ئەمریکا؛ سوپای نوێی سوریا پێکهاتەی گروپە توندڕەوەکانە

  لە دوو ڕۆژى ڕابردوودا، مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات، لە کۆڕبەندی سەکۆ میوانداریدارى کراوە، لە دیدارەکەدا نزیکە ٧٠ ئەکادیمیی کوردستانیی و نێودەوڵەتیی بەشداریان کردوە عەبدى قسەی لەسەر ئەو ئاڵەنگارییانە کرد کە ڕۆژاڤا و هەسەدە و سووریا لە دوای ڕووخانی ئەسەد ڕووبەڕووی بوونەتەوە. شێرکۆ کرمانج، نوسەرى دیارى کورد یەکێک بووە لەبەشداربوانى کۆڕبەندەکە، لەتۆڕى کۆمەڵایەتى فەیسبوک بابەتێکى لەسەر نوسیوەو ناوەڕۆکى دیدارەکەى خستوەتەڕوو، لەبەشێکیدا دەڵێت: هەسەدە، یان کورد لە ڕۆژاڤا، حەز ناکەن ببنە ئۆپۆزسیۆن، چونکە شەڕ لە قازانجی کەس نییە. وتیشی ئێمە هەوڵ دەدەین پرسەکان بە گفتوگۆ و دیبلۆماسی چارەسەر بکەین. دەقى نوسینەکە جەنەراڵ مەزڵووم عەبدی میوانی سەکۆ بوو چی گوت؟ لە چەند خاڵێکدا دەیخەمەڕوو شێرکۆ کرمانج دوێنێ شەو کۆڕبەندی "سەکۆ" میوانداری لە مەزڵووم عەبدی، فەرماندەی هێزەکانی سووریای دیموکرات، کرد. لە دیدارەکە کە نزیکە ٧٠ ئەکادیمیی کوردستانیی و نێودەوڵەتیی بەشداریان کرد، بەڕێزیان قسەی لەسەر ئەو ئاڵەنگارییانە کرد کە ڕۆژاڤا و هەسەدە و سووریا لە دوای ڕووخانی ئەسەد ڕووبەڕووی بوونەتەوە. دواتریش وەڵامی کۆمەڵێک پرسیاری ئامادەبووانی بە دوورودرێژی دایە، کە بووە مایەی گفتوگۆیەکی پیشەییانە و ئەکادیمییانە. هەوڵدەدەم لێرە لە چەند خاڵێک کورتیان بکەمەوە بەڵام بە سەرنجێک دەست پێدەکەم: سەرنجەکە لە مێژە ڕەخنەیەکی زۆرم لە سیاسەتمەدارانی کوردستان هەیە، لەوەی کە ئامادەن چاوپێکەتن لەگەڵ ڕۆژنامەنووس و ئەکادیمییە ڕۆژئاوایی و عەرەبەکان بکەن بەڵام زۆر کەم لە سەکۆ و میدیا کوردییەکان دەردەکەون. مەزڵووم عەبدی پێناچێت لەو توخمە لە سیاسەتمەدارانی کوردستان بێت. ئەم هەلە دەقۆزمەوە بڵێم کە کۆڕبەندی سەکۆ دەرگای ئاواڵەیە بۆ هەموو سیاسەتمەدارانی کوردستان لە هەر حیزب و ڕێکخراوێک بن، بەڵی لە هەر حیزب و ڕێکخراوێک، ئێمە بەخۆشحاڵییەوە ئامادەین لە سەکۆ دیداری کراوە یان تایبەتیان بۆ ڕێکبخەین و هەلی قسەکردن و گفتوگۆیان بۆ بڕەخسێنین. ڕۆژاڤا و باشوور مەزڵووم عەبدی درکی بەو دابەشبوونە کردووە کە لەنێو ماڵی کوردیی‌دا هەیە لە ڕۆژاڤای کوردستان. هەر ئەوەش بووەتە هۆکاری سەرەکی سەردانەکەی بۆ هەولێر. ئەو سەردانەکەی هەولێر و ڕۆڵ و دیدارەکەی لەگەڵ کاک مەسعود بارزانی زۆر بە ئەرێنی دیت و پێی وابوو کە سەرەتایەکی نوێ لە پەیوەندی نێوان باشوور و ڕۆژاڤاـیە.  گوتیشی کە فەڕەنسییەکان هاوکارمانن لە پرس و پڕۆسەی دیالۆگی کوردی-کوردی. ئەو گوتی ئێمە ئیش لەسەر ئەوە دەکەین کە کورد، ئەوان و ئەنەکەسە، وەک یەک گرووپ لە دانووسانەکان لەگەڵ دیمەشق بەشدار بن، بەڵام پێناچێت تا ئێستا دانیشتنەکەی بارزانی و مەزڵووم، هەروەها هەوڵەکانی فەڕەنسا هیچ بەرهەمێکی ئەوتۆی هەبێت، بەڵام بەگشتی زۆر گەشبین بوو و پێی وابوو لە داهاتوویەکی نزیکدا بەرهەمی دەبێت. مەزڵووم پێداگری لەسەر ئەوە کرد کە لە ڕۆژاڤا یەک هێزی سەربازیی هەیە و هەر یەک هێزی سەربازیی دەمێنێتەوە و نایانەوێت هەڵەکانی باشوور لە پەیوەند بە فرەهێزی چەکداریی دووبارە بکەنەوە. ڕۆژاڤا و ئەمریکا مەزڵووم عەبدی گوتی پەیوەندی و هاوکاری ئێمە لەگەڵ ئەمریکییەکان مێژوو و بنەماکەی دەگەڕێتەوە بۆ شەڕ دژی تیرۆر، داعش. هاوکات، بوونی ئەمریکاییەکانی لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە بە گرنگ دەزانی. گوتیشی ئەمریکییەکان زیاتر لەو ناوچانە هاوکاریمان دەکەن کە ناوچەی ناکوردیین. پێدەچوو مەبەستی ئەوە بێت کە ئەو شەڕ و بەرخۆدانەی بەنداوی تشرین و پردی قەرەقۆزا بەبێ هاوکاری ئەمریکییەکان ئەنجام دەدەن. لە پەیوەند بە مانەوە و دەرچوونی هێزەکانی ئەمریکا شتێکی ڕوونی نەگوت، پێناچێت هیچ شتێکی کۆنکریتیان لە ئەمریکییەکان، دوای هاتنی ترەمپ، بیستبێت لەسەر مانەوە یان دەرچوون. بەڵام گوتی ئێمە هێزێکین پێش هاتنی ئەمریکییەکان بوونمان هەبوو، بەدەرچوونی ئەمریکییەکانیش هەر دەمێنین. گوتی لەوانەیە دۆخەکە سەخت بێت بۆمان، بەڵام ئێمە کۆڵنادەین و بەرخۆدان بەردەوام دەبێت. کورد و دیمەشق مەزڵووم عەبدی سەردانەکەی بۆ دیمەشق بە ئەرێنی وەسف کرد و گوتی کە لەسەر خەتە گشتییەکان لێک تێگەیشتنمان هەبوو، بەڵام کەم باسی وردەکارییەکانمان کرد. بەکورتی، نیواونیوی دەدیت، واتە لەلایەک باش و لەلایەک خراپ. دڵی بە قسەکانی ئەحمەد شەرع خۆش بوو و پێی وابوو کە پێدەچێت گۆڕانکارییەک لە هەڵوێست و تێگەیشتنی ئەو کەسە دروست بووە، بەڵام هاوکات نیگەران بوو لە هەڵسوکەوتەکانی هەیئەی تەحریری شام و شەرع، بەتایبەتی لە پەیوەند بە بڕیاردان بەبێ گەڕانەوە بۆ ڕێڤەبەریا خۆسەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا و لایەنەکانی دیکە. ئەو پێی وابوو کە گرووپەگەلی جیاواز، کە زۆرینەیان سەلەفی و توندڕەو و لاپەڕ و جیهانیین، لەنێو هەیئەی تەحریری شام بوونیان هەیە و ئەگەری زۆرە کە کێشە بۆ گرووپە میانڕەوەکان دروست بکەن و دەوڵەت بەرەو ئاقاری حوکمی شەریعە ببەن. هەر لەو پەیوەندە گوتی ئەگەر بەو شێوەیەی کە تا ئێستا هەیئەی تەحریری شام ئیدارەی دەوڵەت دەدات بەردەوام بێت، بەتایبەتی بڕیاردانی تاکلایەنانە، ئەوە ئەوان بەشداری پڕۆسەی سیاسی ناکەن. هاوکات، ئەو دەیگوت کە هەسەدە، یان کورد لە ڕۆژاڤا، حەز ناکەن ببنە ئۆپۆزسیۆن، چونکە شەڕ لە قازانجی کەس نییە. گوتیشی ئێمە هەوڵ دەدەین پرسەکان بە گفتوگۆ و دیبلۆماسی چارەسەر بکەن. چارەسەر چییە؟ مەزڵووم عەبدی دەڵێت کە ئەوان نایانەوێت سووریا دابەش بکەن و لەو باوەڕەدان کە لە ڕێگەی لامەرکەزی دەتوانن چارەسەری نەک هەر پرسی کورد بەڵکوو هەموو گرووپە دینی و نەتەوەییەکانی دیکەی سووریا بکەن. سەرەڕای ئەوەی کە پرسیاری ئەوەی لێ کرا کە مەبەستتان چییە لە لامەرکەزی، بەڵام وەڵامەکەی زۆر ڕوون نەبوو. وا پێدەچێت ئەوەی ئەوان دەخوازن هەر جۆرێکە لە فیدڕالیزم بەڵام فیدڕالیزمێکی نانەتەوەیی بەڵکوو جوگرافی. هۆکاری ئەوەش وەک لەنێوان قسەکانی دەردەکەوتن دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی هەسەدە بەشێکی زۆری خەڵکەکەی کورد نین، یان ناوچەی کوردستانیی نین. ئەوان ڕازین بەوەی کە هێزەکانی هەسەدە ببن بە بەشێک لە سوپای سووریا بەڵام بە مەرجێک کە هێزەکانی هەسەدە جۆرێک لە سەربەخۆییان هەبێت و گرووپێکی پەرشوبڵاو نەبن بەڵكوو لە ناوچەکانی خۆیان، باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بمێننەوە. ئەم خاڵە و پرسی لامەرکەزی دووان لە خاڵە ناکۆکی لەسەرەکان لەگەڵ دیمەشق. من پێم وایە، ئەگەر دیمەشق ئەوە قەبوڵ بکات ئەوە ڕێڤەبەریا خۆسەری هەنگاوی بەرەو کۆنفیدراڵی دەنێت. مەزڵووم گوتی ئێمە پێشنیازی چەندین ساڵمان کردووە بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەی جێکردنەوەی هێزەکانی هەسەدە لەناو سوپای سووریا. دڵی بەوە خۆش بوو کە فشارێکی زۆر، بەتایبەتی لەلایەن هەندێک وڵاتی ئەوڕوپی، لەسەر حکومەتی دیمەشق هەیە. ئەو پێیوابوو ئەم فشارانە نەبێت، یان نەمێنن، حکومەتی سووریا لەوانەیە بە ئاقاری توندڕەوی هەنگاو بنێت.   چارەنووسی داعش لە پەیوەند بە گیراوەکانی داعش، مەزڵووم گوتی کە ئەوان بێجگە لە داعشە سوورییەکان کەسی دیکەیان دادگایی نەکردووە، بەڵكوو دەیانەوێت ڕەوانەی وڵاتەکانی خۆیان بکەنەوە. بەڵام پێناچێت هیچ وڵاتێک بەدەم ئەو داوایەی هەسەدە هاتبن تا ئێستا. ئەو دەیگوت، ڕووخانی ڕژێم بووەتە مایەی بەهێزبوونی داعش چونکە چەک و تەقەمەنیان لە ئاکامی ئەو فەوزایەی سەری هەڵداوە لە سووریا بەدەستهێناوە و هەندێک کەس و لایەن پەیوەندیان پێوە کردوون.  کورد و تورک مەزڵووم عەبدی تورکیای وەک هەڕەشەیەکی جددی وێنا دەکرد. ئەوە لە کاتێکدا کە وەک ئەو دەیگوت تورکیا ئێمە بەو شێوەیە دەبینێت.  ئەو گوتی کە ئەمریکا و وڵاتانی دیکە هەوڵی هێور کردنەوەی دۆخەکەیان داوە بەڵام تا ئێستا نەیانتوانیوە قەناعەت بە تورکیا بکەن کە هێرش و هەڕەشەکانی ڕابگرێت. ئەگەر تورکیا ئێمەی مەشغولی شەڕێکی لابەلا نەکردبا، ئەگەری هەبوو کە هێزەکانمان جووڵەیان بکردابایە بەرەوە دیمەشق، مەزڵووم ئاوا وەڵامی پرسیارێکی دایەوە لەو پەیوەندەدا. تاکە گەشبینییەک لە پەیوەند بە کێشە و ململانێکان و پێکدادانەکانیان لەگەڵ تورکیا کە مەزڵووم عەبدی هەیبوو پڕۆسەی ئاشتی بوو لە تورکیا. ئەو پێی وابوو ئەگەر پڕۆسەی ئاشتی بەروپێش بچێت ئەوە ئەگەری زۆرە هەڵوێستی تورکیا لەبەرانبەر ئەوانیش بگۆڕێت. لە کۆتاییدا داوای لە هەموو ئەکادیمییانی کوردستان و ڕۆژئاوا کرد کە بە هەر جۆرێک بۆیان دەکرێت و گونجاوە فشار لەسەر حکومەتەکانی خۆیان بکەن هەم بۆ پشتیوانی لە ڕۆژاڤا هەم بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕناگێزییەکانی تورکیا و تاکڕەویی لە دیمەشق.

هاوڵاتى دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا پێداگری لەسەر ئەوە کردووە کە فەلەستینییەکان مافی گەڕانەوەیان بۆ غەززە نابێت بەپێی پلانەکەی بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی ئەو خاکە، ئەمە وتانەى لەمیانەى چاوپێکەوتنێکدا کردووە کە ئەمڕۆ دووشەممە بڵاوکرایەوە. لە وەڵامی پرسیارێکدا کە ئایا ڕێگە بە فەلەستینییەکان دەدرێت بگەڕێنەوە، ترەمپ بە کەناڵى فۆکس نیوزی ڕاگەیاندوە: نا، ئەوان خانووبەرەی زۆر باشتر بەدەست ناهێنن. دۆناڵد ترەمپ ئاماژەی بەوەشکردوە، بە واتایەکی تر باس لە دروستکردنی شوێنێکی هەمیشەیی بۆ ئەوان دەکەم، ئاماژەی بەوەشکرد کە ژیانکردن بۆ چەند ساڵێک لەکەرتى غەززە بەردەوام نابێت.  لەو چاوپێکەوتنەکەدا کە ڕۆژی دووشەممە بەشی یەکەم پەخش دەکرێت، وتی کۆمەڵگەی سەرسوڕهێنەر بۆ زیاتر لە دوو ملیۆن فەلەستینی دانیشتووی غەززە دروست دەکات. وتیشی: کۆمەڵگەی سەلامەت دروست دەکەین، کەمێک دوور لەو شوێنەی ئێستا کە هەموو مەترسییەکانی لێیە، بیر لەوە بکەرەوە وەک گەشەپێدانێکی خانووبەرە بۆ داهاتوو، ئەوە پارچە زەوییەکی جوان دەبێت. ترامپ خواستی خۆی بۆ وەرگرتنی ژمارەیەک لە خەڵکی غەززی بۆ ئوردن و میسر دووپاتکردەوە و دەشڵێت: پێدەچێت باس لە ملیۆن و نیوێک بکەین، ئێمە بە سادەیی هەموو ناوچەکە پاک دەکەینەوە. وەک دەزانن بەدرێژایی سەدەکان ئەم ناوچەیە شایەتی ململانێی زۆر بووە، نازانم بەڵام دەبێت شتێک ڕووبدات. دوای ماوەیەکی کەم لە دەستبەکاربوونی لە ٢٠ی مانگى یەکى ڕابردوو، سەرۆکی ئەمریکا بیرۆکەی کۆنترۆڵکردنی ئەمریکا بەسەر غەززە و بەشداریکردنی هەوڵە بەرفراوانەکانی ئاوەدانکردنەوەی غەززەی خستەڕوو.  ترامپ پێشنیاری کرد کە ئەمریکا پاش نیشتەجێکردنی فەلەستینییەکان لە شوێنێکی دیکە، غەززە لە ئیسرائیلەوە کۆنترۆڵ بکات و "ریڤێرای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست" دروست بکات. دیار نییە ئەمریکا لەژێر چ دەسەڵاتێکدا داوای کۆنترۆڵکردنی غەززە دەکات. ئەم ڕاگەیاندنەی ترەمپ ڕەخنەی دەستبەجێی چەند وڵاتێکی لێکەوتەوە.

بڕیارە شاندی دەم پارتی بۆ ئیمرالی سەردانى هەرێمى کوردستان بکەن و لەگەڵ چەند بەرپرسێکى باڵاى حکومەت و سەرکردەى حزبەسیاسیەکان دیدارو کۆبوونەوە ئەنجامبدەن. ئەو سەردانە بڕیترە ڕۆژی شەممەی داهاتوو 16ی مانگ ئەنجامبدرێت و سەرەتاش دەچنە هەولێرو دیدارێک لەگەڵ مەسعود بارزانی سەرۆکى پارتى و  نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان ئەنجامدەدەن و دواتر سەردانى سلێمانى دەکەن. شاندی دەم پارتی رۆژی 28ـی کانوونی یەکەمی 2024 سەردانی ئیمراڵی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆ.جـ.ـەلان، رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کۆبووەوە. رۆژی دواتر شاندەکە پەیامێکی لەسەر زاری ئۆجـ.ـەلان بڵاوکردەوە، تێیدا جەختی لە بەهێزکردنی برایەتیی کورد و تورک کردەوە. دوای ئەوە شاندەکە سەردانی بەشێک لە پارتە سیاسییەکانی پەرلەمانی تورکیای کرد و لەگەڵیان کۆبووەوە. دەم پارتی دەڵێت، شاندەکە لە سێ کەس پێکدێن کە بریتین لە سری سورەییا ئۆندەر، بریکاری سەرۆکی فراکسیۆنی دەم پارتی و پەروین بوڵدان، پەرلەمانتاری دەم پارتی لە بازنەی وان و کاسکین بایندر، هاوسەرۆکی پارتی هەرێمە دیموکراتەکان لە تورکیا. شاندەکەی دەم پارتی بۆ جاری دووەم لە 22-01-2025 سەردانی ئیمرالی کرد و لەگەڵ عەبدوڵڵا ئۆجـ.ـەلان، رێبەری زیندانیکراوی پەکەکە کۆبووەوە؛ دواتر پەیامێکیان بڵاوکردەوە و رایانگەیاند، "کارەکانی بەڕێز ئۆجـ.ـەلان لەبارەی پرۆسەکە بەردەوام دەبێت. دوای تەواوکردنی ئامادەکارییەکان، پەیام بۆ رای گشتی بڵاودەکاتەوە."

  ئیسحاق هێرزۆگ، سەرۆکی ئیسرائیل دەڵێت سەرۆکی ئەمەریکا دۆناڵد ترامپ بڕیارە لەگەڵ سەرۆکی میسڕ عەبدلفەتاح سیسی و ئەگەری هەیە لەگەڵ شازادەی جێنشینی عەرەبستانی سعودیە محەمەد بن سەلمانیشدا کۆببێتەوە. لێدوانەکە ئیسحاق هێرزۆگ، سەرۆکی ئیسرائیل، وەکو وەڵامێک هات بۆ پرسیارێک سەبارەت بە پێشنیارەکەی ئەمدواییانەی ترامپ بۆ گرتن و گەشەپێدانی کەرتی غەززە. سەرۆکی ئیسرائیل باسی لەوە نەکرد کۆبوونەوەکان لە کوێ ئەنجام دەدرێن، هەروەها باسی لە ناوەڕۆکی بابەتەکانیش نەکرد. ئاماژەی بەوەدا دۆناڵد ترامپ بڕیارە لە چەند ڕۆژی داهاتوودا لەگەڵ پاشای ئوردن عەبدوڵادا کۆببێتەوە. هێرزۆگ وتیشى: ئەمانە هاوبەشێکن کە دەبێت گوێیان لێبگیرێت، دەبێت قسەیان لەگەڵدا بکرێت. دەبێت ڕێز لە هەستییان بگرین و بزانین چۆن پلانێک دابنێین کە لە داهاتوودا بەرگە بگرێت. عەرەبستانی سعودیە پێشنیارەکەی سەرۆک ترامپی بۆ غەززە ڕەت کردووەتەوە. ڕۆیتەرز پێشتر بڵاویکردەوە کە پاشا عەبدوڵای ئوردن بە نیازە لە کۆبوونەوەکەیدا لەگەڵ ترامپ پێی بڵێت کە پێشنیارەکەی دەبێتە هۆی توندڕەویی و بێسەروبەری لە سەرانسەری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بڵاودەکاتەوە، هەروەها ئاشتی ئوردن لەگەڵ ئیسڕائیلدا دەخاتە مەترسییەوە. لەهەفتەى ڕابردوودا، دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا ڕایگەیاند، دەیەوێت ئەمەریکا خاوەندارێتی کەرتی غەززە بکات، دوای ئەوەی داوای کرد فەلەستینییەکان لەو ناوچە بە جەنگ وێرانبووە بگوازرێنەوە بۆ وڵاتانی دراوسێی ئوردن و میسر. ئێوارەی ڕۆژی سێشەممەى ڕابردوو، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی هاوبەشدا لەگەڵ بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە کۆشکی سپی ترامپ ڕایگەیاند، "ئەمەریکا کەرتی غەززە دەگرێتەدەست و کار بۆ نۆژەنکردنەوەی دەکات." لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا سەدان هەزار فەلەستینی لە باشووری غەززە بەرەو باکوور گەڕانەوە سەر ماڵەکانیان، دوای ئەوەی ئیسرائیل ڕێگەی بە گەڕانەوەی خەڵک دا لە چوارچێوەی ئاگربەستێک لەگەڵ حەماس بۆ ئازادکردنی بارمتەکان. ترامپ ئاماژەی بەوەشکرد، "دەیەوێت گەشە بە ناوچەکە بدات و ببێت بە ناوچەیەکی گەشتیاری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا".

بەهای دراوی ئێران بەرامبەر بە دۆلاری ئەمەریکایی بۆ نزمترین ئاستی پێوانەیی دابەزی، دوای ئەوەی ڕابەری باڵای ئێران گفتوگۆی لەگەڵ ئەمەریکا ڕەتکردەوە و سەرۆک دانۆڵد ترامپ هەوڵیدا هەڵمەتی " زۆرترین فشار " بۆ سەر تاران بگەڕێنێتەوە. بەپێی ماڵپەڕی ئاڵوگۆڕی بیانی alanchand.com، ڕۆژی یەکشەممە نرخی تمەن لە بازاڕە نافەڕمییەکاندا بۆ 900,500 تمەن دابەزی، بە بەراورد بە 869,500 تمەن لە ڕۆژی شەممەدا.  ماڵپەڕی bazar360.com دەڵێت دۆلار بە 883,100 تمەن فرۆشراوە. ماڵپەڕی Asr-e-no بڵاویکردەوە کە نرخی دۆلار بە 891,000 تمەن مامەڵەی پێوەکراوە. لە کاتێکدا کە ڕووبەڕووی ڕێژەی هەڵاوسانی فەڕمی لە سەدا 35 بوونەتەوە، ئێرانییەکان بەدوای پەناگەیەکی پارێزراودا دەگەڕێن بۆ پاشەکەوتەکانییان، دۆلار و دراوی قورسی دیکە و زێڕ دەکڕن. دوای هەڵبژاردنەوەی سەرۆک دانۆڵد ترامپ وەکو سەرۆکی ئەمەریکا، نرخی دۆلار بەرامبەر بە تمەن بەرزبووەوە و بە نزیکەی 690,000 تمەن مامەڵەی پێوەکرا، ئەمەش بەهۆی نیگەرانییەکانەوە سەبارەت بەوەی ترامپ سیاسەتی " زۆرترین فشار " بەسەر ئێراندا بسەپێنێت و سزای توندتر بخاتە سەر ئەو وڵاتە و دەسەڵات بە ئیسڕائیل بدات هێرش بکاتە سەر شوێنە ئەتۆمییەکانی ئێران. لە ساڵی 2018 دا سەرۆک ترامپ کە ئەو کاتەش سەرۆکی ئەمەریکا بوو لە ڕێککەوتنە ئەتۆمییەکەی ساڵی 2015 ی نێوان ئێران و زلهێزەکانی جیهان کشایەوە و سەرجەم سزاکانی سەپاندەوە بەسەر تاراندا. ڕێککەوتنەکە چالاکییە ئەتۆمییەکانی ئێرانی سنووردار دەکرد و لە بەرامبەریشدا سزا نێودەوڵەتییەکانی سەر ئێران سووک دەکران. ئێرانیش لە وەڵامدا زۆربەی مەرجەکانی ڕێککەوتنەکەی پێشێل کرد و پیتاندنی یۆرانیۆمی خێراتر کرد. لە دوای سەپاندنەوەی سزاکانەوە لە ساڵی 2018 دا، تمەنی ئێرانی زیاتر لە سەدا 90 ی بەهاکەی لە دەستداوە.

لەتیف ڕەشید، سەرۆک کۆماری عێراق، سکاڵای یاسایی لەسەر هەریەکە لە سەرۆکوەزیران و وەزیری دارایی عێراق تۆمار کردووە، لەسەر پرسی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان. ئەمڕۆ یەکشەممە، هاوڕێ تۆفیق، بەڕێوەبەری گشتیی پەیوەندییەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە سەرۆکایەتیی کۆماری عێراق لەکۆنگرەیەکى ڕۆژنامەوانیدا ناوەڕۆکى سکاڵاکانى خستەڕوو. ناوبراو ئاماژەى بۆ ئەوەکرد، سکاڵاکەى سەرۆک کۆمار، لە رۆژی 20-01-2025، تۆمار کراوە 19 رۆژ بەسەر سکاڵاکەیان تێپەڕ بووە، بەڵام لەو ماوەیەدا چاوەڕوانی بڕیاری دادگا بوون.   هاوڕێ تۆفیق وتى: داوامان کردووە دادگەی فیدراڵی فەرمانی وەلائی دەربکات بۆ خەرجکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بەشێوەیەکی بەردەوام و بێ دواکەوتن بابەتە هونەرییەکان نەبنە هۆکاری دواخستنی مووچە. بەڕێوەبەری گشتیی پەیوەندییەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە سەرۆکایەتیی کۆماری عێراق، ئاماژەى بۆ ئەوەکرد لە سکاڵاکەیان دا داوایان کردووە دادگای فیدراڵی، ئەنجوومەنی نوێنەران پابەند بکات بە پەسندکردنی مادەی 12، بڕگەی ج لە یاسای بودجەی فیدراڵی کە تایبەتە بە تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان، بەڵام لە رۆژانی رابردوو ئەوە کرا.   رۆژی 02-02-2025، پەرلەمانی عێراق دەنگی بە هەمواری یاسای بودجە دا. مادەی 12 لە یاسای بودجەی گشتیی عێراق تایبەتە بە خەرجیی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نەوت لە هەرێمی کوردستان، پێشنیاز کراوە 16 دۆلار بێت، لە عێراق خەرجییەکە 6 دۆلارە، لەو ماددەیەدا بە خاڵ لایەنە یاساییەکەی هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان باسکراوە. هاوڕێ تۆفیق لە بەشێکی قسەکانی دا باسی لەوەش کرد، دادگاییەکە رۆژ 12ـی مانگ دەکرێت و "هەموو لایەک چاوەڕوانین دادگەی فیدراڵی بڕیاری دەستووریی خۆی دەربکات".   بەڕێوەبەری گشتیی پەیوەندییەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە سەرۆکایەتیی کۆماری عێراق ئاماژەی بەوەش کرد، لەتیف رەشید "پەرۆشی دۆخی مووچەخۆران و سەرجەم هاووڵاتییان و پێکهاتەکان لە هەموو عێراق، بۆیە ئێمەی راسپارد بۆ داکۆکی لە مووچەخۆران، ئەو سکاڵایە تۆمار بکەین". ئەمڕۆ 13 رۆژە بەشێک لە مامۆستا و فەرمانبەرانی سلێمانی بەهۆی دواکەوتنی مووچە، خێوەتیان هەڵداوە و مانیان لە خواردن گرتووە. هاوڕێ تۆفیق باسی لەوە کرد، سەرۆککۆمار داوای کردووە، دادگەی فیدراڵی، وەزارەتی دارایی عێراق بە خەرجکردنی سەرجەم مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بۆ مانگەکانی رابردوو و تەواوی مانگەکانی داهاتوو پابەند بکات.

دادگای باڵای فیدراڵی ئەمڕۆ یەکشەممە 11ی شوبات وەک وادەی تانەدان دیاریکرد کە دژی دەنگدان لەسەر سێ یاساکە پێشکەشکرابوون. لە بەیاننامەیەکی دادگاکەدا، ئەوە خراوەتەڕوو ڕۆژی 11ی شوباتی وەک وادەی تانەدان داناوە کە لە دژی دەنگدان لەسەر سێ یاسای (لێبوردنی گشتی، باری کەسی و گەڕانەوەی خانووبەرە) پێشکەشکراون. پێشتر دادگای باڵای فیدراڵی فەرمانی دادوەری بۆ ڕاگرتنی جێبەجێکردنی یاساکانی لێبوردنی گشتی و باری کەسی و گەڕاندنەوەی موڵک و ماڵی دەرکردبوو. پێشتر ئەنجوومەنی باڵای دادوەری دەڵێت یاساکانی لێبوردنی گشتی، باری کەسی و گەڕانەوەی موڵک بۆ خاوەنەکانیان تائێستا لە ڕۆژنامەی وەقائیع بڵاونەکراونەتەوە و نەکەوتوونەتە بواری جێبەجێکردنەوە، بەهۆیەش ناکرێت فەرمانی سالارییان بۆ ڕاگرتنی کارپێکردنیان دەربچێت، بەڵام دادگای فیدڕاڵی جەخت دەکاتەوە کە بڕیارەکەی دەستوورییە و دەبێت هەموو دەسەڵاتەکان پێوەی پابەند بن. ڕۆژنامەی شەرقلئەوست لە سەرچاوەیەکی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت بڵاویکردەوە، کۆبوونەوەی شەوی ڕابردوو لایەنە پێکهێنەرەکانی حکومەت بەمەبەستی دەرفەتدان بە دادگای فیدڕاڵی دواخراوە تا چارەسەرێک بۆ ئەو فەرمانە سالارییەی بدۆزێتەوە کە بۆ ڕاگرتنی کارکردن بە سێ یاسا دەریکردووە. بەوتەی ئەو سەرچاوەیە، ئێستا لایەنەکان کار بۆ چارەسەری ئەو ناکۆکییە کەم وێنەیە دەکەن کە بەهۆی سێ یاساکە لەنێوان ئەنجوومەنی باڵای دادوەری و دادگای فیدڕاڵی ڕوویداوە، لایەنەکان بەگشتی و چوارچێوەی هەماهەنگیش بەتایبەتی دەیانەوێت چارەسەرێکی خێرا بۆ ئەو ناکۆکییە بدۆزنەوە کە بۆ خوێندنەوەی دەستوور دروستبووە.

کەناڵی تەلەفیزیۆنی ئێران بڵاویکردەوە ڕۆژی شەممە ڕابەری باڵای ئێران ئایەتوڵا عەلی خامنەئی لە تاران لەگەڵ سەرکردەی کاتی حەماس خەلیل ئەلحەیا و دوو سەرکردەی دیکەی حەماسدا کۆبووەتەوە. خامنەئی لەو کۆبوونەوەیەدا بە بەرپرسانی حەماسی ڕاگەیاند " ئێوە شکستتان بە ڕژێمی زایۆنی هێنا. ڕێگەتان نەدا هیچ کام لە ئامانجەکانییان بە دەستبهێنن." کەناڵەکە وتی سەرکردە فەلەستینییەکان لە تاران بوون بە مەبەستی پیرۆزباییکردن لە خامنەئی بە بۆنەی ساڵیادی شۆڕشی ئیسلامی 1979 ی ئێرانەوە. سوپاسی پشتیوانییەکانی ئێرانییان کردووە. شاندەکەی حەماس کە سەرۆکی ئەنجومەنی حەماس موحەمەد دەروێش و بەرپرسی باڵای حەماس نزار عەوەزوڵاشیان تێدا بووە، ڕاپۆرتێکییان داوە بە خامنەئی سەبارەت بە دۆخی ئێستای غەززە و کەناری ڕۆژئاوا. تەلەفزیۆنی دەوڵەتی ئێران ڕایگەیاندووە کە ئەلحەیا بە خامنەیی وتووە "ئەمڕۆ بە شانازییەوە هاتووین بۆ بینینیت." هەروەها خامنەیی لەو کۆبوونەوەیەدا وتویەتی هەڕەشەکانی ئەمەریکا لە دژی ئێران هیچ کاریگەرییەکی لەسەر بیرکردنەوەی خەڵکەکەمان نییە." ئاماژەى بۆ ئەوەشکردووە پرسی فەلەستین بۆ ئێران، پرسێکی سەرەکییە، سەرکەوتنی فەلەستینیش بۆ ئەوان پرسێکی دیاریکراوە، هەروەها لە کۆتایی قسەکانیدا بۆ ڕێبەرانی بزووتنەوەی حەماس وتی: بە فەزڵی خودا ڕۆژێک دێت کە هەمووتان بە شانازییەوە پرسی قودستان بۆ جیهانی ئیسلامی یەکلایی کردبێتەوە و بە دڵنیاییەوە ئەو ڕۆژە ڕوودەدات.

ناوەندى ڕاگەیاندنى قەسەدە ڕایگەیاند لە ٢٤ کاتژمێری کۆتایی بەرخۆدانی هێزەکانییاندا، ١٤ چەتە کوژراون، ٣ سەربازی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و ١٦ چەتەی دیکەش بریندار بوون، هەروەها تۆتۆمبیلێکی داگیرکەرانیش تێکشکێندرا. لەڕاگەیەندراوێکیاندا هێزەکانی سووریای دیموکراتیک (قەسەدە) ئاماری شەڕ و چالاکییەکانی ٢٤ کاتژمێری کۆتایی لە دژی سوپای تورکی داگیرکەر و چەتەکانی بڵاوکردەوە. لە ڕاگەیاندراوەکەی قەسەدەدا ئەم زانیارییانە بڵاوکراوەتەوە: "لە چەندین بەرەوە چالاکییە ڕەواکانی هێزەکانمان لە دژی هێرشەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر بەردەوامە. دوێنێ لە بەرەی دێر حافیر چەتەکەک کوژرا. یەکنەکانی شەهید هاروونیش گورزی لە ئۆتۆمبیلێکی گوێزەرەی چەتەکان وەشاند و بەتەواوەتی تیكشێندرا. شەڕڤانانمان بەرپەرچی هێرشێکی چەتەکانیان دایەوە بۆسەر خاڵێکی هێزەکانمان لە گوندەواری باکووری بەنداوەی تشرین و شەڕ و پێکدادان درووست بوو. لە ئەنجامی شەڕەکەدا ٣ چەتە کوژران و ٥ی دیکەش بریندا بوو.  جموجۆڵی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی هێرشبەری دەوڵەتی تورکی داگیرکەر بە ئاسمانی هەرێمەکەدا بەردەوام بوو. هاوکات لە دەوروبەری بەنداوی تشرین بە قورسی بە تۆپهاوێژ تۆپباران کرا. لە ئەنجامدا زیانی ماددی بەر ماڵ و موڵکی خەڵکی هەرێمەکە کەوت. هێزەکانمان چالاکی کاریگەرییان لە دژی بارەگای داگیرکەران لە گردی قەرەقۆزاقی باشووری کۆبانێ ئەنجامدا. لە ئەنجامدا تەقینەوەیەکی گەورە لە بارەگاکەدا درووستبوو کە نزیکەی ٤ کاتژمێر بەردەوام بوو. هاوکات یەکینەی شەهید هاروون لە هەمان گرددا گورزی لە هێزەکانی سوپای تورکی داگیرکەر وەشاند و ژمارەیەک سەرباز بریندار بوون. هێزەکانمان خێمەیەکی داگیرکەرییان لەنابرد. هەروەها لە چوارچێوەی چالاکییە ڕەواکاندا لە دژی سوپای تورکی داگیرکەر و چەتەکانیدا، یەکینەکانی پاراستنی ژن (یەپەژە) چالاکی کاریگەرییان لە دژی بارەگای سوپای تورکی داگیرکەر لە گردی قەرەقۆزاق ئەنجامدا. لە چالاکییەکەدا خاڵێکی سەربازی خاپور کرا، ١٠ چەتەیش کوژران و ١٤ چەتە برینداربوون کە ٣ دانەیان سەربازی تورکی داگیرکەر بوون. فرۆکەی جەنگی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر گوندی تینی بۆمباران کرد. لە ئەنجامدا زیانی ماددی لە ماڵ و موڵکی مەدەنییەکان کەوتەوە. لە هەمانکاتدا گوندەکانی تینی، جادا، بیر حەسۆ، دیکان، خەسەق، مەلحا، پری قەرەقۆزاق و گرێ شێڤیی لە باشووری کۆبانێ بە هاوەن، موشەک، تانک بۆمباران کران. بە هۆکاری تۆپبارانەکە زیانی ماددی کەوتەوە. فرۆکە جەنگییەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر دوێنێ کاتژمێر ٨:٠٠ دوو جار شارۆچکەی شیوخی بۆمباران کرد و زیانی ماددی لە ماڵ و موڵکی دانیشتووانی کەوتەوە. دوێنێ  کاتژمێر ١٦:٠٠ هێزەکانی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر لە بارەگای خۆی لە گوندی هۆشەری، بە موشەک گوندی تۆرمانی تۆپباران کرد. لە ئەنجامدا زیانی ماددی لە ماڵ و موڵکی دانیشتووانی کەوتەوە. فرۆکەی بێفرۆکەوانیش لە هەرێمەکە دەگەڕا. ئاماری دوێنێی زیانەکانی چەتە ە داگیرکەران بەمجۆرەیە: ١٤ چەتە کوژرا، ٣ سەربازی دەوڵەتی تورکی داگیرکەر و ١٦ چەتە بریندار بوون. هەروەها ئۆتۆمبێڵێکی گواستنەوەی سەربازی تێک شکێنرا.

فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان ئەنجامی بۆردوومانێکی مانگی رابردووی هێزەکانی بۆ سەر پێگەکانی چەکدارانی داعش راگەیاند، 7 چەکدار کوژراون، سیان بەرپرسن و یەکێکیان والی کەرکوکى داعشە   له‌به‌یاننامه‌یه‌كی فه‌رمانده‌یی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان، ئەمرۆ شەممە، ڕایدەگەیەنت، لەڕێگەى فڕۆكه‌كانی ئێف 16وە له‌ 31ی 1ی 2025، هێرشێکى ئاسمانیی کرایە سەر مۆڵگەیەکى داعش. به‌ پشتبه‌ستن به‌ زانیاریی هه‌واڵگریی دروستی ناو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌واڵگری سه‌ربازی و له‌ژێر چاودێری و پلاندانان و به‌دواداچوون، حه‌شارگه‌یه‌كی تیرۆریستانی كرده‌ ئامانج له‌ناوچه‌ی زه‌ركه‌ له‌ناو كه‌رتی فه‌رمانده‌یی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی سه‌ڵاحه‌دین و له‌ ناوه‌وه‌یدا مه‌فره‌زێكی تیرۆریستی هه‌بووه‌. بەیاننامەکە ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوە: دوای هه‌وڵی ته‌كنیكی و به‌دواداچوون و به‌كارهێنان و پشكنینی زانیاری، و ئه‌نجامدانی پشكنین له‌سه‌ر ته‌رمی 7 كوژراوه‌كه‌ له‌م ئۆپه‌راسیۆنه‌دا، له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌واڵگری سه‌ربازییه‌وه‌، به‌ هه‌ماهه‌نگی ته‌كنیكی و هه‌واڵگری له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانی نێوده‌وڵه‌تی، ئه‌وه‌ پشتڕاستكرایه‌وه‌ و یه‌كلاكه‌ره‌وه‌ بوو كه‌ سه‌ركرده‌ گرنگه‌ تیرۆریسته‌كان كوژراون. فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان، ئەوەش دەخاتەڕوو: له‌نێو ئه‌م سه‌ركردانه‌دا بریتین له‌: 1- تیرۆریست ده‌هام محه‌مه‌د علێوی مه‌كه‌نی (ئه‌بو سه‌عید ده‌ندوشی) به‌ناو والی كه‌ركوك، به‌رپرسه‌ له‌ چه‌ندین ئۆپه‌راسیۆنی تیرۆریستی و كوشتنی هاووڵاتیانی بێتاوان و تاوانی تیرۆریستی له‌ دۆڵی شای و چیای حه‌مرین و حه‌ویجه‌ له‌ كه‌رتی كه‌ركوك. 2- تیرۆریست شه‌حازه‌ عه‌لاوی ساڵح مه‌كه‌نی (ئه‌بو عیسا)، به‌ناو به‌رپرسی كه‌رتی حه‌مرینی چه‌ته‌كانی داعش. 3- تیرۆریست به‌ناو ڕه‌بیع به‌توش، یه‌كێك له‌ توخمه‌ تیرۆریستییه‌ گرنگه‌كانی ناو چه‌ته‌كانی داعش.

پارێزگاری ئەنقەرەى وڵاتى تورکیا، واسیپ شاهین بڵاویکردەوە ٣٣ کەس بەهۆی خواردنەوەی کحولی ساختە لە شارەکە گیانیان لەدەستداوە، ٢٠ کەسی دیکە لە نەخۆشخانە لە ژێر چاودێری چڕدان. لە وتارێکیدا لە ڕێوڕەسمی کردنەوەی بنکەیەکی پۆلیس لە ئەنقەرە پێشکەشی کرد، شاهین ئاماژەی بەوە کرد کە لە ماوەی ڕۆژانی ڕابردوودا ڕووداوی مردن بەهۆی خواردنەوەی کحولی ساختە لە ئەنقەرە ڕووی لە هەڵکشان کردووە، ئەوەیش نیگەڕانی کردوون، وای لێکردوون لە ئامادەکاری زیاتردابن. شاهین باسی لەوە کرد کە هێزە ئەمنییەکان شەو ڕۆژ بەردەوامن لەسەر هەڵمەتەکانیان بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو کەسانەی بە بەرهەمهێنانی خواردنەوەی کحولی ساختە ژیانی هاووڵاتیان دەخەنە مەترسییەوە. پارێزگاری ئەنقەرە شاهین ئەوەیشی خستەڕوو کە ٣٣ کەس بەهۆی خواردنەوەی کحولی ساختە لە شارەکە گیانیان لەدەستداوە و، ڕایگەیاند: "لە ئێستادا٢٠ کەس لە نەخۆشخانە لە ژێر چاودێری چڕدان. ڕێکاری یاسایی لە بارەی ٣٢ کەس بەهۆی بەرهەمهێنان و فرۆشتنی خواردنەوەی کحولی ساختە گیراوەتەبەر و، لەوانەیش ١٣ کەسیان دەستبەسەر کراون". هاوکاتداود گوڵ، پارێزگاری ئیستەنبووڵ رایگەیاند، مانگی رابردوو بەهۆی خواردنەوەی کحولی ساختەوە 70 کەس لە پارێزگاکە گیانیان لەدەستداوە؛ ئاماژەی بەوەش کرد، بە مەبەستی رێگریکردن لە بەرهەمهێنان و بازرگانیکردن بە کحولی ساختە، تیمەکانیان چەندین هەڵمەتیان ئەنجامداوە. داود گوڵ، 15ی کانوونی دووەمی 2025، لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس رایگەیاند، مۆڵەتی فرۆشتنیان لە 63 فرۆشگەی کحول وەرگرتووەتەوە و دایانخستوون. 10ی تشرینی یەکەمی 2024یش پارێزگای ئیستەنبووڵ رایگەیاند، بە مەبەستی رێگری لە بەرهەمهێنان و بازرگانیکردن بە کحولی ساختە، بڕیاردرا لە هەموو فرۆشگەکان سیستمی کامێرای چاودێریی 24 کاژێری دابنرێت. بەگوێرەی ئامارێکی پارێزگای ئیستەنبووڵ، پار لەو پارێزگەیە 48 کەس بە هۆی خواردنەوەی کحولی ساختەوە گیانیان لەدەستداوە.

  حەماس ئامادەکاری دەکات بۆ ڕادەستکردنی سێ بارمتەی ئیسرائیلی لە بەرامبەر دیلەکانی فەلەستینی لە دوایین قۆناغی ڕێککەوتنی ئاگربەست کە ئامانج لێی خۆشکردنی ڕێگایە بۆ کۆتایی هاتنی شەڕی غەززە. بڕیارە ئەمڕۆ شەممە، لە بیست و یەکهەمین ڕۆژی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە، بزوتنەوەی حەماسی فەلەستینی و ئیسرائیل، پێنجەمین پرۆسەی ئاڵوگۆڕی دیل و بارمەتەكان ئەنجامبدەن، بەپێی رێککەوتنی ئاگربەستی غەززە. بزوتنەوەی  حەماس ڕایگەیاند: ئوهاد بن عامی و ئەلیاهو شەرابی، كە لەڕۆژی (7) تشرینی یەكەمی ساڵی (2023) لە کۆمەڵگەی بیئری بە بارمتەی گرتوون،  لەگەڵ ئور لێڤی کە هەمان ڕۆژ لەکاتی بەشداریکردن لە ڤیستیڤاڵی مۆسیقای نۆڤا بە بارمەتەگیرا، ئەمڕۆ رادەستیان دەكات. نوسینگەی ڕاگەیاندنی حەماس دەڵێت: لەبەرامبەر ئازادكردنی ئەو سێ‌ بارمتەیە، ئیسرائیل (183) زیندانی فەلەستینی ئازاد دەکات کە (18)کەسیان زیندانی هەتاهەتایی بەسەردا سەپێنراوە، (54) کەسیان سزای درێژخایەنیان بەسەردا سەپێنراوە، (111) کەسیشیان لە کەرتی غەززە دەستگیرکراون. دوێنێ‌ هەینی یانەی دیلەكانی فەلەستین ڕایگەیاند، ئیسرائیل ڕۆژی شەممە (183) دەستگیرکراوی فەلەستینی لە زیندانەکانی ئازاد دەکات، لە بەرامبەر سێ بە بارمەتگیراوی پیاو، کە یەکێکیان هەڵگری رەگەزنامەی ئەڵمانی-ئیسرائیلیەو لەلایەن حەماسەوە ئازاد دەکرێن.

  حەماس ئامادەکاری دەکات بۆ ڕادەستکردنی سێ بارمتەی ئیسرائیلی لە بەرامبەر دیلەکانی فەلەستینی لە دوایین قۆناغی ڕێککەوتنی ئاگربەست کە ئامانج لێی خۆشکردنی ڕێگایە بۆ کۆتایی هاتنی شەڕی غەززە. بڕیارە ئەمڕۆ شەممە، لە بیست و یەکهەمین ڕۆژی ڕێککەوتنی ئاگربەست لە غەززە، بزوتنەوەی حەماسی فەلەستینی و ئیسرائیل، پێنجەمین پرۆسەی ئاڵوگۆڕی دیل و بارمەتەكان ئەنجامبدەن، بەپێی رێککەوتنی ئاگربەستی غەززە. بزوتنەوەی  حەماس ڕایگەیاند: ئوهاد بن عامی و ئەلیاهو شەرابی، كە لەڕۆژی (7) تشرینی یەكەمی ساڵی (2023) لە کۆمەڵگەی بیئری بە بارمتەی گرتوون،  لەگەڵ ئور لێڤی کە هەمان ڕۆژ لەکاتی بەشداریکردن لە ڤیستیڤاڵی مۆسیقای نۆڤا بە بارمەتەگیرا، ئەمڕۆ رادەستیان دەكات. نوسینگەی ڕاگەیاندنی حەماس دەڵێت: لەبەرامبەر ئازادكردنی ئەو سێ‌ بارمتەیە، ئیسرائیل (183) زیندانی فەلەستینی ئازاد دەکات کە (18)کەسیان زیندانی هەتاهەتایی بەسەردا سەپێنراوە، (54) کەسیان سزای درێژخایەنیان بەسەردا سەپێنراوە، (111) کەسیشیان لە کەرتی غەززە دەستگیرکراون. دوێنێ‌ هەینی یانەی دیلەكانی فەلەستین ڕایگەیاند، ئیسرائیل ڕۆژی شەممە (183) دەستگیرکراوی فەلەستینی لە زیندانەکانی ئازاد دەکات، لە بەرامبەر سێ بە بارمەتگیراوی پیاو، کە یەکێکیان هەڵگری رەگەزنامەی ئەڵمانی-ئیسرائیلیەو لەلایەن حەماسەوە ئازاد دەکرێن.

 جێگری نێردەی تایبەتی ئەمەریکا بۆ کاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، مۆرگن ئۆرتاگوس ڕایگەیاند: ئەمەریکا هێڵێکی سووری داناوە لەسەر ئەوەی کە گروپی چەکداریی حزبوڵای شیعە نابێت بەشداری لە حکومەتی دواتری لوبناندا بکات، ئەوەش دوای شکستە سەربازییەکەی ساڵی ڕابردووی بەرامبەر ئیسڕائیل. ئۆرتاگوس یەکەم بەرپرسی باڵای ئەمەریکایە سەردانی لوبنان بکات لە دوای دەستبەکاربوونی سەرۆک دانۆڵد ترامپەوە و لە دوای ئەوەشەوە کە جۆزیف عەون وەکو سەرۆکی لوبنان هەڵبژێردرا. سەردانەکەی ئۆرتاگوس لە کاتێکدایە کە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەت لە لوبنان چەقی بەستووە، لە کاتێکدا کە پۆستەکانی حکومەت لەسەر هێڵی تائیفی دابەش دەکرێن. حزبی ئەمەلی هاوپەیمانی حزبوڵا سوور بووە لەسەر پەسەندکردنی سەرجەم وەزیرە شیعەکان، ئەوەش وایکردووە پڕۆسەکە چەق ببەستێت. دوای کۆبوونەوەکەی لەگەڵ سەرۆکی لوبناندا، ئۆرتاگوس وتی: لە حزبوڵا ناترسێت چونکە لە ڕووی سەربازییەوە شکستییان هێناوە." ئەوەش وەکو ئاماژەیەک لەسەر شەڕەکەی ساڵی ڕابردووی نێوان ئیسڕائیل و حزبوڵا کە لەلایەن ئێرانەوە پشتیوانی لێدەکرێت. وتیشی " هێڵی سووری ڕوون و ئاشکرامان لە ئەمەریکاوە داناوە لەسەر ئەوەی نەتوانن گەلی لوبنان تیرۆر بکەن، بە ئەندامێتیشییانەوە لە حکومەتدا."

مارکۆ ڕوبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا بڕیارە لە ناوەڕاستی مانگی دوودا گەشت بۆ چوار وڵاتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکات، ئەمەش دوای ئەوەی سەرۆکی ئەمەریکا دانۆڵد ترامپ ڕایگەیاند کە دەیەوێت ئەمەریکا خاوەندارێتی غەززە بکات و فەلەستینییەکان بگوازێتەوە بۆ وڵاتانی عەرەبی دراوسێ. بەرپرسێکی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا ڕایگەیاند ڕوبیۆ لە 13-18 ی مانگی دوودا دەچێت بۆ کۆنفرانسی ئاسایشی میونخ و لەوێیەوە دەچێتە ئیسڕائیل و ئیماڕات و قەتەڕ و سعودیە. ڕوبیۆ ڕۆژی چوارشەممەى پێشوو وتی فەلەستینییەکانی غەززە دەبێت بۆ ماوەیەکی "کاتی" غەززە جێبهێڵن، ئەمەش لە کاتێکدا کە دوای جەنگەکە غەززە دووبارە ئاوەدان دەکرێتەوە. بەرپرسەکەی ئەمەریکا وتی ڕوبیۆ لە ماوەی گەشتەکەیدا باس لە غەززە و لێکەوتەکانی هێرشەکەی 7 ی مانگی 10 ی 2023 ی حەماس بۆ سەر ئیسڕائیل دەکات و هەروەها هەوڵی جەختکردنەوە دەدات لە هەوڵەکانی سەرۆک ترامپ بۆ گۆڕینی دۆخی هەنووکەیی لە ناوچەکەدا. بەرپرسەکە وتی: دۆخە هەنووکەییەکە ناکرێت بەردەوام بێت، وەکو شوشتن و پاککردنەوە و دووبارەکردنەوە وایە. ئاشنا دەبیت بە دۆخەکە و هەست دەکەیت کە ئەمە ژیانەکەیە و هەر ئەمەی لێ چاوەڕێ دەکرێت. سەرۆک ترامپ و مارکۆ ڕوبیۆ لەو باوەڕەدان کە ئەمە نابێت بەوشێوەیە بێت، باوەڕییان وایە کە شتەکان دەکرێت بگۆڕدرێن. لە 25 ی مانگی یەکەوە سەرۆک ترامپ چەند جارێک پێشنیاری ئەوەی کردووە کە فەلەستینییەکانی غەززە دەبێت لەلایەن وڵاتە عەرەبییەکانی ناوچەکەوە وەربگیرێن، لەوانە میسڕ و ئوردن، وڵاتانی عەرەبی و فەلەستینییەکانیش ئەو بیرۆکەیەیان ڕەت کردووەتەوە. جەنگەکەی ئیسڕائیل و حەماس لە غەززە لە ئێستادا لە ڕێی ئاگربەستێکی ناجێگیرەوە ڕاگیراوە، بە هێرشەکانی حەماس بۆ سەر ئیسڕائیل دەستیپێکرد کە تێیدا هەزار و دوسەد کەس کوژران و سەروی دوسەد کەسیش لەلایەن حەماسەوە بە بارمتە گیران.