.jpeg)
.png)
هاوڵاتى جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆى له‌گه‌ڵ سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان و لیژنه‌ى دارایى و یاسایى په‌رله‌مانى کوردستان جه‌ختى له‌وه‌کرده‌وه پابه‌ندن به پرۆژه بودجه‌ى عێراق و ڕۆژانه 250هه‌زار به‌رمیل نه‌وت راده‌ستى به‌غدا ده‌که‌ن. ئه‌مرۆ دووشه‌ممه، 28 کانوونى یه‌که‌مى 2020 قوباد تاڵه‌بانی، جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌مڕۆ دواى کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ په‌رله‌مانى کوردستان رایگه‌یاند، "رێککه‌وتنى هه‌رێم و به‌غدا له موازه‌نه‌ى 2021دا ره‌نگیداوه‌ته‌وه، ئه‌و موازه‌نه‌یه به‌ره‌و په‌رله‌مان ده‌چێت و گفتوگۆیه‌کى جددى له په‌رله‌مان له‌سه‌ر ئه‌نجامده‌درێت بزانین ده‌رئه‌نجامى ئه‌و گفتوگۆیانه‌ى نێوان لایه‌نه سیاسیه‌کان و لیژنه په‌یوه‌ندیداره‌کان ده‌مان گه‌یه‌نێت به کوێ، به‌ڵام ئه‌وه‌ى تا ئێستا هه‌یه رێککه‌وتنێکه له‌سه‌ر بودجه‌ى 2021 که به‌شێکى به هه‌رێمى کوردستانه‌وه هه‌یه". جێگرى سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێم ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد، "ئێمه وه‌کو حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ئه‌و به‌شه‌ى که په‌یوه‌ندى به حکومه‌تى هه‌رێمه‌وه هه‌یه هه‌م رازیین پێى هه‌م پابه‌ند ده‌بین پێوه‌ی". له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى ئه‌گه‌ر بودجه وه‌ک خۆى په‌سه‌ندکرا، هه‌رێمى کوردستان ئاماده‌یه 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وته‌که راده‌ستبکات، قوباد تاڵه‌بانى وتی، "ئێمه ئاماده‌یى خۆمان ده‌ربڕى بو له رابردو له مانگى 11ى ساڵى 2019 له رێککه‌وتنه‌که‌مان له‌گه‌ڵ حکومه‌تى فیدڕاڵ، ئێستاش له پڕۆسه‌ى گفتوگۆکردن و په‌سه‌ندکردنى موازه‌نه‌ى 2021 وتومانه ئێمه ئاماده‌ین 250 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت له رێگه‌ى سۆمۆوه بفرۆشین وه‌کو چۆن له پڕۆژه یاساى موازنه‌که‌دا هاتوه". له کۆبونه‌وه‌ى ئه‌مڕۆى په‌رله‌مان و شاندى دانوستانکار، سه‌رۆکایه‌تى په‌رله‌مان و سه‌رۆکى فراکسیۆنه‌کان و لیژنه‌کانى دارایى و سامانه‌سروشتییه‌کان و یاسایى به‌شدارى کۆبونه‌وه‌که‌یان کرد، به‌ڵام هه‌ریه‌که له فراکسیۆنه‌کانى کۆمه‌ڵى ئیسلامى کوردستان و یه‌کگرتوى ئیسلامى کوردستان به‌شدارى کۆبونه‌وه‌که‌یان نه‌کرد، هاوکات هه‌ریه‌که له په‌رله‌مانتارانى سه‌ربه‌خۆ مه‌م بورهان قانع و دیارى ئه‌نوه‌ر که بانگهێشتکراون به‌شداریان نه‌کردوه.
له‌ده‌روازه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل 37 هه‌زار دۆسیه‌ى بازرگانى بۆ لێکۆڵینه‌وه ره‌وانه‌ى دادگاکان ده‌کرێت
عه‌مار عه‌زیز _ دهۆک له‌ده‌روازه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل (37) هه‌زار دۆسیه‌ى بازرگانى بۆ لێکۆڵینه‌وه ره‌وانه‌ى دادگاکان کراون به‌پێى وته‌ى به‌رپرسى راگه‌یاندنى ده‌روازه‌که، ده‌شڵێت:» له‌دوو ساڵدا زیاتر له (150) هه‌زار تۆن که‌لوپه‌ل گه‌ڕێندراونه‌ته‌وه بۆ تورکیا». کامى کمال، لێپرسراوى به‌شى راگه‌یاندن له‌ده‌روازه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل به‌‌هاوڵاتى وت:» له‌ماوه‌ى ساڵى 2019و 2020 نزیکه‌ى (100) هه‌زار تۆن که‌لوپه‌ل گه‌ڕێندراونه‌ته‌وه بۆ شوێنه‌کانى خۆیان». هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شکرد ته‌نها له‌ساڵى 2019 نزیکه‌ى (50) هه‌زار تۆن بووه‌و به‌شێک له‌و که‌لوپه‌لانه له‌ناو ده‌روازه‌که له‌ناوبراون و به‌شێکى دیکه‌یان گه‌ڕێندراونه‌ته‌وه بۆ تورکیا. کامى که‌مال ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌ى گه‌ڕێندراونه‌ته‌وه بۆ تورکیا بریتیبوون له(کۆزماتیک ته‌ندروستى، خواردن و خواردنه‌وه، کشتوکاڵى و بیناسازى و خۆراکى)، هۆکارى له‌ناوبردنیان نه‌بوونى جێبه‌جێکردنى مه‌رج و رێنماییه‌کانى عێراق و حکومه‌تى هه‌رێم بووه یان به‌سه‌رچوون، وتیشى:» هه‌ر بازرگانێک که‌لوپه‌ل به‌پێى رێنماییه‌کانى حکومه‌ت هاورده نه‌کات به‌هیچ شێوه‌یه‌ک رێگه‌ناده‌ین بێته هه‌رێمى کوردستانه‌وه«. کامى که‌مال باسى له‌وه‌شکرد له‌ماوه‌ى ساڵانى 2019 و 2020 زیاتر له (37) هه‌زار دۆسیه له‌ده‌روازه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل بۆ لێکۆڵینه‌وه ره‌وانه‌ى دادگاکان کراون، وتیشى: «ئه‌م دۆسێیانه بۆ مه‌به‌ستى لێکۆڵینه‌وه و یه‌کلاییکردنه‌وه‌ى له‌سه‌ر ئه‌و بازرگانانه‌ى که‌لوپه‌له‌کانیان به‌پێى مه‌رجه‌کان نه‌بووه رەوانەی دادگا کراوە». هاوکات جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه له‌سه‌ره‌تاى بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆنا کاریگه‌رى له‌سه‌ر خاوبوونه‌وه‌ى جوڵه‌ى ئه‌و بارهه‌ڵگرانه‌ى که له‌تورکیاوه هاتوونه‌ته هه‌رێمى کوردستان دروستبووه، به‌ڵام له‌ئێستادا باشتر بووه . ده‌روازه‌ى ئیبراهیم خه‌لیل که‌ده‌که‌وێته سنورى پارێزگاى دهۆک، یه‌کێکه له‌سه‌رچاوه سه‌ره‌کییه‌کانى داهاته‌کانى ناوخۆ بۆ حکومه‌تى هه‌رێم، به‌ڵام تائێستا به‌فه‌رمى داهاتى ئه‌و ده‌روازه‌یه بۆ راگه‌یاندنه‌کان و په‌رله‌مانتاران ئاشکرا نه‌کراوه.
کۆچه‌ر فه‌تاح به‌پێى ئاماره‌کانى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى پۆلیسى هه‌رێم، به‌شێک له‌تاوانه‌کان که‌مى کردووه‌و هه‌ندێکى به‌راورد به‌ساڵى پێشوو لێک نزیکبوون، به‌ڵام ئه‌وانه‌ى دووباره تاوان ئه‌نجامده‌ده‌نه‌وه که‌مبووه‌ته‌وه. کارزان ئه‌میر غه‌فووری، به‌ڕێوه‌به‌رى راگه‌یاندنى پۆلیسى گشتیى هه‌رێمى کوردستان ئامارى ساڵى 2020ى رووداوه‌کانى کوشتن، خۆکوشتن، دزییکردنى له‌پارێزگاکان و ئیداره سه‌ربه‌خۆکان راگه‌یاند. کۆتایى هه‌موو ساڵێک به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییه‌کانى پۆلیس ئاماره‌کانى ساڵانه‌ى کارکردنیان بڵاوده‌که‌نه‌وه‌و به‌پێى ئاماره‌کانى پۆلیسى هه‌رێم ئه‌مساڵ (257) رووداوى کوشتن و خۆکوشتن ئه‌نجامدراون، به‌ڵام ساڵى رابردوو (260) رووداو هه‌بووه. هه‌روه‌ها ئەمساڵ سێ هه‌زارو (298) تاوانى دزیکردن هه‌بوون، به‌ڵام ساڵى رابردوو چوار هه‌زار و (322) تاوانى دزیکردن تۆمارکراون. شوان سابر، سه‌رۆکى تۆڕى دادپه‌روه‌رى بۆ به‌ندییه‌کان رایگه‌یاند له‌سه‌دا 73%ى گرتووخانه‌کان قه‌ره‌باڵغییه‌کى تیادایه، که له‌هه‌ندێک شوێن ده‌گاته حه‌وت هێنده‌ى تواناى خۆی، 90%ى ئه‌و شوێنانه‌ى که بۆ چاکسازیى یان به‌ندینخانه به‌کاردێت له‌بنه‌ڕه‌تدا بۆ زیندان دروستنه‌کراوه، به‌ڵکو باڵه‌خانه‌یه‌کى ئاسایى یان سه‌ربازگه‌یه‌ک بووه«. به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى چاکسازیى و کۆمه‌ڵایه‌تى سه‌ر به‌وه‌زاره‌تى کارو کاروبارى کۆمه‌ڵایه‌تى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ده‌ڵێت:» دووباره ئه‌نجامدانه‌وه‌ى تاوان له‌هه‌موو دنیادا هه‌یه، به‌ڵام له‌هه‌رێمى کوردستان رێژه‌که که‌مه له‌نێوان له‌سه‌دا 4% بۆ 5٪دایه«. ئه‌حمه‌د نه‌جمه‌دین، به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى چاکسازیى و کۆمه‌ڵایه‌تى هه‌رێمى کوردستان بۆ هاوڵاتى وتی:» ئه‌و قسه‌یه‌ى شوان سابر به‌رپرسى تۆڕى دادوه‌رى بۆ به‌ندییه‌کان باسیکرد راسته، به‌ڵام رێژه‌ییه‌و دووباره ئه‌نجامدانه‌وه‌ى تاوان له‌هه‌موو دنیادا هه‌یه، به‌ڵام له‌هه‌رێمى کوردستان رێژه‌که که‌مه له‌نێوان 4٪ بۆ 5٪دایه، که‌دووباره زیندانییه‌کان به‌هۆى ئه‌نجامدانى تاوانه‌وه بگه‌ڕێنه‌وه ناو به‌ندیخانه‌کان». هه‌روه‌ها وتیشی:» زۆرترین ئه‌و تاوانانه‌ى که‌دووباره ئه‌نجامده‌درێنه‌وه به‌پله‌ى یه‌که‌م ئه‌و که‌سانه‌ن مادده‌ى هۆشبه‌ر به‌کارده‌هێنن، دواتر تاوانى دزیکردن و کوشتن، به‌ڵام رێژه‌که زۆر که‌مه«. تووێژه‌رێکى کۆمه‌ڵایه‌تى ئاماژه به‌وه ده‌دات که به‌پێى ئه‌و ئامارانه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى پۆلیسى هه‌رێم بێت «که‌ره‌نتینه کردن کاریگه‌رییه‌کى ئه‌وتۆى نه‌بووه له‌سه‌ر هه‌ڵکشان و دابه‌زینى رێژه‌ى تاوانه‌کان». چۆمان ئه‌حمه‌د، تووێژه‌رێکى کۆمه‌ڵایه‌تى به‌‌هاوڵاتى وت:»هیچ مرۆڤێک له له‌دایکبوونییه‌وه مرۆڤێکى تاوانبار نییه، به‌ڵکو ژینگه‌ى کۆمه‌ڵایه‌تى و په‌روه‌رده‌و ئه‌زموونه‌کانى له‌ژیاندا که له‌قۆناغه‌کانى ته‌مه‌ندا که‌پێیدا تێپه‌ڕبووه هۆکار بوون بۆ ئه‌وه‌ى ببێته مرۆڤێکى تاوانبار». هه‌روه‌ها پێشیوابوو هه‌ندێک له‌مرۆڤه‌کان له‌سه‌ر کارى تاوانکارى رادێن و دووباره‌ى ده‌که‌نه‌وه ده‌بێته به‌شێک له‌که‌سایه‌تییان،» ئه‌گه‌ر له‌ناو چاکسازییه‌کانیشدا بن هه‌ر که‌دێنه ده‌ره‌وه دووباره ده‌ستپێده‌کانه‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه‌ى له‌ڕووى که‌سێتییه‌وه له‌سه‌رى راهاتوون». هاوکات، ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که‌دادگاکان و چاکسازییه‌کان وه‌ک پێویست چاکسازى له‌که‌سێتى مرۆڤه‌کاندا ناکه‌ن و نایانکه‌نه‌وه به‌مرۆڤێکى ئاسایى و ئیش له‌سه‌ر که‌سایه‌تى و هه‌ڵسوکه‌وتیان ناکه‌ن. ئێستا نزیکەی پێنج هەزار زیندانی لەچاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان هەن، کە زۆرترینیان لەهەولێرن، دواتریش دهۆک و سلێمانی لەپلەی سێیەمدایە، لەگەڵ ئەوەی شوێنی هەر چاکسازییەک بۆ (٨٠٠) تا (٩٠٠) کەس دروستکراوە، بەڵام نزیکەی دوو هەزار زیندانی تێدایە، کە رێژەکە زۆر زۆرەو ئەوەش کێشەیەکی دیکەی گەورەیە لەچاکسازییەکانی هەرێمی کوردستان.
.png)
شاناز حه‌سه‌ن مه‌ترسى له‌سه‌ر بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسى کۆرۆناى نوێ، بڕیاره‌کانى وه‌زاره‌تى ناوخۆى چڕکردووه‌ته‌وه له‌هه‌رێمى کوردستاندا بۆ جێبه‌جێکردنى رێنماییه‌کان و رێگرى له‌هه‌ر ئاهه‌نگ و کۆڕو کۆبوونه‌وه‌یه‌ک. سه‌رهه‌ڵدانى ڤایرۆسێکى نوێ له‌جیهاندا که‌ناسراوه به (کۆڤید 20)، رێوشیۆنه‌کانى توندتر کردووه‌و له‌هه‌رێمى کوردستان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى له‌زۆربه‌ى شوێنه گه‌شتییه‌کان و کافێ و رێستۆرانته‌کان ئاماده‌کارى کرابوو بۆ ئاهه‌نگى سه‌رى ساڵى نوێ، به‌ڵام دووباره رێوشوێنه‌کان توندکرانه‌وه‌و بەبڕیاری وه‌زاره‌تى ناوخۆ هه‌موو یادکردنه‌وه‌یه‌ک و ئاهه‌نگێک راگیرا. دوێنێ یه‌کشه‌ممه 27ى کانونى یه‌که‌مى 2020، ژوورى ئۆپراسیۆنى پارێزگاى هه‌ولێر رایگه‌یاند:» سازکردنى ئاهه‌نگى سه‌رى ساڵ قه‌ده‌غه‌یه و هه‌ر شوێنێک یان هوتێلێک یان کافتریایه‌ک یان ڕێستورانتێک یان یانه‌یه‌کى شه‌وانه ئاهه‌نگ سازبکات روبه‌ڕوى یاسا ده‌کرێته‌وه. هەروەها ژوورى ئۆپراسیۆنى پارێزگاى هه‌ولێر راگه‌یه‌ندراوێکى بڵاوکرده‌وه‌و داوا ده‌کات هه‌موو که‌سێک ده‌مامک ببه‌ستێت. هاوکات پارێزگارى سلێمانى، ده‌ڵێت: «له‌سه‌ر هه‌موو رێکاره‌کان به‌رده‌وام ده‌بین بۆ پاراستنى گیانى هاووڵاتیان و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسه‌که به‌شێوازه تازه‌که‌ى که‌ئێستا له‌وڵاتانى جیهاندا بڵاوبووەته‌وه«. هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر، پارێزگارى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «ئێمه له‌سه‌ر رێکاره خۆپارێزییه‌کان به‌رده‌وام ده‌بین و هیچ گۆڕانکارییان تیدا ناکرێت و سارد نابینه‌وه، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌موومان بتوانین رێگرى له‌ته‌شه‌نه‌کردنێکى نوێى (کۆڤید 20) بکه‌ین». پارێزگارى سلێمانى ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد رێکاره‌کانى خۆپاراستن گه‌یاندویانین به‌ئه‌نجامێکى باش، بۆیه به‌پێویستى ده‌زانێت هه‌وڵبدرێت له‌ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ى (کۆڤید 20) سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ستبهێنین. هه‌ڤاڵ ئه‌بوبه‌کر، ئه‌وه‌ى دووپاتکرده‌وه که به‌پێى بڕیاره‌کانى وه‌زاره‌تى ناوخۆ هه‌موو جۆره ئاهه‌نگێک قه‌ده‌غه‌یه بۆ هاتنى ساڵى نوێ و هه‌موو لایه‌ک و پارێزگاکان به‌یه‌کسانى پێویسته پێوه‌ى پابه‌ند بن. سه‌رۆکى لیژنه هاوبه‌شه‌کانى قائیمقامییه‌تى سلێمانى، ده‌ڵێت له‌شه‌وى سه‌رى ساڵدا هه‌ر کافتریاو شوێنێکى گه‌شتیارى لایڤ میوزک ئه‌نجامبدات داده‌خرێت و سزاى (10) ملیۆن دیناریان ده‌ده‌ن. له‌شکر حه‌مید، سه‌رۆکى لیژنه هاوبه‌شه‌کانى قائیمقامیه‌تى سلێمانى، له‌لێدوانیکدا به‌‌هاوڵاتى وت» له‌شه‌وى سه‌رى ساڵى نوێى (2021)دا، هه‌ر کافتریاو شوێنێکى گه‌شتیارى لایڤ موزیکى هه‌بێت، له‌لایه‌ن لیژنه هاوبه‌شه‌کانى قائیمقامیه‌تى سلێمانییه‌وه بۆ ماوه‌ى یه‌ک مانگ داده‌خرێت و سزاى (10) ملیۆن دیناریان ده‌درێت». سه‌رۆکى لیژنه هاوبه‌شه‌کانى قائیمقامییه‌تى سلێمانى، ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که‌په‌یوه‌ستن به‌بڕیاره‌کانى وه‌زاره‌تى ناوخۆ له‌پێناو خۆپارێزیى و رێگریکردن له‌بڵاوبوونه‌وه‌ى کۆرۆناى نوێ. سه‌ره‌ڕاى قه‌ده‌غه‌کردنى شوێنه گشتییه‌کان بۆ گێڕانى ئاهه‌نگه‌کانى سه‌رى ساڵ، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى گشتى گومرگى هه‌رێم قه‌ده‌غه‌ى هاتنه ناوه‌وه‌ى گه‌شتیارانی ده‌رکردووه له‌و وڵاتانه‌ى (کۆڤید 20)ی تێیدا بڵاوبووه‌ته‌وه. ساماڵ عه‌بدولڕه‌حمان، به‌ڕێوه‌به‌رى گشتى گومرگى هه‌رێم، له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت «به‌پێى بڕیارى وه‌زاره‌تى ناوخۆ، مه‌رزه‌کان به‌ڕووى گه‌شتیاراندا داخران و ته‌نیا هاتوچۆى بازرگانى وه‌ک خۆى ده‌مێنێته‌وه«. هه‌روه‌ها باسى له‌وه‌شکرد رێکاره‌کان پێشتریش هه‌ر به‌رده‌وام بوون، به‌ڵام پێویسته ئێستا توندتر بکرێته‌وه، به‌تایبه‌ت به‌هۆى ئاهه‌نگى ساڵى نوێوه‌و مه‌ترسى بڵاوبوونه‌وه‌ى ڤایرۆسه نوێیه‌که‌وه، وتیشى: رێگاى قاچاخ تا راده‌یه‌کى زۆر په‌یوه‌ندى به‌پاسه‌وانى سنوره‌وه هه‌یه که‌پێویسته بیپارێزن، تاگرفته‌کان دووباره نه‌بنه‌وه«. وته‌بێژى ته‌ندروستى سلێمانى، ئه‌وه دووپاتده‌کاته‌وه ڤایرۆسى نوێى کۆرۆنا (کۆڤید 20) ته‌نیا جیاوازییه‌که‌ى له‌گه‌ڵ (کۆڤید 19) ئه‌وه‌نده‌یه که‌خێرایه له‌گواستنه‌وه‌دا. یاد نه‌قشبه‌ندى، وته‌بێژى ته‌ندروستى سلێمانى، له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت» (کۆڤید 20) زانیارى وردى له‌سه‌ر نیه، چونکه له‌جیهاندا ته‌نیا چه‌ند حاڵه‌تێکه‌و ئه‌وه‌ى که باسده‌کرێت ته‌نیا خێرا گواستنه‌وه‌یه‌تى که چالاکتره‌و زووتر له (کۆڤید 19) ده‌گوازرێته‌وه له‌که‌سێکه‌وه بۆ که‌سێکى دیکه«. وته‌بێژى ته‌ندروستى سلێمانى هاووڵاتیانى دڵنیاکرده‌وه که ته‌نیا به‌تاکپارێزى ده‌توانن کۆنتڕۆڵى کۆڤیده‌کان بکرێت.
ئارا ئیبراهیم یه‌کێتى ساڵێک له‌مه‌وبه‌ر کۆنگره‌ى چواره‌مى خۆى ئه‌نجامداو تێیدا سیستمى هاوسه‌رۆک په‌یڕه‌و کراو بافڵ تاڵه‌بانى و لاهور شێخ جه‌نگى وه‌ک هاوسه‌رۆک هه‌ڵبژێردران و سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نوێ کرایه‌وه. یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان له‌ڕۆژى 26ى کانوونى یه‌که‌مى 2019 کۆنگره‌ى خۆى ئه‌نجامدا له‌سلێمانى و ئه‌نجومه‌نى ناوه‌ندى هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌و سه‌رکردایه‌تییه‌کى (124) که‌سى هه‌ڵبژێردرا که له‌سه‌دا 70%یان که‌سانى نوێن و له‌سه‌دا 30% پێشتر له‌سه‌رکردایه‌تى و مه‌کته‌بى سیاسیدا بوون. هه‌روه‌ها له‌کۆنگره‌ى یه‌کێتیدا لاهور شێخ جه‌نگى، (902) ده‌نگى له‌کۆى هه‌زارو (10) ده‌نگ به‌ده‌ستهێناو بووه یه‌که‌مى ره‌هاى کۆنگره. پاش تێپه‌ڕبوونى ساڵێک به‌سه‌ر کۆنگره‌که‌یاندا، ئه‌ندامێکى سه‌رکردایه‌تیان ده‌ڵێت:» یه‌کێتى ده‌سته‌گه‌رى و باڵ باڵێنى تێدا نه‌ماوه‌و هه‌موو پابه‌ندن به‌بڕیارو راسپارده‌ى هه‌ردوو هاوسه‌رۆکه‌وه«. ئارێز عه‌بدوڵا، ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى له‌لێدوانێکدا به‌‌هاوڵاتى وت:»پێش کۆنگره بۆچوونێک هه‌بوو ئه‌گه‌ر یه‌کێتى کۆنگره بکات به‌ش به‌ش ده‌بێت، به‌ڵام یه‌کێتى له‌دواى کۆنگره‌و پاش تێپه‌ڕبوونى ساڵێک پته‌وتر بووه«. هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌کرد دواى ته‌واوبوونى کۆنگره‌ى یه‌کێتى، په‌تاى کۆرۆنا سه‌ریهه‌ڵداو کۆرۆنا ئاسته‌نگى بۆ جێبه‌جێکردنى بڕیارو راسپارده‌کانى کۆنگره هه‌بووه. ئه‌و ئه‌ندامه‌ى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى باسى له‌وه‌شکرد تائێستا هه‌ڵبژاردن له‌ئۆرگانه‌کان و رێکخراوه‌کان نه‌کراوه‌و نوێبوونه‌وه‌ى ئۆرگانه‌کان ئه‌نجامدانى هه‌ڵبژاردنیان بووه که بڕیارى کۆنگره بووه له‌گه‌ڵ گه‌یاندنى سیاسه‌تى یه‌کێتى بۆ ئه‌ندام و کادرو لایه‌نگران، به‌ڵام کۆرۆنا ده‌رفه‌تى نه‌داوه کۆڕو کۆبوونه‌وه ئه‌نجامبدرێت. هه‌روه‌ها ئارێز عه‌بدوڵا، وتیشى:» ده‌بوو تائێستا ستراتیژى سیاسه‌تى یه‌کێتى روون و جیاواز بێت له‌حزب و لایه‌نه‌کانى دیکه‌و روونتربوایه، ئه‌وه یه‌کێکه له‌که‌موکوڕییه‌کان و له‌قاڵبه کۆنه‌که نه‌مانتوانیوه ده‌ربچین». ئارێز عه‌بدوڵا، جه‌ختى له‌وه‌شکرده‌وه که یه‌کێتى یه‌ک ده‌نوکى هه‌یه، وتیشى:» ئه‌و باڵباڵێن و ده‌سته‌گه‌رییه‌ى رابردوو هه‌بوو له‌ناو یه‌کێتیدا نه‌ماوه‌و یه‌ک سه‌رکردایه‌تى هه‌یه‌و کۆده‌نگى گشتى هه‌یه له‌سه‌ر بڕیارو راسپارده‌کانى هاوسه‌رۆکانى یه‌کێتى». ده‌رباره‌ى پرسى لامه‌رکه‌زیى له‌گه‌ڵ پارتى به‌چى گه‌یشتوون، ئارێز عه‌بدوڵا ئه‌وه‌ى روونکرده‌وه که له‌کارنامه‌ى کارى کابینه‌ى نۆیه‌مى حکومه‌تى هه‌رێمدا لامه‌رکه‌زیى هه‌یه، یه‌کێتى له‌لایه‌ن پارتییه‌وه به‌ڵێنى پێدراوه که‌ئه‌و ده‌سه‌ڵاتانه له‌ئه‌نجومه‌نى وه‌زیرانه‌وه شۆڕبکرێنه‌وه بۆ پارێزگاو قه‌زاو ناحییه‌کان و یه‌که کارگێڕییه‌کان، وتیشى:»ئه‌وه‌شى له‌ده‌سه‌ڵاتى ئه‌نجومه‌نى وه‌زیراندا نییه پارتى و یه‌کێتى و گۆڕان له‌ڕێگه‌ى په‌رله‌مانه‌وه یاساى بۆ ده‌ربکه‌ن تاده‌سه‌ڵاته دارایى و کارگێڕییه‌کان بکرێنه لامه‌رکه‌زیى، به‌ڵام عیبره‌ت له‌جێبه‌جێکردنیدایه نه‌ک ته‌نها وه‌ڵامدانه‌وه‌ى داواکارییه‌که‌ى یه‌کێتى له‌لایه‌ن پارتییه‌وه«.
هاوڵاتى فه‌ره‌نسا یه‌که‌م حاڵه‌تى توشبوونى به جۆرى دووه‌مى کۆرۆنا راگه‌یاند و به‌رپرسانى ته‌ندروستى ئه‌و وڵاته‌ش هۆشدارى ده‌ده‌نه هاوڵاتیان و داوایان لێده‌که‌ن له خۆپارێزییه‌کانیان به‌رده‌وام بن. ئه‌مڕۆ شه‌ممه 26ى کانونى یه‌که‌مى 2020، به‌پێى هه‌واڵێکى ئاژانسى هه‌واڵى (بى بى سی)، وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى فه‌ڕه‌نسا یه‌که‌م حاڵه‌تى توشبوونى به جۆرى دووه‌مى کۆرۆنا راگه‌یاندووه و ئاماژه‌ى به‌وه‌شکردووه، هاوڵاتییه‌که خه‌ڵکى فه‌ره‌نسایه و نیشته‌جێى به‌ریتانیا بووه، به‌ڵام پاش گه‌رانه‌وه‌ى بۆ فه‌ڕه‌نسا، له ٢١ى کانوونى یه‌که‌م پشکنینى ئه‌نجام داوه و ده‌رکه‌وتووه هه‌ڵگرى ڤایرۆسه‌که‌یه. هه‌روه‌ها وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى فه‌ڕه‌نسا ئه‌وه‌ى خستۆته‌روو که دۆخى ته‌ندروستى نه‌خۆشه‌که جێگیره. جۆرى دووه‌مى ڤایرۆسى کۆرۆنا له باشوور و باشوورى خۆرئاواى به‌ریتانیا له سه‌ره‌تاى مانگى ئه‌یلوله‌وه سه‌ریهه‌ڵدا و له ناوه‌ڕاستى کانوونى یه‌که‌م چه‌ند حاڵه‌تێکى نوێ تۆمارکران. بۆ ڕێگرى کردن له ته‌شه‌نه‌سه‌ندنى ڤایرۆسه‌که زیاتر له 40 وڵاتى جیهان سه‌رجه‌م گه‌شته ئاسمانییه‌کانیان له‌گه‌ڵ به‌ریتانیادا راگرت.
هاوڵاتى دواین ئامارى تووشبووانى ڤایرۆسى کۆرۆنا له جیهاندا گه‌یشته زیاتر له 80 ملیۆن که‌س. به‌پێى دوایین ئاماره‌کانى جیهان، له سه‌رتاسه‌رى جیهان له ماوه‌ى 24 کاتژمێرى ڕابردوودا 80 ملیۆن و 244 هه‌زار و 364 که‌س تووشى ڤایرۆسى کۆرۆنا بوون. هه‌روه‌ها یه‌ک ملیۆن و 795 هه‌زارو 149 توشبووش گیانیان له‌ده‌ستداوه و له‌و ژماره‌یه‌ش 56 ملیۆن و 178 هه‌زار و 643 توشبوو چاکبونه‌ته‌وه. ئه‌مریکا له‌سه‌ر ئاستى وڵاتانى جیهان زۆرترین ڕێژه‌ى تووشبوون به ڤایرۆسى کۆرۆنا گه‌یشتووه‌ته 19 ملیۆن و 210 هه‌زار و 166 حاڵه‌ت تۆمارکراوه‌و ئه‌وانه‌شى گیانیان له‌ده‌ستداوه گه‌یشتووه‌ته 338 هه‌زار که‌س.
هاوڵاتى به‌پێى تویژینه‌وه‌یه‌کى ئه‌مریکى ئه‌و که‌سانه‌ى تووشى ڤایرۆسى کۆرۆنا بون و په‌تاکه‌یان تێپه‌ڕاندوه جه‌سته‌یان به‌رگرییه‌کى به‌هێزى دروستکردوه جارێکى دیکه تووش نابنه‌وه. توێژینه‌وه‌که له‌لایه‌ن په‌یمانگاى نیشتیمانى ئه‌مریکى ئه‌نجامدراوه‌و نزیکه‌ى سێ ملیۆن که‌س به‌شداریان تێداکردوه که ته‌نها له‌سه‌دا 0.3% ئه‌وانه‌ى توشبووى کۆرۆنا بوون جارێکى دیکه تووش بونه‌ته‌وه و ئه‌وه‌ش وه‌ک ئاماژه‌یه‌کى ئه‌رێنی داده‌نرێت. له‌ئێستادا چه‌ندین ڤاکسینى کۆرۆنا به‌رهه‌مهێنراون و ڤاکسینى فایزه‌ریش له‌ئه‌مریکا و چه‌ندین وڵاتى دیکه بۆ هاوڵاتیان به‌رده‌ست بووه‌و به‌شێکى زۆر له وڵاتان ڤاکسینه‌که‌یان پێگه‌شتووه.
هاوڵاتى ده‌سه‌ڵاتدارانى ئه‌ڵمانیا رایانگه‌یاند، یه‌که‌م حاڵه‌تى توشبون به ڤایرۆسه نوێیه‌که‌ى کۆرۆنایان تۆمارکردوه که له بریتانیاوه گه‌ڕاوه‌ته‌وه. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 24ى کانونى یه‌که‌مى2020، راگه‌یه‌ندراوێکى وه‌زاره‌تى ته‌ندروستى له ویلایه‌تى بادن-فۆرتمبێرگى باشورى ئه‌ڵمانیا، ژنێک که له 20ى (کانونى یه‌که‌م/12)ى 2020 له بریتانیاوه و له‌رێگه‌ى فڕۆکه‌خانه‌ى فرانکفۆرته‌وه گه‌ڕاوه‌ته‌وه وڵاته‌که‌ی، پاش ئه‌نجامدانى پشکنین ده‌رکه‌وتووه که توشى ڤایرۆسه نوێیه‌که‌ى کۆرۆنا بووه. هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌کراوه که ئه‌و ژنه‌ى تووشبووه به‌مه‌به‌ستى سه‌ردانى که‌سوکاره‌که‌ى خۆى گه‌یشتوه‌ته ئه‌ڵمانیا و له فڕۆکه‌خانه‌وه به ئۆتۆمبێلێکى خۆیان چووه‌ته‌وه بۆ ماڵه‌وه، له‌ئێستاشدا که‌ره‌نتین کراوه. مات هانکۆک وه‌زیرى ته‌ندروستى بریتانیا له 14ى ئه‌م مانگه رایگه‌یاند، زانایانى وڵاته‌که‌ى ڤایرۆسێکى نوێیان دۆزیوه‌ته‌وه که به‌ناونیشانى (B.1.1.7) به‌خێراییه‌کى زۆر بڵاوده‌بێته‌وه وه‌ک ڤایرۆسێکى نوێى کۆرۆنا هه‌ژمار ده‌کرێت.
هاوڵاتى کۆشکى سپى ئاشکرایکرد که ئه‌مڕۆ پێنجشه‌مه 24ى کانونى یه‌که‌م، بڕیارى لێخۆشبوونى بۆ چارلز کۆشنه‌رى باوکى جارید کۆشنه‌رى هاوسه‌رى ئیڤانکا ده‌رکرد. کۆشکى سپى له ڕاگه‌یه‌نراوێکدا بڵاویکرده‌وه، دۆناڵد تره‌مپ بڕیارى لێخۆشبوونى بۆ 29 که‌س ده‌رکردووه که یه‌کێکیان خه‌زوورى ئیڤانکا تره‌مپه. لێخۆشبوونه‌وه‌که‌ى دۆناڵد تره‌مپ، ڕۆجێر ستۆن، هاوڕێى نزیک و یاریده‌ده‌رى پێشوو، پۆڵ مانافۆرت، سه‌رۆکى هه‌ڵمه‌تى هه‌ڵبژاردنه‌کانى پێشووى تره‌مپ و چارلز کۆشنه‌ر، باوکى گه‌وره ڕاوێژکارى تره‌مپ، جارید کۆشنه‌رى گرتووه‌ته‌وه. هه‌روه‌ها له ڕاگه‌یه‌نراوه‌که‌دا باسله‌وه کراوه که مانافۆرت تاوانبار کراوه له چوارچێوه‌ى لێکۆڵینه‌وه‌کانى ده‌ستێوه‌ردانه‌کانى ڕوسیا له هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌مریکا له ساڵى 2016، هه‌روه‌ها ڕۆجێر ستۆن که تاوانبار بوو به سوێند خواردنى به درۆ به‌رامبه‌ر یاساناسان له‌و دۆسیه‌یه‌دا، له لیستى ئه‌وانه‌دایه که تره‌مپ لێخۆشبوونى بۆ ده‌رکردوو. پێشتریش دۆناڵد تره‌مپ لێخۆشبوونى بۆ 15 که‌سى دیکه ده‌رکردووه، له‌ناویاندا دوو ئه‌ندامى کۆنگرێسى ئه‌مریکاى تێدایه، سه‌ره‌ڕاى دوو ئه‌ندامى پێشووى کۆمارییه‌کان هه‌ریه‌که له دنکان هانته‌ر له کالیفۆرنیا و کریس کۆلێنز له نیویۆرک. هه‌روه‌ها تره‌مپ دوێنێ چوارشه‌ممه لێخۆشبوونى بۆ چوار له تاوانبارانى کوشتارى ساڵى 2007ى به‌غداد ده‌رکرد که سزادرابوون به زیندانیکردن بۆ ماوه‌یه‌کى درێژ. هاوکات دۆناڵد تره‌مپ له شه‌پۆلى لێخۆشبوونه‌کانیدا بڕیارى بۆ دوو ئه‌فسه‌رى پاسه‌وانى سنورى ئه‌مریکا ده‌رکرد که تاوانباربوون به ته‌قه‌کردن له مکسیکییه‌کان له ساڵى 2005.
هاوڵاتى دۆناڵد تره‌مپ، سه‌رۆکى ویلایه‌ته یه‌کگرتووه‌کانى ئه‌مریکا له توێتێکیدا که وێنه‌ى سێ موشه‌کى بڵاوکردووه‌ته‌وه ده‌نوسێت:" هێرشه‌کانى ئه‌م هه‌فته‌یه‌ى سه‌ر باڵوێزخانه‌ى ئه‌مریکا له به‌غدا، له‌رێگه‌ى موشه‌کى ئێرانیه‌وه ئه‌نجامدراوه. هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ى خستۆته‌روو که گوێمان له‌وه ده‌بێت که هێرشى زیاتر ده‌کرێته سه‌ر ئه‌مریکییه‌کان له‌عێراق. هاوکات ئامۆژگاریى ئێرانیه‌کان ده‌کات و ده‌نوسێت:" هه‌ندێک ئامۆژگاری دۆستانه‌م بۆ ئێران ئه‌گه‌ر هه‌ر ئه‌مریکییه‌ک بکوژرێت، ئێمه ئێران به‌به‌رپرسیار ده‌زانین، باش بیرى لێبکه‌نه‌وه".
هاوڵاتى نرخى نه‌وت له بازاره‌کانى جیهان به‌رزبووه‌ته‌وه‌و یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى برێنت به 51 دۆلارو 53 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. ئه‌مڕۆ پێنجشه‌ممه 24ى کانونى یه‌که‌مى 2020، یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى برێنت به 51 دۆلارو 53 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هه‌روه‌ها یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئه‌مریکا(ته‌کساس) به 48 دۆلارو 38 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. هاوکات، یه‌ک به‌رمیل نه‌وتى خاوى ئۆپێک پڵه‌س به 50 دۆلارو 76 سه‌نت مامه‌ڵه‌ى پێوه ده‌کرێت. به‌رزبونه‌وه‌ى نرخى نه‌وت له بازاردا به‌هۆى گه‌یشتنى ڤاکسینى کۆرۆنایه بۆ چه‌ندین وڵاتى جیاواز و خواست له‌سه‌رى زیادى کردووه.
هاوڵاتى وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى عێراق بڕیارێکى دۆناڵد تره‌مپ سه‌رۆکى ئه‌مریکاى ئیدانه‌کرد به‌ئازادکردنى دوو سه‌ربازى ئه‌مریکى که له‌ساڵى 2007 ده‌ستیان له‌کوشتنى 14 هاوڵاتى عێراقیدا هه‌بووه. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 23ى کانونى یه‌که‌مى 2020، وه‌زاره‌تى ده‌ره‌وه‌ى عێراق له راگه‌یه‌ندراوه‌که‌یدا هاتووه:" به‌توندى ئیدانه‌ى ئه‌و بڕیاره‌ى سه‌رۆکى ئه‌مریکا ده‌که‌ین و پێمانوایه تاوانى کوشتنى به‌ناحه‌ق له‌م بڕیاره‌دا ره‌چاونه‌کراوه و له‌گه‌ڵ ئه‌خلاقیاتى ئیداره‌ى ئه‌مریکا به‌رامبه‌ر به‌هاکانى مافى مرۆڤ، دادوه‌ری، سه‌روه‌رى یاسا یه‌کناگرێته‌وه". هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه‌کراوه که ئه‌و بڕیاره‌ى تره‌مپ په‌راوێزخستن و به‌که‌مزانینى شکۆمه‌ندى قوربانییه‌کان و هه‌ست و سۆزى خێزان و که‌سوکاریانه. هاوکات ئه‌وه‌شى روونکردووه‌ته‌وه که له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ئه‌مریکا به‌دواداچونى ته‌واو بۆ ئه‌و بابه‌ته ده‌که‌ن له‌ڕێگاى که‌ناڵه دپلۆماسییه‌کان و داواى پێداچونه‌وه به‌بڕیاره‌که‌دا ده‌که‌ن.
هاوڵاتى وه‌زیرى ته‌ندروستى به‌ریتانیا رایگه‌یاند جۆرێکى دیکه‌ى کۆرۆنا بڵاوبووه‌ته‌وه‌و هاوشێوه‌ى جۆره‌که‌ى دیکه تواناى بڵاوبونه‌وه‌ى خێراتره و تائێستا دو حاڵه‌تى توشبون تۆمارکراوه. ئه‌مڕۆ چوارشه‌ممه 23ى کانونى یه‌که‌مى 2020، داونینگ ستریت، مات هانۆک وه‌زیرى ته‌ندروستى بریتانیا رایگه‌یاند:" جۆرێکى دیکه‌ى کۆرۆنا له‌وڵاته‌که‌مان ده‌رکه‌وتوه که شێوه‌ى گۆڕاوى جۆره‌که‌ى دیکه‌ى کۆرۆنایه و تواناى بڵاوبونه‌وه‌ى خێراتره و تائێستا دو حاڵه‌تى توشبون تۆمارکراوه". هه‌روه‌ها راشیگه‌یاند:"ئه‌و دو حاڵه‌ته‌ى که توشبوى جۆره نوێیه‌که‌ى کۆرۆنان دو گه‌شتیار بون که چه‌ند هه‌فته‌ى رابردو له‌ئه‌فریقاى باشوره گه‌ڕاونه‌ته‌وه".
هاوڵاتى له‌په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌که‌یدا له‌گه‌ڵ مه‌سرور بارزانی، مایک پۆمپیۆ پشتیوانى به‌رده‌وامیى وڵاته‌که‌ی بۆ میدیاى ئازاد له‌عێراق دوپاتکردۆته‌وه. ئه‌مشه‌و سێشه‌ممه 22ى کانونى یه‌که‌مى 2020، مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆکى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان په‌یوه‌ندییه‌کى ته‌له‌فۆنى له‌مایک پۆمپیۆ، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مه‌ریکاوه پێگه‌یشت. به‌پێی تویتێکی مایک پۆمپیۆ، وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى ئه‌مریکا له‌په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنییه‌که‌یدا له‌گه‌ڵ مه‌سرور بارزانى پشتیوانى به‌رده‌وامى ئه‌مه‌ریکاى بۆ میدیاى ئازاد له‌عێراق دوپاتکردۆته‌وه.
.png)
.jpg)
