ئەو هەڵەیەی چینی کردە پێشەنگی بۆشایی ئاسمان!

هاوڵاتی  کۆنگرێسی ئەمریکا لە نوێترین بەدواداچونیدا بۆ ئەو هێرشانەی ساڵی رابردوو کرابوویە سەر دامەزراوەی کاپیتۆڵی ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی پێشوی وڵاتەکەی وەکو "ئاژاوەگێڕ" تۆمەتبارکرد، پاش ئەوەی لە هەڵبژاردنەکاندا شکستی هێنا و ئەنجامی پێویستی بەدەستنەهێنا. لیژنەی تایبەتمەند بۆ ئامادەکردنی راپۆرتی کۆتایی لەبارەی هێرشەکانی سەر کۆنگرێس، راپۆرتێکی ٨٤٥ لاپەڕەیی ئامادەکردووە، تۆمەتەکانی هێرشەکە بەتەواوی دەخاتە ئەستۆی دۆناڵد ترەمپی سەرۆکی پێشوی ئەمریکا، کە پێشتر کاندیدی کۆمارییەکان بوو بۆ هەمان پۆست، بەڵام لە بەرامبەر جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لە هەڵبژاردنە سەرۆکایەتییەکەدا شکستی هێنا. لە رۆژی ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١، لە پاش راگەیاندنی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنەکانی ئەمریکا، دۆناڵد ترەمپ لەبەردەم کاپیتۆڵ گوتارێکی بۆ دەنگدەرەکانی پێشکەشکرد، دواتر پشێوی دروستبوو، خەڵکەکە بەچەکەوە هێرشیانکردە سەر باڵەخانەی کۆنگرێس. یەکێک لە راسپاردەکانی راپۆرتەکەی کۆنگرێس، ئەوەیە لە داهاتوودا بەدەستهێنانی پۆستی گشتی لە دۆناڵد ترەمپ قەدەغە بکرێت، چونکە "کاری ئاژاوەگێڕیی ئەنجامداوە"، ئەگەرچی ناوبراو لەماوەی رابردوو هەنگاوەکانی دەستپێکردووە بۆ ئەنجامدانی هەڵمەتی هەڵبژاردنی داهاتوو دژی کۆمارییەکان و بەدەستهێنانەوەی پۆستی سەرۆکی ئەمریکا. لیژنەکەی کۆنگرێس بۆ ئامادەکردنی ئەو راپۆرتە ١٨ مانگ کاریان کردووە و ١٠ کۆبوونەوەی گشتییان ئەنجامداوە و چاوپێکەوتنیان لەگەڵ هەزار شایەتحاڵ ئەنجامداوە، کە لەنێویاندا بەرپرسان و کاربەدەستانی ئیدارەکەی ترەمپ، ئەندامانی خێزانی ترەمپ، ئەفسەرانی پۆلیسی کاپیتۆڵ، دەستگیرکراوەکان و تۆمەتبارەکان...هتد، هەبوون. لە بەشێکی راپۆرتەکەدا لیژنەکە ئاماژەیان بە تویتێکی ترەمپ کردووە، کە لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ بڵاوی کردووەتەوە و نوسیویەتی: "ناڕەزایەتییەکی گەورە لە دی سی لە ٦ی کانوون بەڕێوەدەچێت و لەوێ بە"، بەو شێوەیە هانی هەوادارەکان و دەنگدەرەکانی داوە لە واشنتۆنی پایتەختی ئەمریکا پشێویی دروست بکەن، چونکە چەندین جار بە ئاشکرا وتبووی ساختەکاریی لە هەڵبژاردنەکەدا کراوە.

هاوڵاتی سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، بنیامین نەتەنیاهۆ سەرۆکی پارتی لیکود، لە پەیوەندیەکی تەلەفونیدا لەگەڵ ئیسحاق هێزرۆگ ڕایگەیاند کە حوکمەتی نوێی ئیسرائیلی بەسەرکەوتوویی پێکهێناوە، بەڵام سویندخواردنی حوکمەتەکەی دواخست بۆ کاتێکی نادیار بەهۆی مشوتومڕ لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان لەنێوان پارتەکەی بنیامین ناتەنیاهوو و لایەنە براوەکانی دیکەی هەڵبژاردن لە پێکهێنانی حوکمەتدا. لەکۆتایی رۆژی ٢١ی ئەم مانگەدا، نوسینگەی نەتەنیاهۆ ڕاگەێندراوێکی بڵاوکردەوە کە بنیامین نەتەنیاهۆ لە پەیوەندیەکی تەلەفونیدا بە سەرۆکی ئیسرائیلی ڕاگەیاندووە کە بەخۆشحاڵیەوە حوکمەتی نوێی پێکهێناوە و ئەم ڕاگەێندراوەش لەکاتی تەواوبوونی وادەکەی ئیسحاق هێرزۆگ کە بە بنیامین نەتەنیاهۆی دابوو بۆ پێکهێنانی حوکمەت. حوکمەتی نوێی ئیسرائیل بە هاوبەشی لایەنە هاوپەیمانەکانی بنیامین نەتەنیاهۆ کە ئۆرسۆدۆکسەکان وپارتی ڕاستڕەوی ئیسرائیلە پێکدێت، بەڵام تاوەکوو ئیێستاش لەناو مشتومڕێکی زۆردان لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان. پێکهاتەی حوکمەتەکەی نەتەنیاهوو، ئیتامار بن گڤیری وەک وەزیری ئاسایش دەستنیشانکردووە، کەپێشتر جارێک بە تۆمەتی ڕەگەزپەرستی وپاڵپشتی کردنی گروپێکی تیرۆریستی تۆمەتبارکرابوو، هەروەها کابینەکە هەوڵدەدات بەپێی یاسایەک یەکێک لە سیاستەمەدارە دێرینەکانی ئیسرائیل کە ئاریە دێریە وەک وەزیری حوکمەت دەستنیشان بکات کە پێشتر لە دۆسیەیەکدا بەهۆی تۆمەتی بەرتیل وەرگرتنەوە سزای زیندانی بەسەردا سەپابوو. لەگەڵ ئەوەشدا هەریەک لە پارتە ئۆرسۆدۆکسەکان وپارتی ڕاستڕۆ لە ئیسرائیل داوای فراوانکردنی دەسەڵاتەکانیان کردووە، هەربۆیە مشتومڕێکی زۆر لەسەر دابەشکردنی دەسەڵاتەکان هەیە وبەوهۆیە تەواوی پێکهاتەی حوکمەتەکە بەتەواوی ئاشکرا نەکراوە. هەرچەندە سویندخورادنی کابینە نوێەکە کە بەسەرکردایەتی سەرۆک وەزیرانی نوێی ئیسرائیل پێکهاتووە دواخراوە وهیشتا کاتەکەی دیار نیە، بەڵام نوسینگەی نەتەنیاهوو ڕایگەیاندووە کە بەزووترین کات سوێندخواردنی ئەندامانی کابینەکە ودابەشکردنی دەسەڵاتەکان ڕادەگەێنێت، کە پێشبینی دەکرێت بەهۆی جەژنی هانیکای جولەکەکانەوە دوابخرێت . بنیامین نەتەنیاهوو کە سەرکردایەتی پارتی لیکود دەکات، یەکەم سەرۆکوەزیرانە کە ئەو ماوە زۆرە لەپۆستی سەرۆک وەزیراندا بووبێت، جارێک لە ساڵی ١٩٩٦-١٩٩ و جارێکیش لە ساڵی ٢٠٠٩ بۆ ٢٠٢١ دا سەرۆک وەیران بوو، ئێستاش دووبارە وەک سەرۆکوەزیرانی نوێی ئیسرائیل لەلایەن ئیسحاق هێرزۆگ ئەرکی پێکهێنانی حوکمەتی نوێی لەدوای هەلبژاردنەکانی یەکی تشرینی دووەم پێسپێردراوە. هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئیسرائیل، لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ کە ئەنجامدرا، تێیدا پارتەکەی بنیامین نەتەنیاهوو %٢٤ دەنگەکانی بەدەستهێنا و بووە براوەی هەڵبژاردنەکان، لە ئەنجامدا بەهاوکاری پارتی ئۆرسۆدۆکس وپارتی ئەوپەڕی ڕاستڕەو ٦٤ کورسیان لە کێنست پیکهێنا.

هاوڵاتی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی و پەرلەمانی لەتوركیا نزیك دەبێتەوەو دەسەڵاتی ئەو وڵاتە كە لەهاوپەیمانی كۆماری، پارتی دادو گەشەپیدان (ئاكەپە) و پارتی گەلی كۆماری (مەهەپە) پێكدێت، دەستی بەهەڵمەتێكی دیكەی فشار خستنەسەر ئەندام، بەرپرس و كەسایەتییە دیارەكانی بەرەی ئۆپۆزسیۆن و راپێچكردنیان بۆ دادگاكان كردووە كەدیارترینیان ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە. حكومەتی ئاكەپە دوای پارتە كوردییەكان و لایەنگرانی فەتحولا گولەن، دەست بۆ بەرپرسانی پارتی گەلی كۆماری (جەهەپە) دەبات كە لەلایەن مستەفا كەمال ئەتاتوركی دامەزرێنەری كۆماری توركیایە دامەزرێنراوە. دادگای ئەستەنبوڵ رۆژی ١٤ی كانونی یەكەم بەتۆمەتی سووكایەتیكردن بەسەرۆك و ئەندامانی كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی توركیا، سزای دوو ساڵ و حەوت مانگ و ١٥ رۆژ زیندانی بەسەر ئیمامئۆغلۆدا سەپاند. زۆربەی پارتە سیاسییەكانی توركیاو وڵاتانی زلهێزی جیهان وەك ئەمریكاو یەكێتی ئەوروپا، دادگاییكردنی ئیمامئۆغلۆیان بەپرسێكی سیاسی و نادادپەروەرانە لەقەڵەمداو داوایان لەحكومەتی ئاكەپە كرد، بەگوێرەی پێوانەكانی دیموكراسی بجووڵێتەوە. پارتی دادو گەشەپێدان (ئاكەپە) بەتایبەتی لە ١٠ ساڵی رابردوودا، قۆناغ بەقۆناغ، بەدەستگیركردن و تۆمەت خستنەپاڵ پارت و كەسایەتییەكانی ئۆپۆزسیۆن هەوڵیداوە، ركابەرەكانی تێكبشكێنێت كەدیارترینیشیان پارتی دیموكراتی گەلان (هەدەپە)یە.   نزیكەی ١١ هەزار كەس لەبەرپرس و لایەنگری هەدەپە لەزینداندان ئۆپەراسیۆنی فراوانی حكومەتی ئاكەپە لەدژی پارتە كوردییەكان لەساڵی ٢٠١٤ دەستیپێكرد، لەهەڵبژاردنەكانی ٣٠ی ئازاری ٢٠١٤دا، پارتی دیموكراتی هەرێمەكان (دەبەپە)  توانی ١٠٦ گەورە شارەوانی و شارەوانی شاروچكەكانی باكوری كوردستان بەدەستبهێنێت، بەڵام هەرزوو هاوسەرۆكانی شارەوانییەكانی دەبەپە رووبەڕووی ئۆپراسیۆنێكی فراوانی دەسەڵات بوونەوەو لەئەنجامدا، ٣٣ هاوسەرۆكی شارەوانییەكان لەپۆستەكانیان دوورخرانەوە كەدیارترینیان گولتان كشاناك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئامەد، ئەحمەد تورك هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ماردین و بەكر قایا هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی وان بوو. لەو هەڵمەتەدا گوڵتەن كشاناك و بەكر قایا دەستگیركران و سزای زیندانیان بەسەردا سەپێندرا كە تاوەكو ئێستاش لەزینداندان. دوای تەسفیەكردنی شارەوانییە كوردییەكان حكومەت روویكردە پەرلەمانتارانی هەدەپە. دوای پرۆسەی ئاشتی لەساڵی ٢٠١٥دا، حكومەتی ئاكەپە، هەڵمەتێكی زۆر فراوانی دەستگیركردنی بەرپرس و ئەندامانی ئەو پارتەی دەستپێكرد كە لەكۆتایی ساڵی ٢٠١٦دا گەیشتە لوتكەو تاوەكو ئێستاش بەردەوامە. لەمانگی ئەیلول تاوەكو كۆتایی ساڵی ٢٠١٦ ئاكەپە هەوڵیدا گورزێكی گەورە لەسیاسەتی كورد لەباكوری كوردستان بوەشێنێت و بۆیەش دەستی بەدەستگیركردنی پەرلەمانتارو بەڕێوەبەرانی هەدەپە كرد. سەرەتا نزیكەی ١٠ پەرلەمانتاری هەدەپەی دەستگیركرد كە سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ هاوسەرۆكانی ئەوكاتەی هەدەپە دووان لەدەستگیركراوەكان بوون. لەگەڵ ئەوەی ژمارەیەك لەپەرلەمانتارەكانی هەدەپە ئازاد كران، بەڵام تاوەكو ئێستاش سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوكسەكداغ و چوار پەرلەمانتاری پێشووی هەدەپە بەناوەكانی ئیدریس بالوكەن، لەیلا گیوڤەن، گورسەل یڵدرم، نورسەل ئایدۆغان لەزینداندان و لەگەڵ ئەوەی دادگای باڵای مافەكانی مرۆڤی ئەوروپا سێ جار داوای ئازادكردنیانی كردووە، بەڵام ئازاد نەكراون. لەلایەكی دیكەوە لەهەڵبژاردنەكانی شارەوانییەكاندا كە لە ٣١ی ئازاری ساڵی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو، پارتی دیموكراتی گەلان توانی ٦٥ شارەوانی لەباكوری كوردستان بەدەستبهێنێت. حكومەت جارێكی دیكە سیناریۆكەی ساڵی ٢٠١٤ی دووبارەكردەوە و هەر لەسەرەتادا، حكومەت مۆڵەتی كاركردنی لەشەش سەرۆك شارەوانی هەدەپە وەرگرتەوەو پێنج مانگیشی نەخایاند كەئۆپراسیۆنێكی فراوانی دژی شارەوانییە كوردییەكان بەبیانوی هاوكاریكردنی رۆژئاوای كوردستان دەستپێكرد. لەئۆپراسیۆنەكەدا، ٣٩ هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی هەدەپە دەستگیركران و جگە لەشەش هاوسەرۆكی شارەوانی، هەموو هاوسەرۆكی شارەوانییەكانی دیكە لەكارەكانیان دوورخرانەوەو بەڕێوەبەری حكومی بەناوی "قەیوم" لەپۆستەكانیان دانران. تاوەكو ئێستاش حەوت هاوسەرۆكی شارەوانی هەدەپە لەزینداندان و بەتەنیا شەش شارەوانی بەدەست ئەو پارتەوە ماون. جگە لەوەش بەگوێرەی دوایین ئاماری پارتەكە، نزیكەی ١١ هەزار پەرلەمانتار، هاوسەرۆكی شارەوانی، كادرو ئەندامانی هەدەپە لەزیندانەكانی توركیادان كەتاوەكو ئێستاش رۆژ نییە چەند كەسێكیان لێ دەستگیرنەكرێت. ئەو حەوت هاوسەرۆكی شارەوانیەی هەدەپە كەتاوەكو ئێستا لەزینداندان ئەمانەن: عەدنان سەلچوك مزراكلی هاوسەرۆكی گەورەشارەوانی ئامەد، یاشار ئاككوش هاوسەرۆكی گەورە شارەوانی ئیدر، رەمزیە یاشار هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی گەڤەڕی جۆلەمێرگ، مەلیكە گوكسو و بورهانەدین شاهین هاوسەرۆكانی شارەوانی ناوچەی قەرەیازی ئەرزەڕۆم، حەسەنا سافا هاوسەرۆكی شارەوانی ناوچەی هەلفەلی ئیدر، فەییمە فیلیز بولوتتەكین هاوسەرۆكی ناوچەی سوری ئامەد.   هەوڵی كودەتاو دەستگیركردنی لایەنگرانی فەتحوڵا گولەن یەكێكی دیكە لە رووداوەكانی چەندساڵی رابردوو لەتوركیا، هەوڵی كودەتای ١٥ی تەمموزی ساڵی ٢٠١٥ بوو كەحكومەتی ئاكەپە، رێكخراوی خزمەتی فەتحوڵا گولەنی بەئەنجامدانیی تۆمەتبار كرد. فەتحوڵاچییەكان كەوەك هاوبەشێكی نافەرمی حكومەتی ئاكەپە دەبینران، دوای كودەتاكە رووبەڕووی لێشاوێكی توندی دەستگیركردن، راوەدوونان و ئەشكەنجەیەكی زۆر بوونەوە. ئۆپۆزسیۆنی توركیا ئەو رووداوەی وەك یەكلاییكردنەوەی حساباتی نێوان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا و فەتحوڵاگولەن لێكدایەوە كەسەردەمانێك بڕبڕەی پشتی یەكدی بوون. بەگوێرەی دوایین ئاماری وەزارەتی ناوخۆی توركیا، حكومەتی توركیا لێپرسینەوەی لەبارەی ٦١٢ هەزارو ٨٧٠ كەس بەتۆمەتی ئەندامێتی رێكخراوی گولەن كردووە. لەو ژمارەیە ٢٩٢ هەزارو ٧٠٣ كەس دەستگیركران كەدواتر ٩٦ هەزارو ٩٤٥ كەسیان سزادران و ئەوانەی دیكە ئازادكران. لەئێستاشدا بەتەنیا ٢٥ هەزارو ٦٥٥ كەس لەزینداندا ماون و ئەوانەی دیكە سزاكەیان تەواو كردووە. بەگشتی سزای زیندانی هەتا هەتایی بەسەر ٣١٥ ئەفسەری سوپاو هێزە ئەمنییەكانی ناوخۆ سەپێندرا. هەروەها ٢٥ هەزارو ٤٨ داواكراو تاوەكو ئێستا دەستگیرنەكراون كەزۆربەیان بۆ وڵاتانی ئەوروپاو ناوچەكە هەڵهاتوون. جگە لەوە ٢٠ هەزارو ٧٧ ئەفسەری پلە نزم و پلە بەرزی سوپاو هێزە ئەمنییەكان و پۆلیسی ئاسایی لەكارەكانیان دوورخرانەوە. بەگشتی نزیكەی ملیۆنێك و ٥٠٠ هەزار كەس كە لەدامودەزگا حكومەتی و ناحكومییەكان كاریان دەكرد لەكارەكانیان دوورخرانەوە. ٥٣ رۆژنامە، ٣٧ رادیۆ، ٣٤ كەناڵی تەلەڤزیۆنی، ٢٩ چاپخانە، ٢٠ گۆڤارو شەش ئاژانسی هەواڵ داخران.   رادەستكردنی سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆن لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە رەجەب تەیب ئەردۆغان و حكومەتەكەی جگە لەوەی لەناوخۆی توركیادا، بەتوندی دژی ركابەرەكانی وەستانەوە، هەروەها لەدەرەوەی توركیاش، هەوڵدەدات، پارتە نەیارەكانی توركیاو سەركردە هەڵاتووەكانی بەقۆڵبەستكراوی بگەڕێنێتەوە توركیا. ئەم هەلەشی لەلوتكەی ناتۆ لەمەدرید بۆ رەخسا كەوڵاتانی سویدو فینلەندا داوایان كرد وەك ئەندامی ناتۆ قبوڵ بكرێن. توركیا لەلوتكەی ناتۆدا مافی ڤیتۆی بەكارهێناو لەدژی ئەندامێتی ئەو دوو وڵاتە وەستایەوەو مەرجی دژایەتیكردن و رادەستكردنەوەی ئەندام و بەرپرسانی پارت و رێكخراوەكانی دژی دەوڵەتی خستەڕوو. ئەردۆغان لەئێستادا چەند رێككەوتنێكی لەگەڵ حكومەتەكانی سویدو فینلەندا واژۆ كردووە كە بەهەموو شێوەیەك رێگری لەچالاكییەكانی پەكەكەو فەتحوڵاچییەكان بكرێت و لیستێكیشی رادەستی هەردوو وڵات كردووە كەناوی ژمارەیەك سەركردەو بەرپرسی ئەو دوو پارت و رێكخراوەی تێدایە، بۆ ئەوەی رادەستی توركیا بكرێنەوە. سوید تاوەكو ئێستا تەنیا كەسێكی رادەستی توركیا كردووەتەوە كەكوردێكی خەڵكی دەرسیمە، بەڵام توركیا رایگەیاندووە كەئەو كەسە لەلیستی داواكراوەكاندا نییەو كەسایەتییە كاریگەرەكانیان دەوێت كەتاوەكو ئێستا لسیتەكەیان ئاشكرا نەكردووەو ناوی داواكراوەكان نازانرێت. رەجەب تەیب ئەردۆغان بۆ درێژكردنی تەمەنی دەسەڵاتەكەی لەماوەی ١٠ ساڵی رابردوودا، بەم شێوەیە ركابەرایەتی نەیارانی كردووەو دوایین نێچیریشی ئەكرەم ئیمامئۆغلۆ سەرۆكی گەورە شارەوانی ئەستەنبوڵە كە بەربژێری (جەهەپە) بوو كە بەگوێرەی دەیان راپرسی ئەگەر ببێتە كاندیدی هاوبەشی ئۆپۆزسیۆن بۆ سەرۆكی توركیا دەتوانێت شكست بەئەردۆغان بهێنێت. بەگوێرەی قسەكانی كاتی پیری ریپۆرتەری پێشووی یەكێتی ئەوروپا بۆ كاروباری توركیا كە بەژنێكی كاریگەر لەپەیوەندیەكانی نێوان توركیاو یەكێتی ئەوروپا دەناسرێت، ئەردۆغان لە ئیمامئۆغلۆ ترساوەو هەوڵدەدات لەگۆڕەپانی سیاسی وڵات دووری بخاتەوە.

هاوڵاتی  ئیسرائیل سێ هۆكار بۆ لاوازبوونی ناڕەزاییەكانی ئێران دیاریدەكات و هەرچەندە باوەڕی وایە رژێمی ئێران ناچارە هەندێك پاشەكشە بۆ خۆپیشاندەران بكات، بەڵام رووخانی رژێم بەئاستەم دەبینێت،  هاوكات سەرۆكی سی ئای ئەی ئەمریكا دەڵێت: دەسەڵاتی تاران وەڵامی داواكاریی خەڵكی وڵاتەكەی پێنادرێتەوەو ناڕەزایەتییەكانیش بەردەوام دەبێت، دوای كاردانەوە دەرەكییەكانیش لەسەر لەسێدارەدانی دوو گەنج دەسەڵاتدارانی ئێران سزای لەسێدارەدان بەشێوەیەكی كاتی راگیران. نزیكەی 100 رۆژە دوای مەرگی ژینا ئەمینی سەرهەڵدان و ناڕەزایەتییەكان سەرەڕای سێدارەو ئەشكەنجەو مەرگی رۆژانەی گەنجان و لاوان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بەردەوامەو دەسەڵاتی وڵاتەكە كەوتووەتە لاوازترین قۆناغی سیاسی و پێگەی نێودەوڵەتییەوە.   نوێترین راپۆرتی ژمارەیەك پسپۆڕی هەواڵگریی و ئەمنی و سەربازیی ئیسرائیل سەبارەت بەناڕەزایەتییەكان دژی دەسەڵاتی ئێران بڵاودەبێتەوەو ئاماژە بەوەكراوە ئەو سەرهەڵدانانەی ئێستا 40 ساڵە هاوشێوەی نەبووەو چیتر دۆخی وڵاتەكە ناگەڕێتەوە پێش مەرگی ژینا ئەمینی بەڵام سێ هۆكاری سەرەكیی بووەتە مایەی مەترسیی لەسەر لاوازبوون و دواكەوتنی رووخانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی لەئێران لەگەڵ ئەوەشدا هەواڵگریی ئەمریكا پێشبینیی بەردەوامبوونی ناڕەزایەتییەكان دەكات. ئەگەرچی دەسەڵاتی ئێران لە ناوخۆی وڵاتەكەدا بە زەبرو زەنگ و سێدارە هەوڵی كپكردن و سەركوتكردنی ناڕەزایەتییەكان دەدات، بەڵام لەئاستی نێودەوڵەتیدا پێگەی وڵاتەكە بەتەواوەتیی لاوازبووە بەتایبەت دوای بڕیاری دەركردنی نوێنەرایەتییەكەیان لەكۆمیسیۆنی ژنانی سەر بەنەتەوەیەكگرتووەكان، دوای ئەو رووداوەش ئەمریكاو بەریتانیا بەشێوەیەكی روون و ئاشكرا ئامانجی وڵاتەكانیان بۆ سزادانی زیاتری تاران ئاشكراكردووە.   سێدارە دەسەڵاتی ئێران بەرەو هەڵدێر دەبات دەسەڵاتی ئێران دووجار دوو گەنجی دەستگیركراوی ناڕەزایەتییەكانی لەسێدارەدا بەڵام پێشبینی ئەوەی نەدەكرد كاردانەوە نێودەوڵەتییەكان و تەنانەت بڕیاری نەتەوەیەكگرتووەكان بەوشێوەیە پێگەی وڵاتەكەی لەئاستی جیهاندا هەرەس پێبێنێت و لەكۆمیسیۆنی ژنان تەنها هەشت وڵات ئامادەبن بەرگرییەكی لاواز لەو دەسەڵاتە بكەن. دوای لەسێدارەدانی موحسین شكاری لەتاران و مەجیدڕەزا رەهنەورد لەشاری مەشهد، بڕیاربوو لانیكەم 39 كەسی دیكە لەسێدارە بدرێن، بەڵام بەهۆی كاردانەوەی زۆربەی وڵاتان بەتایبەت بەریتانیا، فەڕەنسا، ئەڵمانیا، ئۆسترالیا، نەمساو ئەمریكاو هۆشداریی رێكخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی و ناڕەزایەتییەكانی ناوخۆ لەئێران سزای سێدارەكان بەشێوەیەكی كاتی راگیران. سەرۆكی سی ئای ئەی ئەمریكا دەڵێت: دەسەڵاتی تاران وەڵامی داواكاریی خەڵكی وڵاتەكەی پێنادرێتەوەو ناڕەزایەتییەكانیش بەردەوام دەبێت، ڤەدانت پاتێڵ، جێگری وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكاش  رایگەیاند؛ واشنتۆن بەقوڵی نیگەرانی سەركوت و سێدارەیە لەئێران سەرەڕای ئەوەی توندوتیژییەكانی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بەرامبەر خۆپیشاندان و خەڵك ئیدانە دەكات، هەوڵی سزادانی زیاتری تاران دەدات . ئەو وتی وڵاتەكەی نیگەرانە لەسەركوتی ژنان و گەنجانی ناڕازیی ئێران، بۆیە واشنتۆن لەگەل هاوپەیمانەكانی هەنگاو دەنێن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی ئەو وڵاتە نەتوانێت خۆی لەبەرپرسیارێتی رووداوەكانی سێ مانگی رابردوو دەرباز بەكات و دەبێت ناچار بكرێت بە وەڵامدانەوە و بەرپرسیارێتی كاردانەوە نێودەوڵەتییەكان. هەڵوێستەكەی ئەمریكا لەكاتێكدایە لەسەرەتای دەستپێكی ناڕەزایەتییەكان رۆبەرت مالی، نوێنەری ئەمریكا بۆ كاروباری ئێران رایگەیاند واشنتۆن پشتیوانیی  لەو خۆپیشاندانانە ناكات كە بۆ رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران دەكرێت و ئەوەش ناڕەزایەتیی زۆری چالاكوانانی مەدەنی و سیاسیی لێكەوتەوەو تەنانەت لەواشنتۆن و نیۆیۆرك خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیی دژی ئەو بەرپرسەی ئەمریكا بەڕێوچوو. رۆژنامەی نیۆیۆرك تایمز دوو مانگ دوای لێدوانی مالی ئاشكرای كرد كەئەمریكا هەڵوێستی دوای مەرگی ژینا ئەمینی و كاردانەوەكانی دژی دەسەڵاتی ئێران گۆڕاوەو تەنانەت لەئێستادا ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتیمانیی ئەمریكا تاووتوێی بژاردەی سەربازیی لەدژی هەندێك دامەزراوەی ئەتۆمیی دەكات و لەگەڵ ئەوەشدا كۆتایی بەدانوستانە ئەتۆمییەكان هێناوە كەوەك تاكە تروسكایی دەسەڵاتی ئێران بۆ لابردنی سزا ئابورییەكان و سوككردنی باری گرانی وڵاتەكە لەقەڵەمدەدرا. لەلایەكی دیكەوە وەزارەتی دەرەوەی بەریتانیا بەبۆنەی سێ مانگ تێپەڕینی مەرگی ژینا ئەمینی و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان پەیامێكی لەڕێگەی وەزیری دەرەوە بڵاوكردەوەو جەختی لەسزادانی زیاتری دەسەڵاتی ئێران لەلایەن لەندەنەوە كرد، ئەویش بەهۆی سەركوت و سێدارەی خۆپیشاندەرانەوە. بەریتانیا رایگەیاند لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی  و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان 300 سزای بەسەر دەسەڵاتی ئێراندا سەپاندووەو ئەگەر توندتویژی و پێشێلكارییەكان بەردەوام بێت سزای زیاتر بەسەر تاراندا دەسەپێنێت. جەیمز كلێڤێرلی وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایگەیاند: لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی  و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان، 300 سزای بەسەر دەسەڵاتی ئێران و 40 بەرپرسی ئەو وڵاتەدا سەپاندووەو ئەگەر سێدراەو توندتویژی و پێشێلكارییەكانی مافەكانی مرۆڤ بەردەوام بێت ئەوا سزای زیاتر بەسەر تاراندا دەسەپێنێت. بەرپرسانی دەزگای هەواڵگریی و ئەمنیی و سەربازیی ئیسرائیل هۆكاری ئەگەری شكستەكانی سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكانی سێ مانگی رابردووی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێرانیان تاووتوێ كردووەو بەپێی راپۆرتێكیش ئەو ناڕەزایەتییانە لە 40 ساڵی رابردوودا هاوشێوەی نەبووەو دۆخی كۆماری ئیسلامی ئێران بەهیچ شێوەیەك ناگەڕێتەوە بۆ سەردەمی پێش مەرگی ژینا ئەمینی. بەرپرسێكی باڵای ئیسرائیل بەپێگەی (ئەلمۆنیتەر)ی راگەیاندووە دۆخی ئێستای ئێران زۆر جیاوازە بەراورد بەپێنج ساڵی رابردوو، ئەوەی ئێستا روودەدات زۆر قووڵ و كاریگەرەو پاشەكشێی نییەو دۆخەكە ناگەڕێتەوە دواوە. ژەنەڕاڵ عەفرایم سنێ، یاریدەدەری وەزیری بەرگریی پێشووی ئیسرائیل وتوویەتی: ئەوەی ئێستا لەئێران بەدیدەكرێت تەنها سەرهەڵدانێكی ناوچەیی و ئاسایی نییە، بەڵكو لەقووڵایی و بەردەوامیدایەو دۆخەكە گشتگیرو بەرفراوانەو وەرچەرخان و گۆڕانكاریی بەرچاو دروستدەكات. پێچەوانەی ئەو بەرپرسە زۆربەی بەرپرسانی ئیسرائیل بڕوایان وایە وەرچەرخان و گۆڕانكاریی خێرا لەئێران روونادات و ناڕەزایەتییەكان بەچەند هۆكارێك ئەگەری سەركەوتنیان لەوڵاتەكە لاوازە. بەپرسێكی دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل (مۆساد) كە ناوی بڵاونەكراوەتەوە بە ئەلمۆنیتەری راگەیاندووە؛ رژێمی كۆماری ئیسلامی ئێران تائێستا كۆمەڵێك ئامرازی بۆ بەرگریی و مانەوەی خۆی و سەركوتی لەبەردەستدا ماوە كە سوودی لێوەرنەگرتووەو دژی خۆپیشاندەران بەكاری نەهێناوە، بۆیە پێشبینی رووخانی ئەو رژێمە ئاستەمە، بەڵام ناتوانرێت حاشا لەگۆڕانكارییەكان بكرێت و دەسەڵاتی وڵاتەكە ناچارە هەندێك پاشەكشە بۆ خۆپیشاندەران و گەنجانی ناڕازیی بكات. ئەو بەرپرسەی مۆساد وتوویەتی: لەلایەك پێشبینیكردنی بەدیلی كۆماری ئیسلامی ئێران قورسەو لەلایەكیش گومانی تێدا نییە كەئەو وڵاتە بەرەو گۆڕانكاریی ریشەیی هەنگاو دەنێت. بەبڕوای ئەو نەوتنەوەی سرودی نیشتیمانیی ئێران لەدەستپێكی یەكەم یاریی هەڵبژاردەی ئەو وڵاتە لەمۆندیالی 2022ی قەتەر ئاماژەیەكی زۆر واتاداربووە بۆ ئەوەی چ گۆڕانكارییەك لەوڵاتەكە روویداوەو دۆخێكی نوێ هاتووەتەوە ئاراوە. ئەو بەرپرسەی ئیسرائیل ئاماژەی بەوە كردووە ئەگەر تەنانەت رژێمی ئێران یاسای سەرپۆشی زۆرەملێ هەڵوەشێنێتەوە كەهۆكاری سەرەكی مەرگی ژینا ئەمینی و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكانی وڵاتەكە بووە ناڕەزایەتییەكان كۆتایی نایەت و بەردەوام دەبن ئەگەرچی رەنگە بۆ ماوەیەك ناڕەزایەتییەكان دامركاندنەوەو خاوبوونەوە بەخۆیانەوە ببینن، بەڵام دانیشتوانی ئێران دیواری ترس و تۆقاندنی دەسەڵاتدارانیان تێكشكاندوەو خەڵك بەشێویەكی بەرفراوان داوای مافەكان و ئازادییەكانیان دەكەن، بۆیە هەرگیز گەڕانەوە بۆ دۆخی رابردوو پێشبینیی ناكرێت. بەپێی وتەی ئەو بەرپرسەی مۆساد هەڵوێستی بەدریە خامنەیی تاقانە خوشكی عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ بێبەریبوونی لەبراكەی رۆڵی بەرچاوی هەبووە لەئاشكرابوونی دەسەڵاتی خۆسەپێنانەی ئێستای دەسەڵاتدارانی ئێران و لەسەرووی هەمووشیانەوە رێبەری كۆمارەكە، بۆیە ئەوەش ناڕەزایەتییەكانی قووڵتر كردووەتەوە. شارەزایان و بەرپرسانی دەزگای هەواڵگریی مۆساد لەڕاپۆرتێكدا لەسەر ناڕەزایەتییەكان و تواناكانی كۆماری ئیسلامی ئێران ئاماژەیان بەوە كردووە ئەو سەرهەڵدانانەی كەزیاتر لەسێ مانگە بەردەوامە نەبوونی سێ هۆكار مەترسیی لەسەر ئەنجامی ئەو ناڕەزایەتییانەو ئەگەری شكستهێنانی دروستكردووە كەیەكێكیان نەبوونی سەركردایەتییكردنی ناڕەزایەتییەكانەو دووەمیان نەبوونی پشتیوانیی ماددی و سێیەمیان نەبوونی پشتیوانیی بەهێزی ئەو ناڕەزایەتییانەیە لەلایەن مامۆستایانی ئاینیی ناڕازی لەدەسەڵاتی وڵاتەكە. پسپۆڕانی مۆساد پێیان وایە لەئێستادا ئەو ناڕەزایەتییانە بەهۆی نەبوونی سەركردەو رێبەرەوە ئەگەری لاوازبوونی زۆرە لەكاتێكدا روحەڵا خومەینی، دامەزرێنەری كۆماری ئیسلامی توانی لەوڵاتی فەڕەنساوە تا رووخانی دەسەڵاتی پاشایەتیی لەساڵی 1979 سەركردایەتیی راپەڕینی رابردووی ئێران بكات. ئەو بەرپرس و پسپۆڕانەی مۆساد جەختیان لەوە كردووەتەوە كە لەئێستاشدا ئۆپۆزسیۆنی تاراوگە دەتوانن هەمان رۆڵی خومەینی بۆ سەركردایەتیی ناڕەزایەتییەكانی ئێستای رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران ببینن بۆ ئەوەی نەبوونی سەركردایەتیی ناڕەزایەتییەكان گورزی قورس لەڕاپەڕینی بەرفراوانی وڵاتەكە نەدات و ئەو كەموكوڕییە گەورەیە هیواكان بۆ رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران لەناو نەبات. دووەم هۆكاری مەترسیی لەسەر ناڕەزایەتییەكان نەبوونی پشتیوانیی ماددیەو لەئێستاشدا پێناچێت هیچ پشتیوانییەكی ماددی و دارایی بۆ ئەو خۆپیشاندان و گەنجانە هەبێت كە بوێرانە لەسەر شەقامن لەكاتێكدا زیاتر لەحەوت ساڵە وڵاتەكە قەیرانی قووڵی دارایی هەیەو بەپێی دوایین راپۆرتی نێودەوڵەتیش لەكۆی 85 ملیۆن دانیشتوی وڵاتەكە 60 ملیۆن كەسیان لەژێر هێڵی هەژارییەوە دەژین و توانای بژێوی بەشێوەیەكی بەرچاو دابەزیوە. بەرپرسانی هەواڵگریی ئسرائیل پێیان وایە سێیەم هۆكاری لاوازی یان ئەگەری شكستی ناڕەزایەتییەكان نەبوونی پشتیوانیی مامۆستایان و زانایانی شیعەیە لەناڕەزایەتییەكان و ئەوەش بۆ هۆكارێكی هەستیارە بەتایبەت كەكۆمەڵگەی ئێرانی بەدیندارو باوەڕدا لەقەڵەمدەدرێت، بەبڕوای ئەوان زۆرینەی شیعەی كۆمەڵگەی ئێران هەڵوێستی ئەو زانا ئاینییانەی شیعە بەهەند وەردەگرن كەدژی بەرپرسانی ئێستای وڵاتەكە بێت، بەڵام تا ئێستا زانایانی ئاینیی شیعە هەڵوێستێكی ئەوتۆیان بۆ پشتیوانیی لەناڕەزایەتییەكان دەرنەبڕیوە. لەو خاڵەدا كەدەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل ئاماژەی بە رۆڵی زانایانی ئاینیی شیعە كردووە لە رۆژهەڵاتی كوردستان پێچەوانەیەو زۆرینەی مامۆستایانی ئاینیی ئەو بەشە لەكوردستان بەبەیاننامەو دەربڕینەكانیان لەمزگەوتەكانەوە ئیدانەی دەسەڵاتی ئێستای كۆماری ئیسلامی ئێرانیان كردووەو تەنانەت لەزۆربەی بەیاننامەكاندا جەخت لەو خاڵە كراوەتەوە كە دەسەڵاتی ئێستای وڵاتەكە ئاكارو رەفتاری پێچەوانەی رەوشت و بەرنامەی ئیسلام و موسوڵمانان و رەفتارەكانی كۆماری ئیسلامی بووەتە مایەی زیانگەیاندن بەئیسلام و موسوڵمانان. لەكۆتایی راپۆرتی مۆساد سەرەڕای ئەوەی پێشبینیی كراوە كەئەگەری هەیە رووداوە لەناكاوەكان ببێتە مایەی سەرسوڕمان یان رووخانی كۆماری ئیسلامی ئێران، بەڵام پێناچێت بەو كەموكوڕیانەی ئێستا لەناڕەزایەتییەكاندا بەدیدەكرێت بەخێرایی ئەنجامی گەورەی لێبكەوێتەوە، بەڵكو ئەوەی یەكلایی بووەتەوە دۆخی ئێران چیتر بۆ سەردەمی پێش مەرگی ژینا ناگەڕێتەوەو لە رووی نێودەوڵەتیشەوە پێگەی تاران بەشێوەیەكی چاوەڕواننەكراو لاواز بووە. ئەمریكا گەشبینە بەناڕەزایەتییەكان ویلیام بێرنز، سەرۆكی دەزگای ناوەندی هەواڵگریی ئەمریكا (سی ئای ئەی)  لەنوێترین لێدوانی خۆیدا رایگەیاند؛ دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران ناتوانێت وەڵامدەرەوەی داواكاریی گەنجانی وڵاتەكە بێت و ناڕەزایەتییەكانیش سەرەڕای هەموو زەبرو زەنگەكان دژی دەسەڵات بەردەوام دەبێت، چونكە بەبڕوای ئەو تێپەڕاندنی سێ مانگ ناڕەزایەتیی ئاماژەی ئازایەتی و بوێریی گەنجان و خەڵكی ناڕازیی وڵاتەكەیە. بەبڕوای  بێرنز ناڕەزایەتییەكانی ئێستا جیاواز لەساڵانی رابردووی ئێران سەرجەم  گەلان و چین و تووێژە جیاوازەكانی سەرتاسەری جوگرافیای وڵاتەكەی گرتووەتەوە كە بووەتە هۆی بەرفراوانبوون و بەهێزبوونی ناڕەزایەتییەكان و دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ناتوانێت وەڵامی خواستی ئەو خەڵك و چین و تووێژە جیاوازانە بداتەوە. ناڕەزایەتیی و ئەشكەنجە بەردەوامە تائێستا زیاتر لە 12 گەنجی رۆژهەڵاتی كوردستان بەهۆی ئەشكەنجەی هێزە ئەمنییەكان لەناوەندە هەواڵگری و ئەمنییەكان و زیندان گیانیان لەدەستداوەو بەپێی دوایین ئامار لەماوەی 95 رۆژی ناڕەزایەتییەكان لانیكەم 133 كەس لەو بەشەی كوردستان كوژراون و زیاتر لەشەش هەزار كەسیش دەستگیركراون كە 15 كەسیان سزای سێدارە دەیانگرێتەوەو پێنج كەسیان جێبەجێكردنی سزاكەیان نزیكە. هاوكات ناوەندی مافەكانی مرۆڤی ئێران بڵاویكردووەتەوە لەماوەی زیاتر لە سێ مانگی ناڕەزایەتییەكان ناوی 502 كوژراو تۆماركراوە، كە 69 كەسیان تەمەنیان لە 18 ساڵ كەمتر بووەو ژمارەی دەستگیركراوانیش گەیشتووەتە 18 هەزارو 452 كەس.  

نیگار عومەر  نەخۆشخانەی شەهید خالید گەرمیانی لەقەزای كفری كەتاكە نەخۆشخانەی قەزاكەیە بەدەس دەیان گرفتی تەندروستییەوە دەناڵێنێتت، بۆ ماوەی دوو مانگە بەهۆی نەبوونی دكتۆری پسپۆری بێهۆشكارییەوە هۆڵی نەشتەرگەری نەخۆشخانەكە داخراوەو هیچ نەشتەرگەریەكی تێدا نەكراوە، ئەمە جگە لەوەش بەهۆی نەبوونی دەرمانی پێویستەوە ماوەیەكە چەند پشكنینێك لەتاقیگەكانیدا ئەنجامنادرێت. بەڕێوبەری نەخۆشخانەكە ئاماژە بەوەدەكات: بەهۆی خەرجنەكردنی چەكی بانك و كەمكردنەوەی بودجەی پێویست بۆ نەخۆشخانەكە چەندین گرفتی بۆ دروستكردوون و  دەیانجاریش داوای چارەسەركردنی كێشەكانیان كردووە، بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان دەستنەكەوتوە. هاووڵاتیانیش دەڵێن پشتگوێخستنی نەخۆشخانەی كفری بارگرانی بۆ هاووڵاتیانی قەزاكە دروستكردووەو خەڵكی هەژاری سنورەكە زیاتر ژیانیان سەختتر بووە، بەم هۆیەشەوە خەڵك ناچاردەكەن پەنا بۆ نەخۆشخانە تایبەتیەكان ببەن. سامان سەرتیپ بەڕێوبەری نەخۆشخانەی شەهید خالید گەرمیانی لەكفری  بەهاوڵاتی راگەیاند:» گرفتەكانی نەخۆشخانەكەمان زۆرن، یەك لەوانە بۆ ماوەی نزیكەی دوو مانگە بەهۆی نەبوونی دكتۆری بێهۆشكارەوە نەشتەرگەری لەنەخۆشخانەكەدا راگیراوە كەگەورەترین گرفتی بۆ دروستكردوین، هەروەها نەبوونی هەندێ دەرمان و پێداویستی پزیشكی وایكردووە ماوەیەكە شەش پشكنین لەنەخۆشخانەكەدا نەكرێت، ئەمەش رۆژانە گرفتمان بۆ دروست دەكات«. وتیشی: »بینای نەخۆشخانەكە زۆر كۆن بووەو ناتوانین بەشی دیكە دروستبكەین و كارمەندو دكتۆری پێویستمان كەمەو بەهۆی خەرجنەكردنی چەكی بانكەوە ناتوانین هەندێ لەپێداویستییە پزیشكییەكان بكڕین بۆ نەخۆشخانەكە،  ئەو بڕە دەرمانەش كەهەیە بەشی ماوەیەكی كەمدەكات و نامێنێت و تووشی گرفتی زیاتر دەبین، بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتانە چەندینجار داوامان لەوەزارەتی تەندروستی كردوە كە یەك دكتۆری بێهۆشكارو كارمەندی دیكەمان بۆ دابین بكەن،  بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێكمان وەرنەگرتووە». ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد:» هەمو ئەمانە ئێمە دەزانین ژیانی چارەخوازی زیاتر قورستركردوە چونكە رۆژانە خەڵكی كەمدەرامەت دێتەلامان و داوادەكەن بۆ منداڵ و كەسوكاری نەشتەرگەری ئەنجامبدەین و باس لەوەدەكەن كەتوانایان نیە لەنەخۆشخانەی تایبەتدا نەتشتەرگەری ئەنجامبدەن، بەڵام ئێمەش بەهۆی ئەو گرفتانەوە ناتوانین هاوكاری خەڵكی خۆمان بین». هەر سەبارەت بەگرفتی تەندروستی لەقەزای كفری، شوانە جەلال، چالاكی مەدەنی  لەكفری بۆ هاوڵاتی دواو وتی:» خراپی ئیدارەدانی كەرتی تەندروستی بەتایبەتی لە كفری وایكردووە نەخۆشخانەكە رووبەڕووی ئەم گرفتانە ببێتەوەو كەمتەرخەمی لایەنی پەیوەندیدار بۆ گرنگی نەدان بەم كەرتە، كەرتی  تەندروستی گشتی پەكی كەوتووەو كار بۆ گرنگیدان بەكەرتی تایبەت دەكرێت، هەندێجار دەبینیت لەنەخۆشخانەی تایبەتی بچووكدا چەند بەرامبەری نەخۆشخانە گشتییەكان نەخۆش دەبینرێت و نەشتەرگەری دەكرێت، ئەمانە ئاماژەن بۆ ئەوەی كەكەرتی گشتی پشتگوێخراوەو ئاماژەكانیش بەڕوونی دەبینرێت». «كەمی دكتۆری پسپۆرو پێویست  لەقەزاكەو كەمتر گرنگیدان بە نەخۆشخانەكان وایكردووە دانیشتوانەكەی بێزار بكات، ئێمە لەنزیكەوە بەدواداچوونمان كردووە بۆ گرفتەكانی نەخۆشخانەی كفری و سەردانی وەزارەتی تەندروستیشمان كردووە بۆ چارەسەركردنی گرفتەكان، وەزیری تەندروستی بڕیاری ئەوەیداوە بڕی بودجەی زیاتر بۆ نەخۆشخانەكە تەرخانبكرێت لەگەڵ ناردنی بڕێكی دەرمان بۆ سنورەكە. «نەبوونی دەرمان لەنەخۆشخانەی كفریدا بارگرانی بۆ هاووڵاتی هەژاری قەزاكە دروستكردووە، بەم شێوەیە ئیدارەی ئەم كەرتە نادرێت، تەندروستی بەندە بەژیانی هاووڵاتیانەوەو ناكرێت بەم شێوەیە بەڕێوەببرێت، كفری شاری وەزیران و پڕ لەنەوتە چۆن دەبێت نەخۆشخانەكەی دەرمانی تێدا نەبێت و رۆژانە نەخۆشەكان بێ چارەسەر بگەڕێنەوە»، شوانە جەلال وای وت. عەباس عەزیز، جێگری بەڕێوبەری گشتیی تەندروستی گەرمیان بەهاوڵاتی راگەیاند:» دەیانجار داوامانكردووە دكتۆری بێهۆشكارمان بۆ دابینبكرێت، بەڵام تائێستا  هیچ نەكراوەو لەهەموو گەرمیاندا دوو دكتۆری بێهۆشكار هەیەو دكتۆرەكەی نەخۆشخانەی كفری خانەنشین كراوەو داوامانكردوە هیچ نەبێ راژەكەی بۆ درێژبكرێتەوە ئەوەش نەكراوە». وتیشی:» تەندروستی گەرمیان پێویستی بە 350 ملیۆن دینار هەیە بۆ هەر مانگێك بۆ پێداویستی نێو نەخۆشخانەكانی، لەماوەی رابردوودا 200و پێنج ملیۆن دینارمان هەبووە تەنها بۆ دەرمان، بەڵام ئەم بودجەیە لەلایەن وەزارەتی تەندروستییەوە كەمكراوەتەوە بۆ 100ملیۆن بۆ مانگێك، ئەم بڕە بەشی هیچ ناكات و زیادیشی ناكەن». هاوكات محەمەد فارس، كەهاووڵاتیەكی شاری كفری-یە بۆ رۆژنامەی هاوڵاتی دواو دەڵێت:» نەخۆشخانەی كفری پێویستی بەدكتۆرو پسپۆڕی زیاتر هەیە، ئێمە وەك هاوڵاتی سەردانی نەخۆشخانە دەكەین و چارەسەری پێویستمان بۆ ناكرێت و ناچاردەبین پەنا بۆ نەخۆشخانەی تایبەت ببەین، كەمی دەرمان بەهەمان شێوە گرفتێكی ترە، كاتێك دەرمانێكت نیە لەنەخۆشخانەكاندا خەڵكی هەژار توانای كڕینی دەرمانی نەخۆشییە درێژخایەنەكانی نیە، تا كەی خەڵكی ئەم شارە ببێتە قوربانی دەستی ئەم حكومەتە نابەرپرسیارە». «حكومەت كەمتەرخەمە بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتانەو خەڵكی ئەم شارە بەزۆری خەڵكێكی كەمدەرامەتەو توانای ئەوەیان نیە بچنە نەخۆشخانەی تایبەت، من باوكم نەخۆش بووە پەنامان بۆ نەخۆشخانەی گشتی بردووە چارەسەری پێویستی بۆ نەكراوە، بەڵام كە دەچیتە لای ئەو دكتۆرانە كەئێواران دادەنیشن چارەسەری باشترت بۆ دەكرێت، ئەم گرفتە لەزۆربەی شوێنەكان هەیەو كار بۆ ئەوە دەكرێت كەرتی گشتی پەكی بكەوێ و كەرتی تایبەتیش وەكو بازرگانی تەماشا دەكرێت كەئەمە بازرگانیكردنە بەژیانی هاووڵاتیان»، محەمەد فارس وای وت.  

هاوڵاتی توركیا رۆژ نییە چەندین شاروچكەو گوندە سنورییەكان تۆپباران نەكات. لەماوەی هەفتەی رابردوودا، تۆپخانەكانی سوپای توركیا لەبارەگاكانی سەر سنورەوە، بەدەیان جار گوندەكانی، تەل تەمر، گرێ سپی، كۆبانێ، عەین عیسا، كانتۆنی شەهباو شاروچكەی منبجیان تۆپباران كردووە. قوربانی سەرەكی هێرشەكانی توركیا هاووڵاتیانی مەدەنین كەبەشێكیان لەكەمپەكانی رۆژئاوای كوردستاندا دەژین و مەترسی جارێكی دیكە ئاوارەبوونیان لەسەرە.   لەمانگێكدا ١٦ هاووڵاتی بەهۆی تۆپباران و بۆردومانی توركیاوە كوژراون هێرشەكانی چەندڕۆژی رابردووی توركیا، چەندین زیانی گیانی و ماددی لێكەوتووەتەوە. رۆژی ١٧ی كانونی یەكەم، گوندی رەقاسی كۆبانێ بەچڕی تۆپباران كرا. ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی سوریای دیموكرات (هەسەدە)، لەبارەی تۆپبارانەكان راگەیەندراوێكی بڵاوكردەوەو ئاشكرایكرد، لەهێرشەكەدا سێ هاووڵاتی كوژراون كەیەكێكیان منداڵێكی ١٢ ساڵە. راشیگەیاند: لەماوەی مانگێكدا كەهێرشەكانی دەوڵەتی توركیا بەچڕی لەبەرامبەر رۆژئاوای كوردستان دەستیپێكردووە، ١٦ هاووڵاتی مەدەنی كوژراون. دوای زیاتر لەمانگێك لەتۆپباران و بۆردومانی توركیا بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان كە رووبەڕووی ناڕەزایەتی زلهێزە ناوچەیی و جیهانییەكان بووەوە، توركیا تاكتیكی خۆی بۆ دژایەتیكردنی كوردانی رۆژئاوای كوردستان گۆڕیوە. بەرپرسانی حكومەتی توركیا بەبەردەوامی رایدەگەیەنن كەدەیانەوێت لەگەڵ بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا گفتوگۆ بكەن و كێشەكانی نێوانیان چارەسەر بكەن. مەولود چاوشئۆغلۆ وەزیری دەرەوەی توركیا لەمبارەیەوە رایگەیاند، لەسەر ئاستی هەواڵگری، چەندین كۆبوونەوە لەنێوان ئەنقەرەو دیمەشق ئەنجامدراون و وتی: «ئەگەر حكومەتی دیمەشق لەپرسی «تیرۆر» هاوكاریمان بكات، ئامادەن دەست بەدانوستانی راستەوخۆ بۆ گەڕاندنەوەی پەنابەران بكەن، بەپێچەوانەوە، توركیا دانوستانەكان رەتدەكاتەوە». دواتر، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆك كۆماری توركیا لەكۆنفڕانسێكی رۆژنامەوانیدا كە لەتوركمانستان دەگەڕایەوە، ئەوەی خستەڕوو كە ڤلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا پێشنیازیكردووە كە كۆبوونەویەكی سێقۆڵی لەنێوان ئەردۆغان و بەشار ئەسەد سەرۆكی سوریا، بەئامادەبوونی ڤلادیمیر پوتین ئەنجامبدرێت. ئەردۆغان دیسانەوە نیازی ئاساییكردنەوەی پەیوەندیەكانی لەگەڵ حكومەتی دیمەشق ئاشكراكردو وتی، «دەیەوێت لەگەڵ پوتین و ئەسەد بۆ بەرەنگاربوونەوەی «تیرۆر» پەیوەندیەكانیان باش بكەنەوە».   حكومەتی دیمەشق گەمارۆ دەخاتە سەر رۆژئاوا هاوكات لەگەڵ هەوڵەكانی توركیا بۆ دروستكردنی بەرەیەكی هاوبەش لەگەڵ حكومەتی دیمەشق لەدژی رۆژئاوای كوردستان، حكومەتی دیمەشق، دەستی بەگەمارۆخستنە سەر هەندێك ناوچەو شاری ژێر دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری باكورو رۆژهەڵاتی سوریا کرد. لەئێستادا، حكومەت رێگەنادات، نەوت، غاز، دەرمان و خۆراك لەپارێزگاكانی وەك حەلەب و دیمەشقەوە بگاتە دەستی هاووڵاتیانی كانتۆنی شەهبای نێوان عەفرین و كۆبانێ كەكەمپێكی گەورەی خەڵكی عەفرینیش لەو ناوچەیە هەیە. بەهۆی گەمارۆكەوە، شارەوانییەكان كارەكانیان راگرتووەو خوێندنگاو قوتابخانەكان داخراون. بەگوێرەی لێدوانی بەرپرسانی بواری پەروەردەی كانتۆنی شەهبا، لەئێستادا نزیكەی ١٥ هەزار منداڵ و گەنج لەخوێندن بێبەشبوون. كوردانی حەلەبیش رووبەڕووی گەمارۆیەكی زۆری حكومەتی دیمەشق بوونەتەوە. هەردوو گەڕەكی شێخ مەقسود و ئەشرەفیەی شاری حەلەب كە بەگەڕەكی كوردانی حەلەب ناسراون، گەمارۆدراون و رێگەنادرێت هیچ خزمەتگوزاری و پێداویستیەكیان پێبگات. بەم شێوەیە لەئێستادا رۆژئاوای كوردستان كەوتووەتە نێوان بەرداشی هێرشەكانی دەوڵەتی توركیاو گەمارۆكانی حكومەتی دیمەشق.  

شەنای فاتح بەڕێوەبەرایەتی ئاوی سلێمانیش رایدەگەیەنێت زیاتر لە 87٪ی هاووڵاتیان پێوەری ئاویان بەستووە، ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانیش دەڵێت پێش پێوەری ئاو داهاتی ئاو زیاتربووە، سەرچاوەیەكیش لەكۆمپانیای بەستنی پێوەرەكە هۆكاری بەرزبوونەوەی نرخەكەی ئاشكرادەكات. وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری حكومەتی هەرێمی كوردستان 20ی كانوونی یەكەمی 2022ی دیاریكردبو بۆ بەستنی پێوەری زیرەكی ئاو لەلایەن هاووڵاتیانەوە، بەپێی بڕیارەكەی وەزارەتی شارەوانی، پاش ئەو وادەیە مانگانە بڕی 80 هەزار دینار بۆ ماڵان و بڕی 200 هەزار دیناریش بۆ شوێنی بازرگانی لەبری نەبەستنی پێوەری ئاو وەك سزا دێتەوە.  پێشتر وەزیری شارەوانی و گەشتوگوزار  رایگەیاندبوو: ئەو هاوبەشانەی لەدەرەوەی شارەكانن و پێوەری زیرەكی ئاویان نەبەستووە، بەڕێژەی 90٪ داشكاندنیان بۆ دەكرێت لەنرخی كرێی ئاو كە لە 80 هەزارەوە بۆ 10 هەزار دینار دەبێت، ئەوانەی ناو شارەكانیش لە 80 هەزارەوە بۆ 20 هەزار دینار كەمدەكرێتەوە، شوێنە بازرگانییەكان و كاسبكاران و پیشەوەرانیش، كەمكردنەوەی كرێی ئاو لە 200 هەزار دینارەوە دەیانگرێتەوە و بەڕێژەی 40٪ داشكاندنیان بۆ دەكرێت. ئامانج جەلال، بەڕێوبەری راگەیاندنی بەڕێوبەرایەتی ئاوی سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: ئەم پێوەرە زیرەكە بەفیڕۆدانی ئاو كەمدەكاتەوەو دادپەروەرییەكیش لەپێدانی پارەی ئاودا دەكات بۆ هاووڵاتیان، واتە ئەو بەفیڕۆدانەی ئاو كەئێستا هەیە لەنەبوونی تەوافەو شۆرینی بەردەرگاو ئەو كێشانەی كەهەیەو هاووڵاتی بۆ ئەوەی كەپارەی زۆری بۆ نەیەتەوە ئاو بەفیڕۆ نادات. ئامانج جەلال وتیشی: هاووڵاتی چەند ئاو بەكاربێنێت ئەوەندە پارەی بۆ دێتەوەو وەك پێشترنییە كەمانگانە بڕێك بێتەوەو بەپێی بەكارهێنان و سەرفكردنی ئاو لەلایەن هاووڵاتییەوە پارە دێتەوەو تائێستا دیار نییە كەحكومەتی هەرێم بڕیاری بەستنی پێوەری ئاو درێژ دەكاتەوە یان نا، بەڵام پێمان راگەیەندراوە كە دوا بەروار بۆ بەستنی پێوەری ئاو 20-12-2022 ە. بەوتەی بەڕێوەبەری راگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی ئاوی سلێمانی، بەپێی ئەو ئامارەی لەبەردەستیاندایە تائێستا زیاتر لە 87٪ی هاووڵاتیان پێوەری ئاویان بەستووەو بەشێكی هاووڵاتیانیش لەئێستادا لە 18 بنكەی بەڕێوەبەرایەتی ئاوی سلێمانی پێوەری ئاو وەردەگرن و قەرەباڵغیەكی زۆر دروستبووە، چونكە هاووڵاتیان نایانەوێت بكەونە دوای ئەو بەروارەی دیاریكراوە. پێوەری زیرەكی ئاو لەهەرێمی كوردستاندا نزیكەی دوو هەفتەیە نرخەكەی بەرزبووەتەوە، پێشتر نرخی 35 هەزار دینار بوو و لەئێستادا بەرزبووەتەوە بۆ 50 تا 60 هەزار دینار. كاسترۆ مەعروف، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: تائێستا 20٪ی هاووڵاتیان پێوەری ئاویان نەبەستووەو پابەندنەبوون بەبڕیارەكەی وەزارەتی شارەوانی، لەبەرئەوەی ئەم بابەتە دراوەتە كەرتی تایبەت و بەداخەوە بابەتی بەستنی پێوەری ئاو زیانی هەبووە لەڕووی داهاتەوە كە دەتوانین بڵێین داهات نیوە كەمی كردووەو پێشتر كەپێوەری ئاو نەبوو رێژەی داهات زیاتر بوو لەسنووری پارێزگای سلێمانی و ئیدارەكانی گەرمیان و راپەڕین. ئەو ئەندامەی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی وتیشی: لەوكاتەوەی دەست بەپێوەری ئاو كراوە داهات كەمی كردووە، هاووڵاتیانیش پابەندنین پێوەی چونكە پێیان وایە لەكاتێكدا پێوەر پێویستە كە 24 كاتژمێر ئاو بدرێتە هاووڵاتیان، بەڵام ئێمە لەبەشێك لەناوچەكاندا ئاومان نییەو هاووڵاتیان رۆژ ناڕۆژێك كاتژمێرێك ئاویان پێدەدرێت. « بەپێی بەداداچوونی ئێمە لەئێستادا بەشێكی زۆری هاووڵاتیان لەسەرەی دانانی پێوەری ئاودان و چەند رۆژێك دەوەستن تاپێوەرێكی ئاویان بەردەكەوێت و دەیبەستێت، بۆیە داوامان كردووە ئەم پڕۆسەیە درێژبكرێتەوە بۆ ئەوەی هاووڵاتیان بتوانن زیاتر سودمەند بن لێی و هاووڵاتیان لەم بابەتەدا زەرەرمەندی یەكەمن و پێویستە وەزارەت رێگری بكات لەو كۆمپانیایانەی كە قۆرغكاری دەكەن».كاسترۆ مەعروف وای وت. هاوڵاتی بەدواداچوونی بۆ گرانبوونی پێوەرەكانی ئاو كرد، سەرچاوەیەك لەكۆمپانیای گوودوەی كەكۆمپانیایەكی هاوردەكردنی پێوەری زیرەكی ئاوە بەهاوڵاتی وت: ئەم پێوەرە كە لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە رەزامەندی لەسەر دراوە، سێ پێوەر بوو  ئەڵمانی و ئیتاڵی و توركی، لەكاتی دەرچوونی ئەو پڕۆژەیەدا  ئیتاڵییەكە لەسنووری پارێزگای سلێمانی و توركی و ئەڵمانییەكەش لەسنووری هەولێردا بوو، بەڵام هەماهەنگیمان لەنێواندا هەبوو. سەرچاوەكە وتیشی: لەئێستادا ئەڵمانییەكەش هەیە بەڵام ئەوەی زیاتر لەناو بەڕێوبەرایەتی ئاو بەربڵاوە  ئیتاڵیەكەیە و كوالێتی پێوەرەكە باشەو پێش ئەوەی پڕۆژەكە بدرێتەوە دەست حكومەت ئێمە گرەنتی دوو ساڵی پێوەرەكەمان بۆ هاووڵاتیان دەكردو لەماوەی ئەو دوو ساڵەدا هەر كێشەیەك روویبدایە لەسەر تێچووی خۆمان بۆمان چارەسەر دەكردن. سەبارەت بەنرخەكان ئەو سەرچاوەیە وتیشی: نرخ هەمیشە لەگۆڕاندایە و لەسێ چوار مانگی رابردوودا بەشێكمان هێناوە نرخێك بووەو ئێستاش بەشێكی دیكەمان بۆ هاتووە نرخێكی دیكەیە، نرخیش بەدەست ئێمە نییە،  بەهۆی جەنگی ئۆكرانیا و بەرزبوونەوەی نرخی یۆرۆوە مەواد گران بووەو كاریگەری لەسەر ئێمەش دروستكردووە و بەگران بەئێمەی دەفرۆشنەوە. بەپێی داتایەكی فەرمانگەی میدیاو زانیاری حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەهەرێم زیاتر لە 81 پرۆژەی ئاو هەن، جگە لەوەی زیاتر لەپێنج هەزار بیری ئاو هەن، رۆژانە زیاتر لەدوو ملیۆن و 684 هەزار مەتر سێجا بۆ هاوبەشانی ئاو دابیندەكەن، تێچوی بەرهەمهێنانی هەر مەتر سێجایەك ئاو لەسەر حكومەت ٣٣٥ دینار دەكەوێت.

هاوڵاتی زیاتر لە 10 ساڵ لەمەوبەر، دۆسیەی داگیركردنی زەوییەك لەكەلار بووە جێگەی مشتومڕ، ئەوكات گۆڤارێك كە رۆژنامەنووسی تیرۆركراو كاوە گەرمیانی سەرنووسەری بوو دۆسیەكەی جوڵاند، بەرپرسەكە سكاڵای تۆماركردو دۆسیەكەی بردەوەو گۆڤارەكە سزادرا، بەڵام 18ی ئەم مانگە جارێكی دیكە دادگای كەتنی كەلار دۆسیەكەی جوڵاندو لەبەرژەوەندی گۆڤارەكەو نووسەری راپۆرتەكە شكایەوە. ساڵی 2012 گۆڤاری رایەڵ كە رۆژنامەنووسی تیرۆركراو كاوە گەرمیانی سەرنووسەری بوو، لەڕاپۆرتێكدا باسی لەداگیركردنی موڵكێك لەسەر شەقامی لیواكەی كەلار لەلایەن ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی كوردستان كردبوو، دواتر ئەندامەكەی سەركردایەتی یەكێتی سكاڵای یاسایی دژی ئامادەكاری راپۆرتەكەی رۆژنامەنوس (دڵشاد ئەنوەر) تۆماركرد. دوای تیرۆركرانی كاوە گەرمیانی، دادگای كەتنی كەلار دۆسیەكەی ئەو ئەندام سەركردایەتییەی یەكلاكردەوە، گۆڤارەكە سێ ملیۆن دینار غەرامە كرا، چونكە خاوەن موڵكەكان ئامادەنەبوون بێنە دادگاو شاهیدی بدەن داوای گەڕانەوەی موڵكی داگیركراویان بكەن، سكاڵاكەر بەوەشەوە نەوەستا، بەتۆمەتی ناوزڕاندن سكاڵایەكی تری تۆمار كرد، داوای قەرەبووی دارایی كرد. بەڵام رۆژی 18ی كانونی یەكەم، سەرلەنوێ دادگای كەتنی كەلار دانیشتنێكی لەسەر كەیسەكە ئەنجامدا، ئەمجارەیان خاوەن موڵكە داگیركراوەكان ئامادەبوون.  دڵشاد ئەنوەر ئەو رۆژنامەنووسەی راپۆرتەكەی نووسیوە لەلێدوانێكدا بە رۆژنامەی هاوڵاتی وت:»لەساڵی 2012 بابەتێكمان بڵاوكردەوە لەسەرئەوەی كە عەدنانی حەمەی مینا موڵكێكی داگیركردبوو كەموڵكی هاووڵاتییەك بوو، ئەوكات سكاڵای لەسەر تۆماركردین، بەڵام ئەوكات خاوەن موڵكەكە نەهاتە بەردەم دادگا شایەتی بدات و حاكمیش ورد نەبوو لەدۆسیەكەو خاوەن موڵكەكەی ناچار نەكرد بێتە دادگا، بۆیە ئەوكات دۆسیەكە لەبەرژەوەندی ئێمە یەكلایی نەبووەوەو سێ ملیۆن دینار غەرامەكراین». ئەو رۆژنامەنووسە وتیشی:»سكاڵاكار كە عەدنانی حەمەی مینا بوو، داوای قەرەبووی كردو دادگای مەدەنی خاوەن موڵكەكەی ناچاركرد بێتە دادگا، جاری یەكەم رەتیانكردەوە سوێند بخۆن، بەڵام دادوەر پێی راگەیاندن ئەگەر شایەتی نەدەن دۆسیەی لێكۆڵینەوەیان بۆ دەكرێتەوە، بەڵام دواینجار لەڕۆژی 18-12-2022 ئامادەبوون لەدادگاو دادوەر سوێندی پێخواردن، ئەوانیش وتیان تازە سوێند دراون و ناتوانن لێی لابدەن، بۆیە دانیان بەوەدانا كەموڵكەكەیان لەلایەن عەدنانی حەمەی مینا داگیركراوەو برایەكیشی هاوبەش بووە لەداگیركردنی زەویەكەدا». « شایەتەكان وتیان راپۆرتەكە راستەو ئەوكاتەی راپۆرتەكە بڵاوكراوەتەوە موڵكەكەمان داگیركراوە لەكاتێكدا خۆی بەهاكەی زیاتر لە 40 دەفتەر دۆلارە، بەڵام دوای بڵاوبوونەوەی راپۆرتەكە پێنج دەفتەری پێداوین، ئێستاش دۆسیەكە دواخراوە تا بڕیاری كۆتایی وەردەگرێت»، دڵشاد ئەنوەر وای وت. رۆژنامەنووس دڵشاد ئەنوەر لەلایەن سەنتەری میترۆ بۆ داكۆكی لەمافی رۆژنامەنووسان پێشوازیكراو پشتیوانی دۆسیەكەی دەكرێت تا بەتەواوی یەكلایی دەبێتەوە. رەحمان غەریب رێكخەری سەنتەری میترۆ بەهاوڵاتی وت:»سەنتەری میترۆ پشتیوانی خۆی بۆ رۆژنامەنووس  دڵشاد ئەنوەر دەردەبڕێت، پێشوازی لەپرۆسەی سەلماندنی راستی لەناو راپۆرتەكەی گۆڤاری رایەڵ دەكات».  وتیشی «ئەم زانیارییە نوێیەی دۆسییەكە سەلمێنەری ئەو راستییەن گەر لەدانیشتنەكانی پێشوودا وردتر تەماشای دۆسیەكەیان بكردایە حەقیقەت زووتر بۆ رایگشتی ئاشكرا دەبوو». هاوكات پارێزەر كاوە لەتیف، كەتەنها لەدانیشتنەكەدا ئامادەبووە بەڵام پارێزەری هیچ لایەنێكیان نەبووە بەهاوڵاتی وت:»لەبەشێكی دادبینیەكە لەهۆڵی دادگا بووم، راستی راپۆرتەكە سەلمێندرا، بۆیە پێویستە دڵشاد ئەنوەر داوای دووبارە دادگایی كردنەوەی ئەو كەسانە بكات كە لەدۆسیەكەدان، چونكە بەڵگەی نوێی دەستكەوتووە». هاوڵاتی بۆ وەرگرتنی رای عەدنانی حەمەی مینا، ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی  كە لەدۆسیەكەدا یەكەمجار سكاڵاكارو ئێستاش شایەتی لەسەر دراوە كە زەوی داگیركردووە، چەندین جار پەیوەندی پێوەكرد، بەڵام پەیوەندییەكانی بەردەست نەبوون.

هاوڵاتی دوای چوار رۆژ لەگیانلەدەستدانی، رۆژی 17-12-2022 تەرمی ئاكام عومەر، فەرماندەی هێزەكانی كۆماندۆی كوردستان لەڕێگەی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتی سلێمانییەوە گەڕێنرایەوە هەرێمی كوردستان، تەرمەكەی برایە بارەگای هێزەكانی كۆماندۆو لەوێشەوە بەرەو شاری هەولێر بەڕێكراو لەگۆڕستانی شێخ ئەحمەد بەخاكسپێردرا. هێنانەوەی تەرمەكەی ئاكام عومەر هاوكات بوو لەگەڵ رۆژی ئاڵای كوردستان، بەو هۆیەوە ئاڵای كوردستان لەسلێمانی، تا نیوە هێنرایە خوارەوە. رۆژی 19ی تشرینی یەكەمی 2022 فەرماندەیی هێزەكانی كۆماندۆی كوردستان لەڕاگەیەندراوێكدا رایگەیاند: «لەكاتی راپەڕاندنی ئەركی فەرمیدا بۆ پاراستنی ئارامی و ئاسایش لەسنووری تاوێركەوە لەناوچەی پەڵكانە و زینانە لەگەرمیان بۆ رووبەڕووبوونەوەی تیرۆرو پاشماوەكانی داعش بۆمبێكی چێنراو بەهێزەكانی كۆماندۆی كوردستان تەقییەوە، بەداخەوە نەقیب زوهێر محەمەد شەهیدبوو و فەرماندە ئاكام عومەر فەرماندەی فەرماندەیی هێزەكانی كۆماندۆی كوردستان و چوار پێشمەرگە برینداربوون». ئاكام عومەر دوای برینداربوونی بەهێلیكۆپتەر گوازرایەوە بۆ نەخۆشخانەی فاروق  لەسلێمانی و چارەسەری پێویستی بۆ كرا، دواتر بەهۆی سەختی برینەكەی و وەكوو هەوڵێك بۆ رزگاركردنی لە مردن گوازرایەوە بۆ نەخۆشخانەیەكی ئەڵمانیا، بەڵام لەشەوی 12ی ئەم مانگەدا بەهۆی سەختی برینەكەیەوە گیانی لەدەستدا. ئاكام عومەر لەدایكبووی 1984ی هەولێرە، دووخوشك و برایەكی هەیەو خۆی منداڵی سێیەمی خێزانەكەی بوو، قۆناغەكانی خوێندنی سەرەتایی و ئامادەیی لەهەولێر تەواوكردووە، بەهۆی زانینی زمانی ئینگلیزییەوە لەنێوان ساڵانی 2006 بۆ 2010 لەگەڵ ئەمریكییەكان وەك وەرگێڕ كاریكردووە، دواتر لەساڵی 2011 بەهاوكاری ئەمریكییەكان دەچێتە ئەمریكاو كۆلێجی سەربازی دەخوێنێت،  ساڵی 2014 دەگەڕێتەوە هەرێمی كوردستان و پەیوەندی بە جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی ئەوكاتی هێزەكانی 70و سەرپەرشتیاری میحوەرەكانی پێشمەرگەوە دەكات، دواتر ئەركی پێدراوە، ئەركەكەی ئەوەبووە بارەگاكانی داعشی لەسنووری جەلەولا بۆ فڕۆكەكانی هاوپەیمانان دیاریدەكردو بۆردومان دەكران، لەساڵی 2015 ئەركەكەی گوازرایەوە بۆ میحوەری كەركوك و بەبڕیاری شێخ جەعفەر هێزێكی بەناوی كۆماندۆ بۆ دروستكرا كەپێكهاتبوو لە 38 پێشمەرگە. هێزەكانی كۆماندۆ بەفەرماندەیی ئاكام عومەر بەردەوام مەشقەكانیان لەژێر سەرپەرشتی هێزەكانی ئەمریكاو ئەڵمانیاو فەڕەنسادا بووەو بەهۆی ئەو كاریگەرییەی لەشەڕی دژی داعش هەیان بووە لەماوەی شەش ساڵدا ژمارەیان لە 38 كەسەوە بۆ سێ هەزار كەس زیادكراو ناوەكەیان گۆڕدراوە بۆ فەرماندەیی هێزەكانی كۆماندۆی كوردستان. ئاكام عومەر لەشەڕی رزگاركردنی موسڵ و شەڕەكانی دیكەی پێشمەرگە دژی داعش چەندینجار برینداربووە، لەشەڕی رزگاركردنی موسڵ لەدژی چەكدارانی داعش بەقورسی بریندار دەبێت و مەترسی لەسەر بڕینەوەی قاچی دەكرێت، بەڵام ئەڵمانییەكان دەیگوازنەوە بۆ ئەڵمانیاو لەوێ چارەسەر دەكرێت و دەگەڕێتەوە كوردستان. لەدوای رووداوەكانی 8ی تەمموزی ساڵی رابردووی ناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان هێزەكانی كۆماندۆ كە ئەوكاتە لەژێر فەرمانی شێخ جەعفەردا بوو، بەڕەزامەندی ئەو دەخرێتە ژێر فەرماندەیی بافڵ تاڵەبانی، ئەو هێزە دەورێكی یەكلاییكەرەوەی هەبوو لە بەلاداخستنی ناكۆكییەكانی ئەوكاتەی ناو یەكێتی، لەكۆتایی ساڵی 2022شدا لەدۆسیەی زەوی و زارەكانی سلێمانی و گرتنی چەند بەرپرسێكی شارەوانییەكان و ئەو كەسانەی لەو دۆسیەیە تێوەگلابوون هێزەكەی ئاكام عومەر رۆڵێكی بەرچاویان هەبوو.  

هاوڵاتی   بەبەشداری چەندین سەركردەو بەرپرسی وڵاتانی هەریەكە لەعێراق و ئوردن و فەرەنسا و ئێران و توركیاو قەتەرو كوەیت و سعودیەو میسرو ئیمارات و بەحرەین و وەزیری دەرەوەی یەكێتی ئەوروپاو جامیعەی عەرەبی و بەدەستپێشخەری ئیمانۆیل ماكرۆنی سەرۆكی فەرەنسا، لەئوردن كۆنگرەی (بەغداد دوو) بەڕێوەچوو، ئەمەش وەك درێژەپێدەری كۆنگرەی بەغداد یەك كە لەمانگی ئابی ساڵی٢٠٢١بەڕێوەچوو. سەرۆكایەتی فەرەنسا رایگەیاندووە ئامانج لەم كۆنگرەیە كۆكردنەوەی دراوسێكانی عێراق و هاوبەشەكانیەتی لەسەر یەك مێز بۆ درێژەدان بەگفتوگۆ، هاوكات پێشكەشكردنی هاوكارییە بۆ ئارامی و سەقامگیری عێراق و ئاسایشەكەی و شەنوكەوكردنی دۆخی ناوچەكە بەگشتی بەوپێیەی عێراق دەوڵەتێكی میحوەرییە تیایدا. بەپێی بەیاننامەی كۆتایی كۆنگرەكەش، وڵاتانی بەشداربوو پاڵپشتی عێراق دەكەن بۆ رووبەڕووبونەوەی هەموو ئاڵنگارییەكان بەتایبەتی پرسی تیرۆر، وڵاتانی بەشداربوو جەختیش لەهاوكاریكردنی عێراق دەكەنەوەو پشتگیری ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری و پرۆسە دیموكراسییەكەی و دەستوورییەكەی دەكەن و هاریكاریشی دەكەن بۆ چەسپاندنی دەسەڵاتی دەوڵەت و یاسا و بنیاتنانی دامەزراوە دەستوورییەكانی بۆ ئەوەی توانای پێشكەوتن و دووبارە بونیاتنانەوەی هەبێت. بەستنی ئەم كۆنگرەیە لەكاتێكدایە دۆخی ناوچەكە بەگشتی لەدۆخێكی ئاڵۆزدایە و دۆخی عێراقیش بەتایبەتی بەهۆی دەستوەردانەكانی توركیاو ئێرانەوە لەكاروباری ناوخۆیی عێراق و تۆپباران و بۆردومانكردن و پێشێلكردنی سەروەری خاكەكەیەوە خراپە. بەستنی ئەم كۆنگرەیە لەكاتێكدایە ناوچەكە بەگشتی لەدۆخێكی ئاڵۆزدایەو دۆخی عێراقیش بەتایبەتی بەهۆی دەستوەردانەكانی توركیاو ئێرانەوە لەكاروباری ناوخۆیی عێراق و تۆپباران و بۆردومانكردن و پێشێلكردنی سەروەری خاكەكەیەوە خراپە. هەردوو وڵاتی توركیاو ئێران لەماوەكانی رابووردوودا بەهۆی هێرش و پەلامارە سەربازییەكانیانەوە بۆ سەر خاكی هەرێمی كوردستان، رووبەڕووی سەركۆنەكردن و ئیدانەكردنی نێودەوڵەتی بوونەوەو داوای دەستبەجێ راگرتنی هێرشەكانیان لێكردن، بەپێی زانیارییەكان جگە لەبابەتی شەڕی تیرۆرو چەند بابەتێكی دیكە، ئامانجی سەرەكی فەرەنسا لەبەستنی ئەم كۆنگرەیەو كۆنگرەكانی داهاتوو كە بڕیارە بەردەوامی هەبێت كۆكردنەوەی زۆرترین دەەوڵەتی عەرەبی و دروستكردنی بەرەیەكی فەرەنسی_عەرەبییە لەلایەن فەرەنساوە لەدژی ئێران بۆ فشاركردن لەسەر ئەو وڵاتە تادەستوەردان و تۆپبارانەكانی بۆ سەر هەرێمی كوردستان - عێراق رابگرێت و هەژموون و فشاری ئێران لەناوچەكەدا كەمبكاتەوە. وەك دەردەكەوێت هەرچەندە ناوی كۆنگرەكە (بەغداد دوو) بەناوی عێراقەوە بەستراوە، بەڵام كێشەو گرفتەكانی سوریاو خۆپیشاندانەكانی ئێران و پەیوەندی نێوان سعودیە و ئێران و دانەنانی سەرۆكێك بۆ لوبنان و چەندین گرفتی دیكەی ناوچەكە بەرۆكی كۆنگرەكەی بەرنەدابێت و بەشداربووان بەدوای چارەسەری قەیران و گرفتە كەڵەكەبووەكانی ناوچەكە بن و كۆنگرەكە كۆنگرەی كۆبوونەوەو یەكتربینی لایەنە ناكۆكەكانی ناوچەكە بێت نەوەك عێراق، هەر لەو چوارچێوەیەشدا چەندین كۆبوونەوەی دووقۆڵی لەنێوان بەرپرسانی وڵاتانی بەشداربوو بەڕێوەچوو. بەبڕوای چاودێران لەكۆنگرەی (بەغداد یەك) ئامانجی سەرەكی ئەوەبوو كەئایا تاچەند مستەفا كازمی سەرۆكوەزیرانی پێشووی عێراق دەتوانێت سەركردەكانی ناوچەكە لەبەغدا كۆبكاتەوە بەتایبەت ئەوانەی وڵاتانی كەنداو، بەڵام ئامانجی كۆنگرەی (بەغداد دوو) ئەوەیە محەممەد شیاع سودانی سەرۆكوەزیران تاچەندێك توانای ئەوەی هەیە كە ئەو پەیوەندییانە بپارێزێت و ئەم كۆنگرەیە وەك وێستگەیەكی تاقیكردنەوە وەهایە بۆ سوودانی. لەپەراوێزی كۆنگرەكەشدا وەزیری دەرەوەی ئێران و بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەكێتی ئەوروپا كۆبوونەوەو بەپێی زانیارییە میدیاییەكانیش گفتوگۆ ئەتۆمییەكان تەوەری كۆبوونەوەكە بوون، بەبڕوای (ئەمیر عەبدولهەیان) وەزیری دەرەوەی ئێران ئەم كۆنگرەیە هەلێكە بۆ ژیاندنەوەی گفتوگۆكانی ئەتۆمی كەچەندین مانگە وەستاوە، هاوكات ئامادەیی وڵاتەكەشی دەربڕی بۆ كۆبوونەوە لەگەڵ سعودیەو وڵاتانی دیكەی كەنداو. بەبڕوای (ڕیاز قەهوەچی)ی بەڕێوەبەری پەیمانگای رۆژهەڵاتی دوورو كەنداو بۆ لێكۆڵینەوەی سەربازی دەربارەی كۆنگرەكە رایگەیاند هیواكان گەورەن بەڵام هیچ كەسێك چاوەڕێ ناكات موعجیزە رووبدات، بڕواشی وایە فەرەنسا وەك سەرەڕمی رۆژئاوا وایە كەدەیەوێت تاڵەمووی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئێراندا نەپچڕێت بەتایبەت لەگفتوگۆكانی تایبەت بەچەكی ئەتۆمی، ئاماژە بەوەشدەكات لەبنەماكانی ئێران ئەوەیە هەرگیز واز لەدەستكەوتەكانی خۆیان نەهێنن و ئەو وڵاتە خۆی بەیاریكەری سەرەكی دەزانێت لەناوچەكەدا، بەڵام پرسیارە سەرەكییەكە ئەوەیە ئایا ئێران هیچ نەرمییەك یاخود ئامادەییەكی زیاتر دەنوێنێت..؟ بەبڕوای زۆرێك لەچاودێرانیش بەهۆی هەڕەشەو دەستوەردانەكانی ئێران و توركیایەو هەوڵدان بۆ دەستبەسەراگرتنی بڕیاری سیاسی و قەیرانی سەرۆكایەتی لەلوبنان و بەردەوامی خۆپیشاندانەكانی ئێران و گرفت و كێشەكانی سعودیەو ئێران و چەندین قەیرانی دیكەی ناوچەكەو مەیلی ئاشكرای محەممەد شیاع سوودانی بۆ ئێران ناتوانرێت هیچ شتێكی تازە لەهاوكێشەكانی ناوچەكە بگۆڕێت و بەبێ دەستكەوتێكی هەستپێكراو وەك هەموو كۆنگرەكانی دیكە كۆتایی هاتووە، بەتایبەت لەدۆخی عێراق كەهێشتا گرووپە چەكدارییەكان چەكەكانیان لەدەرەوەی دەوڵەتەو ئێرانیش بەردەوامە لەهەڕەشەكانی بۆ سەروەری خاكی عێراق، توركیاش بەردەوامە لەلەشكركێشی و هەڕەشەو بۆردوومانكردنی خاكی كوردستان.  

عەمار عەزیز لەسنوری پارێزگای دهۆك لەكۆی 45 پاڵاوگەی نایاسایی 26 پاڵاوگەیان تێكدەدرێت و رادەگیرێن، 19 پاڵاوگەكەی تر پێشتر كارەكانیان راگیرابوو، بەڵام خەڵكی ناوچەكە بەگومانن بەشێك لەم پاڵاوگانەی كە راگیروان دواتر دەست بەكاربكەنەوە.  لە 2015وە ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بەكۆی دەنگ بڕیاری داخستنی پاڵاوگەكانی كواشێ-یان دەركرد، ئەوەش بەهۆی تێكدانی ژینگەی ناوچەكە، دوای تێپەڕبوونی هەشت ساڵ بەسەر بڕیارەكە، دوێنێ 7ی كانونی یەكەم پاڵاوگەكان لەناوبران. مەهدی حەسەن، نیشەجێی قەزای سێمێل بەهاوڵاتی وت:» تێكدانی 26 پاڵاوگە جێگای دڵخۆشی یە بۆ هەموومان بەڵام ئێمە دەمانەوێت بەیەكجاری پاڵاوگەكان لەسنوری قەزاكە نەمێنن، چونكە دەیان ساڵە بێزاربووین لەدوكەڵ و بۆنی ناخۆش، تائێستاش زیاتر لە 10 پاڵاوگە ماون و تێكنەدراون، داوا لەحكومەت دەكەین رێگا بەهیچ كەسێك نەدەن جارێكی تر پاڵاوگە لەكواشێ دابنێن». عەبدولسەمەد تێلی، سەرۆكی لیژنەی وزەو پیشەسازی لەئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بەهاوڵاتی راگەیاند:»لەساڵی 2015ەوە ئەنجومەنی پارێزگای دهۆك بەكۆی دەنگ بڕیاری داخستنی پاوڵاگە نەیاساییەكانی ناوچەی كواشێی دەركرد، كەئەوكات 45 پاڵاوگە بوون، دواتر وەزارەتی ناوخۆو ئیدارەی پارێزگای دهۆكیش بڕیاری داخستنیانی دەركرد، بەڵام بەداخەوە بڕیارەكە جێبەجێ نەكرا، ئەوەش بەهۆی ئەوەی خاوەنی پاڵاوگەكان بەهێزن و خەڵكی بەهێزیش لەپشتیانەوەیە، پێویستبوو هەر ئەوكات رێگرییان لێكرابایە، چونكە كاركردنی ئەو پاڵاوگانە زیانێكی زۆر گەورەی بەژینگەی پارێزگای دهۆك گەیاندووە، بڕیاری داخستنی پاڵاوگەكان هەنگاوێكی دڵخۆشكەرە، بەڵام لەمە گرنگتر ئەوەیە چیتر رێگا بەهیچ كەس و لایەنێك نەدرێت لەو شوێنە كاربكات». هەر سەبارەت بەپاڵاوگە نایاساییەكان، خەلیل مەحمود، قایمقامی قەزای سێمێل بۆ هاوڵاتی دواو دەڵێت:»دوایین بڕیاری حكومەت بۆ داخستنی پاڵاوگەكان لە 25ی ئابی 2021 بوو، ئەوكات خاوەنی پاڵاوگەكان ناڕازیبوون، بەڵام حكومەت سووربوو لەسەر ئەوەی دەبێت دابخرێن، دواتر لیژنەیەك پێكهێنرا كەمۆڵەت بدرێتە هەندێكیان، بەڵام بەمەرجێك تەواوی رێنماییەكان حكومەت جێبەجێ بكەن، لەكۆی 45 پاڵاوگە خاوەنی هەشت پاڵاوگە وازیان لەكاركردن هێناو پاڵاوگەكانیان داخست، ئەو لیژنەیەی كەپێكهێنرابوو بۆ بەدواداچوونی كاری پاڵاوگەكان، 11پاڵاوگەیان هەڵبژارد كەئەگەر رێنماییەكان جێبەجێ بكەن دەتوانن كاربكەن، بەڵام رێنماییەكانی حكومەتیان جێبەجێنەكردبوو، بۆیە كارەكانیان هەڵپەسێردرا، 26 پاڵاوگەی تر مابوون دوێنێ بەپێی بڕیاری ژمارەی سێی ساڵی 2018 تایبەت بەزیادەڕەوی بەسەر زەوی شارەوانی هەڵساین بەلەناوبردنیان». وتیشی:»خاوەنی ئەو 26 پاڵاوگەیە بەناوی دروستكردنی كارگە موڵەتیان وەرگرتبوو، بەڵام لەجیاتی ئەوەی كارگە دروستبكەن پاڵاوگەیان دانابوو، بەپێی یاسا شوێنەكانیان لەناوبران، ئێستا هیچ پاڵاوگەیەك لەسنوری قەزای سێمێل ئیش ناكات». هاوكات دڵشاد عەبدولڕەحمان، بەرێوەبەری گشتی ژینگە لەپارێزگای دهۆك بەهاوڵاتی راگەیاند:»بۆ ئەم قوناغە 26 پاڵاوگە لەناوچەی كواشێ لەناوبراون، بەڵام  11 پاڵاوگەی تر ماون كەهێشتا حكومەت بڕیاری كۆتایی لەسەریان نەداوە كەئایا ئەوان كاردەكەن یان بەپێچەوانەوە، ساڵێكە چارەنوسی ئەوان بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، بەڵام بەگشتی بەرنامەی حكومەت و لایەنە پەیوەندیدارەكان ئەوەیە كێشەی ناوچەی كواشێ لەڕووی ژینگە بەگشتی چارەسەربكەن». وتیشی:»دوو بۆ سێ مانگە هیچ پاڵاوگەیەك لەكواشێ كارناكات ، پێشتر هەندێكیان بەنهێنی كاریان دەكرد، بەڵام ئەوەش نەماوە».

ئیمان زەندی وەرزی سەرماو سۆڵە دەستیپێكردووە پلەی گەرماش لەهەندێك شوێنی ناوچە كوێستانیەكان دەگاتە ٢٥ پلەی ژێر سفر، بەمەش داربڕینەوەو كڕینی خەڵوز خواستی زۆری لەسەر دەبێت، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم رایگەیاند: بڕینەوەی داری تەڕ لەبەر سوتەمەنی نیەو  دوو داواكاریمان پێشكەش بەوەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار كردووە كەخەڵوز هاوردە بكرێت و باج وەرنەگیرێت، وتیشی: بۆ ١٠ مانگی ئەمساڵ هەزارو ٧٣٢ پەڕاوی لێكۆڵینەوەمان هەبووە، لەو ژمارەش ٦٧٨ پەڕاویان سەرپێچی ژینگەییە كە لەهەر نۆ بەڕێوەبەرایەتیمان تۆماركراوە، كەتێیدا دەستگیراوە بەسەر مشارو ماتۆڕی داربڕین و تەور لەگەڵ لایت و ئۆتۆمبێل، هەرچی غەرامەكانیشە بەپێی جۆری دارو تەمەنەكەی تۆماردەكرێت. هاوكات بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لەوەزارەتی بازرگانی هەرێم دەڵێت: رێگەپێدراو نیە خەڵوز هەناردە بكرێت، وەكو وەزارەتی بازرگانی مۆڵەتمان بەو كارە نەداوە، و كارگەمان نیە بەفەرمی خەڵوزی دارین و بەردین بەرهەمبهێنێت. بەپێی ئامارێكی فەرمی ساڵی پار ٢٦ هەزارو ١٧٠ تۆن خەڵوز هاوردەی هەرێمی كوردستان كراوە. شەماڵ باوانی ناوی خوازراوی خاوەن كورەچیەكی خەڵوزە، ئەو تەمەنی ٣٣ ساڵەو ماوەی سێ ساڵیشە وازی لەپیشەی كانە خەڵوز هێناوە، ئەو شارەزایی تەواوی هەیە لەدروستكردنی خەڵوز بەشێوەی زانستیانەو پشتی بەدارە وشكەكانی كوێستانەكان دەبەست و لەكانەكەی دەیكرد بەخەڵوز، بەڵام ئەو دژی بڕینەوەی داری تەڕە. شەماڵ دانیشتوی گوندێكە لەیەكێك لەكوێستانەكانی كوردستان، ئەو باس لەهەنگاوەكانی بەخەڵوزبوون دەكات و بۆ هاوڵاتی وتی: «بە سێ جۆر خەڵوز بەرهەمدێت، تەنها باسی جۆرە سەركەوتووەكەیان دەكەم، ئەویش لەهۆدەیەكی دوو بەسێیە بەبەرزی مەترێك و ٧٠ بۆ دوو مەتر، بەخشتی گڵ هەڵیدەچنین چونكە زیاتر بەرگەی گەرما دەگرێت كونیلەدارە بۆ هەواگۆڕكێ، پاشان داری پێویستی تێدەكرێت و سەقفەكەی بەچینكۆ دەگیرێت، بەڵام بازنەیەك لەنێو سەقفەكە جێدەهێڵین چونكە لەو بازنەیەوە گڕی پێوەدەنرێت، دارەكان گڕی نیە تەنها دووكەڵی هەیە بەماوەی سێ رۆژ دەبێت بەخەڵوزێكی زۆرباش»، «ژورەكە بە بلۆك كرابێت خەڵوزەكەی باش نابێ، پێشتر مۆڵەتی كانی خەڵوز هەبوو، بەڵام ئێستا كەس مۆڵەتی نیە، بۆ یەك تۆنی خەڵوز پێنج تۆن داری پێویستە، كێشی یەك فەردە خەڵوزی باش لەنێوان ٢٥ بۆ ٣٠ كیلۆدایە نرخەكەشی لەنێوان ١٠ بۆ ١٤ هەزار دیناردایە، خەڵوزكردن بە زانست نیە بەڵكو بەویژدانە، داری بەر باران لەگەڵ تەڕ بەكەڵك نایەت بۆ خەڵوز، خەڵكێكی زۆر پێیان وایە داری تەڕ زۆر باشەو بێڕەحمانە كەوتوونەتە بڕینەوەی، بازرگانەكان گەیشتوونەتە ئەو راستیەش كەخەڵوزی داری تەڕ باش نیە، بۆ ئەو مەبەستە رێگای تریان گرتووەتەبەر، دارە تەڕەكە دەبڕێتەوە بۆ ماوەی ساڵێک دایدەنێ تاوشك دەبێت ئەوكاتە دەیكات بەخەڵوز» شەماڵ وا دەڵێ. ئەو دەڵێت: «هەر لەناوخۆدا قاچاخیكردن دەكرێت ساڵانی رابردوو حكومەت چاودێری وردی كانەكان و بڕینەوەی داری دەكرد، هەروەها بەپەڕاوێك كەمۆری پێوەبوو رێگە دەدرا خەڵوز ببرێت بۆ ناوچەكانی كوردستان، بەڵام ئێستا ئەو چاودێرییە نەماوەو بووە بەهەڕەمەكی، ژمارەی كانەكان نازانرێت چونكە تۆمارناكرێت. ئەو شوێنانەی خەڵوز دەكەن ناوچە سنورییەكانی وەكو پێنجوێن، سۆران، رانیە، پیرەمەگرون، قەڵادزێ، شێنێیە كەسود لەدارەكانی وێوڵ و بەڕووو مازوو لەگەڵ قەزوان و گۆیژو زەیتیون دەبەستن و نابێت دارەكان تووشی كرمۆڵ و كەڕوو مێرووەكان بووبێت. محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە بەهاوڵاتی وت: «خەڵوزی دار كورەیە، كانی خەڵوز زیاتر خەڵوزی بەردین دەگرێتەوە، خەڵوزی دار بۆ ماوەیەكی كەم دەمێنێتەوە، بەڵام خەڵوزی بەردین گەرمییەكی زۆری هەیەو بەكاتژمێر دەمێنێتەوەو هەروەها هاوكاری خەڵوزە دارەكەیە، جۆرێكی تر لەخەڵوز هەیە لەچینەوە دێت كەدەستكردەو لەناو زەرفی تایبەتدایەو شێوەیان خڕخڕەو بەرگەی زۆر دەگرێت، گوایە دەڵێین لەتەنۆڵگەری ورد وردی پلاستیكی بەرهەمدێت، سوودەكەشی تەنها ئەوەیە بڕینەوەی دار كەمدەكاتەوە». نەوزاد شێخ كامل، بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لەوەزارەتی بازرگانی هەرێم بەهاوڵاتی راگەیاند: «رێگەپێدراو نیە خەڵوز هەناردە بكرێت، وەكو وەزارەتی بازرگانی مۆڵەتمان بەو كارە نەداوەو كارگەمان نیە بەفەرمی خەڵوزی دارین و بەردین بەرهەمبهێنێت، بەڵام هەوڵ هەیە كارگەی خەڵوزی بەردین دروستبكرێت، بەو هۆیەوە چەند داواكاریەك پێشكەشكراوە بەوەزارەت و بەڕێوەبەرایەتی گەشەپێدانی پیشەسازی، ئەم پیشەسازییە بۆ كوردستان گرنگەو كەرەستەكانیشمان هەیە»، ئەو دەڵێت: «هاوردەكردنی خەڵوز دەچێتە كۆمەڵەی چوارچێوەی بازرگانی گشتییەوە كە لەماددەی جۆراوجۆر پێكهاتووەو خەڵوز یەكێكە لەجۆرەكانی و بازرگانیوەكی رێگەپێدراوە». هاوكات بەرگەشت واحید، بەڕێوەبەری راگەیاندن و پەیوەندییەكانی دەستەی وەبەرهێنان بەهاوڵاتی وت: «كانە بەردین و كورەی دارینی خەڵوز لەكوردستان بوونی نیە، لەسەردەمی بەعس هەوڵدرابوو لەپێنجوێن دروستبكرێت، ئاگادارنین كەوەبەرهێنان بكرێت لەدروستكردنی كارگەی خەڵوزی بەردین». لەجیهاندا نزیكەی سێ ترلیۆن درەخت هەیە، بەڵام ساڵانە زیاتر لە 10 ملیار درەخت دەبڕێنرێتەوە، بەهۆی ئەم قڕكردنەوە دەردانی كاربۆن زیادیكردووە لەهەوادا، بەپێی هەندێك لێكۆڵینەوە  گەر بەم رێژەیە داربڕین بەردەوام بێت و كار بۆ روواندنی دار نەكرێت لەماوەی 100 ساڵدا دارستانەكان لەناودەچن. بەپێی ئەو داتاو زانیارییەی هاوڵاتی لەوەزارەتی كشتوكاڵی هەرێمی كوردستان دەستیكەوتووە زۆرترین رێژەی پانتایی سەوزایی لەدهۆكە كەڕێژەكەی 27.58%، بەدوایدا پارێزگای هەڵەبجەیە بەڕێژەی 10.4%و سلێمانی بەڕێژەی 9.1%، هەولێریش 9.5% سەوزاییە، بڕیاریشە سەوزایی لەناوچەكانی كوردستان بەڕێژەی 12.44% دروست بكرێت. رائید فواد ئەحمەد زراری، بەڕێوەبەری راگەیاندنی پۆلیسی دارستان و ژینگەی هەرێم بەهاوڵاتی وت: «بڕینەوەی داری تەڕ لەبەر سووتەمەنی نیە بەڵكو لەسەدا ‏٨٠یبازرگانان و چاوچنۆكەكان دەیبڕنەوە، هاووڵاتی ئاسایی گوندەكان تەنها لق و پۆپە وشەكەكان دەبڕنەوە و خەڵكی ناوچە شاخاوییەكان سكاڵا تۆماردەكەن لەسەر ئەو بازرگانانە، دوو داواكاریمان پێشكەش بەوەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار كرد كەخەڵوز هاوردە بكرێت و باج وەرنەگیرێت، دووەم رێنماییەك دەربكەن بەهیچ جۆرێك ماسی بەدار نەبرژێنرێت، پێشتر باجی گومرگی لەسەدا دوانزدە بوو داوای كۆبوونەوەمان لەگەڵ وەزیری كشتوكاڵ كرد، داوامانكرد باج بكرێتەوە بە لەسەدا چوار، بەڵام ئێستا باج بووە بە ‏٥٪،بەڵاموەزارەتیداراییرەزامەندنیەباجنەمێنێتچونكە لەڕووی ئابورییەوە بیردەكاتەوە، نازانین چەند كانە خەڵوز هەیە لەكوردستان، گەر بزانین دەستی بەسەردادەگرین، بەهەمان شێوە بۆ رێگا قاچاخیەكەش بەوجۆرەیە، هیچ كانێك لەكوردستان رێپێدراو نیەو قەدەغەیە، چونكە ژینگە پیس دەكات». لەبارەی سكاڵاو غەرامەكان فواد زراری دەڵێت: «بۆ ١٠ مانگی ئەمساڵ هەزارو ٧٣٢ پەڕاوی لێكۆڵینەوەمان هەبووە، لەو ژمارەش ٦٧٨ پەڕاویان سەرپێچی ژینگەییە كە لەهەر نۆ بەڕێوەبەرایەتیمان تۆماركراوە كە تێیدا دەستگیراوە بەسەر مشارو ماتۆڕی داربڕین و تەور لەگەڵ لایت و ئۆتۆمبێل، هەرچی غەرامەكانیشە بەپێی جۆری دارو تەمەنەكەی تۆماردەكرێت، بۆ یەك داری تەمەن یەك ساڵ بۆ ٣٢ ساڵ ١٠ بۆ ٥٠٠ هەزار دینارە، بۆ داری جۆر جیاوازیش دوو ملیۆن دینار غەرامەكەیەتی، ئەمەش بەپێی یاسای ژمارەی ١٠ی ساڵی ٢٠١٢ی وەزارەتی كشتوكاڵە. هەروەها محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە هەر لەلێدوانەكەیدا بۆ هاوڵاتی وتی: «گازە زیانبەخشەكانی خەڵوز كاربۆمۆنۆكسایدە واتە دوانەئۆكسیدی كاربۆن لەگەڵ (ئێن.ئۆ.ئێكس) و (ئێس.ئۆ.ئێكس)ە بەشێوەی دووكەڵ لەهەوادا بڵاودەبنەوە كە لەشوێنی داخراودا بێت دەبێتەهۆی مردنی مرۆڤ، دانانی سۆپای دارین یاخود كورە بووە بەناچاری لەكوردستان نرخی پیكاپێكیش حسابكە هێندە نرخی نەوتەكە بەرزە». محەمەد مەحوی، ئەندازیاری كیمیایی و شارەزا لەبواری ژینگە بەهاوڵاتی وت:»دار ئەمساڵ زیاتر بۆ خۆ گەرمكردنەوەیە بەكاردێت، ئەم دیاردەیە بۆ ئەمساڵ لەهەورامان زۆر زیادی كردووەو پشتیان بەداری وشكی پار بەستووە، هەندێكی تر دار بۆ برژاندن بەكاردێت لەگەڵ دروستكردنی خەڵوز». بەپێی ئامارێكی فەرمی كەهاوڵاتی دەستیكەوتوە لەبەڕێوەبەرایەتی گشتی گومرگی هەرێم بۆ ساڵی پار ٢٦ هەزارو ١٧٠ تۆن خەڵوزی دارو خەڵوزی بەردین هاوردە كراوە، كە  ١٣ هەزارو ٣٢٠ تۆن خەڵوزی دارو ١٢ هەزارو ٨٥٠ تۆن خەڵوزی بەردین، سەرچاوەی هاوردەكەش وڵاتانی ئۆكرانیاو روسیاو چین و توركیاو ئێران، ...هتدە. جۆرەكانی خەڵوز خەڵوزی بەردین لەكاربۆن و بەشێك لەهایدرۆجین و سولفەرو كەمێك نایترۆجین پێكدێت و رەنگی رەشە، هەروەها كانزایەكی رەقەو لەژێر زەوی لەشیبونەوەی پاشماوەی رووەك و گیانداران دروستدەبێت و مادەی فۆسیلیەو بەهۆی پەستان و پلەی گەرمی و تێپەڕبوونی ملیۆنان ساڵ دروستدەبیت و بەزۆری بەكاردێت لەبەرهەمهێنانی وزەی كارەباو گەرمی، هەروەها دۆستی ژینگە نیەو CO2 ی زۆر دەكاتە ژینگەوە، بەڵام خەڵوزی دارین زۆربەی لەكاربۆن پێكهاتووەو رەنگی خۆڵەمێشیەكی تاریكە، هەروەها لەئەنجامی سووتان و پاشماوەی رووەكی و ئاژەڵ دروستدەبێت و وەكو سووتەمەنی و سەرچاوەی كاربۆنی بەكاردێت و ماددەیەكی خاوێنترە، چونكە گەرمی زیاتر بەرهەمدێنێت.

  شەنای فاتح منداڵبوونی ناسروشتی بەگشتی لەجیهاندا زیادی كردووەو بەپێی ئامارێكیش كە لەبەردەستی رۆژنامەی هاوڵاتی-دایە نیوەی ئەو منداڵانەی لەهەرێمی كورستان و بەدیاریكراوی لەشاری سلێمانی لەدایك دەبن، بەنەشتەرگەری لەدایكبوون، پسپۆڕێكی بواری ئافرەتانیش دەڵێت: بەتووێژینەوە سەلمێنراوە كە ئەو منداڵانەی بەڕێڕەوی سروشتی لەدایك دەبن رێژەی هەستیاریان و تەنگەنەفەسی و رەبۆیان لەداهاتوودا كەمترە لەو منداڵانەی كە بەنەشتەرگەری لەدایكدەبن. بەشێك لەخانمان بەتایبەت ئەوانەی كە لەتەمەنێكی كەمدا (١٦-٢٠ ساڵی) هاوسەرگیری دەكەن و دووگیان دەبن باس لەوە دەكەن كەترسێكی زۆریان لەژان و منداڵبوونی سروشتی هەیە، بۆیە پەنا دەبەنەبەر نەشتەگەری بۆ لەدایكبوونی منداڵەكانیان. لەماوەی مانگی رابردوو 981 منداڵ لەنەخۆشخانەی منداڵبوونی فریاكەوتنی فێركاری سلێمانی لەدایكبوون لەو ژمارەیە 442 منداڵیان بەنەشتەرگەری لەدایكبوون. هەر لەمانگی رابردوودا لەنەخۆشخانەی منداڵبوونی فریاكەوتنی فێركاری 650 منداڵ لەبەشی نەبەكام داخڵكراون و 22 حاڵەتی لەدایكبوونی دووانەو چوار حاڵەتی لەدایكبوونی سیانە 59 لەبارچوون هەبووە. بەشێوەیەكی گشتی چەند هۆكارێك هەن وادەكەن كەپێویست بكات منداڵەكە بەنەشتەرگەری لەدایك ببێت. د.هالا جەودەت پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ئافرەتان و لەدایكبوون و بەڕێوبەری پێشووی نەخۆشخانەی ئافرەتان و لەدایكبوونی فێركاری هەولێر لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:»نەشتەرگەری منداڵبوون نەك تەنها لەكوردستان بەڵكو لەسەرانسەری جیهان زیادیكردووە، بێگومان منداڵبوون بەسروشتی باشترە، ئەگەر بێت و پڕۆسەكە بەسروشتی ئەنجامبدرێت نەك بە نەشتەرگەری چونكە پڕۆسەیەكی فیسیۆلۆجیە و ئەو ژانە كەدێت وادەكات ئەو منداڵە بە رێڕەوی منداڵبووندا بێتە خوارەوەو لەكاتی هاتنە خوارەوەشیدا هەندێ جۆری بەكتریای باش هەیە لەو رێرەوەدا كەهانی منداڵەكە دەدات تووشی نەخۆشی و هەستیاری نەبێت و بەتووێژینەوە سەلمێنراوە كە ئەو منداڵانەی بەڕێرەوی سروشتی لەدایكدەبن رێژەی هەستیاریان و تەنگەنەفەسی و رەبۆیان لەداهاتوودا كەمترە لەو منداڵانەی كە بەنەشتەرگەری لەدایك دەبن، بەڵام ئەمە واتای ئەوە نییە كە بەهیچ جۆرێك نەشتەرگەری نەكەین یاخود نەڵێین كەنەشتەرگەری باشە». د.هالا وتیشی: «منداڵبوونی سروشتی پاش چەند كاتژمێرێك ئافرەتەكە دەتوانێت بگەڕێتەوە ماڵەوەو ژیانی ئاسایی بەڕێبكات و شیری خۆی بداتە منداڵەكەی كەهاندەر دەبێت بۆ ئەوەی كەمنداڵدانەكەی بگەڕێتەوە شوێنی خۆی و كەمتر تووشی خوێنبەربوون ببێت، واتە رێژەی خوێنبەربوون پاش منداڵبونی سروشتی زۆر كەمترە لەمنداڵبوون بەنەشتەرگەری، هەرچەندە ژانی دەبێت و رەنگە تووشی تەقەڵ یان دوورینەوە ببێت، بەڵام وەك ئەو ئافرەتە نییە كە بە نەشتەرگەری منداڵی دەبێت. ئەوان وەك پزیشكانی ئافرەتان لەساڵی ٢٠١٤وە هەوڵی ئەوەیان داوە كە لیژنەیەك پێكبهێنن وەك لیژنەیەكی زانستی كە لەدوو پزیشكی پسپۆڕ پێكبێت رۆژانە ئەو نەخۆشانەی بۆ نەشتەرگەری ئامادەكراون بەپێی فۆڕمی تایبەت ئەو پزیشكانە بیانبینن و پشكنینیان بۆ بكەن بەتایبەت بۆ ئەو خانمانەی منداڵی نۆبەرەیانەو زۆرجار نەخۆش سوورە لەسەرئەوەی نەشتەرگەری بۆ ئەنجامبدرێت بێ ئەوەی بنەمای زانستی هەبێت لەو كاتەدا رەزامەندی ئەو لیژنەیە وەرناگرێت كە نەشتەرگەری بۆ بكرێت.  چەند ساڵێكە كە ئەو لیژنەیە هەیە لەنەخۆشخانەی ئافرەتان و لەدایكبوون توانیومانە رێژەی نەشتەرگەری لەنێوان ٣٠٪ تاوەكو ٣١٪ بپارێزین و زیادی نەكردووە»، د.هالا جەودەت وای وت. میدیا محەمەد، ئافرەتێكی تەمەن ٣٩ساڵە و پێنج منداڵی لەڕێگەی نەشتەرگەرییەوە بووە، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «بارودۆخی تەندروستیم هۆكاربوو كە لەڕێی نە شتەرگەرییەوە منداڵی یەكەمم لەدایكببێت و ئازارو ناڕەحەتی وایلێكردم كە بترسم لەئازاری منداڵبوون بەڕێگای سروشتی. وتیشی: «من هیچ كات بیرم لە نەشتەرگەری نەكردبووەوە ئەگەر تەندروستی دایكەكەو كۆرپەكە سەلامەت بێت ئەوا باشترین منداڵبوون بەڕێگای سروشتیەو بێگومان ئەگەر منداڵیش پێش وادەی خۆی لەدایك بێت ئەوا كێشەی تەندروستی بۆ دروستدەبێت»؟ هاوكات، شیلان ئەحمەد ئافرەتێكی تەمەن ٤٤ ساڵەو حەوت منداڵی بەڕێگای سروشتی لەدایكبوون، لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت: «خۆم و منداڵەكانیش هیچ كێشەیەكی تەندروستیمان نەبووەو نەشمویستووە بەڕێگای نەشتەرگەری منداڵەكانم لەدایكببن و لەئازاری منداڵبوونی سروشتیش نەترساوم، هەرچەندە بۆ منداڵی شەشەم و حەوتەم تووشی فشاری خوێن بووم، بەڵام نەبوونە هۆكاری ئەوەی نەشتەرگەری ئەنجام بدەم لەماوەی دووگیانیمدا زۆر گرنگیم بەخواردنە سروشتییەكانی وەك سەوزە و میوە داوە». بەشێوەیەكی گشتی سێ هۆكار وادەكەن نەشتەرگەری منداڵبوون بۆ خانمان  ئەنجامبدرێت ئەوانیش: هۆكاری پەیوەندیدار بەدایكەكە، بەتایبەت ئەو ئافرەتانەی لەسەروو ٣٨ ساڵی هاوسەرگیری دەكەن و دووگیان دەبن، ئەو ئافرەتانەی كەكێشیان زۆرەو نەخۆشی شەكرەشیان هەیە، یان ئەو ئافرەتانەی كە نەخۆشی درێژخایەنیان هەیەو نەخۆشیەكانیان كۆنترۆڵ ناكرێت، ئەو ئافرەتانەی كەكەمترین وەرزش دەكەن و ماسولكەكانیان لاوازبوون، ئەو ئافرەتانەشی كە لاوازن و كێشیان لەخوار ٤٥ كیلۆگرامەوەیە.  هۆكاری پەیوەندیدار بەمنداڵەكە، كاتێك كەمنداڵەكە دانیشتبێت واتە قاچی لەخواری منداڵدانی دایكەكەوە بێت، ئەو منداڵانەی كە دووانەو سیانەن، ئەو منداڵانەی كێشیان سەروو چوار كیلۆگرامەوەیە یان پەتی وێڵاش لەملیان دەئاڵێت، ئەو منداڵانەی لەكۆتایی مانگی نۆیەمەوە كێشیان كەم دەبێت و ئاوی دەوروبەری منداڵدان كەمدەبێت واتە منداڵەكە لەژێر كێشەیەكی ترسناكدا دەبێت پەنا دەبرێتە بەر نەشتەرگەری.  هەروەها ئەو رێڕەوەی كەمنداڵەكە پیایدا تێپەڕدەبێت لەكاتی لەدایكبووندا، ئەگەر هاتوو گرێ هەبێت لەڕێڕەوی منداڵبوون یان وێڵاشەكە لەخوارەوەی منداڵداندا بێت و رێڕەوی منداڵبوونەكە بگرێت، ئەگەر هاتوو پێشوەختە وێڵاشەكە لێببێتەوە كەئافرەتەكە لەكاتی دووگیانی تووشی خوێنبەربوون ببێت بەتایبەت ئەو ئافرەتانەی كە پاڵەپەستۆی خوێنیان هەیە، هەروەك ئەگەر بێت و وێڵاشەكە بەشێوازێكی باش كارنەكات و هاتوچۆی خوێن لەناو وێڵاشەكە باش نەبێت و خوێنێكی كەم بۆ منداڵەكە بچێت و منداڵەكە تووشی تەنگەنەفەسی و كەمبوونی گەشەی ببێت نەشتەرگەری ئەنجامدەدرێت. ئەگەر بێتو پێشوەختە سەراوی ئافرەتەكە كون ببێت و ئاوی دەوروبەری كەم ببێتەوە ئەوەش رەنگە تووشی نەشتەرگەری ببنەوە، بەڵام مەرج نییە هەر ئافرەتێك ئەم هۆكارانەی هەبوو تووشی نەشتەرگەری ببێت. د.هالا جەودەت پسپۆڕی نەخۆشییەكانی ئافرەتان داواكارە لەئافرەتان هەركاتێك كەدووگیان دەبن هەوڵبدەن سێ بەشی دووگیانییەكەی كە پێكهاتووە لەسێ مانگی یەكەم و سێ مانگی ناوەندو سێ مانگی كۆتایی بتوانێت بەتەندروستییەكی باش بەڕێیبكات و دووربكەوێتەوە لەدڵەراوكێ و زۆر بیر لەپڕۆسەی منداڵبوونەكەی نەكاتەوە تاكو دەگاتە ٣٦ هەفتە ژیانێكی تەندروست و خۆراكێكی تەندروست بخوات و دووربكەوێتەوە لەخواردنی خێراو خواردنی چەورو ئەو خواردنانەی كە شەكرو ئاردو برنج بەڕێژەیەكی زۆری تێدایەو زیاتر بایەخ بەسەوزەوات بەتایبەت برۆكلی و سپێناغ  هەروەها گرنگی بەمیوە بدات بەتایبەت ئەوانەی كەڤیتامین سییان تێدایە. د.هالا دەڵێت: منداڵبوون بەنەشتەرگەری كۆمەڵێك كێشەی هەیە بەتایبەت كێشەكانی سڕكردن هاوكات رەنگە ئافرەتەكە تووشی خوێنبەربوون ببێت لەكاتی  نەشتەرگەریداو رەنگە ئافرەتەكە ماسولكەكانی منداڵدانی گرژ نەبێت و نەگەڕێتەوە شوێنی خۆی و هاندەر بێت بۆ بەردەوامبوونی خوێنبەربوون، هەندێك جار ئەو ئافرەتانە كە نەشتەرگەریان بۆ ئەنجامدراوە بەتایبەت ئەوانەی زیاتر لەسێ جار نەشتەرگەرییان بۆ ئەنجامدراوە منداڵدانیان پێكەوەنووسانێكی زۆر دروستدەكات لەگەڵ میزەڵدان یاخود لەگەڵ ریخۆڵە یاخود وێڵاشەكە لەبەر نەشتەرگەری بەردەوام لەجێگای نەشتەرگەرییە كۆنەكە دەچەقێت و ئافرەتەكە تووشی خوێنبەربوونێكی زۆر دەبێت و هەندێكجار بەهۆی ئەو پێكەوەنووسانە كەوێڵاشەكە لەمنداڵدانەكە نابێتەوە ناچاردەبین منداڵدانەكەی دەربهێنین یان هەندێكجار میزەڵدانی ئافرەتەكە یان ریخۆڵەكانی تووشی برینداربوون دەبێت.  

هاوڵاتی سی مانگە سەرەڕای سزای سێدارەو كوشتنی گەنجان لەشەقام و لەژێر ئەشكەنجەدا شەقامەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران لەئاست دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بێدەنگ نەبون و بەشەوو رۆژو بەشێوازی جیاواز سەرجەم چین و تووێژەكان بەردەوامن لەدەربڕینی ناڕەازایەتیی. دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران مێژووی 43 ساڵەی لەسێدارەدانی وایكردووە ببێتە یەكەم وڵاتی جیهان لە رووی جێبەجێكردنی ئەوە سزایەوەو نەتەوەیەكگرتوەكانیش لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكردووە لەساڵی 1978 تائێستا زیاتر لە 30 هەزار كەسی دانیشتوی ئێران بەپەتی سێدارەی دەسەڵات كۆتایی بەژیانیان هێنراوە. لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی و سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكان لانیكەم سزای سێدارە 50 خۆپیشاندەر دەگرێتەوەو لەو ژمارەیەش 26 كەسیان لەقۆناغی یەكەمی دادگاكانی كۆماری ئیسلامی ئێراندا سزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوەو لەو ژمارەیەش لانیكەم 10 كەسیان كوردن. سەرەڕای ئەوەی لەماوەی كەمتر لەچوار رۆژدا دوو گەنجی دەستگیركراوی خۆپیشاندانەكانی مەشهەدو تاران لەسێدارەدران بەڵام شەقام و ناڕەزایەتییەكان دانەمركاونەتەوە و تەنانەت سەركردەكانی ریفۆرمخوازان دوای ماوەیەكی زۆر لەبێدەنگی بەئیدانەكردنی لەسێدارەدانی گەنجان ئاماژەیان بەوە كردووە دەسەڵاتی ئێران بە لەسێدارەدانی گەنجان گۆڕی خۆی هەڵدەكەنێت. لەمەشهەد و تاران بەسێدارەو لەسنەو سەردەشت و شنۆ بەئەشكەنجە هەوڵی چاوترسێنكردنی خەڵكی وڵاتەكە دەدرێت، بەڵام وەك شارەزایانی كۆمەڵناسیی دەڵێن قۆناغی خەمگینی بووەتە هیواو چیتر بەو هەنگاوانە گەنجان و خەڵكی ناڕازیی سڵ لەهەڕەشە و تۆقاندنی دەسەڵاتی ئێران ناكەنەوە و ئەگەری هەیە ئاستی توندوتیژییەكانیش بەشێوەیەكی چاوەڕاواننەكراو زیاد بكەن. وڵاتانی جیهان لەكاردانەوەی لەسێدارەدانی گەنجانی ناڕازیی ئێران پێداگرن لەوەی سنورێك بۆ پێشێلكارییەكانی دەسەڵات لەو وڵاتە دابنێن و تەنانەت وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا و باڵیۆزخانەی ئەو وڵاتە لە تارانی پایتەخت رایانگەیاند لەگەڵ ئەڵمانیا خەڵاتی هاوبەشی هەردوو وڵاتەكە بۆ مافەكانی مرۆڤ و سەروەریی یاسا دەبەخشنە ژنانی ئێران و ژینا ئەمینی كە ئەو هەنگاوەش بەهۆشداریی توندی ئەوروپا بۆ دەسەڵاتی ئێران لەقەڵەمدەدرێت بەهۆی كوشتنی گەنجان لەسەر شەقامەكان و ئەشكەنجەو سێدارە لەزیندان.   سێدارە شەقامەكان بێدەنگ ناكات لەگەڵ لەسێدارەدانی یەكەم گەنجی دەستگیرکراوی ناڕەزایەتییەكانی شاری تاران بەناوی مۆحسین شكاری لە (8/12/2022) جارێكی دیكە خۆپیشاندان لەدەیان شەقامی پایتەخت بەشێوەیەكی بەرفراوان دەستیپێكردەوەو تەنات سەركردەكانی پێشووی كۆماری ئیسلامی ئێران سەر بەباڵی ریفۆرمخواز دوای نزیكەی 90 رۆژ بێدەنگی، هۆشدارییاندایە دەسەڵات و رایانگەیاند پەتی سێدارە بزوتنەوەی جەماوەریی راناگرێت و هۆشدارییان دا ئەو سزایانە بەخواستی خامنەیی بۆ ترساندن و تۆقاندن بەكاردەهێنرێت. میرحسێن موسەوی، سەركردەیەكی بزوتنەوەی سەوز لەئێران لەپەیامێكدا رایگەیاند» نە چەك و نە سێدارە بزوتنەوەی خەڵك بۆ ئازادی و دیاریكردنی مافی چارەنووسی خۆیان راناگرێت، شۆڕشی ساڵی 1978 لەئێران بەمەبەستی چۆڵكردنی زیندانەكان بوونە وەك بۆ پڕكردنیان و سووتاندنیان». هاوكات مەهدی كەڕوبی، یەكێكی دیكە لەبەپرسانی پێشووتری كۆماری ئیسلامی ئێران لەپەیامێكدا وتی: لەسێدارەدانی یەكەم گەنجی دەستگیرکراوی ناڕەزایەتییەكان بەمەبەستی لەسێدارەدانی زیاتری گەنجانی ناڕازاییە بەخواستی دەسەڵاتخوازان، ئەو وتیشی خامنەیی بەئەنقەست بەمەبەستی لەسێدارەدانی گەنجانی ناڕازیی، خۆپیشاندەران بەدەستی دەرەكیی ناودەهێنێت تا بواری سەركوتی زیاتری ئەو ناڕەزایەتییانە بخوڵقێنێت. ئەگەرچی قسەی ئەو دوو بەرپرسە باڵایەی ریفۆرمخوازانیش دادی مەجید رەزا رەهنەوەرد، گەنجێكی دیكەی دەستگیركراوی ناڕەزایەییەكان لەشاری مەشهەدی نەداو تەنها دوای چوار رۆژ ئەویش لەسێدارە درا، بەڵام مەرگی ئەویش نەبووەتە هۆی كپكردنی ناڕەزایەتییەكان دژی دەسەڵاتی ئێران. مەجید رەزا رەهنەوەرد كەوەرزشوان بوو دوای 23 رۆژ لەدەستبەسەركردنی سزای سێدارەی بەسەردا سەپێنراو لەتاریك و روونی بەرەبەیانی دووشەممە (12/12/2022) بەبێ ئەوەی پێشوەخت كەسوكاری ئاگاداربكرێنەوە لەسێدارەدرا. هاوكات لەگەڵ لەسێدارەدانی دووەم گەنج لەئێران، هەواڵی گیانلەدەستانی گەنجێكی دیكەی شاری رۆژهەڵاتی كوردستان بەهۆی ئەشكەنجەی هێزە ئەمنییەكانی ئێران لەشاری سەردەشت بڵاوكرایەوە. تۆڕی مافەكانی مرۆڤی كوردستان ئاشكرایكرد شەهریار عادلی تەمەن 27 ساڵ كە لەلایەن هێزە ئەمنییەكانی ئێران لەناڕەزایەتییەكان شاری سەردەشت دەستگیركرابوو بەهۆی ئازارو ئەشكەنجەوە گیانی لەدەستداوە. بەپێی ئامارەكان تائێستا تەنها لەڕۆژهەڵاتی كوردستان لانیكەم نۆ گەنج بەئەشكەنجە و ئازار لەزیندان و بنكەی ناوەندە ئەمنییەكان گیانیان لەدەستداوە و بڵاوبوونەوەی ئاسەوارەكانی ئەشكەنجە لەسەر جەستەی ساردوسڕی ئەو گەنجانە بووەتە مایەی تووڕەیی زیاتری خەڵك.  هەوڵی دەسەڵات بۆ خنكاندنی ناڕەزایەتییەكان دوو یاسای مەترسیدارو رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران بەكاریگەرترین هۆكاری جێبەجێكردنی سزای سێدارە لەوڵاتەكە لەقەڵەمدەدرێن بەتایبەت كە بەپێی دەستور، رێبەری وڵاتەكە بە راوێژ لەگەڵ دەزگای داد دەسەڵاتی تەواوی راگرتنی سزای سێدارەی هەیە. زۆربەی ئەوانەی لەماوەی رابردوودا سزای سێدارە چاوەڕوانیان دەكات بەپێی یاساكانی (محاربة) دژایەتی خوداو (الإفســــاد فی الارض) سزادراون كە هەر یاسایەكیان دەتوانێت ببێتە هۆی ئەوەی بێتاوانێكیش بەو مەرجەی تەنها ناڕەزایەتیی دژی كۆماری ئیسلامی ئێران دەربڕێت لەسێدارە بدرێت،   هەڵگەڕانەوەی لە دین و ئایینی ئیسلام یا دژایەتیی خودا (ارتدادو موحاربه) بەپێی ئەم یاسایەی ئێران هەر كەسێك لەدینی ئیسلام هەڵگەڕێتەوە و سوكایەتی و تۆمەتی ناڕەوا بخاتە پاڵ (پێغەمبەری ئیسلام) و ببێتە هۆی تێكدانی ئاسایشی گشتی دەكرێت بەپێی توندترین سزای تایبەت بەو تاوانە، لەسێدارە بدرێت كە ئەم سزایەش دەكرێت لێخۆشبوون بیگرێتەوە و تۆبەكردنیش یان بوون بەتەواب سزاكە هەڵدەوەشێنێتەوە.   (الإفساد في الآرض) بەپێی یاسای تاوان لەئێران هەر كەسێك یان كەسانێك بەشێوەیەكی بەربڵاوو فراوان تاونێك ئەنجامبدەن و ببنەهۆی زیانگەیاندن بەتەندروستیی گشتی و بەشداربن لەتاوانی دژە ئاسایشیی ناوخۆو دەرەوەی وڵات و بڵاوكردنەوەی درۆو تۆمەت، كێشەدروستكردن لەسیستمی ئابوریی گشتی وڵات، ئاگربەردان و وێرانكاریی ماڵ و حاڵی گشتی، بڵاوكردنەوەی ماددەی ژەهراوی و مەترسیدارو میكرۆبی و كوشندە، دروستكردنی كۆڕو كۆمەڵی تاوان و لەشفرۆشی و هاوكاریی لەتێكدانی سیستمی گشتیی وڵات، تێكدانی ئاسایش و زیانگەیاندنی بەتەندروستیی جەستەیی گشتی یان دارایی گشتی و تایبەت، یان ببێتە هۆی بڵاوبوونەوەی گەندەڵی و لەشفرۆشی لەئاستی بەرفراون، بەتاوانبارێكی گەندەڵكار یان (مفسد في الارض) لەقەڵەمدەدرێت و سزای سێدارە دەیگرێتەوە. هەر بڕیارێك لەلایەن دادگاكانی كۆماری ئیسلامی ئێران بۆ جێبەجێكردنی دواقۆناغی سزای لەسێدارەدان، دەبێت لەلایەن عەلی خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە، واژۆ بكرێت و دواجار سەرۆكی دەزگای داد لەو وڵاتە بڕیاردەدات كەسزای سێدارە جێبەجێ بكرێت یان نا، لەكاتێكدا خامنەیی دەتوانێت هەموو بڕیارێكی سێدارە جگە لەسزای سێدارەی تایبەت بەكوشتنی بەئەنقەست نەبیت راگرێت بەڵام ئەویش توانای هەڵوەشاندنەوەی ئەو سزایەی بۆ هیچ بكوژێك نییە تەنها دەتوانێت داوای دانیشتنی دادگای پێداچوونەوە بۆ ئەو بەرپرسە باڵایانەی كۆماری ئیسلامی ئێران بكات كەسزای سێدارەیان بەسەردا سەپێنراوە. بەپێی یاساكانی ئێران هەر جۆرە دژایەتییەكی حكومەت و دەسەڵاتی ئەو وڵاتە دەكرێت بخرێتە خانەی جەنگ لەگەڵ دینی ئیسلامدا، بۆیە هەر چالاكوانێكی سیاسیی كورد یان هەر نەتەوەیەكی دیكە لەئێران ئەگەر دژایەتی حكومەت و دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی بكات یان ببێتە ئەندامی پارتێكی نەیاری كۆماری ئیسلامی ئێران، دەكرێت بچێتە ئەو خانەیەوە و سزای سێدارەی بەسەردا بسەپێت كەهەندێكجار دادگاكانی ئەو وڵاتە بەسودوەرگرتن لەیاسای كوشتنی بەئەنقەست، مەرگی چەكدارانی سەر بەحكومەت و پلەدارە سەربازییەكانی ئێران دەخەنە ئەستۆی چالاكوانانی سیاسی و بەمەش سزای سێدارە بە\هیچ جۆرێك هەڵناوەشێتەوەو جێبەجێ دەكرێت. لەئامارەكاندا دەردەكەوێت لەماوەی 43 ساڵی حوكمڕانی و دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران زیاتر لە 40 هەزار كەس لەسێدارە دراون ئەگەرچی دەزگای دادوەریی ئێران ئەو ژمارە لەجێبەجێكردنی سزای سێدارە رەتدەكاتەوە، بەڵام نەتەوەیەكگرتوەكان و رێكخراوەكانی مافەكانی مرۆڤ ئاشكرایانكردووە لەو ژمارەیە نزیكەی 10 هەزار كەسیان گولـلەباران كراون یان بەگولـلە كۆتایی بەژیانیان هێنراوە.   سێ مانگ ناڕەزایی و خۆپیشاندان هەر لەچوارچێوەی توندوتیژییەكانی دەسەڵاتی ئێران جگە لەئاشكرابوونی دەستدریژیكردنە سەر زیاتر لە 11 كچ لەزیندان و گرتووخانەكانی ئێران كە لەڕێگەی تەلەفیزیۆنی (سی ئێن ئێن)ی ئەمریكا بڵاوكراوەتەوە چالاكوانانی مەدەنی و رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ بەبێ ناوهێنان و بڵاوكردنەوەی ناسنامەیان ئاماژەیان بەوە كردووە دەستدرێژیی سێكسی لەناوەندە ئەمنیی و هەواڵگرییەكانی كۆماری ئیسلامی بووەتە ئامرازێك بۆ بێدەنگركردن و بێڕێزیی بەكوڕان و كچانی ناڕازیی ئەو بەشە لەكوردستان و ژمارەیەك لەو كەسانەش بە رەچاوكردنی دابونەریتی كۆمەڵایەتیی بێدەنگیان لەئاست ئەو تاوانە كردووە كە بەرامبەریان كراوە. لەشارەكانی جوانڕۆ، سنە، بۆكان ، سەقزو كامیاران، كرماشان تاوانی دەستدرێژیی كراوەتەسەر دەیان گەنج و ئەوەش نیگەرانیی زۆبەی ناوەندەكانی مافی مرۆڤی لێكەوتووەتەوە بەتایبەت كە رەنگە زۆرینەی ئەو كوڕ  كچانە ئامادە نەبن ئەو تاوانەی بەرامبەریان كراوە، ئاشكرا بكەن. شاری سنە كە لەسەرەتای ناڕەزایەتییەكانەوە بەمانگرتن و خۆپیشاندان و دەربڕینی ناڕەزایەتی مێژوویەكی دیكەی لەسەرهەڵدان و ناڕەزایەتیی تۆماركردووە بەیەكەم شاری ناو جوگرافیای ئێران لەقەڵەمدەدرێت كە 90 رۆژی تەواو گەنجان و كچان و پیرو لاوی بێدەنگ نەبوون لەئاست دەسەڵات و لەسەر شەقام و گۆرەپانەكان بەردەوامبون لەدەربڕینی ناڕەزایەتیی. تەنها لەو شارەی رۆژهەڵاتی كوردستان كە بەدەستەخوشكی شاری سلێمانی ناودەهێنرێت 18 كەس لەناڕەزایەتییەكاندا كوژراون كە دوو گەنجیان لەژێر ئەشكەنجەی هێزە ئەمنییەكان گیانیان لەدەستداوە. شاری سنە بەهۆی ئەو مێژووە لەناڕەزایەتیی دژی دەسەڵات لەئێران هەیەتی و بەبەردەوامی رووبەڕووی توندترین سەركوت و هێرش بووەتەوە، بەسنەی خوێناویی ناودەهێنرێت.   ئامارەكانی سێ مانگ ناڕەزایەتیی دژی دەسەڵاتی ئێران بەپێی ئامارەكانی مافەكانی مرۆڤ تا 89 رۆژی ناڕەزایەتییەكان لانیكەم 126 كەس لەڕۆژهەڵاتی كوردستان گیانیان لەدەستداوە كە نۆ كەسیان بەهۆی ئەشكەنجەو ئازار لەزیندان و بنكەی هێزە ئەمنییەكانی ئێران بووەو ژمارەی دەستگیركراوانی ئەو بەشە لەكوردستانیش شەش هەزار كەسی تێپەڕاندووەو تائێستا سزای لەسێدارەدانی 10 گەنجی كورد لەقۆناغی یەكەمی دادگاییەكاندا یەكلابووەتەوە. ناوەندی مافەكانی مرۆڤی ئێران (هەرانا) بڵاویكردووەتەوە بەگشتی لەماوەی سێ مانگ ناڕەزایەتیی و خۆپیشاندان لەڕۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران زیاتر لە490 كەس كوژراون كە ناوو ناسنامەی ئەو ژمارەیان دیارەو لەو ژمارەیەش 68 كوژراویان تەمەنیان لە 18 ساڵ كەمتر بووە و نزیكەی 61 ئەندامی هێزە ئەمنی و سەربازییەكان و پۆلیس كوژراون و سوپای پاسدارانیش دانی بەوەدا ناوە كە لەو ژمارەیە 51 كەسیان ئەندامی سەر بەو سوپایەن. لە 160 شارو شارۆچكە خۆپیشاندان و ناڕەزایەیی لەسەرتاسەریی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێران بەڕێوچووە و لە 143 زانكۆی وڵاتەكەش مانگرتن و ناڕەزایەتیی بەردەوام بوە. بەپێی ئامارەكانی ئەو ناوەندە زیاتر لە 18 هەزارو 259 كەس بەهۆی ناڕەزایەتییەكانەوە دەستگیركراون كەنزیكەی دوو هەزار كەسیان خوێندكاری زانكۆكان بوون.   بەرپرسان توانای نكۆڵیان نەماوە لەنوێترین لێدوانیدا سەرۆكی پەرلەمانی ئێران دوای لەسێدارەدانی دووەم گەنجی ناڕەزایەتییەكان رایگەیاند: هەندێك كێشەی وڵاتەكە لەكاتی خۆیدا چارەسەر نەكراوە و رەنگە چارەسەری ئەو كێشەیە لەئێستادا هیچ بەهاو نرخێكی نەبێت بۆیە دەبوایە لەكاتی خۆیدا كێشەكانی وڵاتەكە چارەسەر بكرانایە. لەلایەكی دیكەوە غوڵام حسێن ئێژەی، سەرۆكی دەزگای داد لەئێران رایگەیاندووە نابێت چیتر لەپڕوپاگەندەی نەیارانی سێدارەو سزاكانی كۆماری ئیسلامی ئێران سڵ بكەینەوە، چونكە دۆخی وڵاتەكە لەمەترسیدایە. ئەو داواشی لەدادوەری دادگاكان كرد كە لەژێر كاریگەریی فشارەكانی دەرەوە چاوپۆشیی لەدەستگیركراوانی خۆپیشاندانەكان نەكەن و سزای پێویستی تاوانباران بدەن بۆ ئەوەی كۆماری ئیسلامی رووبەڕووی مەترسیی گەورەتر نەبێتەوە.

سەركۆ جەمال كێشەی وەسڵی لیژنەی «موشتەریات» واتە كڕین و فرۆشتنی ناحیەی قادركەرەم سەر بەقەزای چەمچەماڵ سەردەكێشێتە دادگا، یەكێك لەفەرمانبەرانی ناحیەكە دەڵێت بەناوی ئەوەوە وەسڵ واژۆ كراوە، بەڕێوەبەری ناحیەكەش دەڵێت هاوسەری ئەو فەرمانبەرە هەڕەشەی لێكردوە و رووداوەكەش بەناڕاست ناودەبات. پەیمان سەعدوڵا فەرمانبەر لەناحیەی قادر كەرەم  بەهاوڵاتی وت:»لە 26-1-2022 ەوە ئەندام بووم لەلیژنەی كڕینی ناحیەی قادركەرەم تاوەكو 31-8-2022، بەڵام ئەو شتانەی لەناو ناحیەكە كڕدراوە هیچ كەسێك لەلیژنەكە لەسەرۆكەوە تاهەردوو ئەندامەكە كەهەریەك لە (شەیدا عەبدولكەریم سەرۆكی لیژنە، پەیمان سەعدوڵا ئەندامی لیژنە، ئاواز سەید جەبار ئەندامی لیژنە)، ئاگاداری نەبووین». وتیشی:»هەر شتێك كەكڕدراوە لەدینارێكەوە تا 10 ملیۆن دینار ئێمە ئاگاداری نەبووین و كەسێك بەناوی ئێمەوە ئیمزای كردووە لەسەر وەسڵەكان كە لەناحیەكە دەوام دەكات، دوای سكاڵاكەش ئەو وەسڵانە هیچیان لەناو فەرمانگە نەماون». بەوتەی ئەو فەرمانبەرە «لەكاتێكدا لیژنەی كڕین نابێت لەسێ بۆ شەش مانگ زیاتر ئەندامەكانی بمێننەوە، بەڵام لەلیژنەكەدا ناوی خێزانی لێپرسراوی كارگێڕی ناحیەی بەردەوام تێدایە». هاوكات عەدنان ساڵەیی، هاوسەری فەرمانبەرەكەی ناحیەی قادركەرەم، كە ئەویش سكاڵای لەسەر بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم تۆماركردووە، بەهاولڵاتی وت:»هاوسەرەكەم لەناحیەی قادركەرەم دەوام دەكات، بەناوی ئەوەوە واژۆ كراوەو شت كڕدراوەو نەیزانیوە چییان كڕیوە». وتیشی:»كاتێك بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەممان ئاگاداركردەوە وتی ئاگادارنیم، بەڵام ئێمە وتمان سكاڵا تۆماردەكەین، ئیتر لەمە ترسان و دەستپێشخەرییان كردو بەڕێوەبەری ناحیەو ژمارەیەك كارمەندی ناحیەو قایمقامیەتی چەمچەماڵ سكاڵایان لەسەر تۆماركردم و لەلایەن ئاسایشەوە دەستگیركرام». ئەو هاووڵاتییە دەڵێت:» كەچوومە لای دادوەر وتیان تۆ بوویت بەمافیاو رۆژی 31-9-2022 هەڕەشەت كردووە، بەڵام ئەو رۆژە من لەوكاتەدا لەستۆدیۆی كەناڵێك لەبەرنامەدا بووم، دواتر كە بەڵگەكانم خستەڕوو بەكەفالەت ئازادكرام، لەدوای سێ مانگ و هەشت رۆژ لەچەمچەماڵ دۆسیەكەمان گواسترایەوە بۆ پیرەمەگرون، دوای پەیوەندیكردن بەدادگای پیرەمەگرون وتەیان لێوەرگرتین». بەڵام سدیق محەمەد بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتی وت:» من سكاڵام لەسەر ئەو تۆماركردووە، مەسەلەی وەسڵەكانیش كەدەوترێت بەناوی ئەوەوە واژۆكراوە راست نییەو خۆی ئاگادارە، گواستنەوەی دۆسیەكەش لەچەمچەماڵەوە بۆ پیرەمەگرون لەسەر داوای ئێمە بووە، چونكە خێزانم حاكمە لەدادگای چەمچەماڵ تا وابیرنەكرێتەوە كە لایەنگری تێدا دەبێت هاوسەرەكەی و ئەو فەرمانبەرەش سكاڵای تۆماركردووەو دادگا دۆسیەكە یەكلایی دەكاتەوە». وتیشی:»كەیسەكە یەكەمجار گواسترایەوە بۆ سلێمانی و لەوێش گواسترایەوە بۆ پیرەمەگرون، لەبەر ئەوەی سكاڵام لەسەر تۆماركردووە، ئەویش چووە سكاڵای تۆماركردووە، لەكاتی دەوامی فەرمیدا لەناو ناحیەكە هەڕەشەی كردووەو وتوویەتی بۆ دەوامی خێزانەكەم زیادكراوە». سدیق محەمەد دەڵێت:»سێ كەس ئەو رۆژە كارێكیان هەبوو لەناحیەكەو دواتر نێردران بۆ ئاسایش، بەڵام كە هاتنەوە بۆ ناحیەكە دەوام كاتێكی كەمی مابوو خێزانەكەی پێی وتووە نایەڵن بڕۆمەوە لەكاتێكدا دەبوو كاروباری ئەو سێ كەسە رایی بكات، ئەویش هاتووە هەڕەشەی كردووە لەناو ناحیەكە جگە لەوەش چەند جارێك بەئۆتۆمبێل دەوام كەوتووەو هەڕەشەی كردووە». «مەسەلەی وەسڵەكان ئەو كارمەندە خۆشی ئاگادارەو خۆی بەو كەسەی وتووە واژۆی بكە، هیچ گەندەڵییەكی تێدا نییە، چونكە نەسریەی ناحیەكە لە 500 هەزار كەمترەو هی ئەوە نیە گەندەڵی تێدا بكرێت، جگە لەوەی وەسڵەكان دەچێتەوە قایمقامیەت، ئێستاش خێزانی لەناحیەكە دەوام دەكات، بەڵام لەلیژنەی كڕین نەماوە، چونكە دەوام كەم دەكات». بەڕێوەبەری ناحیەی قادر كەرەم وادەڵێت. لەبەرامبەر وتەكانی بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم، عەدنان ساڵەیی دەڵێت:»یەكەمجار لەچەمچەماڵ بەهۆی ئەوەی خێزانی بەڕێوەبەری ناحیەی قادركەرەم لەدادگای چەمچەماڵا دەوام دەكات سكاڵایان لێوەرنەگرتم، بۆیە كاتێك بانگ كرام بۆ دادگای پیرەمەگرون سكاڵام تۆماركرد». وتیشی:»ئەوەی كەدەڵێت خێزانم دەوامی نەكردووە، راست نییەو تەنانەت دەوامی زیادیشی پێكراوە، تەنانەت چەند جارێكیش پاسی دەوام جێیهێشتووە بەهۆی ئەوەی بەڕێوەبەری ناحیە خێزانەكەمی زیاتر لەدەوام هێشتووەتەوە».