عەباس عێراقچى: دانوستانی ئاشكرا لەگەڵ ئەمەریكا ناكەین

هاوڵاتی ئەندامێكی پەرلەمانی عێراق ڕایگەیاند، پرۆسەی وردبینی لە لیستی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم زۆر بە باشی بەڕێوەچووە و وردبینییەكە بە كۆتاهاتووە، چاوەڕواندەكرێت داهاتوو بەغدا پارەی تەرخانكراو بۆ مووچەی مانگی تەمووزی فەرمانبەرانی هەرێم بنێرێت. سیپان عەزیز، ئەندامی پەرلەمانی عێراق لەبارەی وربینی کردن لە لیستی مووچەخۆرانی هەرێم و وادەی ناردنی مووچەی مانگی تەمووز، لە دیدارێكی تەلەفزیۆنیدا زانیاری نوێی خستەڕوو. سیپان عەزیز ڕایگەیاند، بەپێی ئەو زانیارییانەی بە ئێمە گەیشتوون وردبینی لە لیستی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم زۆر بە باشی بەڕێوەچووە و ئەو تێبینییانەی هەبوون چارەسەركراون، وردبینی لە لیستی مووچەی فەرمانبەران و هێزە ئەمنییەكان بە كۆتا هاتووە و كێشە لە لیستەكاندا نەبووە. وتیشی، چاوەڕواندەكرێت لەگەڵ دەستپێكردنەوەی دەوام لە رۆژی یەكشەممەی داهاتوو حكومەتی عێراق پارەی تەرخانكراو بۆ مووچەی مانگی تەمووزی مووچەخۆرانی هەرێم بنێرێت. جێگەی ئاماژەیە، چەند مانگی ڕابردوو بەهۆی بوونی ناوی دووبارە و ناڕاست لە لیستی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستاندا، ناردنی مووچە لەلایەن بەغدا چەندین ڕۆژ دوا کەوت.

هاوڵاتی کەجەکە دوایی تێپەڕبوونی 10 ساڵ بەسەر هێرش و داگیرکاریییەکانی ڕێکخراوی تیرۆرستی داعش بۆسەر شەنگال دەڵێت، قڕکردنەکانی مێژووی مرۆڤایەتی و هەموو ئەو هێزانەی لەم قڕکردنەدا ڕۆڵییان هەبوو، جارێکی دیکە بە توڕەیەکی زۆرەوە شەرمەزار دەکەین، بە ڕێزدارییەوە هەموو ئەو کەسانەی لە کۆمەڵکوژییەکدا گیانیان لەدەستدا یاد دەکەینەوە. ئەمڕۆ هەینی، 2ی ئابی 2024، هاوسەرۆکایەتى کۆنسەى بەڕێوەبەری کەجەکە لە ساڵیادی فەرمانی 3ی ئابی 2014ی شەنگال و کۆمەڵکوژی گەلی ئێزدی لەلایەن ڕێکخراوی تیرۆرستی داعشەوە ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند، وەک تەڤگەری ئازای کورد هەر وەک دوێنێ، لە ئەمڕۆشدا لەگەڵ خەڵکی شەنگال دەبین و بە بەرپرسیارێتی مێژووی، مرۆڤانە و نەتەوەیی-وڵاتپارێزی هاوبەشی ئازارەکانیان دەبین.   لە ڕاگەندراوەکەی کەجەکەدا هاتووە، لە 3ی ئابی 2014دا بە دەستی ڕێکخراوی تیرۆرستی داعش لە شەنگال لە دژی گەلەکەمان فەرمانی پێکهێنا، ماوەی 10 ساڵ بەسەر ئەم فەرمانەدا تێپەڕبوو، قڕکردنی شەنگال یەکێکە لە هەرە دڕندانەترین قڕکردنەکانی مێژووی مرۆڤایەتی و هەموو ئەو هێزانەی لەم قڕکردنەدا ڕۆڵییان هەبوو، جارێکی دیکە بە توڕەیەکی زۆرەوە شەرمەزار دەکەین، بە ڕێزدارییەوە هەموو ئەو کەسانەی لە کۆمەڵکوژییەکدا گیانیان لەدەستدا یاد دەکەینەوە. دەشڵێت، ئەم ئازارەی کە خەڵکی شەنگال و هەموو گەلی کورد هەستی پێدەکەن، ئێمەش لە قوڵاییەوە هەستی پێدەکەین و تێماندا دەژیت، وەک تەڤگەری ئازادی کورد هەر وەک دوێنێ، لەمڕۆشدا لەگەڵ خەڵکی شەنگال دەبین و بە بەرپرسیارێتی مێژووی، مرۆڤانە و نەتەوەیی-وڵاتپارێزی هاوبەشی ئازارەکانیان دەبین. ئەوەشی خستۆتەڕوو، هەموو ئەو کەسانی کە دەڵێن لە دژی قڕکردنین و لە پێش هەموویانەوە دەوڵەتی عێراق، پێویستە لەگەڵ تێکۆشانی ڕەوا و دیموکراتیکی خەڵکی شەنگالدا بن و پێویستە ئیرادەی خەڵکی شەنگال و داخوازە دیموکراتیک و ڕەواکانیان لە بەرچاو بگرن و بەم شێوەیە کێشەکان چارەسەربکەن، زۆر درووستە کە کێشەکانی خەڵکی شەنگال لەسەر بنەمای دیالۆگ و مافەکانی دیموکراتیک چارەسەر بکرێن. لە ڕاگەندراوەکەی کەجەکە باسلەوەشدەکات، بەداخەوە کۆمەڵکوژی شەنگال بە بەرچاوی جیهانەوە ئەنجامدرا، کەچی جیهان بەرامبەر ئەم دڕندایەتیە بێدەنگ و بێ هەڵوێست ماوەتەوە، چ لە منداڵ، چ لە بەتەمەن بە هەزاران ئێزیدی بە شێوەیەکی دڕندانە لە لایەن ڕژێمی ئاکەپە، داعشەوە کوژران، دەستدرێژی کرایە سەر هەزاران ژن و هەزارانیش فرۆشران، چەندین ژنی ئێزدی خۆیان کوشت بۆ ئەوەی نەکەونە ئەو دۆخە دڕندانەیەوە، هێشتاش بە هەزارن ژنی ئێزدی بێسەر و شوێنن و نازانرێت لە کوێن، لە دەستی کێدان. هاوکات لە ڕاگەیەندراوەکەدا باس لەوە کراوە، خەڵکی ئێزدی کۆمەڵکوژی شەنگالی وەک فەرمانی 74هەمین پێناسە دەکات، ئەم کۆمەڵکوژییە وەک یەکێک لە کۆمەڵکوژییە هەرە گەورەکان لە دژی گەلی ئێزدیمان دەربازی ناو مێژووبوو،  ئامانج لە کۆمەڵکوژییەدا بە تەواوەتی لەناوبردنی گەلی ئێزدیمان بوو، بۆیە قڕکردنێکە. هەروەها کەجەکە ئەوەشی بەبیر هێناوەیەوە کە لە ئەنجامی دەستورەردانی گەریلاکانی ئازادیی کوردستان و بەرخۆدانی خەڵکی شەنگالدا ڕێگری لەو لەناوبردنە بەرفراوانە کرا، گەر دەستوەردانی گەریلاکانی ئازادیی کوردستان و پشتیوانی هێزەکانی یەپەژە- یەپەگە نەبوایە، سەدان هەزار ئێزدی دەکوژران و گەلی ئێزدیمان بە تەواوەتی لەناو دەبران، ئامانجی قڕکردنەکە ئەمەبوو.  

هاوڵاتی تەرمی 13 کۆچبەری کورد کە لە ڕۆژی 17ی حوزەیرانی 2024، لە یەختەکەی ئیتاڵیا ژێرئاو کەوتبوون ئەمڕۆ دەگەڕێندرێنەوە هەرێمی کوردستان. ئه‌مڕۆ هەینی 2ی ئابی 2024، تەرمی 13 کۆچبەری کورد، کە لە یەختەکەى ئیتاڵیا ژێرئاو کەتبوون و بە تەواوى ناسراونەتەوە، لە ئیتاڵیاوە دەگەڕێندرێنەوە هەرێمى کوردستان و لە زێدى خۆیان بەخاکدەسپێردرێن. جێگەی ئاماژەیە، ڕۆژی 17ى حوزەیرانی 2024، ، میدیاکانی ئیتاڵیا بڵاویان کردەوە، بەلەمێکی کۆچبەران لە ئاوەکانی ئیتاڵیا تێکشکاوە و دەیان کۆچبەر، کە بەشێکیان کوردن خنکاون. دواىی گەڕانێکى چەند ڕۆژى تیمەکانى فریاگوزارى، هەشت تەرمى کوردى هەرێمى کوردستان و پێنج تەرمیان خەڵکى ڕۆژهەڵاتى کوردستانن و ئەمڕۆ دەگەرێنرێنەوە هەرێمى کوردستان.

هاوڵاتی تورکیا بەکارهێنانی پلاتفۆرمی ئینستاگرامی ڕاگرت و لە ئێستادا هاوڵاتیانی باکووری کوردستان و تورکیا ناتوانن پلاتفۆرمەکە بەکاربهێنن. ئەمڕۆ هەینی 2ی ئابی 2024، ئینستاگرام کە یەکێکە لە گەورەترین پلاتفۆرمەکانی سۆشیاڵ میدیا لە جیهاندا لە تورکیا بلۆکرا و بەکارهێنەرانی کێشەیان هەیە لە چوونە ناو پلاتفۆڕمەکە، سەبارەت بە هۆکاری ئەو بلۆککردنە، تائێستا هیچ لێدوانێکی فەرمی لەلایەن کاربەدەستانەوە نەدراوە.  هاوکات، دامەزراوەی پەیوەندی و زانیارییە تەکنۆلۆژییەکان لە ڕاگەیەندراوێکی کورتدا ئاماژەی بەوەکردووە، "بە بڕیاری دامەزراوەکەمان، لە ئەمڕۆ هەینی 2ی ئابەوە، ڕێگری لە کارکردنی ئینستاگرام دەکرێت و دامەزراوەکە و هیچ دامەزراوەیەکی دیکەی فەرمیی تورکیا، هۆکاری ڕێگرتن لە کارکردنی ئینستاگرامییان ڕووننەکردووەتەوە. کاتێک هاوڵاتییەک لە تورکیا دەیەوێت بچێتە ناو پلاتفۆرمی ئینستاگرام لە تورکیا، ئۆتۆماتیکی لە ماڵپەڕەکەدا نووسراوە "instagram.com" بە بڕیاری دامەزراوەی پەیوەندییەکان و تەکنەلۆژیای زانیاری لە 02/08/2024 و ژمارە 490.05.01.2024.-608983 رێگری لێکراوە.  ئەمەش لە کاتێکدایە فەخرەدین ئاڵتون، سەرۆکی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی سەرۆکایەتیی کۆماری تورکیا، لە ڕۆژی 31ی تەمووزی 2024 ڕایگەیاند، "بە توندی سەرکۆنەی ئینستاگرام دەکەین کە بەبێ پیشاندانی هیچ پاساوێک، ڕێگریی لە پرسەی هاووڵاتییانمان دەکات کە بەبۆنەی شەهیدبوونی ئیسماعیل هەنییەوە بڵاویدەکەنەوە، ئەم کارە هەوڵێکی سانسۆرکردنی زۆر ڕوون و ئاشکرایە".

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە، 1ی ئابی 2024، تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان ڕایگەیاند، شەوی ڕابردوو لە گوندی ئەسکۆڵی شاری مەریوان هێزە چەکدارەکانی ئێران بەبێ ئاگادارکردنەوەى پێشوەختە دەستڕێژی گولەیان لە ژمارەیەک کۆڵبەر کردووە و بەهۆیەوە کۆڵبەرێکى کورد کوژراوە. تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان سەبارەت بە کوژرانی کۆڵبەرکی کوردی خەڵکی شاری مەریوان بە دەستی هێزە چەکدارەکانی ئێران دەڵێت، ئەو کۆڵبەرە کوردە ناوی ئەسعەد ئەفرەنجە تەمەنى 25 ساڵە و  ژیانى هاوژینی پێکهێناوە و باوکی منداڵێکە و خەڵکی گوندی سیاناوی مەریوانە. جێگای ئاماژەیە، بەپێی  ئامارێکی تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان، لە مانگەکانی حوزەیران و تەمووزدا سێ کۆڵبەری دیکە بە دەسڕێژی هێزە چەکدارەکانی ئێران لە ناوچە سنوورییەکانی مەریوان، نەوسوود و سەردەشتدا کوژراون.

هاوڵاتی ئەمڕۆ پێنجشەممە،1ی ئابی 2024، ئەنجومەنی سەربازی منبج ئاماری کوژران و برینداربوونی سوپای دەوڵەتی داگیرکەری تورکیای لە سنووری منبج بۆ مانگی تەمووز بڵاوکردەوە. ئەنجومەنی سەربازی منبج دەڵێت، لە ماوەی مانگی تەمووزی ئەمساڵدا 14 جار سوپای داگیرکەری دەوڵەتی تورکیا هەوڵیانداوە بچنە ناو منبجەوە. ئەوەشی خستۆتەڕوو، "هێزەکانمان تەواوی ئەو هەوڵانەیان پوچەڵکردووەتەوە و  بەهۆی پێکدادانەکانەوە 13 سەربازی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا کوژراون و 35ی دیکەش برینداربوون". ئەنجومەنی سەربازی منبج ئاماژەی بەوەشکردووە، دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا و سوپاکەی لەو مانگەدا 21 گوندی سنوورى کانتۆنی منبجیان تۆپباران کردووە. باسیلەوەشکردووە، ، بەهۆی ئەو تۆپبارانانەوە شەش هاوڵاتی مەدەنی لە سەرجەم ئەو گوندانەدا برینداربوون و هێزەکانمان بەردەوامن لە ڕووبەڕووبوونەوەی هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا و سوپاکەی بۆ سەر ناوچەکانمان. لە کۆتایشدا ئەوەخراوەتەڕوو، جارێکی دیکە دووپاتی دەکەینەوە کە وەڵامی هەر لایەنێک دەدەینەوە، کە هەوڵی تێکدانی ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکە بدات.  

هاوڵاتی ١. ناوچەی شەهید دەلیل، ڕۆژئاوای زاب: ڕۆژی ٣١/٧ کاتژمێر ٣:٣٠ خولەکی دوای نیوەڕۆ هێزەکانی پاراستنی گەل بە بەکارهێنانی تاکتیکی قەناس بەدەستەکان، کامێرای چاودێری سەر بە داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی جودی تێکشکاند. لە ٣١/٧ کاتژمێر ٥:٢٠ خولەکی ئێوارە، شەڕڤانانی یەکینەکانی ژنانی ئازاد بە بەکارهێنانی تاکتیکی قەناس بەدەستەکان سەربازێکی داگیرکەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی جودی کردە ئامانج و بە ئامانجگرتنەکە کوژرانی لێکەوتەوە. ڕۆژی ٣١/٧، کاتژمێر ٠٨:١٠، ٠٨:٣٠، و ٦:٥٥ خلەک، هێزەکانی پاراستنی گەل بە چەکی قورس بەرگرییەکانی سوپای داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئامێدیە کردە ئامانج و پێشبینیش دەکرا زیانیان پێگەیشتبێت. ڕۆژی ٣١/٧، کاتژمێر ١١:٤٥ خولەکی شەو، هێزەکانی پاراستنی گەل دەستوەردانیان کرد لە جموجۆڵی هەلیکۆپتەرەکانی داگیرکەر، کە لە ئاسمانی گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی بەهاردا دەسوڕانەوە. ڕۆژی ١/٨، کاتژمێر ٠٠:١٠ خولەک، هێزەکانی پاراستنی گەل بە چەکی قورس بنکەکانی سوپای داگیرکەریان لە گۆڕەپانی بەرخۆدانی گردی ئێف ئێم کردە ئامانج، پێشبینیش دەکرا زیان بە بەرگرییەکانیان گەیشتبێت. ڕۆژی ١/٨، کاتژمێر ٠٦:٥٦ خولەک، هێزەکانی پاراستنی گەل بە چەکی نیمچە ئۆتۆماتیکی لە چەند میحوەرێکەوە سەربازانی سوپای داگیرکەری تورکیایان لە گۆڕەپانی بەرخۆدان لە سەرکەلی کردە ئامانج. ٢. هێرشی سوپای داگیرکەری تورکیا بە بۆمبی قەدەغەکراو: لە ٣١/٧، داگیرکەران دووجار تونێلەکانی بەرخۆدانیان لە گۆڕەپانی گردی جودی بە بۆمبی قەدەغەکراو بۆردوومانکرد. ٣. سەبارەت بە هێرشەکانی سوپای داگیرکەری تورکیا: ڕۆژانی ٣٠ و ٣١/٧، ناوچەکانی سنینە، لولان و شەهید شەریف لە خاکورکە ٨ جار بۆردوومانکران، ناوچەکانی ئارکنێ، دۆلا میران لە کاری ٣ جار بۆردوومانکران، ناوچەکانی بیشیلە و شیلازێ لە مەتینا ٥ جار بۆردوومانکران، ناوچەی گردی بەهار لە ڕۆژئاوای زاب ٢جار بۆردوومانکران، کە کۆی گشتی دەکات ١٨ هێرشی ئاسمانی. ١/٨/ ٢٠٢٤ ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەکانی پاراستنی گەل

هاوڵاتی بانکی ناوەندی عێراق بڕی زیاتر لە 284 ملیۆن دۆلاری خستە بازاڕەوە ئەمڕۆ پێنجشەممە، 1ی ئابی 2024، بانکی ناوەندی عێڕاق بڕی 284 ملیۆن و 489 هەزار و 187دۆلاری خستە بازاڕەکانەوە. دەشڵێت، لەبڕە دۆلارەی خراوەتە بازاڕەکانەوە 14 ملیۆن و 50 هەزار دۆلار بەشێوەی نەقد فرۆشراوە و 270 ملیۆن و 439 هەزار و 187 دۆلاریش بەشێوەی حەواڵە فرۆشراوە. جێگەی ئاماژەیە، ماوەى نزیکەى ساڵێکە نرخی دۆلارى ئەمریکى لە بازاڕەکانى عێراق و هەرێمى کوردستان بەرامبەر دینارى عێراقی بە شێوەیەکى بەرچاو بەرز بووەتەوە.

هاوڵاتی عەمار سوبحی، سەرۆکی دیوانی چاودێری دارایی عێراق دەڵێت، بۆ مانگەکانی داهاتوو لیستی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان پێویستی بە وردبینی نابێت، دەشڵیت، هەرێمی کوردستان بۆ بەجێگەیاندنی کارەکانیان زۆر هاوکاریان بووە. عەمار سوبحی ئەوەشی خستۆتەڕوو، هەر گۆڕنکارییەک لە لیستی مووچەدا ڕووبدات، وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی دارایی عێراقی لێ ئاگاداردەکاتەوە. ئاماژەی بەوەشکرد، تەنیا بۆ داهاتی نەوتی و نانەوتی و خەرجییەکان بەشێوەیەکی وەرزی وردبینیی دەکەین. سەرۆکی دیوانی چاودێری دارایی عێراق، جەختیشی کردەوە، نابنە بەربەست لەبەردەم مافی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان و ئامانجیان دروستکردنی بەربەرست و ڕاوکردنی هەڵەکان نییە. باسی لەوەشکرد، کار بۆ رڕاستکردنەوەی ئاڕاستەکان دەکەن تاوەکو خەڵکی بەشێوەیەکی ڕاست و دروست مافەکانیان بەدەستبهێنن. سەرچاوە، کەناڵ8

هاوڵاتی کەنەکە: هێرشە ڕەگەزپەرستییەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا بۆ سەر بەها، نرخ و پیرۆزیەکانی نەتەوەی کورد ڕۆژ لەدوای ڕۆژ بەرفراوانتر دەبن. کۆمیسیۆنی زمان، کەلتوور و پەروەردەی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان-کەنەکە، لە بارەی هەوڵە قڕکەرییە کەلتوویی و هونەرییەکان لەلایەن دەوڵەتی داگیرکەری تورکیاوە، کە ماوەیەکە دەستی پێکردووە، ڕاگەیاندراوێكی بڵاوکردەوە دەڵێت، هێرشە ڕەگەزپەرستییەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا بۆ سەر بەها، نرخ و پیرۆزیەکانی نەتەوەی کورد ڕۆژ لەدوای ڕۆژ بەرفراوانتر دەبن، کوشتن و کۆمەڵکوژیی و تاڵانکردنی خاک لە 100 ساڵی ڕابردوودا، کە بەسەر گەلەکەمان ئەنجامیان داوە بەس نەبوو! ئێستا ڕێ لە شایی و هەڵپەرکێ و نمایشە فۆلکلۆرییەکانی گەنجان و گەنجانى کورد دەگرن و دەیانخەنە زیندانەوە. ئاماژەی بەوەشکردووە، دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا ڕێ لە شایی و هەڵپەرێکی گەنجانی کورد دەگرن، بۆیە پێویستە ڕۆشنبیران و سیاسیی و کوردستانیان لە دژی ئەو شەپۆلە نوێیەی فاشیزمی تورکیا بووەستنەوە و هەڵوێستی نەتەوەیی خۆیان بنوێنن. ئەوەشخراوەتەڕوو، هێرشە ڕەگەزپەرستییەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا بۆ سەر بەها، نرخ و پیرۆزیەکانی نەتەوەی کورد ڕۆژ لەدوای ڕۆژ بەرفراوانتر دەبن، کوشتن و کۆمەڵکوژیی و تاڵانکردنی خاک لە 100 ساڵی ڕابردوودا، کە بەسەر گەلەکەمان ئەنجامیان داوە بەس نەبوو! ئێستا ڕێ لە شایی و هەڵپەرکێ و نمایشە فۆلکلۆرییەکانی گەنجان و گەنجانى کورد دەگرن و دەیانخەنە زیندانەوە. باسلەوەشدەکات، ئەو نووسین و هێما و تابلۆی سەر شەقامەکان لادەبەن کە لەلایەن شارەوانییەکانی باکووری کوردستانەوە بە زمانی کوردی نوسراون، وەک چۆن پێشتریش ئەو نوسراوە کوردییانەیان لەسەر کێلی مردوو و شەهیدەکان نوسرابوون لایانبردن و پۆستەرەکەی “ئەحمەدی خانی”ـیان تێکشکاند و چەندین تاوانی دیکەی لەم جۆرەیان بەرامبەر بە گەلەکەمان ئەنجامداوە. جەختیشیان کردووەتەوە، ئەمە سەرەتای شەپۆلێکی نوێی فاشیزم و ڕەگەزپەرستییە و دەوڵەتى تورکیا دەیەوێت دەستکەوتی خەبات و تێکۆشانی 100 ساڵەی نەتەوەکەمان لەناو ببات، دەوڵەت ئەوە باش دەزانێت کە گەلی کورد لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەتەوەیەکی ڕەسەنە و هەمیشە لەسەر خاکی خۆی ژیاوە و مێژوویەکی هەزاران ساڵی هەیە، بۆیە دەیەوێت ئێستای نەتەوەی کورد، کەلتوور، هونەر، وێژە و فۆلکلۆرەکەی لە ڕێگای کردە ڕەگەزپەرستییەکانیانەوە لەناو ببات. کەنەکە لە کۆتایی ڕاگەیەندراوەکەشیدا دەڵێت، لەپێناو تێکشکان و لاوازکردنی ڕەگەزپەرستی، بە پلەی یەکەم پێویستە لەسەر دەزگا ڕۆشنبیریی و سیاسییەکانی کورد بە گشتیی و کورد و کوردستانیان لە بەرامبەر ئەم شەپۆلە نوێیەی فاشیزمی دەوڵەتی تورکیا بوەستنەوە و هەڵوێستی نەتەوەیی خۆیان نیشان بدەن و لە هەموو ماڵ، کوچە هەر شوێنێکی ژیان بە کەلتوور، هونەر  و کاری فۆلکلۆری کوردیەوە بڕازێننەوە و ڕۆحی نەتەوەیی و نیشتیمانی پێ بەهێزتر و پتەوتر بکەن.  

هاوڵاتی بە فەرمانی وەزیری ناوخۆی تورکیا نووسینی "بەهێواشی، پێشڕەوی بۆ پیادەیە" لەسەر شەقامەکان سڕایەوە. نووسینی "بەهێواشی، پێشڕەوی بۆ پیادەیە" بە زمانی کوردی هەفتەی ڕابردوو لە چەند پارێزگایەکی باکووری کوردستان لە لایەن شارەوانیەکانی دەم پارتییەوە لەسەر شەقامەکان نووسرابوو، بەڵام دوای تێپەڕبوونی چەند ڕۆژێک لە نووسینەکە لەسەر شەقامەکان سڕایەوە. ڕۆژنامەی ئەڤرەسەلی تورکیش لەم بارەیەوە بڵاوکردەوە و دەڵێت: بە فەرمانی وەزیری ناوخۆی تورکیا نووسینەکە سڕایەوە.

هاوڵاتی ڕۆژنامەی گاردیانی بەریتانی ڕایگەیاند "هەواڵگری 'مۆساد'ی ئیسرائیلی میژوویەکی دوور و درێژی لە کوشتنی سەرکردە دیارەکانی بزووتنەوەی حەماس هەیە". لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا لە لایەن تەلئەبیبەوە بەردەوام سەرکردە دیارەکانی بزووتنەوەی حەماس کراونەتە ئامانج و تیرۆر کراون، بە تیرۆرکردنی سەڵاح شەحادە، دامەزرێنەری لیواکانی قەسام، لە مانگی تەمووزی ساڵی 2002 لەغەززە دەستی پێکردووە و دواهەمینیشیان تیرۆکردنی ئیسماعیل هەنییە بەرپرسی مەکتەبی سیاسیی بزوتنەوەی حەماس بوو، کە دوێنێ چوارشەممە لەشوێنی حه‌وانه‌ى خۆی لەتارانی پایتەختی ئێران تیرۆرکرا. سەرکردە و دامەزرێنەری بزوتنەوەی حەماس، ئەحمەد یاسین، عەبدولعەزیز ڕانتیسی، کە جێگر بوو لەسەرکردایەتیی حەماس لەناوخۆی فەڵەستین ‌و سەڵاح شەحادە، دامەزرێنەری ڕاستەقینەی لیواکانی قەسام، باڵی سەربازیی بزوتنەوەی حەماس، لەدیارترین سەرکردەکانی بزوتنەوەی حەماسبوون کە لەلایەن ئیسرائیلەوە تیرۆرکروان.  ئەو سەکردە دیارانەی حەماس کە بەدەستی ئیسرائیل کراونەتە ئامانج و تیرۆرکراون لەوانە:- 1- سەڵاح شەحادە: لەمانگی تەمموزی ساڵی 2002 لەغەززە تیرۆرکراوە، دامەزرێنەری لیواکانی قەسام بووە. 2- شێخ ئەحمەد یاسین: لەمانگی ئاداری 2004 لەغەززە تیرۆرکرا، دامەزرێنەری بزوتنەوەی حەماس. 3- عەبدولعەزیز ڕەنتیسی: لەمانگی نیسانی ساڵی 2004 لەغەززە تیرۆرکرا، دوایی ئەحمەد یاسین سەرکردایەتیی حەماسی گرتە ئەستۆ. 4- نزار ڕەییان: لەمانگی یەکی ساڵی 2009 لەجەبەلیە تیرۆرکراوە، سەرکردەیەکی سیاسیی‌ و سەربازیی بووە لەبزوتنەوەی حەماس. 5- ئەحمەد جەعبەری: لەتشرینی دوەمی ساڵی 2012 لەغەززە تیرۆرکرا، فەرماندەیەکی سەربازیی دیاربوو لەکەتیبەکانی قەسام. 6- ڕائید عەتتار: لەساڵی 2014 لەڕەفەح تیرۆرکراوە، فەرماندەی لیوای ڕەفەح بوو لەکەتیبەکانی قەسام ‌و ئەندامی دامەزرێنەری لیوای ڕەفەح بووە. 7- جەمیلە شەنتی: لەمانگی تشرینی یەکەمی ساڵی 2023 لەغەززە تیرۆرکرا، یەکەم ژن بووە لەمەکتەبی سیاسیی بزوتنەوەی حەماس. 8- ئەیمەن نەوفەل: لە تشرینی یەکەمی ساڵی 2023 لەغەززە تیرۆرکراوە، فەرماندەی ئەمنی بووە لەکەتیبەکانی قەسام. 9-ساڵح عروری: لەمانگی یەکی ساڵی 2024 لەبەیروت تیرۆرکرا، دووەم فەرماندەیی حەماس بووەو بەشداریی لەدامەزراندنی کەتیبەکانی قەسامدا کردووە. 10- ئیسماعیل هەنیە: لەساڵی 2024 لەتاران تیرۆرکراوە، لەنێوان ساڵانی 2006 بۆ 2007 وەک سەرۆک وەزیرانی حکومەتی فەڵەستین‌و لەساڵی 2021وە سەرۆکی مەکتەبی سیاسیی حەماس بووە.  

هاوڵاتی/ دڵشاد ئەنوەر گەر لە ڕووداوی تیرۆکردنی ئیسماعیل هەنییە وردببینەوە کۆمەڵێک لق و پەلوپۆی هەیە، بە وردبوونەوە لەو لقانە تا ڕادەیەک بەرچاومان ڕووندەبێتەوە، بەوەی ڕووداوەکە هێندەی پەیامی لە پشتەوەیە ئەوەندە خودی هەنییە مەبەست نەبوو. ئیسماعیل هەنییە و بەرپرسانی حەماس ماوەی چەندین ساڵە لە قەتەرن، دەست پێگەیشتنیان بۆ ئیسرائیل زۆر ئاسانبوو، بەڵام ئیسرائیل لەناو قەتەر ئەم کارەی نەکرد، بەڵکو وڵاتێکی هەڵبژارد کە تەواو نەیارییەتی. بەرپرسانی حەماس پێشتر بەڕەزامەندی ئەمەریکا و هاوپەیمانان چووبوونە قەتەر،  تا لەوێ بۆ نێوەنگیری دەست پێگەیشتنیان ئاسان بێت، هەروەک چۆن ڕێگە بە ماناوەی تاڵیبانیش درابوو لەقەتەر لەکاتێکدا لە شەڕی قورسدا بوون لەگەڵ ئەمەریکا. ئیسرائیل نەیدەویست لەو وڵاتە بیانکاتە ئامانج تا هەم قەتەر ئیحراج نەکات، هەم کارتەکە بۆ شوێن و کاتێکی گونجاو دانێت. تیرۆرکردنی هەنییە لەکاتێکدایە، لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا فشار لەسەر قەتەر هەبوو بۆ دەرکردنیان. بۆیە بە ئامانجکردنی هەنییە و فشارەکانی ڕابردوو بۆ دەرکردنیان لە قەتەر، کۆمەڵێک شتی لێدەخوێنرێتەوە لەوانە؛ ڕەنگە بڕیاری کۆتایی درابێت بۆ مامەڵەنەکردنی سیاسی لەگەڵ حەماس و یەکلاییکردنەوەی هاوکێشەکە بە هێز، ڕەنگە ئەوەی بڕیاری تەسفییەکردنی سەرکردەکانی حەماسی خێراتر کردبێت، هاتنی چین بێت بۆ ناو هاوکێشەکە، کە هەنییە لێرەدا وەکو وەجهی دبلۆماسی حەماس ڕۆڵی هەبوو. ئیسرائیل دەمێکە شەڕی فراوانی نەکردووە، هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردوو دەرفەتە و بۆی ڕەخساوە، نایەوێ ئەم دەرفەتە لەدەست بدات، بەڵکو دەیەوێ زۆر هاوکێشەی لە ناوچەکەدا پێ یەکلایی بکاتەوە، هەروەک ناتەنیاهۆ لەسەرەتای شەڕەکەدا گوتی: "ئەم شەڕە هاوکێشەی نوێ دەهێنێتە ئاراوە". ئەو پرسیارەی لێرەدا دێتە پێشەوە ئەوەیە: بە ئامانجکردنی هەنییە لەناو تارانی پایتەختی ئێراندا بۆ؟   بێگومان هەنییە لە شوێن و ساتێکی تەواو هەستیاردا کراوەتە ئامانج، ساتی دەستبەکاربوونی سەرۆکی ئێران و شوێنەکەش ناو خاکی ئێرانی نەیاری ئیسرائیلە. ئیسرائیل لەسەرەتای هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردووی حەماس، گومانی لە هەبوونی دەستی ئێران لە پشت مەسەلەکەوە هەبوو، ئێستا لەناو خاکی ئێران و لەکاتی دەستبەکاربوونی سەرۆکدا هەنییە دەکاتە ئامانج، ئەمە ڕێک ئەو پەیامەی لە پشتەوەیە هەر هێز و گروپێک پشت بەهەر وڵاتێک ببەستێت، ناوخۆی ئەو وڵاتەش بۆی پارێزراو نییە، وەک چۆن ئەو پەیامەش دەگەیەنێت دەستمان دەگاتە قوڵایی ئەو وڵاتانەش کە نەیارمانن. هەڵبژاردنی کات و شوێنێکی وەک دەستبەکاربوونی سەرۆک و ناو خاکی ئێران بۆ بە ئامانجکردنی هەنییە، کە ڕەنگە لەمکاتەدا ڕێوشوێنی ئەمنی توندتر لە جاران گیرابێتە بەر، بۆ ئێران مایەی ئیحراجییەکی گەورەیە و ئەو بۆچوونانە پوچەڵدەکاتەوە کە پێیانوایە هەنییە پێشکەش ئیسرائیل کراوە. ئێران ئەو کارەی بکردایە، شوێنی تر زۆرە نەک ناوخۆی وڵاتەکەی و خۆ ئیحراجکردنی لەبەردەم دۆست و نەیارانیدا. ئەم ڕووداوە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ڕای هاوپەیمانەکانی ئێرانیش هەبێت، تێبینی لەسەر هێز و توانای ئەو وڵاتە دروستبکات، گەر وەڵامی گونجاوی نەبێت، بەتایبەت هێز و گروپگەلێکی زۆر بە پاڵپشتی ئێران شاخ لە ئیسرائیل گیر دەکەن و ئەم ڕووداوە لە ڕووی مەعنەوییەوە کاریگەری دەبێت لەسەریان. پەیامی پشت بە ئامانجکردنی هەنییە دیسان بۆ تورکیاشە، کە لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا خەریکبوو شاخی لە ئیسرائیل گیر بکات و شەڕە لێدوان لە نێوان بەرپرسەکانیان دروستبوو، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا وا دیارە ئیسرائیل دەیەوێ دەستوەشاندنەکەی بێ گرفتی گەورە تێپەڕێت و نایەوێ ئێران بوروژێنێت، بۆیە هێشتا قسە لەسەر بە ئامانجکردنی هەنییە ناکات. دڵشاد ئەنوەر گەر لە ڕووداوی تیرۆکردنی ئیسماعیل هەنییە وردببینەوە کۆمەڵێک لق و پەلوپۆی هەیە، بە وردبوونەوە لەو لقانە تا ڕادەیەک بەرچاومان ڕووندەبێتەوە، بەوەی ڕووداوەکە هێندەی پەیامی لە پشتەوەیە ئەوەندە خودی هەنییە مەبەست نەبوو. ئیسماعیل هەنییە و بەرپرسانی حەماس ماوەی چەندین ساڵە لە قەتەرن، دەست پێگەیشتنیان بۆ ئیسرائیل زۆر ئاسانبوو، بەڵام ئیسرائیل لەناو قەتەر ئەم کارەی نەکرد، بەڵکو وڵاتێکی هەڵبژارد کە تەواو نەیارییەتی. بەرپرسانی حەماس پێشتر بەڕەزامەندی ئەمەریکا و هاوپەیمانان چووبوونە قەتەر،  تا لەوێ بۆ نێوەنگیری دەست پێگەیشتنیان ئاسان بێت، هەروەک چۆن ڕێگە بە ماناوەی تاڵیبانیش درابوو لەقەتەر لەکاتێکدا لە شەڕی قورسدا بوون لەگەڵ ئەمەریکا. ئیسرائیل نەیدەویست لەو وڵاتە بیانکاتە ئامانج تا هەم قەتەر ئیحراج نەکات، هەم کارتەکە بۆ شوێن و کاتێکی گونجاو دانێت. تیرۆرکردنی هەنییە لەکاتێکدایە، لە ماوەی چەند ساڵی ڕابردوودا فشار لەسەر قەتەر هەبوو بۆ دەرکردنیان. بۆیە بە ئامانجکردنی هەنییە و فشارەکانی ڕابردوو بۆ دەرکردنیان لە قەتەر، کۆمەڵێک شتی لێدەخوێنرێتەوە لەوانە؛ ڕەنگە بڕیاری کۆتایی درابێت بۆ مامەڵەنەکردنی سیاسی لەگەڵ حەماس و یەکلاییکردنەوەی هاوکێشەکە بە هێز، ڕەنگە ئەوەی بڕیاری تەسفییەکردنی سەرکردەکانی حەماسی خێراتر کردبێت، هاتنی چین بێت بۆ ناو هاوکێشەکە، کە هەنییە لێرەدا وەکو وەجهی دبلۆماسی حەماس ڕۆڵی هەبوو. ئیسرائیل دەمێکە شەڕی فراوانی نەکردووە، هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردوو دەرفەتە و بۆی ڕەخساوە، نایەوێ ئەم دەرفەتە لەدەست بدات، بەڵکو دەیەوێ زۆر هاوکێشەی لە ناوچەکەدا پێ یەکلایی بکاتەوە، هەروەک ناتەنیاهۆ لەسەرەتای شەڕەکەدا گوتی: "ئەم شەڕە هاوکێشەی نوێ دەهێنێتە ئاراوە". ئەو پرسیارەی لێرەدا دێتە پێشەوە ئەوەیە: بە ئامانجکردنی هەنییە لەناو تارانی پایتەختی ئێراندا بۆ؟   بێگومان هەنییە لە شوێن و ساتێکی تەواو هەستیاردا کراوەتە ئامانج، ساتی دەستبەکاربوونی سەرۆکی ئێران و شوێنەکەش ناو خاکی ئێرانی نەیاری ئیسرائیلە. ئیسرائیل لەسەرەتای هێرشەکانی مانگی دەی ساڵی ڕابردووی حەماس، گومانی لە هەبوونی دەستی ئێران لە پشت مەسەلەکەوە هەبوو، ئێستا لەناو خاکی ئێران و لەکاتی دەستبەکاربوونی سەرۆکدا هەنییە دەکاتە ئامانج، ئەمە ڕێک ئەو پەیامەی لە پشتەوەیە هەر هێز و گروپێک پشت بەهەر وڵاتێک ببەستێت، ناوخۆی ئەو وڵاتەش بۆی پارێزراو نییە، وەک چۆن ئەو پەیامەش دەگەیەنێت دەستمان دەگاتە قوڵایی ئەو وڵاتانەش کە نەیارمانن. هەڵبژاردنی کات و شوێنێکی وەک دەستبەکاربوونی سەرۆک و ناو خاکی ئێران بۆ بە ئامانجکردنی هەنییە، کە ڕەنگە لەمکاتەدا ڕێوشوێنی ئەمنی توندتر لە جاران گیرابێتە بەر، بۆ ئێران مایەی ئیحراجییەکی گەورەیە و ئەو بۆچوونانە پوچەڵدەکاتەوە کە پێیانوایە هەنییە پێشکەش ئیسرائیل کراوە. ئێران ئەو کارەی بکردایە، شوێنی تر زۆرە نەک ناوخۆی وڵاتەکەی و خۆ ئیحراجکردنی لەبەردەم دۆست و نەیارانیدا. ئەم ڕووداوە ڕەنگە کاریگەری لەسەر ڕای هاوپەیمانەکانی ئێرانیش هەبێت، تێبینی لەسەر هێز و توانای ئەو وڵاتە دروستبکات، گەر وەڵامی گونجاوی نەبێت، بەتایبەت هێز و گروپگەلێکی زۆر بە پاڵپشتی ئێران شاخ لە ئیسرائیل گیر دەکەن و ئەم ڕووداوە لە ڕووی مەعنەوییەوە کاریگەری دەبێت لەسەریان. پەیامی پشت بە ئامانجکردنی هەنییە دیسان بۆ تورکیاشە، کە لەچەند ڕۆژی ڕابردوودا خەریکبوو شاخی لە ئیسرائیل گیر بکات و شەڕە لێدوان لە نێوان بەرپرسەکانیان دروستبوو، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەمانەشدا وا دیارە ئیسرائیل دەیەوێ دەستوەشاندنەکەی بێ گرفتی گەورە تێپەڕێت و نایەوێ ئێران بوروژێنێت، بۆیە هێشتا قسە لەسەر بە ئامانجکردنی هەنییە ناکات.

هاوڵاتی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە تاران لە یەکەم ڕۆژی دەستبەکاربوونی مەسعود پزیشکیان لە نووسینگەکەی لەگەڵیدا کۆبووەوە و دەڵێت، خۆشحاڵم بە بینینی مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران. نێچیرڤان بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکسدا نووسیویەتی، خۆشحاڵم بە بینینی مەسعود پزیشکیان، سەرۆککۆماری ئێران لە یەکەم ڕۆژی دەستبەکاربوونی لە نووسینگەکەی.  دەشڵێت، چاوم لەوەیە پێکەوە کاربکەین بۆ بەرەوپێشبردنی پەیوەندییەکانی عێراق و هەرێمی کوردستان لەگەڵ ئێران.  جێگەی ئاماژەیە، ئێواره‌ى ڕۆژی سێشه‌ممه‌ 30ی تەمووزی 2024 نێچيرڤان بارزانى، سه‌رۆكى هه‌رێمى كوردستان به‌ ياوه‌ريى شاندێكى باڵا له‌ تاران له‌گه‌ڵ سه‌ركرده‌ و به‌رپرسانى باڵاى ديكه‌ى وڵاتانى بانگهێشتكراو، به‌شداریى له‌ ڕێوڕه‌سمى سوێندخواردن و ده‌ستبه‌كاربوونى مه‌سعود پزيشكيان، سه‌رۆكى ئێراندا كرد، كه‌ له‌ ئه‌نجوومه‌نى شوراى ئيسلامى به‌ڕێوه‌چوو.

هاوڵاتی وتەبێژی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق، دەڵێت، بۆ بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان بڕی 69 ملیار دینار لەلایەن حكومەتی عێراقەوە تەرخانكراوە و ئەگەر پێویستیش بكات گۆڕانكاری بەسەر بودجەی تەرخانكراودا دێت. ئەمڕۆ چوارشەممە، 31ی تەمووزی 2024، جومانە غەلای وتەبێژی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، ڕێكارەكانی ئەنجامدانی پرۆسەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمى كوردستان بەردەوامی هەیە، لەو چوارچێوەیەشدا كۆمیسیۆن چوار جۆر نموونەی وەرەقەى دەنگدانى پەسەندكردووە بۆ پارێزگاكانی هەولێر، سلێمانی، دهۆك و هەڵەبجە، بەجۆرێک هەر پارێزگایەك وەرەقەی تایبەت بە خۆی هەیە. دەشڵێت، بۆ بەڕێوەبردنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان بڕی 69 ملیار دینار لەلایەن حكومەتی عێراقەوە تەرخانكراوە و ئەگەر پێویستیش بكات گۆڕانكاری بەسەر بودجەی تەرخانكراودا دێت. جومانە غەلای ئەوەشی خستۆتەڕوو، بۆ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان، دوو ملیۆن و 899 هەزار و 578 كەس مافی دەنگدانیان هەیە، بەهۆی سڕینەوەی ناوی مردووان و دووبارەكان ژمارەكە كەمیكردووە. جێگەی ئاماژەیە، بڕیارە ڕۆژی 20ی تشرینی یەكەمی ئەمساڵ هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان ‌ئەنجام بدرێت، هەروەها هەڵبژاردنەكە لەلایەن كۆمیسیۆنی باڵای هەڵبژاردنەكانی عێراقەوە بەڕێوە دەبرێت.