چی دەزانیت لە بارەی پیاوی تاوردەوە؟

هاوڵاتی وڵاتی قەتەر لەنێوان 20ی تشرینی دووەم تاوەكو 18ی كانونی یەكەمی ئەمساڵ، میوانداری لەجامی جیهانی دەكات و ٣٢ هەڵبژاردەی وڵاتان پێشبڕكێ لەسەر بەدەستهێنانی ئەو جامە دەكەن كە هەر چوار ساڵ جارێك پاڵەوانێتییەكی جیهانی بۆ سازدەدرێت و تیپە گەورەكانی دنیا لەتۆپی پێدا ململانێ بۆ بەدەستهێنانی دەكەن. ئەوەی وادەكات جامی جیهانی ئەمجارە جیاوازبێت ئەوەیە یەكەم مۆندیالە لەوڵاتێكی عەرەبی و لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ئەنجامدەدرێت، هەروەها بەهۆی بەرزی پلەی گەرماشەوە پێچەوانەی خولەكانی پێشووتر كە لەهاویندا دەكرا، لەئێستادا لەوەرزی پایزدا ئەنجامدەدرێت، هاوكات دوایین خولیشە كە بەبەشداری ٣٢ تیپ ئەنجامدەدرێت، چونكە لەخولی ٢٠٢٦ ژمارەی تیپەكان دەبن بە ٤٨ تیپ، هەروەها بانكی ناوەندیی قەتەر بۆ یەكەمجار دراوی یادگاری بۆ مۆندیالی 2022ـی قەتەر دروستكرد كە بەوتەی بەرپرسان بۆ سەدان ساڵ دەمێنێـتەوە. وەك ئەوەی بڵاوكراوەتەوە تێچووی میواندارییكردنەكە لەلایەن قەتەرەوە نزیكەی ٢٢٠ ملیار دۆلاری تێچووە كەئەمەش ٦٠ هێندەی تێچووی ئەو پارەیە كە باشووری ئەفریقا لەجامی جیهانی ٢٠١٠ خەرجی كردووە. كۆی پارەی خەڵاتی تیپە بەشداربووەكانیش دەگاتە ٤٤٠ ملیۆن دۆلار كە تیپی یەكەم ٤٢ ملیۆن و تیپی دووەم ٣٠ ملیۆن و تیپی سێیەم ٢٧ ملیۆن دۆلار وەردەگرن، تیپە بەشداربووەكانی تریش هەریەكەو بڕە پارەیەك وەردەگرێت. وەنەبێت ئەم مۆندیالە بەبێ‌ رەخنەش تێپەڕبووبێت، بەڵكو  وڵاتانی رۆژئاوا رەخنەیان لەشێوازی مامەڵەی قەتەر لەگەڵ كرێكارانی كۆچبەر، هاوڕەگەزخوازان و ژنان و ئازادی خواردنەوەو پێشێلكردنی مافەكانی مرۆف لەلایەن ئەو وڵاتەوە گرت، بەرپرسانی قەتەریش لەوەڵامدا دەڵێن، وڵاتەكەیان لەلایەن ژمارەیەك وڵاتی رۆژئاواوە كراوەتە ئامانجی نەژادپەرستی و دووڕوویی. بەڵام ئەوەی گرنگە تاكە رووداوێك تەواوی میللەتانی دنیا پێكەوە كۆبكاتەوەو چێژی لێ ببینن مۆندیالە.

هاوڵاتی ماوەی نزیكەی دوو هەفتەیە، دەوڵەتی توركیا هێرشی بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان دەستپێكردووە، هێرشەكانی ئەم جارەی توركیا لەهێرشەكانی پێشووتر كەناوەندە سەربازییەكانی دەكردە ئامانج جیاوازترەو ئەمجارە ژێرخانی ئابوری و خزمەتگوزاری رۆژئاوای كوردستان دەكاتە ئامانج. لە ١٩ بۆ ٢٣ی تشرینی دووەم، هێزی ئاسمانی و تۆپخانەكانی توركیا ئەم ناوەندە ئابوری و خزمەتگوزارییانەیان كردە ئامانج: وێستگەی كارەباو غازی شاری دێرك كە زیانی بەسێ تۆرباینی غاز، دوو تۆرباینی كارەبا گەیاندووەو كارەبای شارو شارۆچكەكانی گركێلەگێ، چلئاغا، تربەسپی، قامشلۆو چەندین گوند بڕاوە. كێڵگەو پاڵاوگەكانی گردەهۆڵ، ئەلئۆدە، وێستگەی نەوتی زەرابە، كێل حەسەناك، ئەلقەوس، ماشوقی تربەسپی كردە ئامانج. هاوكات سوپای توركیا نەخۆشخانەی ژیان – كۆڤید ١٩ی رۆژهەڵاتی قامیشلۆ تۆپبارانكردو  كۆگای هەڵگرتنی گەنمەشامی، دەغڵودان و پەینی كیمیایی كەنزیكەی هەشت هەزار تۆن بەرهەمی تێدابووە لەقامشلۆ، كردە ئامانج. نەخۆشخانەی كۆڤید١٩ی كۆبانێی خاپووركرد. قوتابخانەی كۆرانی كۆبانێ تۆپبارانكردو پرۆسەی خوێندن لەقۆتابخانەكە راگیرا. سوپای توركیا بنكەی تەندروستی قەرەموخ-ی تۆپبارانكرد كەخزمەتی تەندروستی پێشكەش بە ١٠ گوند دەكرد. بورجی پەیوەندییەكانی گوندی جێشانی رۆژهەڵاتی كۆبانێی رووخاند. هێرشەكان ١٩ی تشرینی دووەم، دوای تەقینەوەكەی ١٣ی تشرینی دووەمی شەقامی ئیستقلالی ناوچەی تەقسیمی شاری ئەستەنبوڵ روویدا، كە لەتەقینەوەكەدا شەش كەس گیانیان لەدەستداو ٨١ كەسیش بریندار بوون. بەرلەوەی ئەنجامدەرانی تەقینەوەكە ئاشكرابكرێن و لێكۆڵینەوە بكرێت، بەرپرسانی توركیا دەستی تاوانیان بۆ كوردانی خۆرئاوا راكێشا. سولەیمان سۆیلۆ وەزیری ناوخۆی توركیا كە بەپێی هەندێك سەرچاوە ئەو رۆژە لەناوچەكانی سنوری سوریا كە لەژێر دەسەڵاتی گروپە جیهادییە توندەڕەكاندان دەگەڕایەوە، دەستبەجێ پەكەكە\یەپەگە\پەیەدەی بەئەنجامدانی تەقینەوەكە تۆمەتبار كردو هەڕەشەی توڵەسەندنەوەی كرد. وەزارەتی ناوخۆی توركیا دوای چەند كاتژمێرێك، وێنەی ژنێكی بەناوی ئیلهام ئەلبەشیر بڵاوكردەوەو رایگەیاند، ماددە تەقەمەنیەكانی بەهاوكاری هەندێك كەسی دیكە جێگیر كردووەو بەگشتی زیاتر لە ٥٠ كەسی عەرەبی سوری دەستگیركران و راگەیەندرا كە سەر بەهێزەكانی رۆژئاوای كوردستانن. هەرزوو دوای تاوانباركردنیان، بەرپرسان و ناوەندە سەربازی و سیاسییەكانی رۆژئاوای كوردستان وەڵامی دەوڵەتی توركیایان دایەوەو وێڕای ئەوەی تەقینەوەكەیان بەتوندی ئیدانە كرد، رەتیانكردەوە، دەستیان لەكارێكی لەو شێوەیەدا هەبێت. چەند رۆژ دوای هێرشەكانی توركیا، مەزڵوم كۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەكانی سوریای دیموكراتی (هەسەدە)، هەندێك زانیاری وردو ئاماری هێرشەكانی توركیای بڵاوكردەوەو وتی، " ئیلهام ئەلبەشیر كە تەقینەوەكەی ئەستەنبوڵی ئەنجامداوە، ئەندامی رێكخراوی تیرۆریستی داعشە. سێ برای لەڕیزەكانی داعشدا لەسوریاو عێراق كوژراون و برایەكیشی لەئێستادا بەرپرسێكی سەربازییە لەنێو گروپە جیهادی و توندڕەوەكانی نزیك لەتوركیا لەناوچە داگیركراوەكانی رۆژئاوای كوردستان و پارێزگای ئیدلبی باكوری سوریا". مەزڵومم كۆبانێ رایگەیاند: برێــت مەكگــورك، رێكخەری كۆشكی سپی بۆ كاروباری خۆرهەڵاتی ناوەراست و باكوری ئەفریقاو راوێژكاری وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، پەیوەندی پێوەكردووەو رایگەیاندووە كەئەمریكا لەسەر هێڵە بۆ ئەوەی توركیا كۆتایی بەهێرشەكانی بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان بهێنێت". توركیا هەڕەشەی ئۆپراسیۆنی زەمینی دەكات لە ١٩ی تشرینی دووەمەوە، سوپای توركیا بەبەردەوامی شاروچكەو گوندەكانی، رۆژئاوای كوردستان تۆپباران و بۆردومان دەكات، بەڵام بەرپرسانی توركیا و خودی ئەردۆغان بەئاشكرا هەڕەشەی ئۆپراسیۆنی زەمینی بۆ سەر رۆژئاوا دەكەن و دەڵێن:  'شەوێك لەناكاودا هەڵدەكوتینە سەریان'. مەزڵومم كۆبانێ فەرماندەی گشتیی هەسەدەو ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی پارتی یەكێتی دیموكراتی، ئاماژەیان بەوەكردووە كە توركیا چاوی بڕیوەتە شارەكانی كۆبانێ، تەل رەفعەت و منبج. بەرپرسانی دەسەڵاتی خۆسەری رۆژئاوا رایدەگەیەنن كەتوركیا دەیەوێت تۆڵەی شكستەكەی رێكخراوی تیرۆریستی داعش لەكۆبانێ بكاتەوەو بەشێكی هێرشەكانیشی بۆ كۆكردنەوەی دەنگی چینی نەتەوەپەرستی توركیایە لەهەڵبژاردنەكانی مانگی حوزەیرانی ساڵی داهاتوودا. وڵاتانی زلهێز لەگەڵ هێرشەكانی توركیادا نین هەرچەندە هێرشەكانی دەوڵەتی توركیا ئەگەر وەك رۆژی یەكەمی دەستپێكردنی ئۆپراسیۆنەكە چڕ نەبێت، بەڵام رۆژانە هێرشەكانی لەڕێگەی بارەگاكانی سەر سنورەوە، بەردەوامەو زیان بەخەڵكی مەدەنی و ژێرخانی ئەو بەشەی كوردستان دەگەیەنێت. جۆن كیربی، رێكخەری پەیوەندییە ستراتیژییەكان لەئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا لەبارەی هێرشەكانی توركیا بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان رایگەیاند: توركیا مافی ئەوەی هەیە بەرگری لەخۆی بكات لەبەرامبەر هەڕەشەكان، بەڵام نابێت زیان بەشەڕی دژی داعش بگەیەنێت، ئێمە لەدۆخێكدا نین كە دیاری بكەین كێ بەرپرسیاری تەقینەوەكەی ئیستەنبوڵە. داعش تاوەكو ئێستاش هەڕەشە لەعێراق و سوریا دەكات. سوپای ئەمریكا لەسوریا لەشەڕی دژی داعشدا، پشتگیری لەهێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە) دەكات. نامانەوێت، ئۆپراسیۆنێكی سەربازی توركیا یاخود هیچ وڵاتێكی دیكە لەسوریا ببینین كە زیان بەشەڕی دژی داعش بگەیەنێت و مەترسی لەسەر سەربازە ئەمریكییەكان دروست بكات. لەلایەكی دیكەوە، ئەلێكساندەر لاڤرێنتیڤ، نوێنەری تایبەتی ڤلادیمێر پوتین سەرۆكی روسیا لەسوریا دووجار لەبارەی هێرشەكانی توركیا قسەی كردو داوای لەدەوڵەتی توركیا كرد، خۆی لەفراوانكردنی گرژییەكان لەباكورو رۆژهەڵاتی سوریاو ناوچەكە بەدووربگرێت. وتیشی: روسیا هەوڵدەدات، لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكانی دیكە، كێشەی كورد بەشێوەیەكی ئاشتیانە چارەسەر بكرێت و بەدووری زانی كەتوركیا هێرش بكاتەسەر رۆژئاوای كوردستان.

هاوڵاتی لەگەڵ سەروبەندی ئامادەكردنی بودجەی هەر ساڵێكدا گەڕی دانوستانەكانی بەغداو هەرێم دەستپێدەكاتەوەو دوای چەندان سەردانیكردنی مەكۆكی نێوان وەفدی هەرێم و وەفدی بەغدا بۆ لای یەكتری بەڕێككەوتنێك كۆتایی پێدەهێنرێت كەتەنیا ئیمزای سەر كاغەزەو لەواقیعدا هیچ لەئارادا نییەو دۆخەكە وەكچۆن لەدوای ساڵی ٢٠١٤ەوە بەنەناردنی بەشە بودجە بەڕێوەدەچێت ئاوەها وەكخۆی دەمێنێتەوە. هەرچەندە بەپێی مادەی (١٢١)ی بڕگەی سێیەمی دەستوری عێراق دەبێت حكومەتی ناوەند پشكی هەرێمەكان دابینبكات و بەدەق هاتووە (دەبێت لەو داهاتانەی لەحكومەتی فیدراڵیدا بەدەستدەهێنرێت پشكێكی گونجاو بۆ هەرێمەكان تەرخانبكرێت كە بەشی هەستان بەئەركەكانی بكات بەلەبەرچاوگرتنی داهات و پێویستییەكانی و رێژەی دانیشتوانیشی..)، بەڵام لەدوای ساڵی ٢٠١٤ەوە و دوای بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن بەغداوە بەبیانوی هەناردەكردنی نەوتەوە، بەشە بودجەی هەرێم وەكخۆی نەهاتووەو جگە لەچەند بڕەپارەیەكی مانگانە بودجەی تەواوەتی نەهاتووەو خراوەتە بەر ئەو نەوتەی هەرێم فرۆشتویەتی، ئەمەش بەدرێژایی ئەو ساڵانە خاڵی ناكۆكی نێوان هەولێرو بەغدا بووە. لەئێستاشدا كە لەبەغدا گفتوگۆكانی ناو وەزارەتی دارایی و وەزارەتەكانی دیكە بەشێوەیەكی چڕوپڕ دەستیپێكردووە بۆ ئامادەكردنی بودجەیەكی زەبەلاحی١٣٠ ملیار دۆلاری بۆ عێراق، جارێكی تر شاندی هەرێم روویان لەبەغدا كردووەتەوە بەهیوای ئەوەی ئەمساڵ پشكی هەرێم لەساڵی ٢٠٢١ زیاتر بێت و بەغدا بینێرێت. بەپێی ئەو هەواڵانەی كە بڵاوكراونەتەوە شاندەكە لەگەڵ وەزارەتەكانی دارایی و پلاندانانی عێراق كۆبوونەوەو رێككەوتوون لەسەر پێكهێنانی لیژنەیەك بۆ تەواوكردنی وردەكارییەكان، هەرچەندە حكومەتی هەرێمی كوردستان چاوی لەوەیە رێژەی هەرێم بۆ لە 17% بگەڕێتەوە، بەڵام ئەگەر هەولێرو بەغدا رێكبكەون پشكی هەرێمی كوردستان لەبودجەی 2023 زیاتر لە 14 ملیار دۆلار دەبێت چونكە بەپێی رێژەی دانیشتووان كەوەزارەتی پلاندانان 14%ی بۆ هەرێم دیاریكردووە، هەرێمی كوردستان ئەو بڕە پارەیەی بەردەكەوێت. لەكاتێكدا شاندەكەی حكومەتی هەرێم لەبەغدا لەكۆبوونەوەكانیاندا لەگەڵ بەرپرسانی حكومەتی عێراقی رایانگەیاندووە كەوا ئامادەن لەسەر بنەمای دەستوور، تەواوی كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوان هەولێرو بەغدا لەڕێگەی گفتوگۆو دانوستاندنەوە، لەنێویاندا كێشەی بەشەبودجەی هەرێمی كوردستان چارەسەر بكەن و كۆتایی بەناكۆكییەكان بهێنن، پێشووتریش لەسەروبەندی درووستكردنی كابینەكەی محەممەد شیاع سودانی وەك ئەو زانیارییە رۆژنامەنووسیانەی بڵاوكرانەوە، سودانی بەڵێنی ئەوەی بە مەسعود بارزانی سەرۆكی پارتی دابوو كە كێشەكانی هەرێم و بەغدا چارەسەربكات و كار بەبڕیارەكەی دادگای فیدراڵی نەكات بۆ راگرتنی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم و لەگەڵ هەرێم بسازێت، لەئێستادا كەشێكی تاڕادەیەك ئومێدبەخشیان بەسفركردنەوەی كێشەكانی هەرێم و بەغدا و ناردنی بەشە بودجەی تەواوەتی بۆ هەرێم خوڵقاندووە، بەڵام هێشتا بەبڕوای بەشێك لەچاودێران مانگی هەنگوینی نێوان هەرێم و بەغدا زۆر ناخایەنێت و گرفتەكانی نێوانیان سەرهەڵدەدەنەوە. تاكە بەڵگەیەكیش بۆ ئەوەی ئەم خۆشخەیاڵییە زۆر نەخایەنێت ئەوەیە كەوا لەچەندساڵی رابووردوودا بەشێكی زۆری ئەو سەرۆكوەزیرانانەی كە لەبەغدا دەستبەكاربوون، لەسەرەتادا دۆستی پارتی و یەكێتی بوون و بەڕەزامەندی ئەوان ئەو پۆستەیان وەرگرتەوە، هاوكات هەموو جارێك باسیان لەچارەسەركردنی كێشەكانی هەرێم و بەغدا كردووەو بۆ نیازپاكیش چەند گوژمە پارەیەكی مانگانەیان ناردووە، بەڵام هەرزوو گرفتەكان زیندوبوونەتەوەو ناردنی ئەو بڕە پارەیە راگیراوە، ئەوەش لەكاتێكدا كە بیانوویان بۆ ئەوە بەردەوامی هەناردەكردن و فرۆشتنی نەوتی هەرێم بووە كەداهاتەكەی بۆ بەغدا نەگەڕاوەتەوە. هاوكات چاودێران باوەڕیانوایە ئەوەی وایكردووە بەغداو هەرێم نەگەن بەڕێككەوتنی یەكجارەكی، چارەسەرنەكردنی پرسی نەوتی هەرێم و  فشاری جەماوەری و پەرلەمانیی عێراقە لەسەر دەسەڵاتی جێبەجێكردن كە مەرجی رادەستكردنی یەكجارەكی نەوت و تەواوی داهاتەكانیان خستووەتە بەردەم هەرێم لەبەرامبەر رادەستكردنی بەشەبودجەی تەواوەتی، هەرێمیش بەمە رازی نەبووەو كێشەكان بەمجۆرە ماونەتەوە كە لەئێستادا لەئارادان. بۆ داهاتووش نازانرێت ئایا پرسی نەوت وەكو ساڵانی رابردوو دەبێتە كێشە بۆ بودجەی هەرێم یاخود ئەو كێشەیە چارەسەر دەكرێت.

شەنای فاتح بەهۆی گرانی نرخی نەوت و سوتەمەنی لەهەرێمی كوردستان، بەشێك لەهاووڵاتیان بەتایبەت لەدەرەوەی شارەكان روو لەكڕینی زۆپای دار دەكەن،، بەشێك لەفرۆشیاران دەڵێن ئەمساڵ كڕیارانی زۆپای دار دوو هێندەی ساڵی رابردوو و ساڵانی پێشترە. بەپێی ئەو بەدواداچوونەی هاوڵاتی كردوویەتی، زۆربەی زۆپاكان دروستكراوی ناوخۆیین و بەشێكیشیان لەوڵاتانی ئێران و توركیاوە هاوردە دەكرێن، بەوتەی فرۆشیارانی زۆپا كوالێتی ئەو زۆپایەی لەكوردستاندا دروستدەكرێت باشترە بەبەراورد لەگەڵ ئەو زۆپایانەی هاوردە دەكرێن. هاوكار لەتیف، تەمەن ٣٦ ساڵ كەماوەی هەشت ساڵە فرۆشیاری زۆپای دارە بەهاوڵاتی وت: «بەحوكمی ئەوەی نەوت گرانەو بارودۆخی خەڵك زۆرباش نییەو هەموو كەسێك ناتوانێت ئەو پارەیە بدات بەنەوت خەڵك پەنا بۆ زۆپای دار دەبات»، وتیشی:» نزیكەی 10 ساڵە ئەم كارە دەكەم هیچ ساڵێك وەك ئەمساڵ نەمبینیوە زۆپا بازاڕی هەبێت». هاوكار دەڵێت: «زۆربەی زۆپاكان دروستكراوی ناوخۆیین و هاوردەكراویش هەیە كە لەتوركیاو ئێرانەوە هاوردە دەكرێن، بەڵام زۆپا ناوخۆییەكان لەزۆپای ئێرانی گرانترن كوالێتیشیان باشترە، زۆپا توركییەكانیش نرخیان گرانە بەبەراورد بەناوخۆییەكە». ئەو فرۆشیارە باسی لەوەشكرد: زۆپا ئێرانییەكە زۆر بەباشی دروستناكرێت و پلێتەكەی بەشێوەیەكی گشتی تەنكەو نرخەكەشی هەرزانترە لەم كاتەشدا بەهۆی كەمی موچەو قەیرانی داراییەوە خەڵك شتی هەرزانی دەوێت، بۆیە زیاتر زۆپا ئێرانییەكە لەبازاڕدا دەڕوات و تەقریبەن ئەوەی ناوخۆییەكەش شانبەشانی ئەو دەڕوات». «زۆپا ناوخۆییەكە باشترە لەبەرئەوەی پلێتەكەی ئەستورەو دروستكردنەكەی باشترە، بەڵام ئێرانییەكە بەو شێوەیە نییە و زۆبەی زۆری لەحیمی سادەیە كەهێزی پەرچەكەی نییە» هاوكار لەتیف وای وت. بەشێوەیەكی گشتی نرخی ئەو زۆپا بیایانەی لەهەرێمی كوردستاندا هەن لە 16 هەزارەوە دەستپێدەكات تا 300 هەزار دینار، بەڵام زۆپای خۆماڵی لە 25 هەزارەوە تا 55 هەزار دینارە، بەڵام ئەو زۆپایانەی لەوڵاتی توركیاوە هاوردەدەكرێن نرخیان لە ١٣٠ دۆلارەوە دەستپێدەكات تا ٨٥٠ دۆلار. خەلیل عوسمانی تەمەن 45 ساڵ، پیشەی كاسبە و نیشتەجێی ناحیەی بازیانە لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: ساڵانە زۆپای دار بەكاردەهێنین بەهۆی گرانی نەوت و سەرمایەكی زۆرلە ناوچەی ئێمە. وتیشی:لەساڵی رابردوەوە و كاتی بەفرە سەختەكەی ساڵی پارەوە نەوتمان وەرنەگرتووە، بۆیە بەناچاری زۆپای دار بەكاردەهێنین ئەگەرنا دەبێت زوو زوو داری تێبكەیت و زوو گەرم دەبێت و زووش سارد دەبێتەوە. هاوكات محەمەد كەریم تەمەن ٤٦ ساڵ نیشتەجێی شاری سلێمانییە لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: ئەمساڵ زۆپاكەمان داناوە پێشتر بەكارمان نەدەهێنا وزۆپای نەوتمان بەكاردەهێنا، لە ئێستادا لەبەرئەوەی نەوت زۆر گرانە و لەتواناماندا نییە نەوت بكڕین بۆیە بەناچاری زۆپای دارمان داناوە. وتیشی: نزیكەی دوو ساڵە نەوتمان وەرنەگرتووە كە ئەمەش كێشەی زۆری بۆ دروستكردووین. نرخی نەوتی سپی لە بازاڕەكانی هەرێم زۆر گران بووە و لەدوو مانگی رابردوودا لەگەڵ بەرزبوونەوەی نرخی نەوت لەجیهان، نرخی یەك بەرمیل نەوتی سپی لە هەرێم گەیشتە سەروو 280 هەزار دینار، ئێستاش كە وەزارەتی سامانە سروشتیەكان بڕیاریداوە نەوت دابەش بكات نرخی نەوت نزیكبووەتەوە لە 250 هەزار دینار.

نیگار عومەر سەرچاوەی ئاوی قەزای خورماتوو لە(مەشروع)ـەكەوەیە، خەڵكی قەزاكە دەڵێن ئەم ئاوە شیاوی خواردنەوە نییەو كە دەگاتە ماڵان ئاوەكە پاكناكرێتەوەو لێڵەو قەوزەی تێدایە، بەڵام بەڕێوەبەری ئاوی قەزاكە دەڵێت: ئاو پاكی دەكەینەوە ئینجا رەوانەی ماڵانی دەكەین و رۆژانەش لیژنەی پشكنینمان هەیە پشكنینی بۆ دەكەن و ئاوێكی خاوێنەو هیچ گرفتێكی نییە. هەڵكەوت محەمەد، چالاكی كۆمەڵی مەدەنی بەهاوڵاتی راگەیاند: »ئەم مەشروعەی خورماتوو كە تاكە سەرچاوەی ئاوی قەزاكەیە بەهیچ شێوەیەك شیاوی خواردنەوە نیە، هەندێك لەشوێنكارەكانی خورماتوو كردوویانە بەشوێنی فڕێدانی پاشماوەی پیساییەكانیان بۆ نێو ئەم ئاوە، بووەتە شوێنی فڕێدانی  ئاژەڵی مرداربووەوەو پێش ئەوەی مەشروعەكە بگات بەخورماتوو چەند گوندێكی لەسەرە پاشماوەی ئاژەڵێ تێ فڕێدەدەن». وتیشی: »من خۆم هەندێ كات بەتانكەر ئاو دەگوێزمەوە، لەئێستادا بەچەند حەفارەیەك دەستكراوە بەدەركردنی خۆڵ و خاشاكی ناو ئاوەكە، بەڵام مرۆڤ خۆی ناگرێت لەبۆنی پیسی ئەو شتانەی دەدریدەهێنن، لەمبەرو ئەوبەری ئاوەكەش سەگی بەرەڵای لەدەورەو ئێمە پێمانوایە ئەم ئاوە هەر لەمەشروعەكەوە بۆ ماڵان دەگوازرێتەوە بێ ئەوەی پاكبكرێتەوە لەخەزانەكانی ئاودا». عسام نەقی بەڕێوبەری ئاوی خورماتوو سەبارەت بەسەرچاوەی ئاوی قەزاكە بەهاوڵاتی وت: « ئاوەی ماڵانی خورماتوو دوای ئەوەی لەمەشروعەكەی وەریدەگرین پاكیدەكەینەوە ئینجا رەوانەی ماڵانی دەكەین و رۆژانەش لیژنەی پشكنینمان هەیە پشكنینی بۆ دەكەن و ئاوێكی خاوێنەو هیچ گرفتێكی نیە». ئەوەشی وت،» سەرچاوەی مەشروعەكە ئاوێكی پاكەو هیچ شتێكی لەو بابەتە نیە كەپاشماوەی تێ فڕێبدرێت، لەئێستاشدا چەند حەفارەیەك لەسەر مەشروعەکە كاردەكەن و هەرچی پیسیەك لەئاوەكەدا نیشتبێتەوە دەریدەهێنن،  لەڕێگەی كۆگاكانی ئاوی قەزاكەوە رۆژانە ئاو بەسەر ماڵاندا دابەشدەكەین و ئاوەكەش گرفتی نیە». ئەبوبەكر نەجمەدین، كە دوكانی  فلتەری ئاوی هەیە لەخورماتوو بەهاوڵاتی وت:»رۆژانە بەئامێری TDS پشكنین بۆ پاكی و پیسی ئاو دەكەم، رێژەی پیسی لەنێو ئاوی خورماتوودا 700 ە، بۆ ئەم ساڵ  لەهەندێك شوێن  نزیكەی 400، ئاوێك كە شیاوی خواردنەوە بێت دەبێت لە 40 كەمتر بێت، دەتوانین بڵێین ئاوی خورماتوو شیاوی خواردنەوە نیە. بۆ نموونە ساڵی 2020 رێژەی پیسی لەئاوەكەدا نزیكەی هەزار بوو كەئەم رێژانە زۆر زۆرن، زۆربەی ماڵانی خورماتوو فلتەر بەكاردێنن و من خۆم پشكنینی ئاوەكەیان بۆ دەكەم، ئامێری فلتەریان بۆ دادەنێم، ئاوەكە كەدەگاتە ماڵان لێڵەو قەوزەی تێدایە». مەلا كەریم، ئەندام پەرلەمانی عێراق لەفراكسیۆنی یەكێتی رایگەیاند:» ئێمە بەدواداچوونمان كردووە بۆ گرفتەكانی ئاوی خورماتوو راستە كە  شیاوی خواردنەوە نیەو ئاوێكی پاك نیە، جگە لەوەش ئەم سەرچاوەیە كۆتایی پێدێت چەند ساڵێكی دیكە بەگوێرەی قسەی شارەزایانی ئاو، بۆیە دەبێت ئێمە رێگەی دیكە بەكاربێنین و كاری لەسەربكەین كەسەرچاوەیەكی دیكەی ئاو بۆ قەزاكە دابین بكەین، لەئێستاشدا بەرنامەیەكمان هەیە بۆ ئەوە، بەڵام بڕی تێچووەكەی زۆرەو لەبەرنامەماندایە كاری لەسەر بكەین». وتیشی: ،» داوامانكردووە هیچ نەبێ رێژەی پێویست كلۆر بۆ بەڕێوەبەرایەتی ئاوی قەزاكە دابین بكرێت بۆ پاکكردنەوەی ئاوەكە، كەئەمەش لەئاست پێویستدا نیە، بۆیە بەڵێ راستە ئاوەكە شیاوی خواردن نیە». پرۆژەی ئاوی خورماتوو لەساڵی هەشتاكان دروستكراوە لەكەركوكەوە دێت بۆ قەزاكە، ئاوەكە لەبەنداوی دوكانەوە دێت، پێشتر سەرچاوەی ئاوی قەزاكە بیر بووە. مەلا كەریم دەڵێت: لەئێستادا بیر لەوە كراوەتەوە بەشێوەیەكی پێشكەوتوو پرۆژەیەكی فران ئاوی پاك لەتازەخورماتووەوە دروستبكرێت و رابكێشرێت بۆ خورماتوو، بەڵام پێویستی بەبودجەیەكی زۆرەو بەهیواین لەئایندەدا كاری لەسەربكرێت.

هاوڵاتی دوای جەنگی جیهانی یەكەم، دەوڵەتی عوسمانی بە پرۆژەیەكی وڵاتانی رۆژئاوا، بە تایبەتی فەڕەنسا و بەریتانیا، هەڵوەشێندرایەوە و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ژمارەیەك دەوڵەت – نەتەوە دروست كران. بەر لە دامەزراندنی دەوڵەت نەتەوەكان، لە توركیا مستەفا كەمال ئەتاتورك كە فەرماندەیەكی گەورەی عوسمانی بوو، جڵەوی سەربازی لەنێو پاشماوەكانی سوپای عوسمانی گرتە دەست و چەند ساڵێك لەدژی هێزە رۆژئاواییەكان دەستی بەشەڕ كرد. كورد لە باكوری كوردستان ڕۆڵێكی گەورەی لە جەنگەكانی نێوان تورك و هێزە رۆژئاواییەكاندا بینی، بەوپێیەی، ئەتاتورك بەڵێنی بە كورد دابوو كە لە دامەزراندنی دەوڵەتێكدا، كورد یەكێك لە نەتەوە سەرەكیەكان دەبێت و كۆماری توركیا، كۆماری تورك و كوردە. بەڵام دوای ئیمزاكردنی پەیمانی لۆزان و دروستبوونی دەوڵەت نەتەوەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، نە دەوڵەتە زلهێزەكان و نە گەلانی ناوچەكە هیچ حسابێكیان بۆ كورد نەكرد و كورد وەك یەكێك لە گەورەترین نەتەوەكانی جیهان بێ قەوارە و دەوڵەت مایەوە و بەسەر چوار دەوڵەت نەتەوەی توركیا، ئێران، عێراق و سوریادا دابەشكرا. لە توركیا و باكوری كوردستان، بەهۆی شكاندنی بەڵێنەكان، ناڕەزایەتیەكان لەنێو كەسایەتی و سەرۆك هۆزە كوردەكاندا دەركەوت و وردە وردە كورد دەەستی بە شۆڕش و راپەرین لەدژی، دەوڵەتی توركیای كەمالیستی كرد. لە ساڵی ١٩٢٥ەوە تاوەكو ساڵی ١٩٥٠ی سەدەی رابردوو، چەندین راپەرین و شۆڕشی كوردی، وەك، شۆڕشەكانی شێخ سەعیدی پیران، سەید رەزای دەرسیم، كۆماری ئاگری، شۆڕشەكانی شڕنەخ و سێرت و چەندین یاخیبوونی دیكە دەستیان پێكرد، بەڵام سەركەوتوو نەبوون و سەركوتكران. دوای پەنجاكانی سەدەی رابردوو، وردە وردە هزری چەپ و كۆمۆنیستی لەنێو كوردانی باكوری كوردستاندا سەری هەڵدا و شۆڕشەكانی بەشەكانی دیكەی كوردستانیش، كاریگەری زۆریان لەسەر رۆشنبیر و كەسایەتیەكانی باكوری كوردستان دروست كرد. جگەلەوە چەندین پارتی كوردی كە لەو كاتەدا دروست بوون و بە شێوەیەكی شاراوە دەستیان بە خەبات كرد، لەنێو گەنجانی توركیشدا هزری چەپی لێنینی و ستالینی سەری هەڵدا و ئەو ئایدۆلۆژیایە بە تایبەتی لەنێو خوێندكارانی زانكۆدا بڵاوبووەوە. یەكێك لەو گەنجانە عەبدوڵلا ئۆجەلان بوو كە لە زانكۆی ئەنقەرە زانستە سیاسیەكانی دەخوێند و تێكەڵ بە گروپە چەپ و كۆمۆنیستیەكانی نێو زانكۆكە بووە كە ئەو كاتە، دەنیز گەزمیش سەركردایەتی دەكرد. ئۆجەلان لەو كاتەدا هزری توركیایەكی كۆمۆنیستی لە مێشكیدا بوو و جارێكیش بەو هۆیەوە و بە تۆمەتی پەیوەندیەكانی لەگەڵ پارتە چەپەكان دەستگیركرا. دوای دەستگیركردن و لەسێدارەدانی سەرۆك و پێشەنگەكانی بزوتنەوەی چەپی تورك، عەبدوڵلا ئۆجەلان لەگەڵ چەند هاوڕێیەكی كە ژمارەیەكیان وەك حەقی كارەر تورك بوون، بیرۆكەی هەڵگیرسانی شۆڕشێكی سۆسیالیستی لە توركیا و باكوری كوردستان دادەڕێژن و تاوەكو ساڵێ ١٩٧٨ بە نهێنی كار بۆ دروستكردنی پارتێك و فراوانكردنی رێكخستنەكانیان دەكەن. دامەزراندنی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٧٨دا، دوای رێكخستن و ئامادەكاریەكان، بڕیار دەدەن لە شارێكی باكوری كوردستان یەكەم كۆنگرە و راگەیاندنی پارتەكەیان ئەنجام بدەن. ئەوە بوو لەو مێژووەدا، بە سەرۆكایەتی عەبدوڵلا ئۆجەلان و بە بەشداری ٢٢ كەس، پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) لە گوندی فیسێی سەر بە ناوچەی لیجەی ئامەد دامەزرێنرا و ناوی پەكەكەش لەلایەن ئەندامانی یەكەم كۆنگرە و دامەزرێنەری پارتەكە فەرهاد كورتایەوە پێشنیازكرا و قبوڵكرا. یەكەم كۆنگرەی پەكەكە لەگەڵ دامەزراندنی بەو شێوەیە سازدرا و عەبدوڵلا ئۆجەلان وەك سەرۆك هەڵبژێردرا. دامەزرێنەرانی پەكەكە بریتی بوون لە: عەبدوڵڵا ئۆجەلان، ساكینە جانسز، كەسیرە یڵدرم، عەلی حەیدەر قەیتان، حەقی كارەر، جەمیل بایك، دوران كاڵكان، مەزڵوم دۆغان، محەمەد خەیری دورموش، فاروق ئۆزدەمیر، فەرزەندە تاغاچ، عەبدوڵڵا كومرال، شاهین دۆنمەز، عەلی چەتینەر، حسێن تۆكگولەر، عەلی گوربوز، رەسول ئالتیۆك، سەیفەددین زوغورلو، سوبحی كاراكوش، محەمەد جاهید شەنەر، محەمەد دوران، عەبباس گۆكتاش. پارتی كرێكارانی كوردستان بەو شێوەیە دەستی بە خەباتی سیاسی لە هەموو توركیا و بە تایبەتی باكوری كوردستان كرد. هەر لە سەرەتادا، بەهۆی ئەوەی كێشەی بۆ دروست دەبوو لەلایەن ئاغا و سەرۆك هۆزەكانی نزیك لە دەسەڵاتەوە، لە ساڵەكانی ١٩٧٨ تاوەكو ١٩٨٠ شەڕی لەدژی ئاغا و سەرۆك هۆزەكانی ناوچەی سێوەرەكی سەر بە پارێزگای روحای باكوری كوردستان دەست پێكرد. دەستپێكردنی شەڕی چەكداری لەدژی دەوڵەتی توركیا زۆری نەبرد، لە توركیا كودەتای ١٢ی ئەیلولی ساڵی ١٩٨٠ بەسەرۆكایەتی كەنعان ئەڤرەن روویدا و چەندین كادر و دامەزرێنەری پەكەكە دەستگیركران و بە چالاكی خۆسووتاندن و مانگرتن لە خواردن، كۆتایی بە ژیانیان هات كە دیارترینیان مەزلۆم دۆغان بوو. لەو ساڵانەدا، پەكەكە بڕیاریدا بەهۆی فشار و هێرشەكانی دەوڵەتی سەربازیەوە، روو لە دەرەوەی وڵات بكات و بەشێك لە سەركردەكانی پەكەكە كە عەبدوڵلا ئۆجەلانی سەرۆكیشیان یەكێك بوو لەو كەسانە، لە رێگەی رۆژئاوای كوردستانەوە، خۆیان لە لوبنان و سەركردایەتی پەكەكە لە دەشتی بیقاعی سوریا جێگیر بوو و دواتر لە سوریا و لوبنان چەندین بارەگا و ئەكادیمیا كرانەوە. عەبدوڵلا ئۆجەلان، لە سەرەتای هەشتاكاندا چەندین كادری گەورەی، وەك دوران كاڵكان و محەمەد قەرەسونگوری بۆ ناوچە سنوریەكانی نێوان باكور، باشور و رۆژهەڵاتی كوردستان نارد بە مەبەستی دەستپێكردنی شەڕی چەكداری لەدژی توركیا، بەهۆی ئەوەی ناوچەیەكی سەخت بوو و دەتوانرا شەڕی گەریلایی لەو ناوچەیە بەڕێوەببرێت و دروشمی پەكەكە وردە وردە بۆ ئازادی چوار پارچەی كوردستان گۆڕا. دواجار لە ١٥ی ئابی ١٩٨٤دا، بە فەرماندەیی مەحسوم قورقمەز (عەگید)، یەكەم گولە لە نزیك گوندی دهێی سەر بە ناوچەی شەمزینانی جۆلەمێرگی باكوری كوردستان لەدژی بارەگایەكی سوپای توركیا تەقینرا و شەڕ و پێدادان لە ماوەیەكی كەمدا، لە هەموو باكوری كوردستان بڵاوبووەوە. پەكەكە لەسەرەتادا هێزی گەریلای خۆی ناونابوو هێزی رزگاری كوردستان (هەرەكە) دواتر گۆڕدرا بۆ سوپای رزگاری گەلی كوردستان (ئارگەكە) و ئێستاش كراوەتە هێزی پاراستنی گەل (هەپەگە). مێژووی پەكەكە تاوەكو دەستگیركردنی عەبدوڵلا ئۆجەلان رابەری پارتەكە لە ساڵی ١٩٩٩دا، زۆر قۆناغی سەختی تێپەڕاند. بەڵام بە دەستگیركردنی ئۆجەلان كە لە ساڵی ١٩٩٨دا لە سوریا چووە دەرەوە و لە ١٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٩دا لە كینیا دەستگیركرا، گۆڕانكاری لە شێوەی خەبات و دروشم و پێكهاتەی پەكەكەدا دروست بوو، بەهۆی ئەو رێنمایی و هزر و ئایدۆلۆژیایەی كە عەبدوڵلا ئۆجالان لە زیندانی ئیمڕالیدا بڵاویكردەوە. پیلانگێڕی نێودەوڵەتی (١٩)ی شوباتی (١٩٩٩) لەدژی ئۆجالان لە سەرەتای ساڵی ١٩٩٨، پەیوەندیەكانی توركیا و سوریا ئاڵۆزبوون، هۆكاری سەرەكی تێكچوونی پەیوەندیەكان، پەكەكە و جێگیربوونی عەبدوڵلا ئۆجەلان بوو لەو وڵاتە. لەو ساڵەدا بە فەرمی ئۆجەلان ئاگادار كرایەوە كە پێویستە سوریا جێبهێڵێت. حكومەتی سوریا فشاری خستەسەر ئۆجالان و بڕیاری بەجێهێشتنی سوریایدا. ئۆجالان ڕویكردە یۆنان، بەڵام بەهۆی فراوانی پیلانگێریەكە و فشارەكانی یۆنان داوای مانەوەی ئۆجەلان‌ لەو وڵاتە ڕەتكرایەوە. دواتر ئۆجەلان بۆ هەمان مەبەست چوە روسیا، لەوێ رێگەی مانەوەی پێنەدرا. دوای روسیا روی كردە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا، بەڵام لەوێ دوای مانەوەی بۆ ماوەیەك مافی مانەوەی پێنەدرا. ئۆجالان جارێكی دیكە ڕوی كردە روسیا، ڕێگەی مانەوەی پێنەدرایەوە و ئەمجارە روی‌ لەهۆڵەندا كرد. لەهۆڵەندا رێگەی مانەوەی پێنەدراو راستەوخۆ گەرێنرایەوە بۆ یۆنان، دواتر ئۆجەلان روی‌ لەوڵاتی كینیا كرد. ئۆجەلان، لەكینیا لەماڵی باڵیۆزی یۆنان مایەوە، بەڵام دواتر بەپیلانێكی نێودەوڵەتیی‌ وڵاتانی ئەمریكا، یۆنان، توركیا، ئیسرائیل‌، كینیا و چەندین دەزگای تری سیخوڕیی وڵاتانی دیكەی ناتۆ، رەوانەی فڕۆكەخانەی نایروبی پایتەختی كینیا كرا و لە ١٥ی شوباتی ساڵی ١٩٩٩دا ئۆجەلان دەستگیركرا و بە فڕۆكەیەك گواسترایەوە بۆ توركیا. دوای دەستگیركردنیی، دادگای توركیا لە ٢٨ی نیسانی ساڵی ١٩٩٩، بە تۆمەتی "خیانەتكردن لە نیشتمان" سزای لە سێدارەدانی بۆ دەركرد. بەهۆی ئەوەی زلهێزەكان بە مەرج ئۆجەلانیان رادەستی توركیا كردبو، سزای لەسێدارەدان بۆ زیندانی هەتا هەتایی گۆڕدرا. ٢٤ ساڵە ئۆجالان لە زیندانی ئیمراڵی لە دەریای مەڕمەڕە لە زینداندایە دوای دەستگیركردنی عەبدوڵلا ئۆجەلان، پەكەكە لە سەرەتای ساڵی ٢٠٠٠ تاوەكو ساڵی ٢٠٠٤ تووشی لەتبوونێك بوو و چەندین سەركردە و گەریلا لە پارتەكە جیابوونەوە. بەڵام دوای ساڵی ٢٠٠٤ پەكەكە بە دەستپێشخەریەكانی عەبدوڵلا ئۆجەلان و سەركردایەتیەك كە نوێگەری لەسەر رێنماییەكانی ئۆجەلان توانی خۆی كۆبكاتەوە كە گۆڕانكاریەك بكات كە دامەزراندنی كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) بوو. كەجەكە لە سەرەتادا ناوی (كۆما كۆمەڵێن كوردستان 'كەكەكە') بوو. لە ٢٠ی ئازاری ٢٠٠٥دا لەسەر پێشنیازی عەبدوڵلا ئۆجەلان دامەزرێنرا. لە كۆبونەوەی لیژنەی گشتی كۆنگرەی گەلدا كە لە ١٦ بۆ ٢٢ی ئایاری ٢٠٠٥دا ئەنجامدرا، ناوی كەكەكە بۆ كەجەكە گۆڕدرا. ئاگربەستەكان و دانوستانەكانی نێوان پەكەكە و دەوڵەتی توركیا پارتی كرێكارانی كوردستان پەكەكە تا ئێستا ٨ جار بە شێوەیەكی یەكلایەنە ئاگربەستی ڕاگەیاندووە. ئاگربەستی یەكەم: ١٤ی نیسانی ١٩٩٣ ئاگربەستی دووەم: ١٥ی كانونی یەكەمی ١٩٩٥ ئاگربەستی سێیەم: ١ی ئەیلولی ١٩٩٨ ئاگربەستی چوارەم: ٢ی ئابی ١٩٩٩ ئاگربەستی پێنجەم: ١٠ی تەموزی ٢٠٠٤ ئاگربەستی شەشەم: ١٩ی ئایاری ٢٠٠٩ ئاگربەستی حەوتەم: ٢١ی ئازاری ٢٠١٣ ئاگربەستی هەشتەم: ١٠ی تشرینی یەكەمی ٢٠١٥ یەكەم ئاگربەستی نێوان پەكەكە و توركیا بە گرنگترین ئاگربەستی لە مێژووی شەڕی چەكداری پەكەكەدا دادەنرێت. ئاگربەستەكە بە نێوەندگیری جەلال تاڵەبانی سكرتێری كۆچكردوووی، یەكێتی نیشتیمانی كوردستان راگەیەنرا. ئاگربەستی شەشەمیش كە لە ساڵی ٢٠٠٩دا ڕوویدا گرنگیەكی تایبەتی خۆی هەبوو، ئەویش ئەوەبوو، هەواڵگری توركیا ناسراو بە میت بە شێوەیەكی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئۆجەلان و بەرپرسانی قەندیل كۆبووە. لە ساڵی ٢٠١٢دا لەسەر ئاستی حكومەت ٢٢ كۆبوونەوە لەنێوان بەرپرسانی حكومەتی ئاكەپە و ئۆجەلاندا ئەنجامدران. لەنێوان ساڵەكانی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠١٤ دا بە شێوەیەكی شاراوە ٩ كۆبوونەوە لەنێوان بەرپرسانی میت و بەرپرسانی پەكەكە لە ئۆسلۆ ئەنجامدران كە بە دانوستانەكانی ئۆسلۆ دەناسرێن. بەم شێوەیە پارتی كرێكارانی كوردستان ٤٤ ساڵە لە خەبات بەردەوامە و لە ئێستادا، سیستمی نەتەوەی دیموكراتی، مۆدێرنیتەی دیموكراتی، كۆنفیدڕالیزمی دیموكراتی لەسەر ئازادی، ژن، كۆمەڵگا و ژینگەپارێزی كە ئایدۆلۆژیای عەبدوڵلا ئۆجەلانە، پەیڕەو دەكات. بەگوێرەی ئامارە نافەرمیەكان، زیاتر لە ٦٠ هەزار كەس لەشەڕی نێوان پەكەكە و دەوڵەتی توركیادا كوژراون. زیاتر لە پێنج هەزار گوندی باكوری كوردستان لەلایەن دەوڵەتەوە سووتێنراون و زیاتر لە ١٧ هەزار هاوڵاتی كورد بێشەروشوێنكراون. عەبدوڵلا ئۆجەلان دەڵێت: كورد لە باكوری كوردستان نەمابوو، دوای شۆڕشی چیای ئاگری، دەوڵەتی توركیا رایگەیاندبوو، هەستی نەتەوەیی كورد لە ئاگری نێژراوە و چیمەنتۆی كراوە بەسەریدا، بەڵام پەكەكە كوردی لەژێر ئەو چیمەنتۆیە دەرهێنا و ژیانی بەبەركردەوە. بۆیەش دەتوانرێت بوترێت، پەكەكە ژیانەوەی و دووبارە لەدایكبوونەوەی كوردە.

هاوڵاتی ساڵ لەدوای ساڵ كاریگەرییەكانی وشكەساڵی لەعێراقدا دەردەكەوێت و ئەم وڵاتە بەپێی راپۆرتەكانی نەتەوەیەكگرتووەكان یەكێكە لەو پێنج وڵاتەی كە بەكاریگەرییەكانی كەشوهەوا زیانی پێگەیشتووە، حكومەتی عێراقیش هۆكارەكەی بۆ ئەو بەنداوانە دەگەڕێنێتەوە كە هەردوو وڵاتی ئێران و توركیا لەسەر هەردوو رووباری دیجلەو فورات دروستیان كردووە كەهەر ئەمەش بووەتە هۆكاری كەمبوونەوەی ئاستی ئاوی ئەو دوو بەنداوە. راپۆرتە فەرمییەكان ئاماژە بەوەدەكەن نزیكەی ٥٠٠ هەزار كەس لەسەرەتای ساڵی ٢٠٢٠ەوە لەناوچەكانی باشووری عێراقەوە روویان لەناوەڕاستی شارەكان كردووە، رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكانیش هۆشداری ئەوەی داوە كەدۆخی كشتوكاڵ لەعێراقدا بەهۆی گۆڕانی كەشووهەواو كەمبوونەوەی ئاوەوە مایەی نیگەرانییەو پێویستی بەهاوكاری هەیە. بۆ نموونە لەپارێزگای بەسرە كەنزیكەی دوو ملیۆن دانیشتوانی هەیە لەماوەی چەند مانگی رابووردوودا زیاتر لە ٣٥٠ هەزار كەسی لەخۆگرتووە كە كۆچی بەكۆمەڵیان كردووە بەهۆی ئەوەی چیتر زەوییە كشتووكاڵیەكانیان بەكارناهێنن ئەویش بەهۆی كەمبوونەوەی ئاوەوە، ئەم خەڵكانەش ناچار بەشێوەیەكی هەڕەمەكیانەو بەبێ هیچ خزمەتگوزارییەك لەناو شاردا بڵاوبوونەتەوە. هۆكاری ئەم كۆچە بەكۆمەڵەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە پارێزگای بەسرە بەتایبەت ناوچەكانی باكوورو باكوری خۆرئاواری پارێزگاكە زیاتر لەهەموو پارێزگاكانی دیكە رووبەڕووی وشكەساڵی و كەمئاوی بوونەتەوە، ئەمەش وایكردووە كە بەدەیان هەزار جوتیار گوندو شوێنەكانیان بەجێبهێڵن و روو لەناوەندی شارەكان بكەن، لەئێستاشدا لەشارەكان بەبێ‌ هیچ سەرچاوەیەكی ژیانكردنن و بەهاوكاری دەژین. رێكخراوەكانی ژینگەپارێزی جەخت لەوەدەكەنەوە كە نزیكەی ٥٠٠ هەزار جوتیار و خێزانەكانیان پارێزگاكانی باشووری عێراقیان بەرەو ناوەڕاستی شارەكان بەدوای ژیانێكی باشتردا بەجێهێشتووەو حكومەتیش لەئاستیاندا كەمتەرخەمە، ئەوەش رووندەكەنەوە ئەو دۆسیەیە هەر بەتەنیا ئەو كەمئاوییە نییە كە سیاسییەكان لەبارەیەوە دەدوێن، بەڵكو لەئەرزی واقیعدا وشكەساڵییەكی راستەقینە لەئارادایە. بەر لەهەفتەیەكیش نەتەوەیەكگرتووەكان هۆشداری ئەوەی دابوو كەعێراق رووبەڕووی وشكەساڵییەكی درێژ دەبێـتەوەو دەبێتەهۆی لەناوچوونی هەزاران دۆنم زەوی كشتووكاڵی، ئاماژەشی بەوەدابوو كە هۆكاری هەموو گرفتەكان دیاردە ناجێگیرەكانی كەشوهەواو و گۆڕانی دۆخەكەیە وەك شەپۆلی گەرمای درێژو باران بارینی زۆرو بەرزبوونەوەی پلەكانی گەرماو تێكچوونی كاتی باران بارین و پێشبینینەكردن بۆی و شەپۆلی خۆڵبارین و وشكەساڵی درێژو لافاوو كەمبوونەوەی ئاوی هەردوو رووباری دیجلەو و فورات بۆ رێژەی لەسەدا ٣٠ بۆ ٤٠. گۆڕانی كەشوهەوا هەر بەتەنیا كاریگەری ناخاتە سەر كەرتی كشتوكاڵی، بەڵكو دەبێتەمایەی هەڕەشەیەكی ترسناكیش لەسەر مافە بنەڕەتییەكانی مرۆڤ و لەمپەرێكیش دەبێت لەبەردەم گەشەسەندنێكی بەردەوامدا. لەماوەكانی رابووردووشدا وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاوی عێراق ئاشكرای كردبوو كەمەترسییەكی گەورە لەگەردنی عێراقییەكان ئاڵاوە، ئەویش بەهۆی كەمی هاتنی ئاو لەوڵاتانی باكوورو رۆژهەڵاتی عێراقەوە (كەمەبەست لێی توركیاو ئێرانە)، ئاماژەشی بەوەكردبوو رێژەی خەزنكردنی ئاو لەوڵاتدا گەیشتووەتە لەسەدا ١٢ی رێژەی خەزنكردنی گشتی، ئەویش بەهۆی رێگریكردن لەهاتنی ئاو لەتوركیاو ئێرانەوە بەشێوەیەكی ئانقەست، وەزارەتەكە جەختیشی لەوەكردبووەوە كەهەنگاوەكانی حكومەتی عێراق بۆ چارەسەركردنی ئەو گرفتە لەدوو ئاراستەدا خۆی بینوەتەوە، یەكەمیان كەمكردنەوەی ئاسەواری كەمی ئاو لەسەر هاووڵاتیان، دووهەمیشان گرەنتی گەیشتنی بەشە ئاو بۆ هەموو سودمەندبووان. وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاوی عێراقیش لەپێشوتردا پلانێكی 20 ساڵیی هەبوو بۆ مۆدێرنەكردنی ژێرخانی تۆڕەكانی ئاو كە لەساڵی 2015 دایڕشتووە، بەڵام نەبوونی بودجەو پشتیوانی، ئەو پلانەی بێ جێبەجێكردن هێشتووەتەوە. ئەو پلانە پێویستی بە 160 ملیار دۆلارە، واتە ساڵانە هەشت ملیار دۆلار بۆ ماوەی 20 ساڵ، بەڵام وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو كەمترین بودجەی بۆ تەرخان دەكرێت. بۆ نموونە لەساڵی 2017دا لەكۆی بودجەی 85.2 ملیار دۆلار، تەنیا 558.1 ملیۆن دۆلار بۆ وەزارەتی سەرچاوەكانی ئاو لەعێراق تەرخان كرابوو. وشكەساڵییەكەی عێراق بەجۆرێكە بەپێی لێدوانی فەرمی بەرپرسان لەساڵی 1930ەوە تائێستا دۆخی وەها رووی لەعێراق نەكردووەو عێراق قورسترین ساڵی بەڕێكردووە. شارەزایانی بواری ژینگە بڕوایان وەهایە ئەو شەپۆلی وشكەساڵییە كە وڵاتی گرتووەتەوە گرفتی راستەقینەی درووستكردوە بەتایبەت لەگەڵ زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان و كۆنترۆڵكردنی سەرچاوەكانی ئاو لەلایەن ئێران و توركیاوە لەدوای ساڵی 2003ەوە كەوایكردووە عێراق لەوڵاتێك كە ئاوی لێ زیادبوو ببێتە وڵاتێك كەهەژاربێت لەڕووی ئاوەوە. ئەو شارەزایانە بڕوایان وایە ناوچەكانی باشوری عێراق زۆرترین زیانیان پێگەیشتووەو ناوچەكانی دیكەش هەریەكەو بەجۆرێك زیانیان پێگەیشتووە، بەمەش كۆچی بەكۆمەڵی لێكەوتووەتەوەو هۆڕەكان وشكیان كردووەو ئاژەڵ و بەرهەمی ماسی كەمبووەتەوە كە بەسەرچاوەی سەرەكی ژیانكردن لەو ناوچانە ئەژماردەكرێت. لەئێستاشدا قەبارەی ئاوی خەزنكراوی عێراق كەمترە لە پێنج ملیار مەتر چوارجا، كە سێ ملیاری ئاوی خەزنكراوی مردووە كەهیچ سودێكی لێ نابینرێت، بەڵام عێراق پەنای بردۆتەبەر ئەو ئاوە خەزنكراوە مردووەی دەریاچەی سەرسار، ئەوەی ئێستا سودی لێدەبینرێت تەنیا دوو ملیار مەتر چوارجا ئاوە. شارەزایان بڕوایان وایە ئەگەر دۆخەكە بەمجۆرە بڕوات ئەوا عێراق وەك وڵاتێكی ئەفریقی لێدێت لەڕووی برسێتی و تینویەتییەوە، ئەمە جگەلەوەی بێكارییەكی زۆر بڵاودەبێتەوە، هەربۆیە داواكارن عێراق داوای بەشە ئاوی خۆی بكات لەتوركیاو ئێران و ژێرخانی خۆی بونیات بنێتەوەو پەنا بباتەبەر كشتوكاڵی مۆدێرن و رێگە لەزیادەڕۆیی بگرێت.

ئیمان زەندی كەمی و گرانی نەوت و هاوكارینەكردنی خەڵك لەپێنجوێن خەڵكی قەزاكەی نیگەران كردووە، ناوچەكە ساردەو خەڵك داوای نەوت دەكەن، قوتابخانەكانیان سیستمی گەرمكەرەوەیان نیەو منداڵ هەیە بەهۆی سەرماوە لەقوتابخانە تووشی رۆماتیزم بووە، ئەوان هەفتەی رابردوو خۆپیشاندانیان كرد، بەڵام وەڵام نەدرانەوە، مەرزێكی گەورە وەكو باشماخ دەكەوێتە سنوری قەزاكە بەڵام هیچ داهاتێكی مەرزەكە بۆ پێنجوێن خەرج ناكرێت، پێنجوێن گرفتی زۆرە، هاووڵاتیەك دەڵێت: «كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك». كاروان عەتیە چالاكی مەدەنی لەپێنجوێن، كەیەكێكە لەئەندامانی دەستەی ناڕازی لەوەرگرتنی نەوت بەنرخی ١٠٣ هەزارو ٥٠٠ دینار، بەهاوڵاتی وت: «ناڕەزایەتیەكە رۆژی ١٩ی تشرینی یەكەم بوو كەویستمان یاداشتێك پێشكەش بەقایمقامیەت بكەین، لەكاتێكدا پێرار نرخی نەوت ٣٠ هەزار بوو پار كرا بە ٥٥ هەزار بۆ ئەمساڵیش كردیان بەدوو هێندە، بەوهۆیەوە خۆپیشاندانی ناڕەزایمان دژی ئەو بڕیارە ئەنجامدا، كەبەداخەوە بێئەنجام بوو»، «بەڵام قایمقام پێی وتین؛ لەگەڵ سەرەوە قسە دەكەم كە لەمساڵدا دوو بەرمیل دابەشبكەن، بەڵام ئێمە پێمان وایە حكومەت كاری واناكات، هەر لەبەر ئەمەیە هاووڵاتیان كۆتاییان هێناوە بەخۆپیشاندان، بەڵام حكومەت دوو بەرمیل نەنێرێت سەرلەنوێ خۆپیشاندان دەكەینەوە، بەناچاری ئەم هەفتەیە نەوت بەو نرخە وەردەگرین» كاروان وا دەڵێ. لەبەرامبەردا زانا رەحمان قایمقامی پێنجوێن بەهاوڵاتی راگەیاند: «بابەتی سووتەمەنی لای ئێمە دوو سەرەیە، سووتەمەنی و دارستانەكانن، ساڵانە بەهەزاران درەخت دەبڕرێنەوە، بۆ ئەمساڵ ئەو نەوتەشی دابەشدەكرێت بەرمیلێكی تەواو نیەو ٢٠٠ لیترە، هاووڵاتی چاوەڕوانی بەرمیلی ٣٠ هەزاری بەغداد بوو دواتر دەركەوت بە ١٥٠ هەزارە، گەر نرخەكەش كەمنەكرێتەوە ناچارین وەریبگرین، چونكە لەسەرەوە دەڵێن ئەم نەوتە بە ٢٨٤ هەزار كڕدراوەو بە پاڵپشتیكراوی حكومەت نرخەكە دابەزیوە، بۆ ساڵەكە هەر ماڵێك سێ بۆ چوار بەرمیلی دەوێت ئەویش بەهاوكاری كارەباكەمان كە ٢٤ كاتژمێرییە». قایمقام دەڵێت: «كێشەی پێنجوێن تەنها سووتەمەنی نیە، زەویە كوشتوكاڵییەكانمان بەبۆمب چێنراون و رووبەرێكی زۆری پاكنەكراوەتەوە بەهۆی سەختی ناوچەكە، پێنجوێن دواكەوتووە لەئاوەدانكردنەوە، گرفتەكانیش كەرتی پەروەردە، تەندروستی، كارەبا، ئاوەڕۆ، رێگاوبان، داهاتی دەروازەو كشتوكاڵە لەگەڵ گەشتیاری»، وتیشی: «گەورەترین گرفتی پێنجوێن قوتابخانەیە، ١٠ هەزار خوێندكارمان هەیە لەگەڵ یەك هەزار مامۆستا، قوتابخانەو مامۆستا بەپێی پێویست نیە، بەشێك لەئاوەدانكردنەوەی پێنجوێن بەهۆی بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكانەوە بوو كەدوو ملیار دینار بوو لەدوای ٢٠١٤ یەك سەنت لەو بودجەیەمان وەرنەگرتووە، بەم بڕەش یەك قوتابخانەی پێ دروستناكرێت»، ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد: «هەموو كێشەكانی پێنجوێن پەیوەندیدارن بەیەكەوە كەقوتابخانەو رێگاوبان باش نەبوو تەندروستیش باش نابێت، هەشت ساڵە نەمانتوانیوە یەك كارمەند بۆ كەرتی تەندروستی و پەروەردە دابمەزرێنین. سیستەمی گەرمكەرەوەش لەقوتابخانەكاندا بەپێی پێویست نیە، منداڵ هەیە تووشی رۆماتیزم بووەو تەندروستیەكەشی لەسەر داناوە، بەداخەوە لەسەر ئاستی وەزارەت نەمبینیوە كەسێك بێت هەڵسەنگاندن بۆ كێشەكانی قەزاو ناحیەكەمان بكات». د.خالید عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پێشووی تەندروستی پێنجوێن بۆ هاوڵاتی وتی: «نەخۆشخانەی گشتی پێنجوێن هەر لەسەرەتاوە تایتڵەكەی هەڵەیە، چەندین ساڵ هەوڵمانداوە ناوەكەی بگۆڕین بۆ دەزگا یان بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی پێنجوێن بەڵام فەرمانگەی تەندروستی سلێمانی هاوكار نەبووە، سێ مەڵبەندی تەندروستی هەیە گەرمك و ناڵپارێزو باشماخ كە ٢٤ كاتژمێرین لەگەڵ نەخۆشخانەیەكی گشتی ٥٠ قەرەوێڵەیی و ١٤ بنكەی تەندروستی، چەند بنكەیەك داخراون لەگەڵ نەخۆشخانەی كۆرۆنا»، وتیشی: «بەشی بووژانەوەی دڵ و شۆردنی گورچیلە لەگەڵ چاودێری وردو بەشی منداڵبوون كەموكوڕی تێدایە هۆكارەكەشی كەمی كارمەندو پزیشكە لەگەڵ ئەوەی دامەزراندن نیە ناوچەیەكی دوورە دەستە، پێدەچێت تەندروستی سلێمانیش فشاری زۆر نەكات بۆ ناردنی پزیشك بۆ دەرەوە، هەرچی ئامێرەكانیشە باشە، بەڵام ئامێری ناكوزری و سیتی سكان (تەنوری)مان نیە، هۆڵەكانی نەشتەرگەریش تاڕادەیەك باشە بۆ حاڵەتی كتوپڕ، بەڵام گرفتی كەمی جل هەیەو هەفتانەش نەشتەرگەری پێویست دەكرێت»، دەڵێت: «سێ بینای سەرەكیمان هەیە، بەڵام بینا گشتیەكە وێرانەو كێشەی گەرمكەرەوەی هەیە، ئەوە نزیكەی حەوت ساڵە نووسراومان كردووە بۆ نۆژەنكردنەوە، بینایەكی خێرخوازیمان بۆ كراوەتەوەو لۆدی كەمكردووەتەوەو زۆربەی پزیشكەكان لەوێ نەخۆش دەبینن، هەروەها هیچ پڕۆژەیەكی نوێ بۆ بینا لەئاردا نیەو هیچ بڕیارێكیش نیە، بەلایەنی كەمەوە ٥٠ بۆ ٦٠ كارمەندی گرێبەستمان هەیە، بەشێكی زۆر لەكارەكان بەخۆبەخش پڕكراوەتەوە كەژمارەیان ٢٥ بۆ ٣٠ خۆبەخشە. محەمەد جەلیل، بەڕێوەبەری رێگاوبانی سلێمانی بەهاوڵاتی وت: «دوو ساڵە ئەركی رێگاوبانی ئەو قەزایەمان گرتووەتە دەست، دەرخستەمان بۆ كردووە كێشەكە ئەوەیە رێگای لادێكان زۆرن، بۆ گوندەكان هیچ پارەیەك تەرخاننەكراوە، یەك كیلۆمەتر ١٣٠ بۆ ١٥٠ ملیۆن دیناری تێدەچێت كەبریتیە لەچینێك تێكەڵەو قیر بەپانتایی شەش مەتر، پڕۆژەی دووسایدكردنی نێوان باشماخ بۆ پێنجوێن یازدە ملیار دیناری دەوێت بۆ تەواوكردنی، داوای ئەو كوژمەمان كردبوو، بەڵام رەزامەندی لەسەر سێ ملیار هاتووەتەوە، ئەو بڕەش وەكو پێویست خەرجناكرێت بۆ بەڵێندەر چونكە نەختینە نیە لەبانكەكان، نزیكەی ‏٧٥٪ تەواو بووەو چینی سێیەمی قیری ماوەو كۆمپانیای (ئێم ئای تی سی) میلادی ئێرانی جێبەجێی دەكات، هەر سایدێكی هەشت مەترو ٢٨ سم پانەو ١٠ كیلۆمەترە»، دەشڵێت: «هیچ پڕۆژەیەكی رێگاوبان بۆ دەروازەی سەیرانبەن و گەرمك دەرنەچووە لەكاتێكدا پێویستیەتی، بەڵام زیاتر كوژمە بۆ پڕۆژە بەردەوامەكان خەرج دەكرێت، پڕۆژە نوێكان هیچی بۆ تەرخاننەكراوە. هاوكات لەبەرامبەردا زانا رەحمان وتی: «تەواونەكردنی دووسایدكردنی باشماخ بۆ پێنجوێن و راوەستانی بووە بەسەرئێشەیەكی گەورە، بۆ ئێمە پردێكی یەكتربڕی ٥٠٠ بۆ ٦٠٠ مەتری تێدایە كەپێنجوێن گەرمك بەیەكەوە دەبەستنەوە، ساڵ و نیوەكە نەتوانراوە قیربكرێت كەئاستەنگی زۆری بۆ هاتوچۆو باركردنی كشتوكاڵ دروستكردوە، رێگای پێنجوێن بۆ سلێمانیش كە یەك سایدەو بارهەڵگرەكانی لەسەرە نەكراوە بەدووساید. هاوكات سامان كەریم، بەڕێوەبەری كشتوكاڵی پێنجوێن باس لەگرفتەكانی كەرتی كشتوكاڵی قەزاكە بۆ هاوڵاتی دەكات و دەڵێت: «لەبەرئەوەی كشتوكاڵ تایبەتە بەخودی جوتیارەوە خۆیان پێی هەڵدەستن و حكومەت پڕۆژەی كشتوكاڵی نییە، بەمەش هیچ كاریگەری لەسەر داهاتی پێنجوێن نییە، بەرهەمە كشتوكاڵییەكان زیاتر بەروبوومی هاوینەن لەسنورەكەمان، ئەوانیش وەكو (شووتی، تەماتە، كاڵەك، خەیار، پەتاتە، بیبەرو كولەكە)یە، هەندێك بەرهەمی دی دەكرێت بەڕێژەی كەم وەكو (پیازو لۆبیاو نۆك و نیسك)، تائێستا بەرهەمی قەزاكەمان تەنها هەناردەی ناوچەكانی خوارووی عێراق كردووە، ئەویش لەڕێگەی هاووڵاتیانی عەرەبەوەیە. لەبارەی ساغنەكردنەوەی بەرهەمەكانیان وتی: «بەهۆی رێكنەخستنی رۆژژمێری بەرهەمەكانەوەیە لەنێوان هەرێم و بەغداد، ئەمە وایكردووە لەكاتی پێگەشتنی بەرهەمی ناوچەكانی عێراق لەسنوری هەرێم مەرز كراوەبێت و بەپێچەوانەشەوە، بەمە كاریگەری لەسەر ساغنەبوونەوەی بەرهەمی جوتیاران هەبووە یاخود فرۆشتنی بەنرخێكی كەمتر، باج وەرناگیرێت بەڵام ساڵانە وەك بەڕێوەبەرایەتیمان بەهاوكاری قایمقام پشتگیری جوتیاران دەكرێن هەتاوەكو رێگری لەبەرهەمەكەیان نەكرێت و بیسەلمێنن كەناوخۆییە، بەڵام لەبازگەكانی كەركوك و خانەقین 10 بۆ 20 هەزار وەرگیراوە لەخاوەن بارەكان». هەروەها كاروان عەتیە چالاكوانی مەدەنی لەبارەی گرفتەكانی ناوچەكەی بۆ هاوڵاتی دواو وتی: «كێشەی نەپاراستنی دارستانەكانمان هەیە، لەبەر نەبوونی سووتەمەنی چەندین قوتابخانەی لادێكان چۆڵكراوەو قوتابخانە هەیە مەڕوماڵاتی تێدا بەخێودەكرێت، هۆكارێكی تر داخستنی مەرزە لاوەكییەكانە، لەكەرتی تەندروستیش پزیشكی ژنانمان زۆر كەمە، كارمەندی بەشی تیشكمان نیە كاتێك ئەشیعەكە دەردەچێت پشكنەرەكە مۆبایلەكامان لێوەردەگرێت و وێنەی پشكنینەكە دەگرێت و دەڵێت؛ بیبەرەوە بۆ پزیشك، داخستنی مەرزی شایەنونشیاو زیاتر لە ١٠ دێی ئاوەدانكردبووەوە، بەڵام دەڵێن بەهۆی باری قاچاخیكردنەوە داخراوە، دەروازە داخراوەكان كونەمێرو سیاگوێزو بایەڵانەن، ...هتد، «، ناوبراو راشیگەیاند: «هەلیكار بۆ گەنجان نەماوە تەنانەت كرێكاریش، هەرچی تۆڕەكانی ئاویشە وێرانە كارەبا ببڕێت ئاو نامێنێت، بەو هۆیەوە ناتوانن خەزانەكانی ئاو پڕبكەن، بەڕێوەبەریش پێمان دەڵێت مۆلیدەیان لێ قەدەغەكردوین، زۆربەری خەڵك پشتی بەبیر بەستووە. سەبارەت بەنەبوونی بودجە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی پێنجوێن، قایمقام دەڵێت: هیچ داهاتێكی مەرزەكان نەدراوە بەئێمە گرفتی خزمەتگوزاری پێ چاك بكەین چەندینجار یاداشتمان بۆ ئەنجومەنی وەزیران بەرزكردووەتەوە چونكە ئەو ناوچەیە نەوتی لێدەردەهێنرێت بەناوی پتڕۆ دۆلار بەشێكی بۆ سنوری ئەو قەزایەیە، لەبەرامبەردا پێیان راگەیاندین یاسای پێویستە لەپەرلەمان بەداخەوە ئەو یاسایە تائێستا دەرنەچووە»، راشیگەیاند: «پڕۆژەی نوێمان نیە، هەموو پڕۆژەكانی تریش وەستاون، بڕیابوو رێگای ناو پێنجوێن و ناحیەی ناڵپارێزو گوندێك لەگەرمك لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاكان نۆژەن بكرێتەوە، بەڵام هەر رەقەمە، ئەو پڕۆژانەشی كە لەسەر بودجەی نەوت بوو ئەویش وەستێنراوە كەڕێگایەكی ستراتیژیە لەسەدا ٦٠ی تەواوبووە، هەموو پڕۆژەكان زیاتر لە ١٣ ملیار دیناری دەوێت»، دەشڵێت: «لەڕووی گەشتیارییەوە نەمانتوانیوە هیچ خزمەتگوزارییەك پێشكەش بكەین و دوو پڕۆژەی گەشتیاری سەیرانگای سێساكان و سێگوانە وەستێنراوە، سەیرانگای گۆڵێشمان هەیە هیچ خزمەتگوزاریەكی نیە بەڵام گەشتار دێت بۆ یاری خلێسكێنە، دوو خزمەتگوزاری ئاگركوژێنەوەمان پێویستە بۆ ناحیەی ناڵپارێزو گەرمك، هەرچی گرفتی كارەباشە یەك چاكسازی كارەبامان هەیە، ئەویش لەناو پێنجوێنە نزیكەی ١٥٠ گوندی لەسەرە.  

عەمار عەزیز 25 هەزار تۆن بەشەخۆراكی هاووڵاتیان لەكۆگاكاندا دەمێننەوە، هۆكاری سەرەكی مانەوەی ئەم خۆراكانە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی دابەشكردنی خۆراكی هەموو پارێزگاكە دراوە بەیەك كۆمپانیاو هەروەها كەمی ئەو بارهەڵگرانەی كە بەشی خۆراكی مانگانە دەگۆزانەوە بۆ قەزاو ناحیەو گوندەكان هۆكارێكی تری مانەوەی ئەو خۆراكانەیە، هاووڵاتیەك دەڵێت:»كە خۆراك وەردەگرم نازانم هی چی مانگێكە كەپرسیار دەكەم پێم دەڵێن شەكر هی فڵان مانگە، زەیت و برنج هی مانگی پێشووە، فاسۆلیا و نۆك هی ئەم مانگەیە حكومەت وایلێكردووە  خەڵك سەری لێتێكچووە». ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لە رۆژی 17ی ئەم مانگە دانیشتنێكی یاسایی لەسەر خۆراكی هاووڵاتیانی سنوری پارێزگای دهۆك ئەنجامدا، دوای گفتۆگویەكی زۆر لەسەر پرسەكە بەكۆی دەنگ بڕیاردا لەماوەی مانگێكدا پێویستە  ئەو خۆراكە بەسەر هاووڵاتیان دابەش بكرێت. لەناوەڕاستی ئەم مانگە ئەنجومەنی پارێزگا لیژنەیەكی تایبەتی بۆ بەدواداچوونی خۆراكی هاووڵاتیان پێكهێنا، لیژنەكە لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد؛ كە  22 هەزار و429 تۆن و96 كێلو خۆراك لەكۆگاكاندا ماون و دابەشنەكراون، لەگەڵ سێ هەزار و813 تۆن بەشەخۆراكی ئاوارەكان لەكۆگاكان ماوەو دابەشنەكراون. جۆر و بڕی خۆراكەكان بەم شێوەیەیە،3511 هەزار تۆن و 964 كیلۆ شەكر، هەزار و818 تۆن و89 كێلوی زەیت، دوو  هەزارو443 تۆن و666 كێلو لەتكەنۆك، هەزار و943 تۆن و 306 كێلو دۆشاوی تەماتە،حەوت هەزارو 948  تۆن و 756 كیلۆ برنج،87 تۆن و542 كیلۆ فاسۆلیا، هەزار و676 تۆن و637 كێلو نیسك. ئیدریس هەركی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بەهاوڵاتی راگەیاند:» پێش چەند رۆژێك ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك لیژنەیەكی تایبەت بەكێشەی خۆراكی هاووڵاتیانی پێكهێنابوو، دوای بەدواداچوون دەركەوت كەزیاتر لە25 هەزار تۆن بەشە خۆراكی هاووڵاتیان لەكۆگاكاندان  و دابەشنەكراون، دوای گفتۆگۆیەكی زۆر لەسەر بابەتەكە، ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بڕیاریدا ماوەی مانگێك مۆڵەت بدات بە بەڕێوەبەرایەتی كۆگاكان و لایەنی پەیوندیدار كە دەبێت لەماوەی مانگێگدا ئەو خۆراكانە دابەش بكرێن، هەروەها داواشیكردووە بەڵێندەرانی دابەشكردنی خۆراك زیادبكرێن «. لەبارەی هۆكاری مانەوەی ئەو خۆراكانە، ئدریس هەركی وتی:» بەپێی ئەو بەدواداچوونەی جڤاتی پارێزگای دهۆك كردویەتی هۆكارەكە بۆ بەڵێندەر دەگەڕێتەوە  لەسنوری پارێزگای دهۆك هەمووی یەك بەڵێندەر هەیە، ئەوەش بەهیچ شێوەیەك نابێت، لەهەولێر پێنج بەڵێندەر هەن بەلایەنی كەمی بۆ دهۆك پێویستە سێ بۆ چوار بەڵێندەری هەبێت، هەروەها كەمی ئەو بارهەڵگرانەی كە بەشی خۆراكی مانگانە دەگۆزانەوە بۆ قەزاو ناحیەو گوندەكان، دوای سێ رۆژ لەدەركردنی بڕیارەكەی ئەنجومەنی پارێزگا، ئەندامێكی جڤاتی پارێزگا لەگەڵ قایمقامی دهۆك و بەڕێوەبەری كۆگاكانی دهۆك كوبوونەوەیان كرد، هەموو هەوڵێك دەدەین كە ئەو خۆراكانە بەسەر هاووڵاتیاندا دابەش بكرێت، هەروەها بەدواداچوونەكانیشمان بەردەوام دەبێت تاجارێكی تر خۆراك بەم شێوەیە دوانەكەوێت، چونكە ئەمە سادەترین مافی هاووڵاتیانە كە خۆراك لەكاتی خویدا وەربگرێت». دیوالی كەریم، دانیشتووی شاری دهۆكە لەبارەی دواكەوتنی بەشەخۆراك بەهاوڵاتی وت: « كە خۆراك وەردەگرم نازانم هی چی مانگێكە، كەپرسیار دەكەم پێم دەڵێن شەكر هی فڵان مانگە، زەیت و برنج هی مانگی پێشووە، فاسۆلیا و نۆك هی ئەم مانگەیە حكومەت وایلێكردووە  خەڵك سەری لێتێكچووە دوای چەند هەفتەیەك یان 10رۆژ دەڵێن فلانە شت هاتووە، پێش چەند ساڵێك لەسەرەتای مانگ هەموو شت پێكەوە وەرماندەگرت ئێستا كەس لێی نازانێت». «دواكەوتنی دابەشكردنی خۆراك پلانێكی لەپشتەوەیە، ئەوەش لەبەرژەوەندی بازرگانەكانە تا شتەكانی خۆیان هەر بەگرانی بفرۆشن، لەم نێوانەشدا تەنها خەڵك بووەتە قوربانی». سەبارەت بەو پرسە ماجد سەید ساڵح، جێگری پارێزگاری دهۆك بۆ كاروباری تەكنیكی بەهاوڵاتی وت: «دابەشكردنی خۆراكی بایەعی یەك خولەكیش رانەگیراوە، بەڵام زۆر جار بڕێكی زۆر لەخۆراك لەپارێزگاكانی عیراق دەگاتە دهۆك فشارێكی زۆر لەسەر بەرێوەبەرایەتی دابەشكردنی خۆراك دروست دەبێت و ئەوانیش ناتوانن هەمووی لەیەك كاتدا دابەش بكەن، هەماهەنگیەكی باش لەگەڵ لایەنی پەیوەندیدار هەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان» لەبارەی زیادكرنی بەڵێندەرێكی تر بۆ دابەشكردنی خۆراكی هاووڵاتیان، ماجد سەید ساڵح دەڵێت:»لە2022 تەنها یەك بەڵێندەر گرێبەستی لەگەڵ عێراق كردووە تا ساڵی داهاتوو ناتوانین هیچ بەڵێندەرێكی تر زیاد بكەین، لە پلانماندایە بۆ ساڵی ئاییندە بەلایەنی كەمی دوو بەڵێندەری تر زیاد بكەین، دوای راپۆرتەكەی ئەنجومەنی پارێزگا تەواوی لایەنە پەیوەندیدارەكانمان راسپاردووە كە دەبێت خێراتر خۆراك دابەش بكرێت». جەوهەر عەزیز، قایمقامی قەزای دهۆك بە هاوڵاتی  وت «ئاگاداری ئەو كێشەیەین، بەنووسراو ئیدارەی پارێزگای دهۆكمان ئاگاداركردووە كەدەبێت ئەو خۆراكەی لەكۆگاكاندایە دابەشبكرێت، 21ی تشرینی دووەم كۆبوونەوەمان كردو لەگەڵ بەڕێوەبەری كۆگاكان و جفاتی پارێزگای دهۆك، داوامان كردووە كەدەبێت ئەو ماوەیەی كەجفاتی پارێزگای دهۆك دەستنیشانكردووە ئەو خۆراكە دابەشبكرێت، هەرچیەكی كردبێت دەبێت بەڵێندەرو بەڕێوەبەری كۆگاكان پابەندی بڕیارەكەی جفاتی پارێزگای دهۆك بێت». وتیشی»زۆر جار هاووڵاتیانیش هاوكارنین، بەنموونە شەكرو برنجی دوو مانگ بەسەریەكەوە دێت هاووڵاتیان سەردانی بریكارەكانی خۆیان ناكەن بۆ وەرگرتنی بەشەخۆراكی خۆیان، لەم حاڵەتەدا بریكارەكە ناتوانێت خۆراكی مانگێكی تر وەربگرێت، چونكە شوێن نیە لێی دابنێت، دەبێت بۆ ئەوەش رێكخستنێك بكرێت و ماوەیەك بۆ هاووڵاتیان دەستنیشان بكرێت كە لەو ماوەیە سەردانی بریكارەكانی خۆیان بكەن، پشتگیری تەواو لە راپۆڕتەكەی ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك دەكەین و خەڵكی خۆمان دڵنیادەكەینەوە كەئەو خۆراكەی دابەشنەكراوە لەكاتێكی نزیكدا هەمووی دابەشدەكرێت». هاوكات نیهاد حەسەن، بەڕێوەبەری كۆگاكانی بەشەخۆراكی مانگانەی هاووڵاتیان بەهاوڵاتی وت:»لە7و 8ی ئەم مانگە سەرووی 76 ئۆتۆمبێلی بارهەڵگر لەشاری ئوم قەسر و بەسڕە گەیشتوونەتە دهۆك، لەماوەی 10رۆژێكدا باری هەموو بارهەڵگرەكانمان داناوە، هەندێكجار ئەوەش بۆ ئێمە دەبێتە كێشەو ناتوانین یەكسەر باری ئۆتۆمبێلەكان خاڵی بكەین، چونكە كۆگاكان پڕدەبن شوێن نیە لێی دابنێن، لەلایەكی تر پێویستمان بەدروستكردنی چەند كۆگایەكی ترە»، وتیشی»ئەوەی لەسەرشانمانە وەكو وەرگرتنی خۆراك لەبارهەڵگرەكان و چۆنیەتی دابەشكردنی بەزیادیشەوە كردوومانە.

هاوڵاتی بۆ جاری دووەم لە ماوەی دوو ڕۆژدا وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا داوای ڕاگرتنی توندوتیژی لە باکوری سوریا کرد وتورکیاش بەردەوامە لە هێرشەکانی بۆسەر رۆژئاوای کوردستان، جگە لەوە هەڕەشی دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی زەمینی بۆسەر منبەج و تەل رەفعەت و کۆبانێ دەکات. ئەمڕۆ پێنجشەممە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بۆ جاری دووەم، داوای ڕاگرتنی هێرشەکانی تورکیای بۆسەر رۆژئاوای کوردستان کرد. وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد کە نیگەرانن لەو ئۆپەراسیۆنە سەربازییانەی ئەم دواییە کە ناوچەکەیان ناسەقامگیر کردووە و پرۆسەی بەرەنگاربوونەوەی داعش، هاوڵاتیانی مەدەنی و سەربازانی ئەمریکی دەخەنە مەترسییەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، "ئەوان لە نیگەرانییە ئەمنییەکانی تورکیا تێدەگەین کە پەیوەندییان بە 'تیرۆرەوە' هەیە، بەڵام لەهەمان کاتدا بەردەوام نیگەرانی جددی خۆمان دەربڕیوە، سەبارەت بە کاریگەری ئاڵۆزیەکان لەسەر شەڕی داعش و هاوڵاتیانی مەدەنی لە هەردوو دیوی سنورەکە". دوێنێ چوارشەممەش وەزارەتی بەرگری ئەمریکا، نیگەرانی قوڵی خۆی لە ئاڵۆزیەکان لە سوریا، عێراق و تورکیا دەربڕی و سەرەخۆشی لە کەسوکاری ئەو کەسانە کرد کە لەو سێ وڵاتەدا گیانیان لەدەستداوە. هەر ئەمڕۆ ئەلێکساندەر لاڤرێنتیڤ، نێردەی تایبەتی روسیا بۆ سوریا ڕایگەیاند، ئۆپەراسیۆنی زەمینی سوپای تورکیا، دەبێتە هۆی هەڵکشانی ئاڵۆزیەکان لە سوریا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. لاڤرێنتیڤ وتی، ئەگەری ئەوە هەیە تورکیا خۆی لە ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی زەمینی لە سوریا بپارێزێت. هاوکات دوێنێ، وەزارەتی دەرەوەی فەرەنساش لە راگەیەندراوێکدا، نیگەرانی قوڵی خۆی سەبارەت بە هێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان دەربڕی. وتی، " فه ڕەنسا بەنیگەرانییەوە چاودێری ئەو ئاڵۆزیە دەکات کە له دوای ئۆپراسیۆنی ئاسمانی تورکیا بۆسەر باکوری سوریا و باکوری عێراق دروست بووە." وەزارەتی دەرەوەی فەرەنساش داوای دانبەخۆداگرتنی لە تورکیا کرد کە مەترسی لەسەر سەقامگیری و ئاسایشی دانیشتووان دروست نەکات، لە کاتێکدا کە هێشتا هەڕەشەی ڕێکخراوی “داعش” بوونی هەیە. ، ئەحمەد ئەبوزەید وتەبێژی فەرمی وەزارەتی دەرەوەی میسریش دوێنێ چوارشەممە، لە راگەیەندراوێکدا، هێرشەکانی تورکیا وەک پێشێلکردنی سەروەری خاکی سوریا و عێراق لەقەڵەمدا و داوای کرد تورکیا خۆی لە توندوتیژی بەدوور بگرێت. هەروەها ئەنجومەنی سوریای دیموکرات، روسیا و ئەمریکا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتیی بە بەرپرسیار دەزانێت، لە بەردەوامیی ئۆپەراسیۆنە ئاسمانییە سەربازییەکانی تورکیا و لە راگەیەندراوێکدا، داوای لە هەموو هێزە نیشتمانییەکانی سوریا کرد کە بەرگری لەم بەشەی سوریا بکەن، هەروەها داوای لە خەڵکی باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریا کرد لە دەوری هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئیدارەی خۆسەر کۆببنەوە. هێرشەکانی دەوڵەتی تورکیا بە تایبەتی بۆسەر رۆژئاوای کوردستان دوای ئەوە هات کە تورکیا هێزەکانی ئەو بەشەی کوردستانی بە ئەنجامدانی تەقینەوەکەی ١٣ی تشرینی دووەمی ئەستەنبوڵ تۆمەتبار کرد. سەبارەت بەمەش مەزلۆم کۆبانێ فەرماندەی گشتی هێزەکانی سوریای دیموکراتی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ماڵپەڕی ئەلمونیتەری ئەمریکی رایگەیاندبوو، ئەو ژنەی کە تەقینەوەکەی ئەستەنبوڵی ئەنجامداوە و هەر ئەو رۆژە دەستگیرکرا، پەیوەندی بە داعشەوە هەیە و سێ برای لە ریزەکانی داعشدا کوژراون. هەرچەندە لایەنە کوردیەکانی رۆژئاوای کوردستان، رەتیان کردەوە دەستیان لە هێرشەکەدا هەبێت، بەڵام تورکیا دەستی بە هێرش کرد و چوار رۆژە بە بەردەوامی گوند و شاروچکەکان و ژێرخانی رۆژئاوای کوردستان دەکاتە ئامانج.

سەركۆ جەمال شەوی 17ی تشرینی دووەمی ئەمساڵ، دەنگی تەقینەوەیەكی بەهێز لەشاری سلێمانی بیسترا، دواتر دەركەوت تەقینەوەكە بەهۆی غازی سیستمی شۆڤاژ روویداوە، ئەم رووداوە بەكارەساتێكی گەورە وەسف كرا، رووداوەكە لەماڵی حاجی مەزهەر لە گەڕەكی كازیوەی دوو بوو، بەهۆیەوە 15 كەس گیانیان لەدەستداو 11 كەسی تر برینداربوون. دوای ئەم رووداوە قسەوباسێكی زۆر لەسەر غازو سیستمی شۆڤاژ كرا، حكومەتی هەرێم  دەستی بە رێوشوێن كرد، هێشتا خەڵكی كوردستان تاسەی ئەم رووداوەی بەرنەدابوو رووداوێكی هاوشێوە لەشاری دهۆك روویدا، دوای ئەم رووداوەی دهۆك  ئەنجومەنی وەزیران كۆبوەوەو بڕیاریدا كاركردن بە سیستمەكە رابگیرێت تا لێكۆڵینەوەكان تەواو دەكرێت. بەپێی بەدواداچوونەكانی هاوڵاتی، زیاتر لە 18 ساڵە سیستمی شۆفاژی ماڵان و غازی ئێڵ پی جی لەهەرێمی كوردستان پەرەی پێدراوە، بەپێی زانیاریەكانیش كە هاوڵاتی لەوەزارەتی سامانە سروشتیەكان دەستیكەوتووە، لە هەولێر 15 كۆمپانیا و لە سلێمانی 33 كۆمپانیا مۆڵەتی دانانی سیستەمی شۆفاژیان هەیە. بەوتەی سەرچاوەیەك لەبەرگری شارستانی سلێمانی بۆ هاوڵاتی كە ئامادەنەبوو ناوی بهێنرێت:»سەرەتا بەڕێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان مۆڵەت دەداتە كۆمپانیاكانی سیستەمی شۆڤاژو دواتر دێتەوە لای ئێمە رێنماییان پێدەدەین، چاودێریكردنیشی دەبێت لەلایەن نەوت و كانزاكانەوە بێت». وتیشی:»ئەوەی پەیوەندی بەئێمەوە هەیە تا مەرجەكانمان جێبەجێ نەكەن مۆڵەتەكەیان تەواو نابێت، ئەوەی لەسلێمانیش روویدا هۆكار رێنماییەكان نیە چونكە ئەوەی لێرە جێبەجێ دەكرێت لەهیچ پارێزگایەك جێبەجێ ناكرێت». سەبارەت بەڕووداوەكەی گەڕەكی كازیوەی سلێمانی ئەو سەرچاوەیە وتی:»هۆكارەكەی كۆبوونەوەی رێژەیەكی زۆر غاز بووە بۆیە خانوویەكی سێ قاتی تەختی زەوی كردووە، بۆیە هۆكارەكە وەستاكە نییە، بەڵام ئەو سیستەمەی بۆ ماڵەكە دانراوە كۆمپانیا داینەناوە بۆیە ئەوە ئەنجامەكەی بووە». هاوكات رێكان كەمال سەرۆكی لیژنە هاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی راگەیاند:»هەموو غازێك لەسەرچاوەیەكەوە دێتە دەرەوە بۆنی نییە بەڵام بۆنێكی دەستكردی بۆ بۆنكردن تێدەكرێت، هەموو سیستەمێكی غازو غازی بتڵیش بۆنی تێدەكرێت، بۆنی سیرەو  دەستكردە تا لەكاتی لێچوونیدا هەستی پێدەكرێت، رووداوەكەی كازیوەش تەنانەت دراوسێكان هەستیان پێكردووە بەبۆنەكەی، جگە لەوەی تانكیەكەش دوای تەقینەوەكە هەر غازی لێچووە و بۆنی هەبووە». سەرۆكی لیژنەكانی قایمقامیەتی سلێمانی دەڵێت:»هەموو سیتی و شوێنەكانی دیكە لەژێر چاودێری ئێمەدان، بەڵام ماڵەكان هیچ یاسایەك نییە بیانگرێتەوە و چاودێری بكرێن، كارەساتەكە لەوەدایە تانكیەكی غاز دادەنێن لەسەربان كە وەك بۆمبێكی تەوقیتكراو وایە». دانیار كامیل خاوەن كۆمپانیایەكە كە كاری دانانی شۆڤاژ دەكات بەهاوڵاتی وت:»سەرەتا ئەگەر بتەوێت ببیتە خاوەنی مۆڵەتی كاركردنی فەرمی لەڕێگەی بەرێوبەرایەتی كۆمپانیاكانەوە دەست دەكەی بەوەرگرتنی مۆڵەت وەك مۆڵەتێكی فەرمی تۆماركراو ، ئێمە مۆڵەتمان لە بەرێوەبەرایەتی نەوت و كانزاكان وەرگرتوەو دوای مۆڵەتیش بڕوانامەی بەرگری شارستانی و سامانە سروشتیەكان و قایمقامیەت و چەندەها مەرج و رێكاری تری یاسایی پێویست بووە». وتیشی:»ئەو مەوادانەی دەهێنرێتە هەرێم و لێرە كاری پێدەكرێت (ئێرانی، توركی ، ئیتاڵی، ئەڵمانی ، ئەمریكی) تەنكی غازی ناوخۆشمان هەیە». دانیار كامیل دەڵێت:»شۆفاژ خۆی هیچ رێوشوێنێكی لەسەر نیە و چونكە سیستەمێكی جیهانیە و بێ زیانە، وەكو رێوشوێن بەتەواوی لەسەر سیستمی غازە و دەبێت لەسەر سیستەمی غاز بكرێت چونكە بچوكترین كێشە لەسیستەمێكی مەركەزی غازدا كارەساتی گەورە دەخوڵقێنێت و ئەگەر لە لایەن كۆمپانیایەكی بەئەزموون و ستانداردەوە بكرێت مەترسیەكانی بەقەدەر سیستەمێكی ئاوە، تائێستا كارم بۆ دەیان ماڵ كردووەو تووشی هیچ حاڵەتێكی وا نەبووم لێچونێكی غاز هەبێت و بۆنی نەیەت». ئەندازیار هاوكار ئەحمەد كە خاوەنی كۆمپانیایەكی دیكەی دروستكردنی خانوبەرەیەو لەوچوارچێوەیەشدا كاری سیستەمی شۆڤاژ دەكات بەهاوڵاتی وت:»ئێمە كاری بیناسازی دەكەین، تائێستا هیچ كۆمپانیایەك نییە بەتایبەت مۆڵەتی دانانی شۆڤاژی بۆ هەرێمی كوردستان هەبێت، زۆربەی ئەوانەی ئەو كارە دەكەن وەستا ئێرانیەكانن، زۆربەی مەوادەكانیش ئێرانی و توركین، لەهەولێریش خەریكە دروستی دەكەن، بۆریەكانیش ئاسنن و وەك بۆری ئاوی ماڵانن، بەڵام ئەوەی ئێستا كوالێتی زۆر خراپە و فرت و فێڵی تێدا دەكرێت». وتیشی:»هیچ كوالێتی كۆنترۆڵێك نییە كە چێكی بۆری و تانكیەكان بكات كە دێتە هەرێمەوە، زۆربەی كەرەستەكان ئێرانی و توركین و چەند كۆمپانیایەكیش دەڵێن كەرەستەی ئەڵمانی و ئیتاڵی بەكاردەهێنن، بەڵام ئەوەی ئێمە بزانین هەر لەتوركیا دروستدەكرێت و زۆربەی كەرەستەكانیان توركییە، شۆڤاژ چەند جۆرێكی هەیە كە زۆربەی لێرە ئێرانیەكە بەكاردەهێنرێت». «تائێستا ئەوەی من ئاگاداربم هیچ لێپرسینەوەیەك نییەو زۆربەی وەستاكان كە كاردەكەن هیچ مۆڵەتێكیان نییە لەلایەن حكومەتەوە بۆیە حكومەت ناتوانێت لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكات، سەبارەت بەوەش كەدەوترێت سیستەمەكە لێچوونی هەبێت بۆن دەرناكات وانییە بۆن دەردەكات و ئاسایی بۆنی غازی هەیە، ئەو ئاوەش كە لەژێر خانووەكەدا هەیە هیچ مەترسییەكی نییە چونكە دەسوڕێتەوە و بەسیستەمێك رێكخراوەو غازی تێكەڵ نابێت هەر كێشەیەك دروستبێت لەغازەكەدایە». هاوكار ئەحمەد وای وت. بەوتەی ئەو ئەندازیارە «سیستەمەكە ئامێرێكی لەسەرەو بەویستی كەسەكە خۆی دەتوانرێت پلەی گەرمی لەسەر دابنرێت بەڵام لەسیستەمی ئێرانیدا هەمووی یەك پلەی گەرمییە». خدر سەعید، یەكێكە لەو كەسانەی سیستەمی شۆڤاژی بۆ ماڵەكەی داناوە، بەهاوڵاتی وت:»دوای تەقینەوەكەی گەڕەكی كازیوە ترسم لێنیشتوەو  تەلەفۆنم بۆ كۆمپانیاكە كردووە سیستەمەكەم بۆ لاببەن بەڵام دواتر دڵنیایان كردمەوە كە هیچ كێشەیەكی تێدا نییە، سیستەمەكە نزیكەی ساڵێكە دامناوەو پێشتر هیچ ترسێكم نەبووە لەوەی بتەقێتەوە». وەستا عەتا ئەحمەد یەكێكە لەو وەستایانەی بەسەربەخۆ كاری سیستەمی شۆڤاژ بۆ ماڵان دەكات لەسلێمانی و چەند شارێكی دیكە، بەهاوڵاتی وت:»تائێستا نزیكەی 200 ماڵم داناوە هیچ كێشەیەكی نەبووەو هیچ سیستەمێك نەتەقیوەتەوە، كێشەكە لەشۆڤاژەكەدا نییە بەڵكو لەسیستەمی غازەكەدایە، كاتێك سیستەمێكیش بۆ ماڵێك دادەنێم رێنماییان دەكەم». «نەبوونی كارەباش یەكێكە لەگرفتەكان كەوادەكات ئەلەرمەكان لەوكاتەی كارەبا نییە كارنەكات، زۆركەسیش سیستمی غازەكە لەناو ماڵ دادەنێت كە دەبێت لەسەربانی ماڵەكان بێت». عەتا ئەحمەد وای وت. وەك ئەو وەستایە دەڵێت:»گرنگترین شت ئەوەیە ئەلەرمی غازەكە تەواو بێت كە بۆنێك دەردەكات و خاوەن ماڵەكە ئاگاداردەكاتەوە، ئەگەر سیستەمەكە بەپیل كاربكات باشترە، لەدوای ئەم تەقینەوەیەش خەڵكێكی زۆر تەلەفۆنی بۆكردووم كەمەترسییان لەسیستەمەكە هەیە بەهۆی ئەوەی بەشێك لەكەناڵەكان بەهەڵە لەسیستەمی غازەكە تێگەیشتوون و باسی دەكەن». بەوتەی عەتا ئەحمەد «ئێستا كە ستییەكان دروست دەكرێت سیستەمی شۆڤاژ نییەو تەنیا سیستەمی غازەو لەناو ماڵەكانیشدایە، ئەوەی كێشەكە دروستدەكات سیستەمی غازەكەیە نەك شۆڤاژەكە، ئەگەر حكومەت خۆشی سەرپەرشتی بكردایەو مەركەزیش بوایە بەمشێوازەی ئێستا هەر كێشەی تێدا دروست دەبوو، هەندێك ماڵیش دەڵێن خەتێكی فولم دەوێت و ئێمە بەمیلی باڕ بۆ ئیشكردنی تەباخێك 37 میلی باڕ رادەكێشین بەڵام ئەوان زۆر لەوە زیاتر داوا دەكەن، جگە لەوەی تەنكی غازەكە نابێت زۆری تێبكرێت و بەشێكی بهێڵرێتەوە». «پێویستە مانگانە یان چەند رۆژ جارێك ئەو سیستەمە چێك بكرێتەوە، بەڵام لێرە نە حكومەت گوێی پێدەدات و نە سیستەمێكی حكومیش هەیە بۆ غاز». سیستمی شۆفاژ بەشێوەیەكە كە شۆفاژەكە لەنێو ژوورەكانی ماڵەكەدا دادەنرێت و لەڕێگەی ئاوەوە گەرم دەبێت، ئاوەكەش لەڕێگەی دوو ئامێر كە بەسیستمی غازی ئێڵ پی جییەوە بەستراونەتەوە گەرم دەبێت؛ واتە غاز راستەوخۆ لەنێو شۆفاژدا نییە. تانكەری غازەكەش دەبێت لەسەربانی ماڵەكە دابنرێت.  

هاوڵاتی لەماوەی كەمتر لەدوو مانگدا، سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ جاری سێیەم هێرشیكردەسەر بنكەو بارەگاكانی حزبە كوردییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەهەرێمی كوردستان، هەرێم و بەغداد لیژنەیەكی هاوبەش لەبارەی هێرشەكانی ئێران و توركیا پێكدەهێنن، هاوكات ئێران 10 رۆژ وەك دوایین مۆڵەت بۆ پارتەكانی رۆژهەڵات دیاریی دەكات تا چەك دابنێن. ئەم هێرشانەی سوپای پاسداران لەكاتێكدایە، بەپێی راپۆرتە رۆژنامەوانییەكان، ئیسماعیل قائانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سوپای پاسداران لەماوەی چەندڕۆژی رابووردوودا سەردانی بەغدادی كردووەو هەڕەشەی كردووە كەوڵاتەكەی هێرشی زەمینی بۆ سەر بنكەو بارەگاكانی حزبەكانی رۆژهەڵاتی کوردستان ئەنجامدەدات ئەگەر بێتو حكومەتی عێراق ئاسایشی سنور نەپارێزێت و رێوشوێنی پێویست دژی حزبە كوردییەكان نەگرێتەبەر. قائانی ئەوەشی وتووە ئەگەر بێتو بەغدا بەدەم داواكارییەكانیەوە نەچێت، ئەوا ئێران هێرشی سەربازیی زەمینی دەكات و بۆردومانی بنكەو بارەگاكانی نەیارانیشی دەكات. لەسەردانەكەیدا بۆ بەغداد نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران رێككەوتن لیژنەیەكی هاوبەش پێكبهێنن و سەردانی هەردوو وڵاتی ئێران و توركیا بكەن بۆ وەستاندنی هێرشەكانیان، هاوكات سودانی لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: حكومەتی عێراق ئاگاداری هێرشەكانی ئێران نەبووەو رەزامەندی ئێمەشیان لەسەر نەبووە، ئێمە رێوشوێنی پێویست دەگرینەبەر بۆ ئەوەی هێرشەكان دووبارە نەبنەوە.  ناسر كەنعانی وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش لەبارەی هێرشەكانی سوپای پاسداران بۆ سەر هەرێمی كوردستان رایگەیاندووە: ئێران هەوڵدەدات ئاسایشی خۆی دابینبكات‌و هەڕەشەكان دووربخاتەوە، هەوڵ بۆ ئەوەش دەدات عێراق دەسەڵاتی خۆی لەتەواوی سنورەكانیدا بسەپێنێت‌و چیتر تاران ناچار نەبێت بۆ بەرگری لەخۆی، پەنا بۆ رێكاری دیكە ببات، ئاماژەی بۆ ئەوەشكردووە: چاوەڕوانیمان لەعێراق‌و هەرێمیش ئەوەیە كەچالاكییەكانی حزبەكانی دژبەری ئێران سنوردار بكەن، ئێران چاوەڕوانیی ئەوەشی لەهەرێم هەیە كە نابێت هەرێمی كوردستان ببێتە شوێنی هەناردەكردنی چەك‌و كەرەستەی سەربازیی دژی ئێران. محەمەد كازم ئال سادق، باڵیۆزی ئێران لە عێراق رایگەیاندوە؛ شاندێكی تاران بە سەرۆكایەتیی ئیسماعیل قائانی، فەرماندەی فەریلەقی قودس لەگەڵ بەرپرسانی عێراق كۆبونەتەوە و داوایانكردوە بەپێی خشتەیەكی كاتی پارتەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان لەهەرێم چەك بكرێن. ئەو بە تەلەفیزیۆنی (ئەڵعالەم)ی راگەیاندوە؛ بەرپرسانی عێراق رازیبون بەدوو داواكاریی ئێران بۆ چەككردن و رەوانەكردنی ئەندامانی ئەو پارتانە بۆ كامپی پەنابەرانیان بەڵام هاوكات داوای كاتی زیاتریان كردووە بۆ چەككردنی سەرجەم ئەندامان و هێزەكانی ئەو پارتانە. بەپێی لێدوانی باڵیۆزی ئێران لە بەغدا، شاندی وڵاتەكەی 10 رۆژیان وەك دوایین مۆڵەتی بەرپرسانی عێراق و هەرێم دیاریی كردووە بەمەبەستی جێبەجێ كردنی دوو دواكارییە سەرەكییەكەیان. لەبەرامبەر هێرش و پەلامارەكانی ئێرانیش، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەڕاگەیەندراوێكدا سەركۆنەی هێرشەكانی ئێرانی كردو رایگەیاند پێشێلكاری بەردەوامی سەروەری عێراق و هەرێمی كوردستان لەلایەن ئێرانەوە، هیچ پاساوێك هەڵناگرێت و پێشێلكردنێكی ئاشكراو زەقی یاساو رێسا نێودەوڵەتییەكان و پەیوەندی دراوسێیانەیە، داواشی لەكۆماری ئیسلامی ئێران كردووە، ئەم شاڵاوە لەدژی هەرێمی كوردستان رابگرێت، چونكە سەقامگیریی، هەرگیز لەڕێگەی توندوتیژییەوە دەستەبەر نابێت. حكومەتی هەرێم داوا لەدۆست و هاوبەشانی لەحكومەتی فیدراڵی و نەتەوەیەكگرتووەكان و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەگشتی دەكات، كە هەڵوێستی روون و ئاشكرایان بەرامبەر ئەو هێرشە بەردەوامانە هەبێت.  وەزارەتی دەرەوەی عێراقیش راگەیاند، ئەو هێرشانەی توركیاو ئێران لە رێگەی مووشەك و درۆنەوە دەیكەنە سەر هەرێمی كوردستان، پێشێلكاریی سەروەریی عێراقە. راشیگەیاند: عێراق رەتیدەكاتەوە وڵاتەكەی ببێتە گۆڕەپانێك بۆ یەكلاكردنەوەی ململانێی لایەنی دەرەكی.   لەبارەی كاردانەوە نێودەوڵەتییەكانیەوە، ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لەعێراق رایگەیاند: عێراق  پێشێلكاریەكی تری بەخۆوە بینی، هێرشی درۆن و مووشەكی ئێرانی ژیانی هاووڵاتیانی مەدەنی دەخەنە مەترسییەوەو دەبنەهۆی وێرانكردنی ژێرخانی عێراق، دەشڵێت، دەبێت ئەم هێرشە بێباكانەی سەر هەرێمی كوردستان بوەستن. دایڤید هەنت، كونسوڵی گشتی بەریتانیاش لەهەولێر سەبارەت بەهێرشەكانی ئێران بۆ سەر هەرێمی كوردستان رایگەیاند، جارێكی دیكە هەرێمی كوردستان رووبەڕووی هێرشی مووشەكی و فڕۆكەی بێفڕۆكەوان لەلایەن سوپای پاسدارانی ئێران دەبێتەوە، بەریتانیا بەرامبەر ئەم دەستدرێژییە بێ پاساوە لەگەڵ هەرێمی كوردستانی عێراق دەوەستێت، پەیامەكەمان روونە، بوەستن. نێردەی نەتەوەیەكگرتووەكانیش لەعێراق (یۆنامی) لەڕاگەیەندراوێكدا داوایكرد هەموو هێرشە دووبارەبووەكانی ئێرانی لەعێراق بوەستێنرێت كە دەبێتەهۆی پێشێلكردنی سەروەریی عێراق، داواشیكرد بیانووەكان هەرچییەك بن نابێـت پەناببرێتە بەر ئەو هێرشانە كە دەبێتەهۆی خوڵقاندنی كارەسات و پێویستە پەناببرێتە بەر رێگە دیپلۆماسییە باوەكان. باڵیۆزخانەی كەنەدا لەعێراق لە راگەیەنراوێكدا ئیدانەی هێرشەكانی ئێرانی بۆ سەر بارەگای حزبەكانی رۆژهەڵات لەهەرێمی كوردستان كردو دووپاتیكردەوە، ئەو جۆرە هێرشانە سەروەریی خاكی عێراق پێشێل دەكەن و گیانی كەسانی مەدەنی دەخەنە مەترسییەوە و پێویستە ئەو هێرشانە رابگیرێن. سوپای پاسدارانی ئێران لە رێكەوتی (28/9/2022) واتە 12 رۆژ دوای سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكانی مەرگی ژینا ئەمینی بەموشەك و فڕۆكەی خۆكوژ هێرشی كردەسەر بنكەو بارەگاكانی حدكاو كۆمەڵەو پاك لەهەولێرو كۆیەو سلێمانی كە بووەهۆی شەهیدبوونی 18 كەس كە ژمارەیەكیان ژن و منداڵ بوون و هاوكات بریندابوونی 62 كەسی لێكەوتەوە، لەهێرشەكانی رۆژی دووشەممە (14/10/2022)ش بۆ سەر بارەگاكانی حدكا لەكۆیە دوو پێشمەرگە شەهیدبوون و هەشت كەسی دیكەش برینداربوون. درەنگانی شەوی یەكشەممەو بەرەبەیانی دووشەممە بەدرۆن و مووشەك هێرشیكردە سەر بارەگای حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەكۆیەو كامپی جێژنیكان لە بەحركەی هەولێر كەخێزانی پەنابەرەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان تێیدا نیشتەجێن؛ هەروەها بارەگای حزبی كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ لەزڕگوێز، لەئاكامدا پێشمەرگەیەكی حزبی دیموكرات لەكۆیە شەهید بوو، هەروەها رۆژی سێشەممە ئێران بە چوار موشەك هێرشی كردەسەر بارەگای پارتی ژیانی ئازادی كوردستان لە پردێ‌، سەرۆكی حزبەكە دەڵێت ژمارەیەك پێشمەرگەمان برینداربوون.  

سەركۆ جەمال ژمارەیەك خوێندكاری زانكۆو پەیمانگا لەسلێمانی لەلایەن دەزگا ئەمنیەكانەوە دەستگیردەكرێن، بەشێك لەخوێندكارانیش دەڵێن ئەوانەی ئازادكراون بەڵێننامەیان پێ پڕكراوەتەوە، دەستەی مافی مرۆڤیش دەڵێت بەدواداچوونمان بۆ خوێندكارە دەستگیركراوەكان كردووە. د.پێشڕەو حەمەجان، یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی بۆ كاروباری خوێندكاران بەهاوڵاتی راگەیاند:»بەشێوەیەكی فەرمی ئاگادارنین چەند خوێندكار دەستگیركراون، ئەوەی هەیە بەشێك دەڵێن 104 خوێندكار لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركراون، بۆ ئەو مەبەستە رۆژی سێشەممە 22-11-2022 تیمێكی سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی لەگەڵ ئاسایشی سلێمانی كۆبووەتەوەو بۆ ئەوەی ناوو ژمارەی خوێندكاران بەدروستی وەربگرین و بزانین چۆن دەتوانین بەشێوەیەكی یاسایی ئازادیان بكەین». یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی وتیشی: «كار بۆ ئازادكردنی خوێندكاران دەكەین ئاگادارنین لەكوێ خوێندكارەكان دەستگیركراون، بەشێك دەڵێن لەناو حەرەمی زانكۆ دەستگیركراون، بەڵام لایەنی دیكە دەڵێن لەدەرەوەی زانكۆی سلێمانی دەستگیركراون». لەبارەی دەرماڵەی خوێندكاران یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی وتی: «ئەوەی لەسەر ئێمەیە كردوومانە لەمانگی شەشەوە داوامانكردووە دەرماڵەی خوێندكاران بۆ ئەمساڵیش خەرج بكرێت، ئەنجومەنی وەزیرانیش بەنووسراو ئەو داوایەی ئاراستەی وەزارەتی دارایی كردووەو ئەوانیش لاری نەبوونیان لەسەر بڕیارەكە داوە، دواتر نووسراوەكە گەڕاوەتەوە ئەنجومەنی وەزیران و ئێستا بڕیار لای ئەوانە». لەبارەی دەوامكردنیش لەزانكۆی سلێمانی یاریدەدەری سەرۆكی زانكۆی سلێمانی بۆ كاروباری خوێندكاران دەڵێت: «بەفەرمی دەوام هەیە، بەڵام بەواقعی خوێندكاران بەشێكی زۆریان ناگەڕێنەوە بۆ زانكۆ.» دەستگیركردنی ئەو خوێندكارانە دوای ئەوە هات، هەفتەی رابردوو لەزانكۆكانی سلێمانی، راپەڕین، گەرمیان و هەڵەبجە خوێندكاران خۆپیشاندان و گردبوونەوەیان ئەنجامدا و داوای خەرجكردنی دەرماڵەیان كرد. هاوڵاتی بۆ بەدواداچوونی زیاتر لەسەر دەستگیركردنی ئەو خوێندكارانە پەیوەندی بە ئارام محەمەد وەزیری خوێندنی باڵای حكومەتی هەرێمەوە كرد، بەڵام ئامادەنەبوو لەسەر دەستگیركردنی خوێندكاران قسەبكات.  هاوكات بەوتەی سەرچاوەیەك لەسەرۆكایەتی زانكۆی پۆلیتەكنیكی سلێمانی لەكاتی سەردانەكەدا هیوا ئەحمەد بەڕێوەبەری ئاسایشی سلێمانی رایگەیاندووە:» ئەو خوێندكارانە بەكەسوكاری خۆیان دەزانن و مامەڵەیەكی زۆر یاساییان لەگەڵدا كراوەو لەئەمڕۆوە بەپێی یاسا ئەو خوێندكارانە ئازاد دەكرێن و دەگەڕێندرێنەوە بۆ ناوەندەكانی خوێندن». بەڵام ئەندامێكی ئەنجومەنی خوێندكارانی ناڕازی زانكۆی سلێمانی دەڵێت: 105 خوێندكار رۆژی دووشەممە 21-11-2022  لەلایەن هێزە ئەمنیەكانەوە دەستگیركراون، وتیشی: بایكۆتی هۆڵەكانی خوێندن دەكەین و رۆژی یەكشەمە جارێكی تر دەگەڕێینەوە شەقام. هاوڵاتی بەدواداچوونی كرد بۆ دەستگیركردنی ئەو خوێندكارانە، بەوتەی چەند سەرچاوەیەك لەئاسایشی سلێمانی و پۆلیسی سلێمانی، خوێندكارەكان لەچەند شوێنێكی جیاوازو بەشێكیان لەكاتی گەڕانەوەیان لەخۆپیشاندانەكانەوە بۆ ماڵەوە یاخود بۆ بەشە ناوخۆییەكانیان دەستگیركراون، هاوكات دوو مامۆستای زانكۆی سلێمانی و زانكۆی پۆلەتەكنیكی سلێمانی پشتڕاستیان كردەوە كە دەیان خوێندكار دەستگیركراون و ئاگاداری كەسوكاری بەشێك لەو خوێندكارانەیان كردووەتەوە. بەوتەی چەند خوێندكارێكی زانكۆ كە بۆ هاوڵاتی قسەیانكردووە، ئەو خوێندكارانەی ئازادكراون لەئاسایشی سلێمانی بەڵێننامەیان پێ پڕكراوەتەوە كە جارێكی دیكە بەشداری خۆپیشاندان نەكەن. هاوكات دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێم لەڕاگەیەندراوێكدا دەڵێت: دوای بەدواداچونمان لەگەڵ ئاسایشی پارێزگای سلێمانی بڕیارە دوای تەواوبونی رێكارە یاساییەكان  خوێندكارە دەستگیركراوەكان ئازاد بكرێن.

هاوڵاتی لەماوەی كەمتر لەهەفتەیەكدا لەسلێمانی و دهۆك، بەهۆی تەقینەوەی غازەوە 21 كەس گیانیان لەدەستداو 43 كەسی دیكەش برینداربوون، هەردوو رووداوەكە كاردانەوەی زۆریان لێكەوتەوە، حكومەتی هەرێم بڕیاریدا بەكارهێنانی سیستەمەكە رابگیرێت. مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم سەرپەرشتی كۆبوونەوەیەكی تایبەت بەڕووداوەكانی تەقینەوەی غازی لەسلێمانی و دهۆك كرد،  لایەنە پەیوەندیدارەكانی حكومەتی راسپارد كەپێداچوونەوە بەهەموو ئەو شوێنە گشتی و تایبەتانەی ئەم جۆرە سیستەمە بەكاردەهێنن بكەن و لێكۆڵینەوەی جیدی و ورد لەبارەی جۆری غازەكە و لایەنە جێبەجێكارەكان و هۆكارەكانی رووداوەكانی سلێمانی و دهۆك بكەن، تا دەركەوتنی ئەنجامی لێكۆڵینەوەش، بڕیاردرا بەكارهێنانی سیستەمەكە لەو شوێنانەی بەكاردەهێنرێت، رابگیرێت . هاوكات نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێم لەبارەی تەقینەوەكەی دهۆكەوە رایگەیاند: دووبارەبوونەوەی رووداوی تەقینەوەی غاز جێگەی نیگەرانی و مەترسیی جیدییە دەبێت لایەنی پەیوەندیدار بەزووترین كات و بەجیدی لەسەر ئەو بابەتە رابوەستێت و چاودێرییەكی باشتری سیستەمی غازو چۆنیەتیی بەكارهێنانی بكات. هەروەها قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆكی حكومەتی هەریم رایگەیاند: هێشتا برینی كارەساتەكەی سلێمانیمان لەدڵەو بەداخەوە ئەمجارە كارەساتی تەقینەوەی غازی لەدهۆك هاتەسەر. لەبارەی راگرتنی كاركردن بەسیستەمی غاز، جەوهەر عەلی، قایمقامی دهۆك دەڵێت: دوای رووداوەكەی دهۆك بڕیاردرا كاركردن بەسیستمی غاز رابگیرێت تاوەكو پێداچوونەوەی پێویست دەكرێت. هاوكات رێكان جەمال، سەرۆكی لیژنە هاوبەشەكانی قایمقامیەتی سلێمانی رایگەیاند: كۆمەڵێك بڕیار دەرچوون كە نابێت ئیتر ئەو سیستەمە بەكاربهێنرێت، دوای ئەوە لەو بڕیارانە ئاگادار دەكرێنەوە بزانین شێوازی راگرتنی چۆن دەبێت ئەوكات رێنمایی پێویست دەردەكرێت. نەبەز عەبدولحەمید قایمقامی هەولێر-یش رایگەیاند: بەبڕیاری سەرۆكی حكومەت كاركردن بە سیستەمی غاز بەهەموو شێوەیەك راگیراوەو بۆ ئەوەش تیمەكانمان راسپاردووە ئاگاداری سەرجەم كۆمپانیاكان بكەنەوە كە نابێت سیستمی غاز بۆ هیچ كەسێك دابنێن. سیستمی شۆفاژ كەئێستا لەهەرێمی كوردستان باوە بەشێوەیەكە كە شۆفاژەكە لەنێو ژوورەكانی ماڵەكەدا دادەنرێت و لەڕێگەی ئاوەوە گەرم دەبێت، ئاوەكەش لەڕێگەی دوو ئامێر كە بە سیستمی غازی (ئێڵ پی جی)یەوە بەستراونەتەوە گەرم دەبێت، واتە غاز راستەوخۆ لەنێو شۆفاژدا نییە، تانكی غازەكەش لەسەربانی ماڵەكە دادەنرێت، بەپێی ستانداردە نێودەوڵەتییەكان پێویستە بەكۆمەڵێك رێنمایی و مەرجی سەلامەتی دابنرێت، بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت لەئێستادا زۆرێك لەو تانكی غازانە مەرجی سەلامەتییان نییە و لەكاتی تەقینەوەیان لەناو ماڵان و شوێنە گشتییەكان كارەساتی وەك ئەوەی سلێمانی و دهۆك دەخوڵقێنن. زیاتر لە 18 ساڵە سیستەمی شۆفاژو غازی LPG لەهەرێمی كوردستان پەرەی پێدراوە، لەهەولێر 15 كۆمپانیاو لە سلێمانی 33 كۆمپانیا مۆڵەتی دانانی سیستمی شۆفاژیان هەیە. ئێوارەی پێنجشەممەی رابردوو 17-11-2022، بەهۆی تەقینەوەی غازی سیستمێكی شۆفاژ، خانوویەكی سێ نهۆمی لەسلێمانی رووخاو بەهۆیەوە 15 هاونیشتمانی گیانیان لەدەستداو 11ی دیكە برینداربوون، هەروەها درەنگانی شەوی دووشەممە 21-11-2022 لەگەڕەكی گرێ باسێ لەبەشە ناوخۆییەكی زانكۆی دهۆك بەهۆی هەمان سیستمی غازی شۆفاژەوە تەقینەوە روویداو لەئاكامدا شەش كەس گیانیان لەدەستداو 32 كەسی دیكەش برینداربوون.

عەمار عەزیز لەدهۆك 21 كەس بەتۆمەتی بڕینی دار دەستگیردەكرێن و دەدرێنە دادگا، بڕینی دار لەكاتێكدایە ئەمساڵا بەهۆی گرانی نرخی نەوت بەشێكی زۆری خەڵك گەڕاوەتەوە بۆ سۆپای دار، بەتایبەتی لەناوچە شاخاوییەكان. عەبدولكەریم رەشید، دانیشتووی ناحیەی شیلادزێی سەر بەقەزای ئامێدی-یە بەهاوڵاتی ی وت:»پێش هەفتەیەك یەك بەرمیل نەوتمان وەرگرت بە 103هەزار دینار، حكومەت لەبری یەك بەرمیل پێویستە بۆ ناوچە شاخاوییەكان بەلایەنی كەم دوو بەرمیل بۆ هەر خێزانێك دابین بكات، یەك بەرمیل بۆ ناوچەكەی ئێمە تەنها بەشی مانگێک دەكات ئەی مانگەكانی تر چی بكەین، یان دەبێت بەرمیلێك تادوو بەرمیلی تر بكڕین،  یانیش سوود لەسۆپای دار وەربگرین، ئێستا زۆرینەی خەڵكی شێلادزێ سۆپای داریان هەیە، نەوت گرانەو هەموو كەسێك ناتوانێت بەرمیلێك بە 260 هەزار بكڕێت». وتیشی:» سۆپای دارم هەیە، بەڵام هەرگیز داری تەڕ بەكارناهێنم، لەهاوینان داری وشك كۆدەكەمەوەو لەزستان بەكاریدەهێنم، ئەگەر نەوت بۆ خەڵك دابین نەكات، بەدڵنیاییەوە خەڵك پەنا بۆ داربڕین دەبەن، هیچ كەسێك حەزناكات دارببڕێت بەڵام ناچارە تاخۆی و خێزانەكەی لەسەرمای زستان بپارێزێت». هوشیار سەلیم، مامۆستایە لەدهۆك بەهاوڵاتی وت: «حكومەت لەلایەك دار دەچێنێت و لەلایەكی تر بەهۆی دابەشنەكردنی نەوت و گرانی نرخەكەی دەرفەتی رەخساندووە بۆ داربڕین، ئەگەڕ راستە حكومەت لەخەمی ژینگەدایە با لەجیاتی یەك بەرمیل دوو بەرمیل بەخەڵك بدات و بەنرخێكی هەرزان، خێزان هەیە لەم دهۆكە 103هەزار دیناری نیە ئەو بەرمیلە نەوتەی حكومەت وەربگرێت، ئەی چۆن بتوانێت بەرمیلێك نەوت بە 260 هەزار دینار بكڕێت،  هەمووی خەتای حكومەتەو ئەو بەرپرسیارە لەتێكدانی ژینگەی هەرێمی كوردستان». «ساڵی رابردوو یەك بەرمیل لەبازاڕدا دەوروبەری 170بۆ180هەزار بوو، ئەمساڵ زیاتر لە 100 هەزاری چووەتەسەر، لەهەمانكاتدا حكومەتیش ئەو نەوتەی دابەشی دەكات گرانی كردووە، حكومەت بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ خەڵك هاوكارنیە بۆیە ئەم دۆخەی ئێستا دروستبووە»هوشیار سەلیم وای وت. جەمال سەعدۆ، فەرماندەی هێزی دهۆك بۆ پاراستنی ژینگە بەهاوڵاتی راگەیاند: «لەسەرەتای ئەمساڵەوە تا ئێستا21 كەسمان بەتۆمەتی بڕینی دار دەستگیركردووە، تۆمەتبارەكانمان رەوانەی دادگا كردووە بەمەبەستی لێكوڵینەوەو سزادانیان، ئێمە لەهەر ناوچەیەك چەند مەفرەزەیەكی گەڕۆكمان هەیە، جگە لەمەش ئاگاداری پەروەردەو ئەوقافمان كردووە كەداوا لەخەڵك بكەن بەهیچ شێوەیەك دەست بۆ بڕینی دار نەبەن». وتیشی:»لەزۆربەی ناوچە شاخاوییەكان مەفرەزەی گەڕۆكمان هەیە، خەڵكیش زۆر هاوكارە لەگەڵمان بۆ دەستگیركردنی سەرپێچیكاران و زانیاریمان دەدەنێ‌، ئێمەش جیاوازی لەنێوان هیچ كەسێكدا ناكەین، هەركەسێك دار ببڕێت دەستگیردەكەین». لەبارەی سزای سەرپێچیكەران جەمال سەعدو وتی:»سزای سەرپێچكەران بەپێی تەمەنی دارەكە دەستنیشان دەكرێت لەدوو ملیۆن دینار دەستپێدەكات تاحەوت ملیۆن دینار، زیندانكردنیش لەیەك مانگ تا شەش مانگ، دواجار دادوەر بڕیاری كۆتایی دەدات.