هاوڵاتى سهرۆکى ئۆکرانیا ههموو ئهو ناوچانهى لهلایهن روسیاوه داگیرکراوه ئاشکرا دهکات و دهشڵێت:"سهرکهوتن بۆ ئێمهیه". ڤۆلۆدیمیر زێلێنسکى سهرۆکى ئۆکرانیا له وتارێکى ڤیدیۆییدا له پهرلهمانى لوکسهمبۆرگ ئاشکرایکرد، تا ئێستا روسیا تهنها 20٪ى خاکى ئۆکرانیاى داگیرکردووه. ههروهها رایگهیاند"پێویسته بهردهوامبین له بهرگریکردن له خۆمان له دژى سوپاى روسیا و سهرجهم ئهو پلانه جهنگیانهى رووسیا بۆ دهستدرێژیکردنه سهر خاکى ئۆکرانیا." جهنگى روسیا بهرانبهر ئۆکرانیا له 24ى شوباتى ئهمساڵدا دهستى پێکردووهو تا ئێستا ماوهى سهد رۆژى تهواوه بهردهوامهو هێڵهکانى شهڕ به درێژایى ههزار کیلۆمهتر درێژبوونهتهوه.
سازدانی: کاوه ڕهش.بهریتانیا کچه کوردێک له بهریتانیا یهکێکه له کاندیدان بۆ شاجوانى ئهو وڵاتهو دهڵێت:"بهتهنها جوانی ڕووکهش و ڕوخسارو لهش ولار مهرج نیه، بهڵکو کاره خۆبهخشیهکان و خێرخوازى و ژینگه دۆستى پێوهرن بۆ بهشداریکردن. ڕۆزا کوردۆ تهمهن 25 ساڵ کانیدید کراوه بۆ بهشداری لهههڵبژاردنی شاجوانی که دهرگای زیاتر دهکاتهوه بۆ تێکهڵاو بوون لهگهڵ کهسانی سیاسیی و هونهری و چالاکوانانان. رۆزا لهم چاوپێکهوتنهیدا لهگهڵ هاوڵاتى وتى:" یهکێکم لهکاندیدهکانی پێشبڕکێی شاجوانی و هیوادهخوازم تاجی شاجوانی ئینگلتهرا بۆ ساڵی 2022 لهسهر بکهم". رۆزا ئاماژهى بهوهشکرد که کاتێک پێم وترا دیدارهکه بۆ ڕۆژنامهی "هاوڵاتی"یه، زۆرخۆشحاڵ بووم، وتیشى:"باوکم ههمیشه خوێنهرێکی بهردهوامی رۆژنامهو سایتى هاوڵاتی"یه. ناوبراو ئاماژهى بهوهکرد که ههربهم دوایانهش لهگهڵ دایک و باوکى بانگهێشتکراون بۆ چاوپێکهتنێک لهڕۆژنامهی میرۆری بهریتانی، لهسهر کاری خۆبهخشی لهلایهن ئهندام پهرلهمانی بهریتانی (باڕۆنیس نیکۆڵسۆن) کهئافرتێکه زۆر دۆستی کوردهو زیاتر له30ساڵه لهنزیکهوه کارلهسهر ڕهوشی عێراق و کوردستان دهکات، وتیشى:" دهمهوێ سوپاسی پشتگیری دایک و باوک و خاڵم بکهم، کهئهوان ههمیشه هاندهرو ڕێخۆشکهرم بوون، تابگهم بهخهونهکانم". وهک ڕۆزا خۆی دهڵێت، یهکێک لهمهرجهکانی ئهوانهی دهپاڵوێرێن بۆ پێشبڕکێ شاجوانی ئینگلتهرا، بریتیه لهوهی ئهو کاندیده دهبێ کهسێکی چالاکی بوارهکانی مرۆڤ دۆستی و ژینگهپارێزی و کارى خۆبهخشى بێت، وتی:" لهو پێشبڕکێیهدا، بهتهنها جوانی ڕووکهش و ڕوخسارو لهش و لار مهرج نیه، بۆ ئهوهی بهشداریبیت، بهڵکو کارو کردهوه خۆبهخشیهکانى وهک ژینگه دۆستى و کارى خۆبهخشى پێوهرن بۆ بهشداریکرد ". ڕۆزا کوردۆ، جگهلهوهی کهخوێندکاری ساڵی چوارهمی زانکۆی وێستمینستهره، لهشاری لهندهن لهبهشی (biomedical sciences) هاوکات کاری پهرستاریش دهکات، لهیهکێک بهناوبانگترین سهنتهرهکانی پزیشکی (NHS) لهناوچهی هارلی شاری لهندهن. ئهو کچه کورده، دهشڵێت که ههرلهتهمهنی 16ساڵیهوه، خولیای بوارهکانی نوسین و هونهری تابلۆ کێشانى ههبووهو بهشداری چهندین پێشانگای تایبهت و بهناوبانگی نمایشکردنی تابلۆکانى کردووه لهبهریتانیا. ههروهها لهبواری نوسین و کتێبدا، دهیهوێ زیاتر برهو بهتواناکانى بدات و ئێستا کتبێکی نوێى ئامادهیهو چاپ و بڵاوی دهکاتهوه بهناوی(journey of a thousand Kurds) کۆچی ههزارهها کورد، وتیشى:" یهکهمجار به زمانى ئینگلیزى بڵاویدهکهمهوهو دواتریش بۆ خوێنهری کوردزمانیش وهری دهگێڕین". ڕۆزا ساڵی 2018 لهسهر بانگهێشتی ڕۆژنامهی میرۆری بهریتانی بهشداری کۆنفراسێکی تایبهتی پهرلهمانی بهریتانیاى کردووه دهربارهی ڕهوشی کوردستانی عێڕاق. ئهو کچه کورده لهڕێی نوسین و چاوپێکهوتنهکانیدا لهڕۆژنامهکان دهخوازێ نههامهتی و کۆمهڵکوژیهکانی سهرکورد لهمێژوودا بهدونیای دهرهوه بناسێنی، لهدیدارێکی ئهم دوایانهی ڕۆژنامهی میرۆری بهریتانی دهڵێت:" بهشێکی زۆری ئهوکێشانهی ئێستا لهباشوری کوردستان ههن، ڕهگ و ڕیشهیان دهگهرێتهوه بۆ سهردهمی ڕژێمی سهدام حوسهین و ڕژێمهکانی پێشوتر کهدهستیان ههبووه لهکۆمهڵکوژیی و ئهنفال و کیمیاباران و ئاوارهبونی کورد بۆ دهرهوه". بۆیه دهڵێت:" وهک کوردێکی پهناههندهو مرۆڤدۆست، زۆر نیگهرانم لهدواین بڕیاری حوکمهتی بهریتانیا بۆ ڕهوانهکردنی پهناخوازان بۆ ئهفریقاو بهکارێکی قێزهونی دهزانم دژ بهژیانی پهناخوازان، چونکه ئێمهش بهو ڕۆژگاره سهختانهی ئاوارهیی و پهناههندهی تێپهڕیووین". ڕۆزا ڕوونی دهکاتهوه، کهچۆن کاتێک لهگهڵ خێزانهکهی گهیشتوونهته بهریتانیا، تهنانهت نهیانتوانیوه بهئینگلیزی بدوێن و پهیوهندی بکهن، بهڵام پاش ههوڵ و تێکۆشان، ئێستا لهخێزانهکهیاندا کهسانی پارێزهرو کارمهندی تهندروستی و پیاوی بازرگان بوونیان ههیه. "ههموو ئهوانهی فێری بووین و پێی گهیشتوین لهئهنجامی باوهش بۆکردنهوهو پێشوازی لێکردنی ئهم ووڵاته بووه بۆکهسانی وهک ئێمه، ههموومان کهلتوورو حوکمهتی بهریتانیامان خۆش دهوێت بهوهی پێی بهخشیون و کار دهکهین بۆئهوهی پاداشتی کۆمهڵگای بهریتانیا بدهینهوه، کۆچبهرانی وهک ئێمه دهتوانن ببن بهبهشێک لهبهڕێوهبردن و هاوکاری کردنی ووڵات لهههموو بوارهکانی ژیاندا"، رۆزا واى وت. ڕۆزاو خێزانهکهی، ههڵگری ڕهگهزنامهی بهریتانیان و ماوهی 18 ساڵه لهگهڵ خێزانهکهی، لهشاری (پلیمۆس) ژیاون و دواتر ڕۆزا بۆ کارو خوێندن ناچار بووه بچێته لهندهن. ڕۆزا دهڵێت ئامانجی سهرهکی بۆ پێشبڕکێی شاجوانی ئهوهیه که"بتوانم لهو ڕێگایهوه پڕۆژهیهکی خێرخوازیی دروست بکهم و سوودم بۆ کۆمهڵگا ههبێت، تابتوانم داهاتویهکی گهش بنیادبنێم". ههموو کهسێک دهتوانێت بهشداری دهنگدان بکات لهڕێگای ئهپێکهوه بهناوی miss England دهنگ بدات، داوا دهکهم پشتیوانیم بکهن. ڕۆزا کوردۆ، ئهو کاتهی تهمهنی تهنها پێنج ساڵان دهبێت، هاوشانی دایکی، ڕێگای پڕمهترسی و مان و نهمانی ههندهران دهگرنهبهر بهدوای ژیانێکی باشترو پارێزراودا دهگهڕان و بهڕێگای زهمینی و دهریادا، دوای گهشتێکی پڕنههامهتیی و ترسناک، خۆیان گهیاندۆته بهریتانیا. "ئێمه ههموو بهو ناخۆشیانهدا تێپهڕیوین، بۆیه ئهوه بهشێکه لهژیانی ڕابردووی ئێمه. بۆیه من ئێستا ههست دهکهم کهمن کێم. من ئهو کهسهم کهئێستا لهبهر ئهو شتانهی بهسهرماندا هاتووه دهبێ بڕواو متمانهی زیاترمان بهخۆ بێت و ههوڵی چونهپێشهوه بدهین بۆ خزمهتکردنی کۆمهڵگاو مرۆڤایهتی"، رۆزا وا دهڵێت.
هاوڵاتى وهزیرى دهرهوهى ئهمریکا هۆشداریى دهداته رهجهب تهیب ئهردۆغان له ئهنجامدانى ههر هێرشێک بۆ سهر باکوورى سووریا و رۆژئاڤاى کوردستان که بههدست هێزهکانى سوریاى دیموکراتهوهیه. ئهمڕۆ چوارشهممه ئهردۆغان، سهرۆککۆمارى تورکیا ههڕهشهى کۆنتڕۆڵکردنى شارۆچکهى تهل رهفعهت و شارى منبجى کرد، بلینکن داواى له تورکیا کرد پابهند بێت بهو رێککهوتنى ئاگربهستهی، که له ساڵى 2019 واژۆکراوه. ئەنتۆنی بلینکن، وهزیرى دهرهوهى ئهمریکا رایگهیاند: "ههر هێرشێکى نوێى تورکیا بۆ سهر باکوورى سووریا، شتێکه ئێمه دژایهتیى دهکهین". ههروهها راشیگهیاند که" ئهو نیگهرانییهى ههمانه ئهوهیه که ههر هێرشێکى نوێ دهبێته هۆى تێکدانى سهقامگیریى ههرێمی، دهرفهت بۆ لایهنه شهڕانگێزهکان دهرهخسێنێت بۆ ئهوهى سهقامگیرى بۆ مهرامهکانى خۆیان بقۆزنهوه." "ئێمه بهردهوامین له شهڕى دژى داعش بهشێوهیهکى کاریگهر له رێگهى هاوبهشهکانمانهوه له نێو سووریادا و نامانهوێت هیچ شتێک مهترسى بخاته سهر ههوڵهکانى هێشتنهوهى داعش لهو سندووقهى که خستوومانهته نێوی"، وهزیرى دهرهوهى ئهمریکا وا دهڵێت.
هاوڵاتى ئێف بى ئاى ئهمریکا رایگهیاند، ڤلادیمیر پوتن بههۆى سهختى نهخۆشى شێرپهنجهکهی، لهلایهن پزیشکهکانهوه تهنها سێ ساڵى بۆ داندراوه که له ژیاندا دهمێنێتهوه و بینایشى لهدهست دهدات. دهیلى مهیلى بهریتانى له زارى سیخوڕێکى ئێف بى ئاى ئهمریکییهوه بڵاویکردهوه که ڤلادیمیر پوتن سهرۆکى روسیا، له دوو بۆ سێ ساڵ زیاتر ناژى و شێرپهنجهکهى سهختهو زۆر ئهزێتى دهدات و بینایى چاوهکانى ورده ورده لهدهست دهدات. ههواڵى تێکچوونى تهندروستى پوتن چهند جارێک بڵاوکراوهتهوهو بهتایبهت پاش دهرکهوتنى لهگهڵ ئهلێکساندهر لوکاشینکۆ سهرۆکى بیلاروسیا که بهشێوهیهکى نائاسایى قاچهکانى بهیهکدا ئاڵاندبوو. پوتن، سهرۆکى روسیا له 24ى شوباتى ئهمساڵ جهنگى بهرانبهر ئۆکرانیاى دراوسێى راگهیاند و تا ئێستا 30 ههزار سهربازى کوژراوهو زیاتر له بیست ههزارى دیکه برینداربوون به پێى ئامارى فهرمى وهزارهتى بهرگرى ئۆکرانیا. ههریهک له ئهمریکاو کهنهداو بهریتانیاو وڵاتانى ئهوروپا گهمارۆى ئابووریان خستۆته سهر رووسیاو بهو هۆیهوه روبڵى رووسى بههاکهى بهرانبهر به دراوى ئهمریکى کهمبووهتهوهو پوتن فشارى زۆرى لهسهره لهلایهن وڵاتانهوه، بهڵام سووره لهسهر داگیرکردنى ئۆکرانیا.
هاوڵاتى روسیا چالاکییه سهربازییهکانى له ئۆکرانیا چڕتر دهکاتهوه و دهیهوێت له پایزدا جهنگى سهرکهوتن بهسهر ئۆکرانیا رابگهیهنێت، سهرۆکی ئۆکرانیاش رایگەیاند:" بە دڵنیاییەوە لەم جەنگەی بەسەرماندا سەپێنراوە سەردەکەوين". میدیاکانى روسیا بڵاویانکردهوه که بهرپرسانى روسیا گفتوگۆى هێرشکردنه سهر پایتهختى ئۆكرانیا( کێڤ) دهکهن و هێرشهکان فراوانتر دهکهن و دهیانهوێت له پایزى ئهمساڵدا جهنگى سهرکهوتن رابگهیهنن. پێتر، ئیگۆر کۆناشینکۆڤ وتهبێژى وهزارهتى بهرگریى روسیا، رایگهیاندووه که سوپاى وڵاتهکهى له رێگهى مووشهکى زۆر ههستیارهوه ناوهندهکانى فهرماندهیى سوپاى ئۆکرانیایان کردووهته ئامانج. لاى خۆیهوه، ڤۆڵۆدمیر زلێنیسکی، سهرۆکی ئۆکرانیا رایگەیاند:" بە دڵنیاییەوە ئۆکرانیا لەم جەنگەی کە بەسەریدا سەپێنراوە سەردەکەوێت و ئەو بابەتەش لەسەر پرسەکانی کات، توانای سەربازی ئۆکرانیا، دانوستانەکان لەگەڵ ڕوسیا و هاوکارییەکانی رۆژئاوا بۆ کیێڤ یەکلایی دەکەنەوە". زیاتر له سێ مانگه هێرشهکانى روسیا بۆ سهر ئۆکرانیا بهردهوامه و له سهرهتاى جهنگدا روسیا رایگهیاند، لهماوهى ٤٨ کاتژمێردا کیێڤى پایتهختى ئۆکرانیا کۆنترۆڵ دهکهن، بهڵام هاوکارییه سهربازییهکانى ئهمریکاو وڵاتانى ئهوروپاو کهنهدا توانا سهربازییهکانى ئۆکرانیایان بۆ رووبهرووبونهوهى سوپاکهى پوتن بههێز کردووه.
هاوڵاتى مایکڵ ڕۆبن، لێکۆڵهرى ئهمریکیى له دوایین ڕاپۆرتیدا نوسویهتى:" حکومهتهکهى بایدن دهیان فرۆکهى جهنگى نوێ له جۆرى ئێف 16 به تورکیا دهفرۆشێت، فڕۆکه جهنگییهکان له بۆردومانى گوند و ناوچه کوردییهکانى باکوورى سووریا و عێراق بهکاردههێنێت". مایکڵ ڕۆبن نوێتریین وتارى له ماڵپهڕى واشنتۆن ئێکزامینهر بڵاوکردووهتهوه و تێیدا ڕهخنه له ئیدارهکهى بایدن دهگرێت، که دوو ههفته لهمهوبهر پێشنیازى پاڵپشتى نوێکردنهوه و فرۆشتنى کهرهستهى سهربازیى به تورکیا پهسهندکرد. ههروهها باسى لهوهشکردووه که ئهمریکا دهیهوێت ئهو کهلوپهله سهربازییانهى فرۆشتوویهتى به تورکیا نۆژهن بکاتهوه و هاوکات دهیان فرۆکهى جهنگى نوێى له جۆرى ئێف 16 به تورکیا بفرۆشێت. بهبڕواى مایکڵ ڕۆبن، که پێشتر بهرپرس بووه له پنتاگۆن، “ئهمه سیاسهتێکى ساده و ئاشکرایه ئهمریکا دهیهوێت پهیوهندییهکانى لهگهڵ تورکیادا ئارامبکاتهوه، ئهوهش به ئامانجى بهدهستهێنانى هاودهنگیى و هاوکاریى تورکیا له پرسهکانى دیکهدا، وهک فراوانکردنى ناتۆ". ڕۆبن ئهو ههنگاوه بهلاواز وهسف دهکات و دهڵێت:" جێى بهزهییه کۆشکى سپى و وهزارهتهکانى دهرهوهى ئهوروپا مل دهدهن بۆ داواکانى ئهردۆغان و مهرایى بۆ دهکهن، لهکاتێکدا کورد و قوبرس و ئهرمهنییهکان باجهکهى دهدهن". ههروهها دهشڵێت: بایدن، ئهنتۆنى بلینکن وهزیرى دهرهوه و جهیک سولیڤان ڕاوێژکارى ئاسایشى نیشتمانی، ڕهنگه فڕۆکهى ئێف 16، وهک ئامرازێک ببین بۆ ناچارکردنى تورکیا تا له پرسهکانى دیکهدا هاوکاربێت، بهڵام بهبێ لهبهرچاوگرتنى خواسته نهگریسهکانى تورکیا لهبهکارهێنانى ئهو فرۆکانه، بهتهواوى بڕیارێکى نابهرپرسیارانهیه. رۆبن دهشڵێت:" تورکیا لهبرى ئهوهى بهشدارى بکات له بهرهنگاربوونهوهى تیرۆر یان رێگریکردن له دهستدرێژییهکانى ڕووسیا، فڕۆکه جهنگییهکانى خۆى بۆ بۆردومانى گوند و ناوچه کوردییهکانى باکوورى سووریا و عێراق بهکاردههێنێت، له کاتێکدا بهرپرسانى تورکیا دهڵێن فڕۆکهکانى ئێف 16 بۆردومانى تیرۆریستان دهکهن، بهڵام هیچ بهڵگهیهک ناخهنه ڕوو، چونکه هیچ بهڵگهیهکیان نییه". مایکڵ ڕۆبن باس له هاوکاریى دهوڵهتى تورک بۆ داعش دهکات و دهڵێت:" لهکاتێکدا دهوڵهتى تورک چهکدارانى داعشى پڕ چهک دهکرد و هاوکارى پێشکهش دهکردن، کوردهکانى سووریا کاریگهرترین هێزبوون له بهرهنگاربوونهوهى دهوڵهتى تیرۆرستی، ئهوانبوون که گهمارۆى سهر کۆبانێیان تێکشکاند و سهرکردایهتى ههڵمهتێکیان کرد که دهوڵهتى ئیسلامى تێیدا پایتهختهکهى (ڕهققه) و خهلافهتهکهى له سوریا و عێراق لهدهستدا". هاوکات خۆبهڕێوهبهرى باکوور و ڕۆژههڵاتى سوریاى به ئارامترین و سهقامگیرترین ناوچه لهسوریادا پێناسهکردووه. رۆبن دهڵێت:" له ڕابردوودا ڕهخنهم له پارتى کرێکارانى کوردستان گرتووه، تا ئێستاش لهگهڵ بهشێکى بۆچوونهکانیاندا ناکۆکم، بهڵام تهماشاکردنى پهکهکه به چاوى سهردهمى ههشتاکانى سهدهى ڕابردوو و پشتگوێخستنى 40 ساڵ له پهرهسهندنى فیکریى و سیاسیى ئهو پارته، تهواو بیرکردنهوهیهکى لاوازه".
عەمار عەزیز نزیكەی مانگێكە ژمارەیەك چالاكوانی ئێزدی داوای كشانەوەی هێزەكانی ناو قەزای شەنگال و دەوروبەری دەكەن، بەرپرسێكی خۆسەری شەنگالیش دەڵێت:» ئامادەین بكشێینەوە، بەڵام دەبێت هەموو هێزەكانی دیكەش بكشێنەوە». سەعید شەمۆ، چالاكوان و ئەندامی گروپی گەنجانی سەربەخۆ لەناحیەی سنونێ لەلێدوانێكدا هاوڵاتى وت: «ماوەی 21 رۆژە گروپی گەنجانی سەربەخۆ كەپێكهاتوون لە 50 چالاكوان، لەگەڵ خەڵكی ناوچەكە لەناوەندی ناحیەی سنونێ گردبوونەوە ئەنجامدەدەین، دروشمی ئێمە ئەوەیە كە ناوەستین تا داواكارییەكانمان جێبەجێ نەكرێن». هەروەها وتیشی :»بەداخەوە ناوچەكەمان بووەتە شوێنی شەڕو ئاڵوزی لەنێوان گروپە چەكدارەكان، ئەمە لەكاتێكدایە هێشتا سەرووی 70% ی خەڵكی شنگال ئاوارەن و نەگەڕاونەتەوە زێدی خۆیان «. شەمۆ دەشڵێت:» جگە لەپۆلیسی ناوخۆ نامانەوێت هیچ هێزێكی تر پاراستنی ناوچەكانمان بكات، دووەم گەڕانەوەو دابینكردنی ئاشتی و بەرقەراری ئەمنی لەتەواوی قەزاكەو پێدانی بەڵێنی كونكرێتی لەلایەن حكومەتی عێراقەوە كە چیتر شەڕ روونەداتەوە». خودێدا چوكی، بەڕێوەبەری ناحیەی سنونێ بەوەكالەت لەلێدوانێكدا بۆ هاوڵاتى سەرەڕای ئەوەی پشتگیری خۆی بۆ داواكارییەكانی خۆپیشاندەران دەربڕی، وتیشی:» بەداخەوە تائێستا هیچ لایەنێك بەڵێنی جێبەجێكردنی داواكارییەكانی ئەوانی نەداوە «. خودێدا ئەلیاس، بەرپرسی ئەنجومەنی خۆسەری دیمۆكرات لەناحیەی سنونێ سەر بەقەزای شەنگال لەلێدوانێكدا بەهاوڵاتى وت: «ئێمە هەموو كاتێك وتوومانە لەبەرەی خەڵكین و هەر لەبەرەی خەڵكدا دەمێنینەوە، پێش ماوەیەك خەڵكی كۆمەڵگای دووگرێ داوایان لەئێمە كرد هێزەكانی خۆمان بكشێنینەوە، بەبێ دوودڵی داواكاری ئەوانمان جێبەجێ كرد «. «بەمەرجێك رازی دەبین و هێزەكانی خۆمان دەكشێنینەوە كەهەموو هێزو گروپەكانی تریش بەهەمانشێوەی ئێمە هێزەكانی خۆیان بكشێننەوە» ، خودێدا ئەلیاس وای وت. بەرپرسی ئەنجومەنی خۆسەری دیمۆكرات لەناحیەی سنونێ سەر بەقەزای شەنگال، ئەوەشی دووپاتكردەوە كە «قبوڵی ناكەن هێزەكانی تر لەناوەندی شەنگال و ناحیەكان و كۆمەڵگاو گوندەكان بن و ئێمە بەتەنها هێزی خۆمان بكشێنینەوە».
هاوڵاتی گەنجێكی كوردی سلێمانی توانیی پۆستێكی حكومی بەریتانیا وەربگرێتو بەجلوبەرگی كوردیەوە ڕێوڕەسمی سوێندخواردنی بەجێگەیاند و بووە جێگری پارێزگاری لەندەن. سەرباز سەید علی بەرزنجی ئەو گەنجە كوردەی خەڵكی سلێمانیە كە دوای ئەوەی سەركەوتنی لەھەڵبژاردنەكانی ئەنجومەنی شارەوانی لەندەن بەدەستهێنا، بەفەرمی وەك جێگری پارێزگاری لەندەن دیاریكراو ئەمڕۆش سوێندی یاسایی خوارد.
هاوڵاتى دبلۆماتکارێکى روسى رایگهیاند:" ههست به شهرمهزارییهکى زۆر دهکهم لهسهر داگیرکارییهکهى ڤلادیمیر پوتن له ئۆکرانیا، تهنها یهک شتیان دهوێت مانهوهیان له دهسهڵات تا ههتایه". بۆریس بۆندارێڤى تهمهن 41 ساڵ نامهیهکى ئاراستهى گینادى گاتیلۆڤ باڵیۆزى روسیا له نهتهوه یهکگرتووهکان کرد و تیایدا دهست لهکارکێشانهوهى خۆى راگهیاند. دوابهدواى دهستلهکارکێشانهوهى بۆریس بۆندارێڤ پهیامێکى بڵاوکردهوه و تیایدا بهتوندى سهرکۆنهى هێرشهکانى وڵاتهکهى بۆ سهر ئۆکرانیا کرد و به داگیرکارى وهسفى کرد. ههروهها ئهوهشى دووپاتکردووهتهوه که"جهنگه دوژمنکارییهکه که لهلایهن پوتنهوه دژى ئۆکرانیا ههڵگیرسا، که له راستیدا دژى سهرانسهرى جیهانى رۆژئاوا ههڵگیرساوه، نهک تهنها تاوانه دژى گهلى ئۆکرانیا بهڵکو ڕهنگه جددیترین تاوان بێت دژى گهلى روسیاش." هاوکات پێشیوایه ئهوانهى ئهم جهنگهیان ویستووه تهنها یهک شتیان دهوێت، "مانهوهیان له دهسهڵات تا ههتایه، ژیان له کۆشکه بێتامهکاندا، گهشتکردن به کهشتیه گرانبههاکان و چێژ وهرگرتن له دهسهڵات و پارێزراوییهکى تهواودا، بۆ ئهوهى ئهمه بهدهست بهێنن، ئامادهن ژیانى زۆرترین کهس بکهنه قوربانی. تا ئێستا ههزاران ئۆکرانى و ڕووسى لهپێناو ئهمهدا کوژراون". لهبهشێکى دیکهى پهیامهکهیدا بۆندارێڤ ئهوهشى ئهوهشى بیرهێناونهتهوه که لهماوهى 20 ساڵ کارکردنیدا وهکو دیبلۆماتکارێکى روسی، له ماوهى کارکردنیشیدا له کهمبۆدیا و مۆنگۆلیا ئاستى درۆ و ناپیشهیى له وهزارهتى دهرهوهى روسیادا ههمووکات له زیادبووندا بووه. له پهیامهکهیدا هێرشى کردووهته سهر سێرگى لاڤرۆڤ وهزیرى دهرهوهى روسیا و دهڵێت، نموونهیهکى باشى تێکچوونى ئهم سیستمهیه، لاڤرۆڤ له کهسێکهوه که لهلایهن هاوهڵه دیبلۆماتکارهکانیهوه به کهسێکى پیشهگهر و زیرهک و خوێندهوار ناودهبرا ئێستا بووهته کهسێک که ههمیشه بهیاننامهى ناکۆک بڵاودهکاتهوه و به چهکى ناوهکى ههڕهشه له جیهان دهکات. جهنگى روسیا بهرانبهر ئۆکرانیا پێى ناوهته رۆژى 89یهمین و تا ئێستا زیاتر له 28 ههزار سهربازى رووسى کوژراون و زیاتر له 20 ههزارى دیکهش برینداربوون.
هاوڵاتى کۆمپانیاى گازپڕۆمى روسى راگرتنى تهواوهتى ههناردهکردنى غازى سروشتى بۆ فینلهندا راگهیاند، ئهوهش وهک یهکهمین کاردانهوهى مۆسکۆ دێت بهرانبهر هیلسینکى که داواى ئهندامێتى ناتۆى کردووه. ئهمڕۆ دووشهممه 22ى ئایارى 2022، کۆمپانیاى گازپڕۆمى روسى لهراگهیهندراوێکدا ئاماژهى بهوه کردووه کۆمپانیاى غازى سروشتیى گاسومى فینلهندا به رۆبڵ پارهى پێویستى بۆ کڕینى غاز نهداوه که پێویست بوو له یهکى نیسانهوه سهرجهم مامهڵهکانى غازى روسیا به رۆبڵ ئهنجام بدرێن، بۆیه بهتهواوهتى ههناردهکردنى غازى سروشتى بۆ ئهو وڵاته راگیراوه. ههروهها کۆمپانیاى گازپڕۆمى روسى ساڵى رابردوو 70%ى پێویستى فینلهندا بۆ غازى سروشتى دابین کردبوو. هاوکات کۆمپانیا روسییهکه ئهوهى خستۆتهروو که دواى رازیبونیان به پێدانى نرخى غازهکه به ڕۆبڵ ههناردهکردنى غاز دهستپێدهکهنهوه بڕیارى فرۆشتنى غاز به وڵاتانى ئهوروپا لهلایهن روسیاوه به پارهى رۆبڵى رووسى بۆ ئهوهیه کاریگهرى سزا ئابورییهکانى سهرى کهمبکاتهوه ئهوهش دواى جهنگهکهى بهرانبهر ئۆکرانیا که لهلایهن ئهمریکاو وڵاتانى دیکهوه سزاى ئابوورى بهسهردا سهپێندراوه که بههاى رۆبڵ بهرانبهر دۆلار دابهزیووه. ههریهک له سوید و فینلهندا به فهرمى له ههفتهى رابردوودا داواى بوون به ئهندامێتیان له هاوپهیمانى باکورى ئهتڵهسى(ناتۆ) کردو لهلایهن جۆبایدن سهرۆکى ئهمریکا پێشوازیان لێکراوه. فینلهندا بهدرێژایهى ههزارو 300 کیلۆمهتر سنورى لهگهڵ رووسیادا ههیهو مۆسکۆ پێیانوایه بوونى فینلهندا به ئهندامى ناتۆ مهترسى گهوره بۆ سهر رووسیا دروست دهکات.
کاوه رهش. بهریتانیا دواى بڕیارو پلانی ناردنی کۆچبهره نێرینه سهڵتهکان ئهوانهی لهسهرهتای ئهمساڵهوه، بهڕێگای نایاسایی گهیشتوونهتە بهریتانیاو ناردنیان بۆ وڵاتى رواندا، ترس و دڵهڕاوکێى خستووهته دڵى سهرجهم پهنابهرانهوه، بهشێک لهپهنابهره کوردهکان دهڵێن:" ئاماده نین بچینه رواندا". دووشهممهی رابردوو، وهزیری ناوخۆی بهریتانیا رایگهیاند که لهم ههفتهیهدا، یهکهم گروپی پهناخوازان ئاگادار دهکرێنهوه، لهوهی دیپۆرتی رواندا بکرێن و بڕیاره لهقۆناغى یهکهمدا تهنها 50 کهس رهوانه بکرێت. ههرچهنده وهزیرى ناوخۆ دهڵێت، پرۆسهی ناردنی پهناخوازان رهنگه کهمێک زیاتر بخایهنێت لهوهی چاوهڕێ دهکرێ، بههۆی رێکارو ئاڵانگاریهکانی رێکخراوهکانی پاراستنی مافی مرۆڤهوه. ههروهها بۆریس جۆنسن، سهرکۆک وهزیرانى بهریتانیا چهند جارێک ئهوهى دووپاتکردووهتهوه که رێککهوتنهکهیان لهگهڵ رواندا جێبهجێ دهکهن، ئهوهش ترسى خستووهته دڵى سهرجهم ئهو پهنابهرانهى کههێشتا وهڵامیان نییه یان لهمساڵ و ساڵى رابردوودا گهیشتوونهته لهندهن. هاوکات پڕۆژهیاسای پاراستنی سنور، که ماوهیهک لهمهوبهر لهلایهن ئهنجومهنی نوێنهرانهوه پهسهندکراو دواتر شاژنه ئهلیزابێس واژۆی لهسهرکردووه، حکومهت دهستکراوهو بههێز دهکات لهناردنی پهناخوازان بۆ دهرهوهی بهریتانیا، تاپرۆسهی مافی پهناههندهییان یهکلایی دهکرێتهوه. سهرهڕاى بڕیارهکهى بهریتانیا بۆ ناردنى پهنابهران بۆ وڵاتى روانداى ئهفریقا، هێشتا رێکخراوه جیاوازهکانى مافى مرۆڤ بهردهوامن له ناڕهزایهتییهکانیان و سهرکۆنهى بۆریس جۆنسن سهرۆک وهزیران و کابینهى حکومهتهکهى دهکهن. پهنابهرێکى کورد لهبهریتانیا بۆ هاوڵاتى: کهسانی وهک ئێمه لهدهست ناعهدالهتی ههڵهاتووین، چهندین رێگای پڕ مهترسیمان بڕیوهو بهقهرزو بهفرۆشتنی موڵک و ماڵی کهسوکارمان گهیشتووینه ئێره، تابتوانین ژیانێکی شهرفمهندانه بنیادبنێن، بهڵام بهداخهوه خهریکه ههموو شتێک بهرهو چارهنووسیکی نادیار دهڕوات بهشێک لهپهنابهره نوێیهکانى بهریتانیا تووشى نیگهرانى و ترس و دڵهڕاوکێ بوون و دهڵێن:" ئامادهنین بچین بۆ رواندا". محهمهد عهبدوڵا، پهناخوازێکی کوردستانی عێڕاقهو لهسهرهتای ئهمساڵهوه پهڕیوهتهوه بهریتانیا، ئهو نیگهرانی خۆی دهربارهی پلانی ناردنی پهناخوازان دهردهبڕێ و وتی:" بڕیارێکی زۆر نالۆژیکیانهیه، ئهوهی بیستومهو خوێندوومهتهوه، بهئاشکرا دیاره کهبهرپرسانی ههردوو وڵاتی رواندا و بهریتانیا، دهیانهوێ بازرگانی بهگیانی ئێمهوه بکهن و ئامانجیان تهنها بۆ بهرژهوهندی خۆیانه". "ههتا بڵێی بڕیارێکی دژه ئینسانانهیه، ههربۆیه زۆر ئازارم دهدات، لهوکاتهوهی ئهو ههواڵه بڵاوبووەتەوه، تووشی بارێکی دهروونی ناجێگیربووین، بۆ منیش هیچ فهرقی نیه بمگهڕێننهوه بۆ ژێر دهستی دهسهڵاتی بنهماڵهی بارزانی و تاڵهبانی، یان رواندای ئهفریقا. دواجاریش ئهگهر بڕیارهکه جێبهجێ بکرێت، ئهوا رهنگه قهد ئاماده نهبم بچم بۆ رواندا" محهمهد عهبدوڵا وای وت. دهربارهی ئهوهی بۆ بهناو ئهو ههموو وڵاتانهی ئهوروپادا تێپهڕیوه تهنها بهریتانیای ههڵبژاردووه، محهمهد عهبدوڵا باسى لهوهکرد که بهوڵاتهکانی دیکهدا نههاتووهو بهبڕیاری خۆى نهبووه، بهڵکو قاچاغچیهکانی ئهوروپا گهیاندونیەته بهریتانیا. دهربارهی ئهوهی ئهگهر پلانهکه بچێته بواری جێبهجێکردنهوه ئامادهی بچیت بۆ ئهفریقا، یان گهڕانهوهت بۆ کوردستان، محهمهد عهبدوڵا وتى:" کهسانی وهک ئێمه لهدهست ناعهدالهتی جووت بنهماڵه فهرمانڕهواکهی ههرێمی کوردستان ههڵهاتووین، چهندین رێگای پڕ مهترسیمان بڕیوهو بهقهرزو بهفرۆشتنی موڵک و ماڵی کهسوکارمان گهیشتووینهتە ئێره، تابتوانین ژیانێکی شهرفمهندانه بنیادبنێن، بهڵام بهداخهوه خهریکه ههمووشتێک بهرهو چارهنووسیکی نادیار دهڕوات و بهرهو تونێلێکی تاریک دهمانبهن". یهکێکی دیکه لهو پهنابهرانهى ئهمساڵ گهیشتووهته بهریتانیا خهڵکی شاری حهلهبی سوریایهو کورده، بهناوی، محهمهد حهلهبی. حهلهبی وتی:"ئهو بڕیاره کاردانهوهی خراپ لهسهر سومعهی بهریتانیا بهجێ دههێڵێت، لهکاتێکدا خۆی بهپێشهنگی پاراستنی دیموکراسی و مافی مرۆڤ دهزانێت". ههروهها وتیشى:" بڕیارهکه زۆر ئازارم دهدات ئهمه کارهساتم بۆ دێنێته پێش، وابیردهکهمهوه کهئهمه گهورهترین سزایه بۆمان، چونکه بهقاچاغ هاتووم". لهوهڵامی ئهگهری جێبهجێکردنی پلانهکه ئامادهیه بچێته رواندا یان جێهێشتنی بهریتانیا، ئهوهى دووپاتکردهوه که بههیچ شێوهیهک ناتوانێت بچێته رواندا، "ئهوهندهی کهبیستومه دهڵێن، ئهوێش هاوشێوهی سوریا کهجێم هێشتووه پڕه لهچهکدارو وهک وڵاته وێرانهکهم سوریایهو پارێزراوو سهلامهت نیه، ئهگهر ههر بهزۆرهملێ بیانهوێ دیپۆرتی رواندام بکهن، دهگهڕێمهوه سوریاو با لهوڵاتی خۆم بکوژرێم". عهبدوڵا مهحمودیان، کوردێکی رۆژههڵاتی کوردستانهو ئهویش نیگهرانی دایگرتووه لهبارهی ههواڵی ناردنی پهناخوازان، بۆ دهرهوهی بهریتانیا، وتی:" کاریگهری نابێت، تهنها ئهوهی لێی چاوهڕوان دهکهم ئهوهیه، کهشهرمهندهیی بۆ حکومهتی ئێستای بهریتانیاو رواندا، بهجێدههێڵێت". لهبارهی بژاردهی جێهێشتنی بهریتانیا، یان ئامادهیه بچێته رواندا؟ مهحمودیان پێیوایه، بۆ ئهو گهڕانهوه بۆ ئێران باشتره، نهک بچێته ئهفریقاو لهوێ چهندین ساڵ چاوهڕێ بکات، بهبوون و نهبوونی جواب، دهشڵێت" هاتووم پهنا بدرێم نهک سزا بدرێ". ههر لهههمان هۆتێلی مانهوهی بهشێک لهپهنابهرهکانى ئهمساڵ، گهنجێکی وڵاتی ئهریتریا، قسهی بۆمانکرد، بهناوی ئیبراهیم حوسێن. ئهو گهنجه ئهریتریه بهنیگهرانیهوه باسى بڕیارهکه دهکات و وتى:" بڕیارێکی دژه مرۆڤایهتیه، بهڵام پێموانیه سهربگرێت چونکه گاڵتهکردنه بهژیانی پهنابهرو بازرگانی کردنه پێیان. ئیبراهیم ئهوهشى روونکردهوه که رواندا وڵاتێکه پڕه لهچهکدارو لهڕووی سیاسی و ئابورییهوه هیچ پێشکهوتوونیه" لهوهتهی بڕیارهکه باس دهکرێ نهمتوانیوه بهباشی بخهوم و لهڕووی دهروونییهوه ئازارم دهدات". "بهریتانیا دهیهوی سزایهکی قورسمان بدات و رواندا بکاته گرتوخانهیهک، هاوشێوهی گوانتانامۆ "، ئیبراهیم حوسێن وا دهڵێت. دهربارهی جێبهجێکردنی پلانهکه ئهو پهناخوازه ئهریتریایە ئهوهی روونکردهوه ئهگهر بیانهوێ دیپۆرتی ئهو وڵاتهیان بکهن بهزۆر، باشتر بێت بگهڕێتهوه وڵاتهکهی خۆی، وتیشی:" لهوێ بکوژرێم باشتره نهک بۆ رواندا".
هاوڵاتی جۆ بایدن، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رایگەیاند:"سوێد و فینلەندا مەرجەكانی ئەندامبوونیان لە ناتۆ تێدایە"، ئەمەش دژی ئەردۆغانە كە رایگەیاندبوو رازی نابن ئەو دوو وڵاتە ببنە ئەندامی ناتۆ. ئەمڕۆ پێنجشەممە لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا لەگەڵ سەرۆكانی سوێد و فینلەندا، جۆ بایدن، سەرۆكی ویڵایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا پشتیوانی ئەندامبوونی ئەو دوو وڵاتەی لە ناتۆ كرد و رایگەیاند: "سوێد و فینلەندا مەرجەكانی ئەندامبوونیان لە ناتۆ تێدایە." پێشتر رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكی توركیا رایگەیاندبوو "ئهگهر فینلەنداو سوید داواکاریهکانى تورکیا سهبارهت به پرسى پهکهکه جێبهجێ نهکهن، رازى نابین ببنه ئهندام له رێکخراوى هاوپهیمانى باکورى ئهتڵهسى (ناتۆ)". ئهردۆغان وڵاتانى سوید و فینلەندا و هۆڵنداى بهمیوانداریکردنى سهرکردهکانى پارتى کرێکارانى کوردستان (پهکهکه) تۆمهتباردهکات که "له تورکیا له لیستى تیرۆردایه".
هاوڵاتى خالید رهنجدهر، براى مهلا کرێکار ئاشکراى دهکات که دادگاى باڵاى ئیتاڵیا بڕیاریداوه که سزاکهى مامۆستا کرێکار وهک خۆى بمێنێتهوه، واتا 12 ساڵ حکوم له زیندان بهسهر ببات، بهڵام دادگا 90 ڕۆژى بهدهستهوهیه که ئهو بڕیاره بهنوسین بدات بهپارێزهره ئیتاڵییهکه و ئهویش شکاتى لهسهر بکاتهوه. خالید رهنجدهر، براى نهجمهدین فهرهج ئهحمهد ناسراو به مهلا کرێکار نوسویهتى:"دوێنێ چوارشهممه دادگاى باڵاى ئیتاڵیا بڕیاریدا حوکمهکهى مامۆستا کرێکار وهک خۆى بمێنێتهوه، واتا 12 ساڵ حوکم، دادگا ئهم بڕیارهى بهزارهکى بهپارێزهرهکهى وتوه". ههروهها ئاماژهى بهوهشکردوه، ئێستا دادگا 90 ڕۆژى بهدهستهوهیه که ئهو بڕیاره بهنوسین بدات بهپارێزهره ئیتاڵییهکه و ئهویش شکاتى لهسهر بکاتهوه، ئهگهر بهڵگهى نوێ ههیه پێشکهشى بکات، دواى ئهوه دادگا جارێکیتر دانیشتنى بۆ دهکاتهوه. هۆکارى سهپاندنى 12 ساڵ سزا بهسهر مهلا کرێکاردا ئهوهیه که نهرویج و ئیتاڵیا پێیانوابو مهلا کرێکار سهرکردایهتى بزاڤى رهوتى شاخ دهکات بهپێى وتهى خالید رهنجدهر، هۆکارى سهپاندنى 12 ساڵ سزا بهسهر مهلا کرێکاردا ئهوهیه که نهرویج و ئیتاڵیا پێیانوابو مهلا کرێکار سهرکردایهتى بزاڤى رهوتى شاخ دهکات. نهجمهدین فهرهج ئهحمهد، ناسراو به مهلا کرێکار، لهسهرهتاى ساڵى 2020هوه، له نهرویجهوه رادهستى ئیتاڵیا کرا و لهو وڵاتهش، 12 ساڵ سزاى زیندانیکردنى بهسهردا سهپێندراوه.
هاوڵاتی نوێنەری تایبەتی نەتەوەیەكگرتوەكان لەعێراق پەیامێك ئاراستەی پارتیو یەكێتی دەكاتو ڕایگەیاند:"هەرێمی كوردستان قسەكانی ساڵێك پێش ئێستای منیان بەهەند وەرنەگرت". جنین پلاسخارت لەكۆبونەوەیەكی تایبەتی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند: "پەیوەندیەكانی نێوان بەغداو هەولێر خراپنو هۆكارەكەشی نەمانی متمانەیە". هەروەها راشیگەیاند:" ساڵێك پێش ئێستا هۆشداریم بەسەركردەكانی هەرێمدا كە ناكۆكیەكانیان وەلاوەبنێنو داواكانیان بەهەند وەرنەگرت، بۆیە ئێستا خەڵك باجەكەی دەدات و لە دۆخێكی خراپدان و وڵاتانیش فراوانتر دەستیان خستۆتە كاروبارەكانی هەرێمەوە". نوێنەری تایبەتی نەتەوەیەكگرتوەكان لەعێراق ئەوەشی دووپاتكردەوە كە پێویستە "سەركردەكانی كورد ناكۆكەكانیان وەلاوەبنێنو ناوچەی زەردو سەوز نەمێنێت، بەڵام نەك ئەوە نەكراوە، ئێستا دۆخەكە خراپترە". لە ساڵی ڕابردوو لەهەولێر، پلاسخارت نوێنەری تایبەتی نەتەوەیەكگرتوەكان لەبەردەم بەرپرسانی هەرێم ڕایگەیاند:" مەترسی لەسەر قەوارەی هەرێمی كوردستان هەیە"، بەڵام سەركردایەتی لایەنەكان بەتایبەت پارتی و یەكێتی وەك ئەو دەڵێت گوێیان بە هۆشیارییەكەی ئەو نەداوە. هاوكات، ماتیو تۆلەر، باڵوێزی ئەمریكا لەعێراق بەبۆنەی كۆتایی هاتنی ئەركەكانی هەمان هۆشداری پلاسخارتی دا بە لایەنە سیاسییەكان و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای هەرێم كۆبۆتەوەو هۆشاری پێداون.
هاوڵاتى سکرتێرى گشتیى ناتۆ به فهرمى داواکارییهکهى سوید وفینلانداى بۆ بهئهندامبوونيان له پهیمانى باکورى ئهتڵهسى (ناتۆ)وهرگرت. ئهمڕۆ چوارشهممه 18ى ئایارى 2022، یهنس ستۆلتنبێرگ، سکرتێرى گشتیى ناتۆ داواکارى ئهو دوو وڵاتهى وهرگرت و رایگهیاند" ههنگاوێکى مێژوویهو ئهندامانى ناتۆ تاوتوێى دهکهن". دواى لهشکرکێشى رووسیا بۆ سهر ئۆکرانیا گۆڕانکارییهکى گهوره له سیاسهتى بێلایهنیى سهربازیى ئهو دوو وڵاته دروست بووه و ئهمڕۆ به فهرمى داوایان له ناتۆ کردووه، له هاوپهیمانێتییهکه قبووڵیان بکهن. ههموو ئهندامانى دیکهى ناتۆ رهزامهندیان دهربریووه بۆ ئهو دوو وڵاته، تهنها تورکیا تێبینى لهسهر به ئهندامبوونى سوید وفینلاندا ههیه و هۆکارهکهشى بۆ بوونى چالاکییهکانى پارتى کرێکارانى کوردستان و داڵدهدانى ئهندامانى فتحوڵا گولهن گهراندووهتهوه. هاتنی ئەم دوو وڵاتە خاوەن جیۆسیاسیە گرنگەی ئەوروپا بۆ ناو ناتۆ، پیگەی تورکیا لاواز دەکات و دەریای بەڵتیك بەتەواوی بەڕوی ڕوسیادا دا دەخات. پهیمانى باکورى ئهتڵهسى (ناتۆ) 30 ئهندامى لهخۆى گرتووهو ههماههنگى سهربازى و ههواڵگرى لهنێوانیاندا ههیهو ئهمریکا پێشهوایهتى دهکات.