژاردنی دوو ساڵ لەمەوبەر هەرچەندە هێشتا بەرزترە لەهەر هەڵبژاردنێکی گشتی لەم سەدەیەدا. بردنەوە گەورەکەی پارتی پارێزگاران لەباکوری ئینگلتەراوە دەستی پێکرد کەماوەی (٧٠) ساڵە پارتی کار تێیدا براوەیەو بە»دیواری کار» ناسراوە. دیوارەکەی کار بەدەنگی ئەو ئەندامانەی خۆی رووخا کە پێیانباشە بەریتانیا لەیەکێتی ئەوروپا دەربچێت. تەنها لەباکوری رۆژهەڵاتی ئینگلتەرادا پارتی کار دەنگی لەسەدا (١٣%)ی لەدەستدا. لەوتاری بردنەوەیدا، بۆریس جۆنسن رایگەیاند ئەم ئەنجامە گوزارشتە لە «کازیوەیەکی» نوێ بۆ وڵاتەکە. جۆنسن سوپاسی دەنگدەرانی پارتی کاری کرد، کەبەوتەی ئەو زۆربەیان بۆ یەکەمجارە پشتگیری لەپارێزگاران بکەن و بەڵینیدا «ئەو متمانە پیرۆزە» بەهەدەر نەدات کەپێیان داوە. «رەنگە لەهەڵبژاردنی داهاتوودا ئێوە بگەڕێنەوە بۆ پارتی کار وە ئەگەر بابەتەکە بەو شێوەیە بێت ئەوا سوپاسگوزاری ئەو متمانەیەم پێتان بەخشیوم و هەرگیز پشتگیری ئێوە بەسادەیی وەرناگرم»، سەرۆک وەزیران ئەم وتەیەی ئاراستەی لایەنگرانی پارتی کار کرد کەدەنگیان بۆ پارتی پارێزگاران داوە بۆ سەرکەوتنی برێگزت. دوای پارتی پارێزگاران براوەی سەرەکی پارتی نیشتمانی سکۆتلەندی بوو کە (٤٨) کورسی لەکۆی (٥٩) کورسی سکۆتلەندی بۆ خۆی جێگیرکرد. چاوەڕێ دەکرێت بۆریس جۆنسن لەدووشەممەی داهاتوودا رێکخستنەوەیەکی بچوک لەحکومەتدا رابگەیەنێت و دواتر لەسێشەممەدا پەرلەمانتارانی هەڵبژێردراو بەرەو باڵەخانەی وێستمینیستەر (ئەو شوێنەی پەرلەمانی تێدایە) بەڕێدەکەون بۆ سوێندخواردن پێش ئەوەی شاژن بەفەرمی پەرلەمان بکاتەوە بەڕوویاندا.
