.jpeg)
هاوڵاتى ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان، دانبه‌وه‌دا ده‌نێت که ئه‌مریکا گوێ له تورکیا ناگرێت له‌باره‌ى تۆمه‌تبارکردنى هێزه‌کانى سوریاى دیموکرات(یه‌په‌گه)وه. ئه‌مڕۆ هه‌ینى، ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆک کۆمارى تورکیا له‌باره‌ى لێخۆشبونى ئه‌مریکا له سزاکانى سه‌ر سوریا رایگه‌یاند، ئه‌سته‌مه ئه‌م هه‌ڵه‌یه‌ى ئه‌مریکا قبوڵ بکه‌ن، راشیگه‌یاند:" هه‌مو ئه‌و ئیدارانه‌ى که له‌م چه‌ند قۆناغه‌ى دواییدا له ئه‌مریکا هاتون، پشتیوانیى یه‌په‌گه ده‌که‌ن، ئۆتۆمبێل و که‌ره‌سته و ته‌قه‌مه‌نییان به بارهه‌ڵگره‌وه بۆ ناردوون". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند" هه‌رچه‌نده ئه‌مه‌مان به هه‌موو ئیداره‌کانى ئه‌مریکا وت(ئیداره‌ى تره‌مپ، ئیداره‌ى جۆیایدن)، به‌ڵام گوێییان نه‌گرت و ئه‌م پڕۆسه‌یه به‌رده‌وام بووه". هاوکات باسى له پڕۆسه‌ى ئه‌ندامبونى فینلاند و سوید له ناتۆ کرد که بۆچونێکى ئه‌رێنییان نییه، ئه‌ردۆغان وتیشى:"وڵاتانى سکاندیناڤیا، وه‌کو میوانخانه‌یه‌ک وان بۆ گروپه چه‌کداره‌کانى په‌که‌که و چه‌ند رێکخراوێکى دیکه‌ش له سوید و هۆڵندا گیرساونه‌ته‌وه، ئه‌مه جگه له‌وه‌ى وه‌کو په‌رله‌مانتار له په‌رله‌مانه‌کانیاندا چالاکن، بۆیه له‌م خاڵه‌دا ناکرێت روانگه‌یه‌کى ئه‌رێنیمان هه‌بێت".
.jpg)
هاوڵاتى له‌به‌ریتانیا 16 سه‌ندیکا که نوێنه‌رایه‌تى شه‌ش ملیۆن که‌س ده‌که‌ن داواکارى ئازادى عه‌بدوڵا ئۆجالان دووپاتده‌که‌نه‌وه. که‌مپینى ئازادى بۆ عه‌بدوڵا ئۆجالان له 16سه‌ندیکاى به‌ریتانیا ده‌ستیان پێکردبووه، سه‌ندیکاى یه‌کێتى کرێکارانى کۆمه‌ڵایه‌تى (ئێس ده‌بڵیو) که له که‌رتى خزمه‌تگوزارى کۆمه‌ڵایه‌تیدایه و 15 هه‌زار ئه‌ندامى هه‌یه، بڕیاریانداوه که ئه‌وانیش به‌شدارى له که‌مپینى ئازادى بۆ عه‌بدوڵا ئۆجالاندا بکه‌ن. مانگى رابردوو له کۆنگره‌ى سه‌ندیکاکانى په‌روه‌رده‌ى نه‌ته‌وه‌ییدا که 510 هه‌زار ئه‌ندامى هه‌یه و 1700 نوێنه‌ر پۆسته‌رى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان رێبه‌رى گه‌لى کورد به‌رزکردبوه‌وه به‌دروشمى "ئازادى بۆ عه‌بدوڵا ئۆجالان". هه‌روه‌ها سه‌ندیکاى شۆفێرانى شه‌مه‌نده‌فه‌ر ئاسله‌ف هه‌فته‌ى داهاتوو کۆنفرانسى ساڵانه‌ى خۆى ده‌به‌ستێت. پێشبینى ده‌کرێت ئه‌و سه‌ندیکایه‌ش به پۆسته‌ره‌کانى رێبه‌رى گه‌لى کورد عه‌بدوڵا ئۆجالانه‌وه چالاکى یه‌کگرتنى ساز بکات. هاوکات له کۆنگره‌ى ساڵانه‌ى سه‌ندیکاى جى ئێم بى که 500 هه‌زار ئه‌ندامیان هه‌یه پۆسته‌ره‌کانى ئۆجالان به‌رزبکرێنه‌وه و داواکارى ئازادکردنه‌که‌ى دووباره بکرێته‌وه. بریاره له 18ى حوزه‌یراندا به پێشه‌نگایه‌تى کۆنگره‌ى سه‌ندیکاکان رێپێوانێکى گه‌وره ساز بکرێت و 150 هه‌زار که‌س به‌شدارى تێدا بکه‌ن، که هه‌زاران ئه‌ندامى سه‌ندیکاکان به رێکخستنى ئه‌نجومه‌نى گه‌لى کورد به تیشێرته‌کانى ئازادى بۆ عه‌بدوڵا ئۆجالان به‌شدارى بکه‌ن.
له‌سه‌ر په‌که‌که‌و یه‌په‌ژه؛ به‌رپرسێکى عێراق وه‌ڵامێکى توندى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا ده‌داته‌وه
هاوڵاتى له‌کۆنفرانسێکى نوێوده‌وڵه‌تى تایبه‌ت به پرسى تیرۆر، نوێنه‌رى 90 وڵات دژى مه‌ولود چاوشئۆغلۆ ده‌وه‌ستنه‌وه و به‌رپرسێکى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى عێراق وه‌ڵامێکى توندى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا ده‌داته‌وه له‌باره‌ى په‌که‌که‌و یه‌په‌ژه‌وه. رۆژى 11 و 12ى ئایارى 2022، له وڵاتى مه‌غریب کۆنفرانسێکى نوێوده‌وڵه‌تى تایبه‌ت به پرسى تیرۆر به ئاماده‌بوونى 90 وڵات که نوێنه‌رى عێراق وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى عێراق و فه‌ریق روکن عبدولکه‌ریم الشمرى و کونسلى عێراق له مه‌غریب ئاماده‌بوون کاتێک مه‌ولود چاوشئۆغلۆ، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا قسه‌ى کردوه وتویه‌تى"په‌که‌که‌و یه‌په‌ژه تیرۆریستن له‌گه‌ڵ داعش رێکه‌وتنى ستراتیجیان هه‌یه"، ئاماده‌بوانى کۆنفرانسه‌که دژى وته‌کانى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا هه‌ڵوێستیان پیشانداوه وتویانه "راست ناکه‌یت". نوێنه‌رى یه‌کێک له وڵاته ئه‌فریقیه‌کان له‌وه زیاتر ڕۆشتوه و وتویه‌تى" ئێوه خۆتان (تورکیا) په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ داعش هه‌یه". وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا به عێراقییه‌کانى وتوه "ئه‌گه‌ر په‌په‌ژه له شه‌نگال ده‌رنه‌که‌ن، تورکیا په‌لاماریان ده‌دات"، له‌وه‌ڵامدا وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى عێراق وتویه‌تى "ئێمه بۆ باسکردنى کاروبارى دبلۆماسى ئاماده‌ى ئه‌م کۆنگره‌یه بووین بۆ بابه‌تى سیاسى نه‌هاتووین". هاوکات عه‌بدولکه‌ریم شه‌مه‌رى کونسلى عێراق له مه‌غریب به توندى روبه‌ڕووى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا وه‌ستاوه‌ته‌وه وتویه‌تى" که‌س ناتوانێت په‌لامارى عێراق بدات"، دواى قسه‌کانى کونسوڵى عێراق له مه‌غریب وه‌زیرى ده‌ره‌وه تورکیا دانیشتنه‌که به‌جێده‌هێڵێت و ده‌چێته ده‌ره‌وه". هاوکات له کاتى پشوو و نانخواردندا نوێنه‌رانى وڵاته‌کان هه‌مویان ئه‌وه‌یان دووپاتکردووه‌ته‌وه که "قسه‌کانى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى تورکیا ڕاست نین". ئه‌مه له‌کاتێکدایه که سوپاکه‌ى ئه‌ردۆغان له 17ى مانگى رابردوو ئۆپه‌راسیۆنێکى دژ به پارتى کرێکارانى کوردستان(په‌که‌که) ئه‌نجامداوه له‌ناو خاکى هه‌رێمى کوردستان و تا ئێستا به‌رده‌وامن. هه‌روه‌ها هێزه‌کانى پاراستنى شه‌نگال (یه‌په‌ژه) خه‌ڵکى ئێزیدین و دانیشتووى شه‌نگالن و پارێزگارى له ناوچه‌کانیان ده‌که‌ن شان به‌شانى هێزه عێراقییه‌کانى دیکه.
عەمار عەزیز شارەزایەكی بواری سەربازی لەبارەی گیان لەدەستدانی گەشتیارێكی دانیماركی بۆ هاوڵاتی ئەوەی دووپاتكردەوە كە «توركیا بەم دواییە دەیان بنكەی سەربازییان لە بادینان و لەو ناوچانە داناوەو هەرچی درەخت هەبووە بڕیویانەتەوەو بۆ پاراستنی خۆیان و بنكەكانیان مینیان چاندووە»، پۆلیسی دهۆكیش سەرەرای ئەوەی لە راگەیەندراوەكەیاندا پەكەكەیان تۆمەتباركرد دەشڵێن:» جارێ لێكوڵینەوە لەسەر رووداوەكە كۆتایی نەهاتووەو هەندێكجار مانگێك پێوەی سەرقاڵ دەبین تا دەگەینە ئەنجامی كۆتایی». گیان لەدەستدانی گەشتیارێكی دانیماركی لە بادینان كاردانەوەی لێكەوتەوەو پۆلیسی دهۆك دەڵێت هێشتا لێكۆڵینەوەكان لەسەر ئەو رووداوە بەردەوامەو ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل (هەپەگە) دەڵێن هیچ پەیوەندییەكیان بەو رووداوەوە نییەو پێویستی بە لێكۆڵینەوەیە. رۆژی پێنجشەممە 5ی ئایار دوو گەشتیاری دانیماركی بەمەبەستی گەشتكردن لەباكووری كوردستان و لە رێگەی دەروازەی سەر زێرەوە دەچنە هەرێمی كوردستان، لەسنوری گوندی باروخ سەر بە ناحیەی كانێ ماسێ لە رووداوێكی تەمومژاویدا كەسێكیان گیانلەدەستدەدات. (ه، د) چالاكوانێكە لە سنوری ناحیەی كانێ ماسێ لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت « ئەو شوێنەی ئەو دوو گەشتیارە كە یەكێکیان گیانیلەدەستدا نزیكەی كێلومەترێك دوورە لە بنكەیەكی سەربازی توركیا، لەكاتی رووداوەكە من لەوێ نەبووم، بەڵام هاورێیەكی خۆم لەنزیكەوە ئەو دوو گەشتیارەی بینیوە، بەتەلەفون قسەم لەگەڵ كردووە ئەو بە منی وت زۆر بەسەختی بریندارببوو بەشێوەیەك بۆ مرۆڤ نەیدەتوانی تەماشایان بكات، پێش رووداوەكە دەنگی تەقینەوەی هیچ بۆمبێكمان نەبیستووە رووداوەكە تەمومژاوییە». ئەو چالاكوانەیە وتیشی: « ئەو دوو گەشتیارە بە پاسكیل لە دەروازەی سەرزێڕ هاتوونەتە ناو سنوری قەزای ئامێدی، ئەو رێگایەی ئەوان هاتۆچوویان لەسەركردووە خەڵك هاتۆچۆی لەسەر ناكات». «گوندی باروخ لەمێژە چوڵكراوە، هیچ كەسێك لێی ناژیت، رێگای باروخ بۆ ئامێدی بەهۆی بەردەوامی بۆردومانكردنی توركیا و بوونی دەیان مین و مەترسی دروستبوونی شەڕ لەنێوان پەكەكەو توركیا هیچ كەسێك هاتۆچۆ لەسەر ئەو رێگایە ناكات «، ئەو چالاكوانە وای وت. شارەزایەكی بواری سەربازی «توركیا بەم دواییە دەیان بنكەی سەربازییان لە بادینان و لەو ناوچانە داناوەو هەرچی درەخت هەبووە بڕیویانەتەوەو بۆ پاراستنی خۆیان و بنكەكانیان مینیان چاندووە". سوپای توركیا لە نیسانی ساڵی 2021 تا ئێستا كە زیاتر لە ساڵێك دەكات دەیان بنكەی سەربازی نوێی لە ناوچەكانی بادینان و گوندەكانی سەر بەقەزای ئامێدی داناوەو ساڵی رابردوو هاوشێوەی ئەمساڵ ئۆپەراسیۆنی ئەنجامدا دژی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) و دواتر دەستی كرد بە بڕینەوەی درەختەكان و ئاودیوكردنیان بۆ باكوری كوردستان. شارەزایەكی بواری سەربازی كە نەیویست ناوی بهێندرێت، جەختی لەوەكردەوە كە «توركیا بەم دواییە دەیان بنكەی سەربازییان لە بادینان و لەو ناوچانە داناوەو هەرچی درەخت هەبووە بڕیویانەتەوەو بۆ پاراستنی خۆیان و بنكەكانیان مینیان چاندووە. هەروەها وتیشی:» لەبەشێك لە راگەیاندنەكان پەكەكە تۆمەتبار كرا، بەڵام پەكەكە ئیشی بە مین دانان نییەو شەڕی پارتیزانی دەكات وەك ئەوەی كاتی خۆی ئێمە لە شاخەكان دژی رژێمی بەعس دەمانكرد». ئازاد ئەدیب، موختاری گوندی هرورە لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « گوندی باروخ 3 بۆ 5 كێلومەتر دوورە لە ناوەندی ناحیەی كانێ ماسێ، 10 كێلومەتر لە گوندی هرورێ دوورە، ئەو رێگایەی ئەوان هاتۆچۆیان لەسەر كردووە زیاتر لەشەش ساڵە هیچ كەسێك هاتۆچۆی لەسەر ئەو رێگایە نەكردووە، رووداوەكە لە سنورەكەی ئێمە بووە». ئازاد حەبیب باسی لەوەشكرد كە ئەو شوێنەی هەردوو گەشتیارەكە تووشی رووداوەكە دەبن دەكەوێتە گوندی باروخێ لە سنوری ناحیەی كانێ ماسێ سەر بەقەزای ئامێدی، دووری نێوان گوندی باروخ و ئامێدی 27 كێلومەترە، ئەو رێگای ئەوان هاتۆچۆیان لەسەركردووە خوڵە قیرنەكراوەو پێشتر بڕیاری قێرتاوكردنی بۆ دەرچووە، بەڵام جێبەجێ نەكراوە. پەیامنێری هاوڵاتی بۆ وەرگرتنی زانیاری زیاتر لەسەر رووداوەكە پەیوەندی بە بەڕێوەبەری ناحیەی كانێ ماسێ دەكات بەڵام بەهۆی ئەوەی بابەتەكە پەیوەندی بەلایەنی ئەمنییەوە هەیە وتی:» ناتوانم هیچ لێدوانێك بدەم». شیراز سادق، بەرپرسی بەشی راگەیاندن لەدەروازەی سەرزێڕی لەلێدوانێكدا بە هاوڵاتی وت: « ئەو رۆژەی ئەو دوو گەشتیارە گەیشتوونەتە دەروازەی سەرزێڕی پشوو بوو، بەڵام كارمەندەكەمان پێشوازیان لێكردووە، وەكو پێویست رێنمایشیان پێداوە سەبارەت بە هاتۆچۆكردن لە سنوری قەزای ئامێدی، ئەو دوو گەشتیارە بە پاسكیل هاتۆچۆیان كردووە تا گەیشتوونەتە ئەو شوێنەی رووداوەكەی لێ دروستبووە «. لەمیدیاكانی دانیمارك باسی رووداوەكە كراوەو دەڵێن» دوو گەشتیاری وڵاتەكەیان لەباكوری عێراق لەناوچەی شەڕی توركیاو پەكەكە دا، یەكێكیان بە مین گیانی لەدەستداوە». رۆژی هەینی 6ی ئایار پۆلیسی دهۆك راگەیندراوێكیان بڵاوكردەوە لەسەر گیانلەدەستدانی گەشتیارێكی بیانی و تیایدا هاتووە، لەم چەند رۆژەی رابوردوو دوو گەشتیار بەپاسكیل و لەدەروازەی سەرزێڕو بە مەبەستی گەشتكردن هاتوونەتە هەرێمی كوردستان، بەڵام لەو كاتەی ویستوویانە بچنە ئامێدی، لە رێگەدا مینێك بەیەكێك لە گەشتیارەكاندا تەقیوەتەوەو بەو هۆیەوە گیانیلەدەستداوە. هەر لە روونكرنەوەكەدا هاتووە، ئەو كەسەی كە گیانی لدەستداوە ناوی ( تۆرۆبیۆن ) و تەمەنی 28 ساڵە، دوای لێكوڵینەوە لەسەر رووداوەكە دەركەوتووە كە « ئەو مینەی بەیەكێك لە گەشتیارەكاندا تەقیوەتەوە، لەلایەن پەكەكەوە دانراوە، داواش لەخەڵك و گەشتیارەكان دەكەین كە ئەوانەی دەیانەوێت گەشت بكەن نەچنە شوێنە گۆماناوییەكان «. هێمن سلێمان، وتەبێژی پۆلیسی دهۆك لەمبارەیەوە بە هاوڵاتی وت: « بەپێی لێكوڵینە سەرەتاییەكان تەنها یەك كەس بەهۆی مینێكی پەكەكە گیانی لەدەستداوە، هاوڕێكەی بریندار نەبووە، بەڵام نازانین هێشتا لە هەرێمی كوردستانە یان چووەتە وڵاتەكەی خۆی». هەروەها ئەوەشی روونكردەوە كە ئەو شوێنەی روداوەكەی لێ دروستبووە شوێنی شەڕ و ئاڵوزی نێوان پەكەكە و سوپای توركیایە، وتیشی:» جارێ لێكوڵینەوە لەسەر روداوەكە كۆتایی نەهاتووەو هەندێكجار مانگێك پێوە سەرقاڵ دەبین تا دەگەینە ئەنجامی كۆتایی لەسەر روداوەكە« ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل لەسەر گیانلەدەستدانی دوو پاسكیلسوارە دانیماركییەكە هاتەدەنگ و رایگەیاند، هیچ پەیوەندییەكمان بەو رووداوەوە نییە. رۆژی 5ی ئایار، لە ئەنجامی تەقینەوەی مینێكی چێندراودا لە نزیك گوندی هرورێی شارەدێی كانێ ماسێ لە شارۆچكەی ئامێدی، دوو گەشتیاری دانیماركی گیانیان لەدەستدا، كە بە پاسكیل گەشتی ناوچەكەیان ئەنجامدابوو. ناوەندی راگەیاندنی هێزەكانی پاراستنی گەل – هەپەگە لەڕاگەیەندراوێكدا رەتیكردەوە، هیچ پەیوەندییەكیان بەڕووداوی گیانلەدەستدانی دوو پاسكیلسوارە دانیماركییەكەوە هەبووبێت. هەپەگە ئەوەشی خستووتەڕوو، ئەو ناوچەیەی ئەو رووداوە تێیدا روویداوە ئەوانی تێیدانییەو هێزەكانیشیان تێیدا ناگەڕێن و دەڵێن:» ئێمە مینی چێندراو بەكارناهێنین، ئەم رووداوە پێویستی بەلێكۆڵینەوە و بەدواداچوونە».
هاوڵاتى سه‌رۆکى رووسیا، له جه‌ژنى سه‌رکه‌وتندا که ساڵانه رۆژى 9ـى ئایار له یادى شکستپێهێنانى ئه‌ڵمانیاى نازى له‌لایه‌ن یه‌کێتیى سۆڤێته‌وه، له رووسیا به‌رز راده‌گیرێت، په‌یامێکى ئاڕاسته‌ى ئۆکرانیا کرد و رایگه‌یاند:" گه‌ڕانه‌وه‌ى نازیزم مایه‌ى قبوڵ کردن نییه". له په‌یامى پیرۆزباییه‌که‌دابه بۆنه‌ى 77هه‌مین ساڵیادى سه‌رکه‌وتنى جه‌نگى نیشتمانپه‌روه‌ریی پوتن رایگه‌یاندووه: "ئه‌مڕۆ ئه‌رکى هاوبه‌ش بریتییه له رێگرییکردن له دووباره هه‌ستانه‌وه‌ى نازیزم که بووه‌ته مایه‌ى ئه‌و هه‌موو ئازاره بۆ مرۆڤه‌کان له وڵاته جۆراوجۆره‌کان. پێویسته راستییه‌کانى سه‌باره‌ت به رووداوه‌کانى ساڵانى جه‌نگ، به‌ها مه‌عنه‌وییه هاوبه‌شه‌کان، دابونه‌ریتى برایه‌تى و دۆستایه‌تی، بپارێزرێن و به نه‌وه‌کانى داهاتوو بگه‌یه‌ندرێن". هاوکات سه‌رۆکى رووسیا، له په‌یامیدا بۆ گه‌لى ئۆکرانیا و جه‌نگاوه‌رانى جه‌نگى نیشتمانپه‌روه‌ریی، جه‌ختى له‌وه کردووه‌ته‌وه "گه‌ڕانه‌وه‌ى میراتگره ئایدۆلۆجییه‌کانى ئه‌وانه‌ى که له جه‌نگى نیشتمانپه‌روه‌ریى گه‌وره‌دا شکستیان خواردووه، مایه‌ى قبوڵکردن نییه".
هاوڵاتى سه‌رۆکى ئۆکرانیا رایگه‌یاند:" به‌شێوازێک به‌رگرى له خاک و نیشتیمانه‌که‌مان ده‌که‌ین که ئاماده‌ن گیانى له پێناودا بۆ بکه‌ینه قوربانی". ئه‌مڕۆ یه‌کشه‌ممه 8ى ئایارى 2022، ڤۆڵۆدمیر زلێنیسکی، سه‌رۆکى ئۆکرانیا له په‌یامێکیدا به‌بۆنه‌ى راگه‌یاندنى کۆتایهێنان به جه‌نگى جیهانى دوه‌م رایگه‌یاند:"تارمایى جه‌نگى جیهانى دوه‌م وا جارێکى دیکه به‌رۆک به وڵاته‌که‌مان ده‌گرێته‌وه و ده‌ستى خراپه‌کارى جارێکى دیکه گه‌ڕانه‌وه‌ى خۆى بۆمان به‌یانکرده‌وه". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"به هه‌مو توانایه‌کمانه‌وه به‌سه‌ر نوشسته‌کانى ئه‌م جه‌نگه‌دا زاڵده‌بین، زۆر له‌وه‌ش دڵنیاین سه‌رکه‌وتنمان هه‌میشه له رێگه‌مانه، چونکه ته‌واوى هاوڵاتیان، سه‌رباز و نیشتیمانه‌که‌مان سه‌رده‌مانێک دژ به نازیه‌ت وه‌ستاونه‌ته‌وه و ملیان بۆ زۆردارى و نامرۆڤایه‌تییان که‌چنه‌کردوه". هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه "گرنگ نییه دوژمن هێزى چه‌ندێک بێت و چى هه‌بێت، گرنگ ئه‌وه‌یه ئێمه به‌رگرى له وڵات و خاکى خۆمانده‌که‌ین و ئامانجێکى هێنده پیرۆزه که ده‌کرێت له پێناویدا گیانمانى بۆ به‌قوربانى بکه‌ین".
.jpg)
هاوڵاتى نرخى نه‌وت به‌رده‌وامه له به‌رزبوونه‌وه و یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى برێنت له سه‌روو 113 دۆلار مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 7ى ئایارى 2022، یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى برێنت به 133 دۆلارو 22 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا (ته‌کساس) به 110 دۆلارو 14 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. رۆژى هه‌ینى رابردوو نرخى هه‌ر به‌رمیلێک نه‌وتى برێنت به‌راورد به کردنه‌وه‌ى بازار زیاتر له دۆلارێک به‌رزبووه‌وه، بۆ ئه‌مڕۆ شه‌ممه 7ى ئایارى 2022 جارێکى دیکه نرخى نه‌وت به‌رزبووه‌وه. سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى رێکخراوى ئۆپێک رۆژانه 400 هه‌زار به‌رمیل هه‌نارده بۆ وڵاتانى جیهان زیاد ده‌کات، به‌ڵام به‌هۆى زیاتر گرژى و شه‌رى رووسیا به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا نرخه‌که‌ى زیاتر به‌رزبووه‌ته‌وه‌و زیادبوونى به‌رهه‌مى نه‌وتى خاو نرخى نه‌وتى دانه‌به‌زاندووه. رۆژى چوارشه‌ممه‌ى هه‌فته‌ى رابردوو، ئۆرسولا ڤۆندێرلاین، سه‌رۆکى کۆمیسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وروپا پێشنیازى قه‌ده‌غه‌ى ته‌واوه‌تى هاورده‌ى نه‌وتى روسیا بۆ وڵاتانى یه‌کێتى ئه‌وروپا کرد و دوا به‌دواى لێدوانه‌که‌ى نرخى نه‌وت به‌رزبووه‌وه بۆ 110 دۆلار، ئه‌مڕۆش له به‌رزبوونه‌وه به‌رده‌وامه.
هاوڵاتى وه‌زیرى به‌رگرى ئۆکرانیا دوایین ئاماره‌کانى جه‌نگى له‌گه‌ڵ هێزه‌کانى روسیا ئاکشرا کرد که 24 هه‌زارو 900 سه‌ربازى رووسى کوژراون و سه‌دان فرۆکه‌و هه‌لیکۆپه‌ته‌رى جه‌نگیان تێکشکاندووه. ئۆڵێکسى رێزنیکۆڤ، وه‌زیرى به‌رگرى ئۆکرانیا رایگه‌یاند ئاماره‌کان ده‌ریده‌خه‌ن گورزى کوشنده‌یان له هێزه‌کانى روسیاداوه، توانیویشیانه هه‌زارو 110 تانک و دوو هه‌زارو 686 زرێپۆش تێکبشکێنن و 199 فرۆکه‌ى جه‌نگى و 155 هێلیکۆپته‌ر بخه‌نه خواره‌وه. هه‌روه‌ها وه‌زیرى به‌رگرى ئۆکرانیا راشیگه‌یاند، له درێژه‌ى روبه‌ڕوبونه‌وه‌کانیان له‌گه‌ڵ هێزه‌کانى روسیا، له 24ى شوباتى 2022 تا ئه‌مڕۆ توانیویانه 24 هه‌زارو 900 سه‌ربازى رووسیا بکوژن. ماوه‌ى 72 رۆژه شه‌ڕى رووسیا به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا به‌رده‌وامه‌و له‌ئێستادا شه‌رى سه‌خت له شارى مارپۆیل که رووسیا گه‌مارۆى خستۆته‌سه‌ر و داواى خۆبه‌ده‌سته‌وه دانى سه‌ربازانى ئۆکرانی ده‌کات ئه‌وانیش به‌رگرى له شاره‌که‌یان ده‌که‌ن.
هاوڵاتى سوپاى ئۆکرانیا له هێرشێکى سه‌ربازانى وڵاته‌که‌یان بۆسه‌ر که‌شتییه‌کى سه‌ربازى هێزه‌کانى روسیا به‌ناوى "ئه‌دمێرال گریگۆرۆڤیج" له جۆرى هێرشبه‌ر، توانیویانه ئه‌و که‌شتییه ژێرئاو بخه‌ن. به‌پێى تۆڕى هه‌واڵى Sky News، به‌رپرسانى ئۆکرانیا رایانگه‌یاندووه، هێزه‌کانى ئۆکرانیا له نزیک به‌نده‌ره‌کانى ده‌ریاى ره‌ش که‌شتییه‌کى سه‌ربازى هێرشبه‌رى دیکه‌ى هێزه‌کانى روسیایان تێکشکاندوه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شیان ئاشکرا کردووه که هێزه‌کانیان له رێگه‌ى به‌کارهێنانى چه‌کى "دژه که‌شتی"ییه‌وه توانیویانه که‌شتى "ئه‌دمێرال گریگۆرۆڤیج" ى رووسى له جۆرى هێرشبه‌ر له به‌نده‌ره‌کانى نزیک سنوره‌کانى نێوان ئۆکرانیا و مۆڵدۆڤا بکه‌نه ئامانج. هاوکات روسیا به به‌له‌م و هه‌لیکۆپته‌رى رزگارکه‌ره‌وه له شوێنى ژێرئاوکه‌وتنى ئه‌و که‌شتییه سه‌ربازییه‌ن و کار له‌سه‌ر به‌هاناوه‌چونى ده‌ریاوانه‌کانى ئه‌و که‌شتییه ده‌که‌ن. له 15ى مانگى رابردو به‌رپرسێکى باڵاى پێنتاگۆن ئاشکرایکردبو، که که‌شتیى سه‌ربازیى مۆسکڤاى روسى که 12 هه‌زار و 490 تۆن کێشه‌که‌یه‌تى به‌هۆى ئه‌وه‌ى به دو موشه‌کى "نێپتن" له‌لایه‌ن سوپاى ئۆکرانیاوه کراوه‌ته ئامانج، تێکشکاوه و ژێرئاو که‌وتوه.
هاوڵاتى ئه‌میندارى گشتى نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتوه‌کان رایگه‌یاند له ساڵى داهاتوو نرخى خوارده‌مه‌نییه‌کان به‌رزده‌بێته‌وه به‌هۆى وه‌ستاندنى هه‌نارده‌کانى بیلاروس و ئۆکرانیاو روسیاوه. ئه‌نتۆنیۆ گۆته‌رێس، سکرتێرى گشتى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌نجومه‌نى ئاسایشى نێوده‌وڵه‌تى رایگه‌یاند:"رێگه‌م بده‌ن شتێک رونبکه‌مه‌وه، چاره‌سه‌رى بنه‌ڕه‌تى هه‌ڕه‌شه‌ى ئاسایشى خۆراک، داوامان لێده‌کات که جارێکى دیکه به‌رهه‌مه کشتوکاڵییه ئۆکرانییه‌کان و و به‌رهه‌مى خۆراک و ئالیکى روسیا و بیلاروس له بازاڕه‌کانى جیهان تێکه‌ڵ بکه‌ینه‌وه، ئه‌مه‌ش به‌له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌و دۆخى شه‌ڕه‌ى که هه‌یه". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:" چاره‌سه‌رى راسته‌قینه‌ى ئاسایشى خۆراکى جیهان نییه، به‌بێ گه‌ڕانه‌وه‌ى به‌رهه‌مه کشتوکاڵییه‌کانى ئۆکرانیا و به‌رهه‌مه روسى و بیلاروسیه‌کان بۆ بازاڕه‌کانى جیهان". هاوکات ئه‌وه‌شى دووپاتکرده‌وه که هه‌وڵى به‌دیهێنانى ئه‌و ئامانجه ده‌دات، له‌پێناو گه‌ره‌نتیکردنى ئاسایشى خۆراک و رێگریکردن له به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى خواردن له جیهاندا ده‌دات. به‌پێى پێشبینییه‌کانى رێکخراوى خۆراکى جیهانی، تا ساڵى 2023، نرخى خواردن ده‌گاته به‌رزترین ئاستى خۆی. له‌دواى ده‌ستپێکردنى ئۆپراسیۆنه‌کانى روسیا له ئۆکرانیا هه‌نارده‌ى به‌رهه‌مه کشتوکاڵییه‌کانى ئۆکرانیا بۆ بازاڕه‌کانى جیهان وه‌ستاوه، که سه‌رچاوه‌ى سه‌ره‌کى دانه‌وێڵه‌ى جیهانه، روسیاش به‌هۆى سزاکانى سه‌رییه‌وه رێگرى له هه‌نارده‌ى به‌رهه‌مه‌کانى کراوه بۆ بازاڕه‌کانى جیهاندا، به‌و هۆیه‌شه‌وه نرخى خواردن و به‌رهه‌مه‌کانى به‌شێوه‌یه‌کى به‌رچاو به‌رزبونه‌ته‌وه.
هاوڵاتى له‌دواى پێشنیاره‌کانى ئه‌مریکاو یه‌کێتى ئه‌وروپا بۆ سه‌پاندنى سزاى نوێ به‌سه‌ر روسیادا نرخى نه‌وتى خاوى گه‌یانده 110 دۆلار بۆ هه‌ر به‌رمیلێک. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه،5ى ئایارى 2022، نرخى یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى برێنت گه‌یشته 110 دۆلارو 19 سه‌نت. هه‌روه‌ها یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا (ته‌کساس) گه‌یشته 107 دۆلارو 75 سه‌نت. دوێنێ چوارشه‌ممه، له‌سه‌ر پێشنیارى ئۆرسۆلا فۆن ده‌رلاین سه‌رۆکى یه‌کێتى ئه‌وروپا بۆ زیادکردنى سزاکانى سه‌ر روسیا و به‌شێوه‌یه‌کى پله‌به‌ندى هاورده‌کردنى نه‌وتى ئه‌و وڵاته کۆتایى پێبهێنن تا کۆتایى ئه‌مساڵ. هه‌ر دوێنێ جۆ بایدن سه‌رۆکى ویلایه‌نه یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا رایگه‌یاند له کۆبونه‌وه‌ى لوتکه‌ى حه‌وت وڵاتى پیشه‌سازى جیهان(G7) باس له سزادانى زیاتر به‌سه‌ر رووسیادا ده‌که‌ن.
هاوڵاتى سه‌رۆکى ئۆکرانیا رایگه‌یاند، وڵاته‌که‌ى به‌هیچ شێوه‌یه‌ک رازى نابێت به رێککه‌وتنێک بۆ راگرتنى شه‌ر ئه‌گه‌ر رێگه بدرێت به مانه‌وه‌ى هێزه‌کانى روسیا له‌ناوچه داگیرکراوه‌کانى وڵاته‌که‌ی. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 4ى ئایارى 2022، ڤۆلۆدمیر زیلێنسکى به رۆژنامه‌ى وۆڵ ستریت جۆرناڵى راگه‌یاند، سوپاى ئۆکرانیا له قۆناغى یه‌که‌مدا توانى رێگرى له پێشڕه‌وییه‌کانى سوپاى روسیا بکات، له قۆناغى دوه‌میشدا هێزه‌کانى روسیا له‌ناوچه داگیرکراوه‌کانى وڵاته‌که‌ی ده‌رده‌کرێن، قۆناغى سێیه‌میش بریتى ده‌بێت له به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ى ته‌واوى خاکى وڵاته‌که‌یان. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند، رازى نین به رێککه‌وتنێک له‌گه‌ڵ روسیا که رێگه به‌مانه‌وه‌ى هێزه‌کانى پوتن بدات له‌ناو خاکى وڵاته‌که‌یدا. زلێنیسکی، سه‌رۆکى ئۆکرانیا رایگه‌یاند، له‌م کاته‌دا قۆناغێکى نوێى گفتوگۆ و دانوستان له‌نێوان وه‌فدى روسیا و ئۆکرانیا ده‌ستپێده‌کات، له‌م قۆناغه‌دا داواکارییه‌کانى کێیڤ بۆ ئاشتى بریتین له پاراستنى سه‌روه‌رى ئۆکرانیا و گه‌ره‌نتى ئه‌منى به‌ئامانجى گه‌ڕانه‌وه‌ى ژیان بۆ هاوڵاتیان له که‌مترین ماوه‌دا.
هاوڵاتى سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا رایگه‌یه‌ند:"له کۆبونه‌وه‌یدا له‌گه‌ڵ سه‌رۆکه‌کانى وڵاتانى خاوه‌ن حه‌وت گه‌وره‌ترین پیشه‌سازى جیهان ناسراو به (G7) که هه‌فته‌ى داهاتو به‌ڕێوه‌ده‌چێت، باس له سه‌پاندنى سزاى زیاتر به‌سه‌ر روسیادا ده‌که‌ین". ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه، جۆ بایدن له وتارێکدا بۆ هاوڵاتیانى وڵاته‌که‌ی، سه‌باره‌ت به ئه‌گه‌رى سه‌پاندنى سزاى زیاتر به‌سه‌ر روسیادا رایگه‌یاند: "ئێمه هه‌موو کاتێک کراوه‌ین بۆ سه‌پاندنى سزاى زیاتر، هه‌فته‌ى داهاتوو له کۆبونه‌وه‌ى گروپى وڵاتانى خاوه‌ن حه‌وت گه‌وره‌ترین پیشه‌سازى جیهان ناسراو به (G7)، پرسى سه‌پاندنى سزاى زیاتر به‌سه‌ر روسیادا تاوتوێ ده‌که‌ین". له رۆژى 24ى شوباته‌وه روسیا هێرشیکردۆته سه‌ر ئۆکرانیا و تائێستاش ئه‌مریکا و ئه‌وروپا به‌شێوه‌ى رۆژانه سزاى نوێ به‌سه‌ر که‌رتى ئابورى و پیشه‌سازى روسیادا ده‌سه‌پێنن. شه‌ڕى روسیا به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا 70 رۆژى تێپه‌راندووه‌و تا ئێستدا هیچ ئاسۆیه‌ک بۆ وه‌ستاندنى شه‌ر بوونى نییه‌و بریاره له 9ى ئایار سه‌رۆکى روسیا دواى ئاهه‌نگى سه‌رکه‌وتن به‌سه‌ر نازییه‌کاندا هێرشه‌کانى بۆسه‌ر ئۆکرانیا زیاتر بکات.
هاوڵاتى کۆمسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وروپا له‌رێگه‌ى پرۆژه‌یه‌که‌وه له‌ماوه‌ى شه‌ش مانگى داهاتوودا کڕینى نه‌وت و سوته‌مه‌نى له روسیا به‌ته‌واوى قه‌ده‌غه ده‌کرێت. کۆمسیۆنى یه‌کێتى ئه‌وروپا داوایکردوه سزایه‌کى دیکه‌ى توند به‌سه‌ر روسیادا بسه‌پێنرێت بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و وڵاته پشتیوانى دارایى بۆ شه‌ڕى ئۆکرانیا له‌ده‌ستبدات، بۆیه داواى کردوه وڵاتانى ئه‌وروپا له ماوه‌ى شه‌ش بۆ هه‌شت مانگى داهاتودا به قۆناغ کڕینى نه‌وت، غاز و سوته‌مه‌نى روسیا که‌مبکانه‌وه. بڕیاره هه‌فته‌ى داهاتوو پڕۆژه‌که له په‌رله‌مانى ئه‌وروپا بخرێته ده‌نگدانه‌وه و دواتریش ئاڕاسته‌ى وڵاتانى ئه‌وروپا ده‌کرێت بۆ تاوتوێکردنی. له‌رۆژى 24ى شوباته‌وه روسیا هێرشیکرده‌سه‌ر ئۆکرانیا تائێستا ئه‌مریکا و وڵاتانى ئه‌وروپا سه‌ره‌راى هاوکارییه سه‌ربازییه‌کانیان بۆ کیڤ، سزاى توندیان به‌سه‌ر مۆسکۆدا سه‌پاندووه.
.jpg)
هاوڵاتى وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى روسیا رایگه‌یاند له جه‌ژنى سه‌رکه‌وتنى وڵاته‌که‌ى پلانى ئه‌وه‌یان نیه ده‌ستبه‌ردارى جه‌نگى ئۆکرانیا ببێت. سێرگى لاڤرۆڤ وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى روسیا له لێدوانێکیدا بۆ میدیاکانى ئیتاڵیا رایگه‌یاند که له نۆى ئایاردا که جه‌ژنى سه‌رکه‌وتنى وڵاته‌که‌یه‌تى به‌سه‌ر نازیه‌کاندا، روسیا نایه‌وێت ده‌ستبه‌ردارى جه‌نگ له‌گه‌ڵ ئۆکرانیا ببێت. هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند که له یادى سه‌رکه‌وتنى وڵاته‌که‌یدا به‌سه‌ر نازیه‌کاندا وه‌ک نه‌ریتى ساڵانه‌یان له ژێر چاودیرى سوپاى روسیادا ئاهه‌نگ ده‌گێڕێن به‌ڵام چالاکییه سه‌ربازیه‌کانیان له ئۆکرانیا به‌رده‌وام ده‌بێت. له 24ى شوباتى 2022 تا ئه‌مڕۆ که ماوه‌ى 69 رۆژ ده‌کات، سوپاى رووسیا به‌رانبه‌ر ئۆکرانیا جه‌نگى راگه‌یاندووه‌و رووسیا زیاتر له بیست هه‌زار سه‌ربازى لێ کوژراوه‌و 15 هه‌زارى دیکه‌شى برینداربووه.
