كتێبێكی "بەختیار عەلی" له لیستی باشترین ١٠٠ كتێبی سەدەی ٢١دایە، لە ئەڵمانیا

هاوڵاتی پەرلەمانتارێکی ئەڵمانی بە رەگەز کورد رایگەیاند، لەسەر چەند پۆستێکی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بۆ ماوەی چەند کاتژمێرێک لە تورکیا دەستگیرکراوە و دەشڵێت، دووبارە سەردانی تورکیا دەکاتەوە و بەردەوام دەبێت لە قسەکانی دژی حکومەتی تورکیا. ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، گۆکەی ئاکبوڵوت، پەرلەمانتارە ئەڵمانییەکە، لەسەر دەستگیرکردنەی رایگەیاندووە، لە رۆژی 3ی ئابی 2023 لە فرۆکەخانەی ئەنتاڵیا لەلایەن پۆلیسی تورکیاوە بە تۆمەتی دروستکردنی "پروپاگەندەی تیرۆر" دەستگیرکراوە و پاش پەیوەندی کردنی بە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا ئازاد کراوە. ئاکبوڵوت بە رەگەز کوردە و لەسەر پشکی پارتی چەپی ئەڵمانیا لەساڵی 2017ەوە پەرلەمانتارە. ئاکبوڵوت نەیوتووە لەسەر چ پۆستێکی تۆرە کۆمەڵایتییەکانی لەلایەن پۆلیسی تورکیاوە دەستگیرکراوە بەڵام ئەوەی ئاشکرا کردووە کە پۆستەکە هی ساڵی 2019 بووە. بەپێی زانیارییەکانی لە وێبسایتەکەی خۆی، ئاکبوڵوت رەخنەی توند لە حکومەتی تورکیا دەگرێت "لەسەر شەڕ هەڵگیرساندنی بێبەزەییانە بەرامبەر دانیشتوانی کورد لە دەرەوە و ناوەوەی سنوری" تورکیا. دوای ئازادبوونی، پەرلەمانتارەکە لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس (تویتەر) نوسیویەتی، "لە مانگی تشرینی یەکەم سەردانی تورکیا دەکەمەوە... وەک هەمیشە وشەکانم ناگۆڕم." ئاکبوڵوتی تەمەن 40 ساڵ چەندین جار لە پەرلەمانی ئەڵمانیا داوای کردووە کە قەدەغەی سەر پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) لە ئەڵمانیا هەڵبگیرێت.

هاوڵاتی ھاوسەرۆکی پارتی یەکێتی دیموکرات (پەیەدە) رایگەیاند، تورکیا لە هەوڵی ئەوەدایە دەوڵەتێک بۆ تورکمانەکان لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا دروست بکات و حکومەتی سوریاش ناتوانێت رێگری لێبکات. ساڵح موسلیم، هاوسەرۆکی پەیەدە لە لێدوانێکدا ئاشکرایکرد، لە ئێستادا تورکیا کار لەسەر نەخشەیەکی تایبەت دەکات بۆ تورکمانەکان چونکە لەو ناوچانە چەندین بنکەی راهێنان و چەکداری بۆ خەڵک کردووەتەوە و دەیەوێت لەو رێگەیەوە دەوڵەتێک بۆ تورکمانەکان لە باکور و رۆژهەڵاتی سوریا دابمەزرێنێت. ساڵح موسلیم دەشڵێت، سوریا ناتوانێت رێگری لێبکات چونکە "ناتوانێت هێزەکانی تورکیا لە خاکی وڵاتەکەی بکاتە دەرەوە" بەوپێیەی دیمەشق لەژێر کاریگەری سیاسەتی روسیا و ئێرانە، ئەو دوو وڵاتەش بەرژەوەندیان لەگەڵ ئەنقەرە هەیە و نایانەوێت هێزەکانی تورکیا لە سوریا بکشێنەوە.

هاوڵاتی هێزە دەریاییە رۆژئاواییە جێگیرکراوەکان لە رۆژهەلاتی ناوەڕاست بە رێبەری ئەمریکا، دوێنێ شەممە ١٢ی ئاب، ئەو کەشتیانەیان ئاگادار کردەوە کە لە گەرووی هۆرمۆزەوە گەشت دەکەن، لە هێزە چاکدارەکانی ئێران دوور بکەونەوە،بەهۆی مەترسی دەستبەسەردا گرتنیان لە لایەن ئێرانەوە. ئاژانسی  ئەسۆشەیتێدپرێس، لە ڕاپۆرتێکدا لەم بارەیەوە ڕایگەیاند " ئەم ئاگادارییانەو بونی  رێکەوتنی ئەمریکا و ئێران لەسەر ئازاد کردنی پێنج هاوڵاتی ئەمریکی لە لایەن ئێرانەوە لە بەرامبەر شەش میلیارد دۆلار دارایی راگیراوی ئێران لە کۆریای باشوور، دەرخەری ئەوەیە ململانێی ئەو دوو وڵاتە لە ئاستێکی باڵادایە". ئەسۆشەیتێد پرێس پێستریش لەزاری پێنج بەرپرسی باڵای سەربازی ئەمریکاوە رایگەیاند کە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا خەریکی تاوتوێکردنی جێگیرکردنی هێزی سەربازیین لەسەر ئەو کەشتییە بازرگانیانەی کە لە گەرووی هۆرمۆزەوە گوزەر ئەکەن.  

هاوڵاتی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق، كۆی ئه‌و هاوپه‌یمانی و لایه‌نانه‌ی ئاشكرا كرد كه‌ به‌شداری هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانی عێراق ده‌كه‌ن . عیماد جه‌میل، سه‌رۆكی تیمی ڕاگه‌یاندنی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان، له‌ لێدوانێكیدا بۆ رۆژنامه‌ی الشرق لاوسط وتی: "كۆی ئه‌و پارتانه‌ی له‌ هۆبه‌ی پارته‌كانی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان مۆڵه‌تیان وه‌رگرتووه‌، گه‌یشتووه‌ به‌ 296 پارت و 50 هاوپه‌یمانی سیاسی، ئه‌مه‌ پێش یه‌ك رۆژ له‌ داخستنی ناو تۆماركردن كه‌ بڕیاره‌ به‌یانی ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه‌، ده‌رگای خۆتۆماركردن دابخرێت" هاوکات عیماد جەمیل پێشبینی ئه‌وه‌ ده‌كات "ماوه‌ی ناو تۆماركردن بۆ كاتێكی دی درێژبكرێته‌وه‌". باسی لەوەشکردوە "198 پارتی مۆڵه‌تدراو له‌و 296 پارته‌، له‌ چوارچێوه‌ی 50 هاوپه‌یمانیدا، به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ ده‌كه‌ن، 98 پارتی دیكه‌ به‌ ته‌نها به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌كه‌ ده‌كه‌ن و 63 پارتی دی هێشتا چاوه‌ڕێی ناو تۆماركردن ده‌كه‌ن". ئاماژه‌شی به‌وه‌دا "كۆمسیۆن ئه‌مڕۆ دانیشتنێكی نائاسایی سازده‌كات، بۆ ئه‌وه‌ی بڕیاری كۆتایی له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی تۆماركردنی هاوپه‌یمانه‌تییه‌كان بدات یا نه‌یدات". ژمارەی هاوپەیمانییەکان بۆ هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق: بەغدا: 18 هاوپەیمانی ئەنبار: 17 هاوپەیمانی بەسرە: 16 هاوپەیمانی نەینەوا: 16 هاوپەیمانی کەرکووک: 16 هاوپەیمانی واست: 15 هاوپەیمانی بابل: 14 هاوپەیمانی موسەننا: 14 هاوپەیمانی کەربەلا: 14 هاوپەیمانی زیقار: 13 هاوپەیمانی قادسیە: 13 هاوپەیمانی دیالە: 11 هاوپەیمانی نەجەف: 11 هاوپەیمانی میسان: 10 هاوپەیمانی سەلاحەدین: 10 هاوپەیمانی   بڕیارە رۆژی 18-12-2023، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی عێراق بکرێت.

هاوڵاتی وەزارەتی دارایی عێراق رەتیکردەوە  مانگانە بڕی هەزار دۆلار بە نرخی بانکی ناوەندیی بەهەر هاوڵاتییەکی شاری بەغدا بفرۆشێت . ئەمڕۆ شەممە،  عێراق ژمارەیەک ڕێکاری جیاجیای گرتۆتە بەر بۆ جێگیرکردنی بەهای دۆلار لە بازاڕەکاندا ولەم پەیوەندەدالە میدیاکانی عێراق بەناوی نوسینگەی راگەیاندنی وەزارەتی دارایی عێراق بڵاویانکردەوە کە  وەزارەتی دارایی بڕیاری داوە؛ مانگانە بڕى 1000 دۆلار بەنرخی بانکی ناوەندی بەهاوڵاتییانی شاری بەغداد دەفرۆشرێت . وەزارەت دارایی عێراق لە راگەیەنراوێکیدا رەتیکردوەتەوە کە تاوەکو ئێستا رێنمایی لەو جۆرەیان لەلایەن ئەنجومەنی وەزیرانەوە پێگەیشتبێت. ئەمەشلەکاتێکدایە کە تەنها لە ماوەی  هەفتەى رابردودا، بانکى ناوەندى زیاتر لە ملیارێک دۆلارى خستوەتە بازاڕەکانەوە زۆرترین بڕیش کە خستویەتییەڕو زیاتر لە 212 ملیۆن دۆلار بوە. تا ئێستاش بەهاى دۆلار لە بازاڕەکانى ئاڵوگۆڕى دراو لە عێراق و هەرێمى کوردستان بە ناجێگیریی و بەرزى ماوەتەوە و لە سەروى 150 هەزار دینارەوە مامەڵەى پێوە دەکرێت و بۆ ئەمڕۆش بەهاى 100 دۆلارى ئەمەریکى لە بازاڕەکانى هەرێمى کوردستان بەرامبەر بە 152.550 هەزار دینارە.

هاوڵاتی جێگری سەرۆک کۆماری ئێران لە تویتێکدا دوێنی هەینی سەبارەت بە ئازادکردنی زیندانییە ئەمەریکییەکانی لە ئێران دەستبەسەرن ڕایگەیاند، تاکۆی پارە دەستبەسەرکراوەکانی ئێران ئازاد نەکرێن ئەو زیندانییانە لە ئێران دەمێننەوە. محەممەد جەمشیدی جێگری سیاسی ئیبراهیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران،دوێنێ هەینی ١١ی ئاب، لە تویتێکدا ڕایگەیاند: " رەوتی ئازاد کردنی کۆی سەرمایەی ئێران لە کۆریای باشووریش دەستی پێکردوە. تا کۆی پارەکە نەگاتە دەستمان ئەو زیندانیانەی ئەمریکا مەبەستیەتی لە ئیران دەمێننەوە." هەر لەم بارەیەوە دوو ڕۆژ پێش ئێستا ( ١٠ی ئاب)، لە لایەن بەرپرسانی ئەمریکاوە هەوڵی جدی بۆ ئازادکردنی ئەوپێنج هاوڵاتییە ئەمەریکییە  دەستی پێکردووەولە ئێستادا گواستراونەتەوە بۆ هۆتێلێک، هەرچەندە ناوی هۆتێلەکە ئاشکرا نەکراوە. بە پێی ئەو زانیارییانەی بڵاو کراونەتەوە، ئێران لە بەرامبەر ئازاد کردنی ئەو پێنج هاوڵاتییە ئەمریکییە جگە لە ئازاد کردنی چەند هاوڵاتییەکی ئێرانی کە لە ئەمریکا دەستبەسەرن بە هۆی ئەوەی لە کاتی گەمارۆکاندا کاریان بۆ سیستەمی سیاسی- ئەمنییەتی ئێران کردووە، داوای ئازاد کردنی ٦ میلیارد دۆلاری ئێران ئەکات کە بە هۆی گەمارۆکانەوە لە کۆریای باشوور دەستی بەسەردا گیراوە. لەو پێنج هاوڵاتییە ئەمریکییە کە لە ئێران دەستبەسەرن ناوی سیانیان ئاشکرا بووە کە بریتین لە " سیامەک نەمازی"، "موراد تاقباز" و "عیماد شەرقی" و ناوی دوو هاوڵاتییەکەی دیکە نەزانراوە یادرین ڤاتسۆن، وتەبێژی کۆشکی سپی، هەواڵی گواستنەوەی ئەو پێنج زیندانییەی بۆ هۆتێلێک بە هەنگاوێکی باش وەسف کرد.  جەختیشی لەسەر ئەوە کردەوە کە حکومەتەکەی جۆ بایدن، لە نزیکەوە چاودێری دۆخەکە ئەکات و تا سەرجەم ئەو هاوڵاتییە ئەمریکیانە نەگەڕێنەوە وڵاتەکەیان بەردەوامدەبن لە هەوڵەکانیان هەر لەم پەیوەندەدا، مایک پەمپێئۆ، وەزیری دەرەوەی سەردەمی دۆناڵدترامپ لە لیستی کۆمارییەکان، ئەم مامەڵەیەی بە مامەڵەیەکی زۆر خراپ و ترسناک ناوبرد و لە تویتێکدا نووسی :" ئازادکردنی شەش میلیارد دۆلار تەنها بۆ ئەوەی " بارمتەگیراوە" ئەمەریکییەکان بچنە جۆرێکیتر لە زیندان، " مامەڵەیەکی ترسناکە" و نابێ ڕێگەبدرێت ئێران هاوڵاتیانی ئەمریکی بەکاربهێنێت بۆ بەرژەوەندییەکانی خۆی.  جیم ریش، ئەندامی کۆمیتەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا  لە سەر لیستی کۆمارییەکان خۆشحاڵی خۆی بۆ ئازاد کردنی ئەو هاوڵاتییە ئەمرییکیانە کە بە شێوەی نایاسایی لە ئێران دەستبەسەرکراون دەربڕی، بەڵام ئازادکردنی شەش میلیارد دۆلاری بە شتێکی مەترسیدار ناوبرد . ئەو سێناتۆرە  نووسیویەتی:" جۆبایدن و دەوڵەتەکەی ئەبوایە سزای ئەو کەسانەیان بدایەت کە هاوڵاتییە ئەمریکییەکان بە بارمتە ئەگرن بە مەبەستی کەڵکی سیاسی و ئابووری بۆ ئەوەی بەردەوام نەبن لەم کارەیان". حوسێن عەبدوڵڵاهیان وەزیری دەرەوەی کۆماری ئیسلامی، رۆژی چوارشەممە ٩ی ئاب،رایگەیاند:" ماوەی چەند مانگێکە لە رێگای قەتەر و عوممانەوە پەیوەندیمان لەگەڵ ئەمریکاییەکان هەیە و لە گفتوگۆین لەگەڵیان دەربارەی گۆڕینەوەی زیندانییەکان. " وەزیری دەرەوەی ئیران رایگەیاند:" پرسی ئازاد کردنی زیندانییەکان پرسێکی ئینسانییە و ئێمە هیچ مەرجێکمان نییە بۆ ئازادکردنی زیندانییەکان،بە قەتەر و عوممانمان راگەیاندووە لە چوارچێوە رێکەتنەکاندا ئامادەین بۆ گۆڕینەوە زیندانییەکان."

هاوڵاتی ئۆتۆمبێلێک لەسنوری ناحیەی ناڵپارێز لە پێنجوێن لەلایەن درۆنێکەوە کرایە ئامانج و رووداوەکەش قوربانی لێکەوتووەتەوە. ئەمڕۆ 11ی ئابی 2023، ئۆتۆمبێلێکی جۆری تۆیۆتا-کامری لە نزیک ناحیەی ناڵپارێز لە پێنجوێن لەلایەن درۆنێکەوە کرایە ئامانج و بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان سێ کەس گیانیان لەدەستداوە.  هێمن ئیبراهیم، بەڕێوەبەری ناحیەی ناڵپارێز دەڵێت، قوربانییەکان ناسنامەیان دیار نییە و ناتوانرێت بزانرێت کە ژنن یان پیاو چونکە بەتەواوی جەستەیان سووتاوە. چەند رۆژێک لەمەوبەریش ئۆتۆمبێلێکی دیکە لە قەزای دوکان بە درۆن کرایە ئامانج و تێیدا کەسێک گیانی لەدەستدا.

هاوڵاتی هەڵمەتێکی فراوان بۆ ئازادکردنی شێروان شێروانی لە هەرێمی کوردستان و دەرەوەی وڵات بە هاشتاگی #ئازادی_بۆ_شێروانی #الحریة_لشیروانی #freedom_for_sherwani دەستیپێکردووە بەمەبەستی فشارخستەنەسەر سەر دادگا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ماوەی سزای رۆژنامەنوسەکە. ژمارەیەک لە چالاکوان، رۆژنامەنوسان و نوسەران لە هەرێمی کوردستان و دەرەوەی وڵات هەڵمەتەکەیان دەستپێکردووە بە ئامانجی ئەوەی فشار لەسەر دادگای تەمیز دروست بکەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری درێژکردنەوەی ماوەی زیندانیکردنی شێروانی لەلایەن دادگای هەولێرەوە. لە 20ی مانگی رابردوو شێروان شێروانی بە تۆمەتی ساختەکاری سزای چوار ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێندرا. بڕیارەکە کاردانەوەیەکی گەورەی بەدوایخۆیدا هێنا و رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و رۆژنامەنوسان و چالاکوانان بە "نادادپەروەرانە" وەسفیان کرد کە بەپێی تۆمەتەکە شێروان شێروانی لەبری هاوڕێکانی پەنجەمۆری ساختەی کردووە. ئەم بڕیارە وایکرد کە شێروان شێروانی ماوەی زیندانییەکەی درێژببێتەوە بەوپێیەی دەبوو مانگی داهاتوو ئازاد بکرایە. لە مانگی ئابی 2020 شێروان شێروانی و چەندین رۆژنامەنوس و مامۆستا لە پارێزگای دهۆک بەتۆمەتی سیخوڕیکردن سزای شەش ساڵ زیندانییان بەسەردا سەپێنرا. ئەو هەڵمەتە فراوانەی دروست بووە مەبەست لێی ئەوەیە تەواوی نوسەران و ئازادیخوازان و چالاکوانان لە بڵاوکردنەوە و بەرفراوانکردنیدا بەشداربن بۆ ئەوەی فشارێکی ڕاستەقینە دروست ببێت و دەسەڵاتی دادوەریی پێداچوونەوەی جدی بە دۆسیەکەی شێروان شێروانیدا بکات.  

هاوڵاتی وەزارەتی بەرگری تورکیا رایگەیاند شەش سەربازیان لە هێرشێکی پەکەکەدا کوژراون لە ناوچەی زاپ کە تێێدا ئۆپەراسیۆنی چنگ-قوفڵ بەڕێوەدەچێت. وەزارەتی بەرگری تورکیا لە تویتەری فەرمی خۆی لە رۆژی پێنجشەممە 10ی ئابی 2023  کوژرانی پێنج سەربازی راگەیاند و ئەمڕۆش هەیینی کوژرانی سەربازیكی تری راگەیاند کە لە ناوچەی زاپ لە هێرشێکی پەکەکەدا کوژراون. لەکاتێکدا تورکیا تەنها کوژرانی ئەم شەش سەربازەی راگەیاندووە، بەڵام پەکەکە بڵاویکردەوە کە 32 سەربازی تورکیا بەدەستی گەریلاکانی پەکەکە کوژراون و حەوتی تریش بریندارکراون لەماوەی 48 کاتژمێری رابردوودا.

هاوڵاتی دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان بڵاویکردەوە ئەو کەسەی تۆمەتبارە بە کوشتنی سێ ئەندامی یەک خێزان لەلایەن ئاسایشی پارێزگای سلێمانییەوە دەستگیرکراوە.  لە راگەیاندراوێکدا دەزگای ئاسایشی هەرێمی کوردستان رایگەیاند، "بەرێوبەرایەتی ئاسایشی سلێمانی لەسەر فەرمانی دادوەری لێکۆڵینەوەی ئاسایش تۆمەتباری روداوی کوشتنی سێ هاوڵاتی یەک خانەوادە و بریندارکردنی دوو کەسی دیکەی دەستگیرکرد." بەپێێ وتەی بەکر عەبدولکەریم، بەرێوبەری ناحیەی پیرەمەگرون، تۆمەتبارەکە لە نزیک گوندێکی ناحیەی پیرەمەگرون دەستگیرکراوە و رادەستی پۆلیس دەکرێت تا ئەوەی بەپێی یاسا مامەڵەی لەگەڵ بکرێت.  ئێوارەی رۆژی پێنجشەممە کەسێک بە چەک سێ ئەندامی یەک خێزانی لە ناحیەی پیرەمەگرونی سەر بە قەزای دوکان کوشت. ئەو کەسانەی لە روداوەکەدا کوژران دوو برا و کوڕی یەکێک لە براکان بوون.

هاوڵاتی مەلاکەریم شکور ئەندامی سەرکردایەتی یەکێتی و جێگری سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند بە پلانێکی بۆ دارێژراو دوو گەنج لیی نزیک بوونەتەوە بەمەبەستی بانگێشتکردنی بۆ جێیەک بەڵام دواتر بە دەمانچە تەقەیان کردووە و سێ فیشەکیان رووبەرووی تەقاندووە.  مەلاکەریم شکور دەڵێت، لە کاتژمیر 1:00ی دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ دوای کۆبونەوەیەک لە مەڵبەندی حەمرین لە دووزخورماتوو هاتووەتەوە دەرەوە و دوو گەنج نزیکی بونەتەوە، پاشان بانگێشتیان کردووە بۆ کردنەوەی مەڵبەندێک و ئەو پێی راگەیاندوون کە ناتوانێت بێت، بۆیە بووەتە دەمەقاڵێیان و دوو گەنجەکە سێ فیشەکیان رووبەرووی تەقاندووە.  مەلاکەریم باس لەوەش دەکات، گەنجەکان تەمەنیان کەم بوو، دوای ئەوەی "من رەتم کردەوە بچم لەگەڵیان کە نەمدەنایسن، دواتر ئەوان چوونە دواوە و دەمانەچەیان راکێشا و سێ فیشەکیان نزیک من تەقاند بەڵام پاسەوانەکانم نەیانهێشت و دەمانچەکانیان لیوەرگرتن." ئەندامەکەی سەرکردایەتی یەکێتی ئاماژە بەوە دەکات، ئەم کردەوەیە بە "موئامارە دەزانم و لێی بێدەنگ نابم چونکە کارێکی پلان بۆدارێژراو بووە و رێکاری یاسایی دەگرمەبەر." لە ئێستادا هێزە ئەمنییەكان دەستیان بە لێكۆڵینەوە لە رووداوەكە كردووە و هەوڵی دەستگیركردنی تۆمەتباران دەدەن کە یەکێکیان بریندارە.  

هاوڵاتی بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی راپەڕین رایگەیاند، ژنێک لە ماڵی باوکیدا لە قەڵادزێ لەلایەن براکەیەوە بە سێ فیشەک کوژراوە و لەدوای روداوەکەش تۆمەتبار خۆی رادەستی پۆلیس کردووە. پۆلیسی ڕاپەڕین لە راگەیاندراوێکدا دەڵێت، بەیانی ئەمڕۆ تەرمی ژنێک کە لەدایکبوی ساڵی 1991، گەیەندرایە نەخۆشخانە کە شوێنەواری سێ فیشەکی جۆری دەمانچە بەسەر جەستەیەوە هەبووە و بەپێی زانیارییەکان لەلایەن براکەیەوە کوژراوە. پۆلیسی راپەڕین باسی لەوەش کردووە ژنە تەمەن ٣٢ ساڵەکە لە ماڵی باوکیدا لەلایەن براکەیەوە کوژراوە و هەر دوای روداوەکەش تۆمەتبار خۆی رادەستی هێزەکانی پۆلیس کردووە. ئاماژە بەوەشکراوە کە تۆمەتبار بە بڕیاری دادوەر راگیراوە و دەستیش گیراوە بەسەر چەکەکەیدا.

هاوڵاتی  سەرجەم گەشتەکانی هێڵی ئاسمانی عێراقی راگیران بەهۆی ئەوەی کارمەندەکانی هێڵەكە ماوەی دوو مانگە موچەیان وەرنەگرتووە و ئەمڕۆ مانگرتنیان راگەیاند. بەهۆی مانگرتنەکەوە، ژمارەیەک گەشتی ناوخۆیی لە فرۆکەخانەی بەغداد هەڵوەشاونەتەوە و کارمەندەکانی هێڵەکە داوای شایستە داراییەکانیان دەکەن.  

ڤانە باهیر باوەڕ ئاگری، نووسەرو مامۆستای زمانی کوردی، کەخەڵکی باکوری کوردستانە، ماوەی دوو ساڵە لەتورکیا هەڵهاتووە بەهۆی ئەوەی لەلایەن حکومەتی تورکیاوە هەڕەشەی لێکراوە لەسەر ئەوەی وانەی کوردی وەکو زمانی دایک وتووەتەوە، بەڵام لەئێستادا لەهۆڵەندا درێژە بەکارەکەی دەدات و لەنێو خوێندکارەکانیشدا کەسانی تورکی و بیانی هەن کەدەیانەوێت فێری زمانی کوردی ببن. باوەڕ ئاگری لەچاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ هاوڵاتی باسی ئەو گرفتانە دەکات لەتورکیا هاتوونەتە بەردەمی و دەڵێت، حکومەتی تورکیا لەڕێگەی هەڕەشەوە دەیەوێت کوردانی «هۆشیارو پێشەنگ بترسێنن و بێدەنگیان بکەن»، تەنانەت ئەگەر مرۆڤی کورد سەربەخۆش بێت، بێ ئەوەی سەر بەڕێکخراوێکی کوردی بێت و رەخنە لەدەوڵەت بگرێت، تووشی هێرش دەکرێت. هاوڵاتی: چۆن بڕیارتدا دەست بەوتنەی زمانی کوردی بکەیت لەتورکیا؟ باوەڕ ئاگری: لەساڵی ٢٠١٤ چوومە خولی زمانی کوردی لەپەیمانگای کوردی لەئەستەنبوڵ، پاشان لەساڵی ٢٠١٩ بڕوانامەی مامۆستاییم بەسەرکەوتوویی وەرگرت و دەستم کرد بەو کارە. هاوڵاتی: ئەزموونی ئێوە وەک مامۆستایەکی کورد لەتورکیا چییە؟ باوەڕ ئاگری: نزیکەی ماوەیەک لەپەیمانگای کوردی ئەستەنبوڵ وانەی زمانی کوردیم وتەوە. لەو کاتەدا ڤایرۆسی کۆرۆنا تازە دەرکەوتبوو. پێشتر رووبەڕوو وانەی کوردیمان دەوتەوە، دوای ئەوەی ڤایرۆسەکە لەهەموو شوێنێک بڵاوبووەوە، ناچار بووین وەک هەموو کەسێک ئەو کارە بکەین و بەئۆنلاین وانەی کوردیمان دەوتەوە. بەم شێوەیە بۆ ماوەیەک لە ژێر چەتری پەیمانگای کوردی ئەستەنبوڵ وانەی کوردیم بەئۆنلاین دەوتەوە. پاشان بەتەنیا وانەی تایبەتم دەدا. ئەمە نزیکەی ساڵێک بوو. لەو نێوەندەدا ڤیدیۆی وانەکانی کوردیشم دروستکردو لەکەناڵی کوردی تایبەت بەخۆم بڵاوم کردەوە کەبینەرەکانی زیاد لە «دە هەزار» کەسی تێپەڕاندووە لەماوەیەکی کورتدا. هەندێک جار ڤیدیۆ دروستدەکەم و لەکەناڵەکەم دایدەنێم. ئەوانەی دەیانەوێت دەتوانن لە یوتیوب کەناڵەکەم بدۆزنەوەو بینەری وانەی کوردی بن. هاوڵاتی: ئایا خوێندکارەکان تەنها کوردن؟ باوەڕ ئاگری: لەم دواییانەدا بەهۆی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە، زمانی کوردی سەرنجێکی زۆری بۆ دێت. هەردوو کورد و تورک دەیانەوێت فێری خوێندنەوە و نووسینی کوردی بن و بیانییەکان دەیانەوێت فێری زمانی کوردی بن. کاتێک بە شێوەی ئۆنلاین وانەم دەگوتەوە، لەنێو خوێندکارەکانمدا خوێندکاری تورک و ئەوروپیم هەبوو. هەندێک لەتورکەکان لەیوتیوب فۆڵۆی کەناڵەکەم دەکەن . هەندێک جار پرسیار دەکەن و منیش وەڵامیان دەدەمەوە. بەکورتی دەکرێ بڵێین جگە لەکورد، بێگانەکان دەیانەوێت فێری زمانی کوردی ببن. هاوڵاتی: ئاستەنگەکانی حکومەتی تورکیا چین بۆ ئەوکەسانەی لەبواری زمان و کولتوری کوردی  کاردەکەن؟ باوەڕ ئاگری: دەوڵەتی تورکیا هەرگیز نەیهێشتووە کورد بەئاسانی فێری زمانی کوردی ببێت و لەژیان یان بڵاوکراوەی خۆیدا بەکاری بهێنێت. پێشتر فشار لەسەر کورد هەبووەو ئێستاش فشار لەسەر کورد هەیە. زۆرێک لەو دامودەزگایە کوردیانەی کەپۆلی کوردییان دەوتەوە لەسەردەمی ئەم حکومەتەی ئێستادا داخران یان قەدەغە کران. بۆ نموونە دەوڵەتی تورک گۆرانی کوردی قەدەغە دەکات، رێگە نادات ئەکتەرە کوردەکان شانۆگەری کوردی پێشکەش بکەن، رێگە نادات کتێبی کوردی چاپ بکرێت، رێگە نادات فیلمی کوردی فیلم بگیرێت، رێگە نادات کەناڵێکی تەلەفزیۆنی کوردی بکرێتەوە. رەنگە لەبیرتان بێت کە دەوڵەتی تورکیا چەند ساڵێک لەمەوبەر تەلەفزیۆنی زارۆکی قەدەغە کردو لەمانگی دەستکردی تورک-سات لایبرد. کەناڵی زارۆک، وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت، تەنها کاریکاتێری بۆ منداڵان بەرهەم دەهێناو هیچ کارێکی سیاسی نەدەکرد بەڵام حکومەتی تورکیا قەدەغەی کرد. هاوڵاتی: چ ئەزموونێکی خۆتان هەیە کەحکومەتی تورکیا هێرشی کردبێتە سەر پەیمانگای کوردی لەئیستەنبوڵ بۆ  خوێندنی کوردی؟! باوەڕ ئاگری: ساڵی ٢٠١٧ لەپەیمانگای کوردی لەئەستەنبوڵ کە لەوکاتەدا خەریکی وانە خوێندنی کوردی بووین، رۆژێک وەک هەمیشە چوومە پۆل سەیرم کرد مامۆستا سامی تان و هاوڕێکانی تر لە دەرگاکەدان. لەو کاتەدا پۆلیسی تورکیا دەرگای پەیمانگاکەیان شکاند و کاغەزەکانیان لێسەندەوە و دەرگاکەیان مۆر کرد. ئەمەم بەچاوی خۆم بینی ئەمەش بەبێ هیچ روونکردنەوەیەک، بۆیە مرۆڤ ناتوانێت بڵێت حکومەتی ئاکەپە لەوانی تر باشترە. هاوڵاتی: بەبەراورد لەگەڵ ٢٠ ساڵی رابردوو بەربەستەکان کەم بوونەتەوە یان گۆڕانکاریان بەسەرهاتووە؟! باوەڕ ئاگری: وەک لەسەرەوە ئاماژەم پێدا، دەوڵەتی تورک هەمیشە ئاستەنگی لەدژی کورد داناوە. بەڵام لەتۆڕه کۆمەڵایەتیەکاندا بەرپرسانی ئاکەپه دەڵێن ئێمه هیچ ئاستەنگێک له بەرامبەر کورد دروست ناکەین و کورد ئازاده بەڵام راست نیە. هاوڵاتی: لەئێستادا لەهۆڵەندا دەژیت، بۆچی تورکیات بەجێهێشت؟ باوەڕ ئاگری: دەوڵەتی تورک دەوڵەتێکی فاشیستە، جگە لەتورک و زمانی تورکی هیچ گەلێک و هیچ زمانێک ناناسێت. سەد ساڵە بەم شێوەیە بووە. بەتایبەت ئەگەر مرۆڤی کورد سەربەخۆ بێت، بێ ئەوەی سەر بەڕێکخراوێکی کوردی بێت و رەخنە لەدەوڵەت بگرێت، تووشی هێرش دەکرێت. لەئێستادا جگە لە کوردە سیاسییەکان، بەسەدان مامۆستا و ئەکادیمیست و پرۆفیسۆری کورد لەزیندانەکانی تورکیا زیندانی کراون، چونکە خەبات بۆ دۆزی کورد دەکەن. ئەمەش ئەوە دەردەخات کەکورد ناتوانێت لەتورکیا بژی. من یەکێکم لەو کەسانەی کە هێرشم کراوەتەسەرو هەڕەشەم لێکراوە. بۆیە، ناچار بووم بڕۆم. هاوڵاتی: چەند جار هەڕەشەتان لێکراوە و لەسەر چی بووە؟! باوەڕ ئاگری: لەژێر ماڵەکەماندا چایخانەیەک هەبوو. پۆلیس هەمیشە لەوێ بوو. ئەوان تەنها بۆ من نەبوون، بەڵکو زۆرجار لەڕێگامدا وەستابوون. رۆژێک تەلەفۆنیان بۆ کردم و داوایان لێکردم بچمە بنکەی پۆلیس و  پێیان نەگوتم بۆچی بانگم دەکەن، بەڵام چوومە بنکەی پۆلیسەکە، پێیان وتم گلەیی لەتۆ هەیە. پرسیم کێ گلەیی کردووەو هۆکارەکەی چییە؟ بەڵام وەڵامێکی روونیان نەدایەوە، دواتر پرسیارێکی هاوشێوەم لێکرا، پێت وایە لەتورکیا مافی کورد رێزی لێدەگیرێت یان نا؟ پێکەنیم و پێم وتن ئەگەر رێز لەمافی کورد نەگیرێت، کەواتە بۆ پەیوەندیتان پێوەکردم و منتان هێناوەتە بنکەکە؟ بۆ ئەم پرسیارەش بەپێی بۆچوونی خۆم چەند وەڵامێکم دایەوەو  پێم وتن بۆچی ئەو کەسانە ناهێنن کە بەئینگلیزی و عەرەبی یان زمانێکی تر دەنووسن  و لێپرسینەوەیان لەگەڵدا ناکەن؟ دیسان وەڵامێکی روونیان نەدایەوە، زۆر روونە کە ئەوان دەیانەوێت کوردانی ئاگادار یان پێشەنگ بترسێنن و بێلایەنیان بکەن. هەموو هەوڵەکانیان بۆ ئەمەیە.

هاوڵاتی بەشار ئەسەد، سەرۆکی سوریا، رایگەیاند نایەوێت کۆبونەوە لەگەڵ سەرۆکی تورکیا ئەنجام بدات تاوەکو هێزەکانی تورکیا لە خاکی وڵاتەکەی نەکشێنەوە، دەشڵێت، گروپە تیرۆرستییەکانی ناو سوریا دەستکردی ئەنقەرەن و هەوڵی ئەنجامدانی کۆبونەوە لەگەڵ سوریا بۆ ئەوەیە رەوایەتی بدات بەو "گروپە تیرۆرستیانە". لەدوای هەڵبژاردنەوەی وەک سەرۆککۆماری تورکیا لە حوزەیرانی ئەمساڵدا، رەجەب تەیب ئەردۆغان چەند جارێک ئاماژەی بەوە داوە کە ویستی کۆبونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی سوریا هەیە، بەتایبەت لەگەڵ بەشار ئەسەد و رەنگە لوتکەیەکی ئاشتی ببەستن. لەسەر ئەم لوتکەی ئاشتییە بەشار ئەسەد لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی سکای نیوز رایگەیاند، کۆبونەوە لەگەڵ سەرۆکی تورکیا ئەنجام نادات چونکە "هەوڵی ئەردۆغان بۆ بەستنی کۆبونەوەیەکی لەو جۆرە تەنها ئامانج لێی پێدانی رەوایەتییە بە بوونی هێزەکانی تورکیا لە سوریا." سەرۆکی سوریا ئەوەشی خستەڕوو بەشداری لە هیچ لوتکەیەک ناکات تاوەکو تورکیا هێزەکانی خۆی نەکشێنێتەوە لە سوریا و پاڵپشتی خۆی نەوەستینێت بۆ "گروپە تیرۆرستییەکانی وەک بەرەی نوسرە و ئەحرار شام و گروپەکانی تر کە ناوی تریان هەیە." ئەسەد دەشڵێت، "تیرۆرستان دەستکردی تورکیان و تورکیا هەتا ئێستاش هاوکارییان دەکات" بۆیە نابێت تورکیا بڵێت تیرۆرستان هەڕەشەن بۆ سەر خاکەکەی.