كتێبێكی "بەختیار عەلی" له لیستی باشترین ١٠٠ كتێبی سەدەی ٢١دایە، لە ئەڵمانیا

هاوڵاتی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە ساڵیادی دەستپێکردنی بزووتنەوەی " ژن، ژیان، ئازادی"دا راگەیاندنێکی بڵاو کردۆتەوە . لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راگەیاندراوێکدا لە ساڵیادی کوشتنی ژینا ئەمینی بە ئاماژەدان بە کوشتنی سەدان خۆپیشاندەر و دەستدرێژی و دەستبەرکردنەکان، ئەشکەنجەی دەیان هەزار کەس لە ساڵی رابردوودا، داوا لە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەکات بەرامبەر ئەو تاوانانە بێدەنگنەبن. لە راگەیاندراوەکەی رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیدا هاتووە:"سەرەڕای ناڕەایەتییەکانی یەکساڵی رابردوو لە ئێران دژی حیجابی زۆرەملێ، بەرپرسانی ئەو وڵاتە هێشتا "پۆلیسی ئەخلاق" وەک ئامرازێک بەکار ئەهێنن بۆ بێبەریکردنی ژنان لە مافی هەڵبژادنی جل و بەرگ. هەروەها  باسلەوەشدەکات کە :" بەرپرسانی کۆماری ئیسلامی جگە لەوەی دەیان هەزار کەسیان دەستگیرکردووە، لانیکەم ٩٠ رۆژنامەنووس و ٦٠ پارێزەریان دەستبەسەر کردوەو دەستگیرکردنی سەرەڕۆیانەی بنەماڵەی کوژراوەکانی شۆڕشی ژینا و گوشار بۆ سەر خوێندکاران توندتر بۆتەوە." دیانا تەحاوی، جێگری سەرۆکی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا وتوویەتی :" بەرپرسانی ئێران لە ساڵی رابردوودا بە بێبەزەییانەترین شێوە لەگەڵ خۆپیشاندەراندا هەڵسووکەوتیان کردوەو تەنانەت لێکۆڵینەوە لە یەک بەرپرس نەکراوە چ بگا بەوەی سزابدرێت.   رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لەم راگەیاندنە نوێیەدا لەگەڵ ئەوەی باس لەوە دەکات کە هێزە ئەمنیی و سەربازییەکانی کۆماری ئیسلامی بە تەقەی راستەوخۆ بوون بە هۆی نابینابوون و کەمئەندام بوونی خۆپیشاندەران، بە شێوەی راستەوخۆ دەستیان هەبووە لە ئەشکەنجەو ئازاری هەزاران خۆپیشاندەری دەستگیرکراو لە زیندان.  رێکخراوەکە ، وێڕای ئاماژە بەوەی کە کۆماری ئیسلامی "لەسێدارەدانی" وەک "کەرەستەیەک بۆ سەرکوت و ترساندن" بەکار ئەهێنێت، باسیان لەوەکردووە کە دادگای باڵای وڵات، سزای ناڕەوای لەسێدارەیان بەسەر ٧ خۆپیشاندەردا داسەپاندووە بێئەوەی بەڵگەیەکیان بەدەستەوە بێت یان لێکۆڵینەوە لەگەڵ ئەو کەسانە کرابێت و تەنها ئەوە بووە لە ژێر ئەشکەنجەدا ناچار بە دان پێدانانیان کردوون.  

هاوڵاتی  دەیڤد بارنیا، بەرێوبەری گشتی دەزگای هەواڵگری مۆسادی ئیسرائیل هەڕەشەی توند لە ئێران دەکات و دەڵێت، ئەوانەی پلان داڕێژەری هێرشن بۆ سەر ئیسرائیل لە قوڵایی ئێران و "دڵی" تاراندا دەستیان پێیان دەگات. ئاژانسی ئەسۆشەیەتد پرێسی ئەمریکی لە راپۆرتێکدا بڵاوی کردووەتەوە، دەیڤید بارنیا لە کۆنفرانسێکی ئاسایشدا وتوویەتی:" ئیسرائیل و هاوپەیمانەکانی لە ساڵی رابردوودا 27 هەوڵی تیرۆریستیان لە ئەورووپا و ئەفریقا و باشووری ئاسیا و ئەمریکای باشوور پووچەڵکردۆتەوە کە لەلایەن ئێرانەوە پلانیان بۆ دارێژرابوو." بەڕێوەبەری گشتی مۆساد هەڕەشەی توندیش لە ئێران دەکات و لە کۆبونەوەکەدا وتوویەتی، "پەیامی ئێمە روون و ئاشکرایە، ئەوانەی بڕیاری وا ئەدەن و تیمی تیرۆر دەنێرن، دڵنیابن دەستمان پێتان ئەگات بۆ ئەوەی بزانن دادپەروەری چۆن جێبەجێ ئەکرێت." دەیڤد بارنیا، باسی لەوەش کردوە کە وڵاتەکەی "بە شوێن ئەوانەوەیە کە پلان داڕێژەرن و ئەوانەی کە کەس ئەنێرن دڵنیابن لە قووڵایی ئێران و لە دڵی تاراندا، دەستمان پێیان ئەگات." ئیسرائیل و ئێران ناکۆکی توندیان هەیە و هەریەک یەکتری تۆمەتبار دەکەن بە تێکدانی سەقامگیری وڵاتەکانیان. ئیسرائیل، ئێران بە مەترسی دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی خۆی بەهۆی هەوڵی تاران بۆ بەدەستهێنانی چەکی ئەتۆمی. هاوکات تەلئەبیب زۆرجار لە سوریا هێرش دەکاتەسەر هێزەکانی سەر بە ئێران و تارانیش دژی بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل کار دەکات.

هاوڵاتی  وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لەدەست تورکیایەوە و پەیوەندی بە حکومەتی عێراق و هەرێمەوە نەماوە. ئەمڕۆ یەکشەممە 9ی ئەیلوولی 2023، عاسم جیهاد، وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق رایگەیاند، حکومەتی هەرێم رۆژانە 50 هەزار بەرمیل رەوانەی کۆمپانیای سۆمۆ دەکات دەکات، بەڵام کێشەکە ئەوەیە "هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهان راوەستاوە." لە 25 ئازاری 2023، هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لەلایەن تورکیاوە راگیراوە، ئەمەش دوای دروستبوونی کێشە لەنێوان ئەقەرە و بەغدا لەسەر بردنەوەی سکاڵایەک لەلایەن حکومەتی عێارقییەوە دژی بەغدا لە ژوری بارزگانی نێودەوڵەتی لە پاریس کە تێیدا هاتووە پێویستە حکومەتی تورکیا بە یەک ملیار و 600 ملیۆن دۆلار قەرەبووی بەغدا بکاتەوە بەهۆی هەناردەکردنی نایاسایی نەوتی هەرێمی کوردستان لەلایەن تورکیاوە لەنێوان ساڵانی 2014-2018. عاسم جیهاد لەسەر دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم دەڵیت، ئەو پرسە "پەیوەندی بە هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستانەوە نەماوە و ئێستا تۆپەکە لە یاریگای تورکیادایە، دەبێت ئەو رێگە بە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان بدات. ئەگەر ئەو دەرگایە کراوە، هەموو کێشەکان چارەسەر دەبن." بەپێی وتەی سەفین دزەیی، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، زیانەکانی راوەستانی هەناردەی نەوتی هەرێم زیاترە لە پێنج ملیار دۆلار.

هاوڵاتی  هێزە ئەمنییەکانی ئێران دوو برای شاری دێولانی سەر بە پارێزگای سنەی ئێرانیان بە چەند تۆمەتێکی جیا دەستگیرکرد و سزای زیاتر لە شەش ساڵ زیندانییان بەسەردا سەپێنرا. بە پێی هەواڵێکی ماڵپەڕی کوردپا، رۆژی شەممە 9 ئەیلوول، دوو برای خەڵکی دێولان، بە ناوەکانی سیروس عەباسی و ئازاد عەباسی، لە چالاکانی مەدەنی و کەلتووری ئەو شارە و مامۆستای زمانی کوردی لە شاری دێولان، لە لایەن هێزە ئەمنییەکانی ئێرانەوە دەستبەسەر کراون و گواستراونەتەوە بۆ زیندانی شاری قوروە. هاوکات فەریدە وەیسی، هاوژینی سیروس عەباسی، لە ئینستاگرامی خۆی هەواڵی دەستبەسەر کردنی ئەم دوو برایەی پشتڕاستکردەوە. دەستگیرکردنی ئەم دوو برایە دوای ئەوە دێت کە مۆڵەتی فەرمی چالاکی "رێکخراوی زانستی کوردستان" لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی پارێزگای سنەوە هەڵوەشێندرایەوە. رێکخراوی زانستی کوردستان ساڵی 2018 لە لایەن فەریدە وەیسی و سیروس عەباسی، دوو هاوژینی خەڵکی شاری دێولانەوە دامەزراو لە ماوەی ئەم چەند ساڵەدا لە بواری فێرکاری زمانی کوردیدا کاریان کردووە. بەپێی حوکمی دادگای بەرایی، سیروس عەباسی و ئازاد عەباسی، هەرکامیان بە تۆمەتەکانی "پڕوپاگەندە دژی سیستم"، بە 10 مانگ زیندان، "تێکدانی سیستمی گشتی" بە 18 مانگ زیندان و "کۆبوونەوە دژی یەکپارچەیی نەتەوەیی" بە 48 مانگ زیندان حوکم دراون.

هاوڵاتی  نوسینگەی سەرۆکوەزیرانی عێراق رایگەیاند لە کۆبونەوەی هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت بڕیاردرا کێشەی بارەگاکانی شاری کەرکوک چارەسەر بکرێت و گۆڕانکاری ئیداری لەو شارە ئەنجامبدرێت بە شێوەیەک لەگەل رەزامەندی هەموو پێکهاتەکان بگونجێت، دەشڵێت، "پێوستە هەر کەسێک سزا بدرێت کە سەلمێنرا تێوەگلاوە لە روداوەکانی کەرکوک." نوسینگەی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئەنجامی کۆبونەوەی هاوپەیمانی ئیدارەی دەوڵەت بە ئامادەبونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران و لەتیف رەشید سەرۆک کۆمار و محەمەد حەلبوسی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق ئاشکرا کردوو و لە کۆوبونەوەکەدا لەسەر چەند خاڵێک رێککەوتن. یەکێک لەو خاڵانەی باس کراوە ئەوەیە پێکهێنانی لیژنەیەکە بۆ ناردنی بۆ کەرکوک تا لەگەڵ لایەنە فەرمییەکان و سەرجەم پێکهاتەکان کۆبونەوە ئەنجامبدات و کێشەی بارەگاکان چارەسەر بکرێت.  لە کۆبونەوەکەدا بڕیاریدراوە کە پشتیوانی بکرێت لە "بڕیارەکەی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ پێکهێنانی لیژنەیەکی پەرلەمانی لەپێناو لێکۆڵینەوە لە راستییەکانی کەرکووک و جەختکردنەوە لەسەر پێویستی ئاشکراکردنی ئەنجامەکانی لێکۆڵینەوەکە بۆ رای گشتی و سزادانى هەر کەسێک کە سەلمێنرا و تێوەگلاوە لە رووداوەکان و سەر بە هەر لایەنێک بێت." هاوکات باس لەوەش کراوە  گۆڕانکاری ئیداری ئەنجامبدرێت بە شێوەیەک جێگای رەزامەندی هەموو پێکهاتەکانی شاری کەرکوک بێت و هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پاریزگای کەرکوک دوانەخرێت و لەوادەی خۆیدا ئەنجام بدرێت. یەکێک لە خاڵەکانی تریش راگرتنی شەڕی میدیا و گفتوگۆکردن لەسەر جیاوازیی ڕا وبۆچونەکان لە نێو هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بوو.

هاوڵاتی ته‌یف سامی وه‌زیری دارایی عێراق ڕایگه‌یاند، هیچ ڕێككه‌وتنێك له‌ نێوان ده‌سته‌ی ده‌روازه‌ سنورییه‌كانی فیدڕاڵی و هه‌رێمی كوردستان سه‌باره‌ت به‌ ستانداردكردنی نرخی گومرگی نییه‌. ته‌یف سامی له‌ میانی میوانداریكردنی لیژنه‌ی دارایی په‌رله‌مانی عێراق رایگه‌یاند، "هیچ ڕێككه‌وتنێك له‌ گومرگی نێوان ده‌روازه‌ سنورییه‌ فیدراڵییه‌كان و هه‌رێمی كوردستاندا نییه‌، به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی كه‌ باجی گومرگی هه‌رێم له‌ ده‌روازه‌كانی دیكه‌ی عێراق كه‌متره‌." جه‌ختیشكرده‌وه‌،کە "ده‌بێت كۆنتڕۆڵی ده‌روازه‌كان دوباره‌ رێكبخرێنه‌وه‌". هاوکات وه‌زیری دارایی ئاماده‌یی خۆی ده‌ربڕی بۆ جێبه‌جێكردنی ده‌قی یاسای بودجه‌ی دارایی ، بۆ 50%ی داهاتی ده‌روازه‌ سنوورییه‌ فه‌رمییه‌كان بۆ پارێزگاكانی هه‌رێمی كوردستان بنێردرێت، وتیشی، "له‌ هه‌رێمی كوردستان پێنج ده‌روازه‌ی نافه‌رمی هه‌یه‌".  

هاوڵاتی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵی عێراق ئه‌مڕۆ هه‌ینی رایگه‌یاند، ده‌رگای هاورده‌كردن به‌ڕوی ژماره‌یه‌ك به‌روبومی كشتوكاڵی ده‌كه‌نه‌وه‌ له‌وانه‌ش په‌تاته‌ و ته‌ماته‌ و خه‌یار، ئه‌وه‌ش به‌ئامانجی راگرتنی هاوسه‌نگی نرخه‌كه‌یانه‌ له‌بازاڕه‌ ناوخۆییه‌كان. محمد خوزاعی وته‌بێژی وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ ڕایگه‌یاند، به‌هۆی زیادبونی خواست و نه‌بونی به‌رهه‌می ناوخۆیی، وه‌زاره‌تی كشتوكاڵ ڕێگه‌ی به‌ كردنه‌وه‌ی هاورده‌كردنی به‌رهه‌می په‌تاته‌ داوه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وه‌رزه‌كه‌ی نزیكه‌ له‌ كۆتایی هاتنی، كردنه‌وه‌ی ده‌رگای هاورده‌كردنیش كاریگه‌ری له‌سه‌ر به‌رهه‌می ناوخۆیی نابێت، به‌و پێیه‌ی بازاڕه‌ ناوخۆییه‌كان چاودێری ده‌كرێن له‌ ئه‌گه‌ری به‌رزبونه‌وه‌ی نرخه‌كان. باسی لەوەشکرد، پرۆسەی کردنەوەی هاوردەی بەروبومی کشتوکاڵی، پەتاتە و تەماتە و خەیار و باینجان و بامێ و چەند بەرهەمێکی دیکە لەخۆدەگرێت. ئەوەشی خستەڕوو، کردنەوە و داخستنی دەرگای هاوردەکردن بەگوێرەی بەرنامەی ساڵنامەی کشتوکاڵی بەڕێوەدەچێت و تێیدا کۆنتڕۆڵی سەقامگیری بازاڕی ناوخۆ دەکرێت.

هاوڵاتی  وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، حکومەتی هەرێم داهاتی رادەستی حکومەتی فیدڕاڵی نەکردووە و ئەو پارانەی لە مانگی حوزەیرانەوە لای هەرێمی کوردستان بووە سێ هێندەی پشکی حکومەتی هەرێم بووە. باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاند، حکومەتی عێراق سەرجەم پابەندییە داراییەکانی بەرامبەر ھەرێم جێبەجێکردووە، تا کۆتایی مانگی حوزەیران ئەو پارانەی لە ئەستۆی ھەرێمە سێ ھێندەی پشکەکەیەتی. باسم عەوادی دەڵێت، "حکومەتی فیدراڵی تەواوی پابەندبوونەکانی بەرامبەر بە هەرێمی کوردستان جێبەجێکردووە و هەوڵێکی زۆری داوە بۆ پێشکەشکردنی چارەسەرییەکان، تاوەکو کۆتایی مانگی حوزەیران بڕی ئەو پارانەی لە لای هەرێمی کوردستان بووە زیاتر لە سێ هێندەی پشکی هەرێمی کوردستان بووە بەپێی خەرجی راستەقینەی دەوڵەت، لەکاتێکدا هەرێمی کوردستان هیچ داهاتێکی نەوتی و نانەوتیی رادەست نەکردووە." وتەبێژی حکومەتی عێراق وتیشی، سەرەڕای ئەوەی حکومەتی ھەرێم داھاتی نەوتی و نانەوتی رادەستنەکردووە، بەڵام حکومەتی عێراق بڕیاریداوە لێکەوتەکانی پابەندنەبوونی ھەرێم نەخاتە ئەستۆی ھاوڵاتییان و قەرز بدەنە ھەرێم تا کێشە داراییەکان چارەسەر دەبن.

هاوڵاتی  وتەبێژی بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا لەدووشەممەی رابردوو دۆسیەیەکی هەستیاری ئاشکراکرد سەبارەت بەبارمتەگرتنی هاووڵاتییەکی سویدی لەلایەن ئێرانەوە، بەڵام ناوی ئەو کەسەی نەهێنا کەدەستگیرکراوە. پیتەر ستانۆ، وتەبێژی بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا، رۆژی دووشەممە ٤ی ئەیلوول، دەربارەی دۆخی یەکێک لەفەرمانبەرەکانی یەکێتییەکە کە زیاتر لەساڵێکە،  لەلایەن ئێرانەوە دەستگیرکراوە بەدەنگی ئەمریکای راگەیاند، «ئاگاداری دۆسیەی هاووڵاتییەکی سویدی هەین کە لەئێران دەستبەسەرەو لەنزیکەوە چاودێری دۆسیەکەی دەکەین». ئەم دیپلۆماتە پلەباڵایەی یەکێتی ئەوروپا، بەجەختکردنەوە لەسەر ئەوەی نایەوێ دەربارەی وردەکاری بابەتەکە قسە بکات، بەدەنگی ئەمریکای راگەیاندووە:» پەیوەندییەکی نزیکمان لەگەڵ بەرپرسانی سویدی و کۆنسوڵگەرییەکانی سوید هەیە لەم بارەیەوە». بەڵام لەبەر باری ئەمنی و دۆخی تایبەتی کەسەکە زانیارییەکی زیاتری نەخستەڕوو. بەڵام باسی لەوە کرد دەستبەسەرکردنی ئەم کەسە بەشێکە لەو دەستبەسەرکردن و قۆڵبەستکردنە سەرەڕۆییانەیەی هاووڵاتیانی یەکێتی ئەوروپا کەئێران دەیکات. ستانۆ باسی لەوەکرد، «بەڕاوێژو هاوکاری لەگەڵ وڵاتانی ئەوروپی، لەهەموو دەرفەتێک کەڵک وەردەگرین بەوەی ئەم بابەتە لەگەڵ بەرپرسانی ئێرانی بدەینە بەرباس بەمەبەستی ئازادکردنی سەرجەم هاووڵاتیانی ئەوروپی کە لەئێران بەبێ هۆ دەستگیرکراون». ئەوەی ناوی کەسەکەی بۆ یەکەمجار ئاشکراکرد رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی بوو. رۆژنامەکە رۆژی دووشەممە ٤ی ئەیلوول بڵاویکردەوە «یۆهان فلۆدرۆس» فەرمانبەری یەکێتی ئەوروپا، زیاتر لە ٥٠٠ رۆژە لەئێران دەستبەسەرە، بەڵام تا ئێستا سویدو یەکێتی ئەوروپا بێدەنگیان بەرامبەر دۆسییەکەی هەڵبژاردووە».   هەڵوێستی سوید وەزارەتی دەرەوەی سوید، لەئیمەیلێکدا بۆ نیۆیۆرک تایمز لەم بارەوە نووسیویەتی:» هاووڵاتییەکی سویدی کە لەدەیەی چوارەمی تەمەنیدایە، لەنیسانی ٢٠٢٢ەوە لەئێران دەستبەسەرەو وەزارەتی دەرەوەی سویدو  باڵیۆزخانەی سوید لەتاران لەم دۆسیەیە دەکۆڵنەوەو خەریکی تاوتوێکردنی دۆسیەکەن». وەزارەتی دەرەوەی سوید لە ئیمەیلەکەیدا ئاماژەی بەوردەکاری رووداوەکە نەداوەو خۆی بواردووە بەوەی لەمبارەوە قسە بکات، بەڵام هەر لەم پەیوەندەدا نووسیویانە:» لەگرنگی بابەتەکە تێئەگەین، بەڵام ئێمە لامان وایە ئەگەر ئەم وەزارەتە بەئاشکرا دەربارەی دۆسیەکەی قسە بکات، تاوتوێکردن و کارکردن لەسەر دۆسیەکە ئاڵۆز ئەکات».   یۆهان فلۆدرۆس کێیە؟ بەپێی ئەو زانیارییانەی رۆژنامەی نیۆیۆرک تایمز دەربارەی یوهان فلۆدرۆس بڵاویکردووەتەوە، یۆهان فلۆدرۆس، تەمەن ٣٣ ساڵ و هاوڵاتی سویدی، بەهاری ٢٠٢٢ لەگەڵ چەند هاوڕێیەکی بەمەبەستی گەشتکردن سەردانی ئێرانیان کردووە، رۆژی ١٧ نیسان، کاتێک ویستوویانە لەئێران بێنە دەرەوە لەفڕۆکەخانەی (ئیمام خومەینی) لەتاران دەستگیرکراوەو دوو مانگ دواترو مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٢، لەلایەن کۆماری ئیسلامییەوە تۆمەتی سیخوڕی درایە پاڵ و ئێستا لەزیندانی ئێڤین دەستبەسەرە. ئەم هاووڵاتییە سویدییە پێشتر کۆمەڵێک ئەرک و بەرپرسایەتی لەدامەزراوەکانی سەر بەیەکێتی ئەوروپا پێسپێردراوە. فلۆدرۆس لەساڵی ٢٠١٩ەوە، وەک یاریدەدەری ئیلڤا یۆهانسۆن، کۆمیسیاری یەکێتی ئەوروپا بۆ کۆچ و کۆچبەران کاری کردووە. ساڵی ٢٠٢١ تایبەت بووە بە «خزمەتگوزاری کارلێکی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا»وە. ئەم دامەزراوەیە تێکەڵەیەکە لەوەزارەتی دەرەوەو وەزارەتی بەرگری یەکێتی ئەوروپا، لەئێستادا جۆزێپ بۆرل، بەپرسایەتی دەکات.   هەڵوێستی یەکێتی ئەوروپا بەشی «خزمەتگوزاری کارلێکی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا» دەربارەی دەستگیرکردنی ئەم هاووڵاتییە سویدیە نووسیویەتی:» لەنزیکەوە چاودێری دۆسیەکەین، بەڵام ئاماژەی بەوە نەداوە کە فلۆدرۆس لەم بەشە کاردەکات یان ئەوەی پێشتر بەهۆی کاروباری یەکێتی ئەوروپاوە سەردانی ئێرانی کردبێت». نەبیلە مێسرالی، یەکێک لەوتەبێژەکانی ئەم دامەزراوەکە، بە ئاماژە بەزیاتربوونی ئەو هاووڵاتییە ئەوروپاییانەی کە لەئێران دەستگیردەکرێن وتی:» لەهەموو دەرفەتێک کەڵک وەردەگرین بۆ هێنانە بەرباسی ئەم بابەتە بەبەمەبەستی ئازادکردنی ئەو هاووڵاتییە ئەوروپیانەی کە سەرەڕۆیانەو بێ هۆکار لەئێران دەستگیرکراون.» جۆزب بۆرێل، بەرپرسی سیاسەتی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپا دەستگیرکردنی ئەم دیپلۆماتە سویدیەی بەناڕەواو سەرەڕۆیانە ناوبرد  کە ٥٠٠ رۆژە لەئێران دەستبەسەرە. کەسانی نزیک بە فلۆدرۆس چی ئەڵێن؟ باوکی فلۆدرۆس لەوەڵامی نیۆیۆرک تایمز دەربارەی کوڕەکەی، لەگەڵ ئەوەی نیگەرانی خۆی دەربارەی دۆخی کوڕەکەی دەربڕیوە، ئامادە نەبووە لەم بارەوە هیچ بڵێت و تەنها ئەوەندە بووە باسی لەوە کردووە نیگەرانی دۆخی کوڕەکەیەتی. کەسانی نزیک و ئاگادار بەنیۆیۆرک تایمزیان راگەیاندوە ئەم هاووڵاتییە سویدیە پێشتر لەچوارچێوەی بەرنامەو پلانی گەشەی یەکێتی ئەوروپا سەردانی ئێرانی کردووەو هیچ کێشەیەکی بۆ دروست نەبووە. نیۆیۆرک تایمز لەگەڵ شەش کەسی ئاگادار و نزیک لە فلۆدرۆس، لەمبارەوە قسەی کردووە. هەموویان لەترسی دەرئەنجامەکان و هەڕەشەکان، داوایان کردووە کە نەناسراو بمێننەوە ناویان نەبرێت. هەر هەموویان تۆمەتی سیخوڕیکردنی ئەم فەرمانبەرەی یەکێتی ئەوروپایان بەبێ بنەماو ناڕاست زانیوە. ئێران چی دەڵێت؟ ئێران تائێستا سوورە لەسەر ئەوەی ئەم هاووڵاتییە سویدیەی بەتاوانی سیخوڕیکردن دەستگیرکردووە، بەڵام رۆژی دووشەممە لەم بارەوە پرسیار لەناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران کراو بێئاگایی خۆی لەدۆسیەکە راگەیاند.  مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ئێران رایگەیاند هاووڵاتییەکی سویدی کەپێشتر چەند جار سەردانی ئێرانی کردووەو بەتۆمەتی «چالاکی تێکدەرانە» دەستگیرکراوە. هەر ئەوکات رۆژنامەی سویدی «ئافتۆنبلادێت» لە راپۆرتێکدا نووسی، دەستگیرکردنی ئەم کەسە تەمەن نزیک ٣٠ ساڵەیە، پەیوەندی هەیە بەدۆسیەی دادگایی کردنی «حەمید نووری» یەکێک لەتاوانبارەکانی لەسیدارەداناکانی دەیەی ١٩٨٠ی ئێران. نیۆیۆرک تایمز لەم بارەوە نووسیویەتی: »تاران هاووڵاتییانی بیانی دەستگیردەکات بەمەبەستی مامەڵەکردن پێیانەوە بۆ ئەوەی ئەو ئێرانیانەی لەئەوروپاو ئەمریکا دەستبەسەرن ئازادیان بکات یان ئەوەیە بەمەبەستی ئازادکردنی پارەیەک کە بە هۆی گەمارۆ ئابوورییەکانەوە دەستی بەسەرداگیراوە.»   پەیوەندیی نێوان ئێران و سوید لەچەندساڵی رابردوودا پەیوەندی نێوان ئێران و سوید پەیوەندییەکی ساردو سڕە. لەتەمموزی ٢٠٢٢ دا، دادگاییەک لەسوید، سزای زیندانی هەتاهەتایی بەسەر حەمید نووری سەپاند کەیەکێکە لەبەرپرسانی پێشتری سیستەمی دادوەری ئێران. حەمید نووری دەستی هەبووە لەقەتڵ و عامی زیندانییە سیاسییەکان لە ١٩٨٨. لەم ساڵەدا نزیکەی ١٥ هەزار کەس لەزیندانەکانی ئێران لەسێدارەدران. رۆژی ٦ی ئایاری ٢٠٢٢، یانی کەمتر لەمانگێک دوای دەستگیرکردنی یۆهان فلۆدرۆس، ئەحمەد رەزا جەلالی، پزیشک و لێکۆڵەری ئێرانی- سویدی بەتۆمەتی سیخوڕی کردن و هاوکاریکردن بۆ تیرۆری زانا ناوکییەکانی ئێران لەلایەن ئیسرائیلەوە، سزای لەسیدارەدانی بەسەردا سەپا. ئەحمەد رەزا جەلالی، ٢٤ی نیسانی ٢٠١٦، لەسەر بانگهێشتی زانکۆکانی تاران و شیراز سەردانی ئێرانی کردو سێ رۆژ پێش گەڕانەوە لەکاتی ئۆتۆمبێل لێخوڕین لەڕێگای کەرەج دەستگیرکرا. هەر لەم مانگەدا ئێران حەبیب ئەسیوەد، هاووڵاتی ئێرانی – سویدی لەسێدارەدا. حەبیب ئەسیوەد ساڵی ٢٠٢٠ لە تورکیا لەلایەن ئیتلاعات و ئیتلاعاتی سوپای پاسدارانەوە رفێنرا. ئێران، سوید بەوە تاوانبار ئەکات کە لەژێر کاریگەری لۆبی موجاهیدین خەڵقدا، حەمید نووری دادگایی کردووە. شارەزایان لەسەر ئەو باوەڕەن سەپاندنی سزای لەسیدارە بەسەر ئەحمەد رەزا جەلالی و لەسێدارەدانی حەبیب ئەسیوەد، وەڵامدانەوەی ئێران بووە بە رەوتی دادگایی کردنی حەمید نووری، کەئەو دەم نزیک پێنج مانگ بوو بەڕێوە ئەچوو و سەرەنجام لەمانگی تەمموزی ٢٠٢٢دا سزای  زیندانی هەتاهەتایی بەسەردا سەپا.   ئێران و بەبارمتەگرتنی هاووڵاتیانی ئەوروپی و ئەمریکی ئەوروپاو ئەمریکا، ئێران بەوە تۆمەتبار دەکەن کەهاووڵاتییەکانیان بەبارمتە دەگرێت بەمەبەستی دەستکەوتی سیاسی یان ئابووری. تاران لەساڵانی رابردوودا زۆرجار ئەم سیاسەتەی پەیڕەو کردووە. موحسێن رەزایی، جێگری ئابووری سەرۆککۆماری ئێران، لەگەڵ دیاریکردنی گەمارۆکان بۆ سەر ئێران لەسەردەمی «دۆناڵد ترەمپ» باسی لەوەکرد دەتوانن هاووڵاتیانی ئەوروپی و ئەمریکی «دەستگیر بکەین و بەملیۆنان دۆلار پێیان بفرۆشینەوە.» مانگی ئابی ٢٠٢٣ ئەمریکاو ئێران رێککەوتن لەبەرامبەر شەش ملیار دۆلار سەرمایەی ئێران لەبانکەکانی کۆریای باشوور، پێنج هاووڵاتی ئەمریکی، کە لەئێران دەستبەسەرن، ئازاد بکرێن.

هاوڵاتی نزیکەی دوو هەفتەیە شەڕو پێکدادان لەنێوان هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و شەڕکەرە ناوخۆییەکان، کەزۆرینەیان پێکهاتەی عەرەبن، دروستبووە ئەمەش دۆخی پاریزگای دێرەزووی تێکداوەو بووەتە هەڕەشە لەسەر دۆخی ناسکی ناوچەیەکی ستراتیجی. هەسەدە کەزۆرینە کوردەو لەلایەن ئەمریکاوە پشتیوانی دەکرێت لەساڵی ٢٠١٩دا خەلافەتی داعشی لەسوریا رووخاند. پارێزگای دێرەزور زۆرینەی عەرەبە، کە ناوچەیەکی پڕ لەسەرچاوەی سروشتییەو سنوری لەگەڵ عێراق هەیە، دابەشبووە بەسەر چەند یەکەیەکی کۆمەڵایەتی هۆزەکانداو بەشێکیان لەکاتی شەڕی داعشدا چوونە نێو ریزەکانی هەسەدە بۆ شەڕکردن دژی داعش.   کێ لەدێرەزوورە؟ کۆنترۆڵی دێرەزوور دابەشبووە بەسەر دوو بەرەدا کە لەڕۆژهەڵاتی دەریای فوراتەوە بەدەست هەسەدەوەیە، بەڵام هێزەکانی رژێمی سوریا هاوپەیمانە میلیشیاکانی بەشی رۆژئاوای پارێزگاکەیان بەدەستەوەیە. ناوچەی سنوری دێرەزوور بەسێکە لە رێگایەکی سەرەکی قاچاخ بۆ شەڕکەران، چەک و ماددە هۆشبەرەکان و کەلوپەلی تر. هەسەدە کەکوردو عەرەب و ئەرمەنی و چەکداری تری لەنەژادەکانی تری تێدایە لەکاتی شەڕی داعشدا بەشێکی زۆری پارێزگای دێرەزوویان کۆنترۆڵکرد. بەڕێوبەری خۆسەری کۆنترۆڵی ئەو ناوچانە دەکات کە کەوتوونەتە باکورو باکوری رۆژهەڵاتی سوریا لەڕێی ئەنجومەنی سەربازی و مەدەنی ئەمەش بۆ ئەوەی رێگری بکەن لە بێزاری عەرەبەکان و زۆرجاریش کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکردەی هۆزە عەرەبەکاندا دەکەن. هێزەکانی هاوپەیمانان بەسەرکردایەتی ئەمریکا، بنکەیان لەبەشی رۆژهەڵاتی روباری فوراتدا هەیە. شانە نوستووەکانی داعش لەپارێزگاکەدا زۆرجار دژی هەسەدەو هیزەکانی رژێمی سوریا هێرش ئەنجامدەدەن، بەتایبەتی لەناوچە بیابانەکاندا.   چی بووە هۆی هەڵگیرسانی شەڕ؟ لە ٢٧ی ئابی ٢٠٢٣، هەسەدە ئەحمەد ئەل خەبیلیان دەستگیرکرد کەناسراوە بە ئەبو خەولە کەسەرکردەی سەربازی ئەنجومەنی دێرەزوور بوو، کە ئەم ئەنجومەنە بەشێکە لەهەسەدە. هەسەدە ئەبو خەولەی بەوە تۆمەتبار کردووە کە پەیوەندی لەگەڵ رژێمی سوریا دروستکردووەو گومان دەکرێت کە ماددەی هۆشبەری بەقاچاخ بردبێت، ئەمە جگە لەتۆمەتی خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات کە بووەتە هۆی سەرهەڵدانەوەی چالاکییەکانی داعش. ئەو چەکدارە توڕانەی دڵسۆزی ئەبو خەولە بوون، هێرشیان کردەسەر هەسەدە کە بووە هۆی شەڕو پێکدادان لەچەند گوندو شارۆچکەیەکی پارێزگاکە. بەپێی راپۆرتی روانگەی سوری بۆ مافەکانی مرۆڤ، دۆخەکە کاتێک تەقییەوە کە هەندێک چەکداری رژێمی سوریا رووباری فوراتیان تێپەڕاند و بەشداریان لەشەڕەکە کرد. زیاتر لە ١٧٠ کەس لەشەڕەکەدا تائێستا کوژراون کەزۆربەیان چەکدارانی نزیک ئەبو خەولەن. پیش ئەوەی هەسەدە ئۆپەراسیۆنێکی گەورە رابگەیەنێت، هێزەکانی نزیک لە ئەبو خەولە چەندین شارۆچکەو گوندیان داگیرکرد، بەڵام دوای ناردنی هێز و راگەیاندنی ئۆپەراسیۆنێکی گەورە بەناوی «توندوتۆڵکردنەوەی ئاسایش»، هەسەدە توانی چەندین شارۆچکەو گوند بگرێتەوە. لەدوایین پێشهاتدا هەسەدە چوونە نێو شارۆچکەی زیبان لەرۆژهەڵاتی دێرەزوور، کە بەمەڵبەندی هێزە یاخییەکان دادەنرێت و ئەمە دوایین ناوچەیە کە بەدەستی ئەو هێزانەوە بێت. رۆژی دووشەممە، 4ی ئەیلولی 2023، مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی گشتی هەسەدە، لەپۆستێکی تۆڕی ئێکس لەبارەی دۆخی دێرەزوور رایگەیاند، «سەقامگیریمان گەڕاندووەتەوەو ئاشتیی کۆمەڵایەتی پارێزراوە». فەرماندەی گشتی هەسەدە وتیشی، هێشتا تورکیاو هێزە چەکدارەکانی هێرش دەکەنەسەر تەل تەمرو مەنبج بە مەبەستی «شکاندنی ویستی گەلەکەمان و دروستکردنی پشێوی».   ناکۆکی لەگەڵ هۆزە عەرەبەکان؟ هەسەدە رەتیدەکاتەوە کە ناکۆکی لەگەڵ هۆزە عەرەبەکان هەبێت و دەڵێت کە پێکدادانەکان لەگەڵ بەشێک لەشەڕکەرانی رژێمی سوریا و سوودمەندەکانی ئەبوخەولەن. هەسەدە داوای لەدانیشتوانی ناوچەکان کردووە کە «پەلکێش نەکرێن بۆ ململانێ و شەڕ» بەهۆی ئەو دەنگۆیانەوە. بەڵام میدیاکانی نزیک لەرژێمی سوریا شەڕەکەیان بەشەڕی هەسەدە دژی هۆزە عەرەبەکان ناوزەند کردووەو رۆژنامەی ئەلوەتەنی سەر بەحکومەتی سوریا باس لەوە دەکات کەشەڕکەرە یاخیبووەکان لە «هێزی هۆزە عەرەبەکانن». بەهیچ شێوەیەک هیچ هێزێک نییە بەناوی هێزی هۆزە عەرەبەکان»، ئەمە وتەی عومەر ئەبو لەیلایە کە چالاکوانێکە و لەبەرپرسی میدیای دێرەزوور ٢٤-ە بۆ رۆژنامەی «نیو عەرەب» قسەی کردووە. عومەر ئەبو لەیلا دەڵێت هەندێ سەرکردەی هۆزە عەرەبەکان لەگەڵ هەسەدە کاردەکەن و هەندێکی تریشیان هاوبەشی حکومەتی سوریان. «ئەو بەرپرسانەی نزیکن لە ئەبو خەولە، بەتایبەتی ئەوانەی کەڵکیان لەقاچاغ وەرگرتووە، شەڕەکەیان دەستپێکرد»، ئەبو لەیلا وای وت. ئەبو لەیلا دەشڵێت، «ئەوەی روودەدات دروستکردنی بێسەروبەرەییە لەلایەن چەند لایەنێکی ناوەکی و دەرەکییەوە، ئەگەر هەموو هۆزە عەرەبەکان رازیبوونایە لەسەر ئەوەی دژی هەسەدە بوەستنەوە، ئەوا ئێستا هەسەدە لەدێرەزوور نەدەما». کێ قازانج دەکات؟ ئارۆن لەند، بەرپرسی ناوەندی توێژینەوەی شێنچری ئینتەرناشناڵ بە ئاژانسی فرانس پرێسی راگەیاندووە، «گوند، خێزان، هۆز، بازرگانی، قاچاغیکردن هەموو ئەمانە هێندەی رەهەندی نەژادی کورد-عەرەب یان ململانێی سیاسی گرنگن». لەند دەڵێن، بەڵام «ئەگەر شەڕ تەشەنە بکات و پەیوەندی کورد-عەرەب ژەهراوی ببێت، ئەوا لایەنی زۆر دەبێت کە بەتامەزرۆییەوە حەزدەکەن کە بیسەروبەرەییەکە زیاد بکەن». لەیەکشەممەی رابردوودا شەڕ گەیشتە پارێزگای حەسەکە دوای ئەوەی هەندێک شەڕکەری ئەو ناوچانەی بەدەست تورکیاوەیە پاڵپشتی ئەوانەیان دەکرد کەدژی هەسەدەن لەدێرەزوور. ماوەی ١٢ رۆژە هەسەدە رووبەڕووی ئەم چەکدارانە دژی ئەبو خەولە دەبێتەوەو لەو ماوەیە هێزەکانی تورکیا و سوریا تۆپبارانکردنی گوندەکانی نزیک شاری مەنبجیان زیادکردووە، کەشارێکە بەدەست هەسەدەوەیە، جگە لەوەی هەمان کاریش دەکەن لە تەلتەمەر و عەین عیسا. ئەنجومەنی سەربازی تەلتەمەر کە سەر بەهەسەدەیە دەڵێت، تورکیا وادەریدەخات ئەوەی هەسەدە دەیکات دژی هۆزە عەرەبەکانە و شەڕی نیوان کوردو عەرەبە ئەمەش بۆ ئەوەی ئەم بیانووە وەک پاساوێک بەکاربهێنێت تا هێرش بکاتەسەر هەسەدە. هاوکات لیندزی سنێڵ، رۆژنامەنوسی ئەمریکی کە بێلایەنە، ڤیدیۆیەکی پۆست کرد لە لەهەژماری خۆی لەتۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس و رایگەیاند کە حەیات تەحریر شام چووەتە نێو شاری عەزازەوە کە بەدەست تورکیاوەیەو بەرەو مەنبج دەچن بۆ شەڕکردن دژی هەسەدە. لیندزی سنێڵ نوسیویشیەتی: هاوبەشی حەیات تەحریر شام، کە تورکیای ئەندامی ناتۆیە، رێکخەری ئەمەیە. تەنها تورکیا نییە کە دەیەوێت هەسەدە لاواز بکات و دژی شەڕ بکات، بەڵکو روسیاو ئێرانیش ئەم هەلەیان قۆستووەتەوە و هەریەک بەجۆرێک کار لەسەر ئەوە دەکات. هەرچەندە هەرسێ وڵاتەکە جیاوازی و ناکۆکییان هەیە لەسوریادا بەڵام هەرسێکیان یەکگرتوون لەوەی کەدەیانەوێت واشنتن لەپارێزگای دێرەزووی دەوڵەمەند بەنەوت دەربکەن. سەرچاوەیەک کە قسەی بۆ رۆژنامەی ناشناڵی ئیماراتی کردووە دەڵێت، «روسیا دەیەوێت هێزەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) لەباکوری سوریا بمێنێتەوە نەک ئەوەی تورکیا ببینێت ناوچەی ژێر دەسەڵاتی فراوانتر بکات لەسوریا. ئەو سەرچاوەیە کە ناوی نەهاتووە باس لەوەش دەکات، «دێرەزوور لەوەدا جیاوازە کە ئەمریکا لەوێ لاوازە چونکە کورد لەوێ دانیشتوانێکی زۆری نییە».

هاوڵاتی لەگەڵ نزیکبوونەوە لە ساڵڕۆژی خۆپیشاندانەکانی ئێران ناسراو بە " شۆڕشی ژینا"، گوشار بۆ سەر بنەماڵەی کوژراوانی خۆپیشاندانەکان زیادی کردووە و تا دێت توندتر ئەبێتەوەو رۆژی سێ شەممە ٥ی ئاب، ئەمەد حەسەندزادە و سۆلمان حەسەنزادە باوک و کچێکی بۆکانی دەستگیرکران. بە پێی ئەو زانیاریانەی لە ماڵپەڕی کوردپا بڵاو کراونەتەوە: دوێنێ سێ شەممە  ٥ی ئاب، کاتژمێر ٩ی بەیانی،  ئەحمەد حەسەنزادە، تەمەن ٥٦ ساڵ و سۆڵماز حەسەنزادە، تەمەن ٢٩ ساڵ،  باوک و خوشکی محەممەد حەسەنزادە  یەکێک لە کوژراوانی شۆڕشی ژینا لە شاری بۆکان، بە تەلەفۆن بانگکراونەتە ئیدارەی ئیتلاعاتی ئەو شارەو دەستبەجێ دەستبەسەر کراون و بۆ شوێنی نادیار گوێزراونەتەوە. تا ئێستە هیچ زانیارییەک لە شوێنی دەستبەسەربوونی ئەم باوک و کچە لەبەردەستدا نییە.  ئێوارەی رۆژی چوارشەممە ١٦ی مانگی ١١ی ٢٠٢٢، محەممەد حەسەنزادە، تەمەن ٢٨ ساڵ، لە خۆپیشاندانەکانی  بۆکاندا بە فیشەکی هێزەکانی ئێران  گیانی لەدەست دا. ناوبراو لە دوایین ستۆریی خۆیدا لە ئینستاگرام نووسیبووی: "ڕەنگە ئەمە ئاخرین ڕۆژی ژیانم بێ، بۆ بەختەوەری نەتەوەکەم."

هاوڵاتی شیعەكان لە عێراق بەتووندی دژی لێدوانەكانی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا لەبارەی كەركووكەوە هاتنە دەنگ و هەڕەشەی دەركردنی هێزەكانی توركیا لە عێراق دەكەن. قەیس خەزعەلی، ئه‌مینداری‌ گشتی‌ عه‌سائیبی‌ ئه‌هلی‌ حه‌ق سەبارەت بە شاری کەرکوک ڕایگەیاند، "کەرکوک عێراقییەو تورکمانەکانیش عێراقین، هیچ دەوڵەتێک مافی ئەوەی نییە دەستێوەردان لە کاروباری نێوخۆی عێراقدا بکات." لێدوانەکەی خەزعەلی لە دوای وتەکانی ئەردۆغان دێت لەسەر پەرەسەندنەکانی ئەم دواییەی کەرکوک، ئەردۆغان وتی، پێویستە كەركوك لە هەوڵە تێكدەرانەكان بەدوور بێت، هەر هەوڵێك بۆ تێكدانی كەركوك هەوڵە بۆ تێكدانی هەموو عێراق، كەركوك نیشتمانی توركمانەكانە. هاوكات شێخ محەمەد تەمیمی ئەمینداری گشتی فەیلەقی وەعد سادق یەكێك لە پێكهاتە شیعەكانی عێراق رایگەیاند "بەتووندی گوتەكانی ئەردۆغان دەربارەی كەركووك رەت دەكەنەوە، كەركووك عێراقییە، عەرەبییە، كوردییە، توركمانییە، بۆیە رێگا بەهیچ دەوڵەتێك نادەن دەستوەردان لەكاروباری ناوخۆی عێراق بكات". هەروەها ئەو سەركردە شیعییە داوا لە حكومەتی عێراق دەكات هێزەكانی توركیا لەعێراق دەربكات و" بەرەی بەرگریش لە بەرگری لە خاكی عێراق دژی بیانییەكان بەردەوامە، ئەوانەی خاكی عێراقیان داگیركردووە"، دەشڵێت "لەحاڵی دەرنەچوونیشیان، هەموو چەتەكانی ئەردۆغان دووردەخەینەوە".  

هاوڵاتی سه‌رچاوه‌یه‌كی‌ ئاگادار رایگه‌یاند كه‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران داوای‌ راده‌ستكردنه‌وه‌ی‌ ژماره‌یه‌ك به‌رپرسی حزبه‌ كوردییه‌كانی رۆژهه‌ڵاتی‌ له‌ عێراق كردووه‌. ده‌نگی‌ ئه‌مریكا له‌ زاری‌ سه‌رچاوه‌یه‌کەوه‌ بڵاویكرده‌وه‌ كه‌ "ئێران به‌ فه‌رمی لیستی به‌شێك له‌ سه‌ركرده‌ سیاسیه‌كانی حزبه‌ كوردیه‌كانی ئێرانی داوه‌ به‌ حكومه‌تی عێراق و داوای ته‌سلیمكردنه‌وه‌یانی به‌ ئێران لێكردوون". ئەو سەرچاوەیەی حزبێكی كوردستانی ئێران كە نەیویست ناوەكەی ئاشكرا بكرێت بە دەنگی ئەمەریكای ڕاگەیاند،"ئەو ناوانەی ئێران داوای تەسلیمكردنەوەیان دەكات لە حكومەتی عێراق، بەرپرسانی باڵای حزبە ڕۆژهەڵاتییەكانن، كە بەشێكیان لە هەرێمی كوردستان و بەشێكیشیان لە وڵاتانی دەرەوەی هەرێم نیشتەجێن." به‌ وته‌ی سه‌رچاوه‌كه‌ ناوه‌كان بریتین له‌: "مسته‌فای هیجری، ڕه‌زا كه‌عبی، عومه‌ر ئیلخانیزاده‌، نه‌وید میهراوه‌ر، كاوه‌ به‌هرامی، محه‌مه‌د ساحیبی، محه‌مه‌د نه‌زیف قادری، مسته‌فا مه‌ولودی، حسێن یه‌زدانپه‌نا، ئه‌مجه‌د حسێن په‌ناهی، كاكو عه‌لیار، عه‌بدوڵا ئازه‌ربار، و چه‌ند كه‌سێكی تر". نه‌وید میهراوه‌ر، ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان، كه‌ یه‌كێكه‌ له‌و كه‌سانه‌ی له‌ لیستی داواكراواندا ناوی هاتووه‌، رایگه‌یاند كه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئاگادارن كه‌ له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ داواكراون، به‌ڵام به‌ فه‌رمی هیچ لایه‌نێك له‌سه‌ر ئه‌م پرسه‌ په‌یوه‌ندی پێوه‌ نه‌كردوون. دەشڵێت "لە ئەگەری مەترسی لەسەر ژیانمان، خۆمان خۆمان دەپارێزین، دووەم چاوەڕوانی لە دڵسۆزان و بەرپرسانی هەرێم دەكەین وەك هەمیشە داوكارییەكانی ئێران ڕەت بكەنەوە". چەند ڕۆژێك لەمەوبەر لە بەشێك لە میدیا كوردییەكان دەنگۆی ئەوە بڵاو كرایەوە، كە چەند كەسێك لە سەركردەی حزبە كوردییەكانی ئێران، هەرێمی كوردستانیان بۆ دەرەوە بە جێهێشتووە بە هۆی بوونی مەترسی لەسەر ژیانیان، بەڵام نەوید میهراوەر ئەوە ڕەت دەكاتەوەو دەڵێت،"ئێمە كەسمان وڵاتمان بەجێنەهێشتووە، تەنانەت ئەوانەشمان كە ناومان هاتووە." دەشڵێت،"هەڕەشەكان بابەتێك نییە بچینە ژێر باری، لەو بەرەین كە هەموو تەمەنمان لە بەرگری لە گەلی خۆمان و مافەكانی خەڵكی هەژار بەسەر بردووە، چۆن بەدەست هەڕەشەی ئێرانەوە هەڵدێین، ئێمە هەمیشە لە مەترسی فڕاندن و تیرۆرداین، بەڵام خۆمان پاراستووە." هەرچی حزبی دیموكراتی كوردستانیشە ڕەتی دەكاتەوە هیچ بەرپرسێكیان بە هۆی مەترسی لەسەر ژیانی هەرێمی كوردستانی بەجێهێشتبێت.

هاوڵاتی  رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، لەبارەی خۆپیشاندان و ئاڵۆزییەکانی کەرکوک رایگەیانند، "ناهێلین سەقامگیری و ئاشتی ئەو جوگرافیایە تێکبچێت" و کەرکوکی بە نیشتمانی تورکمانەکان ناوزەند کرد.  ئەمڕۆ سێشەممە 5ی ئەیلولی 2023 رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆککۆماری تورکیا، لێدوانێکی بۆ رۆژنامەنوساندا لەسەر دۆخی کەرکوک و رایگەیاند، "کەرکوک، کە نیشتمانی تورکمانەکانە، جوگرافیایەک بووە کە ماوەی سەدەها ساڵە کلتوری جیاوا پێکەوە تێیدا دەژین." سەرۆککۆماری تورکیا وتیشی، "ناهێڵین ئاشتی و سەقامگیری ئەم جوگرافیایە تێکبچێت و دەستدرێژی بکرێتەسەر." لێدوانەکەی ئەردۆغان لەکاتێکدایە کە لە رۆژی شەممەی رابردووەوە گرژی و ئاڵۆزی لە کەرکوک دروستبووە بەهۆی ئەوەی کوردانی کەرکوک خۆپیشاندانێکیان ئەنجامدا دژی داخستی رێگای سەرەکی کەرکوک-هەولێر و داوایان کرد رێگاکە بکرێتەوە، بەڵام هیزە ئەمنییەکان عێراق تەقەیان لە خۆپیشاندەران کرد و لەئەنجامدا چوار کەس شەهیدبوون و زیاد لە 15 کەسی تریش برینداربوون.  خۆپیشاندانی کوردانی کەرکوک دوای ئەوە هات کە لەلایەن پێکهاتەی عەرەب و بەشێک لە چەکدارانی حەشدی شەعبی رێگای سەرەکی کەرکوک-هەولیر داخرا دوای ئەوەی حکومەتی عێراق بڕیاریدا بارەگاکانی پارتی رادەستی حیزبەکە بکرێتەوە.  

هاوڵاتی چەند بەرپرسێکی باڵای ئەمریکا سەردانی رۆژئاوایان کرد بەمەبەستی ئارامکردنەوەی دۆخی ناوچەکە لەنێوان هیزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و هۆزە عەرەبەکان.  وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند سکرتێری یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و جەنەڕال جۆوڵ ڤاوڵ، سەرکردەی هاوپەیمانان دژی داعش، لەگەڵ فەرماندەکانی هەسەدە و سەرکردەی هۆزە عەرەبەکان کۆبوونەوەتەوە بۆ باس کردن لە "ناکۆکییەکان و هێورکردنەوەی دۆخەکە بەزوترین کات." ماوەی هەفتەیەکە هۆزە عەرەبەکان دژی هەسەدە دەجوڵێنەوە لە پارێزگای دێرەزوور و چەند ناوچەیەکیان داگیرکرد، بەڵام هەسەدە توانی لەماوەی چەند رۆژی رابردوودا چەند ناوچەیەک بگرێتەوە. ناکۆکییەکان لەوەوە سەریهەڵدا کە هەسەدە هەفتەی رابردوو فەرماندەیەکی هۆزە عەرەبەکانی دەستگیرکرد بەناوی ئەبوخەولە، ئەمەش بووە هۆی تووڕەبوونی هۆزە عەرەبەکان و شەڕ لەنێوان هەردوولا دروستبوو کە تا ئێستا 150 کەس کوژراون.