وەزیری دەرەوەی ئێران: دانوستانەکان لەگەڵ ئەمریکا بە ئاڕاستەیەکی دروستدا دەڕوات

هاوڵاتی رۆژنامەی گاردیانی بەریتانی بڵاویکردەوە، ڤۆلکەر تورک دانوستانکاری مافی مرۆڤ لە نەتەوە یەگرتووەکان رایگەیاند، لەسەر حکومەتی بەریتانی پێویستیە پێداچوونەوە بە پلانەکانی ناردنی پەنابەران بکات بۆ رواندا بکات. ڤۆڵگەر تورک دانوستانکاری مافی مرۆڤ لە نەتەوە یەکگرتووەکان سەبارەت بە ناردنی کۆچبەران لە بەریتانیاوە بۆ ڕواندا ڕایگەیاند ،پێویستە حکومەتی بەریتانیا بەم بڕیارەیدا بچێتەوە چونکەلەگەڵ ئەوەی بڕیارەکە لە  ڕووی یاسایی و ئەخلاقییەوە کێشەی هەیە ئەنجامدانی کارێکی قورسە. وتیشی، "تۆ ناتوانیت بەرپرسیارەتی خۆت دوور بخەیتەوە و بیکەیتە سەر شانی دەوڵەتێکی تر بەو شێوەیەی کە لە لایەن حکومەتی بەریتانیاوە پێشبینی دەکرێت" هەروها ئەم کارە "نیگەرانییەکی زۆر جدی دروست دەکات، هەم لە ڕوانگەی مافی مرۆڤی نێودەوڵەتی و هەم لە ڕوانگەی یاسای پەنابەری نێودەوڵەتیەوە". ئەوەشی ڕونکردەوە، "کە ئامڕازو ڕێگەی دیکە هەیە بۆ ڕێگریکردن لە پەنابەران، وپێدانی مافی پەنابەری بەو کەسانەی کە شایەنین بەڵام پرۆگرامی ناردنی پەنابەران بۆ ڕواندا هیچکام لەمانە ناکات". ئەم قسانەی دانوستانکاری مافی مرۆڤ لە نەتەوە یەگرتووەکان دوای ئەوەدێت، بڕیاری ناردنی پەنابەران بۆ راواندا لە لایەن دادگای باڵای بەریتانیاوە بە یاسایی دانرا. لە ساڵی 2022دا زیاتر لە 40 هەزار کەس بە بەلەمی بچووک چونەتە بەریتانیاوە،هاوکات هەفتەی ڕابردوو چوار کەس مردن دوای ئەوەی بەلەمەکەیان لە کەناری کێنت تووشی گرفت بوو نقوم بوو.  

هاوڵاتی کۆشکی سپی ڕایگەیاند گروپێکی چەکداری کە یارمەتی ڕوسیا دەدات لە جەنگی دژی ئۆکرانیادا چەکی لە کۆریای باکور کڕیوە و کۆریای باکوریش ئەو تۆمەتانە ڕەتدەکاتەوە. رۆژی پێنجشەممە 22-12-2022، جۆن کێربی، گوتەبێژی ئاسایشی نیشتمانیی ئەمریکا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند ،"بەرپرسانی هەواڵگری ئەمەریکا سوورن لەسەر ئەوەی کە کۆریای باکوور چەکی بە گروپی ڕاگنەر فرۆشتووە کە جۆرەکانی مووشەک و تۆپهاوێژی تێدا بووە. وتیشی،"ئێمە باوەڕمان وایە ناردنی ئەو چەکانە بۆ ئەو گروپە کاریگەری لەسەر ڕێڕەوی جەنگی ئۆکرانییا دروست ناکات،بەڵام نیگەرانین لەوەی کە کۆریای باکور لە پلانیدایە کەلوپەلی سەربازی زیاتر بنێرێت بۆ ڕوسیا" میدیای فەرمیی کۆریا لەبارەی هەواڵەکەوە  ئەمڕۆ هەینی  ئەو تۆمەتانەی ئەمەریکای بە تەواوی ڕەتکردەوەو بە "بیردۆزێکی بێبنەما ناوی برد" . هەروەها کۆشکی سپی نیگەرانی خۆی دەربڕی سەبارەت بە زیادبوونی بەشداری واگنەر لە شەڕی ڕوسیا و ئۆکرانیادا  بە تایبەتی لە ناوچەی دۆنباسی ڕۆژهەڵات . کیربی وتی لە چەند حاڵەتێکی دیاریکراودا بەرپرسانی سەربازی ڕووسیا تەنانەت "ملکەچی فەرمانەکانی واگنەر دەبن".  لیندا تۆماس گرینفیڵد نێردەی ئەمریکا بۆ نەتەوە یەکگرتووەکانیش ئەم کارەی ڕوسیای بە  "چەپەڵ" ناوبرد و وتی "  ڕوسیا ئەندامی هەمیشەیی ڤیتۆی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کە بەشداری کردووە لە سەپاندنی سزاکان ئێستا ئەو چەکانە بەکاردەهێنێت کە لە کۆریای باکوور و ئێرانەوە وەریدەگرێت بۆ ئەوەی جەنگ دژی ئۆکرانیا درێژە پێبدات". جۆن کێربی لەبارەی ئەو هێزەوە دەڵێت: ژمارەی سەربازەکانی گرووپی واگنەر 50 هەزار کەسە کە 10 هەزاریان سەربازی لێهاتوون و 40 هەزار کەسیشیان تۆمەتباری هەڵاتووی بەکرێگیراون.  جەیمس کڵێڤەرلی، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لەو بارەیەوە دەڵێت، بەریتانیا لەگەڵ ئەمریکا هاوڕایە و ئەو کارەی گرووپی واگنەر ئەنجامیداوە پێشێلکاریی یاساکانی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانە. کڵێڤەرلی دەشڵێت، کڕینی چەک لە کۆریای باکوور لەلایەن پووتینەوە ئەوە نیشاندەدات رووسیا "کڵۆڵ و دابڕاوە."  جێگەیباسە،  گرووپی واگنەر لەلایەن وڵاتانی ڕۆژئاوا و شارەزایانی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە تۆمەتبارکراون بە چەندین پێشێلکاری مافی مرۆڤ لە سەرتاسەری ئەفریقا و لە پێشوودا بەوە ناویان دەرکردبوو کە لە جەنگی سووریادا "رۆڵێکی تووندوتیژ"یان هەبووە لە دژی هێزە ئۆپۆزیسیۆنەکانی ئەو وڵاتە.  

هاوڵاتی بڕیارە ئەمڕۆ جۆرجیا میلۆنی سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا سەردانی عێراق و ھەرێمی کوردستان بکات. جۆرجیا میلۆنی سەردانی بەغدای پایتەختی عێراق دەکات، هەروەها بەمەبەستی بەسەرکردنەوەی سەربازەکانی ئیتاڵیا سەردانی هەرێمی کوردستان دەکات و لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆدەبێتەوە.  ئەم گەشتەی  سەرۆک وەزیرانی ئیتاڵیا وەک نەریتێکی ساڵانەیە، کە لە کریسمسدا  سەردانی سەربازانی وڵاتەکەی دەکات، هاوکات ئەمساڵ ئەو سەربازانە بەسەردەکاتەوە کە لە عێراق و هەرێمی کوردستان خزمەت دەکەن.  جێگەی باسە  ئیتاڵیا لە ساڵی ٢٠١٤ەوە ئەندامە لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش و چەندین ھاوکاری و پاڵپشتی پێشکەشی عێراق و ھەرێم کردووە.  بەپێی راپۆرتی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیش، ئیتاڵیا ٩٠٠ سەرباز و راوێژکاری لە عێراق و ھەرێم ھەیە کە مەشق و راھێنان بە ھێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق دەکەن.       

تمەن جارێکی دیکە دابەزینی بەخۆیەوە بینی و بەهای هەر دۆلارێک لە بازاڕەکانی ئێران گەیشتە زیاتر لە 40 هەزار تمەن. ئێوارەی پێنجشممە بەهای دۆلار لە ئێران ژمارەیەکی دیکەی پێوانەیی تۆمار کرد و هەر دۆلارێک بە 40 هەزار و 30 تمەن مامەڵەی پێوەکرا لە کاتێکدا میدیاکانی حکومەت بلاویان کردبوەوە نرخی هەر دۆلارێک لە 39 هەزار تمەنەوە بۆ 36 هەزار تمەن دادەبەزێت. پێشتر عەلی ساڵح ئابادی ، سەرۆکی بانکی ناوەندیی ئێران رایگەیاندبو؛ بەهای دۆلار لە وڵاتەکە راستەقینە نییە بەڵام خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان هۆکاری دابەزینی زیاتری بەهای تمەن بوە لە بەرامبەر دۆلاردا. لە سەرەتای ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران نرخی هەر دۆلارێک لە وڵاتەکە 30 هەزار تمەن بو، دوای 97 رۆژ ناڕەزایەتیی هەر دۆلارێک  بۆ زیاتر لە10 هەزار تمەن بەرز بوەتەوە. لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی و کوژرانی دەیان خۆپیشاندەر لە رۆژهەڵاتی کوردستان زیاترین سزا روبەڕوی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران بوەتەوە و ئەمریکا بە راشکاوی رایگەیاندوە رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئەو وڵاتە چالاک ناکاتەوە بەهۆی بەکارهێنانی توندوتیژیی دژی ناڕەزایەتییەکان و سەرکوت و سێدارەی گەنجان .   نرخی هەر دۆلارێک لە ئێران 40 هەزار تمەنی تێپەڕاند دۆلار بەردەوامە لە تۆمارکردنی بەهای مێژویی لە ئێران   تمەن جارێکی دیکە دابەزینی بەخۆیەوە بینی و بەهای هەر دۆلارێک لە بازاڕەکانی ئێران گەیشتە زیاتر لە 40 هەزار تمەن. ئێوارەی پێنجشممە بەهای دۆلار لە ئێران ژمارەیەکی دیکەی پێوانەیی تۆمار کرد و هەر دۆلارێک بە 40 هەزار و 30 تمەن مامەڵەی پێوەکرا لە کاتێکدا میدیاکانی حکومەت بلاویان کردبوەوە نرخی هەر دۆلارێک لە 39 هەزار تمەنەوە بۆ 36 هەزار تمەن دادەبەزێت. پێشتر عەلی ساڵح ئابادی ، سەرۆکی بانکی ناوەندیی ئێران رایگەیاندبو؛ بەهای دۆلار لە وڵاتەکە راستەقینە نییە بەڵام خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان هۆکاری دابەزینی زیاتری بەهای تمەن بوە لە بەرامبەر دۆلاردا. لە سەرەتای ناڕەزایەتییەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران نرخی هەر دۆلارێک لە وڵاتەکە 30 هەزار تمەن بو، دوای 97 رۆژ ناڕەزایەتیی هەر دۆلارێک  بۆ زیاتر لە10 هەزار تمەن بەرز بوەتەوە. لە دوای مەرگی ژینا ئەمینی و کوژرانی دەیان خۆپیشاندەر لە رۆژهەڵاتی کوردستان زیاترین سزا روبەڕوی دەسەڵاتی کۆماری ئیسلامی ئێران بوەتەوە و ئەمریکا بە راشکاوی رایگەیاندوە رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەڵ ئەو وڵاتە چالاک ناکاتەوە بەهۆی بەکارهێنانی توندوتیژیی دژی ناڕەزایەتییەکان و سەرکوت و سێدارەی گەنجان .    

هاوڵاتی یەکێتی ئەوروپا بری ٤ملیۆن یۆرۆ وەک هاوکاری مرۆی دەداتە عێراق  وڕایگەیاند  ئەو بڕە پارەیە یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاڵپشتیکردنی 4,000 خێزانی ئاوارە و هەزار خێزانی دیکەش کە ئەندامێکی نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە، یان چیدی توانای دابینکردنی پێداویستییە سەرەکییەکانیان نییە. ئەمڕۆ چوارشەممە 21ی کانوونی یەکەمی 2022، کۆمیسیۆنی یەکێتیی ئەوروپا لە راگەیێندراوێکدا گوتی، "ناسەقامگیریی سیاسی، گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی نرخی خۆراک بەهۆی وشکەساڵی و هێرشی رووسیا بۆ سەر ئۆکراینا بوونەتە هۆی ئەوەی ژمارەیەکی زۆر لە خەڵکی عێراق دەستیان بە پێداویستییە بنەڕەتییەکانیان نەگات." دەشڵێت،" ئەو پارەیە بۆیارمەتی چینی هەژار سەرفدەکرێت  بەتایبەتی ئەوانەی ئاوارەن و نیشتەجێی دەرەوەی کەمپەکانن  بۆ ئەوەی پێداویستییە سەرەتاییەکانیان دابین بکەن" جانێز لێنارچیچ، کۆمیسیاری یەكێتیی ئەوروپا بۆ بەڕێوەبردنی قەیرانەکان ڕایگەیاند، "تا بێت ژمارەی ئەو کەسانە بەرزدەبنەوە کە کاریگەرن بە نەبونی ئاسایشی خۆراک لە عێراق بە تایبەت ئاوارەکان وخەڵکی هەژار لەو ناوچانە هاوکات یەکێتی ئەوروپا خۆی بە  بەرپرسیاردەزانێت لە یارمەتیدانی ئەم چینە هەربۆیە بڕی 4 ملیۆن یۆرۆی زیادەمان تەرخانکرد بۆ یارمەتیدانی ئەو خەڵکەی عێراق کە پێویستییان پێیەتی بۆ تێپەڕاندنی ئەم کاتە سەختە." لە ڕاگەیەندراوەکەدا ئەوەش ڕونکراوەتەوە کە ئەو بڕە پارەیە یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاڵپشتیکردنی 4,000 خێزانی ئاوارە کە مانگانە بڕە پارەیەکیان بەسەردا دابەش دەکرێت. جگە لەوەش، هەزار خێزانی دیکەش کە ئەندامێکی نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە، یان چیدی توانای دابینکردنی پێداویستییە سەرەکییەکانیان نییە، لە هاوکاریی کاش سوودمەند دەبن. جێگەی باسە،لە ساڵی 2014ەوە، یەکێتی ئەوروپا 530.5 ملیۆن یۆرۆی یارمەتی مرۆیی تەرخان کردووە بۆ یارمەتیدانی خەڵکی عێراق  

بەپێی ئامارێکی نەتەوە یەکگرتووەکان، لەسەرەتای سەرھەڵدانی جەنگی ئۆکراینەوە، نزیکەی ھەشت ملیۆن پەنابەری ئۆکراینی گەیشتوونەتە ئەوروپا. کۆمسیۆنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بڵاویکردەوە، زیاتر لە حەوت ملیۆن و ٨٠٠ ھەزار ئۆکراینی گەیشتوونەتە وڵاتانی ئەوروپا، ئەوەش لە مانگی شوباتی رابردووی ئەمساڵەوە کە جەنگی روسیا بۆ سەر ئۆکراین دەستیپێکرد.  بەپێی ئاماری کۆمسیۆنی نەتەوە یەکگرتووەکان، بە تەنھا روسیا پێشوازی لە دوو ملیۆن و ٩٠٠ ھەزار پەنابەر کردووە، ئەڵمانیاش پێشوازی لە زیاتر لە یەک ملیۆن پەنابەری ئۆکراینی کردووە.

زانکۆی ویلایەتی فلۆریدا لە ئەمریکا رایدەگەیێنێت، ئەسپارتەیمی نێو شەکرە دەستکردەکان مەترسیی تووشبوون بە دڵەراوکێ و نیشانەکانی ناڕێکی دەروونی زیاددەکات.  توێژینەوەکە لە گۆڤاری نیشتمانیی ئەکادیمیای زانست بڵاوکراوەتەوە و توێژەرانی پسپۆڕییە جیاوازە تاقیگەیی و بایۆلۆژییەکانی زانکۆی ویلایەتی فلۆریدا دەریدەخەن، ئەوانەی رۆژانە شەکرە دەستکردەکان زیاد لە بڕی پێویست بەکاردەهێنن، نیشانەکانی تووشبوون بە دڵەڕاوکێیان لەسەر دەردەکەوێت و زووتر دووچاری کێشە دەروونییەکان دەبن.  سارا جۆنیس، پسپۆڕی دەرمارزانی لە زانکۆکە هۆکاری خراپیی شەکری ئەسپارتەیم رووندەکاتەوە و دەڵێت: ''جەستە شەکری ئەسپارتەیم دەگۆڕێت بۆ ترشی ئەسپارتیک، کە کاریگەری نەرێنی لەسەر نێوەندە کۆئەندامی دەمار هەیە و سەرئەنجام دڵەڕاوکێ دروست دەکات.''  هەروەها سەرپەرشتیاری توێژینەوەکە دەڵێت: ''زیادەڕۆیی لە خواردنی شەکرە دەستکردەکان نیشانەکانی دڵەڕاوکێ و ناڕێکیی دەروونی لەسەر بەکارهێنەران دروستدەکات بەتایبەت ئەوانەی نەخۆشیی شەکرەیان هەیە، هەروەها دەشڵێت: زۆرینەی شەکرە دەستکردەکان ئەسپارتەیمیان تێدایە کە پەیوەندیی راستەوخۆی بە وەرگرەکانی دەمار و گۆڕینی بارودۆخی دەروونی هەیە و بەکارهێنەران دەشێت تووشی نیشانەکانی وەکو 'بێهێزی، ئازاری ماسوولکەکان، ناڕێکیی خەوتن و هەستکردن بە ماندویێتی' ببن.     دامەزراوەی خۆراک و دەرمان لە ئەمریکا بەکارهێنانی ئەسپارتەیم بۆ کەمتر لە 15٪ـی ژەمی خۆراکی رۆژانە پەسنددەکات کە دەکاتە رۆژانە بڕی 50 مللیگرام. 

روسیا لە نەتەوەیەکگرتوەکان ناڕەزایەتیی خۆی لە هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر باکور و رۆژهەڵاتی سوریا دەربڕی و ئەو هێرشانەی بە مەترسیی بۆ ژیانی خەڵکی مەدەنی لەقەڵەم دا. ڤاسیلی نێبنزیا، نوێنەری هەمیشەیی روسیا لە رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان لە کۆبونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی ئەو رێکخراوەیە نیگەرانیی وڵاتەکەی لە هێرشەکانی تورکیا بۆسەر باکوری سوریا و رۆژئاوای کوردستان دەربڕی. نێبنزیا ئاماژەی بەوە کردوە هێرشە سەربازییەکانی لە سنوری حەلەب و رەققە و حەسەکە بوەتە مەترسیی لەسەر سەربازانی روسیا و دانیشتوانی ناوچەکە و ئەوەش سەرەڕای ئەو زیانە مادییانەیە کە بەهۆی وێرانکارییەکان رویداوە. لە 20 مانگی رابردودا سوپای تورکیا ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوانی ئاسمانیی بە ناوی چنگ شمشێر بۆ سەر ناوچەکانی باکور و رۆژهەڵاتی سوریا دەست پێکرد و ژمارەیەکی زۆری خەڵکی مەدەنی بەهۆی هێرشەکانی ئەو وڵاتەوە بونە قوربانیی و ئەو ئۆپەراسیۆنەش کاردانەوەی نێودەوڵەتیی لێکەوتەوە.

ئەمریکا رایگەیاند دەستی بە لێکۆڵینەوە لەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانانەی ئێران کردوە کە روسیا لە جەنگی ئۆکرانیا بەکاری هێناون. تەلەفیزیۆنی (سی ئێن ئێن) بڵاوی کردوەتەوە ئامێری دروستکراوی ئەمریکا لە فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئێراندا بەکارهێنراوە و لە ئێستادا لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی بەکارهێنانی ئەو ئامێرە ئەمریکییانە دەکرێت. بە پێی راپۆرتی ناوەندنی لێکۆڵینەی (سی ئای ئاڕ) 85٪ی ئامێر و پارچەکانی ئەو فڕۆکە بێفڕۆکەوانە ئێرانیانەی لە ئۆکرانیا تێکشکێنراون ئەمریکین و ئەوەش گومانی زۆری لەسەر واشنتۆن دروست کردوە کە چۆن ئەو ئامێرانە گەیشتوەتە دەستی ئێران. یوری ساک، راوێژکاری وەزیری بەرگریی ئۆکرانیا ئاشکرای کردوە ئێران کاروانێکی دیکەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی رادەستی روسیا کردوە و ئەو وڵاتە تا ئێستا 250 فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئێرانی وەرگرتوە. وتوشیەت:  ئەودرۆنانەی کە سوپای روسیا بەکاریان دەهێنێت ئێرانین و بە زمانی فارسی لەسەر درۆنەکان نوسراوە. ئەو راوێژکارەی ئۆکرانیا ئاماژەی بەوە کردوەلە  ماوەی هێرشەکانی روسیا بۆسەر وڵاتەکەی لانیکەم حەوت ملیۆن ئۆکرانی ئاوارەبون.

هاوڵاتی لە میانی وتارێکی تەلەفزیۆنیدا لەگەڵ بەرپرسانی باڵای سەربازی، ڤلادیمێر پوتیین وتی، جەنگی ئۆکرانیا تاوانی ڕووسیا نیە، هەروەها وتیشی ئێمە هەردوولا لە کارەساتیکی هاوبەشداین. سەرۆکی رووسیا، ڤلادیمێر پوتین ئاماژەی بەوە کرد، کە بۆ ماوەی ساڵانیکی زۆر هەوڵماندا  دۆستی ئۆکرانیا بین و قەرزی زۆر و هاوکاری وزەی زۆرمان پێشکەش بە  ئۆکرانیا کرد،بەڵام وادیارە سەرکەوتوو نەبوو.   لە درێژەی قسەکانیدا سەرۆکی ڕووسیا وتی، ئەوەی ڕوو دەدات کارەساتە و بەڵام هیچ شتێک نیە ڕوسیای پێ تاوانبار بکرێ و ئۆکرانیەکان وەک گەلێک بە برای ئێمە دەمیننەوە،هەروەها بانگەشەی ئەوەی کرد کە ئەم جەنگە ئەنجامی سیاسەتی وڵاتانی سێیەمە. هەروەها بەرپرسانی سەربازی دەنگیان بەوەدا کە بەردەوام ئەبن لە جەنگی ئۆکرانیا کە ناوی دەبەن بە ئۆپەراسیۆنی سەربازی تایبەت. ئەم وتارەی ڤلادیمێر پوتین لە کاتێکدایە، کە ڕووسیا لە ١٠ی تشرینی یەکەمەوە هێرشیکی بەرفراوانی بە موشەک ودرۆنی ئێرانی  بۆ سەر ژێرخانی وزەی ئۆکرانیا دەستپێکردوە و ملیۆنان خەڵکی ئۆکرانیای بێ کارەبا کردووە.  

هاوڵاتی وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا، ئانالینا بایربوک ڕایگەیاند کە ئەڵمانیا ٢٠ ئاسەواری  برۆنزی بینینی لە مۆزەخانەکانی ئەڵمانیا ڕادەستی نەیجیریا کردەوە. ئالینا بایربوک، لە لێدوانیکیدا بۆ ڕۆژانامەنوسان لە ئەبوجا وتی، ئەمڕۆ کارێکمان کرد کە زۆر لەمەوبەر دەبوو بمانکردایە، ئەو ٢٠ پەیکەر برۆنزیەی بینینمان گەڕاندەوە بۆ زێدی خۆیان. ئەم بڕیارەی ئەڵمانیا دوای ئەوە دێت  کە سەرەتای ئەمساڵ ئەڵمانیا بەیاننامەیەکی لەگەڵ نەیجیریا واژۆکرد بۆ ئەوەی هەر ١١٣٠ پەیکەر وئاسەوارەکانی کە لە مۆزەخانەکانی ئەڵمانیادایە ئاشكرا بکەن، کە لەنێویاندا پەیکەری کەسایەتی سیاسیەکانیش هەیە. لە میانەی ڕادەستکردنەوەکەدا هەریەک لە جۆفری ئۆنیامای وەزیری دەرەوەی نەیجیریا و لای محەممەد وەزیری زانیاری  ئامادەبوون لەگەڵ  کلاودیا ڕۆت وەزیری ڕۆشنبیری و میدیای ئەڵمانیا و هەروەها بەڕێوەبەرانی مۆزەخانەکانی ئەڵمانیا. بەرپرسانی نەیجیریا دەڵێن، پەیکەر و  ئاسەوارەکانی بێنین بۆ ماوەی دوو سەدە لە ئەڵمانیادا  دەستیان بەسەرداگیرابوو، ئەو پەیکەرانە زۆربەی لەلایەن بەریتانیاوە داگیرکران وبران لەکاتی هەڵکوتانە سەر شانشینی بینین لەساڵی ١٨٩٧ و دواتریش لە مەزادەکاندا دانران و برانە نیولەندا و ئەمریکا  و ئەڵمانیا. وەزیری دەرەوەی نایجیریا دەڵێت، پێدەچێت ئەم ڕادەستکردنەوەیەی ئەڵمانیا فشار لەسەر لەندەن درووست بکات بۆ ئاشکرا کردن وگەڕاندنەوەی ئاسەوارەکانی بێنین کە وابیرەکەنەوە زۆرترین پەیکەرو ئاسەوارەکان لە مۆزەخانەکانی بەریتانیادا بن، هەروەها داوای ئاشکراکردنی ٩٠٠ دانە پەیکەر و ئاسەواری کرد لە لەندەن.

هاوڵاتی پۆلیسی ئەو وڵاتە ڕایگەیاند هەشت کچی هەرزەکار بە تۆمەتی کوشتنی پیاوێکی تەمەن ٥٩ ساڵ دەستگیرکراون وتەمەنی کچەکان لە نێوان ١٣ بۆ ١٦ ساڵدایە وپێدەچێت لە ڕێگەی تۆڕەکۆمەڵایەتییەکانەوە یەکییان ناسیبێت و شەوی ڕوداوەکە کە شەوی شەممە دەکات بۆ یەکەم جار کۆبونەتەوەو لە نزیک شوێنی ڕوداوەکە ڕاستەوخۆ دەستگیر کراون. سێرجێنت تێری براون، لێکۆڵەری پۆلیسی تۆرۆنتۆ بە میدیاکانی گوتتوە: قوربانییەکە دەسترێژی کراوەتە سەرو دواتر بە چەقۆ کوژراوە،هەروەها باوەڕمان وایە هۆکارەکەی بۆ ئەوە گەڕاوەتەوە کە ئەو پیاوە خواردنەوەی ئەلکحولی پێبووە. وتیشی: ژمارەیەک کەس کە بە شوێنی ڕوداوەکەدا ڕۆشتون پیاوەکەیان دۆزیوەتەوە و دوای بردنی بۆ نەخۆشخانە گیانی لەدەست داوە، هەروەها ژمارەیەک چەکیان دۆزیوەتەوە باڵام ئاماژەی بە جۆرەکەی نەدا. ئاماژەی بەوەشدا بۆ ماوەی سێ دەقە بە بەردەوامی هێرشکراوەتە سەر قوربانییەکە،هەروەها نامۆی ئەم ڕوداوە لەوەدایە کە کچەکان پێش ڕوداوەکە هەرگیز ڕوبەڕوو یەکییان نەبینیوە و لە بەشی جیاجیای ئەو شارەوە هاتون ولە ئێستادا لێکۆڵینەوە لە ڕوداوەکە بەردەوامە و تاوانبارەکان دەستگیر کراون. هاوکات ئەم ڕوداوە  تەنها چەند کاتژمێرێک پێش تەقەکردنێکی بەکۆمەڵ لە ڤاون، ئۆنتاریۆ، شارێکی بچووک لە دەرەوەی تۆرۆنتۆ ڕویداوە.

هاوڵاتی لە ڕۆژئاوای ئەفریقا، دوو ڤاکسینی نوێ  بۆ ڤایرۆسی جۆری زایر ئیبۆلا لە توێژینەوەیەکدا تاقیکرایەوە  کە توانی لەدوای ١٤ ڕۆژ لە کوتانی یەکەم و دووەم دژە تەن دژی ڤایرۆسەکە پەیدا بکەن، بەشێوازی جیاواز لە منداڵان و گەنجاندا.  ڤاکسینەکە لەلایەن  کۆمپانیای جۆنسن و مێرک پەرەی پێدراوە، لەو تویژینەوەیەدا کە ماوەی ساڵێکی خایاندووە لە باشوری ئەفریقا کە تێیدا ١٤٠٠ کەسی سەروو تەمەن ١٨ ساڵ و ١٤٠١ منداڵ کە تەمەنیان لەنێوان یەک ساڵ بۆ ١٧ ساڵدا بوو بەشداربوون، لە ئەنجامدا دەرکەوت کە بەڕێژەیەکی باش دژی ڤایرۆسی ئیبۆلا لە جۆری زایر کاریگەری هەبووە ودژە تەن بەرهەمهاتووە لە لەشی بەشداربووەکاندا. لە تویژینەوەکەدا ژەمە ڤاکسینێکیان  دۆزی ڤاکسینی جۆنسۆنی تاقیکردەوە، دواتر ڤاکسینێکی کۆمپانیای دەرمانسازی دانیمارکی باڤاریان نۆردیکی تاقیکردەوە، لە کاتێکدا گرووپەکەی تر  دوو ژەمی ڤاکسینی مێرکی تاقیکردەوە کە هەشت هەفتە لە نێوانیاندا بوو، وە گرووپی  بژاردەی سێیەم دوای یەکەم ژەمی مێرک بەکارهات لەگەڵ پلاسیبۆ. دکتۆر ئێچ کلیفۆرد لەین، کە یەکێکە لە تویژەرەکان و هەروەها بەڕێوبەری کلینیکی لە پەیمانگای نێشتیمانی ئەمریکا بۆ هەستیاری ونەخۆشیە گوازراوەکان وتی، پێموایە هەریەک لە ڤاکسینەکان بەباشی کار دەکەن دژی ڤایرۆسەکە. توێژەرانی ئەم تاقیکردنەوە زانستیە ئاماژەیان بەوەکرد، کە بەهۆی ئەوەی هیچ یەک لە بەشداربوووەکان تووشبووی ئیبۆلا نەبوون بۆیە  نەیانتوانیووە ئاستی کاریگەری ڤاکسیینەکە لەسەر لەناوچوونی ڤایرۆسەکە دیاری بکەن، هەروەها بەشداربووەکان پێویستە بۆ ماوەیەکی درێژ چاودێری بکرەێن تاوەکوو بزانرێ کەی ژەمە ڤاکسینی زیادەیان پێویست دەبێت. ڤایرۆسی جۆری زایر ئیبۆلا، لەناو پێنج جۆری ڤایرۆسی ئیبۆلادا کوشندەترینە، لە ساڵی ٢٠١٤ -٢٠١٦ بووە هۆی مردنی ١١ هەزار کەس لە ڕۆژئاوای ئەفریقا، ئاستی کوشندەیی ڤایرۆسەکە %٩٠.    

هاوڵاتی ڤلادیمێر زێلێنسکی دوای ٣٠٠ ڕۆژ لە دەستپێکردنی لەشکرکێشی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکرانیا سەردانی ئەمریکا دەکات، بڕیاریشە لە کۆنگرێس وتارێک پێشکەش بکات. ڤلادیمێر زێلنسکی لە تویتەری خۆی ڕایگەیاندووە کە لەڕێگادایە بەرە واشنتن، ئامانجی سەرەکی گەشتەکەی بۆ بەدەستهێنانی هاوکاری سەربازی وپشتگیری زیاتری واشتنە بۆ سیستەمی بەرگری ئۆکرانیا. سەرۆکی ئۆکرانیا لەماوەی گەشتەکەی دا لەگەڵ ڕاوێژکارانی باڵای ئاسایشدا لە کۆشکی سپی کۆدەبێتەوە و لەبەرنامەی گەشتەکەیدا لە کاپیتەڵ هیڵ لە کۆبونەوەیەک کە تێیدا هەریەک لە ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا وکۆنگرێسی ئەمریکا بەشدارن وتارێک پێشکەش دەکات، لەگەڵ ئەوەشدا لە کۆنگرەیەکی ڕۆژانامەوانیدا بەشداردەبێت بە ئامادەبوونی جۆو بایدن. وتەبێژی کۆشکی سپی، جین پێیرئاماژەی بەوەکرد، مەبەستی سەرەکی سەردانەکە بۆ جەختکردنەوەیە لەهاورکاریەکانی ئەمریکا بۆ ئۆکرانیا، هەروەها وتیشی هاوکاریەکان لە ڕووی مرۆیی وسەربازی وئابوریەوە بۆ ئۆکرانیا بەردەوام دەبن. هاوکات هەر لەبارەی سەردانەکەی سەرۆکی ئۆکرانیاوە، بەرپرسێکی باڵای ئەمریکا وتی، بەپێی سەردانەکەی سەرۆکی ئۆکرانیا وهاوکاریەکانی ئەمریکا بێت  پێدەچێت سەرۆکی ئەمریکا بڕیاری خەرجکردنی ٢ ملیار دۆلاری دیکە بدات بۆ هاوکاری ئۆکرانیا. لەسەرەتای جەنگی ڕووسیا دژ بە ئۆکرانیا ئەمریکا یەکێکە لەو وڵاتانەی کە هاوکاریەکی بەرچاوی ئۆکرانیای کردووە بە بری ٢٠ ملیار دۆلار ئەوەش بە پێدانی تۆپهاوێژەکان وسیستەمی موشەکی لەوانەش سیستەمی موشەکی ناسامس؛ بڕیاریشە لە لە هاوکاریەکانی داهاتوویدا سیستەمی پاتریۆتیشی تێدابێت بۆ بەرگری ئۆکرانیا دژ بە موشەکەکانی ڕووسیا.

هاوڵاتی كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی روسیا (کرێملین) ئه‌مڕۆ چوارشەممە رایگه‌یاند، کە ناردنی چەکی نوێی ئەمریکا بۆ ئۆکرانیا تەنها ململانێکان لەگەڵ روسیا "گەورەتر دەکات". دیمیتری پێسکۆڤ، وتەبێژی سەرۆکایەتی كۆشكی ڕوسیا بە ئاماژەدان بە ناردنی چەکی نوێ بۆ کیێڤ له‌لایه‌ن ئه‌مریكاوه‌، رایگه‌یاند، "هەمو ئەمانە بە دڵنیاییەوە ململانێکان گەورەتر دەکەن و ئاماژەیەکی باش نییە بۆ ئۆکرانیا". ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی روسیا له‌كاتێكدایه‌ كه‌ ڤۆلۆدمیر زلێنسكی، سه‌رۆكی ئۆكرانیا له‌ دوای نزیكه‌ی 10 مانگ له‌ ده‌ستپێكردنی هێرشی روسیا بۆسه‌ر وڵاته‌كه‌ی، ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه‌ سه‌ردانی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا ده‌كات، له‌گه‌ڵ سه‌رۆك و به‌رپرسانی باڵای ئه‌و وڵاته‌ كۆده‌بێته‌وه‌. هاوکات لە تویتەر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکرانیا ڕایگەیاند کە  بەرەو ئەمریکا دەڕوات بۆ "بەهێزکردنی خۆڕاگری و توانای بەرگری" ی وڵاتەکەی.