.jpeg)
ئارا ئیبراهیم سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ئاشکرای ده‌کات که‌سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران پێى راگه‌یاندووه دواى رێکه‌وتنى هه‌رێم و عێراق له‌سه‌ر بودجه‌و نه‌وت دۆخى دارایى هه‌رێمى کوردستان باش ده‌بێت و هه‌ژماره بانکییه‌که‌ى موچه‌خۆران چالاک ده‌کرێت. پڕۆژه‌یاساى چاکسازى له‌په‌رله‌مانه‌و بڕیاره سبه‌ینێ پێنجشه‌ممه 16ى کانوونى دووه‌مى 2020 له‌په‌رله‌مانى کوردستان په‌سه‌ندبکرێت و یه‌کێک له‌مادده سه‌ره‌کییه‌کان دانانى هه‌ژمارى بانکییه بۆ سه‌رجه‌م موچه‌خۆرانى حکومه‌تى هه‌رێم و به‌ژماره موچه پاشه‌که‌وتکراوه‌کان ده‌کرێته سه‌ر هه‌ژماره‌کانیان. جه‌مال حه‌وێز سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «پڕۆژه‌ى چاکسازى ئه‌و پاره‌یەى ده‌ستى ده‌که‌وێت ده‌چێته خه‌زێنه‌ى حکومه‌ت، رێکه‌وتنمان له‌گه‌ڵ حکومه‌ت کردووه موچه که‌مه‌کان به‌گشتى زیادبکرێت». باسی لەوەش کرد دوێنێ سێشه‌ممه له‌گه‌ڵ ئامانج ره‌حیم، سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران «به‌تێروته‌سه‌لى» باسى پڕۆژه‌که‌و رێکه‌وتنى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و به‌غدایان کردووە و «مژده‌ى خۆشى» بۆ فه‌رمانبه‌ران و موچه‌خۆران پێبووە. وتیشی «پێى راگه‌یاندم ئه‌و رێکه‌وتنه‌ى هه‌رێمى کوردستان و عێراق له‌سه‌ر بودجه‌و نه‌وت بچێته بوارى جێبه‌جێکردن ئه‌مساڵ ئه‌و چینانه‌ى موچه‌یان که‌مه بۆیان زیادده‌کرێت و مژده‌ى خۆشمان پێیه بۆیان». سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مان جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که سکرتێرى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ئه‌وه‌شى بۆ باسکردووه بودجه‌ى هه‌رێم به رێکه‌وتنى له‌گه‌ڵ عێراق بودجه‌یه‌کى باشه‌و موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراوه‌کان سوودى لێ ده‌بینن و دۆخى دارایى باش بێت ده‌یخاته خزمه‌ت ئه‌وانیشه‌وه«. جه‌مال حه‌وێز، وتیشى «دۆخى دارایى هه‌رێم باش ببێت هه‌ژماره بانکییه‌که‌ى فه‌رمانبه‌ران که‌موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراویان لاى حکومه‌ته چالاک ده‌کرێت». به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، دواى په‌سه‌نکردنى پڕۆژه‌یاساى چاکسازى، وه‌زاره‌تى دارایى راده‌سپێردرێت که له‌ماوه‌ى سێ بۆ شه‌ش مانگدا هه‌ژمارى بانکى بۆ سه‌رجه‌م موچه‌خۆران بکاته‌وه‌و له‌وه زیاتر دوانه‌که‌وێت. سه‌رۆکى فراکسیۆنى یه‌کێتى جه‌ختى له جێبه‌جێکردنى پڕۆژه‌یاساى چاکسازیی کرد دواى ئه‌وه‌ى رۆژى پێنجشه‌ممه په‌سه‌ندده‌کرێت، وتیشى:»کارێکى وامان کردووه باشتر بکه‌وێته خزمه‌تى کۆمه‌ڵانى خه‌ڵکه‌وه، ئیراده‌ى چاکسازى مه‌هامى هه‌موو لایه‌نه‌کانه و حکومه‌ت هه‌ناوى چاکسازى ناوه‌و داوامان له‌حکومه‌ت کردووه له‌ماوه‌ى دوو بۆ سێ مانگدا راپۆرت بده‌نه په‌رله‌مان که به‌هۆى یاساى چاکسازییه‌وه چه‌ند پاره بۆ حکومه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه«. وه‌زیرێکى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه ئامانجى کردنه‌وه‌ى هه‌ژمارى بانکى بۆ موچه‌خۆران و فه‌رمانبه‌ران بۆ ئه‌وه‌یه دواى باشبوونى دۆخى دارایى چالاک بکرێت. کوێستان محه‌مه‌د، وه‌زیرى کاروکاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت» به‌دڵنییاییه‌وه هه‌موو تواناکانمان ده‌خه‌ینه‌گه‌ڕ بۆ جێبه‌جێکردنى پڕۆژه‌ى چاکسازى دواى په‌سه‌ندکردنى له‌په‌رله‌ماندا، ئه‌مه هه‌نگاوى یه‌که‌مه بۆ چاکسازى له کابینه‌ى نۆیه‌مدا، چونکه ده‌بێته هۆى گه‌ڕانه‌وه‌ى داهاتێکى زۆرو دواتر ده‌خرێته خزمه‌تى خه‌ڵکه‌وه«. وه‌زیرى کارو کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى، وتیشى «به‌دڵنیاییه‌وه دانانى هه‌ژمارى بانکی که جێگیرکراوه، بۆ ئه‌وه‌یه کاتێک حکومه‌تى هه‌رێم دۆخى دارایى باش بوو، شایسته داراییه‌کانى له‌به‌غدا وه‌رگرت ئه‌وه‌ش بچێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه«. کوێستان محه‌مه‌د، ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که لاى هه‌موو لایه‌نه‌کان به‌وانه‌شى که ئۆپۆزسیۆنن مه‌هامى چاکسازییان هه‌یه، چونکه به‌بڕواى ناوبراو له‌هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى کوردستاندا خه‌ڵک سزاى حزبه سیاسییه‌کانى داوه‌و نه‌چووه سه‌ر سندوقه‌کانى ده‌نگدان، چاکسازى نه‌کرێت خه‌ڵک سزاى توندترى حزبه سیاسییه‌کان ده‌دات، «ئه‌مه بۆته هۆکارى ئه‌وه‌ى ئیراده لاى هه‌موو حزبه سیاسییه‌کان دروست بووه که‌ده‌بێت چاکسازى بکرێت و حکومه‌ت ببێته حکومه‌تى و دادپه‌روه‌رى په‌یڕه‌و بکرێت». سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵى ئیسلامى له په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت، جێگیرکردنى هه‌ژمارى بانکى فه‌رمانبه‌ران له‌پڕۆژه یاساى چاکسازى بۆ ئه‌وه‌یه حکومه‌ت له‌داهاتوودا چالاکى بکات. عه‌بدولستار مه‌جید، سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئه‌وه‌ى به‌لامانه‌وه گرنگه به‌یاسا بچه‌سپێت هه‌ژمارى بانکى فه‌رمانبه‌رانه، دروستکردنى هه‌ژمارى بانکى که حکومه‌تى هه‌رێم گره‌نتى بدات به میکانیزمى خۆى ئه‌و موچه پاشه‌که‌وتکراوانه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، وه‌زاره‌تى دارایى ده‌بێت رێنمایى ده‌ربکات، با مقاسه بکرێت، بیست ملیۆن دینارم لاى حکومه‌ته، به‌ڵام پاره‌ى ئاوو کاره‌باو پێشینه‌کان قه‌رزارم، حکومه‌ت که‌م که‌م بیداته‌وه به‌فه‌رمانبه‌ران و بارى قه‌رزى خۆى سوک بکات». سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌په‌رله‌مانى کوردستان پێشیانوایه حکومه‌تى هه‌رێم دۆخى دارایى باشه‌و وتیشى «ئێستا وه‌زعى دارایى حکومه‌تى هه‌رێم باشه، به‌شه بودجه‌یه‌ک بۆ موچه له‌به‌غداوه دێت بۆ هه‌رێم، نه‌وتى هه‌رێم ده‌فرۆشرێت و دێته‌وه خه‌زێنه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم، داهات هه‌مووى زیادى کردووه چه‌ند قات، به‌دانپێدانانى سه‌رۆکى حکومه‌ت که له‌سه‌دا 50ى داهاتى ناوخۆ زیادى کردووه، ئه‌و داهاتانه چى لێده‌که‌یت». عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه کابینه‌ى هه‌شته‌مى حکومه‌تى هه‌رێم به‌و هه‌موو ئاڵۆزییه‌ى که هه‌بووه له‌شه‌ڕى داعش و بوونى ئاواره‌یه‌کى زۆرو بڕینى بودجه‌ى هه‌رێم له‌لایه‌ن به‌غداوه و نرخى نه‌وت بووه 27 دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێک» ئه‌وکات به کاک نێچیرڤان بارزانى و کاک قوباد تاڵه‌بانیم وت، ئایا نییه‌تتان هه‌یه موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراوى فه‌رمانبه‌ران بده‌نه‌وه، وتیان (ده‌مانه‌وێت موچه پاشه‌که‌وتکراوه‌کان بده‌ینه‌وه، له رێگه‌ى هه‌ژمارى بانکییه‌وه)ۆمه‌ڵى ئیسلامى له په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت، جێگیرکردنى هه‌ژمارى بانکى فه‌رمانبه‌ران له‌پڕۆژه یاساى چاکسازى بۆ ئه‌وه‌یه حکومه‌ت له‌داهاتوودا چالاکى بکات. عه‌بدولستار مه‌جید، سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئه‌وه‌ى به‌لامانه‌وه گرنگه به‌یاسا بچه‌سپێت هه‌ژمارى بانکى فه‌رمانبه‌رانه، دروستکردنى هه‌ژمارى بانکى که حکومه‌تى هه‌رێم گره‌نتى بدات به میکانیزمى خۆى ئه‌و موچه پاشه‌که‌وتکراوانه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه، وه‌زاره‌تى دارایى ده‌بێت رێنمایى ده‌ربکات، با مقاسه بکرێت، بیست ملیۆن دینارم لاى حکومه‌ته، به‌ڵام پاره‌ى ئاوو کاره‌باو پێشینه‌کان قه‌رزارم، حکومه‌ت که‌م که‌م بیداته‌وه به‌فه‌رمانبه‌ران و بارى قه‌رزى خۆى سوک بکات». سه‌رۆکى فراکسیۆنى کۆمه‌ڵ له‌په‌رله‌مانى کوردستان پێشیانوایه حکومه‌تى هه‌رێم دۆخى دارایى باشه‌و وتیشى «ئێستا وه‌زعى دارایى حکومه‌تى هه‌رێم باشه، به‌شه بودجه‌یه‌ک بۆ موچه له‌به‌غداوه دێت بۆ هه‌رێم، نه‌وتى هه‌رێم ده‌فرۆشرێت و دێته‌وه خه‌زێنه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم، داهات هه‌مووى زیادى کردووه چه‌ند قات، به‌دانپێدانانى سه‌رۆکى حکومه‌ت که له‌سه‌دا 50ى داهاتى ناوخۆ زیادى کردووه، ئه‌و داهاتانه چى لێده‌که‌یت». عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه کابینه‌ى هه‌شته‌مى حکومه‌تى هه‌رێم به‌و هه‌موو ئاڵۆزییه‌ى که هه‌بووه له‌شه‌ڕى داعش و بوونى ئاواره‌یه‌کى زۆرو بڕینى بودجه‌ى هه‌رێم له‌لایه‌ن به‌غداوه و نرخى نه‌وت بووه 27 دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێک» ئه‌وکات به کاک نێچیرڤان بارزانى و کاک قوباد تاڵه‌بانیم وت، ئایا نییه‌تتان هه‌یه موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراوى فه‌رمانبه‌ران بده‌نه‌وه، وتیان (ده‌مانه‌وێت موچه پاشه‌که‌وتکراوه‌کان بده‌ینه‌وه، له رێگه‌ى هه‌ژمارى بانکییه‌وه)».
هاوڵاتى ئەو گەنجە ئەمەریکییە عێراقییەی کە کۆتایی مانگی رابردوو لە خۆرائاوای کەرکوک بە موشەیکی ملیشیا شیعەکان کوژرا، مردنی نزیکەی ٢1٠ کەسی بەدوای خۆیدا هێنا تەنیا لەماوەی چەند رۆژێکدا. ، نەورەس حەمید تەمەن (٣٣) ساڵان، عێراقیەو لەساڵی ٢٠١٧دا رەگەزنبامەی ئەمریکی لە ٢٧ی کانونی یەکەمی ٢٠١٩دا کوژرا و بەرپرسانی ئەمریکا رایانگەیاند گروپێکی میلیشیای سەر بەئێران چەند مووشەکێکی ئاراستەی بنکەی K-1 کردووە لە خۆرئاوای کەرکوک. لە تۆڵەی کوشتنی نەورەسدا ئەمەریکا هێرشی کردە سەر میلیشیاکانی حزبولا لە ناوچەی قائیم لە سنووری نێوان عیراق و سوریا، بەهۆی هێرشەکەوە 25 چەکداری گروپەکە کوژراو بە دەیان کەسیان لی برینداربوو. چەند رۆژێک دواتر ئەمەریکا قاسم سلیمانی لەکاتی دەرچوون لە فڕۆکەخانەی بەغدا کردە ئامانج کە ئەبو مەهدی موهەندیس و حەوت کەسی تری لەگەلدا بوون کوژرا. لەکاردانەوەی ئەو روداوەشدا ئێران هەفتەی رابردوو بە موشەیک هیرشی کردە سەر بنەکەی سربازی عەین ئەسەد لە خۆرئاوای پاریزگای ئەنبار، چەند کاتژمیریش دوای ئەوە فڕۆکەیەکی مەدەنی بە 176 سەرنشینەوە کەوتە خوارەوە لە تاران، دواتر سوپای پاسداران رایگەیاند بە هەلەخستویانەتە خوارەوە و گومانیان کردوە کە فڕۆکەی ئەمریکی بێت لە. حەسەن ڕۆحانی سەرۆک ۆکۆماری ئێران دوێنێ لە بەیاننامەکەیدا وتی بە ئەو پەڕی داخ و کەسەرەوە ... لە گەرمەی کەشی هەڕەشە و ترسی ڕژێمی ئەمریکا دژی نەتەوەی ئێران پاش شەهادەتی سەردار قاسم سولەیمانی و بە مەبەستی بەرگری لە بەرانبەر ئەگەری هێرشەکانی سوپای ئەمریکا، هێزە چەکدارەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران لە ئامادەباشی سەداسەد بوو کە بەداخەوە هەڵەی مرۆڤی و هاویشتنی هەڵە، بووەی هۆی ڕووداوێکی تۆقێنەری گەورە و دەیان کەسی بێ تاوان بوونە قوربانی». قوربانیە کوردەکان لەو 176 کەس گیانیان لەدەستدا، کە 10 کەسیان کوردی رۆژهەلات بوون. رزگار رەحیمی خەڵکی شاری سەقزی رۆژهەڵاتی کوردستانە حەوت ساڵ پێش لەڕێگەی زەمالەی خوێندن دەچێتە کەنەدا و خوێندنی ماستەر و دکتۆرا لە بواری ئەندازیاری کارەبا تەواودەکات و هەر لەوێش دەستدەکات بە وانەگوتنەوە لە زانکۆیەکی کەنەدی. رزگار لەگەڵ خێزانەکەی سەردانی ئێرانیان کربوو و پاش تەواوکردنی سەردانەکەیان و گەڕانەوە بۆ لەنەدا، خۆی و خێزانە دووگیانەکەی لەگەڵ منداڵەکەی لەنێو ئەو فڕۆکەیە بوون و سەرجەمیان گیانیان لە دەستدا. هیوا مەولانی خەڵکی شاری مەهابادە و لەگەڵ هاوژین و منداڵەکەی لە کۆتاییەکانی ساڵی 2019 بەمەبەستی سەردانی خێزانەکانیان دەگەڕێنەوە بۆ ئێران و لە رووداوی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکەکە گیانیان لەدەستدا. رزگار و هیوا هەردووکیان تەمەنیان 38 ساڵە و لە یەک رۆژدا لەدایکبوون، لەهەمان شوێن و کاتیشدا مردن. ئاروین مۆرەتەب و هاوژینەکەی، ئایدا فەرزانە خەڵکی پارێزگای سنەی رۆژهەڵاتی کوردستانن و هەردووکیان بڕوانامەی دکتۆرایان هەبوو لە زانکۆی کەبەکی کەنەدی بۆ تەکنەلۆژیا. ئاروین ئاندازیاری باڵا بوو لە کۆمپانیای ئیتۆن بۆ تەکنەلۆژیا لە کەنەدا و ئایداش لە زانکۆی کەبەک مامۆستا بوو. دوو کوردی دیکە کە لە رووداوەکەدا گیانیان لەدەستدا منداڵ و هاوژینی نووسەری شاری کرماشان حامید ئیسماعیلیون بوون کە ناویان ریرا ئیسماعیلیون و پەریسا ئیقباڵیان بوو. عێراقیە ئەمریکیەکە کێ بوو کە کوشتنەکەی گڕی بەردا لە ناکۆکیەکانی نێوان ئەمەریکاو ئێران؟ ئەو بەڵێندەرە ئەمریکییەی مردنەکەی لەلایەن دۆناڵد ترەمپەوە ئاماژەی پێکرا لەسەروبەندی گرژییەکاندا لەگەڵ ئێران، وەک وەرگێڕێک کاریکردووە کە لەعێراق لەدایکبووەو لەشاری ساکرەمێنتۆ ژیاوە. بەپێی وتەی هاوسەرەکەی، نەورەس حەمیدی تەمەن (٣٣) ساڵان لەساڵی ٢٠١٧دا بووەتە هاوڵاتی ئەمریکی و باوکی دوو منداڵی تەمەن دوو ساڵ و هەشت ساڵ بووە. بەپێی وتەی هاوکارەکانی، لەم ساڵانەی دواییدا، کە وەک وەرگێڕی زمانی عەرەبی کاریکردووە بۆ هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق، شوێنی حەوانەوەی بەوێنەی منداڵەکانی رازاندبووەوە. حەمید لە ٢٧ی کانونی یەکەمی ٢٠١٩دا کوژرا کاتێک بەرپرسانی ئەمریکا رایانگەیاند گروپێکی میلیشیای سەر بەئێران چەند مووشەکێکی ئاراستەی بنکەی K-1 کردووە لەکەرکوک. هێرشەکە، کەچەند سەربازێکی هاوپەیمانانی بریندارکرد، بووە پاڵنەر بۆ ترەمپ تا فەرمانی هێرشی مووشەکی بکات بۆ سەر میلیشیا عێراقییەکان. لەبەرامبەردا ئەو هێرشە بووەهۆی پەلاماردانی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەعێراق لەکۆتا دوانیوەڕۆی ساڵی ٢٠١٩ لەلایەن لایەنگرانی میلیشیاکانی نزیک ئێران و پاشان هێرشێکی تۆڵەسەندنەوە لەلایەن ئەمریکاوە کەکوژرانی قاسم سولەیمانی، یەکێک لەفەرماندە باڵاکانی ئێرانی لێکەوتەوە. مردنی حەمید بووە پاڵنەرێک بۆ ترەمپ بۆ راکێشانی رای گشتی. لەتویتێکدا لە ٣١ی کانونی یەکەم ترەمپ وتی: “ئێران بەڵێندەرێکی ئەمریکی کوشت، چەندینی بریندارکرد. ئێمە بەتوندی بەرپەرچمان هەبوو، هەمیشەش دەمانبێت. ئێستا ئێران هێرشێکی بۆ سەر باڵیۆزخانەی ئەمریکا لەعێراق رێکخستووە. ئەوان بەتەواوی بەرپرسیار دەبن لەوە. هەروەها چاوەڕێی ئەوەمان لەعێراق هەیە کەهێزەکانی بەکاربهێنێت بۆ پاراستنی باڵیۆزخانەکە و ئاگاداریش کراونەتەوە!” تەرمەکەی حەمید گەڕێندرایەوە بۆ ئەمریکاو لەشەممەی رابردوودا لە ساکرەمێنتۆی ویلایەتی کالیفۆرنیا بەخاکسپێردرا، نور خەلیلی هاوسەرەکەی حەمید ئەمەی بە واشنتن پۆست وت. پێگەی «ساکرەمێنتۆ بی» وەک یەکەم پێگە بڵاویکردەوە کە حەمید لەگۆڕستانی «گەورەی ساکرەمێنتۆ»ی موسوڵمانان نێژراوە و کۆمپانیای خزمەتگوزاری «ڤالیانت ئینتیگرەیتت» خەرجی مەراسیمەکەی لەئەستۆ گرتووە. لەبەیاننامەیەکی کورتدا، کۆمپانیاکە لە وێبسایتی فەرمی خۆیدا دەربارەی حەمید وتی، «کەسێکی شارەزاو ئەندامێکی تەواو پابەندی تیمی ڤالیانت بوو کە لەلایەن هاوکارانییەوە رێزی دەگیراو خۆشدەویسترا». دۆریس ماتسوی، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەران (کۆنگرێس) بۆ شاری ساکرەمێنتۆ، لەبەیاننامەیەکدا وتی: “سوپاکەمان لەزۆربەی ئەرکەکانیدا لەسەرتاسەری جیهان، بەتایبەتی عێراق، پشتی بەشارەزایی و پسپۆری زمانەوانەکان بەستووە. نەورەس خزمەتی نەتەوەکەی ئێمەی کردو خۆی کردە قوربانی، ئێمەش سوپاسگوزار و پێزانین و قەرزاری ئەوین. لەئێستادا هاوخەمی هاوسەرەکەی و منداڵەکانیم». دەیان کەس لە تۆڵەی مردنی نەورەس برینداربوون نەورەس حەمید، ئەو کارمەندە گرێبەستە ئەمریکیەیە کە لە ٢٧ی کانونی یەکەمی ساڵی رابردوو، بەهۆی بۆردومانکردنی سەربازگەی k1 لەکەرکوک گیانی لەدەستدا، روداوی گیان لەدەستدانەکەشی بوە هۆی هەڵکشانی زیاتری ئاڵۆزیەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران. ویلایەتە یەکگرتوەکان، بۆردومانەکەیان خستە ئەستۆی کەتیبەکانی حزبوڵڵا کە گروپێکی چەکدارن و لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی دەکرێن، لەتۆڵەی کوشتنی ئەو بەڵێندەرەیش ئەمەریکا ژمارەیەک بارەگای ئەو گروپەی بۆردومانکرد بەهۆیەوە ٢٥ چەکدار کوژران و ٥١ چەکداری دیکەش برینداربوون. دوای دوو رۆژ لەبۆردومانەکە، هەزاران ناڕازی بەهاوکاری گروپە چەکدارەکان هەڵیانکوتایە سەر باڵێۆزخانەی ئەمریکا لەبەغدا، ترەمپ توڕەیی خۆی بەکوشتنی قاسم سولەیمان فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێران بەتاڵکردەوە، کاتێک لەرێگەی فڕۆکەیەکی بێ فرۆکەوانەوە لەنزیک فڕۆکەخانەی بەغداد بۆردومانیکرد. کوشتنی نەورەس حەمید، یەکێک بوو لەو هۆکارانەی بەهۆیەوە قاسم سولەیمانی کوژرا، کە دواتر ئێرانیش وەکو کاردانەوە دوو سەربازگەی ئەمریکای لەعێراق بۆردومانکرد. دراوسێکانی نەورەس چی دەلێن؟ لەکاتی ناشتن تەرمی نەورەس لە گۆڕساتنیکی موسوڵمانانی ئەمریکا، زیاتر لە ٥٠ هاوڵاتی بەدەوری هاوسەرەکەی نەورەس کۆببونەوە لەکاتی رێورەسمەکەدا، بەڵام دوو منداڵەکەی ئامادە نەبوون کە تەمەنیان لەنێوان ٢ _ ٨ ساڵە. نەورەس حەمید، بۆ ماوەی ٥ ساڵ خوێندکاری کۆلێژی لۆس ریوس بووە و ساڵی ٢٠١٧ بڕوانامەی زانستی کۆمپیۆتەری بەدەستهێناوە. دواتر لە کۆمپانیایەک بەناوی ڤالیانت, دەستبەکاربووە کە خزمەتگوزاری نێودەوڵەتی پێشکەش دەکات و بارەگاکەی لەڤێرجینیایە، لەدوای کوژرانی نەورەس، کۆمپانیای ناوبراو ئەرکی گەڕانەوەی تەرمەکە و بەخاکسپاردنی گرتە ئەستۆ. کۆمپانیاکە لەبەیاننامەیەکدا لەبارەی کوژرانی نەورەس دەڵێت ”هەست بە نیگەرانیەکی زۆر دەکەین بەرامبەر گیان لەدەستدانی نەورەس حەمید چونکە ئەندامێکی چالاک و زیرەکی کۆمپانیا بوو کە جێگای شانازی هاوڕێکانیشی بووە“. دۆریس ماتسوی ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا لەو بارەیەوە نوسیوێتی ”سوپای ئەمریکا لەسەرتاسەری جیهاندا پشتی بەستوە بەکۆمەڵێک زمانزانی بەئەزمون و پسپۆر بەتایبەت لەعێراق، نەورەس لەپێناو گەلی ئەمریکادا بوە قوربانی بۆیە هەموان قەرزاری خزمەتەکەی و قوربانیدانەکەیین، هاوشانی هاوسەر و منداڵەکانی ماتەمگێڕین“. نەورەس و خێزانەکەی، خەڵکی عێراقن لەساڵی ٢٠١١ دوای کۆچکردنیان بۆ ئەمریکا لە ناوچەی سکرامنتۆی ویلایەتی کالیفۆرنیا نیشتەجێبوونە. لەنێوان ساڵانی ٢٠٠٨ تاوەکو ٢٠١٦ زیاتر لە ١٠ هەزار کۆچبەری عێراقی رویان لەئەمریکا کردووە و بەشێکی زۆریان لە ساکرامنتۆ و سان دییگۆ نیشتەجێبوون. روون نەبووەتەوە کۆچی نەورەس و خێزانەکەی بۆ ئەمریکا، هاوشێوەی ئەو هاوڵاتیانەیە کە بۆ دۆزینەوەی هەلی کار بووە، یاخود بەهۆی هاوکاریکردنی سوپای ئەمریکاوە بووە، کە بەپێی بەرنامەی ”پی٢“ راستەوخۆ رێگا دەدات بەکۆچکردنی ئەو کەسانەی بەهۆی هاوکاریکردنی سوپای ئەمریکا لە وڵاتەکانیان رووبەڕووی هەڕەشە دەبنەوە. نەورەس حەمید لەگەڵ خێزانەکەیدا لەناوچەیەک نیشتەجێی ببون کە زیاتر لە ١٣٠ یەکەی نیشتەجێبونە بەدەوروبەری یەکتردا. کاتێک پەیامنێرێکمان سەردانی یەکەی نیشتەجێبونەکەی کرد، هاوسەرەکەی رەتیکردەوە لەبارەی لەدەستدانی نەورەس قسە بکات. زۆربەی خێزانەکان تەنها یەک ژورێکیان بەکرێ گرتوە، سەرەڕای کەمی کرێی شوێنەکە، بەڵام بەشێک لەخێزانەکان لەلایەن رێکخراوەکانی تایبەی بە کۆچبەرانەوە پارەی کرێی یەکەکانیان بۆ دابیندەکرێت. حەمید تاهیر، دراوسێی نەورەسە دەڵێت ”هەمومان پێشتر لەگەڵ سوپای ئەمریکادا کارمان کردووە، تەنانەت لەئەفغنستانیش خزمەتمان کردووە... نەورەس کەسێکی باش و خۆشەویست بوو، بەردەوام لەگەڵ خێزانەیەکدا بوو“. یەکێکی دیکە لەدراوسێکانی کە لە نهۆمی خوارەوەی ئەو شوقەیە نیشتەجێیە کە ماڵی نەورەسی تێداتە بەناوی رۆبرت، باسی لەهاوڕێتی خۆی و نەورەس کردوە و دەڵێت ”بەردەوام بەیەکەوە دادەنیشتین“.
هاوڵاتى ئیسماعیل قائانی ئەو پیاوەی دوای کوشتنی قاسم سلێمانی لەهەفتەی رابردوودا دەرکەوت، پیاوێکی کەمناو، بەڵام دەستڕۆیشتوو دڵسۆزی رابەری کۆماری ئیسلامی ئێران، کەدەستی هەبووە لەکواژندنەوەو هەرەسپێهێنانی چەندین خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی و یاخیبوون. لەوانەش خۆپیشاندانەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و خۆپیشاندانەکانی سوریاو هەروەها یاخیبوونی خوێندکاراکانی ئێران لەسەردەمی محەمەد خاتەمی. لەسەرەتای هەشتاکاندا روویکردۆتە رۆژهەڵاتی کوردستان و رۆڵی هەبووە لەکپکردنەوەی داواکارییەکانی خەڵکی کوردستان. لەو رووداوانەدا کە بەفەتواو فەرمانی تایبەتی خومەینی روویانداو لەهەموو لایەکەوە پەلاماری شارە کوردستانیەکانیانداو سەدان کەس بەدیارچاوی خەڵکەوە گوللەباران کران. ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی نوێی هێزی قودسی سوپای پاسداران، زۆر نەناسرابوو لەناو خودی ئێرانییەکاندا. به‌پێچه‌وانه‌ی قاسم سولەیمانییه‌وه، فەرماندەی پێشووی هێزەکە کە لەهێرشێکی ئەمریکادا کوژرا هەینی رابردوو (3ی کانونی دووەم) لەبەغدا، دەرکەوتنی میدیایی قائانی کەم بووەو دەوترێت کەمتر کاریزمای هەیە. چاوەڕواندەکرێت قائانی بەردەوامبێت وەک لەوەی گۆڕانکاری بکات لەپلانەکانی بەرفراوانبوونی قودس لەهەرێمەکەدا. قائانی، کەپێشتر جێگری فەرماندەی هێزی قودس بوو، لەلایەن رابەر عەلی خامنەییەوە دیاریکرا دەستبەجێ دوای کوشتنی سولەیمانی. فەرماندەی نوێی هیزی قودسی سوپای پاسداران ئیسماعیل قائانی (دووەم لەڕاستەوە) لەکاتی جەنگی ئێران و عێراقدا لەپاڵ رابەر عەلی خامنەییدا (سێیەم لە راستەوە). {وێنەکه لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاوبۆتەوە} لەدیاریکردنی قائانیدا خامنەیی وتی «فەرمانەکان وەک خۆیانن» بۆ هێزی قودس، کە بەرپرسە لە ئۆپەراسیۆنە دەرەکییەکانی سوپای پاسداران -- ئەوەش کردوویەتییە هێزێکی سەرەکی لەعێراق و لوبنان و سوریاو یەمەن. قائانی کە لەشاری مەشهەدی ئێران لەدایکبووە، تەمەنی لە شەستەکاندایە و لەسەرەتای لاوێتییەوە ناسراوە بە پابەندبوونی دڵسۆزانەی بەبەرگریکردنه‌وه لە شۆڕشی ئێران کە رژێمی شای رووخاند لە 1979. لەدەستپێکردنی جەنگی ئێران و عێراقدا لە 1980، چەندین ئەرکی پێسپێردرا، یەکەمیان فەرماندەییکردنی فیرقەی 21ی ئیمام رەزای سوپای پاسداران بوو، دواتریش فیرقەی 5ی نەسر. زیاد سنجاری رۆژنامەوان وتی «جەنگی ئێران و عێراق ئەزموونی زۆری سەربازیی بەخشییە قائانی، بەڵام جیاواز لە سولەیمانی، ئەم خواستی لەسەر دەرکەوتنی میدیایی و کاریگەری کاریزمایی نەبوو». وتیشی «ئەو تۆڕە ئاڵۆزەی پەیوەندییەکانیشی نییە لەناوەوەو دەرەوەی ئێران کە سولەیمانی هەیبوو، هەرچەندە زۆر ناسراوە لەناو سەرکردایەتی رژێمداو پێگەی کاریگەریشی هەیە سەرباری دوورییەکەی لەچاوی رای گشتییه‌وە». لەدوای کۆتایی ئەو جەنگەوە، ئەرکەکانی قائانی سەرنجیان لەسەر سەرکردایەتیکردنی چالاکییەکانی ئێران بووە لەئەفغانستان و پاکستان و ئاسیای ناوەڕاست لەڕێی فەرماندەییکردنی سوپای 4ی ئەنساره‌وه. سولەیمانی سەرنجی لەسەر پتەوکردنی هەوادارەکانی ئێران بوو لە رۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاست، بەتایبەتی لەلوبنان و سوریا. قائانی بۆ کاتێکی کەم جێگری فەرماندەی گشتیی هەواڵگریی سوپای پاسداران بوو بەرلەوەی سولەیمانی بیکاتە جێگری فەرماندەی هێزی قودس بەر لەهەڵگیرسانی جەنگ لەلوبنان لەنێوان حزبوڵاو ئیسرائیلدا لەتەمموزی 2006. رۆڵی قائانی لەشه‌ڕه ناوچه‌ییه‌کاندا قائانی رۆڵی گەورەی گێڕاوە لەگڕدانی شه‌ڕو قەیرانەکاندا لە رۆژەڵاتی ناوه‌ڕاست. لەدەستپێکی شەڕه‌وه لەسوریا لە 2011، هاوکاریەکانی بۆ بەشار ئەسەد سەرۆکی سوریا هەبووە، کەهاوپەیمانی ستراتیژیی ئێرانە، تا لەدەسەڵاتدا بمێنێتەوە، ئەوەشی لەڕێی دروستکردنی لیوای فاتمیونه‌وه ئەنجامدا لە 2014. لیوای فاتمیون میلیشیایەکی سەر بەسوپای پاسدارانەو ریزەکانی پێکهاتووە لەچەکدارانی ئەفغانی کە لەپاڵ هێزەکانی ئەسەددا شه‌ڕده‌که‌ن. زیاد سنجاری وتی قائانی کە لەناو هاوتاکانیدا وەک حاجی ئیسماعیل ناسراوە، یەکێک لەسەرکردە ئێرانییە هەرە تووندەکانه‌و بەرگریکارێکی سەرسەختی شۆڕشی ئێرانە. لەکاتی راپەڕینی خوێندکاراندا لەتاران لە 1999، قائانی یەکێک لەو (24) فەرماندەیەی سوپای پاسداران بوو کەنامەی بۆ سەرۆکی ئەوکاتەی ئێران محەمەد خاتەمی نووسی. له‌نامەکەدا وتی گەر خاتەمی یاخیبوونی خوێندکارەکان تێکنەشکێنێت، ئەوا بەهێزی سەربازی دەیکات و هەڕەشەی کودەتایان کرد لەدژی. دیاریکردنی بەفەرماندەی قودسی سوپای پاسداران دەستبەجێ دوای کوژرانی سولەیمانی «نیشانەی خواستی رژێمی ئێرانە بۆ بەردەوامیدان بەسیاسەتە دوژمنکارانەکانی و نەبوونی هیچ ویستێک بۆ گۆڕینی رەفتاری». زیاد سنجاری وتیشی «لەبری ئەوە، رژێمەکە دەیەوێت خۆهەڵقورتاندنی لەکاروباری وڵاتانی دیکەوه زیادبکات و بەردەوامبێت لەپشتیوانیکردنی میلیشیا تیرۆریستەکان.» وتی قائانی، کە زمانی عەرەبی به‌پاراوی نازانێت، «بە هەموو توانایەوە هەوڵدەدات بەردەوامبێت لەسەر ئەو رێگەیەی سەرکردەکەی پێشوو داینابوو تا دڵسۆزیی تەواوی بۆ رژێمی ئێران و پرۆژەکە بسەلمێنێت». ئەکادیمییه‌کی بەئەزموون لەپه‌یمانگه‌ی دەوڵەتانی کەنداوی عەرەبی لەواشنتۆن، عەلی ئەلفونە بەئاژانسی فرانس پرێسی وت ئەگەر هەیە «بەردەوامییەکی گەورەتر وەک لە گۆڕانکاری لەهێزی قودسدا بەدیبکرێت» لەژێر سەرکردایەتی قائانیدا. بەڵام وتیشی «سەختە چاوەڕوانبکرێت لەقائانی، کەکەسێکی بیرۆکراتە، لاسایی سه‌رکردایه‌تی کاریزمایی که‌سایه‌تییه‌که‌ی پێش خۆی بکاته‌وه.» خومه‌ینی له(١٩-٨-١٩٨٠) به‌شێوه‌ی فەرمی “جیهادی دژ به‌کوردستانی راگه‌یاند”. داوای له (لایه‌نگرانی ویلایه‌تی فه‌قیە) کرد ئه‌رکی شه‌رعی خۆیان- واته هێرشکردنه سه‌ر کوردستان و هه‌ڵکه‌ندنی “ئه‌ساسی کفرو ئیلحاد”، به‌جێ بهێنن. خومەینی، رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران، فەرمانی جیهادی دژی خەڵکی کوردستان دەرکرد و بەوە شەڕێکی نەخوازراو بەسەر گەلی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا سەپا. لەئاکامی ئەو فەرمانە ئایینی – سەرکوتکەرانەدا هێزەکانی ئێران کوردستانیان کردە مەکۆی قەڵاچۆل، گوندو شارەکانی کوردستان کەوتنە بەر بۆردمان و وێرانی. بەپێی سایتی تابناکی ئێرانی ئیسماعیل قائانی یەکێک بووە لەو سەرکردانەی روویان لەکوردستان کردووەو قەتڵ و عامی خەڵکیان کردووە، ئەو سایتەی سوپای پاسداران نووسیویەتی قائانی زۆر بەباشی ئەرکەکانی جێبەجێ کردووە. لەسەرهەڵدانی شۆڕشی سوریادا لەگەڵ قاسمی سولەیمانی چووەتە سوریاو وەک راوێژکاری سەربازیی کاری کردووە، بەشێک لەکارەکانی دروستکردنی گروپی چەکداریی شێوە میلشیایی بووە، رۆڵی سەرەکی بینیوە لەپەیوەندیەکانی نێوان سوپای ئەسەدو ئێران، ئەو کارئاساتی کردووە بۆ سەردانی بەشار ئەسەد بۆ ئێران. قائانی رۆڵی سەرەکی بینیوە لەدروستکردنی گروپی فاتیمەیەکاندا کە لەکوشتاری نهێنی سوریادا ناوبانگیان هەبووە. سوپای قودس کەبەشی دەرەوەی سنوورەکانی سوپای پاسدارانەو لەم وڵاتانەدا رۆڵیان هەبووە، لەوانەش پارێزگاریکردن و پەرەپێدانی تواناکانی حزبوڵڵای لوبنان، بۆسنەوهەرسک، لەعێراق دروستکردنی حەشدی شەعبی و میلشیا شیعیەکان و لەو رێگەیەوە دەستیان لەکاروباری دەوڵەت وەرداوە، دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ هەرێمی کوردستان لەڕووی ئابووری و سیاسی ، پشتیوانیکردنی راستەوخۆ لەحوسیەکانی یەمەن و دروستکردنی دوژمنایەتی لەگەڵ سعودیەکان، لەئەفغانستان پشتیوانی کردن لەگروپە شیعیەکان و هەندێک گروپی تری چەکدار، لەفەڵەستین پشتیوانیکردن لەحەماس و جیهادی ئیسلامی بۆ ئەوەی لەدژی ئیسرائیل بەکاریان بهێنێت.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم سه‌رۆکى نوێنه‌رایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێم له‌به‌غدا ئاماژه به‌وه‌ده‌دات په‌رله‌مان نامه‌ى بۆ حکومه‌ته کاربه‌ڕێکه‌ره‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى ناردووه تا پڕۆژه‌ى بودجه‌ى 2020 ره‌وانه بکات تاگفتوگۆى له‌سه‌ر بکرێت و دواتر په‌سه‌ند بکرێت. فارس عیسا، سه‌رۆکى نوێنه‌رایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێم له‌به‌غدا له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى، ئاماژه به‌سه‌ردانه‌که‌ى دوێنێى عادل عه‌بدولمه‌هدى سه‌رۆکى حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌رى عێراق ده‌کات و ده‌ڵێت سه‌ردانه‌که‌ى بۆ هه‌ولێر سه‌لماندنى به‌هێزى پێگه‌ى کورده له‌عێراق و ناوچه‌که‌داو ئه‌وه‌ش به‌هۆى هه‌ڵوێستى حه‌کیمانه‌ى سه‌رکردایه‌تى سیاسییه‌وه بووه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش روونده‌کاته‌وه که‌گروپى 15 له‌به‌غدا هاوهه‌ڵوێستن له‌پرسى نیشتمانیى و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانداو پێویسته پارتى و یه‌کێتى ئه‌گه‌ر له‌به‌ش و پشکى خۆشیان بووه ئیستحقاقى لایه‌نه‌کانى ناو گروپى 15 بدەن. فارس عیسا ده‌شڵێت «هه‌رکات پڕۆژه‌ى بودجه چووه په‌رله‌مان و ئیستحقاقى هه‌رێمى کوردستان و خه‌ڵکى کوردستان گره‌نتى کراو جێگیربوو ئه‌وکات حکومه‌تى هه‌رێم رۆژانه (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌ستى کۆمپانیاى سۆمۆى عێراقى ده‌کات». هاوڵاتى: سه‌ردانه‌که‌ى دوێنێى عادل عه‌بدولمه‌هدى تاچه‌ند بۆ کورد گرنگه؟ فارس عیسا: سه‌ردانه‌که‌ى زۆر زۆر گرنگ بووه، چونکه هێشتا عادل عه‌بدولمه‌هدى سه‌رۆک وه‌زیرانى عێراقه‌و ئێستاش ده‌سه‌ڵات و سه‌ڵاحیاتى خۆى هه‌یه باسه‌رۆکى حکومه‌تى کاربه‌ڕێکه‌ر بێت. خۆتان ده‌زانن دۆخى ئێستاى عێراق و ناوچه‌که چۆنه به‌تایبه‌ت دواى رووداوى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى، عێراق به‌دۆخێکى ئاڵۆزدا تێپه‌ڕ ده‌بێت، له‌م بارودۆخه‌دا رۆڵى کورد زۆر به‌رچاو بوو به‌تایبه‌ت که‌هه‌ڵوێستێکى هاوسه‌نگ و بێلایه‌نانه‌ى هه‌بووه له‌سه‌ر رووداوه‌کان، پرسى سیاسى داهاتووى عێراق نادیاره‌و دیار نییه چاره‌نووس به‌کوێى ده‌گه‌یه‌نێت، عادل عه‌بدولمه‌هدى له‌سه‌ردانیدا بۆ هه‌ولێر ئاڵوگۆڕى بۆچونى له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى هه‌رێم و سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمدا کردووه‌و نامه‌یه‌کیشه بۆ لایه‌نه‌کانى دیکه که‌هه‌ولێر دواى هه‌موو روداوه‌کان شوێنى دروستکردنى بڕیاریش نه‌بێت شوێنى ئه‌وه‌یه که‌بڕیارى تێدا دروستبکرێت بۆ سیاسه‌تى داهاتووى عێراق. سەردانەکەی عادل عەبدولمەهدی نامه‌یه‌که بۆ لایه‌نه‌کانى دیکه‌ی عێراق هاوڵاتى: گفتوگۆیه‌ک له‌نێوان هه‌رێم و به‌غدا کراوه له‌سه‌ر پرسى نه‌وت و بودجه، ئایا پرسى پڕۆژه‌ى 2020 به‌چى گه‌شتووه به‌و پێیه‌ى بۆ خۆتان له‌ناو دانیشتن و گفتوگۆکاندابوون؟ فارس عیسا: ده‌بوو مانگى 10ى ساڵى رابردوو پڕۆژه‌ى بودجه‌ى 2020 بچوایه‌ته په‌رله‌مانى عێراق، به‌ڵام له‌به‌ر بارودۆخى عێراق و دروستبوونى خۆپیشاندانه‌کان و زرووفى سیاسى و ده‌ستله‌کارکێشانه‌وه‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى له‌سه‌رۆکایه‌تى حکومه‌ت بۆیه پڕۆژه‌که نه‌چووه‌ته په‌رله‌مان، به‌ڵام ئێستاش رێکه‌وتنه‌که ماوه‌و به‌غدا مولزه‌مه به‌و رێکه‌وتنه‌ى که له‌نێوان هه‌ولێرو به‌غدا کراوه. ئێستا مانگانه موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێم ره‌وانه ده‌کرێت که‌بڕه‌که‌ى (453) ملیار دیناره، هه‌رکات پڕۆژه‌ى بودجه چووه په‌رله‌مان و ئیستحقاقى هه‌رێمى کوردستان و خه‌ڵکى کوردستان گره‌نتى کراو جێگیربوو ئه‌وکات حکومه‌تى هه‌رێم رۆژانه (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌ستى کۆمپانیاى سۆمۆى عێراقى ده‌کات. هاوڵاتى: ئایا زانیارى هه‌یه له‌م مانگه‌دا پڕۆژه‌ى بودجه ره‌وانه‌ى په‌رله‌مان بکرێت؟ فارس عیسا: ته‌بیعى ئاگادارم له‌سه‌رئه‌وه‌ى که په‌رله‌مانى عێراق به‌فه‌رمى نامه‌ى بۆ حکومه‌تى عێراق ناردووه‌و داواى کردووه پڕۆژه‌ى بودجه‌ى 2020 بچێته په‌رله‌مان تا گفتوگۆ بکرێت و په‌سه‌ند بکرێت، ته‌مه‌نا ده‌که‌ین له‌م مانگه‌دا بنێردرێت و پشکى کوردو مافه داراییه‌کانى جێگیر بکرێت و رێکه‌وتنى نێوان هه‌ولێرو به‌غدا بچێته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه. گروپى 15 هیچ زه‌ره‌رێکى له یه‌کهه‌ڵوێستى کورد نه‌داوه له‌به‌غدا، به‌پێچه‌وانه‌وه خاڵێکى ئیجابییه که له‌ژێر چه‌ترێک کۆبوونه‌ته‌وه‌و پارتى و یه‌کێتى ده‌توانن له‌گه‌ڵیاندا قسه بکه‌ن، نه‌ک قسه به‌جیا له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانى ناو گروپى 15 بکه‌ن که خاوه‌نى 15 کورسى په‌رله‌مانن. هاوڵاتى: دواى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى، فه‌رمانده‌ى فه‌یله‌قى قودس، پێگه‌ى کورد له‌عێراقدا چۆنه؟ فارس عیسا: ئه‌و سیاسه‌ته‌ى که‌کورد په‌یڕه‌وى کرد له‌م رووداوه‌دا، به راستى پێگه‌ى کوردى به‌هێز کردووه، چونکه سیاسه‌تێکى هاوسه‌نگ و حه‌کیمانه بووه‌و توانى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى کورد بپارێزێت و نه‌بێته ته‌ره‌ف له‌گه‌ڵ هیچ لایه‌کدا، ئه‌وه‌ش بۆ کورد گرنگه. هاوڵاتى: به‌ڵام سوننه‌کانیش هه‌مان هه‌ڵوێستى کوردیان هه‌بووه که نه‌چوونه په‌رله‌مانى عێراق له‌گه‌ڵ شیعه‌کان بۆ ده‌نگدان به‌ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کان؟ فارس عیسا: له‌به‌رئه‌وه‌ى کورد تایبه‌تمه‌ندى خۆى هه‌یه به‌راورد به‌سوننه‌کان که‌هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆیه‌و په‌رله‌مانى هه‌یه حسابى جیاوازترى بۆ ده‌کرێت، پاشان کاک نێچیرڤان بارزانى سه‌رۆکى هه‌رێمى کوردستان جوڵه‌یه‌کى دبلۆماسى زۆر باشى ئه‌نجامدا له‌گه‌ڵ لایه‌نه سیاسییه‌کان که یه‌کهه‌ڵوێستى سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردى ده‌رخست له‌سه‌ر رووداوو پێشهاته‌کان که له‌ناوچه‌که‌دا رووده‌ده‌ن، سوننه‌کان له‌ناو یه‌کدا یه‌ک بۆچوون و هه‌ڵوێستیان نه‌بووه له‌سه‌ر رووداوه‌کانى ناوچه‌که ئه‌وه‌ش کاریگه‌رى کوردى زیاتر کردووه. عێراق له‌دۆخێکى زۆر ئاڵۆزو ناسه‌قامگیردایه، دیار نییه به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات، ئه‌گه‌ر مامه‌ڵه‌یه‌کى واقعى و ته‌ندروست له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆخه‌ى ئێستا نه‌کرێت به راستى داهاتووى عێراق خراپتر ده‌بێت، عێراق ته‌نها وه‌ک ناو وه‌ک وڵات ماوه به‌داخه‌وه هاوڵاتى: تاچه‌ند یه‌کده‌نگى کورد له‌به‌غدا بۆ کورد گرنگه به‌تایبه‌ت له‌م بارودۆخه‌ى ئێستاى عێراقدا؟ فارس عیسا: ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ى به‌ده‌ست کورد که‌وتووه تائێستا به‌هۆى یه‌کده‌نگى و یه‌کهه‌ڵوێستییه‌وه بووه، هه‌ر کاتێک یه‌کڕیز بین مه‌به‌ست و ئامانجه‌کانمان به‌دیدێت، یه‌کده‌نگى کورد بۆ ئێمه موهیمه که‌ده‌ستکه‌وته‌کانى کورد زیاتر پارێزگارى لێبکرێت و مافه‌کانیش به‌ده‌ستبهێنین زیاتر، هه‌م بۆ خه‌ڵکى دیکه‌ش موهیمه که بزانن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ کێ بکه‌ن له‌پرسى عێراق و ناوچه‌که‌دا، لایه‌نه سیاسییه‌کانی هه‌رێم به‌گشتى سوپاس بۆ خوا یه‌کهه‌ڵوێستن له‌پرسه گرنگ و هه‌ستیاره‌کانى ناوچه‌که‌دا. هاوڵاتى: ئێستا گروپى 15 دروستبووه له‌لایه‌ن فراکسیۆنه‌کانى (گۆڕان، کۆمه‌ڵ، یه‌کگرتوو، هاوپه‌یمانى، نه‌وه‌ى نوێ، ئاینده) ئایا گرفتى بۆ یه‌کهه‌ڵوێستى کورد دروستکردووه له‌به‌غدا؟ فارس عیسا: گروپى 15 هیچ زه‌ره‌رێکى له یه‌کهه‌ڵوێستى کورد نه‌داوه له‌به‌غدا، به‌پێچه‌وانه‌وه خاڵێکى ئیجابییه که له‌ژێر چه‌ترێک کۆبوونه‌ته‌وه‌و پارتى و یه‌کێتى ده‌توانن له‌گه‌ڵیاندا قسه بکه‌ن، نه‌ک قسه به‌جیا له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌کانى ناو گروپى 15 بکه‌ن که خاوه‌نى 15 کورسى په‌رله‌مانن. گروپى 15 له بابه‌ته نیشتمانى و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانى کورد له‌به‌غدا یه‌ک بۆچوونیان هه‌یه له‌گه‌ڵ پارتى و یه‌کێتى و ئه‌وه‌ش گرنگه بۆ کورد. بۆ ئه‌وه‌ى یه‌کڕیزى زیاتر بپارێزرێت له‌به‌غدا حه‌قه ئیستحقاقى ته‌واو بدرێته گروپى 15، ئه‌گه‌ر له‌پشکى پارتى و یه‌کێتیش که‌مبووەته‌وه با پێشکه‌شى گروپى 15ى بکه‌ن ئه‌وه‌ش له قازانجى یه‌کڕیزیى کوردایه. هاوڵاتى: زانیاریتان هه‌یه عادل عه‌بدولمه‌هدى له‌گه‌ڵ به‌رپرسانى هه‌رێم چى باسکردووه؟ فارس عیسا: عادل عه‌بدولمه‌هدى سوپاسى حکومه‌ت و سه‌رکردایه‌تى سیاسى کوردستانیان کردووه که‌توانیوایه هاوسه‌نگى هه‌ڵوێستى خۆیان بپارێزن له‌مه‌ڕ رووداوه‌کانى ئه‌م دواییه، مامه‌ڵه‌یه‌کى ته‌ندروست له‌گه‌ڵ ئه‌م واقعه‌ى ئێستا بکه‌ن و باسى ئه‌وه کراوه هه‌ولێر و به‌غدا ئیراده‌ى باشیان هه‌یه بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان و هه‌ماهه‌نگى ده‌کرێت بۆ چاره‌سه‌رکردنى ئاڵۆزییه‌کانى عێراق بۆ ئه‌وه‌ى بگاته قۆناغێکى سه‌قامگیر. هاوڵاتى: تا چه‌ند سه‌ردانه‌که‌ى عادل عه‌بدولمه‌هدى بۆ ئه‌وه بووه کورد پشتیوانى بکات تاجارێکى دیکه شه‌رعیه‌تى سه‌رۆک وه‌زیران به‌ده‌ستبهێنێته‌وه؟ فارس عیسا: عێراق له‌دۆخێکى زۆر ئاڵۆزو ناسه‌قامگیردایه، دیار نییه به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات، ئه‌گه‌ر مامه‌ڵه‌یه‌کى واقعى و ته‌ندروست له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆخه‌ى ئێستا نه‌کرێت به راستى داهاتووى عێراق خراپتر ده‌بێت، عێراق ته‌نها وه‌ک ناو وه‌ک وڵات ماوه به‌داخه‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ى نه یه‌کڕیزیى ماوه نه رێز له‌کابینه‌ى حکومه‌تى ئێستا ده‌گیرێت و ئیلتیزامات به ده‌ستوره‌وه نه‌ماوه، بۆیه پێویسته لایه‌نه‌کان بتوانن بۆچونه‌کانى خۆیان رێکبخه‌ن له‌پێناو ده‌ربازبوونى ئه‌م وڵاته‌دا.
شاناز حه‌سه‌ن وته‌بێژى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم ئاشکراى ده‌کات له‌هه‌رێمى کوردستاندا (42) حاڵه‌تى نه‌خۆشى ئایدز تۆمار کراوه‌و چل که‌سیان بیانى بوون و نێردراونه‌ته‌وه بۆ وڵاته‌کانیان و ته‌نها دووانیان ناوخۆیى بووه. محه‌مه‌د قادر، وته‌بێژى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتىوت «له‌ئه‌مساڵدا ته‌نیا دوو حاڵه‌تى ناوخۆیى و دانیشتووى هه‌رێم تۆمارکراوه که نه‌خۆشیى ئایدزیان هه‌بووه«. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، بێجگه له‌و دوو که‌سه ناوخۆییه، (40) حاڵه‌تى دیکه تۆمار کراون که‌بیانى بوون و نێردراونه‌ته‌وه بۆ وڵاته‌کانى خۆیان. وته‌بێژى ته‌ندروستى حکومه‌تى هه‌رێم جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه له‌و کاته‌وه‌ى وه‌زاره‌ته‌که‌یان تۆمارى نه‌خۆشییه‌کانى ئایدز کۆده‌کاته‌وه، (39) حاڵه‌تى ئایدز که‌دانیشتووى هه‌رێمى کوردستان بوون تۆمارکراون. ئایدز نه‌خۆشییه‌که ده‌بێته‌هۆى دابه‌زینى تواناى کۆئه‌ندامى به‌رگرى له‌ش، که به‌هۆى ڤایروسى ئێچ ئاى ڤییه‌وه تووشى مرۆڤ ده‌بێت، به‌هۆى گواستنه‌وه‌ى خوێنه‌وه ده‌گوازرێته‌وه. وته‌بێژى ته‌ندروستى هه‌رێم ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو راسته نیشانه‌کان قورسن و به‌سه‌ر که‌سه‌کانه‌وه ده‌رده‌که‌وێت، به‌ڵام نه‌خۆشیه‌که ده‌رمانى هه‌یه تائه‌و ئاسته‌ى رێگرى ده‌کات له نه‌گواستنه‌وه‌ى نه‌خۆشیه‌که‌ى بۆ که‌سانى ده‌وروبه‌رى نه‌خۆشه‌که. وتیشى «ئه‌و که‌سانه‌ى توشبووى ئایدزن پێویسته نه‌ترسن و به‌رگرى له‌شى دانه‌به‌زێت، ده‌رمانى پێویست به‌کاربهێنێت که ته‌واو ده‌توانێت به‌رگرى بکات له‌گواسته‌وه‌ى نه‌خۆشیه‌که«. جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌که‌سى توشبوو ده‌توانێت هاوسه‌رگیرى بکات ته‌نیا ناتوانێت منداڵ دروستبکات و وتى «راسته‌وخۆ ئه‌گه‌رى تووشبونى هه‌یه، بۆیه ناکرێت منداڵ بخاته‌وه«. به‌ڕێوه‌به‌رى فڕۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تى سلێمانى ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه که لە ساڵانی رابردوودا کەسی بیانی توشبووى ئایدز هەبووە لە پاش پشکنین گه‌ڕێندراوه‌ته‌وه بۆ وڵاته‌که‌ى خۆى. بەڵام سەرجەمی ئەو بیانیانەی کە دێنە هەرێمی کوردستانەوە له‌هه‌موو کاتێکدا پشکنینیان بۆ ناکرێت. تاهیر عه‌بدوڵڵا، به‌ڕێوه‌به‌رى فڕۆکه‌خانه‌ى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «له‌کاتى ئه‌گه‌رى بڵاوبوونه‌وه‌ى نه‌خۆشیه‌که‌دا، یان له‌وڵاتێکى دیاریکراودا نه‌خۆشییه‌ک بڵاوبێته‌وه، له‌ڕێگه‌ى ته‌ندروستیه‌وه ئاگادار ده‌کرێینه‌وه‌و پشکنین بۆ گه‌شتیاران ده‌کرێت، به‌ڵام له‌هه‌موو کاتێکدا پشکنین ناکرێت». هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد، ماوه‌ى ساڵانى پێشوو حاڵه‌ت هه‌بووه توشبووى نه‌خۆشى ئایدز بووه یا هه‌ر نه‌خۆشیه‌کى گوازراوه‌ى تر پشکنینى بۆ کراوه‌و گه‌ڕێندراوه‌ته‌وه بۆ وڵاته‌که‌ى خۆى. نیشانه‌کانى نه‌خۆشى ئایدز بێتوانایى کۆئه‌ندامى به‌رگری لیمفه‌ڕژێنه‌کان هه‌ڵده‌ئاوسێن و هه‌ست به‌ماندوبوون ده‌کرێت و کێش که‌مده‌کات و تا لێهاتن ده‌رده‌که‌وێت، سکچوونیش رووده‌دات له‌هه‌ندێک توشبوودا. له‌ساڵى (١٩٨١)ـه‌وه تائێستا ئایدز زیاتر له (٢٥) ملیۆن که‌سى کوشتووه، له‌کاتى ئێستا نزیکه‌ى (٣٣) ملیۆن که‌س له‌جیهان تووشى ئایدز بوون.
هاوڵاتى نزیکەی چوار هەزار و (٥٠٠) ئاوارە لەباشوری کوردستانەوە گەڕانەوە بۆ رۆژئاوای کوردستان و گەڕانەوەی ئاوارەی دیکەش بەردەوامیی هەیە، ئەوەش دوای هێرشەکانی مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی رابردووی تورکیا بۆ سەر شارە کوردییەکان. باز ئەحمەد، بەڕێوەبەری بەشی پەیوەندییەکانی دەروازەی سێمێلکا- فیشخابور راگەیاند، نزیکەی چوار هەزار و (٥٠٠) کۆچبەر لەکامپی بەردەڕەشی باشوری کوردستانەوە گەڕاونەتەوە بۆ شارو شارۆچکەکانی رۆژئاوای کوردستان و گەڕانەوەی ئاوارەی دیکەش بەردەوامە. لەگەڵ هێرش و بۆردومانەکانی تورکیا هەزران هاوڵاتی لەسەر خاکی خۆیان ئاوارەبوون و بەشێکیان روویان لەباشوری کوردستان کرد. دواتر ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکورو رۆژهەڵاتی سوریا (رۆژاڤا) کامپێکی بۆ ئاوارەکان کردەوە، سەرەڕای بەردەوامی هێرشەکانی تورکیا ، ئەو ئاوارانە لەباشورەوە گەڕانەوە بۆ رۆژئاوای کوردستان. بەپێی ئامارێکی ناوەندی هەماهەنگی هاوبەشی حکومەتی هەرێم تاکۆتایی مانگی رابردوو (19) هەزار هاوڵاتی رۆژئاوا ئاوارەی هەرێمی کوردستان بوون، ئەوەش بەهۆی لەشکرکێشییەکەی تورکیاو گروپە چەکدارەکانی بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان بەپێی ئامارەکەی ناوەندی هەماهەنگی هاوبەشی حکومەتی هەرێم ژمارەی ئاوارەکانی رۆژئاوا لەسەرەتای ئەو هێرشانەوە ژمارەیەکی زۆری هاووڵاتیانی کوردی سوریا ماڵ و حاڵی خۆیان جێهێشتووەو هاتوونەتە هەرێمی کوردستان کەژمارەیان (١٩) هەزار کەسی تێپەڕاندوە. تێکڕای ئەو ئاوارانە لەهەرێمی کوردستان ژمارەیان دەگاتە (226) هەزار کەس ، ئەوانەش تەنها لەڕێگەی دەروازەی سمێلکای نێوان هەرێم و رۆژئاوای کوردستانەوە هاتوونەتە باشوور. لەگەڵ ئەوەی هەزاران کوردی رۆژئاوا گەڕاونەتەوە بەڵام ناتوانن بچنە شوێنەکانی خۆیان و لەکەمپەکاندا نیشتەجین کەئیدارەی بەڕێوەبەری خۆسەر بەم دواییانە کردویەتیەوە بۆ ئەوانەی کە لە مەینەتیەکانی شەڕ هەڵهاتوون. ئەوەش لەکاتیکدایە هێشتا سوپای تورکیاو بریکارە توندڕەوەکانی بەرەوامن لەهێرش و پەلاماردانی شارو گوندەکانی رۆژئاواو ناوبەناو لە رێگەی بۆردوومانەوە تەنگ بەخەڵکی ناوچەکە هەڵدەچنن پێنجشەممەی رابردووش تورکیا لەڕێگەی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوان خاڵێکی پشکنینی ئاسایشی رۆژئاوای بۆردومان کرد، لەدەروازەی چوونە ناوەوەی ناوچەی عەین عیساو لەئەنجامدا دوو کەس برینداربوون کەیەکێکیان کارمەندی ئاسایشە و ئەوەی دیکەش هاوڵاتییەکی مەدەنییە.
.jpg)
هاوڵاتى تویتێکی دۆناڵد ترەمپ سەرۆکی ئەمریکا کەهەڕەشەی بۆردومانکردنی 52 شوێنی ئێرانی کردبوو، ترسی لای ئێرانیەکان دروستکرد کە لە ئامدەباشیدا بن و بەوهۆیەوە بەهەڵە فڕۆکەیەکی مەدەنیان خستە خوارەوە لەو شەوەدا کەئێران بۆردومانی بنەکەی سەربازی عەین ئەسەدی کرد لە ئەنبار. عەلی حاجی زادە فەرماندەی هێزی ئاسمانی سوپای پاسداران کە پیشتر رایگەیاندبوو بە کوشتنی ترەمپش دڵیان ئاو ناخواتەوە، دوێنێ وتی بریا دەمردم و رووداوی کەوتنەخوارەوەی فڕۆکە ئۆکرانیەکەم نەدەبینی. دوێنێ شەممە دوای ئەوەی ئەنجامی لێکۆڵینەوەکان راگەیەندرا لەکەوتنە خوارەوەی فڕۆکە ئۆکرانیەکە کە (170) سەرنشینی هەڵگرتبوو، عەلی حاجی زادە فەرماندەی هێزی ئاسمانی سوپای پاسداران لەکۆنفڕانسێکی رۆژنامەوانیدا وتی «لەم دۆخە زۆر دژوارەدا هاتووینەتە بەر کامێرا، گەردەنمان لە موو باریکترە. بەبیستنی هەواڵی تێکشکانی فڕۆکەی نەفەربەر لەلایەن هێزی خۆمانەوە، داوای مەرگم لە خودا کرد. بریا دەمردم ئەو رووداوەم نەدەدی». حاجی زادە وتی «ئێمە هەموو تەمەنی خۆمان کردووەتە پێش مەرگی خەڵک و ئەمڕۆیش ئابڕوومان لەگەڵ خودای گەورە مامەڵە دەکەین و لەم دۆخە دژوارەدا هاتووینەتە بەرچاوی کامێراکان تاڕوونکردەوە بدەین. وتیشی «ئەم رووداوە لە لایەن ئەرکانە باڵاترەکانی دەسەڵاتی دادی ئێرانەوە لێکدەدرێتەوەو زانیارییەکان تەواودەبێت› هەر لەسەرەتاوە دەڵێم، گەردەنمان لەموو باریکترەو هەموو بەرپرسیارێتیەکە قبووڵ دەکەین و هەموو بەرپرسیارێتیەکە لەئەستۆدەگرین و هەر بڕیارێک بەرپرسان بیدەن ئێمە جێبەجێ دەکەین. دوای کوشتنی قاسم سولەیمانی لەلایەن ئەمریکاوە، ئەمیر عەلی حاجی زادە، فەرماندەی هێزی ئاسمانی سوپای پاسدارانی ئێران، لەلێدوانێکی بۆ رۆژنامەنووسان وتی، کۆماری ئیسلامی ئێران کوشتنی ترەمپیش بەتۆڵە نازانێت، بەڵکو دەبێت ئەمەریکا لەناوچەکە بکرێتە دەرەوە. وتیشی «تۆڵەی قاسم سولەیمانی بە ئاراستەکردنی چوار مووشەک بۆ بنکەیەکی ئەمەریکا کۆتایی نایەت، بەکوشتنی ترەمپیش کۆتایی نایەت... تاکە شت کە بتوانێت قەرەبووی خوێنی قاسم سولەیمانی بکات، تێکشکانی ئەمەریکایە لەناوچەکە». لەوەڵامی هەڕەشەکەی ترەمپدا کەوتبووی 52 شوێنی ئێران دەکەنە ئامانج هەفتەی رابردوو عەبدولڕەحیم موسەوی فەرماندەی گشتی هێزی ئەرتەشی ئێران وتی «ئەگەر بوێری هێرشت هەبێت ئەوکات نیشانت دەدەین ژمارەکانی (5 و2) لەکوێ دەکرێنە ئامانج» دوای خستنەخوارەوەی فڕۆکە مەدەنیەکە دواجار ئێران دانی نا بەوەدا کە بەهۆی هەڕشەکانی ترمپەوە وایانزانیوە مووشەکی کروزی ئەمریکیە. حاجی زادە وتی کە هەفتەیەک پێش رووداوەکە ناوچەکە گرژى زۆرى بەخۆیەوە بینیوە و بەهۆى هەڕەشەکانى ئەمریکاوە کە باسى لەوە کردبوو 52 شوێن لەئێراندا دەپێکێت، بۆیە سیستمى بەرگریان خستووەتە حاڵەتى ئامادەباشى تەواوو بەرگریی موشەکیشیان بۆ تاران زیاتر کردووە”.. حاجى زادە ئاماژەى بەوەشکردووە کە “شەوى رووداوەکە حاڵەتى جەنگ راگەیەنراوەو لەهەموو ئاستەکاندا هێزە ئاسمانییەکان و سیستمى بەرگریی خراوەتە حاڵەتى ئامادەباشى تەواوە وەو هەموو لایەک ئاگادارکراوەتەوە کەئەگەری وەشاندنى موشەکى کروز لەلایەن ئەمریکاوە هەیە، کاروبارەکان بەشێوەیەک رێکخرابوون تەنها پەنجەدانان لەسەر دوگمەیەک بەس بوو کەهێرش لەلایەن کارمەندى تایبەتمەندەوە ئەنجامبدرێت.” ئەو فەرماندە سەربازییەى ئێران روونیشیکردەوە کە “چەندین جار داوایان کردووە هیچ گەشتێک لەو شەوەدا ئەنجامنەدرێت، بەڵام لەلایەن سیستمەکەوە بەدوورى 19 کیلۆمەتر ئامانجێک دەبینرێت کە هەست بەوە دەکرێت موشەکێکى کرۆز بێت سەرەتا ئێران نکوڵی دەکرد لەوەی کە فڕۆکەکەی بە هەڵە خستبیتە خوارەوە، بەڵام کاردانەوە جیهانیەکان تا دەهاتن زیادیان دەکرد سەبارەت بەنکوڵیەکانی ئێران، ئەوەش دوای ئەوەی ئیران ئامادەنەبوو سندوقە رەشەکە رادەست بکات. سەرۆک وەزیرانی کەنەدا رایگه‌یاند به‌پێی ئه‌و زانیارییه هەواڵگریانه‌ی که له‌لایه‌ن کۆمه‌ڵێک سه‌رچاوه به‌ده‌ستمان گه‌یشتوون، ئه‌وه ده‌رده‌خه‌ن که‌فڕۆکە ئۆکراینیەکە بەمووشەکی ئێرانی دژە ئاسمانی خراوەتە خوارەوە. جەستن ترۆدۆ سەرۆک وەزیرانیی کەنەدا ئاماژەی بەوەدا که لەوانەیە خستنە خوارەوەی فڕۆکەکە بەبێ مەبەست بووبێت. پیشتر دوو کاربەدەستی ئەمەریکا رایانگه‌یاند، له‌و بڕوایه‌دان که‌فڕۆکە ئۆکرانییەکە له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه بەهۆی موشەکی دژە ئاسمانی خرابێتە خوارەوە. لەلایەکی دیکەوە بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەڕیتانیا رایگەیاندبوو بەڵگه‌یان له به‌رده‌ستدایه که فڕۆکە ئۆکرانییەکە بەمووشەکی دژە ئاسمانی خراوه‌تە خوارەوە، بەڵام لەوانەیە بەبێ مەبەست بووبێت. جۆنسن لە راگه‌یه‌ندراوێکدا ئاماژه‌ی به‌وه کرد زانیاری هەن لەسەر ئەوەی فڕۆکەکە بەمووشەکی ئێرانی خراوەتە خوارەوە، پێدەچێت بەبێ مەبەست بووبێت، به‌ڵام بەڕیتانیا داوا لەهەموو لایەنەکان دەکات بەپەلە گرژییەکانی ناوچەکە کەمبکەنەوە. ئەو فشارانەی ئێران لەبەرامبەر نکوڵیەکانی ئێراندا تا دەهاتن زیاتر دەبوون، هەربۆیە دوێنێ حاجی زادە لەکۆنگرەیەکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند کەئەو شەوەی ئێران هێرشی مووشەکی کردووە لەبەرئەوەی کە لایەنی ئەمریکی هەڕەشەی پەرچەکردار و پێکانی 52 شوێن لەئێرانی کردبوو. ئەوەش مەبەستی لەتویتەکەی ترەمپ بوو
ئارا ئیبراهیم سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وه ئاشکراده‌کات (130) هه‌زار که‌س له‌هه‌رێم، موچه‌کانیان له‌خوار (400) هه‌زار دینارى مانگانه‌وه‌یه‌و حکومه‌ت له‌پلانیدایه ئه‌و داهاته‌ى ده‌ستى ده‌که‌وێت له‌پێناو به‌رزکردنه‌وه‌ى موچه که‌مه‌کاندا به‌کاریبهێنێت. بڕیارە پەرلەمانی کوردستان ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه خوێندنه‌وه‌ى دووه‌م بۆ پڕۆژه‌یاساى چاکسازى له‌خانه‌نشینى و ده‌رماڵه‌و ئیمتیازات و به‌خشینه‌کان بکات، دواى گفتوگۆ کاتێک دیارى ده‌کرێت بۆ خوێندنه‌وه‌ى سێیه‌م و په‌سه‌ندکردنى پڕۆژه‌که. له‌ناو پڕۆژه‌یاساى چاکسازیدا، پرسى موچه‌ى پله‌باڵاکان و خانه‌نشینانى سه‌ربازیى و خانه‌نشینانى مه‌ده‌نى و موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراوه‌کان یه‌کلاده‌کرێته‌وه به‌پێى وته‌ى په‌رله‌مانتاران. سندوقى خانه‌نشینى که‌یاساکه‌ى هه‌یه‌و ماوه‌ى (28) ساڵه کارانه‌کراوه به‌داخه‌وه‌و دینارێک له‌سندوقه‌که‌دا نییه، ئه‌م سندوقه کاراده‌کرێته‌وه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک هیچ که‌سێک سه‌ڵاحیاتى نه‌بێت ده‌ستى بۆ ببات و خه‌رجى بکات سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ده‌ڵێت دواى (28) ساڵ له‌حوکمڕانى هه‌رێمى کوردستان سندوقى خانه‌نشینى کارا ده‌کرێته‌وه. زیاد جه‌بار، سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى و ئه‌ندامى فراکسیۆنى یه‌کێتى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»ئه‌م پڕۆژه‌یاسایە لایه‌نى باشى زۆره، یه‌کێک له‌وانه سندوقى خانه‌نشینى که‌یاساکه‌ى هه‌یه‌و ماوه‌ى (28) ساڵه کارانه‌کراوه به‌داخه‌وه‌و دینارێک له‌سندوقه‌که‌دا نییه، ئه‌م سندوقه کاراده‌کرێته‌وه‌و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک هیچ که‌سێک سه‌ڵاحیاتى نه‌بێت ده‌ستى بۆ ببات و خه‌رجى بکات و سه‌ر به‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران ده‌بێت». حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان زیاتر له (12) تریلۆن دینارى موچه نه‌دراوه‌کان و موچه‌ى پاشه‌که‌وتکراو قه‌رزارى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێمى کوردستانه‌و له‌م پڕۆژه‌یه‌دا جێگیرکراوه که‌هه‌ژمارى بانکییان بۆ بکرێته‌وه. زیاد جه‌بار، ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، پاشه‌که‌وتى موچه‌ى فه‌رمانبه‌رانى هه‌رێم تائێستا نه‌کراوه به‌یاسا که‌حکومه‌ت قه‌رزارى فه‌رمانبه‌رانیه‌تى»به‌په‌سه‌ندکردنى ئه‌م پڕۆژه‌یاسایه هه‌موو فه‌رمانبه‌رێک حسابى بۆ ده‌کرێته‌وه‌و بڕى پاشه‌که‌وته‌که چه‌نده ده‌خرێته سه‌ر هه‌ژماره‌که‌ى، هه‌رچه‌نده باسى ئه‌وه‌کراوه که‌مامه‌ڵه‌ى پێناکرێت تادۆخى دارایى باش ده‌بێت، به‌ڵام هه‌ر حکومه‌تێکى دیکه بێت به‌یاسا قه‌رزارى فه‌رمانبه‌ره‌کانى ده‌بێت». سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که له‌هه‌رێمى کوردستاندا (130) هه‌زار که‌س که‌موچه له‌حکومه‌ت وه‌رده‌گرن، موچه‌ى مانگانه‌یان له‌خوار (400) هه‌زار دیناره‌وه‌یه« هێزه‌کانى ناوخۆ که‌خانه‌نشین ده‌بن له‌گه‌ڵ خانه‌نشینانى مه‌ده‌نى، مانگانه موچه‌که‌یان له (200) هه‌زارەوە ده‌ستپێده‌کات و که‌مه، ئه‌و پاره‌یه‌ى له‌جێبه‌جێکردنى ئه‌م یاسایه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ حکومه‌ت ئه‌وله‌ویه‌ت ده‌درێت بۆ به‌رزکردنه‌وه‌ى موچه‌ى خانه‌نشینى ناوخۆو مه‌ده‌نى خاڵێکمان جێگیر کردووه«. حکومه‌تى هه‌رێم مانگانه حه‌وت ملیار دینار بۆ موچه‌ى پله تایبه‌ت و پله باڵاکان خه‌رج ده‌کات «ئه‌گه‌ر له‌سه‌دا 40 موچه‌کانیشیان که‌مبکرێته‌وه، سێ ملیار دینارى مانگانه که‌متر ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ حکومه‌ت، هه‌ندێ موزایه‌ده‌ى سیاسى له‌م پرسه‌دا به‌سه‌ر خه‌ڵکدا ده‌کرێت که‌واقعى نییه، چونکه ئه‌گه‌ر پڕۆژه‌که په‌سه‌ندنه‌کرێت پله‌باڵاکان به له‌سه‌دا 80ى موچه‌کانیان خانه‌نشین ده‌بن، به‌ڵام ئه‌گه‌ر تێپه‌ڕێندرێت به‌که‌متر له‌سه‌دا 60ى موچه‌کانیان خانه‌نشین ده‌کرێن»، زیاد جه‌بار سه‌رۆکى لیژنه‌ى دارایى وا ده‌ڵێت. ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى دارایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان ئه‌وه ئاشکراده‌کات که‌حکومه‌تى هه‌رێم مانگانه (100) ملیار دینار خه‌رج ده‌کات بۆ موچه‌ى خانه‌نشینانى سه‌ربازیى و» هه‌موو ئه‌وانه شه‌ن و که‌و ده‌کرێن و ده‌خرێنه‌وه سه‌ر پله‌ى شایسته‌ى خۆیان». شێرکۆ جه‌وده‌ت، ئه‌ندامى لیژنه‌ى دارایى له‌فراکسیۆنى یه‌کگرتوو له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت» ئه‌وه‌ى حکومه‌تى هه‌رێم چووەته ژێربارى ئه‌وه‌ى که‌موچه که‌مه‌کان زیادبکات، به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ى موچه‌ى خانه‌نشینیه‌که‌یان له‌خوار (300) هه‌زار دیناره‌وه‌یه، به‌ڵام دیارى نه‌کراوه«. هه‌روه‌ها جه‌وده‌ت پێشیوابوو پڕۆژه‌یاساى چاکسازى که‌حکومه‌تى هه‌رێم ره‌وانه‌ى په‌رله‌مانى کردووه‌و ئه‌مڕۆ خوێندنه‌وه‌ى دووه‌مى بۆ ده‌کرێت خاڵى «ئیجابی» زۆرى تێدایه، به‌ڵام دوو تێبینیان هه‌یه، یه‌که‌میان ئه‌و هه‌ژماره‌ى بۆ فه‌رمانبه‌ران و موچه‌خۆران ده‌کرێته‌وه حکومه‌تى هه‌رێم هه‌ر جاره‌و به‌پێى توانا داراییه‌که‌ى پاره‌ى بخستایه‌ته سه‌ر نه‌ک «موچه‌خۆران مافى ته‌سه‌روفیان نه‌بێت و ته‌نها ژماره‌یه‌ک بێت، حکومه‌تى هه‌رێم ئاماده نه‌بوو هیچ بڕه پاره‌یه‌ک بخرێته سه‌ر حساب بانکى فه‌رمانبه‌ران»، دووه‌میان که‌مترین مووچه‌ى خانه‌نشینى له‌هه‌رێمى کوردستاندا بکرێته (400) هه‌زار دینارو جێگیربکرێت. ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى یه‌کگرتوو پێشبینى ده‌کات دواى شه‌ن و که‌وکردنى دوو موچه‌و سێ موچه‌کان و لابردنى بندیوارو خانه‌نشینى نایاسایى سه‌ربازى»حکومه‌تى هه‌رێم نزیکه‌ى (100) ملیار دینارى مانگانه‌ى بۆ بگه‌ڕێته‌وه«. شێرکۆ جه‌وده‌ت جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێم هه‌مان مه‌هامى کابینه‌ى هه‌شته‌مى هه‌یه له‌وه‌ى مانگانه پاره‌یه‌کى زۆرى بۆ بگه‌ڕێته‌وه به‌هۆى په‌سه‌ندکردنى ئه‌م پڕۆژه‌یاسایه‌وه. ئه‌ندامێکى لیژنه‌ى یاسایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان کردنه‌وه‌ى هه‌ژمارى بانکى بۆ موچه‌خۆران، دڵنیایى ناداته فه‌رمانبه‌ران که‌مافى مامه‌ڵه‌کردنیان نه‌بێت. روپاک ئه‌حمه‌د، ئه‌ندامى لیژنه‌ى یاسایى له‌په‌رله‌مانى کوردستان له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت» که‌مترین موچه‌ى خانه‌نشینى دیارى نه‌کراوه‌و کردنه‌وه‌ى هه‌ژمارى بانکى بۆ موچه‌خۆران و فه‌رمانبه‌ران به‌بێ بوونى حه‌قى ته‌سه‌روف کردن دڵنیایى و زامنى فه‌رمانبه‌ران ناکات، چونکه حکومه‌تى هه‌رێم نییه‌تى ئه‌وه‌یه که‌ئه‌م موچانه بخاته‌سه‌ر به‌غداو واش کارى بۆ کردووه له رابردوودا». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو حکومه‌تى هه‌رێم پێیانیان راگه‌یاندووه که‌هه‌ر کات حکومه‌تى هه‌رێم دۆخى دارایى باش ببێت، ئه‌وکاته مامه‌ڵه به‌و هه‌ژماره بانکیه‌ى فه‌رمانبه‌رانه‌وه ده‌کرێت و له‌ئێستادا له‌تواناى حکومه‌تدا نییه. ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ى کۆمه‌ڵ جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که‌چه‌ند خاڵێکى ئیجابى تێدایه که‌چاکسازى له‌دوو موچه‌و زیاتر ده‌کات و بندیوارو پله‌باڵا خانه‌نشینکراوان که‌حکومه‌ت خۆى ئه‌نجامى داوه نایهێڵێت «ئه‌وانه‌ى پله‌یان هه‌یه هه‌ڵده‌وه‌شێته‌وه‌و ده‌گه‌ڕێنه‌وه سه‌ر ئه‌و پله شایسته‌یه‌ى که‌خۆى هه‌یبووه به‌واقعى، به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ى خه‌باتى شاخیان هه‌بووه«.
هاوڵاتى دوای بڵاوبوونەوەی نامەیەکی سوپای ئەمریکا بۆ عێراق کە رایگەیاندبوو هێزەکانی هاوپەیمانان پاشەکشە دەکەن لەعێراق، نیگەرانی لەشەقامی عێراق و تۆڕەکانی سۆشیال میدیای کەوتەوەو وەکو ترسێک بۆسەر ئاسایش و ئابووری عێراق سەیرکرا. بەبڕوای هەندێک لەچاودێران بڵاوکردنەوەی ئەم نامەیە ناردنی کۆمەڵێک پەیام بووە تا ئەمریکیەکان کاردانەوەی حکومەت و ھاوڵاتیانی عێراقی ببینن. بۆیە لەگەڵ نامەکەدا ئەمریکا لەناوچەی سەوز بەخێرایی (١٠٠) سەربازی ھێزی پۆڵاینی کشاندەوە بۆ کوێت، تا پەیامەکە باشتر بگات. هێرش عەبدولڕەحمان جیگری پێشووی نوێنەری حکومەتی هەرێم لەواشنتۆن وتی ‹› ئەمریکا ھیچ شتێک بەهەڵە ناکات... بێگومان نامەکە کاری خۆی کرد، عێراقییەکان ھەموویان کەوتنە دڵەڕاوکێیەکی زۆرەوە، لەڕێگای سوشیاڵ میدیاکانەوە کەوتنە داواکاری کە حکومەتەکەی عادل و پەرلەمانی عێراق نوێنەرایەتی ئەوان ناکات و ئەوانەی دەنگیان بەو بڕیارە داوە پیاوەکانی ئێرانن، ھاوڵاتی عێراقی داوا ناکات بەڵکو ئەوان دەخوازن ئەمریکا تەنیایان نەکاو بەئاسانی تەسلیمی ئێرانیان نەکات، مانەوەیان بە گرنگ و پێوست دەزانن، بەشێکی تری نامەکە››. بەبڕوای چاودیران نامەکەی درەنگانی شەوی دووشەممە پەیاێک بووە بۆ عادل عبدولمەھدی ئەگەر واژۆی بڕیارەکەی پەرلەمان بکات ئەمریکا سزای ئابوری توند رووبەڕووی عێراق و کاربەدەستانی دەکاتەوە ھاوشێوی ئیران کە عیراق زەحمەتە بەرگەی بگرێت. هێرش عەبدولڕەحمان وتی «هەروەها بەشێکی تر بۆ ئەوەیە کاریگەری دروستبکات بۆ خۆپشاندانە ملیۆنیەکەی رۆژی ھەینی» دوای بڵاوبوونەوەی نامەکە لەناوخۆی ئەمریکا، ئەوانەی چاودێری دۆخی عێراق دەکەن دەڵێن، سێ مانگە خۆپیشاندانەکان بەردەوامەو خوێنێکی زۆر رژاوەو ھاوڵاتیەکی زۆر رفێندراوەو تیرۆرکراوە، بێدەنگی ئەمریکا ئێرانی باڵادەستکردووە لەعێراقدا، ھەمووی لەئەستۆی واشنتندایە». هێرش عەبدولڕەحمان وتی «ئەوان بوون ئەو کۆمەڵە خراپەیان ھێناو دەسەڵاتیان پێدان، ھەر ئەوانیش دەتوانن لەدەسەڵات بەیەکجاری دووریانبخەنەوەو عێراق بکەنە شوێنێکی ئارام، بۆ جیھان و عێراقیەکان». چاودیران دەڵێن دەنگدانی پەرلەمانی عێراق یەکشەممە (5ی کانونی دووەم) لەسەر دەرکردنی هێزە بیانییەکان لە عێراق بڕیارێکە خزمەت بەوڵاتەکە ناکات، بەڵکو لەجیاتی ئەوە رەنگدانەوەی ویستی ئێران و گروپەکانی هه‌وادارێتیەتی لەعێراق. پەرلەمانی عێراق له‌دانیشتنێکی نائاساییدا دەنگیدا بەوەی حکومەتی عێراق داوای هاوکاری لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی بۆ شەڕی دژ بە «دەوڵەتی ئسلامی» (داعش) بکشێنێتەوە. بەگوێرەی بەیاننامەیەکی پەرلەمانی عێراق، داوای کۆتاییهێنانیشی بەئامادەیی هەر هێزێکی بیانی کرد لەوڵاتەکەداو رێگریکردنیان لەبەکارهێنانی خاک و ئاوو ئاسمانی عێراق. بارودۆخەکان خراپتربوون دوای ئەوەی هێرشێکی وردی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانی ئەمریکی هەینی فەرماندەی هێزی قودسی سەر بەسوپای پاسداران، قاسم سولەیمانی، کوشت له‌گه‌ڵ کەسایەتییه‌کی باڵای سه‌ربازیی عێراقی، ئەبومەهدی موهەندیس. به‌گوێره‌ی ئاژانسی فرانس پرێس، نزیکەی پێنج هەزارو (200) سەربازی ئەمریکی لە بنکەکانی عێراق نیشتەجێن بۆ پشتگیریکردنی سەربازە ناوخۆییەکان لە بەرەنگاربوونەوەی داعش. ئەو سه‌ربازانه وەک بەشێک لەهاوپەیمانی نێودەوڵەتی جێگیربوون، که لەلایەن حکومەتی عێراقییه‌وه لە 2014 بانگهێشتکران بۆ یارمەتیدان لەشەڕی دژ بەداعشدا. وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، مایک پۆمپیۆ، سەبارەت بە بڕیارەکەی پەرلەمان وتی «دەبێت بوەستین و سەیربکەین که چی دەکەین کاتێک سەرکردایەتی و حکومەتی عێراق بڕیارێک ده‌ده‌ن.» بەریتانیا، ئەندامێکی سەرەکیی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، داوای لەعێراق کرد رێگە بە سەربازانی بدات لەوڵاتەکەدا بمێننەوەو رایگه‌یاند که‌کارەکەیان «گرنگه«. کاتێک دانیشتنەکەی پەرلەمان دەستیپێکرد، هاوپەیمانی نێوده‌وڵه‌تی رایگەیاند کەهەموو ئۆپەراسیۆنەکانی له‌عێراق دەوەستێنێت بەهۆی چەند هێرشێکی کوشندەوه بۆ سەر بنکەکانیان. راشیگەیاند «ئەمە توانای ئێمەی سنووردارکردووە لەئەنجامدانی راهێنان لەگەڵ هاوبەشەکانمان و پشتگیرکردنی ئۆپەراسیۆنەکانیان لەدژی داعش و لەبەرئەوە دەبێت ئەو چالاکیانە رابوەستێنین و دەکرێت بە بەردەوامی چاوی پێدا بخشێندرێتەوە.» شەممەی رابردوو، دوو موشەکی ئاراستەکراو ناوچەی سەوزیان کردە ئامانج و دوو موشەکیش بنکەیەکی سەربازیی ئاسمانییان لەباکوری بەغدا کردە ئامانج کەسەربازانی ئەمریکا لەخۆدەگرێت. ئەحمەد شەوقی شرۆڤەکارێکی سیاسیە وتی «بڕیارەکەی پەرلەمان جێی داخەو لەخزمەتی بەرژەوەندییەکانی عێراق و عێراقییەکاندا نییە». وتیشی «وڵاتەکە هێشتا رووبه‌ڕووی مەترسی پاشماوەی تیرۆریسته‌کان دەبێتەوە، کە هێشتا شانەو گروپی نهێنییان هەیەو هاوپەیمانی نێودەوڵەتیش یارمەتی هێزە ئەمنییەکانی ئێمەیان داوە هێرشیان بکەنەسەرو رێگریبکەن لەگەشەکردنیان و زیادبوونی ژمارەیان.» زیاتر وتی نەمانی پشتگیری سەربازیی هێزەکانی هاوپەیمانان «مەترسیدارە»، چونکە ئەو هێزانە پشتیوانی ئاسمانی و هەواڵگرییان پێشکەشی عێراق کردووە لەتەواوی هەڵمەتە ئەمنییەکانیاندا دژی پاشماوەکانی تیرۆریستان. ئەگەر پشتیوانی هاوپەیمانان نەمێنێت، بەواتای ئەوە دێت «کە دووچاری سەختییەکی گەورە دەبین لەچاودێریکردنی جموجۆڵ و بەدووکەوتن و پوچەڵکردنەوەی هەڕەشەکانی پاشماوەکانی داعش». شەوقی وتی «بڕیارەکە هێزه‌کانی عێراقیش بێبه‌شده‌کات لەپشتیوانیی هێزەکانی هاوپەیمانان به راهێنان و ئامادەکردنیان، کەدوو خاڵی سەرەکین لە بەرزکردنەوەی توانایان بۆ زاڵبوون بەسەر هەڕەشەکان و پاراستنی سەربەخۆیی و سەروەریی وڵاتەکەدا. وتیشی «بڕیارەکە دەرهاویشتەی تریشی هەیە، لە کاتێکدا «لەڕووی نێودەوڵەتییەوە عێراق بەئاقارێکی گۆشه‌گیریدا دەبات، ئەمەش لەئاکامدا زیان بەبەرژەوەندییە ئابوورییەکانی دەگەیەنێت». بەبڕوای ئەو شرۆڤەکارە دەنگدانەکەی پەرلەمان کێشەی یاسایی هەیە، چونکە لەسەر داوای حکومەتێک ئەنجامدرا کە پێشتر دەستی لەکارکێشاوەتەوەو دەسەڵاتێکی سنوورداری هەیە بۆ بەڕێوەبردنی ژیانی رۆژانەی وڵاتەکەی، نەک بۆ دەرکردنی بڕیارێکی باڵا. شەوقی وتی «ئه‌وه‌ی ده‌یبینین مامەڵەی نابەرپرسانەو سۆزدارییانه‌یه که‌دوای گوشارەکانی ئێران و گروپە هاوسۆزه‌کانی هاتن، ئەمەش زۆر لەسەرمان دەکەوێت، چونکە هەر گۆشەگیرییەک کاریگەرییەکی تووندی دەبێت لەسەر بونیادنانەوەی و بەرەوپێشچوونی پڕۆژەکان لەوڵاتەکەدا.» وتیشی «ئابوریی عێراق، کە بەده‌ست کورتهێنانێکی چاوەڕوانکراوی نزیکەی (32) ملیار دۆلاره‌وه دەناڵێنێت لەبودجەی ئەمساڵیداو بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بەداهاتی نەوت دەبەستێت، ناتوانێت هه‌ڵکشوداکشێکی ئابوری لەخۆبگرێت.» پێشئەوەی پڕۆژە بڕیارەکە تێبپەڕێنرێت، ژمارەیەک ئەندامی پەرلەمانی عێراق کە لایەنگری ئێرانن، لە دانیشتنەکه‌دا ناوی سولەیمانیان وتەوەو وێنەی ئەویان بەرزکردەوە. دانیشتوویەکی بەغدا کە داوایکرد وەک ئەبوفیراس بناسێنرێت، وتی «پەرلەمان لەلایەن ئەو لایەنە سیاسییانەوە کۆنترۆڵکراوە کە پەیوەستن بەئێرانەوە، ئەو هوتافکێشانەش کە رووی دا هیچ جێی سەرسوڕمان نییە، چونکه لەلایەن نوێنەری ئەو لایەنانەوە بوو.» وتیشی «ئەوەی نیگەرانمان دەکات دەنگدانیان بوو بەدەرکردنی هێزەکانی هاوپەیمانان لەوڵاتەکەمان... بڕیارێک کەنوێنه‌رایه‌تی ویستی خەڵکی عێراق ناکات، بەڵکو ویستی ئێران و گروپەکانی.» فایەق عێراقییەکی تری دانیشتووی بەغدایە وتی «باڵە سیاسییەکانی عێراق دەیانەوێت وڵاتەکەمان رابکێشنەوە نێو تیرۆرو پشتیوانیی نێودەوڵەتیمان لێبگرنەوە، تەنها بۆئەوەی دڵی رژێمی ئێران رابگرن.» وتیشی «داوای ئێمە، کە لەخۆپیشاندانەکاندا خراوەتەڕوو، ئەوەیە کە نامانەوێت ئێران کۆنترۆڵی کاروبارەکانمان بکات و هەڕەشە لە بەرژەوەندییە نیشتمانییه‌کانمان بکات لەڕێی گروپە بریکاره‌کانییەوە.»
هاوڵاتى سەرکونسوڵی ئێران لەهەولێر رایگەیاند کە لەپرسی ئیدانەکردنی شەهیدکردنی سەردار سولەیمانی و تیرۆری ئەو فەرماندەیە کەدۆستی کوردی عێراق بوو، چاوەڕوانی زیاترمان لەهەرێمی کوردستان دەکرد. ئاژانسی هەواڵی مێهر لەزاری نەسروڵڵا رەشنوودی، سەرکونسوڵی ئێران لەهەولێر بڵاویکردەوە وتی «هەرچەندە دۆستانمان لەهەرێمی کوردستان بەشدارییەکی باشیان لەپرسەکەدا هەبوو و نیگەرانی خۆشیان پیشاندا، بەڵام ئێمە چاوەڕوانییەکی زیاترمان هەبوو.» کونسوڵی ئێران رەتیکردەوە هیچ هێزێکی ئێرانی ناردبیتە سنوورەکانی عێراق رەشنوودی وتی «دۆستانمان لەهەرێمی کوردستان بەشدارییەکی باشیان لەمەراسیمی پرسەی قاسمی هەبوو، لەو بابەتەی کە روویداوە نیگەرانی خۆیان پیشانداوە، بەڵام ئێمە چاوەڕوانییەکی زیاترمان هەبوو لەوەی کە ئەوکارە تیرۆریستییەی بەئاشکرا کراوە، ئەوان زیاتر باسی لێوەبکەن، هەرچەندە شەهیدبوونی ئەو خۆشەویستانەیان ئیدانەکرد، بەڵام چاوەڕوانییەکانی ئێمە زیاتربوو». رۆژی شەممەی رابردوو کونسوڵخانەی ئێران لەهەردوو شاری هەولێرو سلێمانی پرسەیان دانا بۆ قاسم سولەیمانی و تێیدا بەرپرسە باڵاکانی حکومەتی هەرێم و بەرپرسانی زۆرێک لەحزبەکان بەشدارییان تیدا کرد. رەشنوودی وتی «هەرجۆرێک بێت پەیوەندییەکی باش و دۆستانە لەنێوان بەرپرسانی هەرێمی کوردستان بەتایبەتی بەڕێز بارزانی و سەردار سولەیمانی هەبوو، لەهەر شوێنێک هەرێمی کوردستان پێویستی بە قاسم سولەیمانی هەبووایە لەوێ ئامادەدەبوو، ئەو پەیوەندییە دۆستانەو برایانەیە کەهەبوو چاوەڕوانییەکی برایانەیە.» سەرکونسوڵی ئێران لەهەولێر وتیشی «ئێمە لەگەڵ هەرێمی کوردستان دەتوانین بڵێین هیچ جیاوازییەکمان نییەو دراوسێی لەمێژینەین و لەگەڵ یەکدین، ئەگەر ئەمریکییەکان ئەمڕۆ هاتوون و بوونیان هەیە کاتییە، لەبەرئەوە هەر شوێنێک لەبەرژەوەندی ئەوان بێت دەمێننەوەو ئەگەر لەبەرژەوەندیشیان نەبێت بەجێی دەهێڵن». رەشنوودی لەبەشێکی دیکەی قسەکانیدا سەبارەت بەوەی کە ئایا ئێران هێز رەوانەی دەرەوەی سنوورەکانی دەکات بۆ لێدان لەئەمریکا؟ وتی «بەهیچ شێوەیەک رووداوێکی لەمشێوەیە رووینەداوەو ئەمریکییەکان بەدرۆ دەڵێن کە ئێران و بوونی حاجی قاسم لەعێراق بەمەبەستی ئەنجامدانی کارێک بووە.» ئاماژەی بەوەشکرد کە «عادل عەبدولمەهدی دوێنێ لە مەجلیسی عێراق وتی کە بڕیاربووە کاژێر 8:00 ی سەرلەبەیانی بەیەکەوە کۆببنەوە، مەبەستەکەیشی وەرگرتنی نامەی پاشای سعودیە بووە بە عادل عەبدولمەهدی، قاسم سولەیمانیش هاتنەکەی بەمەبەستی ئارامیی و ئاسایشی ناوچەکە بووە، ئەمریکییەکانیش ئەوکارەیان بەدڵ نەبووە». سەرکونسوڵی ئێران لەهەولێر رایگەیاند «دەزانن کە ئەگەر ناوچەکە لەئارامیی و ئاسایشدابێت هیچ شوێنێک بۆ ئەوان نامێنێت و ئەگەر وڵاتانی ناوچەکە لەیەکدی نزیک ببنەوە ئەوکاتە شوێنی بەکارهێنان بۆ ئەوان نامێنێت، بەداخەوە ئەو کارەیان کردووە».
شاناز حه‌سه‌ن به‌شێک له‌په‌رله‌مانتارانى کورد ئه‌وه ئاشکراده‌که‌ن هه‌ڕه‌شه له‌سه‌ر ژیانیان هه‌یه دواى نامه‌ى هه‌ڕه‌شه‌کانى حزبوڵاى عێراق به‌هۆى به‌شدارى نه‌کردنى کورد له‌بڕیارى ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کان. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى که له‌چه‌ند په‌رله‌مانتارێکى وه‌رگرتووه‌و ده‌ڵێن کوردو سوننه به‌شداریى دانیشتنى په‌رله‌مانیان نه‌کرد بۆ ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کان له‌عێراقداو «هه‌ڕه‌شه‌کانى حزبوڵاى عێراق به‌هه‌ند وه‌رده‌گرین، ژیانى په‌رله‌مانتارانى کوردیش له‌مه‌ترسیدایه«. ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید، په‌رله‌مانتارى گروپى 15 له‌په‌رله‌مانى عێراق، له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت»وه‌ک گروپى 15 ده‌چینه‌وه بۆ به‌غداو گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ فراکسیۆنى یه‌کێتى کردووه«. ناوبراو ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى نامه‌ى هه‌ڕه‌شه بۆ هه‌موو په‌رله‌مانتارانى کوردو سوننه‌کان هاتووه، به‌ڵام «ناکرێت هه‌ر به نامه‌یه‌ک نه‌ڕۆینه‌وه بۆ په‌رله‌مان». 5ی کانونى دوه‌مى 2020، له‌دانیشتنێکى نائاساییدا، په‌رله‌مانى عێراق به‌ده‌نگى په‌رله‌مانتاره شیعه‌کان ده‌نگیاندا بۆ ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کان له‌عێراق و فراکسیۆنه کوردییه‌کان و سوننه‌کان به‌شدارى دانیشتنه‌که‌یان نه‌کرد. ئه‌حمه‌د حاجى ره‌شید باسى له‌وه‌کرد که شیعه زۆر هه‌وڵى داوه و محه‌مه‌د حه‌لبوسیش هه‌وڵى دا که ئه‌و بریاره ده‌رنه‌کات و وتى «شیعه‌کانیش زۆر هه‌وڵیاندا ته‌نیا شیعه ده‌نگى پێنه‌دات، بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌زمونى سوننه‌کان دووباره نه‌که‌نه‌وه، چونکه دواى ساڵى 2003 سوننه‌کان به ته‌نها چوونه به‌ره‌ى دژایه‌تى کردنى ئه‌مریکاوه‌و باجێکى زۆر گه‌وره‌یاندا، شیعه هه‌ستیان به‌وه‌کرد و هه‌ڕه‌شه‌کانیان بۆ کوردو سونه هه‌ر بۆ ئه‌وه‌بوو که هه‌رچۆنێک بێت کورد و سوننه به‌رنه په‌رله‌مان». ڤیان سه‌برى، سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له په‌رله‌مانى عێراق، له لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «ئێمه ده‌چینه‌وه بۆ به‌غدا بۆ دانیشته‌کانى په‌رله‌مان». له‌باره‌ى ناردنى نامه‌ى هه‌ڕه‌شه بۆ په‌رله‌مانتاره کورده‌کان، سه‌رۆکى فراکسیۆنى پارتى له په‌رله‌مانى عێراق وتى «ئه‌وانه ڕاست ناکه‌ن، ئێمه هیچ نامه‌یه‌کمان بۆ نه‌هاتووه و هه‌ڕه‌شه‌مان لێکرابێت». له ڤیدیۆییه‌کى دزه‌پێکراوى کۆبوونه‌وه‌که‌ى 5ى کانونى دووه‌مى په‌رله‌مانى عێراق سه‌رۆکى په‌رله‌مان هۆشدارى ده‌داته په‌رله‌مانتاره شیعه‌کان له کاریگه‌ره خراپه‌کانى بڕیاره‌که که بڕیارى ده‌رکردنى هێزه بیانییه‌کانیدا حه‌لبوسى ده‌ڵێت «ئه‌م دانیشتنه شیعییه و له‌م بڕیاره‌دا سوننه و کوردتان له‌گه‌ڵ نییه و خۆتان ده‌رئه‌نجامه‌که‌ى له‌ئه‌ستۆ ده‌گرن». حه‌لبوسى ده‌شڵێت» یه‌کێک له هه‌نگاوه‌کان راگرتنى مامه‌ڵه‌ى دارایى ده‌بێ له‌گه‌ڵ عێراقدا و به‌هۆیه‌وه ره‌نگه نه‌توانین پابه‌نده داراییه‌کانمان به‌رامبه‌ر هاوڵاتىان جێبه‌جێ بکه‌ین». به‌ره‌به‌یانى هه‌ینى 3ى کانونى دووه‌مى2020، سوپاى پاسداران و پێنتاگۆن رایانگه‌یاند که قاسم سوله‌یمانی، فه‌رمانده‌ى سوپاى قودسى سوپاى پاسدارانى ئێران له هێرشێکى ئه‌مریکادا کوژراوه. هێرشه‌که دوو ئۆتۆمبێلى له فڕۆکه‌خانه‌ى نێوده‌وڵه‌تیى به‌غدا کردووه‌ته ئامانج له‌ڕێگه‌ى فرۆکه‌یه‌کى بێ فڕۆکه‌وانیه‌وه، حه‌شدى شه‌عبى رایگه‌یاندووه که هاوکات مه‌هدى موهه‌ندیس، جێگرى سه‌رۆکى ده‌سته‌ى حه‌شدى شه‌عبییش کوژراوه.
هاوڵاتى ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى ئاماژه به‌وه‌ده‌دات لیژنه‌یه‌ک پێکهێنراوه‌و گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ده‌رنه‌چووه‌کانى کۆنگره‌ى چوارى یه‌کێتى بۆ ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تیدا ده‌کرێت. مسته‌فا چاوڕه‌ش، ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى له‌لێدوانێکدا به هاوڵاتى وت «جارێ دیار نییه که‌ى کۆده‌بینه‌وه‌و له رۆژانى ئاینده‌دا بڕیارى له‌سه‌ر ده‌ده‌ین، به‌ڵام کاته‌که‌ى دیارى نه‌کراوه«. ده‌رباره‌ى ئه‌وانه‌ى سه‌رنه‌که‌وتن بۆ ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى، مسته‌فا چاوڕه‌ش وتى «ده‌بێت ئه‌وانه چاره‌سه‌ر بکرێن و لیژنه‌ى تایبه‌ت هه‌یه‌و گفتوگۆیان له‌گه‌ڵدا ده‌که‌ن و ته‌مه‌نا ده‌که‌م ئه‌وه نه‌بێته کێشه‌و ئه‌وانه هه‌موو خه‌ڵکى باش و تێکۆشه‌رن، هه‌ڵبژاردنیش هه‌ڵبژاردنه، ماناى ئه‌وه نییه ئه‌وانه‌ى ده‌رنه‌چوون بۆ ئه‌نجومه‌نى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى وه‌لایان بنێت». ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى پێشنیارێک هه‌یه پێنج ئه‌ندامى یه‌ده‌گ زیاد بکرێت بۆ ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى که‌ئێستا (124) ئه‌ندامن بۆ ئه‌وه‌ى ببێته (129) ئه‌ندام، مسته‌فا چاوڕه‌ش جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که «ئه‌و پێشنیاره ده‌بێت له‌ناو کۆبوونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى قسه‌ى له‌سه‌ر بکرێت و له‌په‌یڕه‌ودا دیارى بکرێت». له‌لایه‌کى دیکه‌وه ئه‌ندامێکى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى که نه‌یویست ناوى بهێندرێت ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد، یه‌کێتى خه‌ریکى رێکخستنه‌وه‌ى مه‌ڵبه‌ندو ده‌ڤه‌ره‌کانه و هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ى سه‌رنه‌که‌وتن بۆ ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى، «له‌ناو یه‌کێتى ئه‌رک و کاریان پێ ده‌سپێردرێت و وه‌لانانرێن و هاوڕێیانه‌و دۆستانه گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ کراوه‌و ئه‌وانه‌ى نیگه‌ران و توڕه‌بوون له ده‌رنه‌چوونیان ئێستا باشترن». هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شى روونکرده‌وه که‌ئه‌گه‌رى زۆره رۆژى شه‌ممه 11ى کانوونى دووه‌مى 2020 یه‌که‌م کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى گشتى سه‌رکردایه‌تى ئه‌نجامبدرێت.
ئارا ئیبراهیم فوئاد حسێن وه‌زیرى دارایى عێراق دڵنیایى ده‌داته هه‌رێم بۆ ناردنى (452) ملیار دیناری مانگانه‌ى مووچه‌ى فه‌رمانبه‌ران له‌مساڵدا ئه‌گه‌ر بودجه‌ى گشتى 2020 له‌مساڵیشدا په‌سه‌ند نه‌کرێ. به‌پێى رێککه‌وتنى مه‌بده‌ئى نێوان وه‌فدى دانوسانکارى حکومه‌تى هه‌رێم و عێراق تائه‌و کاته‌ى پڕۆژه بودجه‌ى 2020 عێراق په‌سه‌ند نه‌کرێت نه‌وت راده‌ستى به‌غدا ناکرێت و وه‌زیرى دارایى عێراقیش دڵنیایى ده‌دات بۆ ناردنى (452) ملیار دیناره‌که بۆ هه‌رێم. به‌پێى به‌دواداچوونه‌کانى هاوڵاتى، که له راوێژکارێکى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانى حکومه‌تى هه‌رێم ده‌ستى که‌وتووه، فوئاد حوسێن وه‌زیرى دارایى حکومه‌تى عێراق دڵنیایى داوه‌ته حکومه‌تى هه‌رێم تاپه‌سه‌ندکردنى پڕۆژه بودجه‌ى 2020، به‌غدا (452) ملیار دیناره‌که مانگانه بۆ حکومه‌تى هه‌رێم ره‌وانه ده‌کات. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، به‌پێى پڕۆژه‌یاساى 2020 عێراق پابه‌ندى زیاترى له‌به‌رانبه‌ر هه‌رێمى کوردستاندا بۆ دروستده‌بێت، تا په‌سه‌ندنه‌کرێت، هه‌رێمى کوردستان رۆژانه (250) هه‌زار به‌رمیل نه‌وت ناداته کۆمپانیاى سۆمۆى عێراقى. کوێستان محه‌مه‌د وه‌زیرى کارو کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێم له‌لێدوانێکدا به‌هاوڵاتى وت «تائێستا به‌غدا پابه‌نده به‌وه‌ى که‌مانگانه (452) ملیار دیناره‌که بۆ حکومه‌تى هه‌رێم ره‌وانه ده‌کات». ده‌رباره‌ى گفتوگۆکانى نێوان وه‌فدى دانوسانکارى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و به‌غدا، ئه‌و راوێژکاره ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه له‌ئێستادا به‌هۆى دۆخه‌که‌وه گفتوگۆکان راگیراوه‌و «ئه‌و رێکه‌وتنه‌ى له‌نێوان وه‌فدى هه‌ردوولا کراوه پێویسته بچێته په‌رله‌مانى عێراق، ئه‌گه‌ر تێبینییه‌ک هه‌بوو ئه‌وکات هه‌رێم وه‌فد ره‌وانه‌ى به‌غدا ده‌کات.
سازدانى: ئارا ئیبراهیم جێگرى یه‌که‌مى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران ئاماژه به‌وه ده‌دات هه‌موو فه‌رمانده سه‌ربازییه‌کانى کۆمارى ئیسلامى ئێران به‌شدارن له‌سه‌رکه‌وتکردنى گه‌لانى ناوچه‌که‌و کوردداو قاسم سوله‌یمانى ئاگادارى هێرشه موشه‌کییه‌که‌ى سه‌ر دیموکرات بووه له‌کۆیه به‌وپێیه‌ى کاره‌کانى زیاتر له‌ده‌ره‌وه‌ى ئێران کردووه. حه‌سه‌ن شه‌ره‌فى، جێگرى یه‌که‌م و وته‌بێژى حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران له‌م چاوپێکه‌وتنه‌یدا له‌گه‌ڵ هاوڵاتى ده‌ڵێت رووداوى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى په‌یوه‌ندى به‌و ته‌ده‌خولانه‌وه هه‌بووه که رژێمى کۆمارى ئیسلامى ئێران له‌ناوچه‌که‌دا کردوویه‌تى و ئه‌مریکا سه‌برى له‌به‌رانبه‌ردا نه‌ماوه. ده‌رباره‌ى ئه‌وه‌ى ئه‌مریکا ئه‌گه‌ر هاوکارییان بکات ئاماده‌ن خاکى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان کۆنتڕۆڵ بکه‌ن، شه‌ریفى جه‌خت له‌وه‌ده‌کاته‌وه نه ئه‌مه‌ریکا داوایه‌کى واى کردووه، نه ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا داوایه‌کى واش بکات هێزه کوردییه‌کان به‌رنامه‌و پلانى خۆیان ده‌گۆڕن، «به‌رنامه‌و پلانى هێزه کوردییه‌کانى رۆژهه‌ڵات خه‌باتى مه‌ده‌نییه بۆ به‌دیهێنانى ئامانج و ئازادییه‌کان و نه‌مانى کۆمارى ئیسلامى ئێران. هاوڵاتی: پێتانوایه بۆچى ئه‌مریکا قاسم سوله‌یمانى فه‌رمانده‌ى فه‌یله‌قى قودسى کرده ئامانج؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: دیاره ته‌بیعه‌ته‌ن ئه‌و رووداوه‌ى روویدا له‌واقعدا ئاکامى ئه‌و ته‌داخولاتانه‌ى کۆمارى ئیسلامى ئێران له‌ناوچه‌که‌دا، هه‌موولایه‌ک ده‌زانن ئێران راسته‌وخۆو ناڕاسته‌وخۆ هێرشى کرده‌سه‌ر پاڵاوگه نه‌وتییه‌کانى سعودیه، ئه‌مریکا بێده‌نگ بوو، واپێده‌چوو ئێران ئه‌و گومانه‌ى هه‌موو که‌هه‌رچى بکات ئه‌مریکا ناتوانێت و نایه‌وێت هیچى به‌رانبه‌ر بکات. دواجار ئه‌وه‌ى له‌سه‌ربازگه‌ى که‌یوان له‌که‌رکوک روویداو مقاولێکى ئه‌مریکى کوژرا، ئیتر ئه‌مریکا سه‌برى به‌رانبه‌ر به‌ئێران ته‌واو بوو که‌ناکرێت کۆمارى ئیسلامى ئێران هه‌رچى بیکات ئه‌مریکا لێى بێده‌نگ بێت. زۆر ته‌بیعییه که‌کۆمارى ئیسلامى ئێران زۆر ناڕه‌حه‌ته، به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر که عاملێکى ده‌خاله‌ت له‌ناوچه‌که‌داو سه‌رکوتى ناڕه‌زاییه‌کانى ناوخۆى ئێران و سه‌رکوتى خه‌ڵکى له‌سوریاو وڵاتانى دیکه ئه‌نجامده‌درێت، هه‌سته‌کانى قاسم سوله‌یمانى بۆ سه‌رکوتکردنى ناڕازییه‌کان هاوبه‌ش بووه بۆ ئه‌و رژێمه‌ى کارى بۆ کردووه، ئه‌وانه‌ى زیانیان به‌هۆى سه‌رکوته‌کانه‌وه بینیوه، ئه‌وانه هه‌ستێکى جیاوازیان هه‌یه به‌رانبه‌ر رووداوه‌که. هاوکات ئه‌وه‌ش روونده‌کاته‌وه که‌هه‌رێمى کوردستان دواى رووداوى کوشتنى سوله‌یمانى له‌نێوان دوو به‌رداشدایه‌و تائێستا هه‌ڵوێستێکى ژیرانه‌ى هه‌بووه‌و «فشاره‌کان له‌سه‌رى واده‌کات کارکردنى دبلۆماسیانه‌ى زیاتر ئه‌نجامبدات». هاوڵاتی: کوشتنى قاسم سوله‌یمانى ده‌بێته قۆناغى رووخانى کۆمارى ئیسلامى ئێران؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: به‌نه‌زه‌رى من کوشتنى سوله‌یمانى هه‌م ده‌توانێت ببێت، هه‌م ده‌توانێت نه‌بێته هۆى رووخانى رژێمى ئیسلامى ئێران، ئه‌وه به‌ستراوه‌ته‌وه به‌وه‌ى که ئێران پاش ئه‌و رووداوه چۆن مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ئه‌و دۆخه تازه‌یه ده‌کات، ئایا هه‌روه‌کو جاران ده‌ستتێوه‌ردان ده‌کات و هێرش ده‌کاته‌سه‌ر هێزه‌کانى ئه‌ملاولاو ئه‌مریکا ناڕه‌حه‌ت ده‌کات یان نا. هاوڵاتی: پێتانوایه هه‌ڕه‌شه‌کانى ئێران ده‌بنه کردار بۆ لێدان له‌ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانه‌کانى له‌ناوچه‌که‌دا؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ى رژێمى ئێران ره‌نگه ببن به‌کردار، به‌ڵام نه کردارێک که ئێران واى لێبێت شه‌ڕه‌که رابکێشێته ناو خاکى خۆى، به‌ڵکو له‌جیاتى ئه‌وه‌ى راسته‌وخۆ بۆ خۆى شتێک بکات، له رێگه‌ى بریکاره‌کانى له‌ناوچه‌که‌دا ئه‌نجامى ده‌دات، که وا ده‌ستکردى خۆیه‌تى یان سه‌ر به‌ئێرانن له رێگه‌ى ئه‌وانه‌وه فشار ده‌کات بۆ تۆڵه‌کردنه‌وه، ئه‌گه‌ر کرده‌وه‌کانى ئێران جۆرێک بێت که تائێستا ئه‌مریکا ته‌حه‌مولى کردووه، ئیتر ته‌واو سه‌برى ئه‌مریکا به‌رانبه‌ر به‌ئێران ته‌واو بووه، له‌وانه‌یه شه‌ڕه‌که خراپتر بێت و ته‌بیعه‌ته‌ن ئه‌گه‌ر شه‌ڕه‌که بچێته ناو خودى ئێرانیش ئه‌وا دۆخه‌که خراپتر ده‌بێت، رووداوه‌کان نیشانى ده‌ده‌ن ئایا ئه‌م دۆخه به‌لاوازبوونى ئێران ته‌واو ده‌بێت یا به‌کۆتایى هاتنى رژێمى ئیسلامى ئێران. هاوڵاتی: له‌ساڵى رابردوودا هێرشێکى موشه‌کى له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه کرایه‌سه‌ر هێزه‌کانى دیموکرات له‌کۆیه‌و ده‌وروبه‌رى، ده‌یان که‌ستان لێ شه‌هیدکراو برینداربوون، پێتانوایه قاسم سوله‌یمانى پلانداڕێژه‌رى ئه‌و هێرشه بووه؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: عه‌رزت ده‌که‌م کۆمارى ئیسلامى ئێران هه‌م ده‌زگاو هه‌م عاملى سه‌رکوت و هێرش کردنه‌سه‌ری زۆره به‌تایبه‌تى بۆ سه‌ر خه‌ڵکى کوردستان، هیچ فه‌رمانده‌یه‌کیان و هیچ که‌سێکیان نه‌بووه بۆ سه‌رکوتکردنى کوردستاندا ده‌ستیان نه‌بووبێت، مومکینه قاسم سوله‌یمانى ده‌ستى تێدا هه‌بووبێت و ئاگاداربێت، ته‌بیعه‌ته‌ن به‌نه‌مانى عاملێکى کۆمارى ئیسلامى ئێران سه‌رکوتکردنى ئازادیخوازانى کورد ته‌واو نابێت. بێگومان قاسم سوله‌یمانى که‌سێک بووه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ى ئێران زیاتر کاره‌کانى کردووه، رووداوه‌که له‌ده‌ره‌وه‌ى خاکى ئێران بووه‌و سوپاى قودسیش که قاسم سوله‌یمانى به‌رپرسى بووه، ته‌بیعه‌ته‌ن ئاگادارى بووه. هاوڵاتی: ئایا قاسم سوله‌یمانى ده‌ستى هه‌بووه له‌پلانى شه‌هیدکردنى عه‌بدولڕه‌حمان قاسملۆدا؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: مه‌سه‌له‌ى تیرۆرى دکتۆر قاسملۆ په‌یوه‌ندییه‌کى زۆر به‌ربڵاوى هه‌بووه‌و ئه‌وانه‌ى ده‌ستیان تێدا بووه‌و عامیل بوون حزوریان هه‌بووه له‌دانیشتنه‌که‌دا له‌گه‌ڵ مه‌رحوم دکتۆر قاسملۆدا مه‌علومن، به‌ڵام ده‌ستى پشتى په‌رده که بووبێت رژێمى ئیسلامى ئێران بووه، ئه‌وان به‌رنامه‌داڕێژه‌رى تیرۆرکردنه‌که بوون، جا عامیله‌کانى کێ بووبێت سه‌ر به‌کۆمارى ئیسلامى بووه. هاوڵاتی: کاتى ئه‌وه نه‌هاتووه هێزه کوردییه‌کانى رۆژهه‌ڵات پێکه‌وه به‌ره‌یه‌ک پێکبهێنن؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: چ دواى ئه‌و رووداوه‌و چ پێش ئه‌و رووداوه زه‌روره‌تێکى گرنگه یه‌کگرتوویى هێزه‌کانى کوردى رۆژهه‌ڵات، ناوه‌ندێکى هاوکارى پێکهاتووه که‌زۆر دۆستانه پێکه‌وه هاوکارى یه‌کترین، که حزبى دیموکراتى ئێرانى تێدایه‌و هاوڕێیانى پێشووى دیموکرات و حزبه‌کانى کۆمه‌ڵه‌ى تێدایه. پژاکى تێدا نییه، مه‌عناى ئه‌وه نییه هه‌ر ناوه‌ندێک پێکهات پژاکى تێدا بێت، پژاک دۆخێکى تایبه‌تى هه‌یه‌و حزبه‌کانى دیکه سیاسه‌ت و به‌رنامه‌یه‌کى دیکه‌یان هه‌یه، ئه‌وانه‌ى ئامانج و دروشمه‌کانیان لێک نزیکه له‌و ناوه‌نده هاوکارییه به‌شدارن، به‌ڵام به‌و مه‌عنایه نییه ئه‌و ناوه‌نده هاوکارییه به‌سه بۆ هه‌ماهه‌نگى و یه‌کهه‌ڵوێستى. هاوڵاتی: ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا داوا له‌هێزه کوردییه‌کان بکات پاڵپشتى دارایى و لۆجستى و سه‌ربازیتان بکات، هێزه کوردییه‌کان له‌ئێستادا ئاماده‌ییان تێدایه خاکى رۆژهه‌ڵاتى کوردستان کۆنتڕۆڵ بکه‌ن؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: نه ئه‌مه‌ریکا داوایه‌کى واى کردووه، نه ئه‌گه‌ر ئه‌مریکا داوایه‌کى وا بکات هێزه کوردییه‌کان به‌رنامه‌و پلانى خۆیان ده‌گۆڕن، به‌رنامه‌و پلانى هێزه کوردییه‌کانى رۆژهه‌ڵات خه‌باتى مه‌ده‌نییه بۆ به‌دیهێنانى ئامانج و ئازادییه‌کان و نه‌مانى کۆمارى ئیسلامى ئێرانه، خۆتان بینیتان خه‌ڵکى ئێران بۆ ماوه‌ى 50 رۆژ زیاتر خۆپیشاندانیان ئه‌نجامدا، چه‌نده وڵاتان سه‌بریان به‌رانبه‌ر کۆمارى ئیسلامى ئێران ته‌واو بووه، خه‌ڵکى ئێرانیش به‌ده‌ست کۆمارى ئیسلامییه‌وه ته‌حه‌مولى ته‌واو بووه‌و ئه‌و خۆپیشاندانانه‌یان کردو رژانه سه‌ر شه‌قامه‌کان. کورد ئامانجى خۆى هه‌یه‌و شێوه‌ى خه‌باتى خۆى هه‌یه‌و نه دڵ به‌هیچ ئاڵوگۆڕێک له‌ئێران خۆشده‌کات، نه پشت به‌هیچ هێزێکى ده‌ره‌کى ده‌به‌ستێت، خه‌باتى خۆى خه‌باتێکى سه‌ربه‌خۆ به‌ڕێوه‌ده‌بات به‌ئامانجى نه‌مانى کۆمارى ئیسلامى ئێران و گه‌یشتن به‌ماف و ئازادییه‌کان. هاوڵاتی: کاردانه‌وه‌کانى کوشتنى قاسم سوله‌یمانى پێتانوایه کاریگه‌رى له‌سه‌ر هه‌رێمى کوردستان ده‌بێت؟ حه‌سه‌ن شه‌ریفى: ئه‌وه‌ى تائێستا ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ى له‌هه‌رێمى کوردستان و سه‌رکردایه‌تى سیاسیمان بینیوه، پێمانوایه هه‌ڵوێستێکى زۆر ژیرانه‌و له‌چوارچێوه‌ى به‌رژه‌وه‌ندى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان و باشوورى کوردستاندا بووه. ئه‌گه‌ر گرژییه‌کانى نێوان ئه‌مریکاو ئێران زیاتر بێت فشارى هه‌موو لایه‌نه‌کان له‌سه‌ر هه‌رێمى کوردستان زیاتر ده‌بێت و ده‌بێت خۆى ساغبکاته‌وه له‌سه‌ر یه‌کلابوونه‌وه‌ى لایه‌ک، ته‌بیعه‌ته‌ن ئه‌وه ده‌که‌وێته‌سه‌ر فشاره‌کان. هه‌رێمى کوردستان له‌نێوان دوو به‌رداشدایه‌و ته‌بیعه‌ته‌ن خۆڕاگرى زیاترى هه‌رێمى کوردستان و کارکردنى دبلۆماسى زیاترى ده‌وێت و گرانتر ده‌که‌وێت له‌سه‌ر هه‌رێمى کوردستان.
هاوڵاتى دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا له کۆنگره‌یه‌کى رۆژنامه‌وانیدا که له‌واشنتن ئه‌نجامدرا رایگه‌یاند:" قاسم سوله‌یمانى دره‌نده‌ترین تیرۆرست بووه‌و ده‌بوو زووتر بکوژرایه‌و ئێران سپۆنسه‌رى گه‌وره‌ى تیرۆرستانه". له کۆنگره رۆژنامه‌وانییه‌که‌دا، مایک پێنس جێگرى سه‌رۆکى ئه‌مریکا و مایک پۆمپیۆ، وه‌زیرى ده‌ره‌وه ئاماده‌ى بوون له‌گه‌ڵ چه‌ند جه‌نه‌ڕاڵێکى سه‌ربازیدا. تره‌مپ وتى:" خه‌ڵکى ئه‌مریکى ده‌بێت خۆشخاڵ بن که هیچ ئه‌مه‌رییکییه‌ک بریندارنه‌بووه‌و زیانیان پێنه‌گه‌شتووه، ته‌واوى سه‌ربازه‌کانمان سه‌لامه‌ت، ته‌نها بنکه سه‌ربازه‌کانمان که‌مێک زیانیان پێگه‌شتووه". هه‌روه‌ها وتیشى:"هیچ که‌سێکى ئه‌مریکى و عێراقى نه‌بووه‌ته قوربانى، ئه‌وه‌ش به‌هۆى ئه‌و رێکارانه‌ى گرتومانه‌ته به‌ر، ده‌ستخۆشى له سه‌ربازانى ئه‌مریکى ده‌که‌م بۆئه‌وه‌ى توانیان ئه‌م کاره بکه‌ن". تره‌مپ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد" ئێران سپۆنسه‌رى تیرۆر بووه‌و ده‌یه‌وێت شارستانییه‌تى جیهان تێک بدات، کارى یه‌کلاکه‌ره‌وه‌مان ئه‌نجامداو توانیمان تیرۆرستێکى دره‌نده بکوژین، قاسم سوله‌یمانى بکوژرێت، ئه‌و فه‌رمانده‌ى فه‌یله‌قى قودس بوو به‌رپرس بوو له کوشتى خه‌ڵکى کارى وه‌حشیانه‌و درندانه‌ى کردووه‌و پاڵپشتى له گروپه‌کان ده‌کرد له‌وانه‌ش حزبوڵا". تره‌مپ ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، به‌راسپارده‌ى سوله‌یمانى هێرشه‌کان ئه‌نجامدراوه‌و هاوڵاتییه‌کى ئه‌مریکى کوژراو دواتر هێرش کرایه سه‌ر سه‌ربازگه‌کانى ئه‌مریکاو پلانى هه‌بووه هێرش بکاته سه‌ر باڵوێزخانه‌که‌مان له‌به‌غدا، "ده‌بوو سوله‌یمانى ماوه‌یه‌کى زووتر بکوژرایه، په‌یامێکى گرنگماندا به ئێران، زۆر به‌وردى چاوێرى جموجۆڵه‌کانى ئێران ده‌که‌ین و سزاى زۆر زیاتر به‌سه‌ر ئێراندا ده‌سه‌پێنن، ئێران بووته هۆکارێک کێشه له ئاوه‌کانى که‌نداودا دروست بکات". سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که ئێران دۆزه‌خى له‌یه‌مه‌ن و عێراق و سوریا دروستکردووه، "ئه‌و هێرشه موشه‌کانه‌ى ئه‌نجامدا به‌و پاره‌یه دروست کرابوو که له‌ئه‌نجامى رێکه‌وتننامه‌ى ئه‌تۆمى وه‌ریانگرتبوو، ئێران کارێکى خۆکوژانه‌ى ئه‌نجامداوه، بێگومان ده‌بێت ئاماژه به‌وه بکه‌م له ماوه‌یه‌کى زۆر کورتدا رێکه‌وتنامه‌ى ئه‌تۆمى کۆتایى پێدێت، کاتى ئه‌وه هاتووه ئه‌ڵمانیاو به‌ریتانیا و فه‌ره‌نساو چین بزانن که ئێران هه‌ره‌شه‌ى جدیه‌و ده‌بێت یکشێنه‌وه له رێکه‌وتننامه‌ى ئه‌تۆمى". له‌به‌شێکى دیکه‌ى قسه‌کانیدا، دۆناڵد تره‌مپ وتى" ده‌بێت رێکه‌وتننامه‌یه‌ک واژۆ بکه‌ین که خه‌ڵکى ئێران ببوژێته‌وه‌و سه‌قامگرو پێشکه‌وتوو بێت و مامه‌ڵه‌ى گونجاو له‌گه‌ڵ وڵاتاندا بکات، داوا له‌ناتۆش ده‌که‌م زیاتر به‌شداربێت له خۆرهه‌ڵاتى ناوه‌راستدا". هاوکات، باسى نه‌وتى خاوى له جیهاندا کردو وتى" یه‌که‌م به‌رهه‌مهێنه‌رى نه‌وتین پێویستمان به‌نه‌وتى رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌راست نییه". تره‌مپ هۆشداری دایه ئێران ده‌رباره‌ى موشه‌که‌کانى وڵاته‌که‌ى و جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه که "سوپاى ئه‌مریکا له‌هه‌موو جارێک به‌هێزتره‌و موشه‌که‌کانمان زۆر خێراو پێشکه‌وتوون، به‌ڵام ماناى ئه‌وه نییه به‌کاریانده‌هێنین". له‌کۆتایى قسه‌کانیدا تره‌مپ باسى ده‌ستکه‌وته‌کانى ئه‌مریکاى کرد له کوشتنى ئه‌بوبه‌کر به‌غدادى و وتى"سێ مانگ پێش ئێستا توانیمان کۆتایى به ده‌سته‌ڵاتى داعش بهێنین ئه‌وه‌ش کوشتنى دره‌نده‌ترین تیرۆرست به‌غدادى بوو، ئه‌ویش هۆکاربوو بۆ کوشتنى موسوڵمان و مه‌سیحییه‌کان، به‌غدادى شکستنى هێنا ده‌یان هه‌زار چه‌کدارى داعش له‌ناوچوون و ده‌ستگیرکران، داعش دوژمنێکى سروشتى ئێران بووه، بۆیه ده‌بێت ئێران ئه‌وه بزانێت که" ده‌مانه‌وێت داهاتوویه‌کى گه‌شتان هه‌بێت که پڕبێت له خۆشگوزه‌رانى، ئاماده‌ین باوه‌شى ئاشتى بۆ ئێران بکه‌ینه‌وه".
