كاریگەری بردنەوەی ترەمپ لەسەر نەوت و دراو

بەهای دۆلار بەرامبەر تمەن بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینی و روسیاش دەڵێت رێککەوتنی ئەتۆمیی مردوە و تەنها مەرگەکەی راناگەیەنرێت. ئەمڕۆ سێشەممە بەهای یەک دۆلار بەرامبەر تمەن لە بازاڕەکانی ئێراندا گەیشتە 52 هەزار و 200 تمەن کە ئەوەش بەرزترین نرخی 22 رۆژی رابردوی دراوی دۆلارە لە وڵاتەکەدا. دوبارە بەرزبونەوەی بەهای دۆلار لە کاتێکدا رۆژی یەكشەممە (26/2/2023) بۆ یەكەمجار لە مێژودا بەهای یەك دۆلار لە ئێران گەیشتە 60 هەزار و 50 تمەن و ئەوەش بە ژمارەیەکی پێوانەیی دۆلار لەقەڵەم درا و دواتر بانکی ناوەندیی ئێران بە دەستوەردان لە بازاڕەکان و دەستگیرکردنی ژمارەیەک بازرگان و ئاڵوگۆڕکاری دراو توانیی لە 15 رۆژدا بەهای یەک دۆلار بۆ کەمتر لە 45 هەزار تمەن دابەزێنێت. لە لایەکی دیکەوە میدیا و راگەیاندنەکانی ئێران لەسەر زاری میخائیل ئولیانۆڤ، نوێنەری روسیا لە نەتەوەیەکگرتوەکان بڵاویان کردوەتەوە کە وڵاتانی رۆژئاوا ئامادە نین بگەڕێنەوە بۆ رێککەوتنی ئەتۆمیی نێوان ئێران و وڵاتانی 5+1. ئولیانۆڤ وتویەتی: ئەمریکا، بەریتانیا، فەڕەنسا و ئەڵمانیا کە چوار وڵاتی بەشداربوی ناو رێککەوتنەکەن ئامادە نین دانوستانەکان بۆ زیندوکردنەوەی رێککەوتنی ئەتۆمیی لەگەل ئێران دەست پێبکەنەوە بۆیە ئەوان تەنها نایانەوێت مەرگی ئەو رێککەوتنە راگەیەنن. رێککەوتنی ئەتۆمیی زیاترین کاریگەریی لەسەر ئابوریی ئێران هەیە چونکە بەهۆی کشانەوەی ئەمریکا لە ساڵی 2018 لەو رێککەوتنە سزا نێودەوڵەتییەکان دژی کۆماری ئیسلامی ئێران چالاک کراونەتەوە و ئابوریی وڵاتەکەش روبەڕوی قەیران بوەتەوە.

نرخی زەوی و شوێنی نیشتەجێبون لە ئێران بەرز دەبێتەوە و نرخی یەک مەتر زەویی نیشتەجێبون لە پایتەختی وڵاتەکە دەگاتە زیاتر لە هەزار و 700 دۆلار کە نزیکەی سێ هێندەی نرخی زەوی لە پایتەختی سعودیەیە. لە ئامارە رەسمییەکانی ئێراندا دەرکەوتوە ناوەندی نرخی یەک مەتر زەوی تایبەت بە نیشتەجێبون لە شاری تاران-ی پایتەخت گەیشتوەتە هەزار دۆلار و لە ناوچەکانی باکور و هەندێک شوێنی دیکەی ئەو شارە نرخی یەک مەتر زەوی بۆ هەزار و 776 دۆلار کە ئەوەش زیاترین بەرزبونەوەی نرخی 30 ساڵی رابردوی زەوییە لەو شارە. پێگەی (نەود ئیقتیساد) بە پێی ئامارەکان ئاشکرای کردوە لە ماوەی ئەو 30 ساڵەدا نرخی یەک مەتر زەوی نیشتەجێبون لە تاران زیاتر لە هەزار و 110 هێندە بەرز بوەتەوە و ئەو نرخە نزیکەی سێ هێندەی نرخی زەوی نیشتەجێبونە لە شاری ریاز پایتەختی سعودیە. لە راپۆرتی ئەو پێکەیەدا نرخی یەک مەتر زەوی نیشتەجێبون لە ریاز بە 638 دۆلار خەمڵێنراوە. بەرزبونەوەی بەهای دۆلار لە بەرامبەر تمەن بوەتە هۆی بەرزبونەوەی نرخی زەوی لە ئێران و دانیشتوان و کرێنشینیانی شاری تاران بەهۆی بەرزبونەوەی نرخی کرێی خانو ناچارن لە گەڕەکە هەژارنشینەکان خانو بەکرێ بگرن. لە ئامارەکانی ساڵی 2021 ژمارەی دانیشتوانی تاران نۆ ملیۆن و 39 هەزار کەس بوە لە کاتێکدا لە ئامارەکانی ساڵی 2016 ژمارەی دانیشتوانی ئەو شارەی ئێران زیاتر لە 13 ملیۆن و 267 هەزار کەس بوە کە بە دووەمین شاری قەرەباڵخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و 34ەمین شاری قەرەباڵخی جیهان ئەژمار دەکرێت.  

لە ئامارەکانی ئێراندا ئاشکرا دەبێت لە یەکساڵدا هەڵاوسانی ئابوریی بەشێوەیەکی بەرچاو بەرز دەبێتەوە و ئەوەش بە ژمارەیەکی پێوانەیی هەڵاوسان لە مێژوی 50 ساڵی وڵاتەکەدا لەقەڵەم دەدرێت. بانکی ناوەندیی ئێران ئەمڕۆ یەکشەممە ئامارەکانی مانگی رابردوی ئەو وڵاتەی بڵاو کردوە کە تا ئێستا هەڵاوسانی ئابوریی بەراورد بە هەمان مانگ لە ساڵی رابردودا 63.9% بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بە پێی ئامارەکانی بانکی ناوەندیی هەڵاوسانی ئابوریی لە 21 مانگی رابردو تا 22ی ئەم مانگە لە ئێران، هەڵاوسانی ئابوریی گەیشتوەتە 46.5% کە ئەوەش بەراورد بە هەمان ماوە لە ساڵی 2022دا هەڵاوسانی ئابوریی نزیکەی 70% بەرز بوەتەوە. ئاماژە بەوە کراوە لە مانگی ئازاری ئەم ساڵدا زۆرترین بەرزبونەوەی نرخی کاڵا و شتومەک لە بازاڕەکانی ئێران تۆمار کراوە و ئەوەش زیاترین هەڵاوسانی یەک مانگی، 50 ساڵی مێژوی وڵاتەکەی لێکەوتوەتەوە. هەڵاوسانی ئابوریی ئێران لە کاتێکدا لە ئەمساڵدا بەهای تمەن نزمترین ئاستی بەرامبەر دۆلار و زۆربەی دراوەکانی جیهان تۆمار کرد و لە یەكشەممە (26/2/2023) بۆ یەكەمجار لە مێژودا بەهای یەك دۆلار لە ئێران گەیشتە 60 هەزار و 50 تمەن و ئەوەش بە ژمارەیەکی پێوانەیی دۆلار لەقەڵەم درا. دراوی تمەن نزیکەی 96%ی بەهاکەی لە بەرامبەر دراوی دۆلاردا لەدستداوە و ئەوەش وا دەکات بە بەردەوامیی هەڵاوسانی ئابوریی ئێران بەرز ببێتەوە.

هاوڵاتی   لەماوەی ئەم هەفتەیەدا نرخی نەوت تائاستی 71 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك دابەزی و بەمەش دوای زیاتر لەساڵێك نرخی نەوت دابەزینێكی پێوانەیی تۆماركرد ئەویش دوابەدوای راگەیاندنی مایەپوچبوونی چەند بانكێكی ئەمریكی،  شارەزایەكی جیهانی بازاڕی نەوتیش دەڵێت: بەڕوونی دیارە ترسی مایەپوچبوون كاریگەریی زۆری هەیە، لەئەنجامیشدا دۆلار بەهێزترو كاڵاكان لاوازتربوون، ئەوەش ئاماژەیەكی خراپە بۆ نەوت، راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش رایدەگەیەنێت: پاشەكشەی ئابووری بەرز لەوڵاتانی پیشەسازی و داڕمانی بانكەكان و روسیا هۆكاری دابەزینی نرخی نەوتن، چەند سەرچاوەیەكیش لەئۆپێك رایانگەیاندووە نیازیان نییە بەرهەمهێنانی نەوت كەمبكەنەوە، هاوكات حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق دەڵێت دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانیان ناكات و نرخی بەرمیلێك نایەتە خوار ٧٠ دۆلار. مایەپوچبوونی یەك لەدوای یەكی چەند بانكێكی گەورە لە ئەمریكاو مەترسی پەڕینەوەی مایەپوچبوونە بانكییەكان بۆ ئەوروپاو وڵاتانی ئاسیا كاریگەرییەكی گەورەی كردۆتەسەر بازاڕی نەوت و مەترسی ئەوە لەئارادایە قەیرانێكی ئابووری بەرۆكی جیهان بگرێت، هەر لەو چوارچێوەیەدا نرخی نەوت لەهەفتەی رابووردوو كەزیاتر لە 82 دۆلار بوو، لەناوەڕاستی ئەم هەفتەیە بوو بە 71 دۆلارو ناشزانرێت چارەنووسی چی لێدێت. چەند سەرچاوەیەك لە رێكخراوی بەرهەمهێنانی نەوتی جیهانی (ئۆپیك) رایانگەیاند: ئەوەی روودەدات پەرچەكرداری ئاسایی ئەو دۆخەیە كە لەبازاڕدا روودەدات و رێكخراوەكەش بەنیاز نییە هیچ گۆڕانكارییەك لەسیاسەتی بەرهەمهێناندا ئەنجامبدات و كۆدەنگییەك لەناو رێكخراوەكەدا هەیە بەوەی نرخێك بۆ نەوت دیاریبكرێت. وەزیری وزەی سعودیەش رایگەیاندووە كە ئۆپیك پەیوەستە بەسیاسەتی كەمكردنەوەی بەرهەمی دوو ملیۆن بەرمیل لەڕۆژێكدا كە لە تشرینی دووەمی 2022 تا كۆتایی 2023 راگەیاندراوەو وڵاتەكەی نەوت بەهیچ یەك لەو وڵاتانە نافرۆشێت كە بەرزترین نرخ دیاری دەكەن، پێشتر سعودیەو جەزائیر هۆشداریان لەهەنگاوەكانی ئەمریكا دابوو بۆ دووبارە بەگەڕخستنەوەی یاسای (نا بۆ ئۆپێك) كە وڵاتانی ئۆپیك پەراوێز دەخات بۆ یەكەمجار  لەدژی رێكخراوی وڵاتانی هەناردەكەری نەوت (OPEC) لەساڵی 2000 دەركەوت و بەمەبەستی بوون بەیاسا پێشتر 16 جار پێشكەشی كۆنگرێسی ئەمریكا كراوە، ئەمەش لەكاتێكدا دۆخی بازاڕ بەو شێوەیەی ئێستایەو وەبەرهێنان بەشێوەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، بەبڕوای شارەزایانی بواری نەوتیش پێناچێت بەم خێراییە ئۆپێك بڕیارێك بدات، بەڵام ئەگەر نرخی نەوت بەردوام بەرەو دابەزین بڕوات ئەوا دەتوانرێت گفتووگۆ لەسەر سیاسەتی بەرهەمهێنان بكرێت. ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە دەڵێت، بەهۆی سزاكانی ئەوروپاو ئەمریكا، داهاتی نەوتی روسیا بەشێوەیەكی بەرچاو كەمبووەتەوەو مانگی رابردوو داهاتی هەناردەی نەوتی روسیا بۆ 11 ملیارو 600 ملیۆن دۆلار كەمبووەتەوە، بەوەش بەراورد بەمانگی یەكی ئەمساڵ، دوو ملیار و 700 ملیۆن دۆلار دابەزیوە. ئەوەشی ئاشكراكردووە بەبەراورد بەساڵی رابردوو، لەمساڵدا فرۆشی نەوتی روسیا 45٪ دابەزیوە. دابەزینی نرخی نەوت بەهۆی دابەزینی نرخی پشكەكانی بانكی سوێس كرێدیت و ترسی مایەپوچبوونی بانكی سیلیكۆن ڤالی (SVB)ی و چەند بانكێكی دیكەوە بوو لەوبارەیەوە تاماس ڤارگاس، شارەزای بازاڕی نەوت لەكۆمپانیای PVM دەڵێت: بەڕوونی دیارە ترسی مایەپوچبوون كاریگەریی زۆری هەیە؛ لەئەنجامیشدا، دۆلار بەهێزترو كاڵاكان لاوازتر بوون، ئەوەش ئاماژەیەكی خراپە بۆ نەوت». ئەمە لەكاتێكدایە لەدوو مانگی سەرەتای ئەمساڵداو بەهۆی گەشبینی بەبووژانەوەی چالاكییە ئابوورییەكانی چین و بووژانەوەی خواستی ئەو وڵاتە لەسەر نەوت، كاریگەریی ئەرێنی لەسەر نەوت دروستببوو. هەر سەبارەت بەنرخی نەوت، حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاندووە، دابەزینی نرخی نەوت نیگەرانیان ناكات و نرخی بەرمیلێك نایەتە خوار ٧٠ دۆلار، بەڵام بەبڕوای شارەزایانی ئابووری دابەزینی نرخی نەوت كاریگەرییەكی نەرێنی بۆ سەر عێراق (بەهەرێمی كوردستانیشەوە)دەبێت چونكە داهاتی لەسەدا 95 بودجە لەسەر فرۆشی نەوتە بەجۆرێك حكومەتی عێراقی نرخی یەك بەرمیل نەوتی بە 70 دۆلار مەزەندە كردووە كە بەمەش لەهەناردەكردنی بڕی سێ ملیۆن و 500 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە (بە 400 هەزار بەرمیلی كوردستانیشەوە) داهاتێكی 80 ملیار دۆلاری دەستبكەوێت كە نزیكە 117 ترلیۆن و 252 ملیار دینار دەكات، لەكاتێكدا داهاتی نانەوتی (12) ملیار دۆلار دەكات كە بڕەكەی 17 ترلیۆن و 301 ملیار دینارە، لەكاتێكدا داهاتی فرۆشی نەوت لەساڵی 2022 نزیكەی 115 ملیارو 400 ملیۆن دۆلار بووەو داهاتی ساڵی 2021یش 75 ملیارو 700 ملیۆن دۆلاربووە. دەربارەی هۆكارەكانی دابەزینی نرخی نەوت و كاریگەرییەكانی لەسەر بودجەی عێراق، مەزهەر محەممەد ساڵح راوێژكاری دارایی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەڵێت ئاماژەكانی بازاڕەكانی نەوت لەجیهاندا دەریدەخەن كە نرخی نەوت بەرەو دابەزین دەڕوات ئەویش بەهۆی دوو هۆكارەوە كە یەكەمیان پاشەكشەی ئابووری بەرز لەوڵاتانی پیشەسازی و داڕمانی بانكەكان، دووەمیش روسیا وەك لایەنێك لە شەڕی لەگەڵ رۆژئاوا، دەستیكردووە بەهەناردەكردنی نەوتەكەی بۆ بازاڕەكانی هیندستان و چین و ئاسیا بە 20 دۆلار كەمتر لەنرخی نەوتی جیهانی و ئاماژەی بەوەشكرد : ئەو دوو هۆكارە نیشانەكانی زیادبوونی نەوت پێكدەهێنن كەڕەنگە ببێتەهۆی گەڕانەوەی نرخی نەوت لەساڵی رابردوودا بۆ تێكڕا لە نێوان 60-65 دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك. سەبارەت بەئەگەری دابەزینی نرخی نەوت و كاریگەرییەكانی لەسەر بودجەی گشتی، راوێژكارەكەی سەرۆك وەزیرانی عێراق دەڵێت» لە ئەگەری دابەزینی نرخی نەوت بۆ خوار 70 دۆلار، دەبێتە هۆی زیادبوونی ئەو پلانە دارێژراوەی بۆ كۆرتهێنان لەپرۆژەیاسای بودجەدا داڕێژراوە كە لەئێستادا بە نزیكەی 63 ترلیۆن دینار خەمڵێندراوە و لەوانەیە كورتهێنانەكە بۆ رێژەی پێوانەیی دیكە بەرزبكاتەوە و 8 تا 16 ترلیۆن زیادبكات. هاوكات عەلی عەلاق پارێزگاری بانكی ناوەندی هۆشداری دا لەبارەی قەبارەی كورتهێنان لەپڕۆژەیاسای بوجەی گشتی 2023، كە بۆ ماوەی سێ ساڵەو تێیدا كورتهێنان زیاتر لە 63 ترلیۆن و 275 ملیار دینارە لەتێكڕای قەبارەی ئەو بودجەیە و ئاشكرایكرد ساڵی 2017 حكومەتی عێراق لەچوارچێوەی بەڵگەنامەی سیاسەتی ئابووری خۆی، كە پێشكەشی سندووقی نەختینەی نێودەوڵەتیی كردووە، بەڵێنی داوە تاوەكو ساڵی 2021 كورتهێنانی بودجە بگاتە سفر، لەكاتێكدا ئەوكاتە 14% بوو، بەڵام بۆ پرۆژەیاسای بودجەی 2023 رێژەكە لەبری سفر بێت زیاترە لە 25%. حەمزە جەواهیری شارەزای بواری نەوت دەڵێت دیاریكردنی نرخی نەوت بە 70 دۆلار لەبودجەدا مایەی نائومێدییە چونكە ئێمە نەوتەكەمان بەكەمتر لەو نرخە دەفرۆشین و ئەگەر بێت و نرخی نەوت بگاتە خوار 60 دۆلار دۆخێكی باشمان نابێت، ئەو شارەزایە پێشنیازیش دەكات نرخی نەوت بكرێتە 45 تا 50 دۆلار و بودجەی تەشغیلیش كەمبكرێتەوە بۆ نیوە چونكە بودجەی عێراق بەهەدەر دەدات و ئابووری عێراق دادەڕوخێنێت.

دوای زیاتر لەشەش مانگ بەسەر سەرهەڵدانەكانی ناڕەزایەتییەكانی دوای مەرگی ژینا ئەمینیدا، ئەگەرچی خۆپیشاندانی بەرفراوان و بەردەوام دوای شەش مانگ لەو رووداوانە بەدیناكرێت، بەڵام ناڕەزایەتیی دەربڕین بەشێوازی جۆراوجۆر لەڕۆژهەڵات و ئێران لەچوارچێوەی درێژەی ئەو شۆڕشەدا بەردەوامە. ناڕەزاییەكان گورزی گەورەی لەئابوری ئەو وڵاتە داوەو بۆ یەكەمجار لەمێژوودا بەهای یەك دۆلار لەئێران گەیشتە 63 هەزار تمەن و لەكۆی 29 بانكی ئێران تەنها دوو بانك قازانجیان تۆمار كرد، چونكە خەڵكێكی زۆر وەك ناڕەزایەتیی پارەكانیان لەبانكەكانی ئەو وڵاتە كشاندەوە، زیانە مادییەكانی دەسەڵات لەماوەی ناڕەزاییەكان بە 30 میار دۆلار مەزەندە دەكرێت، هەر لەو ماوەیەدا ئەوروپاو وڵاتانی بەریتانیاو ئەمریكا نزیكەی هەزار سزایان بەسەر بەرپرس و ناوەندو كۆمپانیاو دامەزرواەكانی كۆماری ئیسلامیدا سەپاندووە. هەموو ئاماژەكان دەریانخست سەرهەڵدانی شۆڕشی ژینا گەورەترین گورزی لەكۆڵەكەكانی كۆماری ئیسلامی ئێران داو هەیمەنەی ئەو  كۆمارەی لەئاستی ناوخۆو نێودەوڵەتیدا تێكشكاند. ئاستی كاریگەریی ئەو شۆڕشە حاشای لێناكرێت و ئەوەش وایكرد كۆماری ئیسلامی دەست بۆ هەموو شتێك ببات تەنها لەپێناو پاراستنی دەسەڵاتەكەیداو بەموشەكباران دەستیپێكردو بەكیمیایی دژی خوێندكارانی كچان لەڕۆژهەڵات و ئێران بەردەوامبەو تەنانەت جێبەجێكردنی گرێبەستی 25 ساڵەی نێوان چین و ئێران كەزیاترین ناكۆكیی لەسەربوو بەبێ ئەوەی یەك خاڵیشی ئاشكرا بكرێت واژۆكراو دوای حەوت ساڵ ناكۆكیی قووڵ لەگەڵ سعودیە بەرپرسانی تاران لەپەكین دەستیان خستە دەستی بەرپرسانی ریازو ئاشتبوونەوەیان راگەیاند لەكاتێكدا سوپای پاسداران تەنها 10 رۆژ پێش ئەو رێككەوتنە جارێكی تر هەڕەشەی هێرشكردنەسەر سعودیەی كرد. كاردانەوەو كاریگەرییەكانی شۆڕشی ژینا بەپێشەنگایەتیی گەنجان و لاوان و كچان و ژنانی كورد سنورەكانی تێپەڕاند، چونكە ئەو بەشە لەكوردستان و دانیشتوانی ئێران بۆ بەئامانج گەیشتنی ئەو شۆڕشە لەشەقامەكانی سنەو زاهیدان و تاران تاكرماشان و مازەندەران خوێن دەڕێژن و دەیان دایك و باوك جەرگ سوتاو بوون و پەتی سێدارەو ئەشكەنجەو ئازایش تائێستا بووەتە بەشی ئەوانەی شەیدای ئازادین. كاریگەرییەكانی ئەو شۆڕشە وایكرد ئابوریی كۆماری ئیسلامی لەداڕمان نزیك ببێتەوەو بۆ یەكەمجار لەمێژوودا بەهای یەك دۆلار لەئێران گەیشتە 63 هەزار تمەن و بەپێی ئامارەكانی ئەمساڵ لەكۆی 29 بانكی ئێران تەنها دوو بانك قازانجیان تۆمار كرد، چونكە خەڵكێكی زۆر وەك ناڕەزایەتیی پارەكانیان لەبانكەكانی ئەو وڵاتە دەكشاندەوە. كۆماری ئیسلامی لەژێر فشارەكانی ئەو شۆڕشەدا پەنا بۆ هەموو شتێك و پاشەكشێ بۆ زۆر شت دەكات كە لەداهاتودا دەردەكەوێت و ئەوەی ئێستا روونە بەردەوامبوونی شۆڕشەكەیە لەچوارچێوەی ناڕەزایەتیی جیاوازدا، چونكە پێچەوانەی ناڕەزایەتییەكانی چەندساڵی رابردووی ئێران لەژێر كاریگەریی و پێشەنگایەتیی كورد چیتر داوای چاكسازیی لەدەسەڵات ناكرێت و ئامادەكاریی بۆ لابردن و راماڵینی دەسەڵات دەكرێت. لەسەرەتای سەرهەڵدانی ناڕەزایەتییەكاندا مامۆستایەكی ژن لەشاری سنە وتی ئێمەی كورد 43 ساڵە بەڵێمان بۆ دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێران نەوتووە و پێویستە چیتر گەلانی دیكە لەتاران و شارەكانی ئێران بڵێن « نا بۆ كۆماری ئیسلامی» وتەی ئەو مامۆستایە ئاماژەی روونە كە شۆڕشی ژینا درێژكراوەی ئەو خەون و خەباتە مێژووییەی كوردە لەپێناو ئازادی كە خوێنی بۆ دەڕێژێ. بە چاوخشاندنێكی خێرا دەردەكەوێت كورد بەراورد بە گەلانی دیكە و دانیشتوانی دیكەی جوگرافیانی ئێران لەماوەی شەش مانگی رابردوودا زیاترین خوێنی رژاندووە و هەر یەكە لەو كچ و كوڕ و گەنج و لاوانەی گیانیان لەدەستداوە خاوەنی چیرۆكێكی تایبەتن كە بە پرچەكانی ژینا دەستیپێكرد بە پەتی سێدارەش كۆتایی نەهاتووە. زۆربەی ئەوانەی لە رۆژهەڵات گیانیان بەخت كردووە خاوەنی كەسایەتیی بەهێزو تێكۆشەر، خەمخۆرو پابەند بەكۆمەڵگە و نیشتیمان و وڵات بوون و زۆربەیان پێش مەرگیان دەیان چیرۆك و وێنەو تۆماری ڤیدیۆییان لەخەمخۆریی بۆ ژینگەو مرۆڤایەتی لێ بڵاوكرابوەوە، ژمارەیەكیان شاخەوان و وەرزشكارو هەندێكیان خەمخۆر و خاوەن خەون بۆ نیشتیمان و ژمارەیەكیان خۆشییەكانیان لەگەڵ خەڵك و خەمەكنیشان بۆ خۆیان دابەشدەكرد. ژیناو ساریناو  كۆمارو شەماڵ و شۆڕش تادەگاتە ئاریان كەدوای چوار مانگ بێهۆشی دواجار لە (14/3/2023) گیانی لەدەستدا بەخوێن مێژووی شۆڕشێكیان نەخشاندووە كە رۆژانە رێبواری هەیە و رەوو رەوتەكەی بەردەوامە. بەگشتی لەماوەی شەش مانگدا 135 گەنج و لاوی رۆژڵاهەت بەگوللـەو ئەشكەنجەی هێزە ئەمنییەكانی ئێران گیانیان لەدەستداو گڵكۆكانیشیان بە تارای سور نەخشێنرا لەسنە 19 كەس و لەبۆكان 18 و لەجوانڕۆ 11 كەس كوژران بەوەش زیاترین كوژراو لەو شارانە تۆمار كراو شاری رۆژهەڵاتی كوردستان نەما كەخوێنی تێدا نەڕژابێت و تەنانەت لەكەمترین ناڕەزایەتی و خۆپیشاندانی تێداكرا دوو كەس كوژران. لەئامارەكاندا دەركەوتووە بەبێ ژمارەی كوژراوانی رۆژهەڵات 384 كەس لەشارەكانی دیكە لەو ناڕەزایەتییانەدا كوژراون كە 130 كەسیان لەپارێزگای سیستان و بەلوچستان بووەو دوای كوردستان و بەلوچستان زیاترین كوژراو لەشارەكانی باكوری ئێران وەك مازەندەران تۆماركراوە. لەناوخۆی رۆژهەڵات و زۆربەی شارەكانی ئێران رۆژانە یادی كوژراوانی ناڕەزایەتییەكان دەكرێتەوەو هەر ئەوە وایكردووە ئاسۆی هیوای سەرهەڵدانەوەی خۆپیشاندان و وەستانەوە دژی كۆماری ئیسلامیی تروسكاییەكەی لەدەستنەدات و رەنگە بریسكەیك بەس بێت بۆ روون بوونەوەی ئەو ئاسۆیە.   ناڕەزایەتییەكان ئابووریی ئێران دادەڕمێنێت دەركەوتووە زۆرینەی بانكەكانی ئێران زیانە مادییەكانیان زیادی كردووە و هاوكات چوونەدەرەوەی سەرمایە زۆر زیادی كردووەو پێدەچێت بەهۆی ئەو ناڕەزایەتییانەوە زیاتر لە 30 ملیار دۆلار داهاتی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی كەمی كردبێت. لەئامارەكانی بانكی ناوەندیی ئێران ئاشكرابووە لەهاوینی ساڵی رابردووەوە بەشێوەیەكی خێرا، راكێشان و چوونەدەرەوەی پارە لەبانكەكانی ئێران زۆر زیادی كردووەو تەنها لەو وەرزەدا نزیكەی 10 ملیار دۆلار لەپارەی بانكی ناوەندیی وڵاتەكە كەمیكردووە. پێشتر ژمارەیەك لەبەڕێوەبەرانی بانكەكانی ئێران دانیان بەوەدا نابوو كە لەدوای مەرگی ژینا ئەمینی و لە رێكەوتی (16/9/2023) چوونەدەرەوەی پارەو سەرمایەی بیانی زۆر زیادی كردووە، بەڵا بانكی ناوەندیی ئامارەكانی پێنج مانگی ناڕەزایەتییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان و ئێرانی ئاشكرا نەكردووە. لەلایەكی دیكەوە ناوەندی (كۆدال) لەئێران بڵاویكردووەتەوە كە لەكۆی 29 بانكی چالاكی وڵاتەكە 13 بانك، زیانی زیاتر لە 366 ترلیۆن تمەن-یان تۆمار كردووە كەچوار هێندەی ئەو پارە كاغەزەیە كەئێستا بەدەست دانیشتوانی وڵاتەكەوەیە. لەئامارەكاندا دەركەوتووە كۆی زیانی ئەو بانكانە تەنها لە نۆ مانگدا 47 ترلیۆن تمەن بووەو تا ناوەڕاستی ئەم مانگە زیانەكان گەیشتووەتە 100 ترلیۆن تمەن و كۆی زیانی ئەو 13 بانكە بەدۆلار دەكاتە زیاتر لەهەشت ملیارو 52 هەزار دۆلار لەكاتێكدایە كە كۆی زیانە بانكییەكانی ساڵی 2019 لەوڵاتەكە گەیشتووەتە یەك ملیۆن و 230 هەزار دۆلار. دەرهێنانەوەو كشانەوەی پارە بەهۆی نەبوونی متمانە بەبانكەكان لەئێران بەراورد بەسەردەمی پێش ناڕەزایەتییەكان زۆر زیادیكردووەو ئەوەش یەكێكە لەهۆكارە سەرەكییەكانی زیانی ئەو بانكانە. سەرەڕای ئەوەی لەناوخۆدا دەسەڵات گیرۆدەی پلانی خەڵكی ناڕەزایی بووە سزاكانی دەرەوە بەتایبەت ئەوروپاو بەریتانیاو ئەمریكا كەتەنها لەماوەی ناڕەزایەتییەكاندا نزیكەی هەزار سزا بەسەر بەرپرس و ناوەندو كۆمپانیا و دامەزروەكانی كۆماری ئیسلامیدا سەپێنراوە، زیانە مادییەكانی ئەو سزایانەش بەنزیكەی 10 ملیار دۆلار خەمڵێنراون. شێوازی دەسەڵاتداریی و ئابوریی ئێران وایكردووە ناخۆشیی و مەینەتییەكانی دانیشتوانی ئەو جوگرافیایە بەڕۆژهەڵاتی كوردستانیشەوە بەشێوەیەكی بەرچاو زیادبكات . ناوەندی ئاماری ئێران ئاشكرایكردووە رێژەی ناخۆشیی لەساڵی 2022 گەیشتووەتە 49.4% كە بەراورد بەساڵی 2016 كە 19.3% بووەو زیاتر لە 155% بەرزبوونەوەی بەخۆیەوە بینیوە لەكاتێكدا بەپێی پێوەرە جیهانییەكان رێژەی ناخۆشیی هەر وڵاتێك دەبێت لەنێوان 6% بۆ 7% بێت و بەوەش دەردەكەوێت رێژەی ناخۆشیی لەئێران 42% لەپێوەرو ستانداردە جیهانییەكان زیاترە. بەرزبوونەوەی رێژەی ناخۆشیی پەیوەندیی راستەوخۆی بەبەرزبوونەوەی هەڵاوسانی ئابوریی و رێژەی بێكارییەوە هەیە، بەڵام لەئامارەكانی حكومەتدا بێكاریی بە 8.3% تۆماركراوەو هەڵاوسانی ئابوریی بە 54% لەكاتێكدا سەرچاوە ئابورییەكان و شارەزایانی ئەو بوارە رێژەی بێكاریی لەو وڵاتە بەزیاتر لە 13% و هەڵاوسانی ئابورییان بەزیاتر لە 80% دەخەمڵێنن. ناوەندە ئابورییەكانی جیهان ئاشكرایان كردووە لە كۆی 85 ملیۆن دانیشتوی ئێران لانیكەم 60 ملیۆن كەسیان لەهێڵی هەژاریدا دەژین و لەو ژمارەیە 40 ملیۆنیان لەژێر هێڵی هەژارییەوەن و ناوەندی (كار) لەوڵاتەكەش جەختی لەوە كردووەتەوە كەهەر خێزانی كرێكارێك بۆ دابینكردنی سەبەتەی خۆراكەكەی پێویستی بە 13 ملیۆن تمەنە لەكاتێكدا موچەی ئێستای زۆرینەی كرێكاران لەئێران ناگاتە شەش ملیۆن تمەن. كەمترین موچە لەئێران بە 20% بەرزبوونەوە لەئەمساڵدا بووە حەوت ملیۆن و 900 هەزار تمەن كەدەكاتە نزیكەی 177 دۆلار لەكاتێكدا پێویستە داهاتی هەر خێزانێكی چوار كەسی لەنێوان 15 بۆ 17 ملیۆن تمەن بێت بۆ ئەوەی نەكەونە ژێر هێڵی هەژارییەوە.   نەرۆزی ژیناو ئازادی خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستان سەرەڕای سەركوت و سێدارە رۆژانەو لەهەر بۆنەیەكدا بەڵێنی بەردەوامبوون لەدەربڕینی ناڕەزایەتیی و تێكۆشان بۆ ئازادیی دەدەن و بەیادكردنەوەی گیانبەختكردوانی شۆڕشەكەیان و زیندوكردنەوەی ناویان لەبۆنەو رێوڕەسمە كەلتوری و كۆمەڵایەتییەكان، سوورن لەبەئەنجامگەیاندنی هەوڵەكانیان و لەو چوارچێوەیەشدا نەورۆزی ئەمساڵ بەنەورۆزی ژینا ناوزەد كرا. كورد لەڕۆژهەڵات خاوەنداریی لەدۆسیەی كوژراوانی ناڕەزایەتییەكان و دورشمی ژن ژیان ئازادیی دەكات، بۆیە لەئێستادا ئەو بەشە لەكوردستان بەزیاترین هێزی ئەمنی و سەربازیی تەنراوە و تەنانەت رۆژانە تۆمەتبارانی دەیان دۆسیەی جیاواز كەسزای سێدارەكانیان راگیرابوو لەئێستاداو لەزیندانەكانی ورمێ و سنەو كرماشان و ئیلام لەسێدارە دەدرێن بەئامانجی چاوترسێنكردنی خەڵك لەلایەن دەسەڵاتەوە. تەنها لەماوەی دوو مانگدا 42 كەس لەو زیندانانە لەسێدارە دراون كە یەك كەسیان بەناوی محێدین ئیبراهیمی بەزیندانی سیاسی كورد لەقەلەمدراوەو ئەوانەی دیكە زۆرینەیان تۆمەتی كوشتنی بەئەنقەست و بازرگانیی بەماددە هۆشبەرەكانەوە بووە. ئاستی چاوسووركردنەوە و سەركوت بەجۆرێك بەرزبووەتەوە كە تەنها لە یەك رۆژدا هەشت كەسی كورد لە (16/3/2023) لەزیندانی ورمێ لەسێدارەدران، بۆیە وەك باوكی كۆماری درئۆفتادە لەسەر گڵكۆی رۆڵە كوژراوەكەی وتی: ئەگەر كورد یەكڕیز نەبێت هەموویان دەكوژرێن. ئەوەی لەڕۆژهەڵاتی كوردستان بەدیدەكرێت ئامادەكارییە بۆ سەرهەڵدانەوەی ناڕەزایەتییەكی فراوان و بەردەوامبوونی شۆڕشی ژینا لەنەورۆزەوە تاشەقام و شارەكانی سەرتاسەری ئێران.

بەپرسێکی ئێران رایگەیاند بەرهەمهێنانی بەنزین لە وڵاتەکە بۆ 115 ملیۆن لیتر لە رۆژێکدا زیادی کردوەتەوە و سەرەڕای ئەوەش پێداویستییەکان بە تەواوەتی پڕ ناکاتەوە. جەلیل سالاری، بەڕێوبەری گشتی پاڵاوتن و بڵاوکردنەوەی بەرهەمە نەوتییەکانی ئێران، رایگەیاند؛ رۆژانە بڕی 112 بۆ 115 ملیۆن لیتر بەنزین لە پاڵاوگەکانی وڵاتەکەدا بەرهەم دەهێنرێت لە بەرامبەرد بەکارهێنانی بەنزین بەراورد بە ساڵی رابردو 11% زیادی کردوە. ئەو بەڕێوبەرە ئاشکرای کردوە کە لە کاتی گەشتەکانی نەورۆز بەکارهێنانی بەنزین لە رۆژێکدا گەیشتوەتە زیاتر لە 144 ملیۆن لیتر لە کاتێکدا بەرزترین ئاستی بەرهەمهێنانی بەنزین لە رۆژێکدا 115 ملیۆن لیترە. سالاری ئاماژەی بەوە کردوە لە ئێستا 29 ملیۆن ئۆتۆمبێل لە ئێران هەیە کە زۆربەی ئەو ئۆتۆمبێلانە ستاندارد و پێوەرە نێودەوڵەتییەکانیان بۆ سوتاندنی بەنزین گونجاو نییە و ئەوەش وای کرد ئاستی بەکارهێنانی بەنزین لە وڵاتەکەدا زۆر بەرز بێت. بە وتەی ئەو ساڵانە نزیکەی یەک ملیۆن ئۆتۆمبێل بە ژمارەی ئۆتۆمبێلەکانی ناوخۆی ئێران زیاد دەکات و ئەوەش وا دەکات بە بەردەوامی رێژەی بەکارهێنانی بەنزین بەرز ببێتەوە. سالاری وتوشیەتی لە کاتێکدا پێشنی دەکرا بەکارهێنانی بەنزین تەنها حەوت بۆ 10% بەرز ببێتەوە بەڵام لە پارێزگای سنە 30 بۆ 50% بەرز بوەتەوە و هاوکات ئەو رێژەیە لە پارێزگای سیستان و بەلوچستان نزیکەی 46% بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بە وتەی بەرپرسانی ئێران بەنزینی وڵاتەکە لە پارێزگاکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە قاچاخ رەوانەی هەرێم و عێراق دەکرێت و لە پارێزگای سیستان و بەڵوچستانیش سوتەمەنی بە تایبەت بەنزین بە قاچاخ رەوانەی ئەفغانستان و پاکستان دەکرێت.

ئێران دراوێکی نوێی تمەن ئاشکرا کرد و بەهای دۆلاریش لەو وڵاتە بەردەوامە لە بەرزبونەوە. بانکی ناوەندیی ئێران بڵاوی کردەوە دراوی 200 هەزار تمەنی خستوەتەوە بازاڕەوە و تەنها لە تاران-ی پایتەخت بڕی 900 ملیارد تمەن لەو دراوە رادەستی بانکەکان کراوە و لە پارێزگاکانی دیکەش بری 700 ملیارد تمەن لەو دراوە بەسەر بانکەکاندا دابەش دەکرێت بۆ ئەوەی لە لایەن خەڵکەوە بەکاربهێنرێت. پێشتر لە ئێران دراوی چەکی 50 هەزار تمەنی و 100 هەزارتمەنی وەک دراوی قورس بەکار دەهێنران و لە ئەمڕۆ دوشەممەوە ئەو دراوە نوێیەش بەکار دەهێنرێت. ئاشکراکردنی ئەو دراوە 200 هەزار تمەنییە لە لایەن بانکی ناوەندییەوە لە کاتێکدایە تمەن دوبارە دەستی بە دابەزین کردوە و بەهای یەک دۆلار لە بازاڕەکانی ئێراندا زیاتر 48 هەزار و 800 تمەنە و پێشبینی دەکرێت لە رۆژانی پشوی نەورۆزدا بەرزبونەوەی زیاتر بەخۆیەوە ببینێ. شارەزایانی ئابوریی ئاماژەیان بەوە کردوە ئاشکرا کردن دراوێکی قورسێ لە شێوەی 200 هەزار تمەن ئاماژەی دابەزینی زیاتری دراوی تمەن لە ئاستی جیهاندا و تمەن تەنها لە بەرامبەر دۆلاردا نزیکەی 96%ی بەهاکەی لەدەست داوە کە 75%ی پەیوەندیی بە یەک ساڵی رابردوەوە هەیە.

دەستەی بازرگانیی ئێران ئاشکرای دەکات لە 11 مانگدا زیاتر لە نۆ ملیارد دۆلار کاڵا و شتومەکی نانەوتیی هەناردەی عێراق کردوە و ئاستی بازرگانیشی لەگەڵ 15 وڵاتی درواسێیدا بەرز کردوەتەوە. روحەڵڵا لەتیفی، وتەبێژی دەستەی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و گەشەی بازرگانیی لە وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانیی ئێران بە میدیای وڵاتەکەی راگەیاندوە؛ ئاستی بازرگانیی ئێران لە ماوەی 11 مانگدا لەگەڵ 15 وڵاتی دراوسێ بە رێژەی 20% بەرز بوەتەوە کە بەراورد بە 11 مانگی ساڵی رابردو 16% بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بە وتەی لەتیفی لەسەرەتای مانگی ئازاری ساڵی رابردو تا (19/2/2023) بڕی 53 ملیارد و 364 ملیۆن دۆلار کاڵا و شتومەک لە نێوان ئێران و 15 وڵاتی دراوسێدا ئاڵوگۆڕ کراوە. لەتیفی ئاماژەی بەوە کردوە؛ ئێران 57% کاڵا و شتومەکی نانەوتیی بۆ ئەو وڵاتە دراوسێیانە هەناردە کردوە و لە بەرامبەریشدا 43%یش کاڵا و شتومەکی لەو وڵاتانەوە بۆ ئێران هاوردە کراوە. لە ئامارەکانی وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانیی ئێران دەرکەوتوە لە ماوەی ئەو 11 مانگەدا زیاترین کاڵا و شتومەکی نانەوتیی بە بەهای نۆ ملیارد و 305 ملیۆن دۆلار هەناردەی عێراق کراوە و لە بەرامبەردا بە بەهای 208 ملیۆن دۆلار کاڵا لە عێراقەوە هەناردەی ئێران کراوە. دوای عێراق وڵاتی تورکیا بە بەهای شەش ملیارد و 901 ملیۆن زیاترین کاڵا و شتومەکی لە ئێرانەوە هاوردە کردوە و وڵاتی ئیمارات بە بەهای پێنج ملیارد و 258 ملیۆن دۆلار لە پلەی سێیەم وڵاتی دراوسێی ئێران دێت کە زیاترین کاڵای لەو وڵاتەوە هاوردە کردوە.  

هاوڵاتی   دوای نزیكەی پێنج مانگ لەدەستبەكاربوونی كابینەكەی، ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی عێراق بودجەی ساڵی 2023ی وڵاتی پەسەندكردو راشیگەیاند بودجەی ساڵەكانی 2024 و 2025 هاوشێوەی ساڵی 2023 دەبێت و لەپەرلەمان دەنگی لەسەر دەدرێت، پشكی هەرێمی كوردستانیش لەبودجەكەدا زیاتر لە سەدا 12یە، نوێترین بڕگەش كە لەساڵەكانی پێشووتری بودجەدا نەبووەو لەم بودجەیەدا هەیە ئەوەیە هەژمارێكی نوێی بانكی بۆ داهاتی نەوتی هەرێم دەكرێتەوەو لەژێر چاودێری حكومەتی عێراقدا دەبێت و هەموو هەژمارەكانی دیكە دادەخرێن، ئەندامێكی لیژنەی دارایی پەرلەمانیش پێشبینی دەكات گفتوگۆكانی بودجە دوو مانگ بخایەنێت. حكومەتەكەی محەممەد شیاع سوودانی دوای چەندین جار بانگەشەكردن بەوەی پرۆژەیاسای بودجە ئامادەیەو رەوانەی پەرلەمانی دەكات، دواجار ئێوارەی دووشەممەی رابووردوو دەنگی لەسەر پرۆژەیاسای بودجەی ساڵی 2023 و 2024 و 2025 دا (بەگوێرەی یاسای بەڕێوەبردنی دارایی ژمارە (6)ـی ساڵی 2019 كە رێگەیداوە ئەنجومەنی وەزیران بۆ ماوەی سێ ساڵ بودجە پێشكەش بكات) و رەوانەی پەرلەمانی كرد تادەنگی لەسەربدرێت و سەردەمێكی نوێ لەدەسەڵاتی ئابووری خۆی بەدیبهێنێت و سەرۆك وەزیرانی عێراقیش رایگەیاند كەهۆكاری دواكەوتنەكە ناجێگیریی بەهای دینار بەرامبەر بەدۆلارو نرخی نەوت و رێكنەكەوتن لەگەڵ هەرێم و چەند هۆكارێكی دیكە بووە. بەپێی پرۆژەیاسای بودجەی ساڵی 2023 كە بەگەورەترین پرۆژە بودجە لەمێژووی عێراقدا هەتاوەكو ئێستا دادەنرێت قەبارەی خەرجی پێشنیازكراو بە 197 ترلیۆن و 828 ملیار دینار خەمڵێنراوە كەداهاتی نەوت تیایدا 117 ترلیۆن و 251 ملیار دینارە، داهاتی نانەوتیش 17 ترلیۆن و 301 ملیار دینارە، پرۆژەكانی وەبەرهێنانیش 47 ترلیۆن و 828 ملیار دینارە. هەر بەپێ پرۆژە یاساكە ئەو كورتهێنانە داراییەی كە چاوەڕوان دەكرێت رووبدات دەگاتە 63 ترلیۆن دینار كە بە كۆمەڵێك سەرچاوەی دیكە پڕدەكرێنەوە لەوانە : بڕی پارەی خولاو لە وەزارەتی دارایی لە پشكی حەواڵەی هەڵگیراو لە بانكی ناوەندی و سەنەدات و قەرزی ناوخۆیی و چەند سەرچاوەیەكی تر. لەبودجەدا نرخی بەرمیلێك نەوتی خاو بە 70 دۆلار مەزەندە كراوە (سەبارەت بەگۆڕانكاری لەنرخی نەوتیش وەزارەتەكانی دارایی و پلاندانان دەتوانن گۆڕانكاری لە بودجە بكەن بە وەرگرتنی رەزامەندی ئەنجوومەنی نوێنەران، ئەگەر هاتوو گۆڕانكاری لە ژمارەكان یان نرخی نەوت و بڕی بەرهەمهێناندا دروستبوو)، بڕی ئەو  نەوتەی بڕیارە  رۆژانە هەناردە بكرێت دەگاتە 3.5 ملیۆن بەرمیل كە 400 هەزار بەرمیلیان لەلایەن هەرێمی كوردستانەوە هەناردە دەكرێت، هەر لەپرۆژە یاساكەدا 500 ملیار دینار بۆ هاوكاریی ئاوارەكان و گەڕاندنەوەیان بۆ شوێنی خۆیان تەرخانكراوە و بڕی زیاتر لە (12 ترلیۆن) دیناریش تەرخانكراوە بۆ گەڕاندنەوەی قەرزەكانی حكومەت. ئەوەی تایبەتە بەهەرێمی كوردستان دوای چەندین جار سەردانی وەفدی هەرێم بۆ بەغدا و كۆبوونەوەیان لەگەڵ بەرپرسانی عێراق لەماوەی زیاتر لەمانگێكدا، پشكی هەرێمی كوردستان لەپرۆژە یاسای بودجەی ساڵی 2023 بە لە 12.67% جێگیركراوە و هەژمارێكی بانكی نوێ بۆ داهاتی نەوتی هەرێم دەكرێتەوەو سەرجەم هەژمارەكانی دیكە دادەخرێن. سەبارەت بەناكۆكی نێوان هەرێم و بەغداش لەسەر داهاتی نەوت كە لەساڵەكانی پێشووتردا خاڵێكی سەرەكی ناكۆكی نێوان هەولێر وبەغدا بووە كە تەنانەت دادگای فیدراڵی پرۆسەی فرۆشتن و هەناردەكردنی نەوت بەسەربەخۆیی لەلایەن هەرێمەوە بەنایاسایی وەسفكردووەو داواكراوە رابگیرێت، محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق رایگەیاندووە دوای سەردانیكردنی وەفدی هەرێم بۆ بەغدا رێككەوتن كراوەو ناوەڕۆكی ئەو رێككەوتنەش خراوەتە بەردەم هاوپەیمانێتی ئیدارەدانی دەوڵەت، كەنوێنەری سیاسیی تەواوی كوتلە پەرلەمانییەكان لەخۆدەگرێت و هەربۆیە لەكۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانیش سەرجەم ئەندامانی ئەنجومەنی وەزیران دەنگیان پێداوە. دەربارەی داهاتی نەوتی هەرێمیش سوودانی دەڵێت» یەكەم جارە دەتوانین بگەینە رێككەوتن لەسەر ئەوەی كەسەرجەم داهاتی نەوتی كێڵگەكانی هەرێم لەیەك هەژماری بانكی دابنرێت، كەتەواوی داهاتی نەوتی خاوو بەرهەمە نەوتییەكانی لێ دادەنرێت بەبێ هیچ لێبڕینێك بۆ هەر مەبەستێك و سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان سەرپشك دەكرێت یانیش ئەو دەسەڵاتەی دەبێت كەخۆی كەسێكی دیكە دەستنیشان بكات بۆ ئەوەی دەسەڵاتی ئەو هەژمارە بانكیەی پێبسپێرێت و ئەو هەژمارەش لەژێر چاودێری حكومەتی فیدراڵی عێراقدا دەبێت و هەموو هەژمارە هاوشێوەكانی دیكەش دادەخرێن». جەختیش لەوەدەكاتەوە خاڵەكانی رێككەوتنەكەی هەرێم و بەغدا لەزمانی ئاڵۆز بەدوورگیراوەو  هەر ناكۆكیەكیش لەتێڕوانینەكانی حكومەتی هەرێم و فیدراڵ هەبێت، لیژنەی هاوبەش راسپاردەكانی ئامادە دەكات و بۆ سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی فیدراڵ بەرزی دەكاتەوە، بۆ ئەوەی بڕیاری گونجاو بدات. هەردوو حكومەتەكانیش بە ئاراستەی راست و دروست دەستیان بەهەنگاوەكانیان بۆ جێبەجێكردنی رێككەوتنەكە كردووە و گرنگترین بابەتیش كە كاری لەسەر دەكەین، دەركردنی یاسای نەوت و گازە». جەمال كۆچەر ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراقیش رایگەیاندووە تاوەكو ئێستا هیچ رێككەوتنێك لەئارادا نییە بۆ تێپەڕاندنی بودجەی عێراق بەشێوەیەكی خێرا بەتایبەت كەوا هەندێك كوتلەی سیاسی مەرجی خۆی هەیە بۆ تێپەڕاندنی پرۆژەیاساكە، هەربۆیە پرۆژەیاساكە تێپەڕاندنی خێراو ئاسان نابێت لەپەرلەمان. كۆچەر دەشڵێت ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق پێویستی بە دوو مانگ هەیە بۆ ئەوەی پرۆژەیاسای بودجە تێپەڕێنێت و ئەگەر كۆدەنگییەك و رێككەوتنێكی سیاسی لەئارادا نەبێت لەسەر تەواوی بڕگەكانی پرۆژەیاساكە تێناپەڕێت، پێشبینیش دەكات لەچەند رۆژی داهاتوودا گفتوگۆ لەسەر بڕگەكانی پرۆژەیاساكە دەستپێبكات و بەمەش دەرگای ناكۆكییەكانی نێوان كوتلە سیاسییەكان دەكرێتەوە. لەدوای ساڵی 2003 ەوە بەردەوام بودجەی عێراق لەبەرزبوونەوەدایە، بەجۆرێك كۆی بودجەی ئەو هەموو ساڵە نزیكەی یەک ترلیۆن دۆلار بووە، بەڵام بەوتەی چاودێرانی دۆخی ئابووری عێراق ئەم وڵاتە نەیتوانیوە سوود لەخەرجكردنی ئەو هەموو بڕە پارەیە ببینێت و هێشتا بەدەست قەیرانی ئابووری و بێكاری و گەندەڵی و بەهەدەردان و هەژاری و لاوازی ژێرخانی ئابوورییەوە دەناڵێنێت.

لە نوێترین ئامارەکاندا ئاشکرا بوە لە ماوەی پێنج ساڵی رابردودا پێوەری ناخۆشیی ژیان و گوزەرانی دانیشتوانی ئێران  155% زیادی کردوە و ئەوەش بەهۆی بەرزبونەوەی هەڵاوسانی ئابوریی و رێژەی بێکاریی لەو وڵاتەکەدا. ناوەندی ئاماری ئێران بڵاوی کردوەتەوە؛ رێژەی ناخۆشیی لە ساڵی 2022 گەیشتوەتە 49.4% کە بەراورد بە ساڵی 2016 کە 19.3% بوە زیاتر لە 155% بەرزبونەوەی بەخۆیەوە بینیوە. بە پێی پێوەرە جیهانییەکان رێژەی ناخۆشیی هەر وڵاتێک دەبێت لە نێوان 6% بۆ 7% بێت و بەوەش دەردەکەوێت رێژەی ناخۆشیی لە ئێران 42% لە پێوەر و ستانداردە جیهانییەکان زیاترە. ئاماژە بەوە کراوە بەرزبونەوەی رێژەی ناخۆشیی پەیوەندیی راستەوخۆی بە بەرزبونەوەی هەڵاوسانی ئابوریی و رێژەی بێکارییەوە هەیە بەڵام لە ئامارەکانی حکومەتدا بێکاریی بە 8.3% تۆمار کراوە و هەڵاوسانی ئابوریی بە 54% لە کاتێکدا سەرچاوە ئابورییەکان و شارەزایانی ئەو بوارە رێژەی بێکاریی لەو وڵاتە بە زیاتر لە 13% و هەڵاوسانی ئابورییان بە زیاتر لە 80% دەخەمڵێنن. ناوەندە ئابورییەکانی جیهان ئاشکرایان کردوە لە کۆی 85 ملیۆن دانیشتوی ئێران لانیکەم 60 ملیۆن کەسیان لە هێڵی هەژاریدا دەژین و لەو ژمارەیە 40 ملیۆنیان لە ژێر هێڵی هەژارییەوەن. کەمترین موچە لە ئێران بە 20%بەرزبونەوە لە ئەمساڵدا بوە حەوت ملیۆن و 900 هەزار تمەن کە دەکاتە نزیکەی 177 دۆلار لە کاتێکدا پێویستە داهاتی هەر خێزانێکی چوار کەسی لە نێوان 15 بۆ 17 ملیۆن تمەن بێت بۆ ئەوەی نەکەونە ژێر هێڵی هەژارییەوە.  

ئەمریکا سزادانی پێنج کۆمپانیای چین و بەرپرسێکی کۆماری ئیسلامی و 39 کۆمپانیا و دامەزراوەی ئێرانی بەهۆی خۆدزینەوەی دەسەڵاتی وڵاتەکە لە سزا نێودەوڵەتییەکانی راگەیاند. ئەمڕۆ پێنجشەممە وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا لە بەیاننامەیەکدا بڵاوی کردەوە؛ بەهۆی هاوکاریی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ دروستکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی جۆری (شاهید 136) پێنج کۆمپانیا لە چین سزادراون. وەزارەتی گەنجینە رونی کردوەتەوە؛ ئەو پێنج کۆمپانیایە لە چوارچێوەی تۆڕێکدا و بە هاوکاریی بەرپرسێک هەزاران کەرەستە و پارچەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان لە وڵاتی چین بۆ ئێران رەوانە کردوە. برایان نێلسۆن، یاریدەدەری وەزیری گەنجینەی ئەمریکا لە بواری تیرۆریزم و زانیارییە داراییەکانیان رایگەیاند؛ کۆماری ئیسلامی ئێران بەهۆی دروستکردنی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ روسیا، راستەوخۆ بەشدارە لە تاوانی کوشتنی هاوڵاتییانی ئۆکرانیا بۆیە واشنتۆن بەردەوام دەبێت لە سەپاندنی سزاکانی دژی تاران. هاوکات وەزارەتی گەنجینە لە بەیاننامەیەکی دیکەدا سزادانی 39 کۆمپانیا و ناوەند و دامەزراوەی دارایی و نەوت و پتڕۆکیمایی کۆماری ئیسلامیی راگەیاند و ئاشکرای کرد تاران بۆ سپیکردنەوە داراییەکانی سودی لە ژمارەیەک کۆمپانیا لە سەنگاپورا و مالیزیا و هۆنگ کۆنگ وەرگرتوە. بە پێی بەیاننامەکەی وەزارەتی گەنجینە سەرجەم ئەو کۆمپانا و دامەزراوانەی کە خراونەتە لیستی سزاکانی ئەمریکاوە رۆڵیان هەبوە لە ساخکردنەوەی نایاسایی نەوت و بەرهەمە پتڕۆکیمیاییەکانی ئێران و بونەتە هۆی ئەوەی کۆماری ئیسلامی لە چەند ساڵی رابردودا دەیان ملیار دۆلاری بە نایاسایی دەستکەوێت. وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا لە 24 کاتژمێردا زیاترین سزای دژی کۆماری ئیسلامی ئێران سەپاندوە و دوێنی چوارشەمە نۆ بەرپرس و دامەزراوەی ئێرانی خستە لیستی سزاکانیەوە.

كاردانەوەكانی دزینی سەدە لەعێراقدا بەردەوامی هەیەو هێشتا ئەو دۆسیەیە دانەخراوە، هەر لەو چوارچێوەیەدا فەرمانی دەستگیركردن بۆ چوار بەرپرسی پێشووی حكومەتەكەی كازمی و دەستبەسەراگرتنی موڵك و ماڵی وەزیری پێشووی دارایی عێراق و بەرپرسێكی دیكە دەرچوو، چوارچێوەی هەماهەنگیش ترسیان لەسەردانەكەی مستەفا كازمی سەرۆك وەزیرانی پێشوو هەیە بۆ ئێران  و  هەربۆیە بەپەلە خوێندنەوەی دووەمیان بۆ هەمواری یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاكان  كردو دەیانەوێت سیستەمی یەك بازنەیی (سانت لیگۆ) بچەسپێنن ، بەپێی هەموو پێشبینییە سیاسی و میدیاییەكانیش كابینەكەی سوودانی لەبەردەم هەڕەشەدایە و ئەگەری تێكچوونی دۆخی سیاسی عێراق بەهۆی یاسای هەڵبژاردن و دۆلارو ئەنجامنەدانی هیچ چاكسازییەكەوە لەئان و ساتدا بێت. جارێكی تر دۆسیەی دزینی سەدە لەعێراق كە بەگەورەترین پرۆسەی دزی دادەنرێت و تیایدا زیاتر لە دوو ملیارو 500 هەزار دۆلار لەفەرمانگەی باج بەهۆی چەند مامەڵەیەكی بانكییەوە دزرا زۆر بەتوندی سەریهەڵدایەوەو بەو هۆیەوە دەستەی دەستپاكیی عێراق، بەهۆی دەركەوتنی بەڵگەی نوێ كە ئاماژە بەتێوەگلانی ژمارەیەك بەرپرسی پێشووی حكومەتی عێراق دەكات لە «دزینی پارەكانی سپاردنەكانی باج» فەرمانی دەستگیركردنی بۆ چوار گەورە بەرپرسی حكومەتەكەی كازمی دەركرد كەبریتین بوون لەهەریەكە لە ئەحمەد نەجاتی، سكرتێری تایبەتیی مستەفا كازمی، سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق، موشریق عەباس، راوێژكاری مستەفا كازمی، عەلی عەلاوی، وەزیری پێشووی دارایی عێراق و رائید جۆحی، بەرپرسی نووسینگەی كازمی پێكهاتوون. ئەو دزییەی كەئەنجامدراوە، لەنێوان سێپتەمبەری 2021 و ئابی 2022 لەڕێگای 247 چەكی بانكییەوە، بڕی دوو ملیارو 500 هەزار دۆلار لەپارەی فەرمانگەی باجی بەغدا لەبانك راكێشراوە، هەرچەندە حكومەتەكەی سوودانی باس لەڕووبەڕووبونەوەی گەندەڵی دەكات، بەڵام بەپێی زانیارییەكان تائێستا لەسەر ئەو دزییە گەورەیە تەنیا لێكۆڵینەوە لەگەڵ هەشت تۆمەتباردا كراوەو تەنیا دوو كەسیان دەستگیركراون (كە یەكێكیان كەسێك بوو بەناوی نور زوهێر كەدوای هێنانەوەی چەندین ملیۆن دۆلار ئازادكرا)، تائێستاش هیچ دانپیادانانێك لەسەر ئەو دۆسیەیە بڵاونەكراوەتەوەو بەپێی وتەی شارەزایانی بواری عێراق دزە گەورەكان دەستگیرنەكراون، حكومەتی عێراقیش رایگەیاندووە توانیویانە سەدان ملیار دینار بگەڕێننەوە. ئەو زانیارییانەی بڵاوكراونەتەوە ئاماژە بەوەدەكەن ئەو بڕە پارە زۆرە بەچەند بارهەڵگرێكی گەورە رەوانەی ئێران كراون، بەشە بچووكەكانیش ئەوانەی بەر ئەو كەسانە كەوتووە كەنێوەندگیربوون بەئۆتۆمبیلی بچووك رەوانەی توركیا كراون یاخود لەعێراقدا ماونەتەوە. هەر لەچوارچێوەی لێپێچینەوەكان لەدزی سەدە، بەگوێرەی نووسراوێكی دادگای دووەمی كەرخ، بە تۆمەتی ئاسانكاری بۆ دەستگرتن بەسەر پارەی سپاردەی دارایی دەستەی گشتیی باج دوای فەرمانی دەستگیركردن، بڕیاردراوە دەست بەسەر موڵك و ماڵی گواستراوەو نەگواستراوەی چوار كەسدا بگیرێت، كە عەلی عەللاوی، وەزیری پێشووی دارایی و رائید جوحی، بەڕێوەبەری پێشووی نووسینگەی سەرۆكوەزیران دووان لەو بەرپرسانەن، كە ئەو بڕیارەیان بۆ دەركراوە. بەپێی راپۆرتێكی  لیژنەی دەستپاكیی پەرلەمانی عێراقیش، عەلی عەللاوی، وەزیری پێشووی دارایی، بەپێچەوانەی یاسا دەسەڵاتی داوەتە كەسێك بە ناوی «حسێن قەنبەر ئاغا» بۆ سەرپەرشتیاری پەیوەندی لەگەڵ دەستەی گشتیی باج و بانكەكان و وەكو راوێژكاری وەزیر بەشداریی كۆبوونەوەكانی كردووە و زانیاریی هەبووە لەبارەی خەرجكردن ئەو پارانە، بەڕێوەبەری بەشی چاودێریی دەستەی گشتیی باج پێی راگەیاندووە كە «راكێشانێكی نائاسایی پارە هەیەو ئەویش گوتوویەتی، وەزیری دارایی ئاگادارە.»لەڕاپۆرتەكەدا هاتووە، لەڕێگەی میوانداریكردنی عەلی عەللاوی ئەوە ئاشكرابووە، كەناوبراو سەرۆكی ئەنجوومەنی بەڕێوەبردنی بانكی نازك-ە و حسێن قەنبەر ئاغا، بەڕێوەبەری جێبەجێكاری بووەو ئەوەش گومانی لەسەر ئەو پەیوەندییە دروستكردووە. بەگوێرەی راپۆرتەكە، نووسینگەی سەرۆك وەزیران ئاگاداری ئەوە بووە ئەو بڕە پارەیە لەسپاردەی دارایی دەستەی گشتیی باج هەیە، بەو پێیەی چەند نووسراوێكی دیوانی چاودێریی دارایی لە 26ی تشرینی دووەمی 2017 دراوەتە نووسینگەكە، كەئاماژە بەوە دراوە، چوار ترلیۆن و 910 ملیار دینار لەو هەژمارەدا هەن، كەتایبەتن بەساڵانی 2015، 2016 تاوەكو مانگی نیسانی 2017. پێناچێت رووداوەكان و فشارەكانی هەردوو بەرەی دژ بەیەك (چوارچێوەی هەماهەنگی) و (سەدرییەكان) هەر بەوەندە بوەستێ و ئاماژەكان و پەیامە سیاسییەكان باس لەوەدەكەن ئەگەری تێكچوونی ئەو ئارامییەی كە لەدوای درووستكردنی كابینەكەی سوودانییەوە درووستبووە بەبێدەنگی موقتەدا سەدرو شەقام و رێككەوتنی لایەنە ناكۆكەكان لەسەر پۆستەكانی حكومەت دروستبووە لەئارادایە. رۆژنامەی (الجریدە)ی كوەیتی لەزاری چەند سەرچاوەیەكی سیاسییەوە ئاماژەی بەوەكردووە ئەو ئارامییە سیاسی و ئەمنییەی عێراق كە لەدوای دەستبەكاربوونی سوودانییەوە لەعێراقدا هاتۆتە ئاراوە كۆتاییهاتووە، ئەویش لەدوای سەردانەكەی مستەفا كازمی بۆ ئێران  كەهاوپەیمانەكانی ئێرانی لەعێراق لەجۆری نوری مالیكی و خەزعەلی و گرووپە چەكدارەكان نیگەران كردووە بەجۆرێكی وا وەهایكرد مالیكی و هاوپەیمانەكانی بەپەلە خوێندنەوەی دووەم بۆ هەمواری یاسای هەڵبژاردنی پارێزگاكان لەپەرلەمان ئەنجامبدەن و دووبارە سیستەمی (سانت لیگۆ) بهێننەوە نێو یاساكە كە سەدر لەدژییەتی و پێی وایە ئەو یاسایە وسیستەمی یەك بازنەیی لەبری فرە بازنەیی سەردەمی بەسەرچووەو دەبێت وەك هەڵبژاردنی پێشووتر عێراق بەسیستەمی فرە بازنەیی بەڕێوەبچێت. هاوكات ئەمریكاش تائێستا بڕیاری نەداوە لەكێشە قووڵەكاندا مامەڵە لەگەڵ سوودانی بكات، تارانیش هەستی بەوەكردووەو چەندین پرسیاری لە مستەفا كازمی كردووە لەبارەی دۆسییە لەهەڵپەسێردراوەكانی لەگەڵ واشنتۆن، بەتایبەت توندكردنەوەی حەواڵەی دۆلار بۆ عێراق كە شڵەژانێكی توندی لەبازاڕەكانی عێراقدا دروستكردوەو زیانێكی گەورەی بەهەناردەكانی ئێران گەیاندووە.   لەلایەكی ترەوە رۆژنامەی (ئەلمەدا) بڵاویكردووەتەوە بەهۆی بەردەوامی بێدەنگی موقتەدا سەدرو نەناردنی هیچ پەیام و ئاماژەیەك، لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا نیگەرانییەكی زۆر هەیە و بەتایبەت لەسەروبەندی هەمواری یاسای هەڵبژاردنەكاندا مەترسییەكان زیادیان كردووەو هەندێك لەسەركردەكان شیعە پێیانوایە لەهەر ئان و ساتێكدابێت لایەنەگرانی رەوتی سەدر دەڕژێنە سەر شەقامەكان، هەربۆیە چوارچێوەی هەماهەنگی هەوڵیداوە بەپشتیوانی ئێران نێوەندگیر رەوانەی لای سەدر بكات و دەنگۆی دیداری ناڕاستەوخۆ لەگەڵ سەدرییەكان لەئارادایە، بەڵام سەركردەكانی رەوتی سەدر رەتیدەكەنەوە، ئەو رۆژنامەیە لەزاری چەند سەرچاوەیەكی سیاسی نزیك لەچوارچێوەی هەماهەنگییەوە بڵاویانكردووەتەوە چوارچێوەكە بەنیاز نییە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لەمساڵدا ئەنجامبدات، لەبەرئەوەی دوای ئەوە ناچاردەبێت هەنگاوی دووەم ئەنجامبدات كەئەویش هەڵبژاردنی پێشوەختەو ئەمەش بەبەرژەوەندی خۆی نازانێت. بەپێی ئەو زانیارییە میدیایانەی كە لەبەغداوە بڵاوكراونەتەوە باس لەوەدەكەن خودی سوودانیش ناكۆكی لەگەڵ هەندێك سەركردەی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ درووستبووە بەوەی دەیەوێت دەستی هەندێك حزب لەناو كاروباری حكومەتدا كەمبكاتەوە لەبەرامبەر رازیكردنی ئەمریكاو لەو چوارچێوەیەشدا سوودانی بەئاشكرا رەخنەی لەدەستتێوەردانی حزبەكان گرت و رەخنەشی ئاراستەی ژمارەیەك وەزیر كرد بەوەی كارەكانیان بەچاكی ئەنجامنادەن و دەبێت ئەو دەستوەردان و سستییانە بوەستێنن، داواشیكرد هەر وەزیرێك حزب فەرمانی پێكرد ئاگاداری بكەنەوە. بەبڕوای بەشێك لەچاودێرانی دۆخی عێراقیش پێناچێت لەماوەكانی داهاتوودا دۆخەكە بەمشێوەیە بمێنێتەوەو هەموو ئەگەرەكان كراوەدەبن، بەڵام هەر ئەگەری بەهێز ئەوەیە چیدی ئەم مات و بێدەنگییەی شەقامی عێراقی بەردەوامی نابێت.  

بەرپرسێکی ئێران رایگەیاند؛ زیاتر لە 50%ی دانیشتوانی تاران کرێچین و بەهۆیی دۆخی خراپی ئابورییەوە خەڵک گەرەگە گرانبەهاکان چۆڵ دەکەن. مەهدی هیدات، بەڕێوبەری جێبەجێکاری ناوەندی بوژاندنەوەی شاری تاران بە میدیاکانی ئێرانی راگەیاند؛ کێشەی سەرەکیی پایتەختی وڵاتەکە کەمیی یەکەی نیشتەجێبونە و بۆ تۆکمەکردنەوەی ئەو شارە پێویستە زیاتر لە یەک ملیۆن بینا و یەکەی نیشتەجێبونی نوێ دروست بکرێت. ئەو رونی کردوەتەوە پێویستە 200 هەزار یەکەی نیشتەجێبون لە تاران دروست بکرێت کە هەر یەکەیەک لە بیناکان لانیکەم پێنج شوقەی نیشتەجێبون لەخۆی بگرێت. بە وتەی هیدایەت ئێران لە بواری بیناسازیدا پێویستی بە هاوردەکردنی کەرەستەی بیناسازیی نییە و بەرزبونەوەی بەهای دۆلار کاریگەریی لەسەر پلانی نۆژەنکردنەوەی شاری تاران نابێت. بە پێی ئامارەکانی ساڵی 2021 ژمارەی دانیشتوانی تاران نۆ ملیۆن و 39 هەزار کەس بوە لە کاتێکدا لە ئامارەکانی ساڵی 2016 ژمارەی دانیشتوانی ئەو شارەی ئێران زیاتر لە 13 ملیۆن و 267 هەزار کەس بوە کە بە دووەمین شاری قەرەباڵخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و 34ەمین شاری قەرەباڵخی جیهان ئەژمار دەکرێت.

ئەمڕۆ بەهای دۆلاری گەیشتە نزمترین ئاستی 13 رۆژی رابردوی لە ئێران و بەهای هەر دۆلارێک بۆ کەمتر لە 50 هەزار تمەن دابەزی. ئەمڕۆ دوشەممە کاتژمێر (5:30) ئێوارە بە کاتی هەرێمی کوردستان بەهای یەک دۆلار لە بازاڕەکانی ئێران گەیشتە 49 هەزار و 450 تەمەن و ئەوەش نزمترین بەهایە کە ئەو دراوە لە ماوەی 13 رۆژدا تۆماری کردبێت. دۆلار لە ماوەی هەشت رۆژدا 10 هەزار تمەن دابەزینی بەخۆیەوە بینیوە و بەرپرسانی وڵاتەکەش دەڵێن بەهای راستەقینەی یەک دۆلار لە ئێران 41 هەزار تمەنە. دوانیوەڕۆی رۆژی یەكشەممە (26/2/2023) بۆ یەكەمجار لە مێژودا بەهای یەك دۆلار لە ئێران گەیشتە 60 هەزار و 50 تمەن و ئەوەش بە ژمارەیەکی پێوانەیی دۆلار لەقەڵەم درا. لە ئیستادا کە بەهای یەک دۆلار بۆ 49 هەزار دابەزیوە ئەو بەهایە بە کەمترین بەهای دۆلار لە 13 رۆژی رابردودا ئەژمار دەکرێت. لەگەڵ سەردانی رافایل گروسی، بەرێوبەری ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمیی بۆ تاران و کۆبونەوە لەگەڵ بەرپرسانی وڵاتەکە بریارە هەوڵەکان بۆ چاودێریی ویستگە ئەتۆمییەکانی ئێران دەست پێبکاتەوە و بڵاوبونەوەی ئەو هەواڵانە کاریگەریی لە بەرزی و نزمیی بەهای دۆلار بەرامبەر بە تمەن هەیە. بڵاوبونەوەی هەر هەواڵێکی ئەرێنی بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانە ئەتۆمییەکان، بەهای تمەن بەرامبەر دۆلار بەرز دەکاتەوە و بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی ئێران رایانگەیاندوە ئامادەن لە چوارچێوەی رێککەوتنی ئەتۆمیدا هاوکاریی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمیی بکەن.

وەزارەتی کارەبای هەرێم چەند هەلێکی کاری ڕاگەیاند و داوادەکات فۆڕم بکرێتەوە ئەمڕۆ دووشەممە 6ی3ی2023 وەزارەتی کارەبای حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بڵاوکراوەیەکداڕایگەیاند،هۆبه‌ی چاكسازی كاره‌بای پێنجوێنی سه‌ربه‌ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دابه‌شكردنی كاره‌بای سەیدسادق پێویستی به‌ ژماره‌یه‌ك كارمه‌ند هه‌یه‌. ئاماژەی بەوە داوە، هەلی کارەکان به به‌شێوه‌ی گرێبه‌ستی رۆژانه‌ له‌ بواره‌كانی (کاری تەکنیکی کارەبایی، کاری کۆمپیوتەریی و کارگێڕی، کاری ژمێریاری و ووردبینی، کاری شۆفێریی). لە بڵاوکراوە هاتوە، هه‌ركه‌س ئاره‌زومه‌نده‌ لە ماوه‌ی (5) رۆژدا  فۆڕم پڕبكاته‌وه‌.